Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 83

lwtf]kq s]Gb|Lo lgIf]k ;]jf ljlgodfjnL, @)^*

lwtf]kqsf] s]Gb|Lo lgIf]k ;]jf lgodfjnL, @)^& sf] lgod #) n] lbPsf] clwsf/ k|of]u u/L] g]kfn lwtf]kq
af]8{sf] :jLs[lt lnO{ l;l8P; P08 lSnol/Ë lnld6]8n] of] ljlgodfjnL agfO{ nfu" u/]sf] 5 .

kl/R5]b–!
k|f/lDes
!= ;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ o; ljlgodfjnLsf] gfd ælwtf]kq s]Gb|Lo lgIf]k ;]jf ljlgodfjnL, @)^*Æ
/x]sf] 5 .
-@_ of] ljlgodfjnL l;l8P; P08 lSnol/Ë lnld6]8n] ;fj{hlgs ;"rgf k|sflzt u/L tf]s]sf]
ldlt b]lv k|f/De x'g]5 .
@= kl/efiff M -!_ ljifo jf k|;+Ën] csf]{ cy{ gnfu]df o; ljlgodfjnLdf M–
-s_ æP]gÆ eGgfn] lwtf]kq ;DalGw P]g, @)^# ;Demg' k5{ .
-v_ æaf]8{Æ eGgfn] P]gsf] bkmf # adf]lhd :yfkgf ePsf] g]kfn lwtf]kq af]8{ ;Demg' k5{ .
-u_ ælgodfjnLÆ eGgfn] lwtf]kqsf] s]Gb|Lo lgIf]k ;]jf lgodfjnL, @)^& ;Demg' k5{ .
-3_ æljlgodfjnLÆ eGgfn] lwtf]kq s]Gb|Lo lgIf]k ;]jf ljlgodfjnL, @)^* ;Demg'k5{ .
-ª_ æl;l8P;l;Æ eGgfn] lgodfjnLsf] lgod & adf]lhd af]8{af6 cg'dltkq k|fKt ;+:yf l;l8P;
P08 lSnol/Ë lnld6]8 ;Demg'k5{ .
-r_ æ;ldltÆ eGgfn] l;l8P;l;sf] ;+rfns ;ldlt ;Demg'k5{ .
-5_ æ;Demf}tfÆ eGgfn] l;l8P;l; / lgIf]k ;b:o, lgIf]k ;b:o / lxtu|fxL, l;l8P;l; /
lgisfzgstf{, lgIf]k ;b:o / bnfn, l;l8P;l;, lgisfzgstf{ / /lhi6«f/ tyf x:tfGt/0f
k|ltlglw, l;l8P;l; / cGo kIf aLr s]Gb|Lo lgIf]k ;]jf ;DaGwdf o; ljlgodfjnL adf]lhd
ePsf] ;Demf}tf ;Demg' k5{ .
-h_ æ/lhi6«f/Æ eGgfn] dr]{G6 a}+s/sf] cg'dlt k|fKt z]o/ /lhi6«f/ jf lwtf]kq lgisfzg ug]{ ;+ul7t
;+:yfsf] /lhi6«f/ tyf x:tfGt/0f k|ltlglw ;Demg'k5{ .
-em_ æ;+:yfut ultljlwÆ eGgfn] lgisfzgstf{n] btf{ lstfa aGb ug]{, ;fwf/0f ;efsf] ldlt, cjlw
k'/f u/]sf lwtf]kqx? afkt lkmtf{ e'QmfgL ug]{ ldlt, kl/jt{lgo ljz]iftf ePsf] C0fkq tyf
clwsf/kqsf] km]/abn ug]{ ldlt, nfef+z, Aofh, af]g; z]o/, xsk|b z]o/, cu|flwsf/
afF8kmfF8, clwsf/kq hf/L tyf e'QmfgL ug]{ ldlt, lk|ldodsf] lkmtf{ e'QmfgL ldlt ;fy} ;do
;dodf ug]{ cGo o:t} ultljlw ;Demg' k5{ .
-`_ æ;+:yfut nfeÆ eGgfn] lxtu|fxLnfO{ lgisfzgstf{sf] tkm{af6 lxtu|fxLn] lnPsf] lwtf]kq afkt
;do ;dodf k|fKt x'g] nfe ;Demg' k5{ / o; zAbn] nfef+z, Aofh, af]g; z]o/, xsk|b
z]o/, cu|flwsf/ afF8kmfF8, clwsf/kq, lk|ldodsf] lkmtf{ e'QmfgL tyf cGo nfenfO{ ;d]t
;Demg' k5{ .
-6_ æafXo ahf/ sf/f]af/Æ eGgfn] lwtf]kq ahf/sf] vl/b laqmL eGbf aflx/ sf/f]af/ e} b'O{ kIf
aLr ;DkGg x:tfGt/0fnfO{ ;Demg' k5{ .

1
-7_ æ/lhi6«f/ tyf x:tfGt/0f k|ltlglwÆ eGgfn] s'g} klg ;+ul7t ;+:yfsf] tkm{af6 ;f] ;+:yfn]
lgisfzg u/]sf lwtf]kq tyf lwtf]kq wgLx?sf] clen]v /fvL lwtf]kq x:tfGt/0f tyf lkmtf{
e'QmfgL nufotsf sfo{ ug]{ JolQm jf ;+ul7t ;+:yf ;Demg' k5{ .
-8_ ælgb]{zg k'hL{Æ eGgfn] l;l8P;l;df vftf vf]n]sf JolQm jf ;+:yfn] cfkm\gf] vftfdf lwtf]kq
hDdf ug{ -qm]l86_ jf cfkm\gf] vftfaf6 lwtf]kq 36fpg -8]la6_ lbO{g] cfb]znfO{ ;Demg'
k5{ .
-9_ æcef}ltsLs/0fÆ eGgfn] sfuhL cj:yfdf /x]sf] ef}lts lwtf]kqnfO{ ljB'tLo k|0ffnLdf clen]v
/flvg] -l8Dof6\_ sfo{nfO{ ;Demg' k5{ .
-0f_ æef}ltsLs/0fÆ eGgfn] ljB'tLo k|0ffnLdf /flvPsf] lwtf]kqsf] clen]vnfO{ sfuhL cj:yfdf
kl/jt{g ug]{ -l/Dof6\_ sfo{nfO{ ;Demg' k5{ .
-t_ æk"j{ e'Qmfg vftfÆ eGgfn] /fkm;fkmsf nflu k|fKt lwtf]kqx? /fkm;fkmsf nflu tf]lsPsf] ;do
cufj} hDdf ug{ ;lsg] u/L lwtf]kq bnfnsf] gfddf vf]lnPsf] vftfnfO{ ;Demg' k5{ .
-y_ æc:yfoL /fkm;fkm vftfÆ eGgfn] s'g} sf/0fn] /fkm;fkmsf nflu tf]lsPsf] ;dofjwL leq
/fkm;fkm x'g g;s]sf] cj:yfdf c:yfoL ?kdf lwtf]kq hDdf ug]{ k|of]hgsf] nflu lgIf]k
;b:on] lwtf]kq bnfnsf nflu /fkm;fkm vftf vf]Nbf vf]lnlbg] 5'§} vftfnfO{ ;Demg' k5{ .
-@_ pkljlgod -!_ df kl/eflift ePsf] afx]ssf o; ljlgodfjnLdf k|of]u ePsf cGo
zJbx?sf] cy{ ;DalGwt P]g, lgodx?df kl/efiff eP adf]lhd x'g]5 .

kl/R5]b–@
lwtf]kq lgIf]k ;DaGwL Joj:yf
#= lwtf]kq cef}lts :j?kdf /fVgsf nflu lgj]bg k]z ug'{ kg]{ M -!_ af]8{df lwtf]kq btf{ u/]sf ;+ul7t
;+:yfn] cfkm'n] hf/L u/]sf] lwtf]kqsf] cef}ltsLs/0f k|of]hgsf nflu cg';"rL– ! sf] 9fFrfdf
cg';r" L–@ adf]lhdsf] z'Ns ;lxt lgj]bg k]z ug'{kg]{5 .
-@_ lgj]bgsf ;fy b]xfosf sfuhft tyf ljj/0f ;d]t k]z ug'{kg]{5 .
-s_ af]8{df lwtf]kq btf{ ePsf] k|df0fkqsf] k|df0fLt k|ltlnlk,
-v_ ;+ul7t ;+:yf btf{ k|df0fkq tyf Joj;fo ;+rfng cg'dltkqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk,
-u_ sDkgLsf] k|aGwkq lgodfjnLsf] k|dfl0ft k|ltlnlk,
-3_ ljz]if P]gåf/f :yflkt ;+ul7t ;+:yfx?sf] xsdf P]g tyf lgodfjnLsf] k|ltlnlk,
-ª_ sDkgLsf ;+rfns, sfo{sf/L k|d'v tyf sDkgL ;lrjx?sf] gfd, 7]ufgf, of]Uotf tyf
cg'ej ;DaGwL ljj/0f,
-r_ lwtf]kq ahf/df ;"rLs/0f ePsf] eP ;f] ;DaGwL ;Demf}tfkqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk,
-5_ z]o/ /lhi6«f/ lgo'Qm u/]sf] eP ;f] ;DaGwL ;Demf}tfkqsf] k|df0fLt k|ltlnlk,
-#_ pkljlgod -!_ adf]lhd k|fKt lgj]bg pk/ l;l8P;l;n] cfjZos hfFra'em ug]{5 . o;/L
hfFra'em ubf{ cfjZos eP l;l8P;l;n] s'g} sfuhft, ljj/0f jf hfgsf/L af/] :ki6 ug{ nufpg]
tyf yk sfuhft tyf ljj/0f dfu ug{ ;Sg]5 .
-$_ pkljlgod -#_ adf]lhd hfFra'em u/L l;l8P;l; ;Gt'i6 ePdf lgj]bs;Fu cg';'rL– @
adf]lhdsf] btf{ z'Ns lnO{ cg';"rL– # adf]lhd btf{ ;Demf}tf ug]{5 .

2
-%_ l;l8P;l;n] ;+ul7t ;+:yf;Fu ;Demf}tf ug'{ cl3 pQm ;+ul7t ;+:yf jf ;DalGwt
/lhi6«f/nfO{ l;l8P;l;sf] k|0ffnL dfkm{t sf/f]af/ ug{sf nflu kof{Kt xf8{j]o/ / ;km\6j]o/sf] Joj:yf
ug{ nufpg' kg]{5 .
-^_ o; ljlgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg Ps k6s lgj]bg ;fy ljj/0f
tyf sfuhft k]z ul/;s]sf ;+ul7t ;+:yfn] k'gM lgj]bg lbg'kg]{ ePdf klxn] k]z u/]sf
ljj/0f tyf sfuhftdf s'g} kl/jt{g eP ;f] dfq k]z u/] k'Ug]5 .
$= jflif{s z'Ns a'emfpg'kg]{ M ljlgod # adf]lhd lwtf]kq cef}ltlss/0f u/fPsf ;+ul7t ;+:yfn] k|To]s
cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] Ps dlxgfleq cg';"rL– @ adf]lhdsf] jflif{s z'Ns a'emfpg' kg]{5 .
%= z]o/ /lhi6«f/ l;l8P;l;df btf{ x'g] M ;+ul7t ;+:yfn] z]o/ /lhi6«f/ lgo'Qm u/]sf] eP ;f] /lhi6«f/
sDkgL l;l8P;l;df cg';"rL– @^ adf]lhd ;Demf}tf u/L btf{ ePsf] x'g' kg]{5 .
^= jflif{s h8fg tyf dd{t z'Ns M ;+ul7t ;+:yfn] cg';"rL– @! adf]lhd jflif{s ;ˆ6j]o/ h8fg tyf
dd{t z'Ns a'emfpg' kg]{5 .
&= ;+ul7t ;+:yfsf] gfd, 7]ufgf tyf z]o/ /lhi6«f/ kl/jt{g ePdf M ;+ul7t ;+:yfsf] gfd, 7]ufgf
kl/jt{g ePdf tyf z]o/ /lhi6«f/ sDkgL kl/jt{g ePdf ;+ul7t ;+:yfn] ;f]sf] hfgsf/L tLg sfo{
lbg leq cg';"rL– @! adf]lhdsf] sDkgLsf] 7]ufgf z'Ns, /lhi6«f/ tyf x:tfGt/0f k|ltlglw kl/jt{g
z'Ns ;lxt hfgsf/L lbg' kg]{5 .
*= ;/sf/L lwtf]kq ;DaGwL Joj:yf M -!_ l;l8P;l;n] ;/sf/L lwtf]kqsf] ;d]t cef}ltsLs/0f u/L
sf/f]af/ /fkm;fkm tyf gfd;f/L ug]{ ;DaGwL Joj:yf ug{ ;Sg]5 .
-@_ o; ljlgodfjnLdf h'g;'s} s'/f pNn]v ePsf] eP tfklg ;/sf/L lwtf]kqsf] xsdf btf{
z'Ns tyf jflif{s z'Ns nfUg] 5}g .
(= btf{ ;Demf}tf vf/]hM -!_ b]xfosf] cj:yfdf l;l8P;l;n] ljlgod # sf] pkljlgod -$_ adf]lhd ePsf]
btf{ ;Demf}tf vf/]h ug{ ;Sg]5,
-s_ ;+ul7t ;+:yf jf o;sf] /lhi6«f/n] l;l8P;l;;Fu ePsf] ;Demf}tfdf pNn]v ePsf
zt{x?sf] kfngf gu/]df,
-v_ jflif{s z'Ns ga'emfPdf .
-@_ pkljlgod -!_ adf]lhd btf{ ;Demf}tf vf/]h ubf{ l;l8P;l;n] o;/L btf{ vf/]h ug'{ k"j{
;DalGwt ;+ul7t ;+:yfnfO{ :kli6s/0f lbg] tyf ;'g'jfO{sf] df}sf lbg]5 .
-#_ o; ljlgod adf]lhd btf{ ;Demf}tf vf/]h ePsf] ;DaGwdf l;l8P;l;n] ;DalGwt
lgisfzgstf{, /lhi6«f/ tyf x:tfGt/0f k|ltlglw, lxtu|fxL tyf cGo lgIf]k ;b:ox?nfO{ ;"rgf
lbg]5 .

kl/R5]b–#
lgIf]k ;b:o ;DaGwL Joj:yf
!)= lgIf]k ;b:on] lgj]bg lbg'kg]{ M -!_ l;l8P;l;sf] ;b:otf k|fKt ug{sf nflu af]8{af6 lgodfjnLsf]
lgod @! adf]lhd btf{ k|df0fkq k|fKt u/]sf ;+:yfn] cg';"rL– $ adf]lhdsf] 9fFrfdf cg';"rL– %
adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt lgj]bg lbg'kg]{5 .
-@_ lgj]bg ;fy b]xfosf sfuhft tyf ljj/0f ;+nUg ug'{kg]{5 .
-s_ ;+rfns / sfo{sf/L k|d'vsf] ;DaGwdf cg';"rL– ^ adf]lhd ljj/0f,
-v_ cg';"rL– & adf]lhdsf] ljj/0f tyf sfuhft,
3
-u_ lgIf]k ;b:o sDkgLsf] ;+:yfkssf ;DaGwdf cg';"rL– * adf]lhd ljj/0f tyf
sfuhft,
-3_ af]8{df btf{ ePsf] k|df0fkq .
!!= lgj]bg pk/ hfFra'em M -!_ ljlgod !) adf]lhd lgj]bg k|fKt eP kl5 l;l8P;l;n] To:tf] lgj]bg /
lgj]bg ;fy k|fKt ljj/0f tyf sfuhftsf] hfFra'em ug]{5 .
-@_ pkljlgod -!_ adf]lhd hfFra'em ubf{ l;l8P;l;n] s'g} sfuhft, yk ljj/0f jf hfgsf/L
af/] :ki6 x'g rfx]df lgj]bs sDkgL jf ;+ul7t ;+:yf;Fu To:tf] sfuhft, yk ljj/0f jf hfgsf/L
dfu ug{ jf :ki6 ug{ lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
-#_ pkljlgod -@_ adf]lhd hfFra'em kZrft\ l;l8P;l;n] lgj]bsnfO{ sf/f]af/sf nflu
cfjZos k"jf{wf/ tof/ ug{sf nflu ;"lrt ug]{5 .
!@= k"jf{wf/ tof/ ug'{kg]{ M -!_ ljlgod !! adf]lhd l;l8P;l;n] k"jfwf{/ tof/ ug{ lgb]{zg lbPsf] @
dlxgfleq lgj]bsn] cfjZos k"jf{wf/ tof/ u/L l;l8P;l;nfO{ hfgsf/L u/fpg'kg]{5 .
-@_ pkljlgod -!_ df pNn]v ePsf] cjwLleq k'jf{wf/ tof/ ug{ g;ls yk ;dofjwL dfu
u/]df l;l8P;l;n] lgj]bsnfO{ a9Ldf Ps dlxgf;Ddsf] cjlw yk ul/lbg ;Sg]5 .
-#_ pkljlgod -@_ adf]lhd yk ePsf] cjlw leq ;d]t k"jf{wf/ tof/ ug{ g;s]sf] cj:yfdf
l;l8P;l;n] lgj]bg vf/]h ug]{5 / ;f] sf] hfgsf/L af]8{nfO{ ;d]t lbg]5 .
!#= k"jf{wf/sf] lg/LIf0f M -!_ ljlgod !@ adf]lhdsf] hfgsf/L k|fKt ePsf] a9Ldf !% -kGw|_ lbg leq
l;l8P;l;n] k"jf{wf/sf] :ynut lg/LIf0f ug]{5 .
-@_ pkljlgod -!_ adf]lhd l;l8P;l;n] lg/LIf0f ubf{ k'jf{wf/sf] ;DaGwdf ePsf] Aoa:yf
ckof{Kt b]lvPdf yk ug'{kg{] Aoa:yfx? ;d]t tf]sL a9Ldf tL; lbgsf] ;do lbg ;Sg]5 .
-#_ pkljlgod -@_ adf]lhd tf]lsPsf] yk ;dofjwL leq cfjZos k"jf{wf/sf] Joj:yf u/L
l;l8P;l; ;dIf hfgsf/L u/fpg'kg]{5 .
!$= ;b:otf lbg] M lgj]bsn] lgj]bg;fy k]z u/]sf] ljj/0f tyf sfuhft / k"jf{wf/x?sf] lg/LIf0faf6
lgIf]k ;b:otf lbg pko'Qm b]lvPdf lgj]bs;Fu cg';"rL–( adf]lhdsf] ;Demf}tf u/L cg';"rL–%
adf]lhdsf] ;b:otf b:t'/ lnO{ cg';"rL–!) adf]lhdsf] 9fFrfdf lgIf]k ;b:otf k|bfg ug]{5 .
!%= ;b:otfsf] gjLs/0f M lgIf]k ;b:on] k|To]s cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] # -tLg_ dlxgf leq cg';"rL–
% adf]lhdsf] jflif{s z'Ns ;lxt cg';"rL– !! adf]lhdsf] 9fFrfdf l;l8P;l; ;dIf lgj]bg lbO{
;b:otf gjLs/0f u/fpg' kg]{5 .
!^= ;]jf z'Ns ;DaGwL Joj:yf M -!_ lgIf]k ;b:on] lwtf]kq sf/f]af/ ;Fu ;DalGwt ;]jf pknAw u/fP
afkt lxtu|fxLaf6 cg';"rL–!$ adf]lhdsf] ;]jf z'Ns lng ;Sg]5 .
-@_ lgIf]k ;b:on] ;]jf z'Ns jfkt k|To]s dlxgf k|fKt u/]sf] z'Nssf] lx;fa u/L o;
ljlgodfjnL adf]lhd l;l8P;;LnfO{ a'emfpg' kg]{ /sd dlxgf ;dfKt ePsf] kGw| lbg leq
l;l8P;l;nfO{ a'emfpg' kg]{5 .
-#_ pk ljlgod -@_ adf]lhdsf] cjlw leq l;l8P;l;nfO{ a'emfpg' kg]{ /sd ga'emfPdf
lgIf]k ;b:on] To:tf] /sdsf] e'QmfgL aflif{s bz k|ltztsf b/n] yk u/L 5 dlxgf;Dddf ug'{kg]{5
/ pQm ;dofjlwdf ;d]t ga'emfPdf lgIf]k ;b:onfO{ ljlgod #^ adf]lhdsf] sf/jfxL ug{ ;lsg]5 .
!&= gub w/f}6L /fVg' kg]{ M lgIf]k ;b:on] cfˆgf] sf/f]af/ ;'? ug'{ cufl8 l;l8P;l;df Ps nfv ?k}ofF
gub w/f}l6 /fVg' kg]{5 .

4
!*= lwtf]kq lgIf]k l;df M -!_ lgIf]k ;b:on] lgIf]k Joj:yfkg u/]sf] lxtu|fxLsf] lwtf]kqsf] ahf/ d"No
cfˆgf] v'b ;DklQ d"Nosf] b'O{ ;o u'gf eGbf a9L x'g] 5}g .
-@_ s'g} lgIf]k ;b:osf] lwtf]kqsf] lgIf]k l;df pkljlgod -!_ df tf]s]sf] eGbf a9L x'g
uPdf pQm lgIf]k ;b:on] ;f] sf] hfgsf/L l;l8P;l;nfO{ u/fO{ cfjZos v'b ;DklQsf] Joj:yf
geP;Ddsf nflu l;l8P;l;df gub w/f}6L /fvL sfo{ ;+rfng ug{ ;Sg]5 .
-#_ s'g} lgIf]k ;b:on] pkljlgod -@_ df pNn]v eP adf]lhdsf] w/f}6L /fVg g;Sg] cj:yf
cfPdf l;l8P;l;n] pQm lgIf]k ;b:osf] kf]6{kmf]lnof]df pkljlgod -!_ df tf]lsPsf] l;df eGbf a9L
/x]sf] lxtu|fxLsf] lwtf]kq cGo lgIf]k ;b:o;Fu /x]sf] lxtu|fxL vftfdf ;fg{ nufpg lgb]{zg lbg]5 /
o;/L lbPsf] lgb]{zg ;DalGwt lgIf]k ;b:on] tTsfn sfof{Gjog ug'{kg]{5 .
!(= zfvf sfof{no M -!_ lgIf]k ;b:o sDkgLn] l;l8P;l;sf] :jLs[lt lnO{ cfjZostf cg';f/ g]kfn leq
zfvf sfof{no vf]Ng ;Sg]5 .
-@_ ;Dks{ sfof{no cfjZos k/]df lgIf]k ;b:onfO{ of]Uotf tyf zt{ tf]ls ;Dks{ sfof{no
vf]Ng :jLs[lt lbg ;Sg]5 .
-#_ o; ljlgod adf]lhd lgIf]k ;b:onfO{ zfvf jf ;Dks{ sfo{no vf]Ng lbPsf]
:jLs[tLsf] hfgsf/L af]8{nfO{ lbg' kg]{5 .
kl/R5]b–$
vftf ;DaGwL Joj:yf
@)= lxtu|fxLn] vftf vf]Ng lgj]bg lbg'kg]{ M -!_ o; ljlgod adf]lhd lxtu|fxLn] l;l8P;l;df vftf
vf]Ngsf nflu lgIf]k ;b:o ;dIf cg';"rL–!@ jf cg';"rL–!# sf] 9fFrfdf lgj]bg k]z ug'{kg]{5 .
-@_ lgj]bgsf ;fy b]xfo adf]lhdsf] ljj/0f tyf sfuhft k]z ug'{kg]{5,
-s_ cg';"rL–!@ jf cg';"lr–!# adf]lhdsf] j}olQms jf ;+:yfut ljj/0f,
-v_ lgj]bs k|fs[lts JolQm ePdf g]kfnL gful/stfsf] k|df0fkq jf u}/ cfjf;Lo
g]kfnLsf] xsdf ;f] sf] kl/ro kq
-u_ lgj]bs sDkgL jf ;+:yf ePdf btf{ k|df0fsf] k|ltlnlk,
-3_ lgj]bs sDkgL jf ;+:yf ePdf vftf ;+rfngsf nflu clVtof/gfdf,
-ª_ lgj]bs sDkgL jf ;+:yfsf] ;+rfns ;ldltsf] lg0f{o,
-r_ lxtu|fxL gfafns ePdf ;+/IfsTj v'Ng] sfuhft .
-#_ k|fKt lgj]bgsf] hfFra'em u/L lgIf]k ;b:on] cg';"rL–!$ adf]lhdsf] vftf vf]Ng] z'Ns
lnO{ vftf vf]lnlbg'kg]{5 / vftf vf]Nbf cg';"rL–!% adf]lhdsf] ;Demf}tf ug'{kg]{5 .
-$_ pkljlgod -#_ adf]lhdsf] vftf vf]Ng' cl3 lgIf]k ;b:on] ;DalGwt lxtu|fxLsf]
cfjZos ljj/0f s]Gb|Lo lgIf]k k|0ffnLdf k|ljli6 ug'{kg]{5 / o;/L k|ljli6 ul/;s]kl5 k|0ffnLaf6
pTkGg x'g] lxtu|fxL vftf gDa/ ;DalGwt lxtu|fxLnfO{ pknAw u/fpg' kg]{5 .
-%_ lgIf]k ;b:on] k|To]s lxtu|fxLsf] gfddf 5'§f 5'§} vftf vf]nL k|To]s vftfsf] 5'§f 5'§}
Joj:yfkg ug'{ kg]{5 / k|To]s lxtu|fxLsf] lwtf]kqnfO{ cGo lxtu|fxL jf lgIf]k ;b:o jf cfˆg}
lwtf]kq ;Fu gld;fO{ /fVg] Joj:yf ug'{ kg]{5 .
-^_ ;+o'Qm ?kdf lwtf]kq u|x0f u/]sf] cj:yfdf lwtf]kq wgLx?sf] ;Demf}tfsf] cfwf/df s'g}
Ps lwtf]kq wgLsf] gfddf vftf vf]nL cef}ltsLs/0f ug{ ;lsg]5 .
-&_ lgIf]k ;b:on] cfˆgf] nflu ;d]t o; ljlgod adf]lhdsf] lxtu|fxL vftf vf]Ng ;Sg]5 .
5
@!= /fkm;fkm vftf ;DaGwL Joj:yf M -!_ lwtf]kq ahf/df sf/f]af/ ug]{ ;b:o bnfn, ahf/ lgdf{tfn]
cef}lts ?kdf /x]sf lwtf]kqx?sf] /fkm;fkm k|of]hgsf nflu s'g} Ps lgIf]k ;b:o dfkm{t\ /fkm;fkm
vftf vf]Ng' kg]{5,
-@_ pklgod -!_ adf]lhd vftf vf]Nbf lgj]bg ;fy b]xfo adf]lhdsf] ljj/0f tyf sfuhft
k]z ug'{ kg]{5,
-s_ sDkgL btf{ k|df0fkqsf] k|ltlnlk,
-v_ af]8{af6 k|fKt cg'dltkqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk,
-u_ vftf ;+rfngsf] clVtof/gfdf,
-3_ ;+rfns ;ldltsf] lg0f{osf] k|dfl0ft k|ltlnlk,
-ª_ lwtf]kq ahf/af6 k|fKt ;b:otfsf] k|df0fkqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk .
-#_ k|fKt lgj]bgsf] hfFra'em u/L lgIf]k ;b:on] cg';"rL– !$ adf]lhdsf] vftf vf]Ng] z'Ns
lnO{ cg';"rL– @@ adf]lhdsf] ;Demf}tf ug'{ kg]{5 .
-$_ /fkm;fkm vftf vf]Nbf lgIf]k ;b:on] lwtf]kq bnfn, ahf/ lgdf{tfsf] nflu c:yfoL
/fkm;fkm vftf ;d]t vf]lnlbg' kg]{5 .
-%_ lwtf]kq bnfn, ahf/ lgdf{tf cfkm}+ lgIf]k ;b:o /x]sf] cj:yfdf pQm lwtf]kq bnfn,
ahf/ lgdf{tfn] sf/f]af/ /fkm;fkm k|of]hgsf nflu :jo+n] cfˆg} gfddf /fkm;fkm vftf vf]nL sfo{
ug{ ;Sg]5 .
-^_ l;l8P;l;n] /fkm;fkm k|of]hgsf nflu k|To]s lwtf]kq bnfn, ahf/ lgdf{tfsf nflu k"j{
e'Qmfg vftf (Early Pay-in Account) vf]lnlbg ;Sg]5 .
-&_ /fkm;fkm vftf vf]n]sf] hfgsf/L lgIf]k ;b:on] ;DalGwt lwtf]kq ahf/ tyf
l;l8P;l;nfO{ lbg' kg]{5 .
-*_ ljlgod adf]lhd /fkm;fkm k|of]hgsf nflu lwtf]kq bnfn, ahf/ lgdf{tfn] Ps eGbf a9L
vftf vf]Ng ;Sg] 5}g .
-(_ l;l8P;l;n] /fkm;fkm k|of]hgsf nflu cfjZostf cg';f/ cfkm\gf] gfddf Ps jf Ps
eGbf a9L vftf vf]Ng ;Sg]5 .
@@= cef}ltsLs/0fsf nflu lgj]bg lbg'kg]{ M -!_ lxtu|fxLn] cfkm';Fu ef}lts ?kdf /x]sf] lwtf]kqsf]
cef}ltsLs/0fsf nflu cg';"rL–!^ sf] 9fFrfdf cef}ltsLs/0f ug'{kg]{ lwtf]kqsf] k|df0fkq ;lxt
cfkm\gf] lgIf]k vftf /x]sf] lgIf]k ;b:o ;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ lgIf]k ;b:on] pkljlgod -!_ adf]lhd lgj]bg ;fy k|fKt ePsf] lwtf]kqsf] ljj/0f pNn]v
u/L ;f] sf] lg:;f lgj]bsnfO{ lbg'kg]{5 .
-#_ lgIf]k ;b:on] pkljlgod -!_ adf]lhd k|fKt lgj]bg cfjZos hfFra'em u/L lgIf]k
k|0ffnLdf lgj]bg adf]lhdsf] lwtf]kqsf] ljj/0f k|ljli6 u/L k|To]s ef}lts k|df0fkqsf] cu|k[i7df
æcef}ltsLs/0fsf] nflu ;'Dk]sf] (SURRENDER FOR DEMATERIALIZATION)Æ zAb pNn]v ePsf]
ldlt ;lxtsf] 5fk nufO{ lgj]bg k|fKt ePsf] & -;ft_ sfo{lbg leq lgj]bg tyf sfuhft ;DalGwt
;+ul7t ;+:yf jf /lhi6«f/ tyf x:tfGt/0f k|ltlglw ;dIf k7fpg' kg{]5 .
-$_ ;DalGwt ;+ul7t ;+:yf jf /lhi6«f/ tyf x:tfGt/0f k|ltlglwn] lgIf]k ;b:oaf6
pkljlgod -#_ adf]lhdsf] lgj]bg k|fKt ePsf] tLg sfo{lbg leq lgj]bg;fy k|fKt sfuhft tyf
lwtf]kq k|df0fkqsf] hfFra'em u/L cef}ltsLs/0f ug{ of]Uo ePdf cef}ltsLs/0fsf nflu :jLs[t u/L
;f] sf] hfgsf/L lgIf]k ;b:onfO{ lbg]5 .
6
-%_ lgIf]k ;b:on] pkljlgod -$_ adf]lhd cef}ltsLs/0f ePsf] lwtf]kq ;DalGwt lgj]bssf]
vftfdf hDdf u/L ;f] sf] ljj/0f -:6]6d]06_ ;lxtsf] hfgsf/L ;DalGwt lgj]bsnfO{ lbg'kg]{5 .
-^_ ;DalGwt ;+ul7t ;+:yf jf /lhi6«f/ tyf x:tfGt/0f k|ltlglwn] pkljlgod -$_ adf]lhd
hfFra'em ubf{ lwtf]kq cef}ltsLs/0fsf] nflu of]Uo gb]lvPdf ;f] sf] sf/0f v'nfO{ lgIf]k ;b:onfO{
hfgsf/L lbg'kg]{5 / ;f] hfgsf/L lgIf]k ;b:on] ;DalGwt lgj]bsnfO{ lbg'kg]{5 .
@#= lwtf]kqsf] cef}lts ?kdf afF8kmfF6 M -!_ lgisfzg tyf laqmL k|aGwsn] ;+ul7t ;+:yfsf] lwtf]kqsf]
;fj{hlgs tyf cGo lgisfzg ug]{ qmddf cfj]bsn] cfj]bgdf pNn]v u/]sf] lxtu|fxL vftf gDa/
tyf ljj/0f ?h' ug]{ k|of]hgsf nflu ;f] ;DaGwL ljj/0f ;lxt cg';"rL– @! adf]lhdsf] k|f/lDes
lgisfzg k|zf]wg z'Ns a'emfO{ l;l8P;l;nfO{ cg'/f]w ug]{5 .
-@_ pkljlgod -!_ adf]lhd cg'/f]w k|fKt ePdf l;l8P;l;n] ;DalGwt lxtu|fxLsf] vftf
gDa/ tyf ljj/0f lgisfzg tyf laqmL k|aGwsnfO{ pknAw u/fpg]5 .
-#_ ;+ul7t ;+:yfaf6 s'g} lxtu|fxLsf] gfddf cef}lts ?kdf lwtf]kq afF8kmfF8 ePsf] hfgsf/L
l;l8P;l;df k|fKt ePdf l;l8P;l;n] ;DalGwt lxtu|fxLsf] vftfdf To:tf] lwtf]kq hDdf ul/lbg]5 /
;f] sf] hfgsf/L ;DalGwt lgIf]k ;b:onfO{ u/fpg]5 .
-$_ l;l8P;l;n] pkljlgod -#_ adf]lhd cef}lts ?kdf afF8kmfF6 ePsf] lwtf]kqsf ;DaGwdf
To:tf] lxtu|fxLsf] kl/ro Pj+ cl:tTj :yflkt ug{ g;s]df To:tf] cg'/f]w OGsf/ u/L ;f] sf]
hfgsf/L ;DalGwt ;+ul7t ;+:yfnfO{ lbg]5 .
@$= k'gMef}ltsLs/0fsf nflu lgj]bg lbg'kg]{ M -!_ lxtu|fxLn] cfkm\gf] vftfdf cef}lts ?kdf /x]sf] ;Dk"0f{
jf cf+lzs lwtf]kqsf] k'gMef}ltsLs/0f ug{ rfx]df cg';"rL–!& sf] 9fFrfdf cg';"rL–!$ adf]lhdsf]
k'gMef}ltsLs/0f z'Ns ;lxt lgIf]k ;b:o ;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ lxtu|fxLaf6 k'gMef}ltlss/0fsf] nflu lgj]bg k|fKt ePdf lgIf]k ;b:on] hfFra'em u/L
lxtu|fxL vftfdf lwtf]kq sfod /x]sf] kfO{Pdf ;f] lgj]bg :jLsf/ ug]{5 / lxtu|fxLsf] vftfdf
k'gMef}ltsLs/0f ug'{ kg]{ lwtf]kqsf] ;+Vof /f]Ssf u/L l;l8P;l;nfO{ ;'lrt u/fpg' kg]{5 .
-#_ lgIf]k ;b:on] lxtu|fxLaf6 k'gMef}ltsLs/0fsf] nflu cg'/f]w k|fKt ePsf] a9Ldf b'O{
sfo{lbg leq ;+ul7t ;+:yf jf ;DalGwt /lhi6«f/ tyf x:tfGt/0f k|ltlglw ;dIf k7fpg] 5 .
-$_ pkljlgod -#_ adf]lhdsf] cg'/f]w k|fKt eP kl5 ;+ul7t ;+:yf jf ;DalGwt /lhi6«f/
tyf x:tfGt/0f k|ltlglwn] kGw| lbg leq ef}ltsLs/0f ul/Psf] lwtf]kqsf] k|df0fkq ;DalGwt
lxtu|fxLnfO{ pknAw u/fO{ l;l8P;l;nfO{ hfgsf/L u/fpg'kg]{5 . o;/L hfgsf/L k|fKt ePkl5
l;l8P;l;n] lgIf]k ;b:o / lxtu|fxLsf] vftfaf6 k'gMef}ltlss/0f ul/Psf] lwtf]kq 36fpg]5 .
@%= vftf /f]Ssf tyf km's'jf M -!_ lxtu|fxLn] cfkm\gf] vftf /f]Ssf /fVg jf /f]Ssf /x]sf] vftf km's'jf ug{
rfx]df cg';"rL–!$ adf]lhdsf] vftf /f]Ssfz'Ns ;lxt cg';"rL–!* sf] 9fFrfdf lgIf]k ;b:o ;dIf
lgj]bg lbg'kg]{5 .
-@_ pkljlgod -!_ adf]lhd vftf /f]Ssf jf k'ms'jfsf] lgj]bg k|fKt ePdf lgIf]k ;b:on]
cfjZos hfFra'em u/L vftf /f]Ssf jf km's'jf ug]{5 / ;f] sf] hfgsf/L l;l8P;l;nfO{ lbg]5 .
-#_ o; ljlgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg g]kfn ;/sf/, cbfnt, af]8{ jf
sfg"g cg';f/ clVtof/ k|fKt clwsf/Lsf] cfb]z adf]lhd l;l8P;l; jf lgIf]k ;b:on] lxtu|fxLsf]
vftf /f]Ssf /fVg ;Sg]5 .
-$_ pkljlgod -#_ adf]lhd vftf /f]Ssf /fVgsf nflu ;DalGwt lxtu|fxL olsg x'g] u/L
kl/ro v'Ng g;s]sf] cj:yfdf l;l8P;l; jf lgIf]k ;b:o vftf /f]Ssf ug{ afWo x'g] 5}g .
7
-%_ l;l8P;l;n] lgIf]k ;b:osf] cfkm\g} gfdaf6 vf]n]sf] vftf lgDg cj:yfdf /f]Ssf jf
km'Ssf ug{ lgb]{zg lbg ;Sg]5 M–
-s_ g]kfn ;/sf/, cbfnt, af]8{ jf cGo s'g} sfg"g adf]lhd clVtof/ k|fKt lgsfon]
k|rlnt sfg"g adf]lhd hf/L u/]sf] cfb]zdf pNn]v ePcg';f/,
-v_ lgIf]k ;b:o bfdf;fxLdf k/]df, 6f6 kN6]df jf lj36g x'g] ePdf,
-u_ C0f lbg] ;+:yfn] C0f c;'nL k|of]hgsf] nflu vftf /f]Ssf jf km'Ssf ug{ cg'/f]w
u/]df .
-^_ g]kfn ;/sf/, cbfnt, af]8{ jf sfg"g cg';f/ clVtof/ k|fKt clwsf/Lsf] jf lgsfon]
vftf /f]Ssfsf] nflu hf/L u/]sf] cfb]z ab/ u/]df jf km's'jf ug{ cfb]z lbPdf pQm vftf km's'jf
ul/g]5 . t/ vftf /f]Ssf x'Fbf lxtu|fxLsf] tkm{af6 lgIf]k ;b:on] /f]Ssf lkmtf{ gu/];Dd vftfaf6
x6fpg] jf cGo s'g} sf/f]af/ ug]{ 5}g oBlk lgIf]k ;b:on] /f]Ssf vftfdf ;+:yfut ultljlw¢f/f
k|fKt ;+:yfut nfe hDdf ug]{5 .
@^= lwtf] aGwsL ;DaGwL M -!_ lxtu|fxLsf] vftfdf /x]sf] lwtf]kqsf] lwtf] aGwsL lng] ;+:yfsf]
l;l8P;l;df vftf /x]sf] x'g'kg]{5 .
-@_ lwtf] aGwsL lng] ;+:yfn] lwtf] aGwsL lnvtsf] k|ltlnlk tyf cg';"rL–!$ adf]lhdsf]
lwtf]kq aGwsL z'Ns ;lxt cg';"rL–!( sf] 9fFrfdf lgIf]k ;b:o ;dIf lgj]bg lbg'kg]{5 .
-#_ pkljlgod -@_ adf]lhdsf] lgj]bg k|fKt u/]kl5 lgIf]k ;b:on] cfjZos hfFra'em u/L
lxtu|fxLsf] vftfdf /x]sf] lwtf]kq dfu eP adf]lhd /f]Ssf x'g] u/L Jojl:yt u/L lbg' kg]{5 .
-$_ lwtf] aGwsL lng] ;+:yfaf6 lwtf] aGwsL vf/]h jf lgvg]sf] hfgsf/L glbP;Dd >[lht
lwtf] aGwsL k'ms'jf ul/g] 5}g .
-%_ lwtf] aGwsL lnvtsf] pNn+3g ePsf] kof{Kt cfwf/ ;lxt lwtf] aGwsL lng] ;+:yfn] lwtf]
aGwsL /x]sf] lwtf]kq cfkm\gf] gfddf ;fg{ lgIf]k ;b:o ;dIf lgj]bg lbPdf lgIf]k ;b:on] cfjZos
hfFra'em u/L To:tf] lwtf]kq lwtf] aGwsL lng] ;+:yfsf] vftfdf ;fl/lbg]5 / ;f] sf] hfgsf/L
;DalGwt lxtu|fxLnfO{ lbg]5 .
@&= lxtu|fxLsf] vftf aGb M -!_ lxtu|fxLn] cfkm\gf] vftf aGb ug{ rfx]df cg';r" L–@) sf] 9fFrfdf lgIf]k
;b:o ;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ pkljlgod -!_ adf]lhd lgj]bg k|fKt ePdf lgIf]k ;b:on] pQm lxtu|fxLsf] vftfdf
lwtf]kq df}Hbft g/x]sf] tyf s'g} z'Ns jf b:t'/ e'QmfgL ug{ afFsL g/x]sf] olsg u/]/ vftf aGb
ul/lbg' kg]{5 .
-#_ cfkm\gf] vftfdf lwtf]kq df}Hbft ePsf] lxtu|fxLsf] vftf aGb ug{sf nflu pQm lwtf]kq
k'gMef}ltlss/0f u/]/ jf cGo lgIf]k ;b:o;Fu /x]sf] lghsf] vftfdf ;f/]/ dfq aGb ug'{kg]{5 .
-$_ ljlgodfjnLdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg lxtu|fxLsf] vftfdf /x]sf] lwtf]kq lwtf]
aGwsL /x]sf] jf vftf /f]Ssf /x]sf] cj:yfdf lxtu|fxLsf] vftf aGb x'g] 5}g .
@*= lxtu|fxL;Fusf] ;Demf}tf ;dflKt M -!_ b]xfosf] s'g} cj:yf ePdf lgIf]k ;b:on] lxtu|fxL;Fusf]
;Demf}tf ;dfKt ug{ ;Sg]5 M–
-s_ o; ljlgodfjnL cg';f/sf] z'Ns jf b:t'/ e'QmfgL dfu ePsf] tL; lbgleq e'QmfgL
x'g g;s]df,

