Zbirku Otkrovenje čine:

1. Pustolov u kavezu
2. Putnik - Vinaveru
3. Fabrički dimnjak u pejzažu i kanibalac čekajući novorođenog
4. Jedini san
5. Tajna rođenja
6. Svi su čanci prazni
7. Noć Pariza (sa poslednjeg snimka materinog)
8. Zverstva
9. Dvadeset neprikosnovenih stihova
10. Preinačenja – Marku Ristiću
11. Zimski repertoar
12. Ovo o jednom pesniku – Milanu Dedincu
13. Probuđena svest (Juda)

- Spomenik putevima – proza, konkurs za spomenike, on glasa za putnika i pijanicu, pa stihovi

pijanici i putniku i predlog za spomenik Putevima. U Makedoniji – digoše zastor sa spomenika, osta
mi glava, trup i smešma misao: Otadžbina je ovo Jurnjava! Stihovi – mornari kao putnici, kao divnu
voćku uzbraše Hrista sa krsta. Pasus o zveri – zveri ljubim te u usta krvava, sve je zver, i muški ud,
ženski stomak, večnost, prostor… Opet stihovi o mornarima, pominje se Gospod, gde je on koji ih
je stvorio, da li je to zakon Njutnov ili Ajnštajnov. Lepa glumica pored ležećeg mladića čija je
muškost večnost – to je spomenik obnavljanja i preporađanja, budućih generacija, plodnosti. Sudar
automobila – Spomenik Katastrofa i Spomenik Pustolovina uzvišena. Nek živi plagijat! - moja
sudbina rešena na osnovu plagijata po slici božjoj. Stihovi: Hrist u vrtu, okrugao i crn od
mahagovine, muškost mu do kolena, crnac na rtu koga je krstila zbog istine ljubavi cela vasiona,
pije sa mornarima, miluje žene, priča o krvavim žalovima.
- Rastkova izjava (poč. ‘22.): Saziv Sinoda povodom moderne literature. Hoće da ga isključe iz
pravoslavne crkve zbog uvrede Hristu. Rastkov Hrist je “naš”, “lirike”, nema veze sa Hristom
pravoslavne crkve, u značenju božanstva i moći, artističku vrednost. Opis crnačkog fetiša. Pošto je i
sam religiozan, čudi se što se njegovim stihovima prišlo sa bogohuliteljskim interpretacijama.

- Pustolov u kavezu (rad Sonje Čabrić)

