Komunikasyon at Pananaliksik Q2 LAS

11
Komunikasyon at
Pananaliksik
sa Wika at Kulturang
Pilipino
Ikalawang Markahan
LEARNING ACTIVITY SHEET
i
COPYRIGHT PAGE
Learning Activity Sheet

Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Filipino
Grade 11
Copyright @ 2020
DEPARTMENT OF EDUCATION
Regional Office No. 02 (Cagayan Valley)
Regional Government Center, Carig Sur, Tuguegarao City, 3500
“No copy of this materials shall subsist in any work of the Government of the Philippines.
However, prior approval of the government agency or office wherein the work is created shall
be necessary for exploitation of such work for profit.”
This material has been developed for the implementation of the K to 12 Curriculum through
the Curriculum and Learning Management Division (CLMD). It can be reproduced for
educational purposes and the source must be acknowledged. Derivatives of the work including
creating an edited version, an enhancement of supplementary work are permitted provided all
original works are acknowledged and the copyright is attributed. No work may be derived from
the material for commercial purposes and profit.
Consultants:
Regional Director ESTELA L. CARIŇO, EdD, CESO IV
Assistant Regional Director RHODA T. RAZON, EdD, CESO V
Schools Division Superintendent MADELYN L. MACALLING, PhD, CESO VI
Assist. Schools Division Supt. EDNA P. ABUAN, PhD
DANTE J. MARCEL, PhD, CESO VI
Chief Educ. Supervisor, CLMD OCTAVIO V. CABASAG, PhD
Chief Education Supervisor, CID RODRIGO V. PASCUA, EdD
Development Team
Writers : Julieta G. Asuncion, Pauline C. Elefante, Aiza C. Tagao, Valen Joy
B. Reyes, Abraham S. Gamal, Jollibeth D. Jose, Richelle S. Uy,
Reynold B. Bartolome, Janice C. Paguirigan
Content Editors : Mark-Jhon R. Prestoza, Jun-jun R. Ramos, Rey Pascual, , Jennifer S.
Gannod, Romeo Bugayong, Jr. Ronald M. Masiddo
Language Editor : Ana M. Rubang, Orlyne T. Demerin, Elisa Sabado, Jackielyn
Partible, Evelyn A. Saladino, Lucena Colobong
Illustrator :
Layout Artist : June Anne Nathalie C. Villanueva
Focal Persons : Marietess B. Baquiran, EPS Filipino, SDO Isabela
Ma. Cristina Acosta, EPS LRMDS, SDO Isabela
Romel Costales, Regional EPS Filipino
Rizalino Caronan, Regional EPS LRMDS
Printed by DepEd Regional Office No. 02

Regional Center, Carig Sur, Tuguegarao City
ii
Talaan ng Nilalaman
Mga Kasanayang Pampagkatuto Pahina
Natutukoy ang iba’t ibang paggamit ng wika sa mga 1

napakinggang pahayag mula sa mga panayam at balita sa radyo
at telebisyon (F11PN – Iia – 88)
Natutukoy ang iba’t ibang paggamit ng wika sa nabasang 10

pahayag mula sa mga blog, social media posts at iba pa
(F11PD – Id – 87)
Naipaliliwanag ng pasalita ang iba’t ibang dahilan, anyo at 22

pamaraan ng paggamit ng wika sa iba’t ibang sitwasyon (F11PS –
IIb – 89)
Nasusuri at naisasaalang-alang ang mga lingguwistiko at kultural 28

na pagkakaiba-iba sa lipunang Pilipino sa mga pelikula at dulang
napanood (F11PD – IIb – 88)
Nakasusulat ng mga tekstong nagpapakita ng mga kalagayang 51

pangwika sa kulturang Pilipino (F11PU-IIc-87)
Natutukoy ang iba’t ibang register at barayti ng wika na ginagamit 61

sa iba’t ibang sitwasyon (Halimbawa: Medisina, Abogasya, Media,
Social Media, Inhinyero, Negosyo, at iba pa) sa pamamagitan ng
pagtatala ng mga terminong ginamit sa mga larangang ito
(F11WG-IIc-87)
Nakagagawa ng pag-aaral gamit ang social media sa pagsusuri at 75

pagsulat ng mga tekstong nagpapakita ng iba’t ibang sitwasyon
ng paggamit sa wika (F11EP-IId-33)
Nabibigyang-kahulugan ang mga salitang ginamit sa talakayan. 85