8
-v_ cef}ltsLs/0fsf] nflu k]z u/]sf k|df0fkq jf cGo lnvt lst]{ gSsnL ePdf jf
rf]l/Psf] ePdf jf lst]{af6 k|fKt ePsf] jf g]kfn ;/sf/, cbfnt, af]8{ jf sfg"g
cg';f/ clVtof/ k|fKt clwsf/L jf lgsfon] x:tfGt/0fdf /f]s nufPsf] ePdf,
-u_ s'g} k|sf/sf] v/fa cfr/0f jf Jojxf/ ePaf6 lwtf]kqsf] lgIf]k ;]jf k|bfg ug{
pko'Qm gb]lvPsf] k|dfl0ft ePdf .
-@_ pkljlgod -!_ sf] v08 -s_ adf]lhdsf] cj:yf kl/ lgIf]k ;b:on] ;Demf}tf ;dfKt
u/]sf]df lxtu|fxLaf6 lng'kg]{ z'Ns b:t'/ e'QmfgL lnO{ lghsf] OR5f cg';f/ lghsf] vftfdf sfod
/x]sf] lwtf]kq cGo lgIf]k ;b:o;Fu /x]sf] vftfdf x:tfGt/0f u/L jf k'gMef}ltlss/0f u/L ljlgoddf
tf]lsPsf] tl/sf cg';f/sf] lxtu|fxLsf] vftf aGb ug{ ;Sg]5 .
-#_ lgIf]k ;b:on] s'g} sf/0f pNn]v gu/L ;Demf}tf ;dfKt u/]df jf lxtu|fxLsf] s'g} uNtL
geO{ lgIf]k ;b:osf] sf/0faf6 ;Demf}tf ;dfKt x'g uPdf cGo lgIf]k ;b:o;Fu /x]sf] lxtu|fxLsf]
vftfdf lwtf]kq x:tfGt/0f jf k'gMef}ltsLs/0f ubf{ nfu]sf] nfut z'Ns / vr{ lgIf]k ;b:on] Joxf]g'{
kg]{5 .
-$_ lxtu|fxL / lgIf]k ;b:o aLrsf] ;Demf}tf ;dfKt ePtfklg pQm ;Demf}tf ;dfKt x'g' cl3
>[lht clwsf/ tyf bfloTjaf6 ;DalGwt kIfn] pGd'lQm kfpg] 5}g .

kl/R5]b–%
lwtf]kq x:tfGt/0f ;DaGwL Joj:yf
@(= lwtf]kq ahf/df sf/f]af/ ePsf lwtf]kqsf] x:tfGt/0fM -!_ lwtf]kq ahf/df ePsf] sf/f]af/sf]
/fkm;fkm k|of]hgsf nflu lxtu|fxLn] cfˆgf] vftfaf6 lwtf]kq bnfnsf] /fkm;fkm vftfdf jf k"j{
e'Qmfg vftf jf lwtf]kq bnfnsf] /fkm;fkm vftf dfkm{t\ l;l8P;l;df lwtf]kq hDdf ug{sf nflu
cg';"rL–@# adf]lhdsf] 9fFrfdf cg';"rL–!$ adf]lhdsf] x:tfGt/0f z'Ns a'emfO{ ;DalGwt lgIf]k
;b:onfO{ lgb]{zg k'hL{ hf/L ug'{ kg]{5 .
-@_ lgIf]k ;b:on] pkljlgod -!_ adf]lhd k|fKt lgb]{zg k'hL{sf] cfjZos hfFra'em u/L
lgb]{zg k'hL{df pNn]v eP adf]lhdsf] cfb]z s]Gb|Lo lgIf]k k|0ffnLdf k|lji6L u/L ;DalGwt lwtf]kq
bnfnsf] /fkm;fkm vftf jf k"j{ e'Qmfg vftf jf l;l8P;l;sf] /fkm;fkm vftfdf hDdf ug'{kg]{5 .
-#_ lgIf]k ;b:on] pkljlgod -@_ adf]lhd cfb]z k|ljli6 ug'{ cl3 pQm lxtu|fxLsf] vftfdf
cfjZos lwtf]kqsf] df}Hbft /x]sf] olsg ug'{ kg]{5 .
-$_ lwtf]kq bnfnn] sf/f]af/ ;DkGg eP kZrft\ /fkm;fkm vftfdf hDdf x'g cfPsf
lwtf]kqx? /fkm;fkmsf] nflu lgwf{/0f ul/Psf] ;do leq /fkm;fkmsf nflu vf]lnPsf] l;l8P;l;sf]
vftfdf hDdf ug'{kg]{5 .
-%_ pkljlgod -$_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg lwtf]kq bnfnn] cg';"rL–@#
adf]lhdsf] 9fFrfdf lgb]{zg k'hL{ hf/L u/L /fkm;fkm k|of]hgsf nflu k|fKt lwtf]kq lgwf{l/t ;do
cufj} /fkm;fkm vftfaf6 36fO{ k"j{ e'Qmfg vftfdf hDdf ug{ ;Sg]5 .
-^_ lwtf]kq sf/f]af/sf] /fkm;fkm ;DkGg ePkZrft\ l;l8P;l;n] /fkm;fkmsf nflu vf]lnPsf]
vftfdf /x]sf lwtf]kqx? ;DalGwt v/Lbstf{ lwtf]kq bnfnsf] /fkm;fkm vftfdf hDdf ul/ lbg]5 .
-&_ pkljlgod -^_ adf]lhd vl/bstf{ lwtf]kq bnfnsf] /fkm;fkm vftfdf k|fKt lwtf]kqx?
;DalGwt v/Lbstf{ lxtu|fxLsf] vftfdf hDdf ug{sf nflu cg';"rL–@# adf]lhdsf] 9fFrfdf
cg';"rL–!$ adf]lhdsf] x:tfGt/0f z'Ns a'emfO{ ;DalGwt lgIf]k ;b:onfO{ lgb]{zg k'hL{ hf/L
9
ug'{kg]{5 . o;/L k|fKt lgb]{zg k'hL{ adf]lhd lgIf]k ;b:on] lxtu|fxLsf] vftfdf lwtf]kq hDdf
ul/lbg'kg]{5 .
t/ lwtf]kq bnfnn] l;l8P;l;sf] /fkm;fkm vftfaf6 ;DalGwt lxtu|fxLsf] vftfdf lwtf]kq ;f]em}
hDdf ug{ rfx]df ;f]xL adf]lhdsf] Joxf]/f vf]nL l;l8P;l;nfO{ lgj]bg lbO{ l;l8P;l;sf] :jLs[ltdf
lxtu|fxLsf] vftfdf hDdf ug{ ;Sg]5 .
-*_ lwtf]kq bnfnsf] /fkm;fkm vftfdf l;l8P;l;sf] /fkm;fkm vftfaf6 hDdf x'g cfPsf]
lwtf]kq ;DalGwt lxtu|fxLsf] vftfdf hDdf ug'{kg]{ ;DaGwdf lglZrt ;dofjwL tf]sL ;do ;dodf
l;l8P;l;n] lwtf]kq bnfnnfO{ lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
-(_ lxtu|fxL]n] cfkm\gf] bfloTj k'/f gu/]sf] sf/0faf6 lwtf]kq bnfnn] pkljlgod -&_ adf]lhd
lxtu|fxLsf] vftfdf lwtf]kq hDdf ug{ g;Sg] cj:yf cfPdf To:tf] lwtf]kq pQm bnfnn] cfkm\gf]
lgIf]k ;b:onfO{ lgb]{zg k'hL{ hf/L u/L cfkm\gf] c:yfoL /fkm;fkm vftfdf hDdf ug'{kg]{5 / ;f]
ug's{ f] sf/0f v'nfO{ l;l8P;l; / lwtf]kq ahf/nfO{ hfgsf/L lbg' kg]{5 .
-!)_ lxtu|fxLn] cfkm\gf] bfloTj k'/f u/] kZrft\ pkljlgod -(_ adf]lhd lwtf]kq bnfnn]
cfˆgf] c:yfoL /fkm;fkm vftfdf hDdf u/]sf] lwtf]kq ;DalGwt lxtu|fxLnfO{ pknAw u/fO{ ;f] sf]
hfgsf/L l;l8P;l; / lwtf]kq ahf/nfO{ lbg' kg]{5 .
-!!_ lwtf]kq bnfnsf] /fkm;fkm vftf jf c:yfoL /fkm;fkm vftfdf s'g} lxtu|fxLn] k|fKt ug'{
kg]{ ;+:yfut nfe hDdf x'g cfPdf ;DalGwt lxtu|fxLsf] vftfdf ;f] nfe hDdf u/fpg] lhDd]jf/L
;DalGwt lwtf]kq bnfnsf] x'g]5 / o;/L hDdf u/]sf] ;DaGwdf l;l8P;l;nfO{ hfgsf/L lbg' kg]{5 .
-!@_ lwtf]kq ahf/df sf/f]af/sf nflu lwtf]kq bnfnsf] /fkm;fkm vftfdf hDdf ePsf
lwtf]kq lwtf]kq ahf/df sf/f]af/ x'g g;s]df lwtf]kq bnfnn] ;DalGwt lxtu|fxLsf] vftfdf lkmtf{
ul/lbg' kg]{5 .
#)= cGo x:tfGt/0f M -!_ lwtf]kq ahf/df ;"lrs[t gePsf jf lwtf]kq ahf/sf] sf/f]af/ k2lt aflx/
sf/f]af/ ug{ :jLs[tL k|fKt lwtf]kqsf] sf/f]af/ ePdf To:tf] lwtf]kqsf] x:tfGt/0fsf nflu ;DalGwt
lwtf]kq Joj;foL jf lxtu|fxLn] cg';'rL–@$ sf] 9fFrfdf lgIf]k ;b:o ;dIf lgj]bg k]z ug'{ kg]{5 .
-@_ pkljlgod -!_ adf]lhdsf] lgj]bgdf b]xfosf ljj/0f tyf sfuhft ;+nUg ug'{ kg]{5 .
-s_ b'j} kIf aLr vl/b laqmL ePsf] tyf n]gb]g ePsf k'i6fO{F ug]{ sfuhft,
-v_ dfu ul/Psf] cGo cfjZos sfuhftx? .
-#_ pkljlgod -!_ adf]lhd k|fKt lgj]bg pk/ cfjZos hfFra'em u/L lgIf]k ;b:on]
lwtf]kq x:tfGt/0fsf] Joj:yf ug]{5 .
-$_ 3/fo;L gfd;f/L, c+za08faf6 k|fKt lwtf]kq, cbfntsf] lg0f{oaf6 xs x'g cfPsf
lwtf]kq tyf lwtf]kq wgLsf] d[To' kZrft\ xsjfnfdf ;g]{ lwtf]kqsf] x:tfGt/0fsf nflu ;DalGwt
kIfn] cg';"rL–@%-s_ jf @%-v_ adf]lhd lgj]bg tyf z'Ns ;lxt lgIf]k ;b:o ;dIf lgj]bg
lbg'kg]{5 .
-%_ pkljlgod -$_ adf]lhdsf] lgj]bgsf;fy b]xfosf] ljj/0f tyf sfuhft ;d]t ;+nUg
ug'{kg]{5,
-s_ c+za+8faf6 k|fKt lwtf]kqsf] x:tfGt/0fsf] nflu b]xfo cg';f/sf sfuhftx? @÷@ k|lt
k]z ug'{ kg]{5 M
!= lng] lbg]sf] gful/stf k|df0fkqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk,
@= dfnkf]t sfof{noaf6 kf; ePsf] lnlvt k|dfl0ft k|ltlnlk,
10
#= dfu ul/Psf] cGo cfjZos k|dfl0ft sfuhft .
-v_ d[To' gfd;f/L ug{sf] nflu b]xfo adf]lhdsf sfuhftx? @÷@ k|lt k]z ug'{ kg]{5 M
!= d[To' btf{ k|df0fkqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk,
@= d[tssf] gful/stf k|dfl0ft k|ltlnlk,
#= xsjfnfsf] gful/stf k|df0fkqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk,
$= gftf k|dfl0ft k|df0fkqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk,
%= xsjfnfsf] d~h'/Lgfdf .
-u_ Psf3/ kl/jf/ leqsf] tLg k':tf leq 3/fo;L gfd;f/L ug{sf] nflu b]xfo adf]lhdsf
sfuhftx? @÷@ k|lt k]z ug'{ kg]{5 M
!= z]o/ gfd;f/L u/L lng] tyf z]o/ gfd;f/L u/L lbg] b'j}sf] lgj]bg,
@= # -tLg_ k':tf leqsf] kl/jf/ b]lvg] sfuhft,
#= z]o/ lng] tyf lbg] b'a}sf] gful/stf k|df0f–kqsf] k|ltlnlk,
$= z]o/sf] ;Ssn k|df0fkq,
%= z]o/ lng] tyf lbg] aLrsf] gftf k|dfl0ft x'g] k|df0fkqsf] k|ltlnlk,
-3_ cbfntsf] km};nfaf6 xs x'g cfpg]sf nflu b]xfo adf]lhdsf] sfuhftx? @÷@ k|lt
k]z ug'{ kg]{5 M
!= km};nfsf] k|dfl0ft k|ltlnlk,
@= xssfod u/fO{ Nofpg]sf] gful/stf k|df0fkqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk,
#= cbfntsf] rnfg k'hL{ .
-^_ pkljlgod -$_ adf]lhd k|fKt lgj]bg pk/ cfjZos hfFra'em u/L lgIf]k ;b:on] k|0ffnLdf
lgj]bg cg';f/ k|lji6L ug'{ kg]{5 .

kl/R5]b–&
clen]v tyf ljj/0f k|jfx
#!= clen]v /fVg'kg]{M -!_ k|To]s lgIf]k ;b:on] b]xfo adf]lhdsf] clen]v / sfuhft Jojl:yt /fVg'
kg]{5 M–
-s_ lxtu|fxLsf] klxrfg ;DaGwL ljj/0f tyf ;f] sf] k'li6 ug]{ sfuhft,
-v_ lwtf]kqsf] ef}ltlss/0f tyf cef}ltlss/0f ;DaGwL ljj/0f / lxtu|fxLnfO{ pknAw
u/fOPsf] vftfsf] ljj/0fx?,
-u_ k|To]s lxtu|fxLsf] tkm{af6 l;l8P;l;df ePsf] sf/f]af/sf] clen]v tyf sf/f]af/sf
nflu k|fKt lgj]bg cfb]z,
-3_ lwtf] aGwsL, vftf /f]Ssf tyf km's'jf, vftf aGb tyf vf/]h ;DaGwL ljj/0f,
-ª_ lgIf]k ;b:on] l;l8P;l; tyf cGo ;/f]sf/jfnf;Fu u/]sf sf/f]af/ ;DaGwL ljj/0f
tyf clen]v,
-r_ lxtu|fxL vftf ;+rfng ;DaGwdf l;l8P;l;n] ;do ;dodf tf]lslbPsf cGo
ljj/0f tyf clen]v .

11
-@_ lgisfzgstf{ ;+ul7t ;+:yf jf ;DalGwt /lhi6«f/n] cfkm'n] lgisfzg u/]sf] lwtf]kqsf]
cef}ltlss/0f tyf ef}ltlss/0f ;DaGwL ljj/0fsf] ?h' u/L clen]v /fVg' kg]{5 .
-#_ lgIf]k ;b:on] clen]v / sfuhftx? sDtLdf kfFr jif{ ;Dd ;'/lIft /fVg' kg]{5 . t/
lgIf]k ;b:on] lxtu|fxLsf] klxrfg ;DaGwL ljj/0f ;w}sf nflu ;'/lIft /fVg'kg]{5 .
#@= lx;fa ldnfg M -!_ l;l8P;l;n] lgIf]k ;b:o / lgisfzgstf{ ;+ul7t ;+:yf jf ;DalGwt /lhi6«f/sf]
sf/f]af/sf] lx;fa ldnfgsf nflu ;xhLs/0f ug]{5 .
-@_ lgIf]k ;b:on] b}gLs ?kdf cfkm\gf] sf/f]af/sf] ?h' u/L lx;fj ldnfg ug'{kg]{5 .
-#_ l;l8P;l;n] lgisfzgstf{ ;+ul7t ;+:yf / ;DalGwt /lhi6«f/nfO{ k|To]s lbgsf] cGtdf
cef}lts/0fdf sfod /x]sf] df}Hbft ljj/0fsf] hfgsf/L lbg]5 .
-$_ lgisfzgstf{ ;+ul7t ;+:yf jf ;DalGwt /lhi6«f/n] pkljlgod -#_ adf]lhdsf] ljj/0f
?h' tyf lx;fa ldnfg u/L lwtf]kq ;DaGwL ljj/0f cBfjlws agfO{ /fVg' kg]{5 .
-%_ lwtf]kqsf] lgIf]k jf x:tfGt/0f ;DaGwdf lgIf]k ;b:oaf6 e'nj; s'g} q'6Lk"0f{ sfo{
ePdf l;l8P;l;n] ;f] q'6LnfO{ ;Rofpg nufpg ;Sg]5 / o:tf] sfo{af6 lxtu|fxLnfO{ s'g} cfly{s
xfgL gf]S;fgL ePdf l;l8P;l;n] pQm lgIf]k ;b:oaf6 ;f] xfgL gf]S;fgL k'/f ug{ nufpg ;Sg]5 .
-^_ s'g}klg lxtu|fxLsf] vftfdf lgIf]k ;b:osf] tkm{af6 q'l6k"0f{ sf/f]af/ jf s'g} q'l6 e'nr's
jf x]nr]qmofFO{sf] sf/0faf6 vftfdf ;Gt'ng 36]df l;l8P;l;n] pQm lgIf]k ;b:onfO{ ;f] adf]lhdsf]
lwtf]kq k"/f ug{ nufpg ;Sg]5 .
-&_ pkljlgod -%_ adf]lhd lwtf]kq k'/f ug{ nufPsf] cj:yfdf ahf/df pQm lwtf]kq
pknJw gePdf l;l8P;l;n] pQm lwtf]kqsf] tTsflng ahf/ d"NonfO{ ;d]t cfwf/ dfgL ;DalGwt
lxtu|fxLnfO{ gub e'QmfgL lbg nufpg ;Sg]5 .
-*_ lgIf]k ;b:o / lgisfzgstf{ ;+ul7t ;+:yf jf /lhi6«f/n] o; ljlgod tyf ljlgod
adf]lhdsf ;Demf}tf cg';f/sf sfo{ gu/]af6 lxtu|fxLnfO{ xfgL gf]S;fgL k'Ug uPdf ;f] sf] lhDd]jf/L
;DalGwt lgIf]k ;b:o / lgisfzgstf{ ;+ul7t ;+:yf jf /lhi6«f/sf] x'g]5 .
##= ljj/0f tyf hfgsf/Lx? k]z ug'{kg]{ M lgIf]k ;b:on] l;l8P;l; ;dIf b]xfosf ljj/0f tyf
hfgsf/Lx? k]z ug'{kg]{5,
-s_ lgodfjnLsf] lgod -@*_ adf]lhdsf] n]vf kl/If0f k|ltj]bg tyf jflif{s k|ltj]bg,
-v_ n]vf kl/Ifssf] lgo'QmL u/]sf]df kGw| lbg leq ;f] sf] hfgsf/L,
-u_ sfof{no 7]ufgf, ;+rfns, sfo{sf/L k|d'v tyf sDkgL ;lrj kl/jt{g ePdf o;/L
kl/jt{g ePsf] tLg sfo{ lbg leq ;f] ;DaGwL hfgsf/L,
-3_ sfg"g kfngf clwsf/Lsf] lgo'QmL tyf kl/jt{g;DaGwL hfgsf/L,
-ª_ lxtu|fxLaf6 k|fKt u'gf;f tyf ;f] sf] ;dfwfg;DaGwL hfgsf/L,
-r_ lwtf]kq lgIf]k tyf sf/f]af/ ;+rfng ;DaGwdf l;l8P;l;n] ;do ;dodf dfu u/]sf
cGo ljj/0fx?,
-5_ lwtf]kq ahf/sf] ;b:o /x]sf lgIf]k ;b:osf] ;b:otf lwtf]kq ahf/n] :yug, lgnDag
jf vf/]h u/]df ;f] ;DaGwL hfgsf/L,
-h_ k|To]s lgisfzgstf{n] l;l8P;l;df lwtf]kq btf{ u/]kl5 lwtf]kq btf{ lstfa aGb x'g]
ldlt, bflvn vf/]h ldlt, nfef+; jf Aofh e'QmfgL ldlt, ;fwf/0f ;ef x'g] ldlt,
lwtf]kqsf] /sd lkmtf{ jf C0fkqsf] cjlw ;dfKt x'g] ldlt, lwtf]kq kl/0ft ldlt,
12
jf/]G6 sfof{Gjog x'g] ldlt cflb ;DaGwdf l;l8P;l;n] ;do ;dodf dfu u/] adf]lhd
pknAw u/fpg' kg]{5 .
t/ g]kfn ;/sf/ jf g]kfn /fi6« a}+saf6 hf/L lwtf]kqsf] ;DaGwdf o; v08sf] Joj:yf nfu'
x'g] 5}g .
kl/R5]b–*
lgl/If0f tyf cg'udg
#$= lg/LIf0f tyf cg'udg ug]{ M -!_ lgIf]k ;b:on] P]g, lgod, ljlgod, lgb]{lzsf tyf lgb]{zg adf]lhd
lwtf]kq lgIf]k ;DaGwL Joj;fo ;+rfng u/] gu/]sf] ;DaGwdf l;l8P;l;n] lgl/If0f tyf cg'udg
ug]{5 .
-@_ l;l8P;l;n] b]xfosf ;DaGwdf lgIf]k ;b:osf] :ynut tyf u}/:ynut lgl/If0f ug]{5,
-s_ lx;fa lstfasf] clen]v tyf ljj/0fx? Jojl:yt ?kdf /fv] g/fv]sf] ;DaGwdf,
-v_ lgIf]k ;b:osf] lqmofsnfk;Fu ;DalGwt lxtu|fxL cGo lgIf]k ;b:o jf cGo JolQmaf6
k|fKt u'gf;f tyf ph'/Lsf] ;dfwfgsf ;DaGwdf,
-u_ lgIf]k ;b:osf dfldnf jf lqmofsnfk ;DaGwdf pTkGg kl/l:yltsf sf/0fn] plrt
nfu]sf] ljifo .
-#_ pkljlgod -@_ adf]lhd lgl/If0fsf nflu l;l8P;l;n] cfjZos ePdf lgIf]k ;b:o;Fu
;Da4 g/x]sf afXo lj1 ;d]t lgo'Qm ug{ ;Sg]5 .
-$_ o; ljlgod adf]lhd l;l8P;l;n] lgl/If0f tyf cg'udg ubf{ ;DalGwt lgIf]k ;b:onfO{
k'j{ ;'rgf lbO{ jf glbO{ ug{ ;Sg]5 .
-%_ l;l8P;l;n] o; ljlgod adf]lhd lgl/If0f tyf cg'udg ubf{ lgl/If0f 6f]nLn] dfu u/]
adf]lhdsf] sfuhft, ljj/0f tyf lwtf]kq lgIf]k;Fu ;DalGwt lx;fj lstfa, tYof+s tyf clen]v
cflb a'emfpg' tyf lgl/If0f sfo{df s'g} afwf lj/f]w v8f gu/L cfjZos ;xof]u ug'{ lgIf]k ;b:o,
o;sf kbfwLsf/L tyf sd{rf/Lx?sf] bfoLTj x'g]5 .
-^_ o; ljlgod adf]lhd :ynut lgl/If0f ubf{ lg/LIf0f ;DkGg ePsf] kGw| sfo{ lbg leq ;f]
;DaGwL k|ltj]bg tof/ ug'{kg]{5 .
-&_ lgl/If0f tyf cg'udgdf ;+nUg clwsf/Ln] lgl/If0f tyf cg'udgsf qmddf k|fKt ljj/0f
tyf hfgsf/Lx?sf] k"0f{ ?kdf uf]Kotf sfod /fVg' kg]{5 . t/ sfg"g adf]lhd sfo{fGjog ug]{
lgsfon] dfu u/]sf] cj:yfdf pQm hfgsf/L, ljj/0f tyf k|ltj]bg pknJw u/fpg ;Sg]5 .

kl/R5]b–(
cg'zf;g tyf sf/jfxL ;DaGwL Joj:yf
#%= cg'zf;g tyf sf/jfxL M -!_ l;l8P;l;n] lgIf]k ;b:onfO{ b]xfo cg';f/sf] Ps jf Ps eGbf a9L
sf/jfxL ug{ ;Sg]5,
-s_ ;r]t u/fpg],
-v_ ;'wf/fTds sfo{sf nflu lgb]{zg lbg],
-u_ lxtu|fxL vftf vf]Ng /f]s nufpg]],
-3_ lgIf]k ;b:otf lgnDag jf vf/]h ug]{ .

13
-@_ pkljlgod -!_ adf]lhd sf/jfxL ug'{ cl3 slDtdf & -;ft_ lbgsf] ;dofjwL tf]ls
:kli6s/0f dfu ug'{kg]{5 .
t/ pkljlgod -!_ sf] v08 -s_ / -v_ adf]lhdsf] sf/jfxL ubf{ :kli6s/0f dfu ug{ clgjfo{ x'g]
5}g .
#^= lgIf]k ;b:osf] lgnDag M -!_ l;l8P;l;n] b]xfosf] cj:yfdf lgIf]k ;b:onfO{ a9Ldf 5 dlxgfsf
nflu lgnDag ug{ ;Sg]5 M–
-s_ lgodfjnLsf] lgod @) adf]lhdsf] of]Uotf sfod gePsf] b]lvPdf,
-v_ lgIf]k ;b:on] af]8{ jf l;l8P;l;sf] lgb]{zg af/Daf/ pn+3g u/]df,
-u_ lgIf]k ;b:on] P]g, lgod, ljlgod tyf lgb]{lzsf / o; ljlgodfjnL adf]lhdsf]
;Demf}tfdf /x]sf k|fjwfgx?sf] kfngf gu/]df .
-@_ pkljlgod -!_ adf]lhd lgnDag ePdf lgIf]k ;b:osf] cj:yf b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ lgIf]k ;b:osf] x}l;otn] l;l8P;l;af6 k|fKt ug]{ ;Dk"0f{ clwsf/af6 jl~rt / aGb]h
x'g]5,
-v_ lgIf]k ;b:o lgnDagdf /xFbf lghsf] lgnDagsf] sf/0fn] lxtu|fxLsf] clwsf/nfO{ s'g}
k|efj kfg]{ 5}g,
-u_ lgIf]k ;b:osf] lgnDagsf] sf/0fn] cGo s'g} klg lgIf]k ;b:o / lgh pk/ s'g} klg
bfjL ug]{ clwsf/nfO{ k|efj kfg]{ 5}g,
-3_ lgIf]k ;b:osf] lgnDagn] lwtf]kq aGwsL /fVg] lxtu|fxLsf] tk{maf6 lwtf]kq aGwsL
lng]sf] clwsf/df s'g} k|efj kfg]{ 5}g,
-ª_ lgIf]k ;b:on] lgnDagdf /x]sf] cjlwdf l;l8P;l;sf] lgb]{zg adf]lhd afFsL /x]sf]
bfloTj tyf lhDd]jf/L k"/f ug'{ kg]{5 .
-r_ lgIf]k ;b:on] lgnDag cjlwe/ l;l8P;l;;Fu jf cGo lgIf]k ;b:o dfkm{t\
Joj;flos sf/f]af/ ug{ kfpg] 5}g,
-5_ lgIf]k ;b:o lgnDagdf /x]sf] cj:yfdf lxtu|fxLnfO{ cGo lgIf]k ;b:osf] vftfdf
lwtf]kq x:tfGt/0f ug{ jf lwtf]kqsf] k'gM ef}ltsLs/0f ug]{ cj;/ x'g]5 .
#&= lgIf]k ;b:otf vf/]h M -!_ b]xfosf cj:yfdf l;l8P;l;n] lgIf]k ;b:osf] ;b:otf vf/]h ug{
af]8{df l;kmfl/z ug{ ;Sg]5 M–
-s_ ;'wf/fTds sfo{sf nflu lgb]{zg lbP adf]lhd ;'wf/ ug{ g;s]df,
-v_ 5 dlxgf;Dd lgnDag km's'jf x'g g;ls sf/f]af/ ;+rfng ug{ g;Sg] cj:yf ;[hgf
ePdf,
-u_ lgIf]k ;b:on] ;b:otf vf/]h ug{sf nflu l;l8P;l; ;dIf cg'/f]w u/]df,
-3_ lgIf]k ;b:o bfdf;fxLdf k/]df,
-ª_ hfgfhfgL lgIf]k k|0ffnLdf xfgL gf]S;fgL k'ofpg] sfo{ u/]sf] k|df0fLt ePdf,
-r_ lxtu|fxLsf] vftfdf /x]sf] lwtf]kq lxtu|fxLsf] cfb]z ljgf cGo vftfdf x:tfGt/0f
ug]{ sfo{ u/]df,
-5_ hfgLhfgL lxtu|fxLnfO{ xfgL gf]S;fgL k'ofpg] sfo{ u/]df,
-h_ lgIf]k ;b:on] P]g, lgod, ljlgod tyf lgb]{lzsf / o; ljlgodfjnL adf]lhdsf]
;Demf}tfdf /x]sf k|fjwfgx?sf] af/Daf/ pn+3g u/]df .
14
-@_ pkljlgod -!_ adf]lhd vf/]h k|s[of cufl8 a9]sf] cj:yfdf lgIf]k ;b:osf] ;b:otf
:jtM lgnDag x'g]5 .
-#_ pkljlgod -!_ adf]lhd ;b:otf vf/]h ug'{cl3 l;l8P;l;n] pQm lgIf]k ;b:osf] bfoLTj
k'/f ug{ nufpg' kg]{5 .
-$_ o; ljlgodfjnL adf]lhd ;b:onfO{ lgnDag ug'{ cl3 slDtdf kGw| lbgsf] Dofb
lbO{ ;kmfO{ k]z ug]{ df}sf k|bfg ul/g]5 .
#*= sf/jfxLsf] hfgsf/L u/fpg'kg]{ M -!_ l;l8P;l;n] o; ljlgodfjnL adf]lhd lgIf]k ;b:onfO{ s'g}
sf/jfxL u/]sf] cj:yfdf ;f] sf] hfgsf/L lgIf]k k|0ffnLdf cfj4 kIfx?nfO{ u/fpg' kg]{5,
t/ lgIf]k ;b:osf] ;b:otf vf/]h ePsf] cj:yfdf eg] l;l8P;l;n] ;f] ;DaGwdf /fli6«o:t/sf]
b}lgs klqsfdf ;'rgf k|sflzt u/L ;fj{hlgs ?kdf hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .
-@_ l;l8P;l;n] lgIf]k ;b:o pk/ s'g} sf/jfxL u/]df To:tf] sf/jfxLsf] af/]df af]8{nfO{
tTsfn hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .
kl/R5]b–!)
dWo:ytf ;ldlt ;DaGwL Joj:yf
#(= dWo:ytf ;ldltsf] u7g M -!_ l;l8P;l;, lgIf]k ;b:o, lgisfzgstf{ ;+ul7t ;+:yf, /lhi6«f/
nufot ;DalGwt cGo kIfx? ljr lwtf]kqsf] s]Gb|Lo lgIf]k tyf /fkm;fkm ;]jf ;DaGwL ljjfb
pTkGg ePdf pQm ljjfb ;dfwfgsf nflu Ps dWo:ytf ;ldlt u7g x'g]5 .
-@_ pkljlgod -!_ adf]lhdsf] dWo:ytf ;ldltdf slDtdf # -tLg_ hgf ;b:ox? /xg] 5g\,
-s_ ljjfb pTkGg ePsf k|To]s kIfaf6 Ps Ps hgf k|ltlglw,
-v_ l;l8P;l;af6 Ps hgf k|ltlglw .
-#_ pkljlgod -@_ adf]lhd ul7t ;ldltsf ;b:ox?sf] ;xdltdf s'g} Ps :jtGq JolQmnfO{
;ldltsf] k|d'vsf] ?kdf sfo{ ug{sf nflu lgo'Qm ug'{kg]{5 .
-$_ dWo:ytf ;ldltsf] ;lrjfno l;l8P;l;df /xg]5 / ;lrjfnon] dWo:y ;ldltsf]
sfdsf/jfxLsf nflu cfjZos vr{ ljjfb pTkGg ePsf kIfx?af6 ;+sng ug]{5 .
$)= lg0f{o ug'{kg]{ cjlw M dWo:ytf ;ldlt u7g ePsf] Ps dlxgf leq dWo:ytf ;ldltn] ljjfb
;dfwfg ;DaGwdf lg0f{o ul/;Sg' kg]{5 . pQm ;dofjwL leq lg0f{o x'g g;]s]df ;+rfns ;ldltn]
dWo:ytf ;ldltsf] cg'/f]wdf pko'Qm ;dofjwL yk ug{ ;Sg]5 .
$!= ;ldltsf] lg0f{o M -!_ dWo:ytf ;ldltn] k|To]s lg0f{o lnlvt ?kdf /fVg'kg]{5 / dWo:ytf ;ldltsf
k|To]s ;b:on] ;f] lg0f{odf b:tvt u/]sf] x'g'kg]{5 .
-@_ dWo:ytf ;ldltsf] lg0f{odf lg0f{osf] cfwf/ tyf sf/0f / lg0f{o ePsf] ldlt / :yfg
;d]t pNn]v ePsf] x'g'kg]{5 .
-#_ pkljlgod -!_ adf]lhd dWo:ytf ;ldltn] u/]sf] lg0f{o To:tf] lg0f{o ePsf] ;ft sfo{
lbg leq ;DalGwt kIfx?nfO{ pknJw u/fpg' kg]{5 .
$@= dWo:ytf ;ldltsf] sfo{ ljlw M -!_ dWo:ytf ;ldltsf] sfd sf/jfxL ;DaGwL sfo{ ljlw ;ldlt
cfkm}n] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
-@_ pkljlgod -!_ adf]lhd lgwf{/0f u/]sf] sfo{ ljlw dWo:ytf ;ldltn] sfo{ z'? ug'{ cl3
hfgsf/Lsf nflu l;l8P;l; ;dIf k]z ug'{kg]{5 .