- Provokacija: rehabilitacija tela koje je u hrišćanskoj doktrini bilo skrajnuto. (Prov. započeta
pesmom Spomenik puteva u časopisu putevi poč. 1922. gde daje sliku Hrista kao crnačkog simbola
plodnosti).
- Naslov – oksimoron. Ali pustolovina u vezi sa telesnim životom – duha koji se upustio u život
tela? Pust. kao put kroz vreme i razl. telesne oblike (slično Burleski), kavez trenutna egzistencija –
oksimoron slabi.
- identifikacija l.subjekta na početku kroz negacije: hrast – sveto drvo starih slovena, propeler –
moderno sredstvo savlađivanja prostora – spoj mitološkog i modernog.
- ironija – proleće u vezi sa smrću – samoubistvom (Zimski repertoar)
- 2 ključna motiva Rastkove poetike:
- 1. Mladost – dvostruki motiv – 1. detinjstvo, prenatalni život, 2. naroda, starih slovena
- 2. Put – linearno i vertikalno od starih slovena kroz slojeve egzistencije
- Mladost izgubljena, drumovi nesavladljivi – izlaz u produžetku života, seksualna želja – čin kojim
se začinje život – odnošaj sa bogom – otkrovenje
- zbrisaću mutne reči – najava zaveta iz 20 neprikosnovenih stihova
- ubiću sanjalicu – protiv kontemplativnog tipa, duhovnog (prethodne generacije, mrtva draga?)
- l. subjekt kao čovek-mnogo, sebe doživljava kao čudovište (u Vuk III Sunce vuka vidi kao
čudovište)
- detronizuje duhovnost i ljubavni zanos, odricanje ljubavi – ne iz ljubavi već iz besa
- trenutak začeća kao ništenja sebe (držim do tvog tkiva… ništim sebe) i produženja u potomstvu
(povezati sa krajem Dana6.)
- negacija ljubavi prenosi se na čovečanstvo i Isusa, kome se l. subjekt zapravo obraća a ne dragoj
kao na prvi pogled – s tobom počinje životinjstvo i kanibalstvo
- ističe se da je Isus bio čovek, reč kao zaseban stih
- prijateljstvo l.subjekta sa Isusom, kretanje kroz vertikalu egzistencije: lovio medvede (stari
sloveni), hrkao pred oltarom (pokrštavanje?), pisao pesme (trenutna egz.)
- slika noćnog lova razvijena u pripoveci Sa lovcem Mačem kroz šimširove šume svetonaumske (lov
na divlje svinje, lovci sa ribarima u čunu prelaze jezero)
- sipam krv, zvezde i salo u pehar – ekspresionistički spoj kosmičkog i telesnog (individualnog);
ljudska priroda kao mešavina božjeg i životinjskog principa.
- preispitivanje i nemirenje sa hrišćanskim postulatima – komad boga
- okretanje devojci kao simbolu čulnog života; l.subjekt sebe počinje da doživljava kao Hrista –
ženika, a devojku kao Hristovu nevestu crkvu – motiv svete svadbe
- Put dvosmeran – u budućnost i slovensku prošlost
- Stihovi – kao vid bega od negativne stvarnosti (za bolji život me rađala majka)
- l. subjekt u stalnom preobraženju (stari sloven, snob, pesnik, ženik) poistovećuje se i sa konjem-
putnikom čiji se put završava u smrti. Slutnja smrti – bolnica, krv.
- nakon vizija i putovanja ostaje samo telesno-fiziološko – čmavati…
- svojevrsna pesma-manifest – svi bitni elementi poetike

Biblijski motivi u poeziji R.P. - Slobodan Ž. Marković

- esej Narodna reč i genije hrišćanstva (1924) – uticaj hrišćanstva značajan, ali malo čisto pobožnih
pesama. Pobožnost kao neposredno opštenje sa principom božanstva.
- prisustvo 2 mitologije – staroslovenske i hrišćanske
- Ovo o jednom pesniku – Gospode – opšti pojam boga a ne hrišćanski; motiv Hrista koristi
raznovrsnije
- ostali motivi: Marija, Petar, Jovan, Mihajlo. U Burleski parodija, u Molitvi vuka Bogomajka
božanstvena moć i oreol
- motiv novog zaveta u 20 neprikosnovenih stihova
- motiv Avramove žrtve u Iz kovnice izašav
- prisustvo bibl. motiva nije neposredno već iz dubinskih slojeva, kao nosilaca metaforičkog
građenja ili istorijskog pamćenja. Slobodan umetnički odnos, odstupanje od kanonizovanih
predstava.