(F11PT-IIe-87)
Napipili ang angkop na mga salita at paraan ng paggamit nito sa 94

mga usapan o talakayan batay sa kausap, pinag-uusapan, lugar,
panahon, layunin, at grupong kinabibilangan. (F11PS–IIe – 90)
Nahihinuha ang layunin ng isang kausap batay sa paggamit ng 102

mga salita at paraan ng pagsasalita (F11WG- IIf – 88)
Nakabubuo ng kritikal na sanaysay ukol sa iba’t ibang paraan ng

paggamit ng wika ng wika ng iba’t ibang grupong sosyal at kultural
sa Pilipinas (F11EP – IIf – 34)
Nasusuri ang ilang pananaliksik na pumapaksa sa wika at 112

kulturang Pilipino (F11EP – IIf – 34)
iii
Naiisa-isa ang mga hakbang sa pagbuo ng isang makabuluhang
pananaliksik (F11PU – IIg – 88)
Nagagamit ang angkop na mga salita at pangungusap upang

mapag-ugnay-ugnay ang mga ideya sa isang sulatin (F11WG –
IIh – 89)
Nakasusulat ng isang panimulang pananaliksik sa mga

penomenong kultural at panlipunan sa bansa (F11EP – IIij – 35)
iv
Kalipunan ng mga Gawaing Pagkatuto sa Filipino 11
Pangalan:_______________________________ Lebel:__________
Seksiyon: _______________________________ Petsa:__________
GAWAING PAMPAGKATUTO
MGA SITWASYONG PANGWIKA NG PILIPINAS
Panimula (Susing Konsepto)
www.lifestyle.abs-cbn.com www.msnentertainment.com
www.scoopnest.com www.msnentertainment.com
• Kilalanin kung sino-sino ang mga personalidad sa itaas at ang kanilang mga
programang panradyo at pantelebisyon na kinabibilangan.
1
• Ano-ano ang kahalagahan ng pagbabalita sa panlipunang pag-unlad?
• Paano mo mailalarawan ang paggamit ng wikang Filipino sa mga
napakikinggang balita sa radyo at telebisyon?
WIKANG FILIPINO AT MASS MEDIA

Malaki ang impluwensiya ng Mass Media sa lipunan. Ito ay isa ring malaking
industriya at kinikilala bilang ikaapat na Estado (Fourth Estate) kasunod ng tatlong
sangay ng pamahalaan at umiiral sa mga bansang Demokratiko.
Dahil na rin sa makabagong teknolohiya, mas napadadali na ang paggamit ng
mass media. Kasama sa sangay ng mass media ang pahayagan, radyo, at
telebisyon. Ito rin ang ginagawang libangan, pinagkukunan ng balita at dahilan ng
pagsikat ng ilan.
Ayon kay Marshall Mcluhan, Mass Media rin ang dahilan kung bakit mas
napalalawak pa natin ang kaalaman sa makabagong teknolohiya. Sa tulong ng mga
balita, pahayagan, magazine at iba pang sangay ng mass media ay mas maalam na
tayo sa kung ano ang mga bagong kagamitan o gadgets.
Isa rin sa aming mga natalakay ay tungkol sa radyo – ang media ng masa.
Radyo ang pinakamura kumpara sa mga telebisyon o ibang media gadget. Maaari
din itong umandar gamit lamang ang baterya. Tipikal itong ginagamit na paraan sa
mga baryo o lugar na hindi abot ng elektrisidad. Ang mga drayber ng taxi ay
madalas nakikinig sa radyo, pati ang mga nasa pribadong sasakyan, at ang ibang
nasa tahanan, restawran, at opisina ay kinahihiligan din na making sa radyo ng
balita, musika, o mga ilang programang panradyo mula sa estasyon sa AM at FM.
KASANAYANG PAMPAGKATUTO AT KODA