15
-#_ pkljlgod -@_ adf]lhd k|fKt sfo{ ljlw ;DaGwdf cfjZos b]v]df l;l8P;l;n] ;+zf]wg
jf ;'wf/ ug{ dWo:ytf ;ldltnfO{ lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
$#= sf/jfxLsf] clen]v / k|df0f pk/ ljrf/ ug]{ M o; ljlgod adf]lhd u7g ePsf] dWo:ytf ;ldltsf]
s'g} ;b:osf] d[To' ePdf, x]nr]qmofFO{ u/]df, OGsf/ u/]df, ;+rfns ;ldltn] To:tf] ;b:osf]
:yfgdf gof ;b:o lgo'Qm u/L lghn] k|df0fsf] cfwf/df afFsL sfo{ ug{ jf z'? b]lv g} sf/jfxL ug{
;Sg]5 .
$$= kIf jf ;DalGwt k|ltlglwnfO{ lg0f{o aGwgsf/L x'g] M dWo:ytf ;ldltaf6 ePsf] lg0f{odf pNn]lvt
;a} s'/fsf] kIfx?n] kfngf ug{' kg]{5 . dWo:ytf ;ldtLaf6 ePsf] lg0f{o o; ljlgodfjnLn]
Joj:yf u/] cg'?k k'g/fj]bg gk/]df kIfx?sf] nflu clGtd / aGwgsf/L x'g]5 . lg0f{o x'g' k'j{ jf
kZrft s'g} kIfsf] d[To' jf sfg"gL c;Ifdtfn] ljjfbsf ljifodf ePsf] lg0f{o vf/]h x'g]5}g .
$%= k'g/fj]bgsf] clwsf/ M dWo:ytf ;ldltsf] lg0f{o lrQ ga'em\g] kIfn]] k|rlnt sfg"g adf]lhd
;DalGwt cbfntdf k}t+ L; lbg leq k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 .

kl/R5]b–!!
ljljw
$^= pks/0fx?sf] cef}ltsLs/0f u/L lgIf]k /fVg ;Sg] M ljB'tLo dfWoddf /fVg ;lsg] pks/0fx?
cef}ltsLs/0f u/L l;l8P;l;n] lgIf]k u/L /fVg ;Sg] 5 .
$&= uf]klgotf ;DaGwL M -!_ l;l8P;l;sf sd{rf/L, lgIf]k ;b:o tyf lgisfzgstf{ ;+ul7t ;+:yf jf
/lhi6«f/n] lxtu|fxL;Fu ;DalGwt ljj/0f, tYof+s jf hfgsf/Lsf ;DaGwdf sfg"g adf]lhd clwsf/
k|fKt lgsfoaf6 dfu ePsf] cj:yfdf jfx]s uf]Kotf sfod /fVg' kg]{5 .
$*= tYof+ssf] ;+/If0f M l;l8P;l;n] cfkm\gf] k|0ffnL cGtu{tsf tYof+s ;+/If0f ug{ k|zf/0f / e08f/0fsf]
nflu cfjZos Joj:yf ug]{5 . l;l8P;l; sf] k|0ffnLdf e08f/0f ePsf tYof+ssf] ;"/Iff -Aofs ck_
l;l8P;l;df clt ;"/Iff k"j{s /fVg] To:t} u/L lgIf]k ;b:o lgisfzgstf{ /lhi6«f/ / /fkm;fkm
;+:yfn] ;d]t ;f]xL cg';f/ ug'{kg]{5 . l;l8P;l;n] cgflws[t JolQmn] tYof+s ;+rfng ug{ gkfpg]
u/L k¥of{Kt ;'/Iff pkfo ckgfpg]5 .
$(= pk;ldltsf] u7g M -!_ ;+rfns ;ldltn] l;l8P;l;sf] sfd ;'Jojl:yt ?kdf ;+rfng ug{
cfjZostf cg';f/ pk;ldltx? u7g ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkljlgod -!_ adf]lhd ul7t pk;ldltsf] ;b:o, sfd, st{Jo, clwsf/, sfo{ If]q, sfo{
ljlw cflb ;+rfns ;ldltn] tf]Sg]5 .
%)= sfo{ ;+rfng lgb]{lzsf -ck/]l6Ë Dofg'cn_ agfpg ;Sg] M l;l8P;l;n] s]Gb|Lo lgIf]k ;]jf ;+rfngsf]
nflu sfo{ ;+rfng lgb]{lzsf -ck/]l6Ë Dofg'cn_ agfO{ af]8{af6 :jLs[t u/fO{ nfu' ug{'kg]{5 .
%!= cfrf/ ;+lxtf agfO{ nfu" ug{ ;Sg] M l;l8P;l;n] lgIf]k ;b:osf nflu Joj;foLs cfrf/ ;+lxtf
agfO{ nfu" ug{ ;Sg]5 .
%@= afwf c8\sfp km'sfpg] clwsf/ M of] ljlgodfjnLsf] sfof{Gjog ug{ s'g} afwf c8\sfp k/]df
l;l8P;l;sf] l;kmfl/zdf af]8{n] afwf c8\sfp km'sfpg ;Sg]5 .
%#= o;} ljlgodfjnL adf]lhd x'g] M o; ljlgodfjnLdf n]lvPsf s'/fx?sf] xsdf o;} ljlgodfjnL
adf]lhd x'g]5 .

16
cg';"rL – !
-ljlgod # ;Fu ;DalGwt_
ldlt M ==============================
>L l;l8P; P08 lSnol/Ë lnld6]8
yfkfynL, sf7df08f}+
ljifo M cef}ltsLs/0fsf nflu btf{ u/L kfpF

================================ P]g adf]lhd :yflkt ====================== sf] b]xfo adf]lhdsf] lwtf]kq÷pks/0f


cef}ltsLs/0f nflu btf{ u/L ;f] sf] k|df0fkq kfpgsf] nflu ?= ========================= b:t'/ a'emfPsf] /l;b
jf a}+s ef}r/ ;+nUg u/L of] lgj]bg k]z ub{5f}+ .

!= ;+ul7t ;+:yf ;DaGwL ;+lIfKt ljj/0f M


-s_ ;+ul7t ;+:yfsf] gfd M
-v_ 7]ufgf M
6]lnkmf]g g+= =============================== ˆofS; ===================================
Od]n ======================================= j]e;fO6 ==================================
-u_ ljb]zL ;+ul7t ;+:yf ;+:yfks ePdf To:tf] ;+ul7t ;+:yfsf] gfd / 7]ufgf M
-3_ ;+ul7t ;+:yf btf{ ldlt M
-ª_ sf/f]af/ ;+rfng ldlt M
-r_ ;"rLs/0f ePsf] ldlt M

@= ;+:yfks / lghx?sf] k[i7e'ld ;DaGwL ljj/0f M


-s_ ;+:yfksx?sf] gfd, 7]ufgf M
-v_ ;+ul7t ;+:yfsf] ;+:yfks ePsf]df pQm ;+:yfsf] tkm{af6 dgf]lgt ;+rfnssf] gfd, 7]ufgf M

#= ;+ul7t ;+:yfsf] lwtf]kq ;DaGwL ljj/0f M


-s_ clws[t k"FhL M =========================== z]o/ k|lt PsfO{ d"No ============= b/n] .
-v_ hf/L k"FhL M =========================== z]o/ k|lt PsfO{ d"No =============== b/n] .
-u_ r'Qmf k"FhL M =========================== z]o/ k|lt PsfO{ d"No =============== b/n] .
-3_ ;"rLs/0f u/]sf] z]o/ lsQf M

$= btf{ ug]{ lwtf]kq÷pks/0f ;DaGwL ljj/0f M


-s_ btf{ ug]{ lwtf]kqsf] lsl;d / d"No M
-v_ btf{ ug]{ pks/0fsf] lsl;d / d"No M

17
%= Joj:yfkg ;DaGwL ljj/0f M
-s_ ;+rfnsx?sf] gfd, 7]ufgf u|x0f u/]sf] z]o/ :jfldTj
-u_ Joj:yfkgsf] d'Vo lhDd]jf/L lng] sfo{sf/L k|d'v M

^= pb\3f]if0f M
o; lgj]bgdf pNn]lvt ljj/0f tyf ;+nUg sfuhft tyf ljj/0fx? ;To tYo / k"0f{ 5g\ / s'g} ljj/0f,
;"rgf tyf hfgsf/L n'sfPsf] 5}g . s'g} ljj/0f em'6f 7x/] sfg"g adf]lhd ;x'Fnf a'emfpFnf .

clwsf/ k|fKt JolQm


gfd M
;+:yfsf] 5fk M b:tvt M
kb M
ldlt M

-b|i6JoM o; ljlgodfjnL adf]lhd lwtf]kq cef}ltsLs/0fsf] k|of]hgsf nflu btf{ ;Demf}tf ul/;s]sf
;+ul7t ;+:yfn] btf{ ;Demf}tf ul/;s]kl5 lgisfzg u/]sf lwtf]kqsf] cef}ltsLs/0fsf nflu
cef}ltsLs/0f ug'{ kg]{ lwtf]kqsf] ljj/0f ;lxt ;fwf/0f lgj]bg lbg ;Sg]5 ._

18
cg';"rL – @
-ljlgod # / $ ;Fu ;DalGwt_
lgj]bg b:t'/, btf{ tyf jflif{s z'Ns M

-!_ btf{ z'Ns tyf jflif{s z'Ns M

;+ul7t ;+:yfsf] r'Qmf k"FhL btf{ z'Ns Jfflif{s z'Ns


?= @) s/f]8;Dd )=)&%% jf Go"gtd ?= %),))) ?=%),)))
?= @) s/f]8 eGbf dfly ?= %) s/f]8;Dd )=)%)% jf Go"gtd ?= !,%),))) ?=!,%),)))
?=%) s/f]8 eGbf dfly ?=! cj{;Dd )=)#%% jf Go"gtd ?= @,%),))) ?=@,%),)))
?= ! cj{ eGbf dfly ?= @ cj{;Dd )=)@% % jf Go"gtd ?= #,%),))) ?=#,%),)))
?= @ cj{ eGbf dfly )=)!%% jf Go"gtd ?= %,)),))) ?=%,)),)))

-@_ l8j]Gr/÷Psf+s art jf ;d"xut art btf{ z'Ns tyf jflif{s z'Ns M
lgisfzg ul/Psf] /sd btf{ z'Ns Jfflif{s z'Ns
?= % s/f]8;Dd )=)%% jf Go"gtd ?= @),))) ?=@),)))
?= % s/f]8 eGbf dfly ?= @) s/f]8;Dd )=)!&%% jf Go"gtd ?= @%,))) ?=@%,)))
?= @) s/f]8 eGbf dfly ?= %) s/f]8;Dd )=)!% jf Go"gtd ?= #%,))) ?=#%,)))
?= %) s/f]8 eGbf dfly ?= ! ca{;Dd )=))&% jf Go"gtd ?= %),))) ?=%),)))
?= ! ca{ eGbf dfly )=))%% jf Go"gtd ?= &),))) ?=&),)))

19
cg';"rL – #
-ljlgod # sf] pkljlgod $ ;Fu ;DalGwt_
l;l8P;l; / lgisfzgstf{aLrsf] ;Demf}tf
sf7df8f}+ l:yt /lh:6f8{ sfof{no /x]sf] l;l8P; P08 lSnol/Ë lnld6]8 -o;kl5 æl;l8P;l;Æ elgPsf]_
k|yd kIf / =====l:yt sfof{no /x]sf]=================== -j}wflgs cl:tTj ePsf] lgsfosf] ljj/0f_ o;kl5 -
ælgisfzgstf{Æ elgPsf]_ bf]>f] kIf aLr b]xfosf zt{x? kfngf ug]{ ;xdlt;fy of] ;Demf}tf ul/Psf] 5 .
!= ;fdfGo k|fjwfg M
!=!= o; ;Demf}tfdf k|of]u ePsf t/ JofVof gul/Psf sDkgL P]g, @)^#, lwtf]kq ;DaGwL P]g, @)^#,
lwtf]kqsf] s]Gb|Lo lgIf]k ;]jf lgodfjnL, @)^& jf l;l8P;l;sf ljlgodfjnLx¿df JofVof ul/Psf]
zAbfjnL tyf jfSof+zx¿sf] cy{ plNnlvt P]g, lgodfjnL jf ljlglodfjnL cg';f/ x'g]5g\ .
!=@= ljifo jf k|;Ën] cGoyf cy{ gnfu];Dd, ælxtu|fxLÆ, ælgisfzgstf{Æ, ælgIf]k ;b:oÆ, æ/lhi6«f/ tyf
x:tfGt/0f k|ltlglwÆ h:tf oxfF k|of]u ePsf zAbfjnL tyf jfSo+fzx¿n] l;l8P;l;sf] ;DaGwdf
qmdzM lxtu|fxL, lgisfzgstf{, /lhi6«f/nfO{ a'emfpF5g\ / ælgodfjnLÆ, æljlgodfjnLÆ tyf
æ;~rfng lgb]{lzsfÆ, æ/fkm;fkm ;+:yfÆ eGg] zAbfjnLx¿n] qmdzM ælwtf]kqsf] s]Gb|Lo lgIf]k ;]jf
lgodfjnL, @)^&Æ, l;l8P;l;sf] ljlgodfjnL Tfyf l;l8P;l;n] hf/L u/]sf] ;~rfng lgb]{lzsf /
/fkm;fkm ;+:yfnfO{ a'emfpF5g\ .
!=#= lgisfzgstf{ lwtf]kq s]Gb|Lo lgIf]k ;]jf lgodfjnL, l;l8P;l; ljlgodfjnLnfO{ o;} ;Demf}tfsf]
cËsf ¿kdf / l;l8P;l;n] ;do ;dodf logdf u/]sf] ;+;f]wg tyf ;~rfng lgb]{lzsf Kffng ug{
;xdt x'g]5g\ .
!=$= lgisfzgstf{sf] x}l;ot vf/]h x'g'eGbf cufl8 lgisfzgstf{n] ;DkGg u/]sf, sfof{Gjog u/]sf,
nfu' u/]sf, ;~rfng u/]sf jf lgisfzgstf{ vf/]h x'Fbfsf] ;dodf afFsL, ck"0f{ jf clgl0f{t /x]sf
;a} ljifox¿, k|ljli6x¿ jf sf/f]af/x¿;Fu ;DalGwt lghsf bfloTjx¿sf] ;dfkg ug{ jf kfngfsf
nflu aGwgsf/L /lx/xg]5g\ .
!=%= lgisfzgstf{ ;+nUg /x]sf pQ/bfloTjx? ljlgodfjnL tyf ;~rfng lgb]{lzsfdf ePsf]
pQ/bfloTjx?df pNn]v x'g 5'6]df pQ/bfloTjaf6 klG5g kfOg] u/L cy{ nufOg]5}g .
@= z'Ns, b:t'/ tyf lgIf]k M
Gf]kfn lwtf]kq af]8{nfO{ ltg'{kg]{ z'Ns, b:t'/ tyf lgIf]kafx]s, lgisfzgstf{n] l;l8P;l;nfO{
ljlgodfjnL adf]lhd z'Ns, b:t'/ tyf lgIf]k a'emfpg'kg]{5 . l;l8P;l;n] cfˆgf] ljlgodfjnLdf
pNn]v u/]sf] clGtd ldltleq lgisfzgstf{n] tf]lsPsf] z'Ns, b:t'/ tyf lgIf]k a'emfpg c;dy{
ePdf, ljlgodfjnL adf]lhd yk b:t'/ ;d]t a'emfpg'kg]{5 .
#= lgisfzgstf{n] h8fg ug'{kg]{ xf8{j]o/ tyf ;ˆ6j]o/ M
#=!= l;l8P;l;;Fu ;DalGwt sfo{x¿sf nflu 5'6\ofOPsf] :yfgx¿df lgisfzgstf{n] sDKo'6/, lk|G6/,
;~rf/sf pks/0fx¿ / cljl5Gg ljB't k|jfx PsfO, ;ˆ6\j]o/ / xf8{j]o/ tyf tf]lsPsf] cGo
pks/0fx? h8fg ug'{kg]{5 .
#=@= lgisfzgstf{n] vl/b u/]sf ;a} sDKo'6/x¿, ;~rf/sf pks/0f, lk|G6/, cljlR5Gg ljB't k|jfx
PsfO{x¿ tyf cGo ;a} xf8{j]o/ / ;ˆ6\j]o/x¿ tf]lsPsf] :j?k (Configuration) kl/k"lt{ ePsf]
x'g'kg]{ s'/fdf ;xdlt sfod ul/Psf] 5 .
#=#= pNn]lvt xf8{j]o/ tyf ;ˆ6\j]o/ ;+/rgfnfO{ lgisfzgstf{n] lglZrt sDKo'6/ k|f]u|fd (Application
Module) sf nflu dfq k|of]u ug]{5 . olb ToxfF e08f/0f tyf k|lqmofut Ifdtf a9L ePdf klg
20
To;nfO{ lgisfzgstf{n] cfˆgf] sfof{nosf] cGt/k|0ffnL jf ;~rfngnufot cGo s'g} klg sDKo'6/
k|of]udf pkof]u ug]{5}g .
#=$= l;l8P;l;sf] lnlvtcg'dlt lagf lgisfzgstf{n] cfˆgf] sfof{nodf cfGtl/s Jofks If]qsf] ;~hfn
(Wide Area Network) df plNnlvt xf8{j]o/ h8fg ug]{5}g .
#=%= l;l8P;l;n] tf]s]cg';f/sf] plNnlvt xf8{j]o/nfO{ yk36 ug{ abNg, :t/f]Gglt ug{ jf lj:yfkg ug{
nfUg] vr{ lgisfzgstf{ cfkm}n] a]xf]g'{kg]{5 .
$= cfa4tf / k|0ffnLx¿ M
$=!= lgisfzgstf{ / l;l8P;l;n] Pscfk;df ;~rf/sf] ljB'tLo dfWod lg/Gt/ ¿kdf :yfkgf ug]{5g\ .
$=@= lgIf]k;Fu ;DalGwt sfo{;~rfngsf] nflu k|efjsf/L tyf l56f]5l/tf] ¿kdf sf/f]af/ ;Dkfbg ug{
cfjZos ePsf]n] l;l8P;l;n] ;do;dodf lgisfzgstf{nfO{ ;~rfngsf] cfjZos lgb]{zg k|bfg
ug]{5 .
$=#= lgisfzgstf{n] tf]lsP adf]lhdsf To:tf k|0ffnL, ljlw, ;~rf/sf ;fwg, ;+/rgf, xf8{j]o/,
;ˆ6j]o/, ;'/Iffsf pks/0fx¿, e08f/0f ;'ljwfx¿ (Back-up Facilities) cfˆgf] vr{df vl/b tyf
dd{t;Def/ ug]{5 .
$=$= l;l8P;l;n] l;kmfl/; u/]sf] ;a} k|0ffnL tyf sfo{ljlwx¿nfO{ lgisfzgstf{n] kfngf ug]{5 /
l;l8P;l;n] k|0ffnL sfo{ljlwsf] kfngfsf] cfjlws d"NofÍg ug{sf nflu v6fPsf] sDKo'6/s[t
k|0ffnLsf] sfo{;Dkfbg k/LIf0f ug{ ljz]if ;Lk ePsf jf lj1x¿ ePsf] Ps jf Ps eGbf a9L
Joj;foLx¿sf] ;d"x -h;nfO{ æk|0ffnLsf] kl/If0f ug]{ ;d"xÆ eg]/ a'lemG5_ nfO{ p;sf] k|0ffnL
;Ddsf] kx'Fr lgisfzgstf{n] k|bfg ug]{5 .
%= cef}ltsLs/0f tyf k'gMef}ltsLs/0f k|efjsf/L x'g] ldlt M
lgisflzt lwtf]kqsf] cef}ltsLs/0f, k'gMef}ltsLs/0f / cef}ltsLs/0f :j¿kdf /x]sf lwtf]kqx¿sf]
x:tfGt/0f of] ;Demf}tfkqsf] sfof{Gjog x'g] ldltaf6 k|f/De x'g]5 .
^= lgisfzgstf{n] l;l8P;l;nfO{ pknAw u/fpg'kg]{ ;"rgfx¿ M
^=!= lgisflzt lwtf]kqsf xsdf ;DalGwt lwtf]kq ahf/n] ;"rLs/0f ;"rLs/0f u/]sf] ef]lnkN6}
lgisfzgstf{n] ;f]sf] sf/f]af/ k|f/De ug{ ;"rLs/0f u/]sf] / cg'dlt lbPsf] kq l;l8P;l; ;dIf
a'emfpg]5 .
^=@ lgisfzgstf{n] l;l8P;l;nfO{ b]xfoadf]lhd ;"rgfx¿ pknAw u/fpg]5 M
^=@=!= lgisflzt, lwtf]kqsf xsdf eP;Ddsf xsk|b, af]g;, ;+:yfut nfe nufotsf] v'Ng] / aGb
x'g] ldlt hf/L k"FhL ;+/rgf, hf/L c+lst d"No, clen]v ul/g] ldlt, btf{ lstfa aGb x'g]
ldlt, cfXjfg kq, cg'kft nufotsf ;a} s'/fsf] sfuhftsf k|lt,
^=@=@= lgisflzt lwtf]kq ;"rLs[t ePsf]df s'g} klg lwtf]kq ahf/nfO{ lbPs} lbgdf / cGo ;a}
dfldnfdf lgisfzgstf{n] cf}krfl/s lg0f{o lnPsf] @ -b'O{_ sfo{lbgleq l;l8P;l;nfO{ o:tf]
hfgsf/L pknAw u/fOg]5 .
&= l;l8P;l;n] lgisfzgstf{nfO{ lbg] ljj/0f M
&=!= l;l8P;l;n] lxtu|fxLsf] clen]v ;DaGwL ljj/0f lgisfzgstf{nfO{ lbg]5,
&=@ dfly pNn]v eP cltl/Qm, lgisfzgstf{nfO{ cfjZos k/]sf] a]nf l;l8P;l;n] e'QmfgL lnO{ s'g}
ljj/0f jf kmfF6jf/L pknAw u/fpg ;Sg]5 .

21
*= cef}ltsLs/0f M
*=! l;l8P;l;n] lgIf]k ;b:ox¿af6 k|fKt u/]sf] cef}ltsLs/0fsf ;a} cg'/f]wx¿ b}lgs ¿kdf ljB'tLo
dfWodaf6 lgisfzgstf{nfO{ hgfp lbg]5 .
*=@ cef}ltsLs/0f cg'/f]w kmf/d k|flKtdf h'g cef}ltsLs/0fsf] dfu ul/Psf] 5, To:tf] lwtf]kqx¿sf]
;fydf lgisfzgstf{n] k|ydtM k|df0fkq jf sfuhftx?sf] j}Btf tyf ljZj;gLotf / ;"rLx¿sf]
oyfy{tf k|dfl0ft ug]{5 . ;fy} bf];|f]df cef}ltsLs/0f h'g JolQmnfO{ rflxPsf] 5 p;sf] gfd
lwtf]kqsf] wf/ssf] ¿kdf lgisfzgstf{åf/f k|dfl0ft eP gePsf] lglZrt ug]{5 .
*=# l;l8P;l;dfkm{t ;b:ox¿sf] cef}ltsLs/0f x'gsf nflu lwtf]kq;Fu ;DalGwt k|fKt tYofÍ
lgisfzgstf{n] sfod u/]sf] lwtf]kqx¿sf] tYofÍ;Fu le8fP/ k|dfl0ft ug]{ / k|dfl0ft
lwtf]kqx¿nfO{ dfq} :ki6 zLif{ssf] ;fydf cef}ltsLs/0f ug]{ lhDdf lgisfzgstf{sf] x'g]5 .
*=$ s'g}kgL lwtf]kqsf] ;DaGwdf jf]8{, g]kfn ;/sf/, cbfnt jf /fh:j ;DaGwL lgsfodf ph'/L
jf ljjfb pTkGg e} pQm lgsfojf6 s'g} cfb]z, lgb]{zg jf lgif]wf1f hf/L ePsf] cj:yfdf
cef}lts/0fsf] cg'/f]w :jLsf/ ug]{ 5}g .
*=% cef}lts/0fsf] cg'/f]wnfO{ k"0f{ jf cflz+s :jLsf/ u/]sf]df lgisfzgstf{n] ;ft lbgleq
l;l8P;;LnfO{ hfgsf/L lbg' kg]{5 .
*=^ lgisfzgstf{n] cfkm';Fu /x]sf] cg'/f]w kmf/d nufotsf sfuhft Go'gtd % -kfFr_ jif{ ;Dd ;'/lIft
/fVg'kg]{5 .
*=&= lgDglnlvt sf/0fx¿ afx]s lwtf]kqx¿sf] cef}ltsLs/0fsf] cg'/f]wnfO{ lgisfzgstf{n] OGsf/
cyjf c:jLsf/ ug]{5}g M
*=&=!= lwtf]kqsf k|df0fkqx¿ jf cGo sfuhftx¿ rf]l/Psf], lst]{ hfn;fhL jf gSsnL kfOPdf,
*=&=@= ;Ssn k|df0fkqx¿sf] ;6[fdf k|ltlnlk hf/L ePsf] cj:yfdf klxn]sf] ;Ssn k|df0fkq k]z
ePdf,
*=&=#= cef}ltsLs/0f ug{ vf]lhPsf lwtf]kqx¿sf] x:tfGt/0fdf tTsfnsf nflu s'g} sfg"gn] jf
zt{ tyf aGb]hx¿n] k|ltaGw jf aGb]h nufPdf jf
*=&=$= af]8{ jf l;l8P;l;n] s'g} lwtf]kq cef}ltlss/0f gug{ lgb]{zg lbPdf .
*=*= cef}ltsLs/0fsf nflu k]z ul/Psf k|df0fkqx¿ Pj+ sfuhftx¿ ;f] cfj]bg cl:jsf/ ePdf
;DalGwt lgIf]k ;b:onfO{ lkmtf{ lbg'kg]{5 .
*=(= lgisfzgstf{n] cef}ltsLs/0fsf nflu k]z ePsf] lwtf]kqsf] cfj]bg k"0f{ jf cf+lzs gfd~h'/ u/]df
To:tf] gfd~h'/Lsf] oyfy{ sf/0faf/] ;DalGwt lgIf]k ;b:onfO{ lnlvt ¿kdf ;"lrt ug]{5 .
*=!)= l;l8P;l;nfO{ k|fKt s'g} klg lwtf]kqx¿sf] cef}ltsLs/0fsf] :jLs[ltsf hgfpx¿
lgisfzgstf{x¿sf] k|ltlglwTj / sa'lnotåf/f ;dly{t ePsf], To:tf lwtf]kqx¿ cl:tTjdf /x]sf],
l/tk"j{s hf/L ePsf], lgisfzgstf{;Fu /x]sf] clen]vdf lwtf]kqcg';f/sf] cef}ltsLs/0f ug{ rfxg]
lxtu|fxL xsbf/sf] gfd hlgPsf] x'g' kg]{5 .
*=!!= cef}ltsLs/0f ePsf lwtf]kqx¿sf] k|df0fkqx¿sf] clen]v ljlgod Pj+ ;~rfng lgb]{zgdf
pNn]v ePdf ;f] adf]lhd sfod ug]{ ;xdlt Pjd pQ/bfloTj lgisfzgstf{n] lng]5 .
*=!@= lgisfzgstf{n] e08f/df cef}ltsLs/0f ¿kdf /flvPsf k|To]s ISIN (International Securities
Identification Number) sf dftxtsf s"n lwtf]kqx¿ tyf lwtf]kq ahf/df ;"rLs[t lwtf]kqx¿
eGbf a9L gx'g] / ;"rLs[t lwtf]kqx¿sf] ;DaGwdf e08f/df cef}ltsLs/0f ¿kdf /fv]sf k|To]s
22
ISIN sf] dftxtsf s"n lwtf]kqx¿sf ;fy;fy} ef}lts ¿kdf /flvPsf] lwtf]kqx¿ afF8kmfF8 ul/Psf
l/tk"j{s hf/L ul/Psf] lwtf]kqx¿ eGbf a9L x'g]5}g eGg] s'/f lglZrt ug]{5 . lgisfzgstf{n]
b}lgs ¿kdf o:tf] ?h' ug]{5g\ .
(= k'gMef}ltsLs/0f M
(=!= cfˆgf lxtu|fxLaf6 k'gMef}ltsLs/0f cg'/f]w kmf/fd lgIf]k ;b:oaf6 l;l8P;l;n] ljB'tLo dfWodaf6
hgfp kfPkl5, ;DalGwt lxtu|fxLsf] vftfdf /x]sf] lwtf]kqx¿sf] df}Hbft b]lvPsf]
k'gMef}ltsLs/0fsf] dfqsf] xb;Dd, tTsfn} /f]Ssf ug]{5 / b}lgs cfwf/df o:tf ;a} k'gMef}ltsLs/0f
cg'/f]wx¿nfO{ lgisfzgstf{;dIf ljB'tLo ¿kdf hgfp lbg]5 . dfly n]lvPadf]lhd
k'gMef}ltsLs/0fsf] sfd afFsL /xL df}Hbft /f]Ssf e};s]kl5 l;l8P;l;n] To:tf] lwtf]kq vr{ n]Vg
jf cGoyf bfjL lng cg'dlt lbg]5}g .
(=@= ;b:oaf6 k'gMef}ltsLs/0f cg'/f]w kmf/d k|fKt u/]kl5, lgisfzgstf{n] cg'/f]w kmf/ddf /x]sf]]
ljj/0f / l;l8P;l;n] sDKo'6/df pknAw u/fPsf] ljj/0f le8fpg]5 / ;f] le8]sf] kfPdf
k'gMef}ltsLs/0f cg'/f]w kmf/d :jLsf/ ePsf] s'/f l;l8P;l; / ;DalGwt lgIf]k ;b:onfO{ hfgsf/L
u/fpg]5 . To;kl5 lgisfzgstf{n], ;'/Iffsf;fy k'gMef}ltsLs/0f cg'/f]wsf] lwtf]kq k|df0fkq
;DalGwt lxtu|fxLsf] gfd / 7]ufgfdf k7fpg]5 .
(=#= lgisfzgstf{af6 k'gMef}ltsLs/0f cg'/f]w kmf/d :jLs[t ePsf] hgfp k|fKt u/]kl5 l;l8P;l;n]
;DalGwt lxtu|fxLsf] vftfdf /x]sf] df}Hbftaf6 k'gMef}ltsLs/0f ePsf] lwtf]kq 36fpg]5 .
(=$ lgisfzgstf{n] o:tf k'gMef}ltsLs/0f cg'/f]w kmf/dx¿ sDtLdf % -kfFr_ jif{;Dd ;'/lIft /fVg]5 .
!)= lwtf]kqx¿sf] gofF lgisfzg M
lgisfzgstf{n] lwtf]kqx¿sf] gofF lgisfzg u/]df lxtu|fxLx?sf] afF8kmfF8 ljj/0f l;l8P;l;af6
lgwf{l/t 9fFrfdf pknAw u/fpg]5 .

!!= lxtu|fxL xsbf/sf] kl/ro :yflkt gePdf M


kl/ro :yflkt x'g g;Sg] s'g} lxtu|fxL xsbf/sf] tkm{af6 lgisfzgstf{åf/f l;l8P;l;nfO{ hgfp
k|fKt ePsf] v08df l;l8P;l;n] To:tf] cg'/f]w sf/0f v'nfO{ gfd~h'/ ug{ ;Sg]5 .
!@= ;+:yfut sfo{ tyf nfe M
!@=!= l;l8P;l;n] lgisfzgstf{nfO{ vftf aGb x'g] ldlt jf tf]lsPsf] ldlt;Dddf lxtu|fxLx?sf]] ;"rLsf
;fy} tt\;DaGwL ljj/0f pknAw u/fpg] 5 .
!@=@= lgisfzgstf{n] pNn]lvt lwtf]kqx¿sf] ;Gbe{df vftfaGb x'g] ldlt, btf{ ldltx¿, Aofh jf nfef+z
e'QmfgLsf ldltx¿, jflif{s ;fwf/0f;ef tyf cGo a}7sx¿sf ldltx¿, lwtf]kqx¿sf] C0f ldgfxf
jf shf{nfO{ z]o/df abn]sf] ldltx¿, lwtf]kqsf] cjlw k'u]sf] ldltx?, clwsf/ pkef]u ug]{
ldltx¿, /sd lemsLPsf] ldltx¿, cGo ;+ul7t sfo{sf] ljj/0fx¿ h:t} ufleg', ;lDd>0f jf
lgisfzgstf{sf] k'gM;+/rgf, k"FhL s6f}lt, hl/jfgf, k'gMlgisfzg, k'gM;+/rgf jf ;+:yfkg cflb Pjd\
l;l8P;l;åf/f ;do ;dodf dfu ul/Psf] jf tf]lsPsf ;"rgf tyf ljj/0f pknAw u/fpg]5 .
!@=#= l;l8P;l;nfO{ ;Dk"0f{ ;+:yfut sfo{sf] hgfpsf] nflu / o;sf] ;Dk"0f{ ;+:yfut nfef+zx¿sf]
ljt/0fsf] oyfy{tfsf] nflu lgisfzgstf{ lhDd]jf/ x'g]5 . lgisfzgstf{åf/f l;l8P;l;nfO{ lbOPsf]
;+ul7t nfef+zsf] oyfy{tfsf] nflu ;d]t lgisfzgstf{ lhDd]jf/ x'g]5 . lgisfzgstf{åf/f

23
l;l8P;l;nfO{ pknAw ePsf] s'g} ;"rgf unt jf c;To ePsf] sf/0fn] l;l8P;l;nfO{ s'g}
gf]S;fgL ePdf ;f]sf] Ifltk"lt{ lgisfzgstf{n] ug]{5 .
!#= clen]vsf] ?h' M
lgisfzgstf{n] lgisfzg ePsf, sf/f]af/ ePsf nufotsf lwtf]kqx¿sf] ?h' b}lgs ¿kdf ug{]5 .
!$= l;l8P;l;åf/f lg/LIf0f M
l;l8P;l;nfO{ lgisfzgstf{sf] ;Dk"0f{ sf/f]af/x¿;Fu ;DalGwt ;'ljwfx¿, k|0ffnLx¿, btf{x¿ /
lgisfzgstf{sf] vftfx¿ l;l8P;l;sf] tkm{af6 clwsf/k|fKt JolQm dfkm{t lg/LIf0f ug]{ xs x'g]5 /
lgisfzgstf{n] To:tf] clwsf/k|fKt JolQmnfO{ sfof{no ;~rfng x'g] s'g} klg lbgdf lgoldt
sfdsf] ;dofjlwdf p;sf] If]qleq k|j]z ug]{ cg'dlt lbg]5 / p;sf] ;'ljwfx¿, k|0ffnLx¿, btf{x¿
/ lstfax¿ x]g]{ clwsf/ lbg]5 / To;sf] k|ltlnlk ptfg]{ cg'dlt lbg]5 .
!%= lgisfzgstf{åf/f l;l8P;l;nfO{ tTsfn hgfp lbg] cj:yfx¿ M
!%=!= lgisfzgstf{n] l;l8P;l;nfO{ t'?Gt ;"lrt ug]{5 M
!%=!=!= s'g} cbfntdf lgisfzgstf{sf] lj37gsf] nflu lgj]bg k/]df jf lgisfzgstf{sf]
lj37gsf] k|:tfj kfl/t ePdf M
!%=!=@= lgisfzgstf{sf] ufleg], ;lDd>0f x'g] jf k'gM;+/rgfsf] vfsf th'{df ePdf,
!%=!=#= 6f6 kN6g], aGb x'g] jf ;DklQ /f]Ssf x'g] s'g} b/vf:t jf lgj]bg k|:t't x'g] ;Defjgf
ePdf,
!%=!=$= s'g} sfg"gL jf /fh:j ;DaGwL lgsfoåf/f s'g} s/x¿, eG;f/ b:t'/x¿, lt/f], hl/jfgf,
dxz"n e'QmfgLsf] nflu lgisfzgstf{ jf p;sf] ;DklQ dfly s'g} sf/jfxL u/fpg]
k|lqmofsf] af/]df hfgsf/L ePdf,
!%=!=%= ljQLo cj:yfx¿sf] kl/jt{g eO{ 6f6 pN6g] jf lj37g x'g] jf C0fbftfx¿;Fu hl6ntf
pTkGg x'g] ePdf,
!%=!=^= lgisfzgstf{n] lgisfzg u/]sf lwtf]kqx¿ ;"rLs[t ePsf] jf sf/f]af/sf] cg'dlt kfPsf]
lwtf]kq ahf/af6 pQm lwtf]kqx¿sf] :yug ug]{ jf ;"rLaf6 x6fpg] s'g} ;"rgf k|fKt
ePdf,
!%=!=&= lgisfzgstf{ pk/sf] s'g} 36gf jf kl/l:yltaf6 Joj;flos lgjf{x jf cl:tTj jf o;
;Demf}tf adf]lhdsf] p;sf] bfloTj kl/kfng ug]{ Ifdtfdf tflTjs c;/ kfg]{ ;DaGwdf
hfgsf/ ePdf,sf/f]af/
!%=!=*= lgisfzgstf{n] hf/L u/]sf] s'g} lwtf]kq Pj+ z]o/ k"FhLdf s'g} yk36 ePdf .
!^= cflwsfl/s k|ltlglw M
lgisfzgstf{n] of] ;Demf}tfkqsf] sfof{Gjogsf] nflu l;l8P;l;;dIf cfkm"n] clVtof/ k|bfg u/]sf
kbflwsf/Lx¿sf] ;"rL k]; ug]{5 h;n] l;l8P;l; ;dIf lghsf] lxtsf] k|ltlglwTj ug]{5g\ . To:tf]
;"rLdf ul/Psf] yk36 jf x]/km]/ l;l8P;l;nfO{ hfgsf/L u/fpg]5 .
!&= uf]kgLotf M
!&=!= kIfx¿n] o; ;Demf}tfkq cGtu{tsf bfloTj ;Dkfbg ug]{ l;nl;nfdf v'nfpg'kg]{ jf uf]Ko /fVg'kg]{
jf ljlgodfjnLcGtu{t s'g} klg kIfn] t];|f] kIfnfO{ v'nf;f ug{ gx'g] ;d]tsf s'/fx? uf]Ko
/fVg'kg]{5 .

