Ponolohiya at ponema

Ponolohiya O Palatanungan

Ponolohiya o Palatanungan - pag-aaral sa mga ponema(tunog), paghinto (juncture), pagtaas-

pagbaba ng tinig (pitch), diin(stress) at pagpapahaba ng tunog (prolonging/lengthening). Ang Filipino,
tulad ng alinmang wika sa daigdig, ay binubuong ng mga tunog. Sisimulan natin ang pag-aaral sa Filipino
sa pamamagitanng pag-aaral sa mga tunog na bumubuo dito. Ngunit hindi natin ganap na mauunawaan
ang ating tinatalakay kung hindi aalamin muna ang mga sangkap na ginagamit natin sa paglikha ng
nasabing mga tunog sa ating pagsasalita. Anupat magiging madali at malinaw ang pag-aaral sa alinmang
bahaagi o antas ng Filipino kung magkakaroon muna tayo ng sanligang kaalaman sa ponolohiya o
palatanungan nito. Ang Pagsasalita ay ang pagbibigay o pagbabahagi ng kaisipan o mensahe sa
pamamagitan ng verbal na paraan kung saan ginagamit ang wika na may wastong tunog at tamang
gramatika upang malinawan maipaliwanag ang damdamin at kaisipan. Tatlong salik ang kailangan upang
makapagsalita ang tao. 1.Ang pinanggagalingan ng lakas o enerhiya 2.Ang kumakatal na bagay o
artikulador 3.Ang putunugan o resonador Ang interaksyong nagaganap sa tatlong salik nito ay lumilikha
ng mga tunog.

Ponema- makabuluhang yunit ng tunog na “nakapagpapabago ng kahulugan” kapag ang mga

tunog ay pinagsama-sama upang makabuo ng mga salita.

Halimbawa:maestro- maestraabogado– abogadatindero– tinderaangelito– Angelita

Ang wika ay isang masistemang balangkas dahil ito ay binubuo ng mga makabuluhang tunog
(fonema) na kapag pinagsama-sama sa makabuluhang sikwens ay makalilikha ng mga salita (morfema)
na bumabagay sa iba pang mga salita (semantiks) upang makabuo ng mga pangungusap. Ang
pangungusap ay may istraktyur (sintaks) na nagiging basehan sa pagpapakahulugan sa paggamit ng wika.

A. Ponolohiya o fonoloji – pag-aaral ng fonema o ponema; ang fonema ay tawag sa makabuluhang

yunit ng binibigkas na tunog sa isang wika. Halimbawa ay ang mga fonemang /l/, /u/, /m/, /i/, /p/, /a/
at /t/ na kung pagsama-samahin sa makabuluhang ayos ay mabubuo ang salitang [lumipat].

B. Morpolohiya o morfoloji – pag-aaral ng morfema; ang morfema ay tawag sa pinamakamaliit na

makabuluhang yunit ng salita sa isang wika. Sa Filipino ang tatlong uri ng morfema ay ang salitang-ugat,
panlapi at fonema.

Salitang-ugat = tao, laba, saya, bulaklak, singsing, doktor, dentista

Panlapi = mag-, -in-, -um-, -an/-han

Fonema = a

*tauhan, maglaba, doktora

Kahulugan

Katangian

Kahalagahan

halimbawa