Natutukoy ang iba’t ibang paggamit ng wika sa mga napakinggang pahayag mula sa
mga panayam at balita sa radyo at telebisyon (F11PN – Iia – 88)
Gawain 1
Hasain ang kakayahang Sosyolingwistik sa pamamagitan ng pagtukoy sa mga

pangunahing detalye ng balitang panonoorin mula sa Youtube.
(http://m.youtube.com/watch?v=PK9yyVxGrtc). Punan ang mga patlang sa ibaba.
2
Anti-Terrorism Bill, Pinirmahan na ni President Duterte
Nilagdaan na ni Pangulong Rodrigo Duterte ang kontrobersyal na anti-terrorism bill, ayon sa

pahayag ng Malacañang ngayong hapon. Kahapon lang nang sabihin ni Roque na nasa "final review" na ng
legal team ni Digong ang kontrobersyal na panukalang batas, bagay na tinututulan ng marami dahil sa aniya'y
pagtapak nito sa karapatang pantao.
Ilan dito ay ang pagpahintulot sa pagkulong ng suspek nang 14 hanggang 24 araw nang walang
warrant of arrest at walang pormal na kaso. Binibigyan din nito ng kapangyarihan ang Anti-Terrorism Council
(ATC), na hindi naman korte, para ideklarang "terorista" ang isang indibidwal o grupo basta't mahanapan nila
ng "probable cause."Una nang sinabi ng Integrated Bar of the Philippines at iba't ibang grupo ng mga
abogado na "unconstitutional" ito sa dahilang inaagawan daw ng kapangyarihan ng ATC ang hudikatura sa
mga probisyon nito.
Pangamba naman ng maraming oposisyon at aktibista, maaari itong magamit kahit sa mga kritiko ng
gobyerno kahit hindi ka naman terorista. Huwebes nang ipasa ng Bangsamoro Transition Authority Parliament
ang Resolution 239 para pakiusapan si Duterte na i-veto ang anti-terrorism bill, para na rin mabigyan ang
Konggreso ng oportunidad na i-review at sagutan ang iba't ibang isyu rito gaya ng kalabuan, kalawakan ng
saklaw at iba pang usapin."
Ilang grupo na ang nagsabing tuloy-tuloy nilang lalabanan ang batas hanggang umabot sa Korte
Suprema. Tinawag din ng NUPL bilang "most unpopular" legislation ang anti-terrorim bill, lalo na't itinutulak
daw ito ng gobyernong uhaw sa kapangyarihan.
Inaasahan din na maghahain ng kanyang petisyon laban sa anti-terrorism bill siu retired Supreme
Court Senior Associate Justice Antonio Carpio. Gayunpaman, wala pang petsa kung kailan nila ito ihahain.
"The anti-terrorism act as part of the land, it is as if the Philippines is permanently under a situation worse than
martial law," banggit ni Carpio.
Ilang probisyon ng batas ang matatawag na "mas matindi pa sa batas militar," sa dahilang hanggang
tatlong araw lang maaaring mamalagi sa kulungan ang mga taong hindi pa nakakasuhan.
Report ni Mel Tiangco