24
!&=@= kIfx? sfg"gadf]lhdsf] bfloTj k"/f ug{sf nflu cfˆgf] clwsf/sf] k|rngsf nflu jf lxt
;+/If0fsf nflu g]kfn ;/sf/, cbfnt, g]kfn lwtf]kq af]8{ jf sfg"gn] clwsf/ lbPsf] s'g} klg
lgofds jf /fh:j clwsf/Lsf] lnlvt cfb]z jf dfusf] ljj/0f, kmfF6jf/L, jf ;"rgf pknAw
u/fpg jf v'nf;f ug{ :jtGq x'g]5 . t/ plNnlvt To:tf] ;"rgfsf] pknAwtf jf v'nf;fn] s'g}
klg kIfn] csf]{ kIf;Fu /x]sf ljj/0f, kmfF6jf/L jf ;"rgfsf] uf]Kotf pknAw u/fpg jf v'nf;f
u/fpg kfpg]5}g .
!*= 7]ufgf kl/jt{g M
lgisfzgstf{n] lghsf] /lh:6f8{ sfof{nosf] k|:tfljt :yfg kl/jt{g ;fy} sDKo'6/s[t clen]v,
e08f/0f ;'ljwf / l;l8P;l;;Fusf] ;~rf/sf] Joj:yfkgsf pks/0f /x]sf] xftfsf] :yfgsf] s'g} klg
kl/jt{g x'g] ePdf sDtLdf To:tf] kl/jt{gsf] #) lbg k"j{ l;l8P;l;nfO{ hfgsf/L u/fpg'kg]{5 .
!(= e08f/0f ;'ljwf M
!(=!= lgisfzgstf{n] l;l8P;l;n] l;kmfl/; u/] cg';f/sf] e08f/0f sfo{ljlw s9fOsf;fy nfu" ug'{kg]{5 .
lgisfzgstf{n] ug'{kg]{ sDKo'6/ k|0ffnLsf] e08f/0f ;'ljwfsf] cBfjlws ug]{ sfo{af6 x'g uPsf] s'g}
klg Iflt jf xfgL jf sdhf]/Lsf nflu l;l8P;l; hjfkmb]xL x'g]5}g .
!(=@= l;l8P;l;n] v6fPsf] s'g} klg JolQmnfO{ lgisfzgstf{n] lghsf] e08f/0f ;'ljwf;Ddsf] kx'Frsf
nflu cg'dlt lbg]5 / l;l8P;l;nfO{ rflxP cg';f/sf] plNnlvt ;'ljwfsf] k|ltj]bg pknAw
u/fpg]5 .
@)= lxtu|fxLsf] u'gf;f] / ph'/sf] pkrf/ M
lgisfzgstf{n] lxtu|fxLsf] s'g} klg u'gf;f] jf ph'/ ePdf ;dfwfg ug'{kg]{5 / u'gf;f] jf ph'/
k|fKt ePsf] #) -tL;_ lbgleq l;l8P;l;nfO{ ;f] af/] hfgsf/L lbg'kg]{5 .
@!= k|Tofof]hgdf k|ltaGw M
l;l8P;l;sf] lnlvt k"j{;xdlt glnO{ lgisfzgstf{n] of] ;Demf}tfkq cGtu{tsf sfo{, clwsf/ jf
bfloTjx¿ s'g} kIf jf JolQmnfO{ x:tfGt/0f ug]{ jf k|Tofof]lht ug]{5}g .
@@= xhf{gf M
@@=!= lgisfzgstf{n] lwtf]kq lgisfzgstf{sf tkm{af6 P]g, lgod, ljlgodfjnL / ;~rfng lgb]{lzsfsf]
pNn+3gdf sd{rf/L, Ph]G6 jf cGoyf s'g} sfo{ lnvt af6 ePsf] s'g} klg nfk/jfxLaf6
l;l8P;l;nfO{ x'g uPsf ;a} Iflt, xfgL, gf]S;fgL jf ;a} bfjL dfu, d'2f, sf/jfxL, cGo h'g;'s}
sfo{k|lqmofsf ;DalGwt ;a} nfut, b:t'/ tyf vr{nufot l;l8P;l;sf] xfgL /lxt ;'/Iffsf] xhf{gf
lbg]5 . o; k|of]hgsf nflu lghsf clws[t, sd{rf/L, Ph]G6af6 ePsf dg;fok"j{s jf cGoyf h]
eP klg ;Dk"0f{ s[tsfo{ -sfo{ jf csfo{_ nfO{ lgisfzgstf{n] u/]sf] s[tsfo{ -sfo{ jf csfo{_
dflgg]5 . lgisfzgstf{sf] nfk/jfxLaf6 lxtu|fxLnfO{ Iflt jf gf]S;fgL ePdf l;l8P;l;n],
cfjZos b]v]df, cGo s'/fsf cltl/Qm l;l8P;l;;dIf /x]sf s'g} klg lwtf]kqsf] ldnfg jf
afF8kmfF8åf/f, ;j{k|yd To:tf] Iflt jf gf]S;fgLnfO{ k'lt{ u/fpg]5 / ePsf] Iflt lgisfzgstf{af6
pk/ ul/lng]5 .
@@=@= l;l8P;l;n] cfkm" jf cfˆgf clwsf/L, sd{rf/L jf ;]jssf sfo{af6 P]g, lgod, ljlgodfjnL /
;~rfng lgb]{lzsfsf] pNn+3g jf unt k|:t'lt, hfn;fFhL, rf]/L df:g] jf ljZjf;sf] wf]sf jf
l;l8P;l;sf] lgisfzgstf{k|ltsf] bfloTj k"/f gu/]sf jf l;l8P;l;n] lbg] ;]jfsf] s'g} klg
sldsdhf]/Laf6 lgisfzgstf{nfO{ x'g uPsf ;a} Iflt, xfgL, gf]S;fgL;Fu ;DaGwL b:t'/ tyf vr{sf]
lgisfzgstf{nfO{ xhf{gf lbg]5 .
25
@#= sfa'aflx/sf] kl/l:ylt M
o; ;Demf}tf jf ljlgodfjnLdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cfFwL, t'kmfg, af9L, r6\ofª,
e"FO{rfnf], cfunfuL, lj:kmf]6g jf b}jL 36gf, o'4, ljb|f]x, qmflGt, x'nb+uf, lgif]wf1f, gfsfaGbL,
cj/f]w, b+uf, gful/s snx, x8\tfn, tfnfaGbL, alxisf/, s'g} pkof]uL ;]jfdf cj/f]wh:tf dhb'/
sf/jfxL jf czflGt, zq'sf] sf/jfxL cfk/flws if8oGq, cft+ssf/Lsf] ultljlw jf tf]8kmf]8,
ljWj+z, cgfxs k|j]z jf k|ltsf/ ug{ g;lsg] cGo s''g} zlQm jf afWotfnufot sfa' jf
lgoGq0faflx/sf 36gfåf/f o; ;Demf}tf cGtu{tsf] bfloTjdf s'g} sfo{ ;Dkfbg gu/]sf], ljnDa
u/]sf] jf pNn+3g ePsf]df s'g} Ps kIfnfO{ x'g uPsf] xfgLgf]S;fgL, Iflt;f]wegf{ jf Ifltk"lt{ lbg
csf]{ kIf pQ/bfoL x'g]5}g .
@$= hgfp M
o; ;Demf}tf cg';f/ lbOg] cfjZos x'g] s'g} klg hgfp jf ;~rf/ lnlvt ¿kdf / k|fkssf]
xfn;fnsf] 7]ufgfdf gk7fP;Dd aGwgsf/L x'g]5}g .
@%= k|efj/lxttfsf] xb M
of] ;Demf}tfsf] s'g} klg k|fjwfg s'g} cbfnt, lgodgsf/L lgsfon] u}/sfg"gL, k|efjz"Go jf nfu"
ug{ g;lsg] egL lg¿k0f jf 7x/ u/]df jf s'g} sfg"gsf] ;+zf]wg, jf Goflos lg0f{osf sf/0fn] z"Go
jf nfu" ug{ g;lsg] agfOPdf o; ;Demf}tfdf x'g'kg]{ ;Dej eP;Dd ;Demf}tfsf cGo k|fjwfgx¿
km]/abn gu/L To:tf] k|fjwfg lgliqmo jf k|efj/lxt x'g]5g\ t/ ;f] s'/fn] ;Demf}tfsf afFsL
k|fjwfgx¿nfO{ c;/ ug]{ 5}gg\ .
@^= af]8{af6 ePsf ;+zf]wg jf x]/km]/ aGwgsf/L x'g] M
lgisfzgstf{ / l;l8P;;L jLr ePsf] o; ;Demf}tfdf jf]8{jf6 s'g} ;+zf]wg jf ;'wf/ ug{
hf/L lgb]{zgsf] b'j} kIfn] kfngf ug'{kg]{5 .
@&= kl/Tofu ug{ gkfpg] M
o;sf s'g} klg kIfn] o; ;Demf}tf cGtu{t ePsf jf sfg"gdf /x]sf s'g} klg clwsf/,
ljz]ifflwsf/ jf pkrf/ lnlvt ¿kdf sfof{Gjog u/] afx]s kl/Tofu ug{, 5f8\g jf cnlUug kfpg]
5}gg / kIfx¿ To:tf clwsf/, ljz]ifflwsf/ jf pkrf/ k|of]u gug{ jf ljnDa ug{] s'/fn] To;sf]
kl/Tofu u/]sf] s'/f jf o; ;Demf}tfsf] t];|f] kIfn] u/]sf] s'g} sfo{ljlw, pNn+3g kl/Tofu lqmofzLn
x'g]5}g ;fy} o; ;Demf}tf cGtu{t jf cGo sfg"g cGtu{t pknAw clwsf/, ljz]ifflwsf/ jf
pkrf/sf] Ps jf cf+lzs k|rng klg x'g]5}g jf ;fdfGotof o:tf ;a} clwsf/, zlQm, ljz]ifflwsf/
jf pkfox¿ Pscsf{df cg]s / ;~roL eP/ :jLsfl/Psf x'g] 5}gg\ .
@*= cg'zf;g / sf/afxL M
kIfx¿sf aLrdf pTkGg x'g ;Sg] ljjfb tyf leGgtfsf ;DaGwdf ljlgodfjnLdf tf]lsP cg';f/sf]
dWo:ytf ;ldlt ;DaGwL Joj:yf nfu" xg]5 .
@(= lgodgsf/L efiff M
o; ;Demf}tfkqsf] ljifoj:t'sf ;DaGwdf kIfx¿sf aLrdf sfof{Gjog x'g] ;a} lnvt, sfuhft
tyf n]vfO / cfbfgk|bfg ul/g] kqfrf/ g]kfnL efiffdf x'g]5 h'g kIfx¿aLrsf] lgodgsf/L efiff
x'g]5 .
#)= lgodgsf/L sfg"g M
of] ;Demf}tf k|rlnt g]kfnsf] sfg"gåf/f lgodg tyf JofVof x'g]5 .

26
#!= ;Demf}tfsf] sfof{Gjog M
of] ;Demf}tfsf] sfof{Gjog ;Ssn k|ltaf6 ul/g]5 h'g o;sf kIfx¿;Fu /xg]5g\ .

;Demf}tfsf k|yd kIf ;Demf}tfsf bf]>f] kIf


l;l8P;l;sf] tkm{af6 clwsf/ k|fKt lgisfzgstf{sf] tkm{af6 clwsf/ k|fKt
JolQmsf] gfdM JolQmsf] gfdM
b:tvt M b:tvt M
sDkgLsf] 5fkM sDkgLsf] 5fkM
;fIfL ;fIfL
!= =========================================== != ===========================================

O{lt ;+Djt ============ ;fn =============== dlxgf ============ ut] /f]h========== z'ed\ .

27
cg';"rL – $
-ljlgod !) ;Fu ;DalGwt_
lgIf]k ;b:otfsf nflu lbg] lgj]bgsf] 9fFrf

ldlt M ===========================
>L l;l8P; P08 lSnol/Ë ln=
=====================================

lwtf]kq ;DalGw P]g, @)^# / ;f] cGtu{t ag]sf] lgod, ljlgod tyf cGo k|rlnt sfg"gsf]
clwgdf /lx lgIf]k ;b:osf] ?kdf sfo{ ug]{ OR5f ePsf]n] b]xfosf] ljj/0f tyf sfuhft ;+nUg u/L
lgIf]k ;b:osf] cg'dltkq k|fKt ug{ of] lgj]bg k]z ub{5' .
o; lgj]bg;fy ;+nUg ljj/0f tyf sfuhft ;To tYo 5g\ / s'g} klg ljj/0f hfgLhfgL n'sfPsf]
jf a9fO{ r9fO{ k|:t't u/]sf] 5}g . n'sfPsf] jf unt ljj/0f k]z u/]sf] 7x/]df sfg"g adf]lhd ;x'Fnf,
a'emfpFnf .

sfo{sf/L k|d'vsf]
gfd M
b:tvt M
;+ul7t ;+:yfsf] 5fk M

28
cg';"rL – %
-ljlgod !), !$ / !% ;Fu ;DalGwt_
lgj]bg b:t'/, ;b:otf b:t'/ tyf gjLs/0f z'Ns

!= ;b:otf b:t'/ M ?=%),))).–


@= ;b:otf gljs/0f b:t'/ M ?=@%,))).–

29
cg';"rL – ^
-ljlgod !) sf] pkljlgod @ sf] v08 -s_ ;Fu ;DalGwt_
xfn;fn
;+rfns÷sfo{sf/L k|d'v ;DalGw ljj/0f lvlrPsf]
kf;kf]6{
;fOhsf] kmf]6f]

!= gfd M–
@= :yfoL 7]ufgf M– ========c+rn=========== lhNnf================ uf=lj=;=÷g=kf=÷d=g=kf===============
6f]n========== j8f g+========= Ans g+= =========kmf]g g+= ============== ˆofS;========== Od]n ===================
#= xfnsf] 7]ufgf M– ========c+rn=========== lhNnf================ uf=lj=;=÷g=kf=÷d=g=kf===============
6f]n========== j8f g+========= Ans g+= =========kmf]g g+= ============== ˆofS;========== Od]n ===================
$= afa'sf] gfd M–
%= afh]sf] gfd M–
^= klt jf kTgLsf] gfd M–
&= z}lIfs of]Uotf M–
*= Joj;flos cg'ej M–
(= tflnd M–
!)= cGo sDkgL jf ;+ul7t ;+:yfdf :jfldTj jf s'g} nfesf] kbdf /x]sf] eP To; ;DaGwL ljj/0f M–
!@= cfkm" pk/ jf cfkm" ;DaGw s'g} sDkgL jf ;+ul7t ;+:yf pk/ lwtf]kq ;DaGwL sfg"g tyf cGo
k|rlnt sfg"g adf]lhd s'g} sf/jfxL ePsf] jf e}/x]sf] eP ;f] ;DaGwL ljj/0f M–

====================
b:tvt
;+nUg ug'{kg]{ sfuhft M–
!= cl3Nnf] cfly{s jif{;Ddsf] s/ bflvnf u/]sf] k|df0f .
@= shf{ ;"rgf s]Gb|sf] sfnf] ;"rLdf k/]sf] eP To:tf] ;"rLaf6 x6]sf] k|dfl0ft ug]{ sfuhft .
#= of]Uotf cg'ej k|dfl0ft ug]{ sfuhftsf] k|ltlnlk .
$= gful/stf k|df0fkq k|ltlnlk .

30
cg';"rL – &
-ljlgod !) sf] pkljlgod @ sf] v08 -v_ ;Fu ;DalGwt_
lgIf]k ;b:osf] cg'dlt lng rfxg] ;+ul7t ;+:yf ;DaGwL ljj/0f

!= ;+:yf btf{ k|df0fkqsf] k|ltlnlk


@= k|aGwkq / lgodfjnL
#= ;+:yfksx? aLr lgIf]k ;b:o, sDkgL ;+:yfkg ug]{ ;DaGwdf s'g} ;Demf}tf ePsf] eP To:tf]
;Demf}tfsf] k|ltlnlk
$= s]lGb|o lgIf]ksf] ;b:otf lng ;+rfns ;ldltn] u/]sf] lg0f{o
%= sfof{no ;+rfngsf nflu tof/ ul/g] k"jf{wf/ ;DaGwL b]xfosf] ljj/0f M–
-s_ sfof{no /xg] :yfg tyf sfof{non] cf]u6\g] If]qkmn ;DaGwL ljj/0f,
-v_ sfof{no ;+rfngsf nflu Joj:yf ul/g] hgzlQm ;DaGwL ljj/0f,
-u_ ;+rfngsf nflu Joj:yf ul/Psf] sfof{no pks/0f tyf k|ljlw ;DaGwL ljj/0f,

31
cg';"rL – *
-ljlgod !) sf] pkljlgod @ sf] v08 -u_ ;Fu ;DalGwt_
lgIf]k ;b:o sDkgLsf] z]o/ :jfldTj lng] ;+:yf;DaGwL ljj/0f

!= btf{ k|df0fkqsf] k|ltlnlk,


@= k|aGwkq / lgodfjnLsf] k|ltlnlk,
#= s'g} ljz]if P]gåf/f ;+:yf ;+:yfkgf ePsf] eP ;f] P]g / tT;DaGwL lgod tyf ljlgodsf] k|lt,
$= lgIf]k ;b:osf] z]o/ u|x0f ug]{ ;DaGwdf ;+rfns ;ldltn] u/]sf] lg0f{osf] k|ltlnlk,
%= k|rlnt sfg"gadf]lhd tf]lsPsf] 9fFrf / n]vfdfg cg';f/ tof/ u/L n]vf k/LIf0f ePsf] ljut tLg
cfly{s jif{sf] ljQLo ljj/0f tyf k|To]s jif{df u/]sf] sfd sf/jfxL;d]t ;dfj]z ul/Psf] jflif{s
k|ltj]bg,
-;+:yfkgf ePsf] tLg jif{ k"/f gePsf] sDkgL jf ;+ul7t ;+:yfsf] xsdf pknAw jif{sf] ljQLo
ljj/0f tyf k|ltj]bg k]z ug{ ;lsg]5 ._
^= sDkgL shf{ ;"rgf s]Gb|sf] sfnf] ;"rLdf g/x]sf] pb\3f]if0f,
&= sDkgL jf ;+ul7t ;+:yf jf ;+:yfsf] ;+rfns pk/ lwtf]kq ;DaGwL sfg"g tyf cGo k|rlnt sfg"g
adf]lhd s'g} sf/jfxL ePsf] jf e}/x]sf] eP ;f] ;DaGwL ljj/0f,
*= s/ btf{ k|df0f,
(= cGo sDkgL jf ;+ul7t ;+:yfdf :jfldTj /x]sf] eP tT;DaGwL ljj/0f,
!)= ;+rfns ;DaGwL b]xfosf ljj/0f tyf sfuhft,
-s_ tLg k':t];lxt k"/f gfd / 7]ufgf,
-v_ cGo sDkgL jf ;+ul7t ;+:yfdf :jfldTj jf s'g} ;+nUgtf /x]sf] eP tT;DaGwL ljj/0f .

32
cg';"rL – (
-ljlgod !$ ;Fu ;DalGwt_
l;l8P;l; / lgIf]k ;b:oaLrsf] ;Demf}tf
sf7df8f}+ l:yt /lh:6f8{ sfof{no /x]sf] l;l8P; P08 lSnol/Ë lnld6]8 -o;kl5 æl;l8P;l;Æ elgPsf]_
k|yd kIf / =====l:yt sfof{no /x]sf]=================== -j}wflgs cl:tTj ePsf] lgsfosf] ljj/0f_ o;kl5 -
æ;b:oÆ elgPsf]_ bf]>f] kIf aLr b]xfosf zt{x? kfngf ug]{ ;xdltsf ;fy of] ;Demf}tf ul/Psf] 5 .
!= ;fdfGo k|fjwfg M
!=!= o; ;Demf}tfdf k|of]u ePsf t/ JofVof gul/Psf t/ sDkgL P]g @)^#, lwtf]kqsf] s]Gb|Lo lgIf]k
;]jf lgodfjnL @)^& jf l;l8P;l;sf ljlgodfjnLx¿df JofVof ul/Psf] zAbfjnL tyf
jfSof+zx¿sf] cy{ plNnlvt P]g, lgod / ljlglod cg';f/ x'g]5g\ .
!=@= o; ;Demf}tfdf k|of]u ePsf ælxtu|fxLÆ, ækm5\of}{6 lgsfoÆ, ælgisfzgstf{Æ, æ;b:oÆ, æ/lhi6«f/
jf lwtf]kq x:tfGt/0f k|ltlglwÆ h:tf zAbfjnL tyf jfSofz+x¿n] lwtf]kq s]Gb|Lo lgIf]k ;]jf
lgodfjnL, @)^& tyf lwtf]kq s]Gb|Lo lgIf]k ;]jf ljlgodfjnL, @)^* df pNn]v eP adf]lhdsf]
cy{ nfUg]5 . s]Gb|Lo
!=#= ;b:osf nflu lwtf]kqsf] s]Gb|Lo lgIf]k ;]jf lgodfjnL @)^& aGwgsf/L x'g]5 / o;} ;Demf}tfdf
pNn]v eP ;/x / o;} ;Demf}tfsf] cËsf ¿kdf l;l8P;l;n] hf/L u/]sf] ljlgodfjNfL tyf
;~rfng lgb]{lzsf Kffng ug{ ;xdt 5g\ .
!=$= ;b:o vf/]h x'g'eGbf cufl8 ;b:on] ;DkGg u/]sf, sfof{Gjog u/]sf, nfu' u/]sf, ;~rfng
u/]sf jf To;f] ug{ cfjZos ePsf tyf ;b:o vf/]h x'Fbfsf] ;dodf afFsL, ck"0f{ jf clgl0f{t
/x]sf ;a} ljifox¿, k|ljli6x¿ jf sf/f]af/x¿;Fu ;DalGwt lghsf pQ/bfloTjx¿sf] ;dfkg ug{
jf kfngsf nflu cfjZos eP;Dd ljlgodfjnL tyf ;~rfng lgb]{lzsf adf]lhd ;b:o vf/]h
ePkZrft\ klg ;b:osf xsdf aGwgsf/L /lx/xg]5g\ .
!=%= ;b:on] l;l8P;l;nfO{ ltg'{kg]{] /sd tf]lsPsf] ldltleq a'emfpg' kg{]5 . o;/L tf]lsPsf] ;dodf
/sd ga'emfPsf] cj:yfdf l;l8P;l;n] sfg"g adf]lhd c;'n pk/ ug{ ;Sg]5 .
@= ;b:on] h8fg ug'{kg]{ xf8{j]o/ tyf ;ˆ6j]o/ M
@=!= l;l8P;l;;Fu ;DalGwt sfo{x¿sf nfuL 5'6\ofOPsf] :yfgx¿df ;b:on] cfjZos sDKo'6/,
lk|G6/, ;~rf/sf pks/0fx¿ / cljl5Gg ljB't k|jfx PsfO, l;:6d ;ˆ6\j]o/ / tf]lsP cg';f/sf
cGo pks/0f xf8{j]o/ tyf ;ˆ6\j]o/ h8fg ug]{5 .
@=@= l;l8P;l;n] jf o;sf Ph]G6n] ;f]em} kl/k"lt{÷pknAw u/fPsf] cj:yfdf afx]s ;b:on] vl/b
u/]sf ;a} sDKo'6/x¿, ;~rf/sf pks/0fx?, lk|G6/, cljlR5Gg ljB't k|jfx PsfOx¿ tyf cGo
;a} xf8{j]o/ / ;ˆ6\j]o/x¿ tf]lsPsf] :j?k (Configuration) df kl/k"lt{ ePsf] x'g'kg]{ s'/fdf
;xdlt sfod ul/Psf] 5 .
@=#= dfly pNn]lvt xf8{j]o/ tyf ;ˆ6\j]o/ ;+/rgfnfO{ ;b:on] lglZrt sDKo'6/ k|f]u|fd (Application
Module) sf nflu dfq k|of]u ug]{5, / olb ToxfF e08f/0f tyf k|lqmofut Ifdtf a9L ePdf klg
To;nfO{ ;b:on] cfˆgf] sfof{nosf] cGt/k|0ffnL jf ;~rfng nufot cGo s'g} klg sDKo'6/
k|of]udf pkof]u ug]{5}g .
@=$= l;l8P;l;sf] lnlvtcg'dlt lagf ;b:on] cfˆgf] sfof{no cfGtl/s Jofks If]qsf] ;~hfn (Wide
Area Network) df plNnlvt xf8{j]o/ h8fg ug]{5}g .
@=%= xf8{j]o/nfO{ yk36 ug{ abNg, :t/f]Gglt ug{ jf lj:yfkg ug{ nfUg] vr{ ;b:o cfkm}n] Joxf]g]{5 .
33
#= cfa4tf / k|0ffnLx¿ M
#=!= ;b:o / l;l8P;l;n] Pscfk;df ;~rf/sf] ljB'tLo dfWod lg/Gt/ ¿kdf :yfkgf ug]{5g\ .
#=@= lgIf]k;Fu ;DalGwt sfo{;~rfngsf] nflu k|efjsf/L tyf l56f]5l/tf] ¿kdf sf/f]af/ ;Dkfbg ug{
cfjZos x'gfn] l;l8P;l;n] ;do;dodf ;b:onfO{ ;~rfngsf] cfjZos lgb]{zg k|bfg ug]{5 .
#=#= ;b:on] l;l8P;l;sf] ;b:o ePsf] gftfn] o;sf] ;~rfng;DaGwL l;l8P;l;n] tf]s] adf]lhdsf
To:tf k|0ffnL, ljlw, ;~rf/sf ;fwg, ;+/rgf, xf8{j]o/, ;ˆ6j]o/, ;'/Iffsf pks/0fx¿,
e08f/0f÷cfwf/ ;'ljwfx¿ (Back-up Facilities) cfˆgf] vr{df vl/b tyf dd{t;Def/ ug]{5 /
l;l8P;l;n] ;do;dodf tf]s]cg';f/ ltgLx¿nfO{ :t/f]Gglt jf lj:yfkg ug]{5 .
#=$= l;l8P;l;n] l;kmfl/; u/]sf] ;a} k|0ffnL tyf sfo{ljlwx¿nfO{ ;b:on] kfngf ug]{5 /
l;l8P;l;n] sfo{ljlwsf] kfngfsf] cfjlws d"NofÍg ug{sf nflu v6fPsf] sDKo'6/s[t k|0ffnLsf]
sfo{;Dkfbg k/LIf0f ug{ ljz]if ;Lk ePsf jf lj1x¿ ePsf] Ps jf Ps eGbf a9L
Joj;foLx¿sf] ;d"x -h;nfO{ æk|0ffnLsf] kl/If0f ug]{ ;d"xÆ eg]/ a'lemG5_ nfO{ cfˆgf]] k|0ffnL
;Ddsf] kx'Fr ;b:on] k|bfg ug]{5 .
$= sfo{;~rfng k|f/Dex'g] ldlt M
l;l8P;;Laf6 ;b:onfO{ sfo{ ;~rfng ug{ ;xdlt k|bfg u/]sf] ldltb]lv sfo{ k|f/De ug]{5 .
%= ;b:on] l;l8P;l; nfO{ pknAw u/fpg'kg]{ ;"rgfx¿ M
%=!= b]xfoadf]lhd pNn]v ul/Psf] cjlwleq ;b:on] l;l8P;l;nfO{ b]xfoadf]lhd ;"rgfx¿ pknAw
u/fpg] M
%=!=!= cfly{s jif{ ;dflKtsf] ltg dlxgfleq ;b:on] n]vfk/LIf0f ePsf] cfˆgf] jflif{s n]vfsf]
cfwf/df cfˆgf] ;DalGwt lgodgsf/L ;+:yfn] tf]s]cg';f/ tof/ u/]sf] n]vfk/LIfs åf/f
k/LIf0f u/fPsf] v'b ;Dklt ljj/0f÷k|df0fkq k]; ug]{5 . t/ o; k|s/0fcGtu{t hf/L
ul/Psf] k|df0fkq÷ljj/0fdf ljutdf pNn]v ul/Psf] ;b:osf] v'b ;Dklt eGbf o;
k6ssf] v'b ;Dklt sd ePsf] v08df, ;b:on] l;l8P;l;nfO{ o;af/] t'?Gt vj/ ug]{5
/ l;l8P;l;n] dfu u/]df dfly n]lvPadf]lhd tof/ u/L j}wflgs n]vfk/LIfs4f/f
k|dfl0ft v'b ;Dkltsf] ljj/0f l;l8P;l;nfO{ k|bfg ug'{kg]{5 . tt\kZrft l;l8P;l;n]
lgodfjnL, ljlgodfjnL jf o; ;Demf}tf cg';f/sf] pko'Qm sf/jflx ug{ ;Sg]5 .
%=!=@= ;b:o, s'g} dfGotfk|fKt lwtf]kq ahf/ ;b:o ePdf jf kl/l:yltcg';f/ To:tf] lwtf]kq
ahf/sf ljlgodx¿ cyjf To; ;DalGw ;/sf/n] jf Gf]kfn lwtf]kq af]8{Nf] th{'df u/]sf]
sfg"gx¿sf] kfngf gu/]df jf pNn+3g u/]df jf e+u u/]df cyjf lghsf ;~rfng,
ultljlw jf ;b:otfx¿ Kfl/l:yltcg';f/ lwtf]kq ljlgdo, jf cGo lgIf]k ;+:yfn]
lgnDag jf vf/]h u/]df, To:tf] pNn+3gsf] k|s[lt / To:tf] pNn+3g, lgnDag jf vf/]hsf]
sf/0f 36gf ePdf 36gf x'gf;fy hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .
%=!=#= lxtu|fxLaf6 Ps dlxgfe/ k|fKt ph'/L, ;f]xL dlxgf ;dfwfg u/]sf÷;dfwfg gu/]sf
ph'/Lsf] ;+Vof tTkZrft\sf] cj:yf / ;b:on] ;dfwfgsf] nflu rfn]sf] sbd csf]{
dlxgfsf] b; lbg leq hfgsf/L lbg' kg]{5 .
%=!=$= l;l8P;l;nfO{ a'emfPsf] cfj]bg kmf/ddf ePsf s'g} klg ljifox¿;Fu ;DjlGwt s'g} klg
s'/fdf ePsf] kl/j{tgsf] oyfl;3| ;b:on] l;l8P;l;nfO{ ;"lrt ug'{kg]{5 .
%=!=%= ;b:o;Fu ePsf] lxtu|fxL ;DalGw ;"rgf tyf vftfx¿ ;b:on] l;l8P;l; nfO{ cfjZos
ePcg';f/ ;do ;dodf k|bfg ug'{kg]{5 .
34
%=!=^= ;b:o shf{ ;"rgf s]Gb|af6 sfnf] ;"lrdf kg{ uPdf ;f] sf] af/]df l;l8P;l;nfO{ t'?Gt}
va/ ug'{kg]{5 .
^= ;b:osf] sfd st{Jox? M
^=!= ;b:on] lxtu|fxL;Fu s'g} ;Demf}tf ug'{ k"j{ jf vftf vf]Ng' k"j{ b]xfoadf]lhd ug]{5 M
^=!=!= vftf vf]Ng cfjZos ljifox?sf af/] ;f]wk'5 ug]{5 tyf ljutsf lqmofsnfksf] d"NofÍg ug{
ljz]if ;fjwfgL tyf ;t{stf ckgfpg]5 .
^=!=@= lxtu|fxLn] vftf vf]Ng jf lwtf]kqx¿nfO{ cef}ltsLs/0f ug{ k]; u/]sf ;a} sfuhftx¿sf]
j}wtf hfFr ug]{5 .
^=!=#= ;b:on] ;DalGwt lxtu|fxL jf l;l8P;l;af6 k"j{ lnlvt cfb]z k|fKt gul/ lxtu|fxLsf]
vftfnfO{ 8]la6 jf qm]l86 ug]{5}g\ .
^=!=$= ;b:on] x/]s lxtu|fxLsf] gfddf leGgf leGg} vftf vf]nL clen]v /fVg]5 / k|To]s lxtu|fxLsf]
lwtf]kqx¿nfO{ cnu} /fVg]5 tyf cGo lxtu|fxL jf ;b:o :jo+sf lwtf]kqx¿;Fu ld;fpg]
5}g .
^=!=%= ;b:on] sDtLdf % -kfFr_ jif{;Dd ;a} ;Ssn sfuhftx¿ h:t} M vftf vf]Ng] kmf/dx¿,
lxtu|fxL ;+usf ;Demf}tfx¿ tyf lxtu|fxLaf6 k|fKt lgb]{zgx¿, cef}ltsLs/0f cg'/f]w kmf/d
tyf k'gMef}ltsLs/0f cg'/f]w kmf/dsf] 5fofFk|lt klg ;'/lIft ¿kdf /fVg'kg]{5 .
^=!=^= ;b:on] u/]sf] jf p;sf] dfkm{t ePsf sf/f]af/;Fu ;DalGwt z'Ns, b:t'/, afFls tyf hl/jfgf
ltg]{ ;b:osf] l;l8P;l; k|ltsf] lhDd]jf/L tyf bfloTj lgzt{ x'g]5 .
^=!=&= lxtu|fxLaf6 k|fKt cfb]znfO{ ;f]xL lbg ;b:on] sfof{Gjog ug'{kg]{5 t/ o;f] ug{
5'6]df÷g;s]df To; lgb]{zgnfO{ 7Ls csf]{ lbgsf] sfof{no ;doleq ;DkGg ug'{kg]{5 .
^=!=*= lxtu|fxLsf] :jfldTjdf /x]sf] cyjf ;b:on] ug]{ sf/f]af/sf] l;nl;nfdf p;sf] lhDdfdf
cfPsf] s'g} klg lwtf]kq, clen]v jf sfuhftx¿ gi6 ePdf jf rf]/L ePdf ;b:on] t'?Gt}
l;l8P;l;, ;DalGwt lgisfzgstf{{ cyjf /lhi6«f/ tyf lxtu|fxLnfO{ ;f] ;DaGwdf ;"lrt
ug]{5 .
^=!=(= ;b:on] u/]sf] jf ;b:odfkm{t ul/Psf k|ljli6, sf/f]af/ jf :yfgfGt/0fx¿;Fu g]kfn ;/sf/n]
hf/L u/]sf] lgod cg';f/ ltg{'kg]{ s'g} klg k|s[ltsf z'Ns s/ jf b:t'/x¿ ltg'{kg]{ ePdf
sfg"gn] dfu]adf]lhd lt/] glt/]sf] ;'lglZrt ug{ ;b:o cfkm}+ lhDd]jf/ x'g]5 .
^=!=!)= ljlgodfjnL tyf ;~rfng lgb]{lzsfdf pNn]v ePcg';f/ / tf]lsPsf] ;do leq
ef}ltsLs/0f jf k'gMef}ltsLs/0f ug{ lxtu|fxLaf6 k|fKt cfu|xnfO{ ;b:on] cufl8 a9fpg]5
tyf lgodfjnL tyf l;l8P;l;åf/f Joj:yf ul/P cg';f/ ;f] sf] clen]v /fVg]5 .
^=!=!!= o; ;Demf}tfdf jf ljlgodfjNfLx¿df cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg, cbfnt cyjf
sfg"gadf]lhdsf] lgsfosf] cfb]zsf] cjx]ngf x'g] ePdf cyjf g]kfn ;/sf/ jf Gf]kfn
lwtf]kq af]8{ jf ;b:o jf l;l8P;l;åf/f kfngf ul/g] cGo s'g} j}wflgs lgsfo jf /fh:Jf
clwsf/Lsf] s'g} cfb]z jf lgb]{zgsf] cjx]ngf x'g] ePdf cyjf lxtu|fxLsf] enf] gx'g] 7x/
u/]df s'g} klg k|ljli6 jf sf/f]af/nfO{ d"t{ ¿k lbg ;b:o afWo x'g]5}g .
^=!=!@= P]g, lgod cGtu{t lgIf]k ;b:onfO{ lbPsf] lhDd]jf/Lcg';f/ lxtu|fxLsf] vftf /f]Ssf ug]{ jf
lxtu|fxLsf] vftf;Fu ;DalGwt s'g} sf/jflx af/] cbfnt Gofolws/0f, g]kfn ;/sf/ jf sfg"g
adf]lhd clVtof/L k|fKt clwsf/Lsf] s'g} cfb]znfO{ To:tf clwsf/Laf6 lxtu|fxL kl/ro gDa/
jf :yfoL n]vf gDa/ jf gful/stf k|df0fkq gDa/ ;fy} To:tf] cfb]zdf kof{Kt oyfy{ ljj/0f
35
pNn]v gePsf] eP k|i6 lgb]{zg k|fKt ePkl5 dfq To:tf] sf/jflxnfO{ l;l8P;l; jf ;b:on]
cufl8 a9fpg]5g\ .
^=!=!#= lxtu|fxLn] lbPsf lgb]{zg jf sfof{b]zpk/ cfjZos sf/jflx ug{] lhDd]jf/L ;b:osf] x'g]5 /
lxtu|fxLsf] lgb]{zg jf sfof{b]zsf] k"/f gu/]sf sf/0faf6 x'g] kl/0ffdsf] lhDd]jf/ ;b:o :jo+
x'g]5 .
^=!=!$= lwtf]kq ahf/df ePsf] sf/f]af/sf] /fkm;fkm tyf km5\of}{6 k|of]hgsf] nflu tYof+s k|ljli6
tyf lwtf]kqsf] :yfgfGt/0f ug]{ ;DaGwdf l;l8P;l;n] ;do;dodf lgwf{l/t u/]sf]
sfo{tflnsfnfO{ ;b:on] clgjfo{ kfngf ug]{5 .
^=!=!%= ;b:on] lxtu|fxLnfO{ lghsf vftfdf ;f] dlxgfdf s]jn Pp6f k|ljli6 jf sf/f]af/ ePdf
x/]s dlxgfsf] cGtdf / cGo cj:Yffdf x/]s cfly{s jif{sf] cGtdf vftfsf] kmfF6jf/L k|bfg
ug]{5 . ;b:on] cfjZos b:t'/ lnO{ lxtu|fxLnfO{ rflxPsf] a]nf 5f]6f] ;dofjlwdf To:tf]
kmfF6jf/L k|bfg ug]{5 .
^=!=!^= ;b:on] lxtu|fxLsf] lgb]{zg k'hL{df b:tvt nufot lxtu|fxLn] jf lghsf xsdf hf/L ePsf
lgb]{zgx¿sf] cflwsfl/stf hfFr k|dfl0ft ug]{ pQ/bfloTj ;b:osf] x'g]5 / lgb]{zg k'hL{sf]
b:tvt 7Ls b'?:t ePsf] s'/fdf cfkm" ;Gt'i6 ePkl5 lgb]{zgsf] ;Dkfbg ug]{5 . o;
;DaGwdf l;l8P;l; jf Gf]kfn lwtf]kq af]8{n] ;do;dodf tf]s]sf k|lqmofx¿ 7Ls7Ls 7fpFdf
/x]sf] s'/f ;b:on] lglZrt ug]{5 .
^=!=!&= P]g, lgod, Gf]kfn lwtf]kq af]8{ / sDkgL /lhi6f/af6 dfu{bz{g, hgfp, kl/kq jf h'g;'s}
gfddf ul/Psf kqfrf/, ljlgodfjnL / ;~rfng lgb]{lzsf, g]kfn lwtf]kq af]8{ tyf g]kfn
/fi6« a}+saf6 ;do;dodf hf/L ePsf kl/kq;Fu d]n gvfg] u/L lxtu|fxLsf] gfddf s'g} vftf
gvf]lng] s'/f lglZrt kfg'{ ;b:osf] st{Jo x'g]5 .
&= ;b:osf] cfˆg} vftf;DaGwL bfloTj M
&=!= ;b:on] l;l8P;l;df cfkm"n] /fv]sf jf cfˆgf] gfddf /x]sf lwtf]kq;Fu cfkm"n] ;b:osf] ¿kdf
lxtu|fxLsf gfddf /fv]sf lwtf]kqx¿nfO{ ld;fpg]5}g .
&=@= ;b:on] cfˆgf vftf -lxtu|fxLsf lgh;Fu /x]sf vftfeGbf leGb}_ df lwtf]kq lgIf]k hDdf ubf{ /
lemSbf ljlgodfjnL / ;~rfng lgb]{lzsfn] sfod u/]sf sfo{ljlw;Fu ldNbf] u/L ug]{5 .
*= clen]v le8fg / q'l6 ;Rofpg] M
*=!= ;b:on] l;l8P;l;;Fusf lghsf clen]vx¿ b}lgs ¿kn] le8fpg'kg]{5 . lxtu|fxLx¿sf ;a} clen]v
/ ;b:on] l;l8P;l;af6 kfPsf ;~ro, kmfF6jf/Lsf] hfFr ug]{ / le8fg ug]{ ug'{k5{ / To:tf
clen]v, ;~ro, kmfF6jf/L / k|ltj]bgdf s'g} q'l6 jf 5'6k'6sf] l;l8P;l;nfO{ t'?Gt hgfp
lbg'kg]{5 .
*=@= l;l8P;l;n] pknAw u/fPsf s'g} klg ;'emfj, kmfF6jf/L jf k|ltj]bgdf s'g} q'l6 gePdf ;DalGwt
dfldnfsf nflu clGtd x'g]5 . l;l8P;l;n] cGoyf :jLsf/ u/]df afx]s, s'g} klg ;'emfj,
kmfF6jf/L jf k|ltj]bgdf /x]sf] s'g} q'l6 jf 5'6k'6 l;l8P;l;n] pNn]v u/]sf] ;doleq ;b:on]
hfgsf/L u/fpg g;s]df ;Rofpgsf nflu cfjZos s'g} klg clwsf/ ;b:on] kfpg]5}g .
*=#= q'l6 ;Rofpg] ljifo lxtu|fxLsf] lxtdf 5 eGg] s'/fdf ;Gt'i6 ePdf l;l8P;l;n] dfly
n]lvPcg';f/sf] s'g} q'l6 jf 5'6k'6 ;Rofpg ;b:on] l9nf u/L u/]sf] cg'/f]wnfO{ dfGg ;Sg]5 .
;b:osf] o:tf] cg'/f]wnfO{ l;l8P;l;n] dfGotf lbPdf cg'/f]wsf] l9nfOaf6 l;l8P;l; jf cGo
s'g} ;b:o jf lxtu|fxLnfO{ ePsf] s'g} klg Ifltsf nflu ;b:o pQ/bfoL x'g]5 .
36
*=$= s'g} klg lxtu|fxLsf vftfsf q'l6k"0f{ k|ljli6 jf sf/f]af/ ;Rofpg] clwsf/ l;l8P;l;df /xg]5 .
o:tf] s'g} klg e"n;"wf/sf] sfo{ ;Dkfbg ubf{ l;l8P;l;n] ;b:o / To:tf] lxtu|fxLnfO{ ;"lrt
ug]{5 .
*=%= lxtu|fxLsf] vtfdf /x]sf] lwtf]kqx¿df unt x|f; cfpg] jf ;Gt'ng C0ffTds x'g] u/L
;b:otkm{af6 ePsf] q'l6, uNtL jf nfk/jfxL ePsf] s'g} klg q'l6k"0f{ k|ljli6 jf sf/f]af/ ePdf,
l;l8P;l;sf cGo s'g} klg clwsf/ tyf pkrf/x¿;Fu k"jf{u|x g/fvL, l;l8P;l;n] cfˆgf]
lg/k]If thlahdf b]xfosf Ps jf a9L ug{ ;Sg]5 M
*=%=!= ;b:osf] nfut / vr{df Go"g ePsf] lwtf]kqsf] ;b:oaf6 c;'n ug{ nufpg],
*=%=@= k|rlnt ahf/d"Nodf c;'n :j¿k Go"g ePsf] lwtf]kq cfkm}n] vl/b ug]{ . o:tf] lwtf]kq
vl/bsf] l;nl;nfdf l;l8P;l;af6 ePsf nfut / vr{ ;b:on] a]xf]g]{5 . pNn]v
ePadf]lhd l;l8P;l;af6 To:tf Go"g lwtf]kqsf] vl/b jf c;'n ug]{ l;nl;nfdf ePsf
;a} nfut, z'Ns, b:t'/, dx;'n, 3f6f / Iflt ;b:on] l;l8P;l;nfO{ zf]wegf{ ug'{kg]{5 .
*=%=#= l;l8P;l;n] tf]s]sf] ;doleq s'g} klg sf/0fn] Go"g lwtf]kq c;'n x'g g;s]df,
l;l8P;l;n] ;b:onfO{ Go"g lwtf]kq To:tf] q'l6k"0f{ k|ljli6 jf sf/f]af/ ePsf] ldlt jf
zf]wegf{sf] ldltdf lwtf]kqsf] d"Nosf] gub jf ahf/d"NodWo] pRr x'g] l;l8P;l;n] 7Ls
7x/fPsf] /sd lxtu|fxLnfO{ zf]wegf{ ug{ nufpg ;Sg]5 .
*=%=$= Go"g lwtf]kq jf ;f]sf] ;6\6fdf zf]wegf{sf] c;'n afFsL /fvL l;l8P;l;n] pko'Qm x'g]
7x/fPsf] lwtf]kq jf cltl/Qm lwtf]kqsf] /sd l;l8P;l;nfO{ e'Qmfg ug{ ;b:onfO{
cfXjfg ug]{5 .
(= lwtf]kqsf] ;Ldf M
lgIf]k ;b:on] lgIf]k Joj:yfkg u/]sf] lxtu|fxLsf] lwtf]kqsf] ahf/ d"No cfkm\gf] v'b ;DklQ d"Nosf]
!)) u'gf eGbf a9L x'g' x'g] 5}g . s'g} lgIf]k ;b:osf] lwtf]kqsf] lgIf]k l;df a9L x'g uPdf pQm
lgIf]k ;b:on] ;f] sf] hfgsf/L l;l8P;l;nfO{ u/fO{ cfjZos v'b ;DklQsf] Joj:yf geP;Ddsf
nflu l;l8P;l;df gub w/f}6L /fvL sfo{ ;+rfng ug{ ;Sg]5 .
!)= ;Demf}tfsf] 9fFrf aGwgsf/L x'g] M
o;df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg, ;b:on] x/]s lxtu|fxL / lwtf]kq bnfn;Fu ug]{ ;Demf}tfsf]
;Gbe{df ljlgodfjnLdf ;+nUg cg';"rLsf] d;f}bf ;Demf}tfkqsf] 9fFrf s8fO{k"j{s kfngf ug'{kg]{5 /
l;l8P;l;sf] k"j{ lnlvt ;xdlt k|fKt u/]df afx]s ltgdf s'g} cGt/, km]/abn, yk jf s]/d]6 ug{
kfOg]5}g . plNnlvt d;f}bf ;Demf}tf ljlgodfjnL / ;~rfng lgb]{lzsf lj?4 ePdf ;b:on] lghsf
tkm{af6 lbPsf] s'g} klg kmfF6jf/L jf u/]sf] s'g} k|ltlglwTj jf s'g} bfloTj jf bftJosf nflu ;b:o
k"/fk"/ pQ/bfoL x'g]5 .
!!= cfGtl/s lgoGq0f / n]vfk/LIf0f M
!!=!= ;b:on] cGo s'/fsf cltl/Qm ljlgodfjnL / ;~rfng lgb]{lzsfdf pNn]v ePadf]lhd uf]kgLotf
kfng ug]{ s'/f lglZrt kfg{sf nflu lghsf] cfGtl/s sfo{;Dkfbgsf] lgoldt k'g/fjnf]sgsf
nflu leGb} cfGtl/s lgoGq0f tyf n]vfk/LIf0f ljefu v8f ug]{ nufotsf n]vfk/LIf0f tyf
lgoGq0fsf pkfox¿sf nflu pko'Qm k|0ffnL h8fg tyf Joj:yfkg ug'{kg]{5 .
!!=@= ;b:osf] ¿kdf lghsf lqmofsnfk tyf sfo{;~rfng, sfo{;Dkfbg, cfly{s, k|fljlws tyf cGo
;"rgfjnL, hfgsf/L, k|ltj]bg, n]vfk/LIfsn] n]vfk/LIf0f / k|dfl0ft u/]sf s'/f ;do;dodf /

