VEZİRKÖPRÜ MESLEK

YÜKSEKOKULU

ORMANCILIK / ORMANCILIK VE
ORMAN ÜRÜNLERİ PROGRAMI

ORP203- HAVZA VE MERA

AMENAJMANI
Öğr. Gör. Cemil ÖZDEMİR
 Havza Tanımı

ORP203 – HAVZA VE MERA

AMENAJMANI
Hafta-1
HAVZA NEDİR?
• Yağış havzası ya da su toplama havzası farklı
şekillerde tanımlanabilmektedir.

• Yağış havzasının en geniş anlamda tanımını

“sırtlardan geçen su ayrım çizgisinin sınırladığı,
üzerinde toplanan suların tek bir noktadan
çıkışa ulaştığı, içbükey topoğrafik yapıya sahip
arazi parçaları” olarak ifade edebiliriz.

• Çeşitli fiziksel ve ekolojik özellikleri bakımından

havzalar, birer topoğrafik ve hidrolojik arazi
• birimi niteliğindedirler.
 Bir havzanın
genel görünümü
Bir yağış havzası su ayrım
çizgisi ile sınırlıdır. Bu çizgi
boyunca yüzeysel sular iki
komşu havza Arasında
bölünür. Bir de yeraltı Suyu
ayrım çizgisi vardır. Bu iki
ayrım çizgisi birbiri üzerine
oturduğu sürece, bir
havzadan diğerine yeraltı
suyu kaçağı yoktur. Fakat
bazen jeolojik yapı öyle olur
ki, bir havzadan diğerine
yeraltı suyu kaçağı meydana
gelir.
• Havza sınırları belirlenirken yapay sınırları
(karayolu, demiryolu vb.) da dikkate almak
gereklidir. Yüzeyde meydana gelen hidrolojik
süreçler çeşitli yapılar (içme suyu ve
kanalizasyon şebekesi, yollar, kuyu ve göletler)
tarafından etkilenebilir.
 Havza sınırlarının belirlenmesi Aşama 1 Havza sınırlarının belirlenmesi Aşama 2

• Geleneksel olarak havza sınırlarının belirlenmesinde

eşyükselti eğrili topoğrafik harita gereklidir. İlk önce nehrin
çıkış noktası işaretlenir (O). Daha sonra sağ veya sol
yamaçtaki en yüksek noktalar belirlenir (X). Belirlenen
noktalar eşyükselti eğrilerini dik kesecek şekilde birleştirilir.
Havza: Su ayrım çizgileriyle sınırlanmış, üzerine
düşen yağış sularını yeraltı ve yüzeysel olarak tek
bir çıkış noktasına ulaştıran içbükey topoğrafik
yapıya sahip bir arazi parçasına havza denir.
• Küçük havzalar birleşerek daha büyük
havzaları oluştururlar.

• Bir havza üzerinde tek bir arazi kullanımı

olabileceği gibi çeşitli ve farklı arazi kullanımları
da bulunabilir.

• Havzalar çok sarp topoğrafik yapıya sahip

olabileceği gibi düze yakın bir topoğrafik yapı
da gösterebilirler.
Değişik dış şekillere sahip olabilirler. Oval, yassı, ince
uzun gibi.

İnce Uzun Yassı Oval

 Bir havza üzerinde tek bir arazi kullanımı olabileceği gibi
çeşitli ve farklı arazi kullanımları da bulunabilir.

Yaban hayatı,
Rekreasyon Tarım

Orman

Mera Dere Boyu

(Riperian
zone)

Yerleşim
Havzalar çok sarp topoğrafik yapıya sahip olabileceği
gibi düze yakın bir topoğrafik yapı da gösterebilirler.
• Kapalı havzalar sularını denizlere kadar ulaştıramayıp kuruyan
veya göle dökülüp kalan akarsulardır. Kapalı havzaların
oluşmasında; yer şekillerinin oluşumu ve iklim etkilidir. Kapalı
havzalar genellikle içkesimlerde, kurak iklim bölgelerinde
görülür.
• Açık havzalar ise kıyı kesimlerde ve nemli iklim bölgelerinde
görülür.
Türkiye'deki
•
başlıca kapalı havzalar
• Van GölüKapalı havzası
• Tuz Gölü
• Burdur Gölü
• Konya Ovası
• Akarçay
• Seyfe Gölü
• Develi
• Afyon Suları
• Acıgöl Van gölünün uzaydan çekilmiş görüntüsü
• Tomarza
Küçük havzalar birleşerek daha büyük havzaları oluştururlar.