24 Oras (GMA News)
July 03, 2020
Ano?
Sino?
Kailan?
Saan?
Paano?
Bakit?
3
Gawain 2
Panoorin ang episode ng Kapuso Mo, Jessica Soho: na pinamagatang “Carwash
Boy noon, Milyonaryo na Ngayon!” Mula sa napanood, gamit ang talahanayan,
magtala ng mga salita na naaayon sa iba’t ibang antas ng wika.
(http://m.youtube.com/watch?v=TNqBLCe91Y)
Kapuso Mo, Jessica Soho: Carwash boy noon, Milyonaryo na ngayon!
Halos nangungulubot na raw noon ang balat sa maghapo’t magdamag kakalinis ng kotse ng carwash
boy na si Edmar. Makalipas ang labing-anim na taon, eto na si Edmar ngayon. Naglilinis pa rin ng sasakyan.
Pero ang nililinis niyang SUV, pagmamay-ari na niya at meron pa siyang ibang kotse at delivery vans.
Nagmamay-ari na rin siya ng dalawang bahay, isang paupahang apartment, isang condominium unit at isang
3 storey building.
Ang carwash boy noon na 100 pesos lang kada araw ang naiuuwi. Ang carwash boy noon kumikita na
ngayon ng milyong piso. Gusto niyo bang malaman kung paano siya umasenso? Tara! Magkape tayo.
Singpait daw ng kape ang buhay ng laki sa hirap at produkto pa ng broken family na si Edmar. Sa Maynila
noon nagtatrabaho ang kanyang ina kaya lumaki siya sa poder ng mga kamag-anak. Kalaunan, binawi rin
siya ng kanyang ina at tumira sa Maynila. Kasa-kasama ang kanyang stepfather. Tinanggap na ni Edmar na
hindi na mabubuo ang kanilang pamilya. Ni isang family picture nga raw, wala sila.
Para makapagtapos ng hayskul, si Edmar nagtinda ng gulay, naging parking boy, nagbantay sa
computer shop at naging carwash boy din. Ang mga nakukuha raw nilang tip, pinaghahati-hatian nilang
magkakasama kaya ang naiuuwi na lang niya sa maghapong pagka-carwash, 100 pesos.
Kinalaunan, sa kagustuhan niyang lumaki ang kanyang kita, nakipagsapalaran si Edmar bilang OFW sa
Qatar. ‘Yun nga lang hindi naging sing-init ng kape ang kanyang kapalaran. Matapos ang dalawang buwan,
umuwi sa Pilipinas si Edmar na walang kapera-pera. Dito siya pumasok bilang stockman sa isang mall. At
dahil sa kagustuhan niyang may matapos, nag-enrol siya sa TESDA lalo’t ang mga nakatapos ng anumang
kurso sa TESDA, may makukuhang 8,000 na allowance. Ang kinuha niyang kurso, barista. Ang nakuhang
8,000 sa TESDA at naipon niya mula sa kanyang naunang trabaho, ipinuhunan niya upang magtayo ng
kauna-unahang food cart ng coffee frappe. At pumatok ang kanyang food cart business! Kaya
nakapagpagawa siya ng anim pang food cart. Dito na siya unti-unting umasenso at nagbago ng kapalaran.
Sa panahon ding yun din niya nakilala ang kanyang napangasawa, si Kim. Si Kim daw ang lucky charm
ni Edmar. Pero matapos nilang ikasal, humina ang benta ng kape ni Edmar. Nagkasunod-sunod din ang mga
pagsubok. Sa puntong’yon naisipan niyang isugal muli ang kanyang natitirang pera sa iba pang food cart.
Hanggang unti-unting nakabawi at matapos ang ilang taong pagsisikap, ang taong may iisa lang food cart,
ngayon, 250 nationwide!
Samantala, ang sama ng loob ni Edmar sa kanyang ina, kinalimutan na niya. Sa halip ipinaranas niya
rito ang mga bagay na hindi niya naranasan gaya ng sariling bahay at sasakyan. Pero ang kaligayahan, hindi
talaga nalulubos. Nitong nakaraan lang kasi, na-diagnose ang kanyang inang may malubhang sakit. At
sabihin mang na kay Edmar na ngayon ang lahat ng yaman at ari-arian, may isang bagay dawn a gusting-
gusto niyang makamtan. Picture ng kaniyang ama’t ina na magkasama. Kaya nitong huwebes, iniluwas
naming ang kanyang ama na si mang Eduardo upang makasama ang mag-ina.
Lumaki mang punong-puno ng hinanakit si Edmar, natuto siyang magpatawad. Pinairal ang
pagmamahal pagmamahal dahil ang tagumpay walang saysay kung hindi kasama ang mga mahal sa buhay.
Jessica Soho
KMJS ’15 (July 10, 2018)
4
Balbal Kolokyal Lalawiganin Pambansa Pampanitikan
B. Sagutan ang mga naihandang gabay na tanong mula sa binasa o pinanuod na