37
cj:yfcg';f/ ljlgodfjnL / ;~rfng lgb]{lzsfn] tf]s]sf cjlw, 9fFrf / tl/sfcg';f/ k]z
ug'{kg]{5 .
!@= l;l8P;l;af6 lg/LIf0f M
l;l8P;l;n] cfˆgf tkm{af6 lgl/If0fsfnflu clVtof/L k|bfg u/]sf JolQmx¿af6 ;b:osf ;Dk"0f{
sfdsf/jflx;Fu ;DalGwt ;'ljwf, k|0ffnL, clen]v tyf vftfx¿sf] lg/LIf0f ug{] xs /fVg]5 /
;b:on] o;/L clVtof/k|fKt JolQmnfO{ sfo{lbgdf ;b:osf] sfof{no jf sfo{Jofkf/sf] ;dodf
lghsf xftfdf k|j]z ug{ / lghsf ;'ljwf, k|0ffnL, clen]v tyf vftf;Dd kx'Fr lbO{ ltgsf]
k|ltlnlk lng cg'dlt lbg'kg]{5 .
!#= ;b:on] l;l8P;l;nfO{ cljnDa hgfp lbg'kg]{ ljifox¿ M
!#=!= ;b:on] b]xfosf s'/f cljnDa l;l8P;l;nfO{ hgfp lbg]5 M
!#=!=!= cbfnt;dIf lj36gsf nflu lgj]bg k/]df jf ;b:osf] lj36g;DaGwL k|:tfj kf; ePdf,
!#=!=@= ;b:o ufleg], ldl;g] jf k'gu{7g ePdf,
!#=!=#= lghsf] 6f6kN6fO, bfdf;fxL, lnlSj8];g jf o;sf] ;DklQ ;fg]{ ljifodf s'g} lgj]bg k|:t't
ePsf] s'/fdf hfgsf/L ePdf,
!#=!=$= ;b:o jf lghsf] ;DklQpk/ s'g} s/, dx;'n, b:t'/, b08, hl/jfgf afFsLaSof}tf
c;'npk/sf nflu ;b:olj?4 s'g} j}wflgs jf /fh:j clwsf/Laf6 s'g} ph/L 5fgaLg
ePsf] hfgsf/L ePdf,
!#=!=%= ;b:osf] ;DklQsf] ljjfbdf s'g} cbfnt;dIf s'g} lgj]bg k|:t't ePdf,
!#=!=^= lghsf] bfdf;fxL, lj36g jf ;dflKt x'g ;Sg] u/L lghsf] cfly{s cj:yfdf s'g} km]/abn
ePdf,
!#=!=&= lghsf] s'g} ;DklQsf ;DaGwdf lnlSj8]6/, lgo'Qm ug]{ k|:tfj ljrf/ ug{ s'g} a}7s
af]nfOPdf jf ;b:osf] ¿kdf sfd ug]{ lghsf] IfdtfnfO{ ef}lts ¿kn] c;/ kfg{ ;Sg]
kl/l:yltsf] s'g} klg k]m/abn ePdf,
!#=!=*= ;b:o lwtf]kq bnfn ;d]t ePdf ;DalGwt lwtf]kq ahf/ jf af]8{af6 lgh l8kmN6/ ePsf]
jf ;b:otf lgnDag jf ;dfKt ePsf] 3f]lift ul/Pdf,
!#=!=(= ;b:on] af]8{ jf l;l8P;l;n] lgwf{/0f u/]sf of]Uotf k"/f gu/]df,
!#=!=!)= o; ;Demf}tfkqsf lghsf bfloTjx¿ ;Dkfbg / k"/f ug]{ lghsf] Ifdtf, pkl:ylt jf
Jofkfl/s ;DefJotfnfO{ j:t'tM c;/ ug]{ dgfl;j ;Defjgf /x]sf] jf l;l8P;l; jf af]8{
jf sfg"g cGtu{tsf] cGo s'g} lgofds kbflwsf/Ln] lgwf{/0f u/]sf of]Uotf zt{nfO{
ef}lts k|lts"n kl/jt{g ug{ ;Sg] s'g} klg kl/36gfaf/] ;b:o ;r]t ePdf .
!$= aLdf ;d]6\g'kg]{ M
l;l8P;l;n] ;do;dodf lbPsf] lgb]{zfg';f/ ;b:on] lwtf]kq lgIf]k Joj;fosf] aLdf ug]{5 .
!%= ;b:on] k]z ug'{kg]{ ;'/If0f M
!%=!= l;l8P;l;n] s'g} klg ;dodf lgwf{/0f u/]adf]lhdsf] tl/sf / xbdf dfu]adf]lhd To:tf] ;'/If0f jf
cltl/Qm jf sf]n]6/n ;'/If0f ;b:on] l;l8P;l;nfO{ pknAw u/fpg'kg]{5 . ;'/If0f jf cltl/Qm jf
sf]n]6/n ;'/If0fsf] lgwf{/0fsf nflu l;l8P;l;n] cGo s'/fsf cltl/Qm ;b:o, lghsf k|ltlglw jf
sd{rf/Lsf tkm{af6 ePsf s'g} klg hfn;fhL, nfk/jfxL, e"nr"s, untsf{osf sf/0fn] lxtu|fxLsf
vftfdf /x]sf lwtf]kqx¿sf] le8fg gePsf] df}Hbft jf df}Hbftsf] clwstf jf Go"gtfnfO{ ;d]t
38
Wofgdf /fVg]5 . o:tf] ;'/If0f ;b:on] l;l8P;l;;dIf klxnf k]; u/]sf s'g} klg ;'/If0faf6
:jtGq / cltl/Qm x'g]5 .
!%=@= lgIf]k ;b:on] l;l8P;l;;dIf k]; u/]sf] ;'/If0f, cltl/Qm ;'/If0f jf sf]n]6/n ;+/If0fsf ¿kdf
/x]sf] s'g} klg ;DklQnfO{ a]rlavg, :yfgfGt/0f jf cGoyf cnUofpg] jf ltgdf s'g} lwtf]aGwsL
/fVg] jf cGo tl/sfn] ltgsf] clwsf/nfO{ bf]xf]/f] vt/fdf kfg]{ sfo{ ug]{5}gg\ .
!%=#= lgIf]k ;b:on] l;l8P;l; ;dIf k]; u/]sf] ;a} jf s'g} klg ;'/If0f lgIf]k ;b:osf] jf cGo s'g}
lxtu|fxL, lgIf]k ;b:o, /lhi6«f/ jf /fkm;fkm ;+:yf;Fusf] s'g} klg bfloTjdf jf ;f]sf] ;Gt'li6sf
nflu ;b:onfO{ k"j{;"rgf glbO{ k|of]u ug{ ;Sg]5 .
!^= clVtof/k|fKt k|ltlglw M
;b:on] of] ;Demf}tfkqsf] sfof{Gjog;Fu} l;l8P;l;;dIf cfkm"n] clVtof/ k|bfg u/]sf
kbflwsf/Lx¿sf] ;"rL k]; ug]{5 h;n] l;l8P;l;;dIf lghsf] lxtsf] k|ltlglwTj ug]{5g\ . To:tf]
;"rLdf ul/Psf] yk, 36 jf x]/km]/ l;l8P;l;;dIf cljnDa ;~rf/ ul/g]5 .
!&= uf]kgLotf M
!&=!= o;sf kIfx¿n] o; ;Demf}tfkq cGtu{tsf bfloTj ;Dkfbg ug]{ l;nl;nfdf v'nfpg'kg]{ jf uf]Ko
/fVg'kg]{ jf ljlgodfjnLcGtu{t s'g} klg kIfn] t];|f] kIfnfO{ v'nf;f ug{ gx'g] ;d]tsf t/ ltg}df
dfq ;Lldt gx'g] ;a} k|fljlws tyf Jofkfl/s ;"rgfx¿ clgjfo{ ?kdf uf]Ko /fVg]5g\ .
!&=@= o;sf] s'g} klg kIf sfg"g adf]lhdsf] bfloTj k"/f ug{sf nflu clwsf/k|fKt lgsfonfO{ rflxPsf]
jf cfˆgf] clwsf/sf] k|rngsf nflu jf lxtsf] ;+/If0fsf nflu s'g} ;Gbe{ljgf csf{sf] pkrf/sf]
nflu jf ;DalGwt lxtu|fxLnfO{ lbgsf nflu sfg"gn] clwsf/ lbPsf] s'g} klg lgofds jf /fh:j
clwsf/Lsf] lnlvt cfb]z jf dfu u/]sf] ljj/0f, kmfF6jf/L, ;"rgfjnL jf ;"rgf pknAw u/fpg
jf v'nf;f ug{ :jtGq x'g]5 . t/ plNnlvt To:tf] ;"rgfsf] pknAwtf jf v'nf;fn] s'g} klg
kIfn] csf]{ kIf;Fu /x]sf ljj/0f, kmfF6jf/L, ;"rgfjnL jf ;"rgfsf] uf]Kotf pknAw u/fpg jf
v'nf;f u/fpg kfpg]5}g .
!*= 7]ufgf kl/jt{g M
/lh:6f8{ sfof{nosf] k|:tfljt :yfgkl/jt{g ;fy} sDKo'6/s[t clen]v, e08f/0f ;'ljwf /
l;l8P;l;;Fusf] ;~rf/sf] Joj:yfkgsf pks/0f /x]sf] xftfsf] :yfgsf] s'g} klg kl/jt{g ePdf
sDtLdf To:tf] kl/jt{gsf] & -;ft_ lbg k"j{ l;l8P;l;nfO{ hfgsf/L u/fpg'kg]{5 .
!(= e08f/0f ;'ljwf M
!(=!= ;b:on] l;l8P;l;n] l;kmfl/; u/] cg';f/sf] e08f/0f sfo{ljlw nfu" ug'{kg]{5 . ;b:on] ug'{kg]{
sDKo'6/ k|0ffnLsf] e08f/0f ;'ljwfsf] cBfjlws ug]{ sfo{af6 x'g uPsf] s'g} klg Iflt jf xfgL jf
sdhf]/Lsf nflu l;l8P;l; hjfkmb]xL x'g]5}g .
!(=@= l;l8P;l;n] v6fPsf] s'g} klg JolQmnfO{ ;b:on] lghsf] e08f/0f ;'ljwf;Ddsf] kx'Frsf nflu
cg'dlt lbg]5 / l;l8P;l;nfO{ rflxP cg';f/sf] plNnlvt ;'ljwfdf kfng ul/Psf] k|ltj]bg
pknAw u/fpg]5 .
@)= lxtu|fxLsf] u'gf;f] / ph'/sf] pkrf/ M
;b:on] lxtu|fxLsf] s'g} klg u'gf;f] jf ph'/ ePdf ;dfwfg ug'{kg]{5 / u'gf;f] jf ph'/ k|fKt
ePsf] !% -kGw|_ lbgleq ljlgodfjnL / ;~rfng lgb]{lzsfn] tf]s]sf] tl/sf ckgfO{ ;dfwfg u/L
l;l8P;l;nfO{ ;f] af/] hfgsf/L lbg'kg]{5 . tf]lsPsf] ;do ck'u ePdf l;l8P;l;n] pko'Qm ;do
lbg ;Sg]5 .
39
@!= k|Tofof]hgdf k|ltaGw M
l;l8P;l;sf] JoQm lnlvt k"j{;xdlt glnO{ ;b:on] of] ;Demf}tfkq cGtu{tsf sfo{, clwsf/ jf
bfloTjx¿ s'g} kIf jf JolQmnfO{ x:tfGt/0f ug{ jf k|Tofof]lht ug]{5}g . of] ;Demf}tfkqsf] ljkl/t
x'g] u/L ul/Psf] s'g} klg clVtof/L z"Go / cdfGo x'g]5 .
@@= lgnDag / vf/]h M
@@=!= lgnDag / vf/]h cfjZos 5 eGg] s'/fdf ;Gt'i6 ePdf / To:tf cj:yfx¿df vf/]h ug'{ dgfl;j
xf] eGg] 7fg]df l;l8P;l;n] ;b:o;Fu lnlvt ;~rf/ u/L b]xfosf cj:yfdf ;Demf}tfkq vf/]h
ug{ ;Sg]5 M
@@=!=!= af]8{ jf l;l8P;l;n] lgwf{/0f u/]sf ;b:osf of]Uotf / k|j]z zt{x¿ k"/f gu/]df,
@@=!=@= ;b:o sDkgL ePdf lj36gsf nflu s'g} cbfnt;dIf lgj]bg k/]df jf lj36gsf] k|:tfj
kfl/t ePdf,
@@=!=#= ;b:osf] ¿kdf l;l8P;l;;Fusf] Jofkf/ ug]{ sfo{ ;dfKt ePdf,
@@=!=$= ;b:on] l;l8P;l;;Fu jf lghsf lxtu|fxL;Fusf lghsf bfloTjx¿ k"/f ug{ sl7g jf
cof]Uo x'g] s'/f l;l8P;l;n] ljZjf; ug'{kg]{ dgfl;j cfwf/ ePdf,
@@=!=%= ;b:o 6f6 kN6]sf], bfdf;fxL ePsf], lnlSj8];gdf uPsf] jf lj36g ePsf] jf ;f];DaGwL
sf/jflx ;'? ePdf jf l;l8P;l;n] o;sf] thlahdf To;f] x'g ;Sg] 7fg]df,
@@=!=^= ;b:osf] ;DklQ k|fks jf k|zf;ssf] lgo'lQm ePdf jf ;b:o lghsf bftfx¿ jf lghsf]
sfo{of]hgfsf] u7gdf ;tfOPsf]df ;f] s'/f cbfntaf6 -k'gMlgdf{0f jf ld>0fafx]s_ :jLs[t
ePdf jf l;l8P;l;n] o;sf] thlahdf To;f] x'g ;Sg] 7fg]df,
@@=!=&= of] ;Demf}tf jf ljlgod cGtu{t ;b:on] lwtf]kq lgIf]k, z'Ns jf cGo s'g} b:t'/ ltg{
g;s]df -k'glj{rf/ ePsf] z'Ns jf a9fOPsf] z'Ns b:t'/ jf lgIf]k;d]t_ jf l;l8P;l;n]
rfx]sf a]nf cltl/Qm jf sf]n]6/n ;'/If0f bflnv ug{ g;s]df,
@@=!=*= ;b:on] l;l8P;l;nfO{ lbg'kg]{ xhf{gfaf6 pTkGg bfloTj k"/f ug{ ;b:on] g;s]df,
@@=!=(= ;b:osf] nfk/jfxL, hfn;fhL jf a]OdfgL cfr/0fsf nflu lhDd]jf/ /x]sf] s'/f ljZjf;
ug'{kg]{ dgfl;j cfwf/ l;l8P;l;;Fu ePdf jf l;l8P;l;;dIfsf] s'g} klg ljj/0fdf
j:t'ut ljj/0f b'?Nn]vg u/]df jf d]6]df,
@@=!=!)= ;b:on] P]g, lgodfjnL, ljlgodfjnL jf o; ;Demf}tfsf] s'g} klg Joj:yfadf]lhd sfo{
gu/]df jf ;~rfng lgb]{lzsf;Fu aflemg] u/L sfd u/]df,
@@=!=!!= af]8{af6 k|bfg ul/Psf] lgIf]k ;b:osf] cg'dltkq lgnDag jf vf/]h ePdf,
@@=!=!@= ;b:o lwtf]kq ljlgdosf] ;b:o eP, lwtf]kq ljlgdoaf6 lghnfO{ lgisf;g jf lghsf]
Joj;fo lgnDag ul/Pdf,
@@=!=!#= lwtf]kq ;DaGwL P]g, @)^# n] Joj:yf u/]cg';f/ dfWods -;b:oafx]s cGo_ eP,
;b:osf] dfWods Ifdtf Gf]kfn lwtf]kq af]8{ jf ;f] ug{ clVtof/k|fKt cGo lgods
lgsfo jf clwsf/Ln] lgnDag jf vf/]h u/]df jf a]btf{ u/]df,
@@=!=!$= l;l8P;l; ;Gt'i6 x'g] u/L lxtu|fxLsf u'gf;fdf pkrf/ lbg ;b:on] g;s]df,
@@=!=!%= l;l8P;l; jf lxtu|fxLsf] lxt k|lts"n x'g] u/L] ;b:on] lghsf lqmofsnfk cufl8
a9fpFb}5 eGg] ljZjf; ug'{kg]{ d'gfl;a cfwf/ l;l8P;l;;Fu ePdf jf lxtu|fxL jf cGo
40
;b:osf] ;+/If0fsf nflu jf l;l8P;l;n] lbg] ;]jfsf] sfo{;Dkfbg lgoldt ¿kn]
;~rfng ug{ ;xh agfpsf nflu ;DaGw ;dfKt ug'{ cfjZos ePdf,
@@=!=!^= ;b:on] lbPsf] ;]jfsf] u'0f:t/ lxtu|fxL jf cGo ;b:o lgisfzgstf{{ / km5{of]6
lgsfox¿sf] ph'/af6 l;l8P;l; ;Gtf]ifhgs gePdf,
t/ ;Demf}tfkq vf/]h ug'{kg]{ cfwf/x¿ v'nfO{ ;b:onfO{ l;l8P;l;n] sf/0f b]vfpm ;"rgf
glbP;Dd / To;sf nflu l;l8P;l;n] clVtof/ u/]sf] s'g} klg clwsf/Laf6 ;'gjfOsf
nflu ;b:onfO{ d'gfl;a cj;/ x'g]5 / To:tf] clwsf/Ln] lbPsf] k|ltj]bgdf ;Gt'i6 eP/
dfq ;b:o;Fusf] of] ;Demf}tf vf/]h ug{ ;Gt'i6 geP;Dd l;l8P;l;n] plNnlvt s'g}
sf/jflx ug]{5}g .
@@=@= cGo clwsf/;Fu k"jf{u|xL gx'g] u/L l;l8P;l;n] dfly n]lvPsf s'g} klg kl/36gf ePdf, s'g}
;"rgf hf/L ug{ cufj} jf ;"rgfsf] sfd afFsL /x]sf] jf ljlgodfjnL cGtu{t 5fglag eO/x]sf]
a]nf, l;l8P;l;;Fu /x]sf ;b:osf] Joj;fo tyf sfdsf/jflxnfO{ tTsfn} nfu" x'g] u/L lgnDag
ug{ ;Sg]5 .
@#= ;b:o cnu x'g] M
@#=!= ;b:on] of] ;Demf}tf vf/]h jf ;dfKt ug]{ dg;fo b]vfO{ @! -PSsfO{;_ lbgeGbf sd gx'g] u/L]
lnlvt ;"rgf l;l8P;l; ;dIf lbO{ pNn]lvt @! -PSsfO{;_ lbg jf tf]lsPsf] ;f]eGbf a9L
cjlwaf6 k|efjsf/L x'g] u/L l;l8P;l;af6 ;b:o cnlUug kfpg] s'/fsf] xs ;b:onfO{ /xg]5 .
t/, o:tf] ;"rgf k|fKt ePkl5 lxtu|fxLsf] lxt jf l;l8P;l;sf] qmda4 sfo{sf nflu
l;l8P;l;n] cfjZos b]v]df l;l8P;l;n] ;b:onfO{ l;l8P;l;df ;b:osf] ¿kdf lghsf]
Joj;fo / sfdsfh a9Ldf # -tLg_ dlxgfdf ga9\g] u/L lg/Gt/ hf/L /fVg nufpg ;Sg]5 .
l;l8P;l;n] ;b:osf lxtu|fxL, lwtf]kq ahf/, cGo ;b:o / af]8{nfO{ ;ft lbgleq ;b:o
cnlUuPsf] hgfp lbg'kg]{5 .
@#=@= ;b:on] b]xfocg';f/sf] ;Gtf]ifhgs k|df0f pknAw gu/fP;Dd ;b:on] l;l8P;l;sf] ;b:oaf6
cnu x'gsf nflu cg'dlt kfpg]5}g M
@#=@=!= cfkm";Fu vftf ePsf s'g} klg lxtu|fxLnfO{ cfkm" cnlUug] dg;fosf] ;"rgf hf/L u/]sf],
@#=@=@= lxtu|fxLx¿sf ;a} vftfx¿ csf]{ ;b:o;dIf jf lxtu|fxLn] /f]h]cg';f/ l;l8P;l;df
:yfgfGt/ u/]sf],
@#=@=#= lxtu|fxL, l;l8P;l;, lgisfzgstf{{÷/lhi6«f/ jf /fkm;fkm ;+:yfsf lgb]{zgsf] ;dfwfg
eOg;s]sf u'gf;f jf ph'/sf] sfd afFsL g/x]sf],
@#=@=$= Gf]kfn lwtf]kq af]8{ jf l;l8P;l;nfO{ a'emfpg'kg]{ cGo s'/fsf cltl/Qm z'Ns, b:t'/
hl/jfgf jf Aofhnufot s'g} klg afFsL, ltg{ afFsL g/x]sf] .
@$= vf/]h jf ;b:o cnu x'g] s'/fsf] kl/0ffd
@$=!= of] ;Demf}tfkqsf] vf/]h jf ;b:o cnu ePdf, ;b:on] l;l8P;l;;dIf /fv]sf] sf]n]6/n
;'/If0fx¿ lgIf]k ;b:osf] btf{ k|df0fkq Gf]kfn lwtf]kq af]8{af6 /2 u/]sf] ldltn] ^ -5_ dlxgf
k'u]kl5 jf lxtu|fxLsf sfd afFsL /x]sf u'gf;f s'g} eP ltgsf] ;dfwfg u/]sf] ldlt h'g rflxF
kl5Nnf] x'G5 ;f] ldltdf l;l8P;l;n] ;b:onfO{ lkmtf{ ug]{ jf pknAw u/fpg]5 .
t/, sfg"gdf l;l8P;l;nfO{ cfkm";dIf ltg{ afFsL /x]sf] lwtf]kq jf cGo ;b:o jf lxtu|fxLsf]
sf/f]af/ jf ;b:oaf6 o; ;Demf}tfkqsf] l;nl;nfdf ePsf] sf/f]af/ jf k|ljli6sf] lgIf]ksf]

41
ldnfg ug{ afFsL /x]sf] /sddf ;f] a/fa/sf] /sdsf nflu s'g} sf]n]6/n jf ;'/If0fx? /fVg]
clwsf/ -pknAw s'g} clwsf/ jf pkrf/ ;Fu k"jf{u|x g/fvL_ x'g]5 .
@$=@= plNnlvt s'/fdf k"jf{u|x g/fvL, To:tf] bfjL of] ;Demf}tfkqsf] vf/]h ePsf] ldlteGbf kl5sf]
ePdf afx]s, l;l8P;l;nfO{ cfˆgf] jf l;l8P;l;dfkm{t ;b:o;Fu bfjL nfUg ;Sg] cGo JolQmsf]
s'g} klg afFsL /sddf /x]sf] k"j{bfjL jf clwsf/sf] lx;fa ldnfg ug]{ clwsf/ x'g]5 .
@$=#= l;l8P;l;af6 of] ;Demf}tfkqsf] vf/]h ul/P jf ;b:osf] l;l8P;l;af6 cfkm" cnlUug] jf
;Demf}tfkq vf/]h ug]{ lnlvt ;~rf/ k|fKt u/]kl5, l;l8P;l;n] ;a} ;b:ox¿nfO{ hgfp lbg]5 /
lxtu|fxLx¿ / cGo ;b:ox¿sf] lxtsf] ;+/If0fsf nflu pko'Qm x'g] kfOnf rfNg]5 . l;l8P;l;n]
of] ;Demf}tf vf/]h ePsf] & -;ft_ lbgleq cGo ;b:o, lgisfzgstf{{, /lhi6«f/ tyf x:tfGt/0f
k|ltlglw / g]kfn lwtf]kq af]8{nfO{ hgfp lbg]5 .
@$=$= ;b:osf] x}l;otn] sfd ubf{ jf of] ;Demf}tf hf/L /x]sf] a]nfsf s'g} klg sfo{, sf/f]af/ jf
Jojxf/af6 pTkGg ePsf l;l8P;l; ;dIfsf bfloTjx¿ k"/f ug'{kg]{5 .
@$=%= l;l8P;l;af6 of] ;Demf}tfkqsf] vf/]h ul/P jf ;b:o l;l8P;l;af6 cnlUuPdf, ;b:o;Fu vftf
/x]sf x/]s lxtu|fxLnfO{ ;b:o;Fu /x]sf lghsf] lwtf]kq csf]{ ;b:osxfF ;fg]{ jf k'gMef}ltsLs/0f
ug]{ ljsNk /xg]5 . dfly h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP klg, To:tf] vf/]h jf cnUofOkl5 klg
;b:o;Fu /x]sf] lwtf]kq csf]{ ;b:odf ;fg]{ jf k'gMef}ltsLs/0f ug]{ ;Lldt k|of]hgsf sfdnfO{
;b:on] lg/Gt/tf lbg]5 .
@$=^= of] ;Demf}tfkqsf] vf/]h ul/P jf ;b:o l;l8P;l;af6 cnlUuPkl5 ;b:o;Fu vftf /x]sf x/]s
lxtu|fxLnfO{ ;"rgf kfPsf] ldltn] !% -kGw|_ lbgleq ;b:o;Fu /x]sf lghsf] lwtf]kq csf]{ ;b:o
sxfF ;fg{ ;"rgf lbg]5 . pNn]v ePcg';f/ s'g} lxtu|fxLn] csf]{ ;b:o;Fu lwtf]kq g;f/]df To:tf]
vftf s]xL ;dosf nflu ;fg]{ Ps jf a9L ;b:o dgf]gog ug]{5 .
t/, ;DalGwt lxtu|fxLn] To:tf] csf]{ s'g} ;b:o;Fu ;Demf}tf gu/];Dd To:tf] ;fl/Psf] vftfsf]
lwtf]kqsf ;DaGwdf s'g} vr{ -8]la6_ n]lvg] 5}g .
@$=&= of] ;Demf}tfkq l;l8P;l;af6 vf/]h jf ;b:o l;l8P;l;af6 cnlUug] sfo{ h];'s} eP tfklg,
To:tf] vf/]h jf cnUofO ;Fu gaflemP;Dd, of] ;Demf}tfkqsf k|fjwfg / ltgaf6 pTkGg
kf/:kl/s clwsf/ tyf bfloTjx¿ ;Demf}tf k|efjdf /x]sf] ;dodf ePsf ;a} sfo{, lnvt, ;jfn
/ j:t' / sf/f]af/sf ;Gbe{df b'j} kIfsf nflu aGwgsf/L /lx/xg]5g\ .
@%= xhf{gf M
@%=!= ;b:osf] tkm{af6 P]g, lgod, ljlgodfjnL / ;~rfng lgb]{lzsfsf] pNn+3gdf sd{rf/L, Ph]G6 jf
cGoyf s'g} sfo{ lnvt jf s'g} s'/faf6 ePsf] s'g} klg nfk/jfxLaf6 l;l8P;l;nfO{ x'g uPsf
;a} Iflt, xfgL, gf]S;fgL / ;a} bfjL dfu, d'2f, sf/jflx, cleof]hg / cGo h'g;s} sfo{k|lqmofsf
;DalGwt ;a} nfut, b:t'/ tyf vr{nufot Ifltsf] xhf{gf lbg]5 . o; k|of]hgsf nflu lghsf
clws[t, sd{rf/L, Ph]G6af6 ePsf dg;fok"j{s jf cGoyf h]ePklg ;Dk"0f{ sfo{nfO{ ;b:on]
u/]sf] sfo{ dflgg]5 . ;b:osf] nfk/jfxLaf6 lxtu|fxLnfO{ Iflt jf gf]S;fgL ePdf l;l8P;l;n],
cfjZos b]v]df, cGo s'/fsf cltl/Qm l;l8P;l;;dIf /x]sf s'g} klg lwtf]kqsf] ldnfg jf
afF8kmfF8åf/f, ;j{k|yd To:tf] Iflt jf gf]S;fgLnfO{ Jojl:yt ug]{5 .
@%=@= l;l8P;l;n] cfkm" jf cfˆgf clwsf/L, sd{rf/Lsf sfo{af6 P]g, lgod, ljlgodfjnL / ;~rfng
lgb]{lzsfsf] pNn+3g jf unt k|:t'lt, hfn;fFhL, rf]/L l;l8P;l;sf] ;b:ok|ltsf] bfloTj k"/f
gu/]sf jf l;l8P;l;n] lbg] ;]jfsf] s'g} klg sldsdhf]/Laf6 ;b:onfO{ x'g uPsf ;a} Iflt,

42
xfgL, gf]S;fgL / ;a} bfjL dfu, d'2f, sf/jflx, cleof]hg / cGo h'g;s} sfo{k|lqmofsf ;DalGwt
;a} nfut, b:t'/ tyf vr{nufotsf] xhf{gf lbg]5 .
@^= sfa'aflx/sf] kl/l:ylt M
o; ;Demf}tf jf ljlgodfjnLdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cfFwL, t"kmfg, af9L, r6\ofª,
e"FO{rfnf], cfunfuL, lj:kmf]6g jf b}jL 36gf, o'4, ljb|f]x, qmflGt, x'nb+uf, lgif]wf1f, gfsfaGbL, cj/f]w,
gful/s snx, x8\tfn, tfnfaGbL, alxisf/, s'g} pkof]uL ;]jfdf cj/f]wh:tf dhb'/ sf/jflx jf
czflGt, zq'/fHosf] sf/jflx cfk/flws if8oGq, cft+ssf/Lsf] ultljlw jf tf]8kmf]8, ljWj+z, cgfxs
k|j]z jf k|ltsf/ ug{ g;lsg] cGo s''g} zlQm jf afWotf nufot sfa' jf lgoGq0faflx/sf 36gfåf/f
o; ;Demf}tf cGtu{tsf] bfloTjdf s'g} sfo{ ;Dkfbg gu/]sf], ljnDa u/]sf] jf pNn+3g ePsf]df s'g}
Ps kIfnfO{ x'g uPsf] xfgL gf]S;fgL, Ifltsf] ;f]wegf{ jf Ifltk"lt{ lbg csf]{ kIf pQ/bfoL x'g]5}g .
@&= hgfp M
o; ;Demf}tfcg';f/ lbOg] hgfp lnlvt ¿kdf k|fkssf] xfn;fnsf] 7]ufgfdf gk7fP;Dd aGwgsf/L
x'g]5}g .
@*= k|efjsfl/tf M
of] ;Demf}tfsf] s'g} klg k|fjwfg s'g} cbfnt, lgodgsf/L lgsfon] u}/sfg"gL, k|efj z"Go jf nfu"
ug{ g;lsg] egL lg¿k0f jf 7x/ u/]df jf s'g} sfg"gsf] ;+zf]wg, ;"rgf jf Goflos lg0f{osf
sf/0fn] z"Go jf nfu" ug{ g;lsg] ePdf o; ;Demf}tfdf x'g'kg]{ ;Dej eP;Dd ;Demf}tfsf cGo
k|fjwfgx¿ km]/abn gu/L To:tf] k|fjwfg lgliqmo jf k|efj/lxt x'g]5g\ . t/ ;f] s'/fn] ;Demf}tfsf
afFsL k|fjwfgx¿sf] dfGotf jf k|efjsfl/tfnfO{ s'g} lx;fan] c;/ ug]{5}gg\ / k"/fk"/ nfu" x'g]5g\ .
@(= g]kfn lwtf]kq af]8{af6 ePsf ;+zf]wg jf x]/km]/ aGwgsf/L x'g] M
g]kfn lwtf]kq af]8{af6 o; ;Demf}tfdf ul/Psf yk36, x]/km]/, kl/dfh{g, ;+zf]wg jf lgb]{z u/]sf
ltgpk/sf s'g} k|fjwfg o;sf kIfsf nflu aGwgsf/L x'g]5g\ / ltgsf] k|efjsf nflu rflxg] To:tf
lnvt sfuhft jf n]vfOsf] kIfx¿n] sfof{Gjog ug]{5g\ .
#)= kl/Tofu ug{ gkfpg] M
o;sf s'g} klg kIfn] o; ;Demf}tf cGtu{t ePsf jf sfg"gdf /x]sf s'g} klg clwsf/, zlQm,
ljz]ifflwsf/ jf pkrf/ lnlvt ¿kdf sfof{Gjog u/]afx]s kl/Tofu ug{, 5f8\g jf cnlUug
kfpg]5}gg / kIfx¿ To:tf clwsf/, zlQm, ljz]ifflwsf/ jf pkrf/ k|of]u gug{ jf ljnDa ug{] s'/fn]
To;sf] kl/Tofu u/]sf] s'/f jf o; ;Demf}tfsf] t];|f] kIfn] u/]sf] s'g} sfo{ljlw kl/Tofu lqmofzLn
x'g]5}g ;fy} o; ;Demf}tf cGtu{t jf cGo sfg"g cGtu{t pknAw clwsf/, zlQm, ljz]ifflwsf/ jf
pkrf/sf] Ps jf cf+lzs k|rng klg x'g]5}g jf ;fdfGotofdf o:tf ;a} clwsf/, zlQm,
ljz]ifflwsf/ jf pkfox¿ Pscsf{df cg]s / ;~roL eP/ :jLsfl/Psf x'g]5}gg\ .
#!= lgodgsf/L efiff M
o; ;Demf}tfkqsf] ljifoj:t'sf ;DaGwdf kIfx¿sf aLrdf sfof{Gjog x'g] ;a} lnvt, sfuhft tyf
n]vfO / cfbfgk|bfg ul/g] kqfrf/ g]kfnL efiffdf x'g]5 .
#@= lgodgsf/L sfg"g M
of] ;Demf}tf g]kfnsf] sfg"gåf/f lgodg tyf JofVof x'g]5 .