(Raz)otkrivanja ili o pesničkoj zbirci Otkrovenja R. Petrovića

- Spomenik Putevima – neka vrsta poetsko-poetičke matrice iz koje je proisteklo Otkrovenje ili
programsko-manifestni okvir Otkrovenja. Crnački fetiš, epikurski vrt – zadovoljstvo,
materijalističko učenje koje odriče besmrtnost, oprečno hrišćanstvu – ističe materijalni apsekt Isusa
– u telu ovaploćen bog – simbol novine
- 12 pesama i 1 prozni tekst – aluzija na Bibliju. Dezintegriše i razara osnove građanske kulture.
- avangarda i tradicija (oficijelna kultura, kanonizovana dela) – posežu za zanemarenim slojevima
kojima pridaju vrednost autentičnosti, prvobitnosti, nastojeći da ih ponovo uključe – resemantizuju
– u savr. tokove umetnosti. Rastko resemantizuje slovenske mitologije i slojeve narodne um. koji su
izražavali iracionalni sloj čovekovog bića (razbrajalice, lirske narodne pesme, bajke, predanja).
Rušilačko-negatorski odnos nije jednostavan.
- Esej o Šumanoviću – nikada jedan umetnik osećanja novog doba nije bolje eksploatisao tradiciju –
eliotovski odnos. Poništava sistem vrednosti, a ne same vrednosti, njih dovodi u nove odnose.
- spoj hrišćanskih i paganskih motiva, telesno potiskuje duhovnost, glorifikuje seksualnost kao čin
plodnosti i života
- motiv isusa u Jedrilima pre otkrovenja – žensko lice kao ranjavo Isusovo lice (mučenje)
- Isus kao junak u priči Nemogući ratar; Isus u Burleski kao figura koju veze otac Simeon
(pokršteni Nabor), nazvan Čovekoljupcem
- Juče i danas – vojnika četiri – apokaliptični jahači. I u Otkrovenju slika rata kao apokalipse
- osim jasno označenih hrišć. slika i motiva, postoje i oni u nagoveštajima
- prozni tekst (13. Juda) manifestnog karaktera. Rasprava o tajni pričešća. Realizovana metafora
hleb kao telo Hristovo ukazuje na značaj tela, ali na irnijski način predstavlja čin pričešća. Važnost
telesnog uživanja (strasno volim miris ukus lepotu hleba). Hteo bi da ceo spis bude kao hleb i voda,
uživanje. Ističe telesnu dimenziju Bogočoveka, koju hrišćanska dogma zanemaruje
- Pre svega nova estetika, književnost, a hrišćanske slike samo kao analogije. Novi poetički zavet.
- motiv ljubavi zamenjen motivom seksualnost – ljubav je polna, pozitivno kao čin začeća novog
života. Seksualni čin glorifikuje kao otkrovenje. Čula ne služe samo pukom uživanju, već
povezivanju sa božanstvom. Telo – most ka duhovnosti.
- čovek između životinje i boga – čovek je nepreglednosti životinja, zver čije su čeljusti razjapljene
prema večnosti, i zato je nezadovoljan
- umetnički čin kao telesna potreba
- identifikacija lirskog subjekta sa Isusom
- namesto ljubavi – nasilje u Pustolovu (prvo ugnjavim pesnicama) – slično u Crletovim
Tradicijama
- začeće istovremeno i ništenje sopstvenog integriteta – produženje u potomstvu
- Pustolov: prijateljstvo sa Čovekom (izdvojen stih), slično druže gospode u Molitvi vuka
- komad boga – ne ne – jedinstvo između ljudi i božanstva razoreno
Motiv apokalipse:
- Putnik – jedan od vremenskih tokova vreme apokalipse – u viziji lirskog subjekta kao mogućnost
- Fabrički dimnjak – apokalipsa se ostvaruje – jahač sa šljokicama (nebeski aspekt), gazi reku
Istorije – iz večnosti, obličje vojnika. Dimnjak oglašava sveopštu smrt. Truba dimnjaka u vezi sa
trubom iz Otkrovenja Jovanovog kojom anđeli najavljuju ap. i na čiji znak mrtvi ustaju iz grobova.
- Zimski repertoar – soba bez prozora kao grob; podizanje kao vaskrsenje mrtvih
- Noć Pariza – lirski s. kao apokaliptična zver (ako je meni ovakvom apokalipsa poreklo)
- Fabrički dimnjak – smrt i rođenje stopljeni u jedan događaj. Radi se o Hristovom rođenju – slama,
vaskrsnuti heroj. Zemlja teška, njena trudnoća. Kanibalac – hrišćanin koji iščekuje drugi Hristov
dolazak.
- Jedini san – Isus u utrobi Bogomajke (pomilovati znale su pre nego se rodile)
- Tajna rođenja – iz perspektive Isusa, pominje spasenje. Maslinova šuma zanosa na Korčuli –
ukazuje na Maslinovu goru, besedu pred smrt. Prskanje damara – mučenje. Povezuje život i smrt,
sećanje na embrionalni život neposredno pre smrti
- Svi su čanci prazni – motiv spasenja iz različite perspektive od tajne rođenja, dilema pripada Judi,
odricanje spasenja. Judino obraćanje hristu (ljubiću te) – poljubac kojim je J. celivao isusa da bi ga
potkazao, da bi ga izdao. Poslendnje Isusovo isceljenje na Maslinovoj gori – uvo jednom od onih
koji su došli da ga zarobe (Luka). Aluzija na tajnu večeru.
- otkrivanje identiteta l.s. - Juda – motiv samoubistva u Zimski repertoar (Juda se ubio nakon što je
izdao Hrista). Proleće – kada se odigrala Isusova i Judina smrt.
- Hrist kao žrtva, njegovo mučenje, veza žrtve sa apokalipsom
- l.s. se udvojenim glasom obraća ženi (zlostavljanje u vinogradu) i Isusu (mučenje na Golgoti)
- Dvadeset neprikosnovenih stihova – glas l. ja pripada jednom od apostola na tajnoj večeri. Telo
kao tajanstvo, ne naturalistički shvaćeno već mistični simbol ospoljavanja duha.
- Preinačenja – tehnika nastanka pesničkih slika. Mitološko jezgro se preimenačuje u slike
savremenog sveta, proces preinačenja identiteta lirskog subjekta. Slika raspeća transformisana do
neprepoznatljivosti. Obraćanje l.s. Isusu (kukavico – bože zašto si me ostavio) u samrtničkim
mukama – pesnice. Krvavo vino – Hristova krv. Pad – trenutak smrti ali i duha u život prilikom
rođenja. Krik dvoznačan – porodilje i umirućeg (Isus povika iz sveg glasa pa ispusti dušu).
Besmrtnost. Sprava za premeštanje stvarnosti – deus ex machina – pomoću koje ljudi zadobijaju
večnost. Krst se pretvara u katarku, Isus kao mornar. L. s. progovara jezikom grupe, kao apostol
nakon Hristove smrti. Dlan prikucan za krst asocira na “čeljust tvoga dlana”. Tajna tela – sveta tajna
pričešća. Spomenik putevima – trenutak skidanja hrista sa krsta, kao plod, a apostoli kao mornari, u
Spomeniku imenovan, u Preinačenjima aluzija.
- kasnija pesma Tri matere – Bogorodica nosi blod budućeg junaka kojim će nahraniti apostole.
- Zimski repertoar – l. s. kao jedan od onih koji su ubili Hrista. Nagoveštaj motiva samoubistva –
Juda, proleće. Otesmo košulju – aluzija na mučenje i otimanje ubica oko njegovih haljina. Metafora
srce mornar.
- odnos prema hrišćanskim motivima nije uvek nužno parodijski, često pozitivno vrednovani
- Narodna reč i genije hrišćanstva SKG, 1924. Hrišć. slike ušle u narodnu knj. tehnikom mešanja –
kneževa večera. Kosovski ep kao jevanđelje narodnog života, Otkrovenje kao jevanđenje modernog
života nad kojim se nadvila apokalipsa I sv. rata. Drama prelaska slov. plemena iz paganstva u
hrišćanstvo – i u Oktrovenju u vizijama l.s.