dokumentaryo.
1. Anong antas ng wika ang nangingibabaw na ginamit sa kabuuan ng

dokumentaryo? Sa palagay mo, bakit ito ang antas ng wikang ginamit?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
2. Ano ang maaaring maging epekto ng paggamit ng iba’t ibang antas ng wika
sa pagbabalita?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
3. May nakikinita ka bang pagbabago sa paraan ng pagbabalita sa Pilipinas

sampung taon mula ngayon? Kung mayroon, ano-ano ang mga ito?
Maglahad ng mga ilang obserbasyon ukol dito.
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
5
Gawain 3:
Panoorin ang pambungad ng programang pantelebisyon na 24 Oras at programang
panradyo na DZMM Teleradyo sa pamamagitan ng mga sumusunod na link:
(24 Oras : http:/m.youtube.com/watch?v=q-fZf-a1dRo&t=93s),
(DZMM Teleradyo: http:/m.youtube.com/watch?v=FjuS1SDSp8A).
Sa pamamagitan ng Venn Diagram, ilahad ang pagkakatulad at pagkakaiba ng

dalawang programa sa paraan ng paggamit ng wika.
Mike: Pasukan sa mga pampublikong paaralan, iniurong ng DepEd sa Oktubre a-singko. Paano
kaya ang mga pampribadong paaralan na nagsimula na? Paghahatid ng mga module, problem pa
rin ng ilang guro.
Live mula sa GMA Network Center, ito ang 24 Oras!
Mel: Magandang gabi po Luzon, Visayas at Mindanao! Inurong ng Department of Education ang
pagsisimula ng klase sa mga pampubliko at pribadong paaralan.
Vicky: Imbes na sa August 24, sa October 5 na po ang balik eskuwela. Nag-MECQ raw kasi sa
Metro Manila at sa ilang karatig lalawigan kaya nagkaproblema sa kanilang paghahanda.
Mike: Ito po ang tanong ngayon, paano yung mga paaralang nakapagsimula na sa kanilang mga
klase? Alamin sa Report ni Cedrick Castillo.
24 Oras
Agosto 14, 2020
Ted: We are starting the show today with the one and the only, DJ Cha Cha! Good morning Girl! Yun
Oh!
Cha-Cha: Goooooood morning! Good morning baby!
Ted: Good morning baby! Mukhang hindi ka pa nakapagpapalit ng lokasyon ah.
Cha Cha: Naku oo nga. Yeah Yeah Yeah baby!
Ted: Anong Yeah Yeah Yeah? Nasaan ka pa rin? (tawanan)
Cha Cha: Bakit namimis mon a ba yung likod ng aparador? (tawanan)
Ted: Nakapag-recharge ka na ba? Hand aka na bas a mga tatalakayin natin ngayong umaga?
Cha Cha: Handa na baby!