43
##= k|s/0f zLif{s M
o; ;Demf}tfkqsf k|s/0f zLif{sx¿ ;'ljwf / ;Gbe{sf nflu dfq x'g / ltgn] ;Demf}tfkqsf]
JofVofnfO{ k|efj kfg]{ 5}gg\ .

;Demf}tfsf k|yd kIf ;Demf}tfsf bf]>f kIf


l;l8P;l;sf]] tkm{af6 clwsf/ k|fKt lgIf]k ;b:osf] tkm{af6 clwsf/ k|fKt
JolQmsf] gfdM JolQmsf] gfdM
b:tvt M b:tvt M
sDkgLsf] 5fkM sDkgLsf] 5fkM

;fIfL ;fIfL

!= =========================================== != ===========================================

O{lt ;+Djt ============ ;fn =============== dlxgf ============ ut] /f]h========== z'ed\ .

44
cg';"rL – !)
-ljlgod !$ ;Fu ;DalGwt_

;b:otf gDa/M
lgIf]k ;b:otf
=============================df d'Vo sfof{no /x]sf] >L=====================================nfO{ lwtf]kq ;DaGwL P]g,
@)^# tyf ;f] cGtu{t ag]sf lgod, ljlgod tyf cGo k|rlnt sfg"gsf] clwgdf /xL of] lgIf]k ;b:otf
k|bfg ul/Psf] 5 .

qm=;+= gjLs/0f ldlt axfn /xg] ldlt gjLs/0f ug]{ clwsf/Lsf]


b:tvt

cflwsfl/s b:tvt M
gfd M
kb M
ldlt M

45
cg';"rL – !!
-ljlgod !% ;Fu ;DalGwt_
;b:otf gjLs/0fsf] nflu lbg] lgj]bgsf] 9fFrf

ldlt M

>L l;l8P; P08 lSnol/Ë lnld6]8


============================ .

ljifoM ;b:otf gjLs/0f u/L kfpF .

d]/f]÷xfd|f] lgIf]k ;b:otf cjlw ldlt ======= ;Dd sfod /x]sf]n] cfly{s jif{ ======= sf nflu gjLs/0f u/L
kfpgsf nflu ;b:otf gljs/0f b:t'/ o;} ;fy ;+nUg u/L cg'/f]w ub{5'÷5f}+ .

cflwsfl/s b:tvt M
gfd M
kb M
;+ul7t ;+:yfsf] 5fk M

46
kmf=g+=M !
cg';"rL – !@
-ljlgod @) ;Fu ;DalGwt_
k|fs[lts JolQmsf] lxtu|fxL vftf vf]Ng] lgj]bgsf] 9fFrf
JolQmut u}/ cfjf;Lo g]kfnL ljb]zL

cfj]bg gDa/ M ldlt M


lgIf]k ;b:osf] -cfGtl/s_ ;+s]t gDa/ M
lgIf]k ;b:osf] kl/ro gDa/ M lxtu|fxL kl/ro gDa/ M

d÷xfdL lxtu|fxL vftf vf]Ng OR5's ePsf]n] d]/f]÷xfd|f] ljj/0f lgDgfg';f/ /x]sf] 5 M
lghL÷klxnf] z]o/jfnfsf] ljj/0f
gfd÷y/ M
lktfsf] gfd M
kltsf] gfd M
kqfrf/ ug]{ 7]ufgf M
/fi6« M
c+rn M lhNnfM Uff=lj=;=÷g=kf=÷d=g=kf=M
6f]nM j8f g+=M Ans g+=M
kmf]g g+=M ˆofS; g+=M O{d]nM
:yfoL n]vf g+=M
:yfoL 7]ufgf M
c+rn M lhNnfM Uff=lj=;=÷g=kf=÷d=g=kf=M
6f]nM j8f g+=M Ans g+=M
kmf]g g+=M ˆofS; g+=M O{d]nM

lxtu|fxL vftfsf] k|sf/ -s'g} Pp6fdf lrGx nufpg' xf]nf_


l:ylt (Status) ;xfos l:ylt (Sub-Status)
JolQmut :yfgLo JolQm cGo
;+rfns;Fu ;DalGwt JolQm
;+:yfks;Fu ;DalGWft JolQm
u}/ cfjf;Lo
ljb]zL
lgIf]k ;b:on] lxtu|fxLsf] vftfdf ePsf] 36a9 :jrflnt ?kdf
u/fpg] gu/fpg]
u/fpg]÷gu/fpg] .
Vfftfsf] ljj/0f k|fKt ug]{ b}lgs ;fKtflxs kflIfs dfl;s

47
d÷xfdLn] lgIf]k ;b:o / lxtu|fxLsf] s/f/gfdf, k|rlnt P]g, lgod, ljlgod / ;f] df ePsf] ;+zf]wg
dfGg dGh'/ ub{5'÷ub{5f}+ . dfly pNn]lvt ljj/0f ;To tYo /x]sf] / ;f] ljj/0fdf s'g} km/s k/] sfg"g
adf]lhd ;x'Fnf, a'em'Fnf / lxtu|fxL vftf /2 ug{ dGh'/ ub{5'÷ub{5f}+ .
z]o/jfnfsf] ljj/0f
gfd
x:tfIf/

kf;kf]6{ ;fOhsf] kmf]6f] kmf]6f]df kg]{ u/L x:tfIf/

-x:tfIf/ ubf{ sfnf] d;Lsf] k|of]u ug'{ kg]{5_


-gfafnssf] xsdf ;+/Ifs tyf gfafns b'j}sf] kmf]6f] ;+nUg ug'{ kg]{5_
gfd 
 olb kmd{, ;+:yf, ;fem]bf/L kmd{, sf]if, sDkgL cflb n] vftf vf]Ng rfx]df ;+rfns ;ldltsf] lg0f{oaf6
clVtof/L k|fKt u/]sf] JolQm gfd tyf ljj/0f ;+nUg ug'{kg]{ .

cltl/Qm ljj/0f
z]o/jfnfsf] ljj/0f
hGd ldlt
/fli6«otf g]kfnL cGo
lnË k'?if dlxnf
k]zf ;]jf { ;/sf/L ;fj{hlgs÷lghL If]q Pg=hL=cf]=÷cfO{=Pg=hL=cf]= sfg"gL lj1 }
ljz]if1 Jofkf/L ljBfyL{ ;]jf lgj[t u[lx0fL cGo
Jofkf/sf] k|sf/ pTkfbg ;]jfd'vL
cfly{s ljj/0f cfosf] ;Ldf -jflif{s ljj/0f_
?= !,)),))) ;Dd ?= !,)),))! b]lv ?= @,)),))) ;Dd
?= @,)),))! b]lv ?= %,)),))) ;Dd ?= %,)),))) eGbf dfly
gful/stfsf] gful/stf g+= M
ljj/0f hf/L ePsf] lhNnf M
hf/L ePsf] ldlt M
/fxbfgLsf] /fxbfgL g+=M
ljj/0f hf/L ePsf] 7fpF M
hf/L ePsf] ldlt M
Dofb ;lsg] ldlt M

48
;+/Ifssf] ljj/0f -gfafnssf] xsdf dfq_
gfd÷y/ M
lgj]bs;Fusf] ;DaGw M
kqfrf/ 7]ufgf M
/fi6« c+rn
lhNnf kmf]g g+=M
ˆofS; g+= df]afOn g+=M
:yfoL n]vf g+= O{d]n

u}/ cfjfl;o g]kfnLsf nflu


j}b]lzs 7]ufgf

;x/ /fHo
b]z u]}/cfjfl;o sf]8 g+=

-cw{s§L_
lgIf]k ;b:osf] kl/ro gDa/ M lxtu|fxLsf] kl/ro gDa/ M

z]o/jfnfsf] ljj/0f
gfd
cflwsf/Ls
x:tfIf/

a'lemlnPsf] /l;b
cfj]bg g+=M ldlt M

xfdLn] vftf vf]Ng] kmf/fd a'lemlnof}+ .


z]o/jfnfsf] gfd

lgIf]k ;b:osf]
gfd M
b:tvt M
sDkgLsf] 5fk M

49
kmf=g+=M @
cg';"rL – !#
-ljlgod @) ;Fu ;DalGwt_

k|fs[lts JolQm afx]s cGo ;+:yfsf] lxtu|fxL vftf vf]Ng] lgj]bg

cfj]bg gDa/ M ldlt M


lgIf]k ;b:osf] -cfGtl/s_ ;+s]t gDa/ M
lgIf]k ;b:osf] kl/ro gDa/ M lxtu|fxL kl/ro gDa/ M

d÷xfdL lxtu|fxL vftf vf]Ng OR5's ePsf]n] d]/f]÷xfd|f] ljj/0f lgDgfg';f/ /x]sf] 5 M
Gffd M
kqfrf/ ug]{ 7]ufgf
M
/fi6« M
c+rn M lhNnfM Uff=lj=;=÷g=kf=÷d=g=kf=M
6f]n M j8f g+=M Ans g+=M
kmf]g g+=M ˆofS; g+=M O{d]nM
:yfoL n]vf g+=M kf]i6 aS; g+=M
clkm;sf] 7]ufgf -olb
kqfrf/ ug]{ 7]ufgf
eGbf km/s ePdf_ M
c+rn M lhNnfM Uff=lj=;=÷g=kf=÷d=g=kf=M
6f]nM j8f g+=M Ans g+=M
kmf]g g+=M ˆofS; g+=M O{d]nM

vftfsf] k|sf/ -s'g} Pp6fdf lrGx nufpg' xf]nf_


l:ylt ;xfos l:ylt
/fkm;fkm lxtu|fxL cGo lgIf]k ;b:on] eg]{
lgodssf]df btf{ ePsf]
ldlt
lwtf]kq af]8{sf] btf{ g+=M lwtf]kq af]8{df btf{ ldlt
sDkgL /lhi6«f/sf] sDkgL /lhi6«f/sf] sfof{nosf]
sfof{nosf] btf{ g+=M btf{ ldltM
g]kfn /fi6« a}+ssf] btf{ g+=M g]kfn /fi6« a}+ssf] :jLs[t ldltM
/fkm;fkm ;b:osf] ljj/0f
lwtf]kq ahf/sf] gfd
bnfn kl/ro g+=M
50
klxnf] cflwsfl/s bf];|f] cflwsfl/s b:tvt t];|f] cflwsfl/s b:tvt
b:tvt
gfd
kb
x:tfIf/
kf;kf]6{ ;fOhsf] kmf]6f] kmf]6f]df kg]{ u/L kmf]6f]df kg]{ u/L kmf]6f]df kg]{ u/L
x:tfIf/ x:tfIf/ x:tfIf/

-cw{s§L_

lgIf]k ;b:osf] kl/ro gDa/ M lxtu|fxLsf] kl/ro gDa/ M

klxnf] cflwsfl/s bf];|f] cflwsfl/s b:tvt t];|f] cflwsfl/s b:tvt


b:tvt
gfd
cflwsf/Ls x:tfIf/

a'lemlnPsf] /l;b
xfdLn] vftf vf]Ng] kmf/fd a'lemlnof}+ .
z]o/jfnfsf] gfd

lgIf]k ;b:osf]
gfd M
b:tvt M
sDkgLsf] 5fk M

51
cg';"rL – !$
-ljlgod !^ / @) sf] pkljlgod # ;Fu ;DalGwt_
-ljlgod @! sf] pkljlgod $ ;Fu ;DalGwt_
-ljlgod @$ sf] pkljlgod ! ;Fu ;DalGwt_
-ljlgod @% sf] pkljlgod ! ;Fu ;DalGwt_
-ljlgod @^ sf] pkljlgod @ ;Fu ;DalGwt_
-ljlgod @( sf] pkljlgod ! ;Fu ;DalGwt_

lgIf]k ;b:on] lxtu|fxL;Fu lng kfpg] z'Ns

z'Nssf] lzif{s /sd lgIf]k ;b:on] ;Ll8P;;LnfO{


a'emfpg' kg]{ /sd
vftf vf]Ng] z'Ns ?= %) ?= %
Vfftf ;+rfng jflif{s z'Ns ?= !)) ?= !)
lwtf]kq x:tfGt/0f z'Ns x:tfGt/0f x'g] lwtf]kqsf] lgIf]k ;b:on] k|fKt u/]sf]
s'n /sdsf] )=@% k|ltzt /sdsf] aL; k|ltzt
jf Go"gtd ?=@)
k'gM ef}ltsLs/0f z'Ns ?= %) ?= %
lwtf] aGwsL z'Ns ?= %) ?= %
vftf /f]Ssf z'Ns ?= @% ?= @

b|i6Jo M lwtf]kq x:tfGt/0f eGgfn] lwtf]kqsf] vl/b jf laqmL ePsf] cj:yfdf lxtu|fxLsf] vftfaf6
36fpg] jf vftfdf hDdf ug]{ sfo{nfO{ ;Demg'k5{ .

52
cg';"rL – !%
-ljlgod @) sf] pkljlgod # ;Fu ;DalGwt_
lgIf]k ;b:o / lxtu|fxL JolQm jf ;+:yfaLrsf] ;Demf}tf
==== l:yt sfof{no /x]sf] ============== -j}wflgs cl:tTj ePsf] lgsfosf] ljj/0f_ -o;kl5 æ;b:oÆ
elgPsf]_ k|yd kIf / =====l:yt sfof{no /x]sf]=================== -j}wflgs cl:tTj ePsf] lgsfosf] ljj/0f_
o;kl5 -ælxtu|fxLÆ elgPsf]_ bf];|f] kIf aLr b]xfosf zt{x? kfngf ug]{ ;xdlt;fy of] ;Demf}tf ul/Psf]
5.
!= ;fdfGo k|fjwfg M
o; ;Demf}tfsf kIfx¿ lwtf]kqsf] s]Gb|Lo lgIf]k ;]jf lgodfjnL, @)^* sf Joj:yf / l;l8P;l;n]
;do;dodf hf/L u/]sf ljlgodnfO{ o;} ;Demf}tfdf pNn]v eP ;/x / o;} ;Demf}tfsf] lx:;fsf]
¿kdf kfngf ug{ ;xdt 5f}F .
@= /sd c;'n pk/ M
lxtu|fxLn] ;b:onfO{ ltg'{kg]{] /sd tf]lsPsf] ldltleq a'emfpg' kg{]5 .
#= vftfsf] kmfF6jf/L -:6]6d]G6_ M
;b:on] x/]s tLg dlxgfsf] cGtdf lxtu|fxLnfO{ lghsf vftfsf] kmfF6jf/L k|bfg ug]{5 . t/ o;
cjlwdf s'g} sf/f]af/ gePdf vftfsf] kmfF6jf/L lbg' kg]{ 5}g .
$= ljj/0fdf ePsf kl/jt{gx¿af/] lxtu|fxLn] ;"lrt ug'{kg]{ M
lxtu|fxLn] ;"lrt u/]sf] cj:yf afx]s, lxtu|fxLn] ljj/0fdf ePsf] kl/jt{g ;b:onfO{ hfgsf/L
gu/fPsf] sf/0faf6 lxtu|fxLnfO{ x'g ;Sg] s'g} xfgL pk/ ;b:o pQ/bfoL jf lhDd]jf/ x'g]5}g .
%= lxtu|fxLsf] bfjLk|lt lgIf]k ;b:o pQ/bfoL gx'g] M
;'/If0fsf nflu lxtu|fxLsf] vftfaf6 vr{ n]lvPsf]÷ qm]l86 ul/Psf] t];|f] kIfsf bfjL cbfnt jf
/fh:j lgsfoaf6 tf]lsPsf]] jf dfu ePsf] s'g} z'Ns, b:t'/, s/ k|lt l;l8P;l; tyf ;b:o pQ/bfoL
x'g] 5}gg\ .
^= k|To]s lxtu|fxL lgDg s'/fdf ljz]if ?kn] lhDd]jf/ x'g]5 M
-s_ lgIf]k ;b:o;Fu ePsf] ;Demf}tf / vftf vf]Nbfsf ljj/0fx? tyf tYo ;DaGwdf,
-v_ lgIf]k ;b:o;Fu vftf vf]Nbf k]z u/]sf lnvtsf] clwsf/Lstf / ;Totf ;DaGwdf,
-u_ lgIf]k ;b:oaf6 k|To]s sf/f]af/ lgb]{zg adf]lhd vftfaf6 36fPsf] / yk]sf] s'/fsf] ;'lglZrt
ug]{,
-3_ lxtu|fxLsf] vftfdf ePsf] kl/jt{gsf ljj/0f ;DaGwdf h:t}M 7]ufgf, a+}s ljj/0f l:ylt
clVtof/L, cfb]z dgf]gog b:tvt cflb,
-ª_ s'g}klg lgisflzt lwtf]kq vl/b u/]sf]df ;f] sf] ;To ljj/0f .
&= cflwsfl/s k|ltlglw M
lxtu|fxL ;Ël7t ;+:yf jf sfg"gL JolQm ePdf To:tf] ;+:yf jf Joltmsf] tkm{af6 k|ltlglwTj ug]{
clVtof/ k|fKt JolQmn] ;b:o;Fusf] ;Demf}tf lqmoflGjt ug]{5g\ . k|ltlglwsf] x]/km]/ jf cGo s'g}
lsl;dsf] kl/jt{g ePdf lxtu|fxLn] ;b:onfO{ t'?Gt hfgsf/L u/fpg]5 .

53
*= ;Demf}tf /2 ug]{ M
ljlgodfjnL tyf ;~rfng lgb]{lzsfdf pNn]v ul/Pcg';f/sf zt{aGb]hsf] clwgdf /xL kIfx¿n] of]
;Demf}tf h'g;'s} ;dodf /2 ug{ ;Sg]5g\ . s'g} klg kIfn] ;Demf}tf /2 u/]df lxtu|fxLsf] vftfdf
ePsf lwtf]kqx¿nfO{ ;f]xL lxtu|fxLsf] lgb]{zgadf]lhd ;b:on] Joj:yfkg ug]{5 .
(= sfa'aflx/sf] kl/l:ylt M
o; ;Demf}tf jf ljlgodfjnLdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cfFwL, t'kmfg, af9L, r6\ofª,
e"FO{rfnf], cfunfuL, lj:kmf]6g jf b}jL k|sf]k, o'4, ljb|f]x, qmflGt, x'nb+uf, lgif]wf1f, gfsfaGbL, cj/f]w,
b+uf, gful/s snx, x8\tfn, tfnfaGbL, alxisf/, s'g} pkof]uL ;]jfdf cj/f]wh:tf dhb'/ sf/jflx jf
czflGt, zq'sf] sf/jflx, ck/flws if8oGq, cft+ssf/Lsf] ultljlw jf tf]8kmf]8, ljWj+;, k|0ffnLdf
u8a8L, cgfxs k|j]z jf k|ltsf/ ug{ g;lsg] cGo s''g} zlQm jf afWotfnufot sfa' jf
lgoGq0faflx/sf 36gfåf/f o; ;Demf}tfcGtu{tsf] bfloTjdf s'g} sfo{ ;Dkfbg gu/]sf], ljnDa u/]sf]
jf pNn+3g ePsf]df s'g} Ps kIfnfO{ x'g uPsf] xfgLgf]S;fgL, Ifltsf] ;f]wegf{ jf Ifltk'lt{ lbg csf]{
kIf pQ/bfoL x'g]5}g .
!)= hgfp M
o; ;Demf}tfcg';f/ lbOg] cyjf cfjZos x'g] s'g} klg hgfp jf ;~rf/ lnlvt ¿kdf / k|fkssf]
xfn;fnsf] 7]ufgfdf gk7fP;Dd aGwgsf/L x'g]5}g .
!!= ljjfbsf] ;dfwfg M
kIfx¿sf aLrdf pTkGg x'g ;Sg] ljjfb tyf leGgtfsf ;DaGwdf ljlgodfnLdf tf]lsPcg';f/sf]
dWo:ytf ;ldltsf] Aoa:yf o; ;Demf}tfsf kIfx¿nfO{ klg nfu' x'g]5 .
!@= lgodgsf/L sfg"g M
of] ;Demf}tf k|rlnt g]kfn sfg"gåf/f lgodg tyf JofVof x'g]5 .
;Demf}tfsf k|yd kIf ;Demf}tfsf bf]>f kIf
lgIf]k ;b:osf] tkm{af6 clwsf/ k|fKt lxtu|fxLsf] tkm{af6 clwsf/ k|fKt
JolQmsf] gfdM JolQmsf] gfdM
b:tvt M b:tvt M
sDkgLsf] 5fkM sDkgLsf] 5fkM

;fIfL ;fIfL
!= =========================================== != ===========================================

O{lt ;+Djt ============ ;fn =============== dlxgf ============ ut] /f]h========== z'ed\ .

54
cg';"rL – !^
-ljlgod @@ ;Fu ;DalGwt_
cef}ltsLs/0f cfb]z
ldlt M =======================
>L =========================
=============================

ljifo M cef}ltsLs/0f u/L lbg] af/] .

dxfzo,
d÷xfdL ==================== sDkgLsf] ================= lsQf cef}ltsLs/0f ug]{ OR5f ePsf]n]
cef}ltsLs/0f ug{ cfjZos z'Ns o; lgj]bg ;fy ;+nUg u/L lgj]bg lbPsf] x'gfn] cfjZos Joj:yf
ldnfO{ lbg' x'g cg'/f]w ub{5'÷5f}+ .
qm= sDkgLsf] cfO{=P;=cfO{=Pg= z]o/wgLsf] z]o/wgL z]o/ qmd ;+Vof z]o/ s}lkmot
;+= gfd gfd gDa/ k|df0fkq b]lv ;Dd k|df0fkq
gDa/ ;+Vof

ejbLo
lgIf]k ;b:odf ePsf] b:tvt M
sDkgLdf ePsf] b:tvt M
gfd÷y/ M
7]ufgf M
6]lnkmf]g M
Od]n M
afa'÷;+rfns sf] gfd÷y/ M
afh]sf] gfd÷y/ M
kltsf] gfd÷y/ M
gful/stf g+=M
hf/L ldlt / :yfg M
lxtu|fxL kl/ro gDa/ M
nlsÍ ePsf] sf/0f M
nlsÍ ePsf] ldlt ;Dd M

55
cg';"rL – !&
-ljlgod @$ ;Fu ;DalGwt_
k'gMef}ltsLs/0f cfb]z
ldlt M =======================
>L =========================
=============================

ljifo M k'gMef}ltsLs/0f u/L lbg] af/] .

dxfzo,
d÷xfdL ==================== sDkgLsf] ========================= lsQf cef}ltsLs/0f u/]sf]df
k'gMef}ltsLs/0f ug{ cfjZos z'Ns o; lgj]bg ;fy ;+nUg u/L lgj]bg lbPsf] x'gfn] cfjZos Joj:yf
ldnfO{ lbg' x'g cg'/f]w ub{5'÷5f}+ .

ejbLo
b:tvt M
gfd÷y/ M
7]ufgf M
6]lnkmf]g M
Od]n M
afa'÷;+rfns sf] gfd÷y/ M
afh]sf] gfd÷y/ M
kltsf] gfd÷y/ M
gful/stf g+=M
hf/L ldlt / :yfg M
lxtu|fxL kl/ro gDa/ M

56
cg';"rL – !*
-ljlgod @% ;Fu ;DalGwt_
vftf /f]Ssf÷km'Ssf kmf/fdsf] gd'gf

ldlt M
>L =======================
============================
============================

ljifo M vftf /f]Ssf÷km's'jf ug]{ af/] .

dxf]bo,
d]/f]÷xfd|f] ================= sf] gfddf /x]sf] vftf /f]Ssf÷km's'jf u/L lbg cfjZos z'Ns ;+nUg u/L
of] lgj]bg k]z u/]sf] 5'÷5f}+ .

ejbLo
b:tvt M
gfd÷y/ M
7]ufgf M
6]lnkmf]g M
Od]n M
afa'÷;+rfns sf] gfd÷y/ M
afh]sf] gfd÷y/ M
kltsf] gfd÷y/ M
gful/stf g+=M
hf/L ldlt / :yfg M
lxtu|fxL kl/ro gDa/ M

57
cg';"rL – !(
-ljlgod @^ sf] pkljlgod @ ;Fu ;DalGwt_
lwtf]kq aGwsL ;DaGwL ljj/0f

ldlt M
>L ======================
===========================
============================

ljifo M lwtf]kqsf] lwtf] aGws lnPsf] Joxf]/f hgfO{ kfpF eGg] af/] .

================== sDkgLsf] k|lt lwtf]kq d"No ?======= b/sf] hDdf ======== lsQf lwtf]kq >L ============== af6
aGws lnPsf] x'Fbf ;f] ;DaGwL lnlvtsf] Ps k|lt ;+nUg /fvL of] lgj]bg k]z u/]sf] 5'÷5f}+ . pQm lwtf]kq
lwtf] aGws lnPsf] s'/f sDkgLsf] /]s8{df hgfO{ kfpg lgod cg';f/ nfUg] b:t'/ o; lgj]bg ;fy k]z
u/]sf] 5' .

ejbLo
b:tvt M
gfd÷y/ M
7]ufgf M
6]lnkmf]g M
Od]n M
afa'÷;+rfnssf] gfd÷y/ M
afh]sf] gfd÷y/ M
kltsf] gfd÷y/ M
gful/stf g+=M
hf/L ldlt / :yfg M
lxtu|fxL kl/ro gDa/ M

58
cg';"rL – @)
-ljlgod @& ;Fu ;DalGwt_
lxtu|fxLsf] vftf aGb ug]{ ;DaGwL ljj/0f

ldlt M
>L =======================
============================
============================

ljifo M vftf aGb ug]{ af/] .

dxf]bo,
d]/f]÷xfd|f] ================= sf] gfddf /x]sf] vftf aGb u/L lbg cfjZos z'Ns ;+nUg u/L of]
lgj]bg k]z u/]sf] 5'÷5f}+ .

ejbLo
b:tvt M
gfd÷y/ M
7]ufgf M
6]lnkmf]g M
Od]n M
afa'÷;+rfnssf] gfd÷y/ M
afh]sf] gfd÷y/ M
kltsf] gfd÷y/ M
gful/stf g+=M
hf/L ldlt / :yfg M
lxtu|fxL kl/ro gDa/ M

59
cg';"rL – @!
-ljlgod ^,& / !^ sf] pkljlgod @ ;Fu ;DalGwt_
-ljlgod @# sf] pkljlgod ! / # ;Fu ;DalGwt_

s]Gb|Lo lgIf]kn] lng kfpg] z'Ns

lgIf]k ;b:o;+u lng] z'Ns


!= ;ˆ6j]o/ h8fg tyf dd{t z'Ns – ?=@),))).–

cef}ltsLs/0fsf nflu btf{ ePsf ;+ul7t ;+:yf;+u lng] z'Ns


!= ;ˆ6j]o/ h8fg tyf dd{t z'Ns – ?=@),))).–
@= ;+:yfut nfe z'Ns – k|lt lxtu|fxL ?=@.–*
#= k|f/lDes lgisfzg k|dfl0ft z'Ns – k|lt lxtu|fxL ?=!.–
* -af]gz z]o/, xsk|b z]o/, cu|flwsf/ afF8kmfF8, clwsf/kq, lk|ldodsf] lkmtf{ e'QmfgL_

60
cg';"rL – @@
-ljlgod @! sf] pkljlgod $ ;Fu ;DalGwt_
lgIf]k ;b:o / lwtf]kq bnfnaLrsf] ;Demf}tf
==== l:yt sfof{no /x]sf] ============== -j}wflgs cl:tTj ePsf] lgsfosf] ljj/0f_ -o;kl5 æ;b:oÆ
elgPsf]_ k|yd kIf / ===== l:yt sfof{no /x]sf]=================== -j}wflgs cl:tTj ePsf] lgsfosf] ljj/0f_
o;kl5 -ælwtf]kq bnfnÆ elgPsf]_ bf];|f] kIf aLr b]xfosf zt{x? kfngf ug]{ ;xdlt;fy of] ;Demf}tf
ul/Psf] 5 .
!= ;fdfGo k|fjwfg M
!=!= o; ;Demf}tfkqdf k|of]u eO{ o;df kl/eflift gePsf t/ sDkgL P]g, @)^#, lwtf]kq ;DaGwL P]g
@)^#, lwtf]kqsf] s]Gb|Lo lgIf]k ;]jf lgodfjnL, @)^& / l;l8P;l;sf] ljlgodfjnLdf kl/eflift
ePsf zAbfjnL tyf cleJolQmx? plNnlvt P]g lgodfjnL tyf ljlgodfjnLn] lgwf{/0f u/]sf]
cy{df u|x0f ul/g]5g\ .
!=@= o; ;Demf}tfdf k|of]u ePsf ælxtu|fxLÆ, ækm5\of}{6 lgsfoÆ, ælgisfzgstf{Æ, æ;b:oÆ, æ/lhi6«f/ jf
lwtf]kq x:tfGt/0f k|ltlglwÆ h:tf zAbfjnL tyf jfSofz+x¿n] lwtf]kq s]Gb|Lo lgIf]k ;DaGwL
lgodfjnL, @)^& tyf lwtf]kq s]Gb|Lo lgIf]k ;]jf ljlgodfjnL, @)^* df pNn]v eP adf]lhdsf]
cy{ nfUg]5 .
!=#= ;b:osf nflu lwtf]kqsf] s]Gb|Lo lgIf]k ;]jf lgodfjnL, @)^& aGwgsf/L x'g]5 / o;} ;Demf}tfdf
pNn]v eP ;/x / o;} ;Demf}tfsf] cËsf ¿kdf l;l8P;l;n] hf/L u/]sf] ljlgodfjNfL tyf
;~rfng lgb]{lzsf Kffng ug{ ;xdt 5g\ .
!=$= ;b:o jf lwtf]kq bnfn /xg] s'/fsf] ;dfKt eP klg lgIf]k ;b:o jf lwtf]kq bnfnsf] ;dflKt
x'g'k"j{sf ;f] x}l;otdf ;Dkfbg jf sfof{Gjog ul/Psf, k|j]z ul/Psf jf ;DkGg ul/Psf jf ug{
afFsL /x]sf aSof}tf, ck"0f{ jf sfdafFsL k|ljli6 jf sf/f]af/nufot ;a} dfldnfdf ltgsf bfloTj
kl/k"0f{tfsf nflu cfjZos x'g] s'/fdf ;b:o / lwtf]kq bnfnsf nflu ljlgodfjnL tyf ;~rfng
lgb]{lzsf aGwgsf/L /xg]5g\ .
@= z'Ns b:t'/ a'emfpg'kg]{ M
lwtf]kq bnfnn] lgIf]k ;b:onfO{ vftfx? vf]Ng] tyf ;~rfng ug]{ lgb]{zgx? sfof{Gjog ug]{ /
pNn]lvt vftfsf] ;~rfngfy{ eO{ kl/cfpg] vr{ tyf ;]jfx? pknAw u/fpg nfu]sf] z'Ns, b:t'/
e'QmfgL a'emfpg' kg{]5 .
#= lwtf]kq bnfnsf] pQ/bfloTj M
#=!= vftf vf]Ng] kmf/d, ;dy{g tyf gTyL sfuhft / of] ;Demf}tfkqdf sfod ul/Psf ;a} Joxf]/f tyf
ljj/0fx¿sf] cflwsfl/stf,
#=@= vftf vf]Ngsf nflu jf tTkZrft\ ;b:o;dIf k|:t't sfuhftx¿sf] cflwsfl/stf / ;Totf,
#=#= s'g} klg sf/f]af/nfO{ k|efj kfg{sf nflu ;b:onfO{ hf/L ul/Psf lgb]{zgx¿ k"/f ug{ kof{Kt x'g]
lghsf] vr{x¿sf] ;'/If0f ;'lglZrt ug{,
#=$= vftf vf]Ng] ;dodf jf ;do;dodf 7]ufgf, a}+s ljj/0f, x}l;ot, cef}ltsLs/0f, dgf]gog, x:tfIf/
cflb h:tf ;b:o;dIf k|:t't cfj]bg kmf/dsf ljj/0fx¿df ePsf s'g} klg kl/jt{gsf] oyfzSo
rfF8} ;b:onfO{ hfgsf/L u/fpg] s'/f .