Staroslovenske slike i motivi:

- slovenski neomitologizam (N. Petković)
- identifikacija l.s. sa starim slovenom nastaje kada ga mori strah od smrti
- mit o smrti i ponovnom rođenju sunca (motiv čuna)– u vezi sa rođenjem Hrista
- Putnik – simultane scene, solarni junak. Motiv mrtve drage u vezi sa kosmičkom svadbom između
sunca i zore. Hrast iz kojeg je potekla krv na svadbi sunca i zore.
- Jedini san – oko embriona kruži čudna misao kao sunce oko zemlje
- Tajna rođenja – prenatalni život i istorija slovenskog plemena, napuštanje paganstva (trbuh pamti
grč bogova). Ident. sa mitološkom figurom vuka (poema Vuk) – totemska životinja starih slovena;
zversko ja i u Noći Pariza
- kosmička dimenzija porodilje-zvezde – Dimnjak, Dvadeset stihova, Pustolov
- Preinačenja: savr. sloj (rođenje i smrt mornara), hrišć. (Isusa), mitološki sloj (izlazak i zalazak
sunca). Krvavo vino – svadbeni pir sunca i zore. Ljudskoj drami odgovara kosmička drama.
- sunce i Isus – umirući bogovi koji nakon boravka u utrobi zemlji vaskrsavaju