Havzacık 1
Havzacık 3

Havzacık 2
Havza Amenajmanı
Nedir?
 Havza Amenajmanı
“ Bir yağış havzasında erozyonu ve
taşkınları kontrol altına almak ve arzu
edilen kalite ve miktarda su üretmek
amacı ile havzanın özelliklerine göre
saptanmış temel amaçlara yönelik
sosyal ve ekonomik koşulları da
dikkate alarak, havzadaki doğal
kaynakların idaresi ve bunlardan
faydalanmanın düzenlenmesine havza
amenajmanı denir.”
 Havza – Havza amenajmanı
Sırtlardan geçen Bir yağış havzasında
su ayrım erozyon, taşkın ve
çizgisinin istenmeyen diğer olayları
sınırladığı, kontrol altına almak ve en
üzerinde toplanan yüksek kalite ve miktarda
suların tek bir su üretmek için;
noktadan çıkışa havzadaki sosyo-
ulaştığı, içbükey ekonomik koşulları da
topoğrafik yapıya dikkate alarak havzadaki
sahip arazi doğal kaynakların idaresi
parçalarına denir. ve bunların
düzenlenmesidir.
Topoğrafik havza Topoğrafik havza
Geçirgen bir toprak
örtüsünün altında
geçirimsiz bir tabaka
(kayaç) varsa havza
Sınırları topoğrafik
Sınırlardan farklılık
gösterir ve gerçek
havza Olarak
adlandırılır. Özellikle
bu durum Karstik
bölgelerde görülür.
• Bir havza alanı, birbirinin kolu durumunda olmayan,
birbirinden bağımsız olarak bir akarsuya, bir göle ya da
denize akan iki ya da daha fazla küçük derenin su
çekim alanını ve suyunu içine alabilir.
• Nehir Havzası: Havza tanımı ile aynı,
ancak daha büyük bir ölçeğe sahiptir.
Kızılırmak nehri havzası, nehre bağlı
yan kol havza alanlarının suyunu da
denize boşaltır.
• Bu ders kapsamında, eş anlam
taşıyan havza yağış havzası ve su
toplama havzası gibi terimlerin en
kısası olan Havza sözcüğü
kullanılacaktır.
• Havza şekil bakımından genel olarak
armut biçimini andırmakta ise de
simetrik veya pek çok değişik
biçimlere de sahip olabilir.
Nehir havzası; havza tanımı ile aynı, ancak daha büyük bir ölçeğe
sahiptir. Kızılırmak nehri havzası, nehre bağlı yan kol havza alanlarının
suyunu da denize boşaltır. Türkiye 25 adet hidrolojik havzaya ayrılmıştır.
Havzaların ortalama yıllık toplam akışları 186 milyar m³'tür. Havza
verimleri birbirlerinden farklı olup, Fırat ve Dicle havzalarının toplam
ülke potansiyelinin yaklaşık % 28,5'ine sahip olduğu görülmektedir.
KAYNAKLAR
• Doç. Dr. Sezgin HACISALİHOĞLU – HAVZA AMENAJMANI DERSİ
http://www.ktu.edu.tr/dosyalar/havzaamenajmani_ed444.pdf (erişim
14.10.2019)
• Prof. Dr. Ömer KARA – HAVZA AMENAJMANI DERSİ
http://www.ktu.edu.tr/dosyalar/15_01_07_d7311.pdf (erişim 14.10.2019)
• Prof. Dr. Hayrettin EKİZ – ÇAYIR VE MERA YÖNETİMİ
https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/33773/mod_resource/conte
nt/0/%C3%87AYIR%20VE%20MERA%20Y%C3%96NET%C4%B0M%
C4%B0%20DERS%20MATERYAL%C4%B0%2013.%20KONU.pdf
(erişim 4.02.2018)
• AVCIOĞLU, R. – ÇAYIR-MERA BİTKİ TOPLULUKLARININ
ÖZELLİKLERİ VE İNCELENMESİ – EGE ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT
FAKÜLTESİ YAYINLARI
• ÖZHAN, S. – HAVZA AMENAJMANI – İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
ORMAN FAKÜLTESİ HAVZA AMENAJMANI ANABİLİM DALI