61
$= lwtf]kq bnfnn] vftfx¿ vf]Ng'kg]{ M
$=!= lwtf]kq bnfnn] /fkm;fkm k|of]hgsf] nflu vftfx¿ vf]Ng'kg]{5 .
$=@= lwtf]kq bnfnn] lxtu|fxLsf] gfddf vf]lnPsf] vftfdf x'g cfpg] ;+:yfut nfe tTsfn cfˆgf]
vftfdf k|fKt ePdf t'?Gt} lxtu|fxLsf] vftfdf hDdf ul/lbg' kg]{5 . o;/L pknAw nfe lxtu|fxLsf]
vftfdf hDdf gePsf] sf/0faf6 pTkGg Ifltk"lt{ lwtf]kq bnfnn] Joxf]g]{ 5 .
%= lgIf]k ;b:on] k|To]s lwtf]kq bnfnsf nflu leGbfleGb} vftf vf]Ng] M
;b:on] k|To]s lwtf]kq bnfnsf nflu leGbfleGb} vftf ;~rfng ug]{5 . s'g} Ps lwtf]kq bnfnsf
lwtf]kqx¿ csf]{ lwtf]kq bnfn jf ;b:osf lwtf]kqx¿;Fu gldl;g] s'/f ;'lglZrt kfg]{5 .
^= lgIf]k ;b:on] lwtf]kq bnfnsf] lgb]{zgcg';f/ dfq sfo{ ug'{kg]{ M
^=!= ;b:on] lwtf]kq bnfn jf ;f]sf nflu l;l8P;l;n] tf]s]cg';f/sf] tl/sfaf6 lwtf]kq bnfnn]
clVtof/ u/]sf] JolQmx¿sf] lgb]{zg jf sfo{ cg';f/ dfq sfo{ ug]{5 .
^=@= ;b:on] lwtf]kq bnfnsf lgb]{zgx¿sf] sfof{Gjog ug'{kg]{5 . lwtf]kq bnfnsf] tkm{af6 k|ltlglwTj /
clVtof/k|fKt ;"rLs[t JolQmx¿n] ;b:o;Fusf] ;Demf}tf sfof{Gjog ug]{5g\ . k|ltlglwx¿sf] To:tf]
;"rLdf yk36, x]/km]/ jf cGo s'g} lsl;dsf] kl/jt{g ePdf lwtf]kq bnfnn] lgIf]k ;b:onfO{
t'?Gt hfgsf/L ug]{5g\ .
&= lwtf]÷aGws M
lwtf]kq bnfnn] lghsf vftfx¿df /x]sf lwtf]kqx¿nfO{ lwtf], aGws /fVg kfpg] 5}g .
*= lwtf]kq bnfnsf] vftf lgliqmo -lk|mlhª_ / ;lqmo -l8lk|mlhª_ ug]{ M
*=!= lwtf]kq bnfnn] lghsf] vftfdf /x]sf] lwtf]kqx¿sf ;DaGwdf ltgsf] ;Dk"0f{ ;~rfng lgliqmo ug{
/ vftf /f]Ssf ug]{ clwsf/ h'g;'s} a]nf k|of]u ug{ ;Sg]5 . To;sf nflu lgb]{zg k|fKt u/]sf]
;doleqdf lwtf]kq bnfnsf] vftf lgliqmo ul/lbg] sfd ;b:osf] x'g]5 . ;dodf ;b:on] lgliqmo
gu/]sf sf/0fn] lwtf]kq bnfnnfO{ k'u]sf] s'g} klg Iflt, xfgL, 3f6f ;b:on] Joxf]g'{ kg]{5 .
*=@= g]kfn ;/sf/, cbfnt, jf /fh:j lgsfosf lgb]{zg, cfb]z jf cf1f kfngfsf nflu jf ;b:onfO{
To;f] ug{ l;l8P;l;sf] lnlvt lgb]{zg kfPdf lwtf]kq bnfnsf vftfx¿ ;b:on] lgliqmo ug{
;Sg]5 / o;/L vftf /f]Ssf x'Fbf ;b:on] To;af/] lwtf]kq bnfnnfO{ t'?Gt} ;"lrt ug]{5 .
(= ;b:osf] lnog clwsf/ M
l;l8P;l;sf] k"j{:jLs[lt glnO{ ;b:on] lwtf]kq bnfn;Fusf] lwtf]kq;DaGwL lwtf]kq bnfnsf
tkm{sf] hfn;fhL, nfk/jfxL jf uNtLsf sf/0faf6 ;b:o jf l;l8P;l;nfO{ ePsf] s'g} klg Ifltsf]
Ifltk"lt{ nufot afFsLaSof}tf c;'npk/ :j¿k lgh;Fusf] vftfdf /x]sf] lwtf]kq bnfnsf]
cef}ltlss/0fdf /x]sf] h]yfpk/ ;b:on] lnog clwsf/ k|of]u ug]{5}g . ;b:on] l;l8P;l;af6
o:tf] k"j{:jLs[lt k|fKt u/]df l;l8P;l;n] lglb{i6 u/]cg';f/ lwtf]kq bnfnsf] vftfdf /x]sf]
lwtf]kqsf] lnog clwsf/ k|of]u;DaGwL ;"rgf ;DalGwt lwtf]kq bnfnnfO{ lnlvt ¿kdf lbg]5 .
!)= lwtf]kq bnfnsf] vftfsf] kmfF6jf/L -:6]6d]G6_ M
!)=!= ;b:on] lwtf]kq bnfnnfO{ lghsf vftfsf] kmfF6jf/L x/]s dlxgfsf] cGtdf k|bfg ug]{5 . ;f] ;do
afx]s lwtf]kq bnfnnfO{ rflxPsf] a]nf lgIf]k ;b:on] b:t'/ lnO{ h'g;'s} a]nf kmfF6jf/L k|bfg ug{
;Sg]5 .
!)=@= lwtf]kq bnfnn] ;b:oaf6 k|fKt lghsf] vftfsf] k|To]s kmfF6jf/Lsf] ;To tYo / ltgsf]
cflwsfl/stfsf] hfFr ug]{5 / To:tf] kmfF6jf/Ldf s'g} uNtL jf km/s b]lvP zL3|fltzL3| lgIf]k
;b:onfO{ hfgsf/L u/fpg]5 .
62
!!= uf]kgLotf M
cbfnt jf /fh:j lgsfon] jf l;l8P;l; jf ;DalGwt lgZsfzgstf{ jf l;l8P;l; dfkm{t /lhi6«f/
jf /fkm;fkm ;+:yfn] dfu]sf] jf lnlvt ¿kdf lgb]{zg u/]sf]df s'g} sfg"gL bfloTj k"/f ug{ lwtf]kq
bnfn;Fu ;/f]sf/ g/fvL jf g;f]wL lwtf]kq bnfn / lghsf] vftf;DaGwL lj:t[t hfgsf/L, ljj/0f,
tYofÍ jf ;"rgf pknAw u/fpg jf v'nf;f ug{ ;b:onfO{ :jtGqtf /xg]5 . t/ ;b:on] cGo kIf
jf JolQmnfO{ lwtf]kq bnfn / lghsf] vftf;DaGwL lj:t[t hfgsf/L, ljj/0f, tYofÍ jf ;"rgfsf]
uf]kgLotf sfod /fVg]5 .
!@= lwtf]kq bnfnn] t'?Gt} hgfp lbg'kg]{ M
!@=!= lwtf]kq bnfnn] l;l8P;l; / lgIf]k ;b:onfO{ t'?Gt hgfp lbg]5g\ M
!@=!=!= lwtf]kq bnfnsf] ¿kdf sfd ug{ c;dy{ ePdf,
!@=!=@= lwtf]kq bnfn lj36gsf nflu lgj]bg :jLsf/ u/]df, lnlSj8]6/sf] lgo'lQm ePdf jf
lj36g k|:tfj :jLs[t ePdf,
!@=!=#= bfdf;fxL, 6f6kN6fO jf lnlSj8];gsfnflu s'g} lgj]bg hfgsf/L cfPdf,
!@=!=$= lghsf] ;DklQdf jf lghpk/ s'g} ;+s6, Iflt jf cGo s'g} s'/f ePsf] jf ul/Psf]
hfgsf/L k|fKt ePdf,
!@=!=%= lwtf]kq bnfnnfO{ e'Qmfg ug{ g;Sg] -l8kmN6/_ 3f]if0ff ul/Pdf jf lgnDag ul/Pdf jf
lghsf] ;b:otf ;DalGwt lwtf]kq ahf/ jf af]8{åf/f ;dfKt ul/Pdf,
!@=!=^= af]8{ jf lwtf]kq ahf/n] lwtf]kq bnfnnfO{ vf/]h, lgnDag jf s'g} sf/jfxL u/]df,
!#= lwtf]kq bnfnsf] u'gf;f]÷ph'/Lsf] ;dfwfg M
;b:on] lgh;Fu ;DalGwt lwtf]kq bnfnsf ;a} u'gf;f]÷ph'/L ;dfwfg ug]{5g\ / ;f] sf] hfgsf/L
l;l8P;l;nfO{ lbg]5g\ .
!$= vftf aGb x'g] M
!$=!= lwtf]kq bnfnn] s'g} klg lgb]{zgsf] sfd afFls g/x]sf] jf lqmoflGjt x'g afFls g/fvL / ;b:onfO{
a'emfpg'kg]{ z'Ns jf b:t'/ a'emfpg afFls g/fvL ;b:o;dIf /x]sf lghsf ;a} vftfx¿ aGb ug{sf
nflu cfXjfg u/L of] ;Demf}tfkq /2 ug{ ;Sg]5 . o;sf nflu o; ;DaGwdf vftf aGb ug'{kg]{
plrt sf/0f ;lxtsf] Joxf]/fdf lwtf]kq bnfnn] ;b:o;dIf lgj]bg lbg'kg]{5 . lwtf]kq bnfnn]
vftfdf /x]sf s'g} klg ;Íng jf df}Hbft afFsL gePdf vftfaGbL kmf/d sfof{gjog u/L aGb ug{
;Sg]5 . aGb ug{ vf]lhPsf] vftfdf s'g} klg lwtf]kq afFsL b]lvPdf b]xfosf dWo] s'g} Ps
tl/sfaf6 vftfx¿ aGb x'g ;Sg]5g\ M
!$=!=!= vftfdf /x]sf ;a} df}Hbftsf] cef}ltsLs/0f u/]/,
!$=!=@= vftfdf afFsL /x]sf ;a} df}Hbft lghsf cGo ;b:o;dIf /x]sf Ps jf a9L vftfx¿df
:yfgfGt/0f u/]/,
!$=!=#= o:tf] vftfdf /x]sf df}HbftdWo] s]xLsf] cef}ltsLs/0f u/]/ / s]xL df}Hbft lghsf cGo
;b:o;dIf /x]sf Ps jf a9L vftfx¿df :yfgfGt/0f u/]/,
!$=@= lwtf]kq bnfnaf6 ;f] ;DaGwdf u/]sf] lgb]{zg kfPsf] @ -b'O{_ sfo{ lbg cjlw leq ;b:on] lwtf]kq
bnfnsf lwtf]kqx¿sf] df}Hbft :yfgfGt/ jf cef}ltsLs/0fsf] sfo{ljlwsf] hgfp lbg'kg]{5 .

63
!$=#= lwtf]kq bnfnsf vftfdf /x]sf] lwtf]kqx¿ lwtf]aGwsdf /x]sf] jf lx;fa gldn]sf] jf vftf aGb
ug]{ s'/fn] s'g} cbfnt, jf /fh:j Gofoflws/0fsf] s'g} cfb]z jf lgif]wf1f tf]l8g] jf pNn+3g x'g]
ePdf lwtf]kq bnfnsf] vftf aGb x'g]5}g .
!$=$= lgIf]k ;b:on] cfkm\gf] ;b:otf lgis[of ug]{ cj:yf ePdf lwtf]kq bnfnn] lghsf lwtf]kqx¿sf]
cef}ltsLs/0f ug{ jf csf]{ ;b:o;Fu vf]lnPsf] vftfdf lghsf] vftfsf lwtf]kqx¿ :yfgfGt/ ug{
cg'/f]w ug{ ;Sg]5 .
!%= vf/]h M
!%=!= lgDg cj:yfdf ;b:on] of] ;Demf}tfkq /2 ug{ ;Sg]5 M
!%=!=!= dfu ul/Psf] ldltn] #) -tL;_ lbgleq ;xdlt ul/Psf] z'Ns jf b:t'/x¿ a'emfpg
g;s]df,
!%=!=@= lwtf]kq ahf/n] lgnDag u/]df jf l8kmN6/ 3f]lift u/]df jf lwtf]kq ahf/sf] ;b:otf
;dfKt ePdf,
!%=!=#= af]8{ jf ;f] ;DaGwdf sfg"gn] clwsf/k|fKt lgodgsf/L clwsf/Ln] /fkm;fkm ;+:yf jf
lwtf]kq ahf/af6 x6fPdf, lgnDag u/]df jf btf{ vf/]h u/]df,
!%=!=$= ;b:o;Fusf] sf/f]af/df hfn;fhL jf g}lts ktg b]lvg] s'g} sfo{ u/]df jf ;xefuL ePdf,
!%=@= lwtf]kq bnfnnfO{ sDtLdf ! -Ps_ dlxgfsf] lnlvt ;"rgf hf/L u/]/ ;b:on] s'g} klg sf/0f
ghgfO{ of] ;Demf}tfkq /2 ug{ ;Sg]5 .
!%=#= ;b:on] of] ;Demf}tf /2 u/]sf] cj:yfdf, lwtf]kq bnfnsf] vftf aGb ug{sf nflu ;b:on]
lwtf]kq bnfnnfO{ lghsf] vftfdf /x]sf lwtf]kq df}Hbft csf]{ ;b:o;dIf /x]sf] vftfdf
:yfgfGt/ ug]{ jf ljlgodfjnL cg';f/ k'gMef}ltsLs/0f u/L ;xdltdf ;f]xL adf]lhd vftf aGb
ug{]5 . lwtf]kq bnfnsf sf/0fn] geO{ ;b:o cfkm}n] vftf aGb u/fPsf]df lwtf]kq bnfnsf]
vftfsf] lwtf]kq csf]{ ;b:osf] vftfdf :yfgfGt/ ubf{ jf o:tf] vftfdf /x]sf] lwtf]kq
k'gMcef}ltsLs/0f ubf{ nfu]sf] s'g} klg nfut, b:t'/ jf vr{ ;b:on] Joxfg]{5 .
!%=$= ;Demf}tfkqsf] vf/]hdf lwtf]kq bnfnn] vftfsf afFsL df}Hbft csf]{ ;b:osf] vftfdf :yfgfGt/
ug{ vftf tf]Sg g;s]df jf csf]{ ;b:osf] vftfdf df}Hbft :yfgfGt/0f ug{ k|oTg ubf{ g;s]df
l;l8P;l;n] s]xL ;dosf nflu vftf :yfgfGt/ ug{ csf]{ s'g} klg ;b:o dgf]gog ug]{5 t/
l;l8P;l;n] :yfgfGt/ ug{ csf]{ ;b:o;Fu lwtf]kq bnfnn] ;Demf}tf gu/];Dd ;f] s'/f k|efjsf/L
x'g]5}g .
!%=%= ;b:oaf6 of] ;Demf}tfsf] vf/]h eP jf lwtf]kq bnfnaf6 o:tf] vftf aGb u/] tfklg, o;
;Demf}tfkqsf Joj:yf / To;af6 pTkGg kf/:kl/s clwsf/ tyf bfloTjx¿, To:tf] vf/]h jf
vftfaGbL;Fu gaflemP;Dd, ;Demf}tf k|efjsf/L /x]sf cjlwsf ;a} sfo{, lnvt, dfldnf,
;Dkflbt sfo{ / sf/f]af/sf nflu kIfx¿ aGwgsf/L /xg]5g\ .
!^= xhf{gf M
!^=!= ;b:on] lwtf]kq bnfnsf] lgb]{zgljkl/t jf k|lts"n jf ;b:osf tkm{af6 P]g, lgod, ljlgod
pNn+3gdf sd{rf/L, Ph]G6 jf s'g} s'/faf6 ePsf] s'g} klg nfk/jfxLaf6 lwtf]kq bnfnsf vftfdf
/x]sf] lwtf]kqx¿sf] s'g} klg cfDbfgL jf vr{nfO{ c;/ kfg]{ u/L jf ;f] sf] sf/0faf6 lwtf]kq
bnfnnfO{ x'g uPsf ;a} Iflt, xfgL, gf]S;fgL / d'2f, sf/jflx / cGo h'g;'s} sfo{k|lqmof;+u
;DalGwt ;a} nfut, b:t'/ tyf vr{af6 ePsf] gf]S;fgLsf]] xhf{gf lgIf]k ;b:on] lbg]5 .

64
!^=@= lwtf]kq bnfnn] ;b:o;dIf k]; ePsf k|df0fkq jf cGo sfuhftsf] ;DaGwdf ePsf hfn;fFhL,
em'6f, vf]6f], rf]/Lsf], /2 ePsf] jf s'g} cbfnt, jf To:tf] lwtf]kqsf] :yfgfGt/df /f]s nufpg] jf
lgif]w ug{ clwsf/ kfPsf] s'g} klg lgsfosf] cfb]z jf lgif]wf1fsf] cwLgdf /xL cdfGo ePdf
;b:o / ltgsf sd{rf/Lx¿nfO{ xfgL/lxt ul/Psf] s'g} sfo{ lnvt jf s'g} s'/faf6 ePsf] s'g} klg
nfk/jfxLaf6 lwtf]kq bnfnsf vftfdf /x]sf] lwtf]kqx¿sf] s'g} klg cfDbfgL jf vr{nfO{ c;/ kfg]{
u/L jf ;f] sf/0faf6 lwtf]kq bnfnaf6 x'g uPsf ;a} Iflt, xfgL, gf]S;fgL / bfjL dfu, d'2f,
sf/jfxL, cleof]hg / cGo h'g;s} sfo{k|lqmof ;DaGwL nfut, b:t'/ tyf vr{nufotsf] ;b:onfO{
xhf{gf lbg]5 .
!&= sfa'aflx/sf] kl/l:ylt M
o; ;Demf}tf jf ljlgodfjnLdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cfFwL, t'kmfg, af9L, r6\ofª,
e"FO{rfnf], cfunfuL, lj:kmf]6g jf b}jL k|sf]k, o'4, ljb|f]x, qmflGt, x'nb+uf, lgif]wf1f, gfsfaGbL,
cj/f]w, b+uf, gful/s snx, x8\tfn, tfnfaGbL, alxisf/, ;]jfdf cj/f]wh:tf dhb'/ sf/jfxL jf
czflGt, zq'sf] sf/jfxL cfk/flws if8oGq, cft+ssf/Lsf] ultljlw jf tf]8kmf]8, ljWj+z, cgfxs
k|j]z jf k|ltsf/ ug{ g;lsg] cGo s''g} zlQm jf afWotfnufot sfa' jf lgoGq0faflx/sf 36gfåf/f
o; ;Demf}tfcGtu{tsf] bfloTjdf s'g} sfo{ ;Dkfbg gu/]sf], ljnDa u/]sf] jf pNn+3g ePsf]df s'g}
Ps kIfnfO{ x'g uPsf] xfgLgf]S;fgL, Iflt jf rf]6sf] ;f]wegf{ jf Ifltk"lt{ lbg csf]{ kIf pQ/bfoL
x'g]5}g .
!*= hgfp M
o; ;Demf}tfcg';f/ lbOg cfjZos x'g] s'g} klg hgfp jf ;~rf/ lnlvt ¿kdf / k|fkssf]
xfn;fnsf] 7]ufgfdf gk7fP;Dd aGwgsf/L x'g]5}g .
!(= k|efjsfl/tf M
of] ;Demf}tfsf] s'g} klg k|fjwfg s'g} cbfnt, jf lgodgsf/L lgsfon] u}/sfg"gL, k|efjz"Go jf nfu"
ug{ g;lsg] egL lg¿k0f jf 7x/ u/]df jf s'g} sfg"gsf] ;+zf]wg, ;"rgf jf Goflos lg0f{osf
sf/0fn] z"Go jf nfu" ug{ g;lsg] agfOPdf o; ;Demf}tfdf x'g'kg]{;Dej eP;Dd ;Demf}tfsf cGo
k|fjwfgx¿ km]/abn gu/L To:tf] k|fjwfg lgliqmo jf k|efj/lxt x'g]5g\ t/ ;f] s'/fn] ;Demf}tfsf
afFsL k|fjwfgx¿sf] dfGotf jf k|efjsfl/tfnfO{ s'g} c;/ ug]{5}gg\ / x'ax' nfu" x'g]5g\ .
@)= g]kfn lwtf]kq af]8{af6 ePsf ;+zf]wg jf x]/km]/ aGwgsf/L x'g] M
g]kfn lwtf]kq af]8{af6 o; ;Demf}tfdf ul/Psf yk36, x]/km]/, kl/dfh{g, ;+zf]wg jf lgb]{z u/]sf
s'g} k|fjwfg o;sf kIfsf nflu aGwgsf/L x'g]5g\ / ltgsf] k|efjsf nflu rflxg] To:tf lnvt
sfuhft jf n]vfOsf] kIfx¿n] kfngf ug]{5g\ .
@!= kl/Tofu ug{ gkfpg] M
s'g} klg kIfn] o; ;Demf}tfcGtu{t ePsf jf sfg"gdf /x]sf s'g} klg clwsf/, ljz]ifflwsf/ jf
pkrf/ lnlvt ¿kdf sfof{Gjog u/]afx]s kl/Tofu ug{, 5f8\g jf cnlUug kfpg]5}gg / kIfx¿
To:tf clwsf/, ljz]ifflwsf/ jf pkrf/ k|of]u gug{ jf ljnDa ug{] s'/fn] To;sf] kl/Tofu u/]sf]
s'/f jf t];|f] kIfn] u/]sf] s'g} sfo{ljlwsf] pNn+3g, kl/Tofu lqmofzLn x'g]5}g ;fy} o;
;Demf}tfcGtut jf cGo sfg"gcGtu{t pknAw clwsf/, ljz]ifflwsf/ jf pkrf/sf] cf+lzs k|rng
klg x'g]5}g . ;dfGotof o:tf ;a} clwsf/, kIf4f/f l:jsfl/g] 5g .

65
@@= pkrf/ M
kIfx¿sf aLrdf pTkGg x'g ;Sg] ljjfb tyf leGgtfsf pkrf/sf ;DaGwdf ljlgodfjnLdf
tf]lsPcg';f/sf] dWo:ytf ;ldltsf] k|fewfg nfu' x'g]5 .
@#= lgodgsf/L efiff M
o; ;Demf}tfkqsf] ljifoj:t'sf ;DaGwdf kIfx¿sf aLrdf sfof{Gjog x'g] ;a} lnvt, sfuhft
tyf n]vfO / cfbfgk|bfg ul/g] kqfrf/ g]kfnL efiffdf x'g]5 h'g kIfx¿aLrsf] lgodgsf/L efiff
x'g]5 .
@$= lgodgsf/L sfg"g M
of] ;Demf}tf k|rlnt g]kfn sfg"gåf/f lgodg tyf JofVof x'g]5 .
@%= k|s/0f zLif{s M
o; ;Demf}tfkqsf k|s/0f zLif{sx¿ ;'ljwf / ;Gbe{sf nflu dfq x'g / ltgn] ;Demf}tfkqsf]
JofVofnfO{ k|efj kfg]{5}gg\ .
@^= ;Demf}tfsf] sfof{Gjog M
of] ;Demf}tfsf] sfof{Gjog o;sf] ;Ssn k|lt af6 ul/g]5 h'g o;sf kIfx¿;Fu /xg]5g\

;Demf}tfsf k|yd kIf ;Demf}tfsf bf]>f kIf


lgIf]k ;b:osf] tkm{af6 bnfn ;b:osf] tkm{af6
clwsf/ k|fKt JolQmsf] gfdM clwsf/ k|fKt JolQmsf] gfdM
b:tvt M b:tvt M
sDkgLsf] 5fkM sDkgLsf] 5fkM

;fIfL ;fIfL

!= =========================================== != ===========================================

O{lt ;+Djt ============ ;fn =============== dlxgf ============ ut] /f]h========== z'ed\ .

66
cg';"rL – @#
-ljlgod @( ;Fu ;DalGwt_
lgb]{zg k'hL{
-lwtf]kq ahf/df sf/f]af/ ePsf]_
lgIf]k ;b:osf] gfd / 7]ufgf M ==========================
lgIf]k ;b:o ;+s]t g+=M ===============
lwtf]kq af]8{sf] btf{ g+=M ====================

qmd ;+Vof M
d÷xfdL cg'/f]w ub{5'÷ub{5f}+ d]/f]÷xfd|f] vftfaf6 tklzndf pNn]lvt ljj/0f ldlt M
yk÷36 ug{ cg'/f]w ub{5'÷ub{5f}+ .
lgIf]k ;b:o kl/ro lxtu|fxL z]o/ wgLsf]
g+=M kl/ro g+=M gfd M
;+Vof lgb]{zg g+=M
qm=
ISIN sDkgLsf] gfd -lgIf]k ;b:on]
;+ c+sdf cIf/df
eg]{_
!= N P
@= N P
#= N P
$= N P
%= N P
hDdf k|fKt lgb]{zg -c+sdf_
–M plrt ljj/0f eg'{ xf]nf M–
lgb]{zg k'hL{sf] k|sf/ k"j{ e'Qmfg ;fwf/0f e'Qmfg
lwtf]kq ahf/sf] gfd
/fkm;fkm tyf km5f}{6sf] k|sf/
/fkm;fkm tyf km5f}{6 g+=M
lwtf]kq bnfn g+=M
sfpG6/ lgIf]k ;b:o g+=M
sfpG6/ vftf g+=M

klxnf] cflwsfl/s b:tvt bf];|f] cflwsfl/s b:tvt t];|f] cflwsfl/s b:tvt

lgIf]k ;b:osf] sfof{non] eg]{


cfGtl/s g+=M b:tvt k|dfl0ft ug]{ sf/f]af/ k|lji6L ug]{

67
cg';"rL – @$
-ljlgod #) ;Fu ;DalGwt_
lgb]{zg k'hL{
-lwtf]kq ahf/ eGbf aflx/ sf/f]af/ ePsf_
lgIf]k ;b:osf] gfd / 7]ufgf M ==========================
lgIf]k ;b:o ;+s]t g+=M ===============
lwtf]kq af]8{sf] btf{ g+=M ====================
a'emfpg] k|fKt ug]{ qmd ;+Vof M
d÷xfdL cg'/f]w ub{5'÷ub{5f}+ d]/f]÷xfd|f] vftfaf6 tklzndf pNn]lvt ljj/0f yk÷36 ldlt M
ug{ cg'/f]w ub{5'÷ub{5f}+ .
lgIf]k ;b:o lxtu|fxL z]o/ wgLsf]
kl/ro g+=M kl/ro g+=M gfd M
;+Vof lgb]{zg g+=M
qm
ISIN sDkgLsf] gfd -lgIf]k ;b:on]
;+ c+sdf cIf/df
eg]{_
!= N P
@= N P
#= N P
$= N P
%= N P
hDdf k|fKt lgb]{zg -c+sdf_
Pp6f lxtu|fxLsf] vftfaf6 csf]{ lxtu|fxLsf] vftfdf x:tfGt/0f ePdf / lwtf]kq ahf/sf] sf/f]af/;Fu sf/f]af/ x'g] ldlt
;DalGwt gePdf M–

–M plrt ljj/0f eg'{ xf]nf M–


lgb]{zg k'hL{sf] k|sf/ Vfftf x:tfGt/0f–l;l8P;l;;Fu ;DalGwt
/fkm;fkm tyf km5f}{6sf] ljj/0f lxtu|fxL – lxtu|fxL lxtu|fxL – lwtf]kq bnfn, lwtf]kq bnfn – lxtu|fxL, lwtf]kq bnfn –
lwtf]kq bnfn
lwtf]kq ahf/sf] gfd M
/fkm;fkm tyf km5f}{6sf] k|sf/
/fkm;fkm tyf km5f}{6 g+=M
sfpG6/ lgIf]k ;b:o g+=÷/fkm;fkm
;b:o g+=M
sfpG6/ vftf g+=M
sfpG6/ lxtu|fxL÷lwtf]kq bnfnsf]
gfd M
sfpG6/ /fkm;fkm tyf km5f}{6 lwtf]kq bnfn – lwtf]kq bnfn
ljj/0f
lwtf]kq ahf/sf] gfd
/fkm;fkm tyf km5f}{6sf] k|sf/
68
/fkm;fkm tyf km5f}{6 g+=M

klxnf] cflwsfl/s b:tvt bf];|f] cflwsfl/s b:tvt t];|f] cflwsfl/s b:tvt

lgIf]k ;b:osf] sfof{non] eg]{


cfGtl/s g+=M b:tvt k|dfl0ft ug]{ sf/f]af/ k|lji6L ug]{

69
cg';"rL – @%
-ljlgod #) sf] pkljlgod $ ;Fu ;DalGwt_
cef}ltsLs/0f u/L d[To' gfd;f/Lsf nflu lbg] lgj]bgsf] 9fFrf

ldlt M ========================
>L =========================
=============================

ljifo M cef}ltsLs/0f u/L d[To' gfd;f/L ul/lbg] af/] .

pk/f]Qm ljifodf tklzn adf]lhdsf] z]o/ >L =============================================== sf] ldlt ===============df
lgwg ePsf]n] d d[tssf] ====================== gftf kg]{ lxtu|fxL vftf gDa/ ======================== ePsf] >L
=============================== gfddf pQm z]o/ cef}ltsLs/0f u/L d[To' gfd;f/L u/L kfpF egL cfjZos
sfuhft ;d]t o;} lgj]bg ;fy ;+nUg u/L k]z u/]sf] 5' . kl5 km/s kg]{ 5}g olb km/s k/]df sfg"g
adf]lhd ;x'Fnf a'emfpFnf .

qm= sDkgLsf] cfO{=P;=cfO{=Pg= z]o/wgLsf] z]o/wgL z]o/ qmd ;+Vof z]o/ s}lkmot
;+= gfd gfd gDa/ k|df0fkq b]lv ;Dd k|df0fkq
gDa/ ;+Vof

lgj]bs
b:tvt M–
gfd, y/ M–
lxtu|fxL vftf gDa/ M–
7]ufgf M–
kmf]g÷df]afO{n g+=M–

70
cef}ltsLs/0f u/L d[To' gfd;f/L ug{sf] nflu k]z ug'{ kg]{ cfjZos @÷@ k|lt sfuhftx? M–

-!_ d[To' btf{ k|df0fkqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk


-@_ d[tssf] gful/stfsf] k|dfl0ft k|ltlnlk
-#_ xsjfnfsf] gful/stf k|df0fkqsf] k|ltlnlk
-$_ gftf k|dfl0ft /xg] k|df0fkqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk
-%_ xsjfnf Ps eGbf a9L eP ;+o'Qm d~h'/Lgfdf
-^_ z]o/sf] ;Ssn k|df0fkqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk

b|i6Jo M k]z u/]sf] k|ltlnlksf] ;Ssn ;d]t lnO{ lgj]bs :jo+ pkl:yt x'g' kg]{5 .

71
cg';"rL – @%-s_
-ljlgod #) sf] pkljlgod $ ;Fu ;DalGwt_
d[To' gfd;f/Lsf nflu lbg] lgj]bgsf] 9fFrf

ldlt M ===========================

>L ============================
=================================

ljifo M d[To' gfd;f/L af/] .

pk/f]Qm ljifodf tklzndf pNn]lvt sDkgLsf] z]o/ lxtu|fxL vftf gDa/ ========================= ePsf >L
====================================================================== sf] ldlt =========================== df lgwg ePsf]n] d
d[tssf] ================================ gftf kg]{ lxtu|fxL vftf gDa/ ========================== ePsf] >L
======================================= sf] gfddf pQm z]o/ gfd;f/L u/L kfpF egL cfjZos sfuhft ;d]t o;}
lgj]bg ;fy ;+nUg u/L k]z u/]sf] 5' . kl5 km/s kg]{ 5}g olb km/s k/]df sfg"g adf]lhd ;x'Fnf
a'emfpFnf .

qm=;+= sDkgLsf] gfd cfO{=P;=cfO{=Pg= z]o/ lsQf s}lkmot

lgj]bs
b:tvt M–
gfd, y/ M–
lxtu|fxL vftf gDa/ M–
7]ufgf M
kmf]g÷df]afO{n g+=M–

72
d[To' gfd;f/Lsf nflu k]z u'g{ kg]{ cfjZos @÷@ k|lt sfuhftx? M–

-!_ d[To' btf{ k|df0f–kqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk


-@_ d[tssf] gful/stf k|dfl0ft k|ltlnlk
-#_ xsjfnfsf] gful/stf k|df0fkqsf] k|dfl0ft
-$_ gftf k|dfl0ft k|df0fkqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk
-%_ xsjfnf Ps eGbf a9L eP ;+o'Qm d~h'/Lgfdfsf] k|dfl0ft k|ltlnlk

b|i6Jo M k]z u/]sf] k|ltlnlksf] ;Ssn ;d]t lnO{ lgj]bs :jo+ pkl:yt x'g' kg]{5 .

d[To' gfd;f/L b:t'/


r'Qmf /sd lgIf]k ;b:on] lng] z'Ns
?= !,)),))).– ;Dd )=%% jf Go"gtd ?=@%.–
?= !,)),))) eGbf dfly ?= %,)),))).– ;Dd )=@% jf Go"gtd ?=%)).–
?= %,)),))) eGbf dfly ?=!),)),))).– ;Dd )=!% % jf Go"gtd ?=!))).–
?=!),)),))).– eGbf dfly )=!% jf Go"gtd ?=!%)).–
b|i6JoM pk/f]Qm adf]lhd lgIf]k ;b:on] lnPsf] z'Nssf] @) k|ltzt ;Ll8P;;LnfO{ a'emfpg'kg]{5 .

73
cg';"rL – @%-v_
-ljlgod #) sf] pkljlgod $ ;Fu ;DalGwt_
3/fo;L gfd;f/Lsf nflu lbg] lgj]bgsf] 9fFrf

ldlt M ===========================
>L ============================
=================================

ljifo M 3/fo;L gfd;f/L af/] .

pk/f]Qm ljifodf tklzndf pNn]lvt sDkgLsf] d]/f] lxtu|fxL vftf gDa/ ================================== af6
===================================== gftf kg]{ lxtu|fxL vftf gDa/ ========================== ePsf] >L
======================================= sf] gfddf b]xfo adf]lhdsf] lwtf]kq x:tfGt/0f ul/lbg egL cfjZos
sfuhft ;d]t o;} lgj]bg ;fy ;+nUg u/L k]z u/]sf] 5' . pQm lwtf]kqdf d]/f] afx]s cGo s;}sf] xs
clwsf/ g/x]sf] Joxf]/f k|dfl0ft ub{5' . pQm Joxf]/fdf s'g} km/s k/]df sfg"g adf]lhd ;x'Fnf a'emfpFnf .

qm=;+= sDkgLsf] gfd cfO{=P;=cfO{=Pg= z]o/ lsQf s}lkmot

z]o/ lng] M z]o/ lbg] M


dfly pNn]v ljj/0f cg';f/sf] lwtf]kq lbg rfxg] b:tvt M
>L gfd M
d]/f] Psf3/sf] gftf kg]{ s'/f afa'sf] gfd M
l7s ;fFrf] xf] . pQm lwtf]kq lng] O{R5f ePsf]n] d]/f] afh]÷kltsf] gfd M
gfddf gfd;f/L u/L kfpmF . 7]ufgf M
b:tvt M kmf]g g+=M
gfd M
afa'sf] gfd M cf}+7fsf] 5fk M
afh]÷kltsf gfd M bfofF afofF
7]ufgf M
kmf]g g+=M

74
3/fo;L gfd;f/Lsf nflu k]z u'g{ kg]{ cfjZos @÷@ k|lt sfuhftx? M–

-!_ z]o/ gfd;f/L u/L lng] tyf z]o/ gfd;f/L u/L lbg] b'j}sf] lgj]bg .
-@_ z]o/ lng] tyf lbg] b'a}sf] gful/stf k|df0f–kqsf] k|ltlnlk .
-#_ z]o/sf] ;Ssn k|df0fkq .
-$_ z]o/ lng] tyf lbg] aLrsf] gftf k|dfl0ft x'g] k|df0fkqsf] k|ltlnlk .

b|i6Jo M k]z u/]sf] k|ltlnlksf] ;Ssn ;d]t lnO{ lgj]bs :jo+ pkl:yt x'g' kg]{5 .

3/fo;L gfd;f/L b:t'/


!= 3/fo;L gfd;f/L b:t'/ jfkt lgIf]k ;b:on] gfd;f/L ul/g] lwtf]kqsf] r'Qmf /sdsf] b'O{ k|ltzt
jf Go"gtd ?= b'O{;o lng' kg]{5 .
@= pk/f]Qm adf]lhd lgIf]k ;b:on] lnPsf] z'Nssf] @) k|ltzt ;Ll8P;;LnfO{ a'emfpg'kg]{5 .

75
cg';"rL–@^
-ljlgod % ;Fu ;DalGwt_
l;l8P;l;, lgisfzgstf{ / /lhi6«f/ aLrsf] ;Demf}tf
sf7df08f}+ /lh:6f8{ sfof{no /x]sf] l;l8P; P08 lSnol/Ë lnld6]8 -o;kl5 æl;l8P;l;Æ elgPsf]_ klxnf]
kIf / ===== l:yt sfof{no /x]sf]=================== -j}wflgs cl:tTj ePsf] lgsfosf] ljj/0f_ o;kl5 -
ælgisfzgstf{Æ elgPsf]_ bf];|f] kIf, / ===== l:yt sfof{no /x]sf]=================== -j}wflgs cl:tTj ePsf]
lgsfosf] ljj/0f_ -o;kl5 æ/lhi6«f/Æ elgPsf]_ t];|f] kIf aLr b]xfosf zt{x? kfngf ug{ ;xdlt;fy of]
;Demf}tf ul/Psf] 5 .
l;l8P;l;, lgisfzgstf{ / /lhi6«f/n] :jLsf/ u/]sf] cef}ltsLs/0f lwtf]kq /fVg / x:tfGt/0f ug{ ;fy}
;xhLs/0f ug{sf] nflu ;Demf}tfkqdf kIf aGg OR5f u/]sf]n] o; ;Demf}tfkqdf cg'alGwt ePsf 5f}+ .
!= ;fdfGo k|fjwfg M
!=!= o; ;Demf}tfdf k|of]u ePsf t/ JofVof gul/Psf sDkgL P]g, @)^#, lwtf]kq ;DaGwL P]g, @)^#,
lwtf]kqsf] s]Gb|Lo lgIf]k ;]jf lgodfjnL, @)^& jf l;l8P;l;sf ljlgodfjnLdf JofVof ul/Psf]
zAbfjnL tyf jfSof+zx¿sf] cy{ plNnlvt P]g lgodfjnL jf ljlglodfjnL cg';f/ x'g]5g\ .
!=@= o; ;Demf}tfdf k|of]u ePsf ælxtu|fxLÆ, ækm5\of}{6 lgsfoÆ, ælgisfzgstf{Æ, æ;b:oÆ, æ/lhi6«f/ jf
lwtf]kq x:tfGt/0f k|ltlglwÆ h:tf zAbfjnL tyf jfSofz+x¿n] lwtf]kqsf] s]Gb|Lo lgIf]k ;DaGwL
lgodfjnL, @)^& tyf lwtf]kq s]Gb|Lo lgIf]k ;]jf ljlgodfjnL, @)^* df pNn]v eP adf]lhdsf] cy{
nfUg]5 .
!=#= ;b:osf nflu lwtf]kqsf] s]Gb|Lo lgIf]k ;]jf lgodfjnL @)^& aGwgsf/L x'g]5 / o;} ;Demf}tfdf pNn]v
eP ;/x / o;} ;Demf}tfsf] cËsf ¿kdf l;l8P;l;n] hf/L u/]sf] ljlgodfjNfL tyf ;~rfng lgb]{lzsf
Kffng ug{ ;xdt 5g\ .
!=$= lgisfzgstf{ / /lhi6«f/sf] vf/]h x'g'eGbf cufl8 lgisfzgstf{ / /lhi6«f/n] ;DkGg u/]sf, sfof{Gjog
u/]sf, nfu' u/]sf, ;~rfng u/]sf jf To;f] ug{ cfjZos ePsf tyf lgisfzgstf{ / /lhi6«f/ vf/]h
x'Fbfsf] ;dodf afFsL, ck"0f{ jf clgl0f{t /x]sf ;a} ljifox¿, k|ljli6x¿ jf sf/f]af/x¿;Fu ;DalGwt
lghsf pQ/bfloTjx¿sf] ;dfkg ug{ jf kfngsf nflu aGwgsf/L /lx/xg]5g\ .
!=%= lgisfzgstf{ / /lhi6«f/ ;+nUg /x]sf pQ/bfloTjx¿ ljlgodfjnL / ;~rfng lgb]{lzsfdf ePsf]
pQ/bfloTjx¿df pNn]v x'g 5'6]df pQ/bfloTjaf6 klG5gkfOg] u/L cy{ nufOg]5}g .
@= /sd c;'n pk/ M
lgisfzgstf{n] l;l8P;l;nfO{ ltg'{kg]{] /sd tf]lsPsf] ldltleq a'emfpg' kg{]5 . o;/L tf]lsPsf] ;dodf
/sd ga'emfPsf] cj:yfdf l;l8P;l;n] sfg"g adf]lhd c;'n pk/ ug{ ;Sg]5 .
#= /lhi6«f/ tyf x:tfGt/0f k|ltlglwn] h8fg ug'{kg]{ xf8{j]o/ tyf ;ˆ6j]o/ M
#=!= l;l8P;l;;Fu ;DalGwt sfo{x¿sf nfuL 5'6\ofOPsf] :yfgx¿df ;b:on] l;l8P;l;n] cfjZos
sDKo'6/, lk|G6/, ;~rf/sf pks/0fx¿, / cljl5Gg ljB't k|jfx PsfO, l;:6d ;ˆ6\j]o/ /
tf]lsPcg';f/sf cGo pks/0f xf8{j]o/ tyf ;ˆ6\j]o/ h8fg ug]{5 .
#=@= l;l8P;l;n] jf o;sf Ph]G6n] ;f]em} kl/k"lt{÷pknAw u/fPsf] cj:yfdf afx]s ;b:on] vl/b u/]sf
;a} sDKo'6/x¿, ;~rf/sf pks/0f, lk|G6/, cljlR5Gg ljB't k|jfx PsfOx¿ tyf cGo ;a} xf8{j]o/
/ ;ˆ6\j]o/x¿ tf]lsPsf] :j?k (Configuration) / l;l8P;l;n] 5gf]6 u/]sf] jf vl/bk"j{ l;l8P;l;n]
lnlvt ¿kdf cg'df]bg u/]sf] a|fG8sf] kl/k"lt{ ePsf] x'g'kg]{ s'/fdf ;xdlt sfod ul/Psf] 5 .