Lirski subjekt:
- decentriranje lirskog subjekta u avangardi, svesno isticanje konstruktivnosti um. dela, lirsko ja kao
samoobznanjujući konstrukt (Brajović). Ovde – ekspresionistički persolanalizivan lirski subjekt čiji
je identitet u neprestanom procesu preobražaja. Egzistencijalne dihotomije unutar njega samog,
kriza identiteta, nemogućnost uspostavljanja unutr. celovitosti.
- subjekt kao čudovište, neprestano trvenje izm. božanskog i životinjskog elementa
- u savr. obliku egzistencije l.s. određen kao pesnik – stihovi kao vid bega od stvarnosti –
autopoetička dimenzija. Portret novog pesnika (naše lirike Hrista): genijalan, provokativan, vraća
rečima izvorno značenje (razgolititi reči), pbunjenik, pun prezira, rastrzan između pobožnosti i
bogohuljenja
- motivi: hrišćanski, ubistva, detinjstva, zverstva, rođenja, povratka u preegz. oblik, voza, sudara –
smrti
- svi vidovi l. subjekta objedinjeni u liku pesnika – autopoetička i manifestna konotacija
- l. s. istovremeno dinamična i kontemplativna ličnost
- l. s. kao ubica sanjalice, i sam sanjalica (Isus?)
- Adamov kompleks prognanosti. Pustolovina sinhr. i dijahr, skokovi - unutar subjekta se obrazuje
celoviti kosmos
- subjekt: stari sloven, solarno božanstvo, Isus, Juda, Hristov mučitelj, snob, pesnik, lovac…
- slika lovca na divlje svinje – odricanje moći muza, idstanciranje od platonističke koncepcije
- Ničeova vitalistička filozofija – promena odnosa duh/telo. Jedini čvrsti oslonac u samoodređenju
decentriranog, razbijenog l. subjekta jeste svest o sopstvenoj telesnosti. Telesna svest jedina
integrišuća svest – dinamizam. L. ja kao subjekt-telo. Poezija nije plod duhovnosti već telesnosti.
- Slika sveta – disharmoničan, alogičan, rugoban. Težnja za opredmećenjem unutrašnjosti
čovekovog bića. Spoljni i unutr. svet neusaglašeni, otuđenost, disharmonija
- Apokalipsa – reverzibilan, neprekidan proces ukidanja poznate realnosti i zamene novom.
- Otkrića čudesnog u svakodnevici npr. seksualni čin
- elementi pastoralne slike sveta (stari sloveni)

PESNIČKI POSTUPCI
- Avangarda – razgrađivanje struktura: sintakse, vezanog stiha, lirskog subjekta, kompozicije
- narušavanje sintakse, remećenje uobičajenog reda reči
- desakralizacija jezika
- stih od 1 do 32 sloga, delimična rimovanja
- prozaizacija stiha (dimjnak – fragmenti razgovora), poigravanje žanrom razbrajalice, postupak
karakterističan za film
- lirizacija svakodnevice, proširio korpus tema sferom banalnog i priprostog
- Leksika: telesne funkcije, naučni termini, onomatopejske reči
- variranje motiva: ubistvo, san/sanjalica.
- variranje rečeničnih iskaza – sipam krv, zvezde, salo – Pustolov, 20 stihova
- ogledalsko udvajanje
- negacija (npr. odbacivanje ljubavi za čovečnost, početak)
- povezivanje raznorodnih i međusobno udaljenih pojmova, oksimoronski spojevi
- postupak konstrukcije, kolažiranja, rastavljanja celine na fragmente
- simultano predstavljanje događaja (Putnik)
- multiplikacija
- eksteriorizacija unutr. sveta l. subjekta, duša se materijalizuje, svojevrstan psihotop, ona nadrasta
telo koje je jedan trenutni od mnogobrojnih oblika egzistencije
- oduhovljenje telesnosti
- mehanizacija tela
- teriomorfizacija
- povezivanje pojed. bića sa kosmosom
- udvajanje
- mitopoetizacija