Tambalang Ted Failon at DJ Cha Cha
DZMM Teleradyo
Agosto 17, 2020
6
Radyo Telebisyon
Gawain 4
Ang Vlogging ay isa sa mga modernong paraan sa paggamit ng wika sa
pagpapadaloy ng mga impormasyon. Ito rin ang isa sa pinaka-popular na paraan sa
paghahatid ng iba’t ibang uri ng impormasyon sa kasalukuyan na maaaring maabot
sa sa social media anumang oras. Bilang pangwakas na gawain, gumawa ng isang
vlog na may temang “Ang Komunidad sa gitna ng Pandemya” na tatalakay kung
paano ang buhay ng iyong mga kababaryo/kababayan sa gitna ng pandemya.
Lakipan ito ng mga pakikipanayam upang mas maging makatotohanan.
Pamantayan sa Pagmamarka:
Mga Bahagi Bahagdan
Kaayusan 25%
Pagkamalikhain 25%
Nilalaman 25%
Istilo 25%
Kabuuan 100%
Pangwakas
Ang radyo at telebisyon ay ang mga pangunahing daluyan ng impormasyon at
balita na abot-kamay ng sinumang Pilipino. Hindi rin maitatanggi ang mahalagang
papel na ginagampanan ng wika upang maging maayos ang mga daluyang ito. Sa
patuloy na pag-unlad ng teknolohiya at pag-imbulog ng iba’t ibang karunungan, ang
7
pagpapanatili sa kredibilidad ng pagbabalita sa mga daluyang ito ay patuloy na
mananatiling isang hamon tungo sa pagkamit ng disenteng lipunan.
8
Mga Sanggunian
A . Aklat
Dayag, A. at del Rosario MG. Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang
Filipino Espina, B. at Borja, F. (2011).Komunikasyon sa Akademikong
Filipino. Iloilo City. West Visayas State University Publishing House. Severo,
J.M. (2015)..
B. Internet
https://www.coursehero.com/file/38910422/MGA-SITWASYONG-PANGWIKAdocx/
Susi sa Pagwawasto
Gawain 1 Gawain 2 Gawain 3 Gawain 4 Gawain 5
Ang guro ang Ang guro ang Ang guro ang Pamantayan sa Pamantayan
magpapasya sa magpapasya sa magpapasya sa Pagmamarka sa
kawastuhan ng kawastuhan ng kawastuhan ng Pagmamarka
kasagutan ng kasagutan ng kasagutan ng
mga mag-aaral. mga mag-aaral. mga mag-aaral.
9
Pangalan:_______________________________ Lebel:__________
Seksiyon: _______________________________ Petsa:__________
GAWAING PAGKATUTO
GAMIT NG WIKA SA MGA NABASANG PAHAYAG
(Blogs, Social Media Posts at iba pa)

Responsibilidad ng bawat indibidwal na pagyamanin at payabungin ang
kaalaman at husay sa wika, kasama na rito ang pagiging mapanuri sa bawat salitang
sinasabi o sinusulat.
Bawat indibidwal ay may sapat na kakayahang magamit ang isang wika na
kailangang pagtuunan ng pansin upang sanayin ang sarili sa bawat tungkulin. May
mga pagkakataong kailangang gamitin ang isang tungkulin sa isang sitwasyon, at may
mga pagkakataon din na kailangang gamitin ang dalawa o higit pang tungkuling
pangwika sa isang sitwasyon.
Sa larangan ng internet partikular sa mga SNS (Social Networking Service),
marami nang pagkakataon na naipamalas ang marubdob at impluwensiyal na
paggamit ng wika. Napakaraming mga post at mga meme sa Facebook hinggil sa
pagpapahayag ng iba’t ibang panawagan, hinaing, at komento ng mga ordinaryong
mamamayan tungkol sa iba’t ibang napapanahong isyu at paksa. Sa mga
halimbawang ito, makikita na ang paggamit sa wika ay may kaakibat na layunin.
Maaaring ito ay nakapagbibigay ng boses para sa isang ordinaryong indibidwal, o
nakapagtatanghal ng ninanais na identidad sa mga komunidad, o simpleng may nais
ipaisip, ipadama, at/o ipagawa sa sinumang makatatanggap ng mensahe gamit ang
internet.
.
Kasanayang Pampagkatuto at Koda

Natutukoy ang iba’t ibang paggamit ng wika sa nabasang pahayag mula sa mga
blog, social media posts at iba pa (F11PD – Id – 87)
Panuto
Basahin, suriin at unawain ang mga teksto at mga larawan na naihanda para
sa mga gawain sa aralin na ito.
10
Gawain 1
A. Gumupit/gumuhit ng mga larawan na alam mong sumisimbolo sa iba’t ibang
Social Netwroking Site. Idikit/iguhit sa kahon ang mga larawan at ipaliwanag ang
gamit nito.
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
Pamantayan sa Pagmamarka Marka Natamong