76
#=#= dfly pNn]lvt xf8{j]o/ tyf ;ˆ6\j]o/ ;+/rgfnfO{ /lhi6«f/ tyf x:tfGt/0f k|ltlglwn] lglZrt
sDKo'6/ k|f]u|fd (Application Module) sf nflu dfq k|of]u ug]{5 / olb ToxfF e08f/0f tyf k|lqmofut
Ifdtf a9L ePdf klg To;nfO{ /lhi6«f/ tyf x:tfGt/0f k|ltlglwn] cfˆgf] sfof{nosf] cGt/k|0ffnL jf
;~rfng nufot cGo s'g} klg sDKo'6/ k|of]udf pkof]u ug]{5}g .
#=$= l;l8P;l;sf] lnlvtcg'dlt lagf /lhi6«f/ tyf x:tfGt/0f k|ltlglwn] cfˆgf] sfof{no cfGtl/s
Jofks If]qsf] ;~hfn (Wide Area Network) df plNnlvt xf8{j]o/ h8fg ug]{5}g .
#=%= xf8{j]o/nfO{ yk36 ug{ abNg, :t/f]Gglt ug{ jf lj:yfkg ug{ nfUg] vr{ /lhi6«f/ tyf x:tfGt/0f
k|ltlglw cfkm}+n] Joxf]g]{5 .
$= cfa4tf / k|0ffnLx¿ M
$=!= /lhi6«f/ tyf x:tfGt/0f k|ltlglw / l;l8P;l;n] Pscfk;df ;~rf/sf] ljB'tLo dfWod lg/Gt/
¿kdf :yfkgf ug]{5g\ .
$=@= lgIf]k;Fu ;DalGwt sfo{;~rfngsf] nflu k|efjsf/L tyf l56f]5l/tf] ¿kdf sf/f]af/ ;Dkfbg ug{
cfjZos x'gfn] l;l8P;l;n] ;do;dodf /lhi6«f/ tyf x:tfGt/0f k|ltlglwnfO{ ;~rfngsf] cfjZos
lgb]{zg k|bfg ug]{5 .
$=#= ;b:on] l;l8P;l;sf] /lhi6«f/ tyf x:tfGt/0f k|ltlglw ePsf] gftfn] o;sf] ;~rfng ;DaGwL
l;l8P;l;n] tf]s] adf]lhdsf To:tf k|0ffnL, ljlw, ;~rf/sf ;fwg, ;+/rgf, xf8{j]o/, ;ˆ6j]o/,
;'/Iffsf pks/0fx¿, e08f/0f÷cfwf/ ;'ljwfx¿ (Back-up Facilities) cfˆgf] vr{df vl/b tyf
dd{t;Def/ ug]{5 / l;l8P;l;n] ;do;dodf tf]s]cg';f/ ltgLx¿nfO{ :t/f]Gglt jf lj:yfkg ug]{5 .
$=$= l;l8P;l;n] l;kmfl/; u/]sf] ;a} k|0ffnL tyf sfo{ljlwx¿nfO{ /lhi6«f/ tyf x:tfGt/0f k|ltlglwn]
kfngf ug]{5 / l;l8P;l;n] sfo{ljlwsf] kfngfsf] cfjlws d"NofÍg ug{sf nflu v6fPsf] sDKo'6/s[t
k|0ffnLsf] sfo{;Dkfbg k/LIf0f ug{ ljz]if ;Lk ePsf jf lj1x¿ ePsf] Ps jf Ps eGbf a9L
Joj;foLx¿sf] ;d"x -h;nfO{ æk|0ffnLsf] kl/If0f ug]{ ;d"xÆ eg]/ a'lemG5_ nfO{ cfˆgf]] k|0ffnL ;Ddsf]
kx'Fr /lhi6«f/ tyf x:tfGt/0f k|ltlglwn] k|bfg ug]{5 .
%= sfo{;~rfng k|f/Dex'g] ldlt M
l;l8P;l;af6 /lhi6«f/ tyf x:tfGt/0f k|ltlglwnfO{ sfo{ ;~rfng ug{ ;xdlt k|bfg u/]sf] ldltb]lv
sfo{ k|f/De ug]{5 .
^= lgisfzgstf{ / /lhi6«f/n] l;l8P;l;nfO{ pknAw u/fpg'kg]{ ;"rgfx¿ M
^=!= lgisflzt, lwtf]kqsf xsdf lwtf]kq ahf/n] ;"rLs/0f u/]sf] ef]lnkN6} /lhi6«f/n] ;f]sf] sf/f]af/ k|f/De
ug{ ;"rLs/0f u/]sf] / cg'dlt lbPsf] kq l;l8P;l; ;dIf a'emfpg]5 .
^=@= /lhi6«f/n] l;l8P;l;nfO{ b]xfoadf]lhd ;"rgfx¿ pknAw u/fpg]5 M
^=@=!= lgisflzt, lwtf]kqsf xsdf eP;Ddsf xsk|b, af]g;, ;+:yfut nfe nufotsf] v'Ng] / aGb x'g]
ldlt hf/L k"FhL cfsf/, hf/L c+lst d"No, clen]v ul/g] ldlt, btf{ lstfa aGb x'g] ldlt,
cfjXfg kq, cg'kft nufotsf sfuhftsf k|lt,
^=#= lwtf]kq ;"rLs[t ePsf]df s'g} klg lwtf]kq ahf/nfO{ lbPs} lbgdf / cGo lgisfzgstf{n] cf}krfl/s
lg0f{o lnPsf] b'O{ sfo{lbgleq l;l8P;l;nfO{ o:tf] hfgsf/L pknAw u/fpg]5 .
&= l;l8P;l;n] lbg] ljj/0f M
l;l8P;l;n] lxtu|fxLsf] clen]v ;DaGwL ljj/0f, lgisfzgstf{ / /lhi6«f/nfO{ pknAw u/fpg]5 .
*= cef}ltsLs/0f M
*=!= l;l8P;l;n] lgIf]k ;b:ox¿af6 k|fKt u/]sf] cef}ltsLs/0fsf ;a} cg'/f]wx¿ b}lgs ?kdf ljB'lto
dfWodaf6 lgisfzgstf{ / /lhi6«f/nfO{ hgfp lbg]5 .
77
*=@= cef}ltsLs/0f cg'/f]w kmf/fd ;fy k|fKt lwtf]kqx¿sf] j}wtf tyf ljZj;lgotf k|dfl0ft ug]{ ;fydf
/lhi6«f/n] k|ydtM k|df0fkq jf cGo sfuhftx¿sf] j}Btf tyf ljZj;lgotf k|dfl0ft ug]{ sfo{ ug]{5 .
*=#= l;l8P;l;dfkm{t ;b:ox¿sf] cef}ltsLs/0f x'gsf nflu lwtf]kqx?;Fu ;DalGwt k|fKt tYofÍ
lgisfzgstf{n] sfod u/]sf] lwtf]kqx¿sf] tYof+s;Fu le8fP/ k|dfl0ft ug]{, cg'dlt lbg] lhDdf
/lhi6«f/sf] x'g]5 .
*=$= cbfnt jf /fhZj ;DaGwL lgsfosf] lg0f{oaf6 x:tfGt/0f x'g lgifw ePsf] cj:yfdf cef}ltsLs/0f
ug]{ 5}g .
*=% /lhi6«f/n] cef}ltsLs/0f cg'/f]wnfO{ ;b/ jf ab/ u/]sf] ;DaGwdf cg'/f]w kmf/d k|fKt u/]sf] ldltn] &
-;ft_ lbg leq l;l8P;l;nfO{ ljB'tLo dfWodaf6 hgfp lbg'kg]{5 .
*=^= lgDglnlvt sf/0fafx]s o; ljlgodfjnL adf]lhd lwtf]kqx¿sf] cef}ltsLs/0fsf] cg'/f]wnfO{ /lhi6«f/n]
OGsf/ cyjf c:jLsf/ ug]{5}g M
*=^=!= lwtf]kqsf k|df0fkqx? jf cGo sfuhftx¿ rf]l/Psf], lst]{ hfn;fhL jf gSsn ul/Psf]
kfOPdf M
*=^=@= g]kfn ;/sf/, cbfnt, af]8{ jf cGo s'g} sfg"gL tyf /fh:j ;DaGwL lgsfon] tL lwtf]kqx¿sf]
x:tfGt/0f lgif]w ug]{, cfb]z jf lg0f{o ePdf M
*=^=#= ;Ssn k|df0fkqx¿sf] ;6[fdf k|ltlnlk hf/L ePsf] cj:yfdf klxn]sf] ;Ssn k|df0fkq k]z
ePdf .
*=^=$= af]8{ jf l;l8P;l;n] s'g} lwtf]kq cef}ltsLs/0f gug{ lgb]{zg lbPdf .
*=&= cef}ltsLs/0fsf nflu cfj]bg k]z ul/Psf k|df0fkqx¿ Pj+ sfuhftx¿ ;f] cfj]bg gfd~h'/ ePdf
/lhi6«f/n] ;DalGwt ;b:onfO{ sf/0f v'nfO{ lkmtf{ lbg'kg]{5 .
*=*= /lhi6«f/ tyf x:tfGt/0f k|ltlglwn] cef}ltsLs/0fsf nflu k]z ePsf] lwtf]kqsf] cfj]bg k"0f{ jf cflz+s
gfd~h'/ u/]sf] cj:yfdf To:tf] gfd~h'/Lsf] oyfy{ sf/0faf/] ;DalGwt ;b:onfO{ lnlvt¿kdf ;"lrt
ug]{5 .
*=(= l;l8P;l;nfO{ k|fKt s'g} klg lwtf]kqx¿sf] cef}ltsLs/0fsf] :jLs[ltsf hgfpx¿ lgisfzgstf{ /
/lhi6«f/x¿sf] sa'lnotåf/f ;dly{t ePsf], lwtf]kqx¿ cl:tTjdf /x]sf], l/tk"j{s lgisfzg ePsf],
lgisfzgstf{ / /lhi6«f/;Fu /x]sf] clen]vdf lwtf]kq cg';f/sf] lxtu|fxL hlgPsf] dflgg]5 .
*=!)= lgisfzgstf{ / /lhi6«f/n] e08f/df cef}ltsLs/0f ¿kdf /flvPsf k|To]s International Securities
Identification Number (ISIN) sf cef}lts jf ef}lts ?kdf /flvPsf lwtf]kqx¿, lwtf]kq ahf/x¿df
;"rLs[t lwtf]kqx¿ eGbf a9L gx'g] s'/fsf] lglZrt ug'{ kg]{5 . o;sf nflu lgisfzgstf{ / /lhi6«f/
tyf x:tfGt/0f k|ltlglwn] b}lgs ¿kdf o;sf] ?h' ug]{5g\ .
(= k'gMef}ltsLs/0f M
(=!= cfˆgf lxtu|fxLaf6 k'gMef}ltsLs/0f cg'/f]w kmf/d ;b:oaf6 l;l8P;l;n] ljB'tLo dfWodaf6 hgfp
kfPkl5, ;DalGwt lxtu|fxLsf] vftfdf /x]sf] ;fGble{s lwtf]kqx¿sf] df}Hbft b]lvPsf]
k'gMef}ltsLs/0fsf] dfqsf] xb;Dd, tTsfn} /f]Ssf ug]{5 / b}lgs cfwf/df o:tf ;a} k'gMef}ltsLs/0f
cg'/f]wx¿nfO{ /lhi6«f/ ;dIf ljB'tLo ¿kdf hgfp lbg]5 . dfly n]lvPadf]lhd k'gMef}ltsLs/0fsf]
sfd afFsL /xL df}Hbft /f]Ssf e};s]kl5 l;l8P;l;n] To:tf] lwtf]kq vr{ n]Vg jf cGoyf bfjL lng
cg'dlt lbg]5}g .
(=@= ;b:oaf6 k'gMef}ltsLs/0f cg'/f]w kmf/d k|fKt u/]kl5, /lhi6«f/n] cg'/f]w kmf/ddf /x]sf]] ljj/0f /
l;l8P;l;n] sDKo'6/df pknAw u/fPsf] ljj/0f le8fpg]5 / ;f] le8]sf] kfPdf k'gMef}ltsLs/0f cg'/f]w
78
kmf/d :jLsf/ u/L ;DalGwt ;b:onfO{ hfgsf/L u/fpg]5 / cl:jsf/ ePdf k'gMef}ltsLs/0f cg'/f]wsf]
lwtf]kqsf] k|df0fkq ;DalGwt lxtu|fxLnfO{ lkmtf{ ug{]5 .
!)= lwtf]kqx¿sf] gofF lgisfzg M
/lhi6«f/n] lwtf]kqx¿sf] gof lgisfzg u/]df l;l8P;l;df cef}ltsLs/0f ¿kdf /x]sf gjlgZsf;g
lwtf]kq lng vf]Hg] ;a} lxtu|fxL xsbf/x¿sf] afF8kmfF8 ljj/0f l;l8P;l;nfO{ pknAw u/fpg]5 .
!!= lxtu|fxL xsbf/sf] kl/ro :yflkt gePsf] sfo{ljlw M
kl/ro :yflkt x'g g;Sg] s'g} xsbf/sf] tkm{af6 /lhi6«f/af6 l;l8P;l;nfO{ hgfp k|fKt ePsf] v08df
l;l8P;l;n] To:tf] cg'/f]w sf/0f v'nfO{ gfd~h'/ ug{ ;Sg]5 .
!@= ;+:yfut sfo{ tyf nfex¿
!@=!= l;l8P;l;n] lgisfzgstf{ / /lhi6«f/nfO{ vftf aGb x'g] ldlt jf tf]lsPsf] ldlt;Dddf lxtu|fxLx¿sf]
;"rLsf ;fy} tt\;DaGwL ljj/0f pknAw u/fpg] 5 . l;l8P;l;n] lgisfzgstf{ / /lhi6«f/nfO{ pknJw
u/fPsf] lxtu|fxL tyf ltgLx¿sf] ;DklQsf] af/]df s'g} c;To jf e|fds ;"rgfsf] sf/0fn]
lgisfzgstf{ / /lhi6«f/nfO{ s'g} gf]S;fgL ePdf ;f]sf] Ifltk"lt{ l;l8P;l;n] lbg]5 .
!@=@= /lhi6«f/n] pNn]lvt lwtf]kqx¿sf] ;Gbe{df vftfaGb x'g] ldlt, btf{ ldltx¿, Aofh jf nfef+z
e'QmfgLsf] ldltx¿, jflif{s ;fwf/0f;ef tyf cGo a}7sx¿sf] ldltx¿, lwtf]kqx¿sf] C0f ldgfxf jf
shf{nfO{ z]o/df abn]sf] ldltx¿, lwtf]kqsf] cjlw k'u]sf] ldltx?, clwsf/ pkef]u ug]{ ldltx¿, /sd
lemsLPsf] ldltx¿, cGo ;+ul7t sfo{sf] ljj/0fx¿ h:t} ufleg', ;lDd>0f jf lgisfzgstf{sf]
k'gM;+/rgf, k'FhL s6f}lt, hl/jfgf, k'gMlgisfzg, k'gM;+/rgf jf ;+:yfkg cflb Pj+ l;l8P;l;åf/f ;do
;dodf dfu ul/Psf] ;"rgf tyf ljj/0f pknAw u/fpg]5 .
!@=#= l;l8P;l;nfO{ ;Dk"0f{ ;+:yfut sfo{sf] hgfpsf] nflu / o;sf] ;Dk"0f{ ;+:yfut nfef+zx¿sf] ljt/0fsf]
oyfy{tfsf] nflu lgisfzgstf{ / /lhi6«f/ lhDd]jf/ x'g]5g\ . lgisfzgstf{ / /lhi6«f/åf/f l;l8P;l;nfO{
lbOPsf] ;+ul7t nfef+zsf] oyfy{tfsf] nflu ;d]t lgisfzgstf{ / /lhi6«f/ PSn} lhDd]jf/ x'g]5 .
lgisfzgstf{ / /lhi6«f/åf/f l;l8P;l;nfO{ pknAw ePsf] s'g} ;"rgf unt jf c;To ePsf] sf/0fn]
l;l8P;l;nfO{ s'g} gf]S;fgL ePdf ;f]sf] Ifltk"lt{ lgisfzgstf{ / /lhi6«f/n] ug]{5 .
!#= cef}ltsLs/0f ;DaGwL ljjfb cflb M
!#=!= lgisfzgstf{ / /lhi6«f/n] ;+:yfut nfe 5'6ØfPsf lwtf]kqx?sf] l;l8P;l;åf/f cef}ltsLs/0f ul/
lxtu|fxLsf vftfdf hDdf n]lvPsf s'g} klg lwtf]kqsf ;DaGwdf s'g} JolQm jf kIfaf6 p7fg ul/Psf
bfjL, dfu jf ljjfb eO{ ltgsf] kl/0ffd:j¿k ePsf kl/0ffdL bfloTjx¿ lgisfzgstf{ / /lhi6«f/sf]
;+o'Qm pQ/bfloTj x'g]5g\ .
!#=@= k'gMef}ltsLs/0f cg'/f]w kmf/ddf ePsf q'l6 jf e"nr'snfO{ 5f8]/, k'gMef}ltsLs/0f ul/Psf s'g} klg
lwtf]kqsf ;DaGwdf s'g} JolQm jf kIfaf6 p7fg ul/Psf bfjL, dfu jf ljjfb ltgsf] kl/0ffd:j¿k
ePsf kl/0ffdL bfloTjx¿ lgisfzgstf{ / /lhi6«f/sf] ;+o'Qm pQ/bfloTj x'g]5g\.
!#=#= g]kfn ;/sf/, cbfnt, af]8{ jf cGo s'g} sfg"g adf]lhdsf Goflos lgsfoaf6 ePsf cfb]z lj?¢
lgisfzgstf{ / /lhi6«f/n] cef}ltsLs/0f jf k'gMef}ltsLs/0fsf cg'dlt lbPsf sf/0faf6 lxtu|fxLnfO{
k'Ug uPsf] Iflt lgisfzgstf{ / /lhi6«f/n] el/e/fp ug'{ kg]{5 .
!$= clen]vsf] ?h' M
/lhi6«f/n] lgisfzg ePsf, sf/f]af/ ePsf nufotsf lwtf]kqx¿sf] ?h' b}lgs ¿kdf ug{]5 .
!%= l;l8P;l;åf/f lg/LIf0f M
lgisfzgstf{ / /lhi6«f/sf] ;Dk"0f{ sf/f]af/x¿;Fu ;DalGwt ;'ljwfx¿, k|0ffnLx¿, btf{x¿ / vftfx¿
l;l8P;l;sf] tkm{af6 clwsf/k|fKt JolQm dfkm{t lgl/If0f ug]{ xs x'g]5 / To:tf] clwsf/k|fKt JolQmnfO{
79
sfof{no ;~rfng x'g] s'g} klg lbgdf lgoldt sfdsf] ;dofjlwdf pgLx?sf] If]qleq k|j]z ug]{
cg'dlt lbg]5g\ / ;'ljwfx¿, k|0ffnLx¿, btf{x¿ / lstfax¿ x]g]{ k|ltlnlk ptfg]{ cg'dlt lbg]5 .
!^= lgisfzgstf{åf/f l;l8P;l;nfO{ tTsfn hgfp lbg] cj:yfx¿ M
!^=! lgisfzgstf{n] l;l8P;l;nfO{ t'?Gt ;"lrt ug]{5 M
!^=!=!= s'g} cbfntdf lgisfzgstf{sf] lj37gsf] nflu lgj]bg k/]df jf lgisfzgstf{sf] lj37gsf]
k|:tfj kfl/t ePdf,
!^=!=@= lgisfzgstf{sf] ufleg], ;lDd>0f x'g] jf k'gM;+/rgfsf] vfsf th'{df ePdf,
!^=!=#= 6f6 pN6g], aGb x'g] jf ;DklQ /f]Ssf x'g] s'g} b/vf:t jf lgj]bg k|:t't x'g] ;Defjgf ePdf,
!^=!=$= sfg"gL jf /fh:j ;DaGwL lgsfoåf/f s'g} s/x¿, eG;f/ b:t'/x¿, lt/f], hl/jfgf, dxz"n
e'QmfgLsf] nflu lgisfzgstf{ jf p;sf] ;DklQ dfly s'g} sf/jfxL u/fpg] k|lqmofsf] af/]df
hfgsf/L ePdf,
!^=!=%= ljQLo cj:yfx¿sf] kl/jt{g eO{ 6f6 pN6g] jf lj37g x'g] jf C0fbftfx¿;Fu hl6ntf pTkGg
x'g] ePdf,
!^=!=^= lgisfzgstf{n] lg:sf;g u/]sf lwtf]kqx¿ ;"rLs[t ePsf] jf sf/f]af/sf] cg'dlt kfPsf]
lwtf]kq ahf/af6 pQm lwtf]kqx¿sf] :yug ug]{ jf ;"rLaf6 x6fpg] s'g} ;"rgf k|fKt ePdf,
!^=!=&= lgisfzgstf{ pk/sf] s'g} 36gf jf kl/l:yltaf6 Joj;flos lgjf{x jf cl:tTj jf o;
;Demf}tf adf]lhdsf] p;sf] bfloTj kl/kfng ug]{ Ifdtfdf tflTjs c;/ kfg]{ ;DaGwdf hfgsf/L
ePdf,
!^=!=*= lgisfzgstf{n] hf/L u/]sf] s'g} lwtf]kq Pj+ z]o/ k"FhLdf s'g} yk36 ePdf .
!&= /lhi6«f/åf/f l;l8P;l;nfO{ tTsfn hgfp lbg] cj:yfx¿ M
!&=! /lhi6«f/n] l;l8P;l;nfO{ t'?Gt ;"lrt ug]{5 M
!&=!=!= /lhi6«f/ lgoldt lgsfo jf ;+ul7t ;+:yf /x]sf]df o;sf] lj36gsf nflu lgj]bg :jLsf/ u/]df
jf lnlSj8]6/sf] lgo'lQm ePdf jf lj36g k|:tfj :jLs[t ePdf,
!&=!=@= /lhi6«f/sf] PsLs/0f jf k'g/{rgfsf] s'g} of]hgf th'{df ePdf,
!&=!=#= /lhi6«f/sf] bfdf;fxL, 6f6kN6]df jf lnlSj8];g jf ;DklQ afF8r'F8sf nflu s'g} lgj]bg
k|:t'ltsf] hfgsf/L cfPdf,
!&=!=$= bfdf;fxL jf lj36g jf o;sf ;fx"x¿ ;+/rgf:j¿k k|efljt x'g ;Sg] u/L o;sf] cfly{s
cj:yfx¿df s'g} kl/jt{g cfPdf,
!&=!=%= ;DklQx¿sf ;DaGwdf lnlSj8]6/ lgo'lQmsf] k|:tfj ljrf/ ug{ s'g} a}7s af]nfOPdf jf lghsf]
sfd ug]{ Ifdtfdf ef}lts ¿kn] c;/ kfg{ ;Sg] u/L kl/l:yltdf s'g} kl/jt{g cfPdf,
!&=!=^ b}lgs ¿kn] df}Hbft le8fpg] k|lqmofdf s'g} df}Hbft gle8]sf] k|ltj]bg cfPdf .
!*= cflwsfl/s k|ltlglw M
lgisfzgstf{ / /lhi6«f/n] of] ;Demf}tfkqsf] sfof{Gjog;Fu} l;l8P;l;;dIf cfkm"n] clVtof/ k|bfg
u/]sf kbflwsf/Lx¿sf] ;"rL k]; ug]{5g\ h;n] l;l8P;l;;dIf lghsf] lxtsf] k|ltlglwTj ug]{5g\ .
To:tf] ;"rLdf ul/Psf] yk, 36 jf x]/km]/ l;l8P;l;nfO{ hfgsf/L u/fpg]5 .
!(= uf]kgLotf M
!(=!= o;sf kIfx¿n] o; ;Demf}tfkqcGtu{tsf bfloTj ;Dkfbg ug]{ l;nl;nfdf v'nfpg'kg]{ jf uf]Ko
/fVg'kg]{ jf ljlgodfjnLcGtu{t s'g} klg kIfn] t];|f] kIfnfO{ v'nf;f ug{ gx'g] ;d]tsf s'/f uf]Ko /fVg'
kg]{5 . t/ k|fljlws tyf Jofkfl/s ;"rgfx¿ s9fOk"j{s uf]Ko /fVg]5g\ .
80
!(=@= kIfx? sfg"gadf]lhdsf] bfloTj k"/f ug{sf nflu cfˆgf] clwsf/sf] k|rngsf nflu jf lxt ;+/If0fsf
nflu g]kfn ;/sf/, cbfnt, af]8{ jf sfg"gn] clwsf/ lbPsf] s'g} klg lgofds jf /fh:j clwsf/Lsf]
lnlvt cfb]z jf dfusf] ljj/0f, kmfF6jf/L, jf ;"rgf pknAw u/fpg jf v'nf;f ug{ :jtGq x'g]5 . t/
plNnlvt To:tf] ;"rgfsf] pknAwtf jf v'nf;fn] s'g} klg kIfn] csf]{ kIf;Fu /x]sf ljj/0f, kmfF6jf/L
jf ;"rgfsf] uf]Kotf pknAw u/fpg jf v'nf;f u/fpg kfpg]5}g .
@) 7]ufgf kl/jt{g M
lgisfzgstf{ / /lhi6«f/n] ltgsf sfof{no, /lh:68{ sfof{nosf] k|:tfljt :yfgkl/jt{g ;fy}
sDKo'6/s[t clen]v, e08f/0f ;'ljwf / l;l8P;l;;Fusf] ;~rf/sf] Joj:yfkgsf pks/0f /x]sf] xftfsf]
:yfgsf] s'g} kl/jt{g x'g] ePdf sDtLdf To:tf] kl/jt{gsf] #) -tL;_ lbg k"j{ l;l8P;l;nfO{ hfgsf/L
u/fpg'kg]{5 .
@!= e08f/0f ;'ljwf M
@!=!= /lhi6«f/n] l;l8P;l;n] l;kmfl/; u/]cg';f/sf] e08f/0f sfo{ljlw s9fOsf ;fy nfu" ug'{kg]{5 .
/lhi6«f/n] ug'{kg]{ sDKo'6/ k|0ffnLsf] e08f/0f ;'ljwfsf] cBfjlws gu/]sf] sfo{af6 x'g uPsf] s'g} klg
Iflt jf xfgL jf sdhf]/Lsf nflu l;l8P;l; hjfkmb]xL x'g]5}g .
@!=@= l;l8P;l;n] v6fPsf] JolQmnfO{ /lhi6«f/n] lghsf] e08f/0f ;'ljwf;Ddsf] kx'Frsf nflu cg'dlt lbg]5
/ l;l8P;l;nfO{ rflxPcg';f/sf] plNnlvt ;'ljwfdf kfng ul/Psf] k|ltj]bg pknAw u/fpg]5 .
@@= lxtu|fxLsf] u'gf;f] / ph'/sf] pkrf/ M
lgisfzgstf{ / /lhi6«f/n] lxtu|fxLsf] s'g} klg u'gf;f] jf ph'/ ePdf ;dfwfg ug'{kg]{5 / u'gf;f] jf
ph'/ k|fKt ePsf] #) -tL;_ lbgleq ljlgodfjnL / ;~rfng lgb]{lzsfn] tf]s]sf] tl/sf ckgfO{
;dfwfg u/L l;l8P;l;nfO{ ;f] af/] hfgsf/L lbg'kg]{5 .
@#= k|Tofof]hgdf k|ltaGw M
l;l8P;l;sf] lnlvt k"j{;xdlt glnO{ /lhi6«f/n] of] ;Demf}tfkq cGtu{tsf sfo{, clwsf/ jf bfloTjx¿
s'g} kIf jf JolQmnfO{ x:tfGt/0f ug]{ jf k|Tofof]lht ug]{5}g .
@$= ;+o'Qm bfloTj M
l;l8Pl;, lgisfzgstf{ / /lhi6«f/aLrsf] ;Demf}tfdf h];'s} n]lvPsf] eP tfklg, o; ;Demf}tfkq /
ljlgodfjnL tyf ;~rfng lgb]{lzsf cGtu{tsf ;a} bfloTjx¿sf] ;Gbe{df l;l8P;l;, o;sf ;b:o /
lxtu|fxLk|lt lgisfzgstf{ / /lhi6«f/ ;+o'Qm ¿kdf pQ/bfoL /xg]5g\ .
@%= vf/]h M
@%=!= k|:tfljt vf/]hsf] #) -tL;_ lbg cufj} k"j{;"rgf l;l8P;l;nfO{ glbO{ / lgisfzgstf{n] csf]{ /lhi6«f/
jf x:tfGt/0f k|ltlglwsf] ;Demf}tf jf plNnlvt lwtf]kqsf ;DaGwdf ljlgodfjnLn] tf]s]cg';f/
l;l8P;l;;dIf låkIfLo ;Demf}tf gu/Lsg plNnlvt lwtf]kqsf ;DaGwdf ;Demf}tf jf aGbf]a:tsf
ljifo lgisfzgstf{ / /lhi6«f/ vf/]h ug{ ;Sg]5}gg\ .
@%=@= l;l8P;l;nfO{ /lhi6«f/n] P]g, lgodfjnL, ljlgodfjnL jf ;~rfng lgb]{lzsf jf o; ;Demf}tfkqdf
/x]sf s'g} klg ;t{aGb]hsf] alv{nfk sfd u/]sf] jf cGoyf o;n] l;l8P;l;sf] qmda4 sfdsfhsf
nflu cg's"n gx'g] tl/sfn] cfkm"nfO{ ;~rflnt u/]sf] 7fg]df h'g;'s} a]nf of] ;Demf}tfkq vf/]h ug{
;Sg]5 . To;f] ePdf l;l8P;l;n] /lhi6«f/nfO{ vf/]hsf] tL; lbg] ;"rgf lbg]5 / lgisfzgstf{nfO{ klg
csf]{ /lh:6f/ jf x:tfGt/0f k|ltlglw;Fu ;dfg lsl;dsf] lqkIfLo ;Demf}tf u/fpg jf #) -tL;_
lbgsf] plNnlvt cjlw e'Qmfg x'g'cufj} b'O{ kIfLo ;Demf}tf ug]{ ;"rgf lbg]5 .

81
@%=#= of] ;Demf}tfkq dfly pNn]v ePadf]lhd vf/]h ePdf, ;Demf}tfkq hf/L /x]sf] ;dodf /lhi6«f/n] ;f]
x}l;otdf sfd ubf{ jf lghsf To;kl5sf sfo{af6 pTkGg s'g} klg sf/jfxL, sf/f]af/ jf
sfdsf/jfxLaf6 eP u/]sf /lhi6«f/n] l;l8P;l;;Fu k"/f ug'{kg]{ d"ne"t bfloTjx¿ k"/f ug'{kg]{5 . t/,
/lhi6«f/n] To:tf d"ne"t bfloTj k"/f ug{ g;s]df To:tf bfloTjx¿ lgisfzgstf{n] k"/f ug]{5 .
@%=$= l;l8P;l; jf /lhi6«f/af6 of] ;Demf}tfsf] vf/]h u/]tfklg, o; ;Demf}tfkqsf Joj:yf / To;af6
pTkGg kf/:kl/s clwsf/ tyf bfloTjx¿, To:tf] vf/]h;Fu gaflemP;Dd, ;Demf}tf k|efjsf/L /x]sf
cjlwsf ;a} sfo{, lnvt, ;Dkflbt sfo{ / sf/f]af/ kIfx¿nfO{ aGwgsf/L /xg]5g\ .
@^= xhf{gf M
@^=!= lgisfzgstf{ / /lhi6«f/n] lwtf]kq lgisfzgstf{sf tkm{af6 P]g, lgod, ljlgodfjnL / ;~rfng
lgb]{lzsfsf] pNn+3gdf sd{rf/L, Ph]G6 jf cGoyf s'g} sfo{ lnvt af6 ePsf] s'g} klg nfk/jfxLaf6
l;l8P;l;nfO{ x'g uPsf ;a} Iflt, xfgL, gf]S;fgL jf ;a} bfjL dfu, d'2f, sf/jfxL, cGo h'g;'s}
sfo{k|lqmofsf ;DalGwt ;a} nfut, b:t'/ tyf vr{nufot l;l8P;l;sf] xfgL/lxt ;'/Iffsf] xhf{gf
lbg]5 . o; k|of]hgsf nflu lghsf clws[t, sd{rf/L, Ph]G6af6 ePsf dg;fok"j{s jf cGoyf h]
ePklg ;Dk"0f{ s[tsfo{ -sfo{ jf csfo{_ nfO{ lgisfzgstf{n] u/]sf] s[tsfo{ -sfo{ jf csfo{_ dflgg]5 .
lgisfzgstf{ / /lhi6«f/sf] nfk/jfxLaf6 lxtu|fxLnfO{ Iflt jf gf]S;fgL ePdf l;l8P;l;n], cfjZos
b]v]df, cGo s'/fsf cltl/Qm l;l8P;l;;dIf /x]sf s'g} klg lwtf]kqsf] ldnfg jf afF8kmfF8åf/f,
;j{k|yd To:tf] Iflt jf gf]S;fgLnfO{ k'lt{ u/fpg]5 / ePsf] Iflt lgisfzgstf{ / /lhi6«f/af6 pk/
ul/lng]5 .
@^=@= l;l8P;l;n] cfkm" jf cfˆgf clwsf/L, sd{rf/Lsf sfo{af6 P]g, lgod, ljlgodfjnL / ;~rfng
lgb]{lzsfsf] pNn+3g jf unt k|:t'lt jf hfn;fFhL, df:g], l;l8P;l;sf] lgisfzgstf{k|ltsf] bfloTj k"/f
gu/]sf jf ;]jfsf] s'g} klg sldsdhf]/Laf6 lgisfzgstf{ / /lhi6«f/nfO{ x'g uPsf ;a} Iflt, xfgL,
gf]S;fgL jf bfjL, cGo h'g;s} sfo{k|lqmof;Fu ;DalGwt b:t'/ tyf vr{ lgisfzgstf{ / /lhi6«f/nfO{
xhf{gf lbg]5 .
@&= sfa'aflx/sf] kl/l:ylt M
o; ;Demf}tf jf ljlgodfjnLdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cfFwL, af9L, r6\ofª, e"FO{rfnf],
cfunfuL, lj:kmf]6g jf b}jL 36gf, o'4, ljb|f]x, qmflGt, x'nb+uf, lgif]wf1f, gfsfaGbL, cj/f]w, b+uf,
gful/s snx, x8\tfn, tfnfaGbL, alxisf/, s'g} pkof]uL ;]jfdf cj/f]wh:tf dhb'/ sf/jfxL jf
czflGt, zq'sf] sf/jfxL cfk/flws if8oGq, cft+ssf/Lsf] ultljlw jf tf]8kmf]8, ljWj+z, cgfxs k|j]z
jf k|ltsf/ ug{ g;lsg] cGo s''g} zlQm jf afWotfnufot sfa' jf lgoGq0faflx/sf 36gfåf/f o;
;Demf}tfcGtu{tsf] bfloTjdf s'g} sfo{ ;Dkfbg gu/]sf], ljnDa u/]sf] jf pNn+3g ePsf]df s'g} Ps
kIfnfO{ x'g uPsf] xfgLgf]S;fgL, Iflt jf Ifltk"lt{ lbg csf]{ kIf pQ/bfoL x'g]5}g .
@*= hgfp
o; ;Demf}tfcg';f/ lbOg cfjZos x'g] s'g} klg hgfp jf ;~rf/ lnlvt ¿kdf / k|fkssf]
xfn;fnsf] 7]ufgfdf gk7fP;Dd aGwgsf/L x'g]5}g .
@(= k|efj/lxttfsf] xb
of] ;Demf}tfsf] s'g} klg k|fjwfg s'g} cbfnt jf lgodgsf/L lgsfon] u}/sfg"gL, k|efjz"Go jf nfu" ug{
g;lsg] egL 7x/ u/]df jf s'g} sfg"gsf] ;+zf]wg, ;"rgf jf Goflos lg0f{osf sf/0fn] z"Go jf nfu" ug{
g;lsg] agfOPdf o; ;Demf}tfdf x'g'kg]{ ;Dej eP;Dd ;Demf}tfsf cGo k|fjwfgx¿ km]/abn gu/L
To:tf] k|fjwfg lgliqmo jf k|efj/lxt x'g]5g\ . t/ ;f] s'/fn] ;Demf}tfsf afFsL k|fjwfgx¿nfO{ c;/
ug]{5}gg\ .
82
#)= af]8{af6 ePsf ;+zf]wg jf x]/km]/ aGwgsf/L x'g]
af]8{af6 o; ;Demf}tfdf ul/Psf yk36, x]/km]/, kl/dfh{g, ;+zf]wg jf ltgpk/sf s'g} k|fjwfg o;sf
kIfsf nflu aGwgsf/L x'g]5g\ .
#!= kl/Tofu ug{ gkfpg]
s'g} klg kIfn] o; ;Demf}tfcGtu{t ePsf jf sfg"gdf /x]sf s'g} klg clwsf/ jf pkrf/ lnlvt
¿kdf sfof{Gjog u/]afx]s kl/Tofu ug{, 5f8\g jf cnlUug kfpg]5}gg / kIfx¿ To:tf clwsf/ jf
pkrf/ k|of]u gug{ jf ljnDa ug{] s'/fn] To;sf] kl/Tofu u/]sf] s'/f jf o; ;Demf}tfsf] t];|f] kIfn]
u/]sf] s'g} sfo{ljlw, pNn3g kl/Tofu lqmofzLn x'g]5}g ;fy} o; ;Demf}tfcGtut jf cGo
sfg"gcGtu{t pknAw clwsf/, ljz]ifflwsf/ jf pkrf/sf] Ps jf cf+lzs k|rng klg x'g]5}g jf
;fdfGotof o:tf ;a} clwsf/, zlQm, ljz]ifflwsf/ jf pkfox¿ Pscsf{df cg]s / ;~roL eP/
:jLsfl/Psf x'g]5}gg\ . s'g}klg kIfn] o; ;Demf}tf cGt{ut ePsf / sfg"g;Fu gaflemg] lnlvt ?kdf
;+zf]wg gu/L o;sf k|fjwfg k/Tofu ug{ kfpg] 5}gg\ / o;sf
#@= cg'zf;g / sf/jfxL
kIfx¿sf aLrdf pTkGg x'g ;Sg] ljjfb tyf leGgtfsf ;DaGwdf ljlgodfnLdf tf]lsPcg';f/sf]
dWo:ytf ;ldlt ;DaGwL k|fjwfgx¿sf] kIfx¿n] kfngf ug'{kg]{5 .
##= lgodgsf/L efiff
o; ;Demf}tfkqsf] ljifoj:t'sf ;DaGwdf kIfx¿sf aLrdf sfof{Gjog x'g] ;a} lnvt, sfuhft tyf
n]vfO / cfbfgk|bfg ul/g] kqfrf/ g]kfnL efiffdf x'g]5g\ h'g kIfx¿aLrsf] lgodgsf/L efiff x'g]5 .
#$= lgodgsf/L sfg"g
of] ;Demf}tf g]kfnsf] k|rlnt sfg"gåf/f lgodg tyf JofVof x'g]5 .
#%= ;Demf}tfsf] sfof{Gjog
of] ;Demf}tfsf] sfof{Gjog o;sf] ;Ssn k|ltaf6 ul/g]5 h'g o;sf kIfx¿;Fu /xg]5g\ .
;Demf}tfsf k|yd ;Demf}tfsf bf];|f] kIf ;Demf}tfsf t];|f] kIf
kIf
l;l8P;l;sf] tkm{af6 lgisfzgstf{sf] tkm{af6 /lhi6«f/sf] tkm{af6 clVtof/ k|fKt
clVtof/ k|fKt clVtof/ k|fKt ============ JolQmsf] gfdM
JolQmsf] gfdM JolQmsf] gfdM b:tvt M
b:tvt M b:tvt M sDkgLsf] 5fkM
sDkgLsf] 5fkM sDkgLsf] 5fkM

;fIfL ;fIfL ;fIfL


!= ============================== != ============================== != ==============================

O{lt ;+Djt ============ ;fn =============== dlxgf ============ ut] /f]h========== z'ed\ .

83

You might also like