Kompozicija:
- Svi su čanci prazni – pod imenom Pred otkrovenjem objavljena 1922. u Kritici i Budućnosti
- lirski siže: začeće (1. pesma), embrionalni život (2-4), rođnje (5), životna hajka (6-9), smrt (10),
zagrobni život (11). 12. pesma – svojevrsna gosa, sabira i varira lirski siže. Probuđena svest –
prozni epilog manifestnog karaktera
- počinje obraćanjem proleću, završava zimskim repertoarom – godišnji ciklus
- prostor vertikalno konstruisan: nebo, zemlja i podzemlje
- lirski junaci: trudna glumica (stopljena sa bogorodicom, zornjačom i zemljom), vojnik-konjanik,
mladić-pesnik (ident. sa solarnim božanstvom, isusom i judom). Sukobi izm. junaka ali i u njima
samima
- tekstualne dominante: Pustolov, Ovo o jednom, Prob.svest
- Pustolov – motivska mapa, svi značajni motivi zbirke: mladost, telo, putovanje, seksualnost,
začeće, rođenje, bačenost u svet, dosada, životna hajka, izdajstvo prijatelja, ubistvo boga,slutnja
smrti.
- Ovo o jednom pesniku – sažet prikaz lirskog sižea zbirke, svi motivi. Tragovi albanske golgote.
Prelazak na 3. lice – predstavlja lik pesnika: genijalnost, razgolićuje reči, prezrivo se ceri, bogohuli
danju, moli se noću, raskol sa svetom. Osn. elementi sižea: glad, ubistvo, detinjstvo, hleb, zverstva,
rođenje, želja za povratkom u matericu, život kao kazna i hajka, vizija smrti u sudaru, umor i
predosećaj smrti. L. subj. kao moderni pesnik – manifestni karakter.
- Prob. svest – ime lista iz sobe 15-godišnjeg pesnika, (auto?)citat iz rane zbirke Planovi. Širina i
punoća života izvan moralnih principa. Detronizacija lepote. Poezija – velika ekstaza a ne lirska
fraziranja, fiziološka potreba. Moderna poezija asimiluje i ružne, gadne, nakazne slike
- odnos prema bogu nije negatorski, odbacuje pojedine dogmatske principe ali ne i religioznost
uopšte, buni se protiv zapostavljanja telesnog aspekta. Tragičnost čoveka u raspolućenosti izm.
božanskog i zverskog principa u sebi.
- Osnovna načela poetike: provokacija, okretanje od of. ka neoficijelnoj kulturi, tajna rođenja,
glorifikacija mladićstva, telesnosti, dinamizam, detronizacija lepote, viđenje čoveka kao celovitog
kosmosa, konstruktivnost, depersonalizacija l. subjekta.
- Svaka pesma – faza u razvoju lirskog sižea
- utisak fragmentarnosti – slobodno kombinovanje slika iz razl. tematskih slojeva, razara iluziju
koherentnosti i racionalnosti sveta

- Isus kao simbol prevratništva, metafora novine

- Odbacuje: ljubav, hrišćansku dogmu, hegemoniju estetskog principa, detronizacija racionalizma,
osećajnost, depersonalizacija
Promoviše vrednosti:
- Vitalizma: seksualnost, zadovoljenje nagona, glorifikacija telesnosti, mladićstva,
- dinamizam: motiv puta i putovanja
- simultanizam
- alogizam
- estetizacija svakodnevice
- kosmizam
- reaktuelizacja paganstva
- reakt. zapostavljenihoblika narodne knj. - kletve, poskočice
- konstruktivizam
- prozaizacija stiha