Marka
Kaangkupan sa Paksa 5
Kalinisan at Kaayusan 5
Pagpapaliwanag 5
Kabuuan 15
B. Bsahin ang mga ilang pahayag mula sa mga talahanayan patungkol

sa gamit/tungkulin ng wika (Pasalita at Pasulat) mula kay Halliday
(1973)
11
PANG-INSTRUMENTAL
Katangian: Layuning makipagtalastasan upang tumugon sa pangangailangan ng
tagapagsalita. Ginagamit ito upang tukuyin ang preperensiya, kagustuhan at
pagpapasiya ng tagapagsalita o ng sumulat
Pasalita Pasulat
Pakikitungo, Pangangalakal, Pag- Liham Pangangalakal

uutos
PANG-REGULATORI
Katangian: Kumokontrol /gumagabay sa kilos ng iba.
Pasalita Pasulat
Pagbibigay panuto/direksiyon , Resipe, Direksiyon sa isang Lugar, Panuto sa

paalala Pagsusulit at Paggawa ng isang Bagay,
Tuntunin sa Batas na Ipinatutupad
PANG-INTERAKSIYONAL
Katangian: Nakapagpapanatili, nakapagtatatag ng relasyong sosyal
Pasalita Pasulat
• Kwentuhan at biruan ng • Liham Pangkaibigan

mga magkakaibigan • Liham Paanyaya
• Interaksiyon sa pagitan ng
guro at mag-aaral sa klase
• Kamustahan ng mag-anak
sa harap ng hapag-kainan
at marami pang iba
PAMPERSONAL
Katangian: Nakapagpapahayag ng sariling damdamin o opinyon
Pasalita Pasulat
Pormal o Di-pormal na talakayan, Editoryal o Pangulong-Tudling,Liham sa

Debate, o Pagtatalo Patnugot, Pagsulat ng Suring-Basa,Suring
Pelikula o Anumang Dulang Pantanghalan
12
PANGHEURISTIKO
Katangian: Naghahanap ng mga impormasyon o datos
Pasalita Pasulat
Pagtatanong, Pananaliksik, at Sarbey, Pamanahong papel, Tesis at

Pakikipanayam Disertasyon
PANGREPRESENTIBO
Katangian: Nagpahahayag ng komunikasyon sa pamamagitan ng mga simbolo o
sagisag
Pasalita Pasulat
Pagpahahayag ng hinuha o Mga Anunsyo, Patalastas at Paalala

pahiwatig sa mga simbolismo ng
bagay o paligid
PANG-IMAHINASYON
Katangian: Ang pagiging malikhain ng tao ay tungkuling nagagampanan niya sa
wika. Nalilikha ng tao ang mga bagay-bagay upang maipahayag niya ang kanyang
damdamin.
Pasalita Pasulat
Pagbigkas ng Tula, Pagganap sa Pagsulat ng Akdang Pampanitikan

Teatro
Basahin at unawaing mabuti ang mga sumusunod na paskil na sinipi mula sa blogs at
social media. Pagkatapos ay sagutan ang mga naihandang katanungan. Isulat ang
sagot sa bawat puwang.
C. SOCIAL MEDIA (FACEBOOK)

1. Sa pagsasabi ko na tanggalin n’yo ang kung ano-anong restriction sa kilos
naming “matatanda”, hindi ko ibig sabihin na gusto kong lumabas ng bahay
ngayon na. O gusto kong maglagalag. O tumambay sa computer shop o sa
mall. O humarot sa kalye. Wala pa akong nakitang matanda na nakatambay
sa mall at nagbo-boy or girl watching. Alam namin kung ano ang alangan
na sa aming edad. Ang gusto ko lang sabihin, hayaan n’yo sa amin ang
karapatan at kakayahan na pangalagaan ang sarili namin. Higit pa sa
malakas pa kami, productive pa kami, h'wag n'yo kaming alisan ng dignidad,
h’wag n’yo kaming ituring na alagain at walang silbi. Hindi lang gamot at
pagkain ang kailangan namin, na para sa inyo ay siyang tanging balidong
dahilan para kami lumabas ng bahay. Kailangan namin ang paggalang n’yo
sa kalayaan naming pagpasiyahan ang sarili naming buhay. Bakit
13
pasasamain n’yo ang buhay namin sa kung ano-anong patakaran? Kung
talagang nagmamalasakit kayo sa matatanda, bakit hinahayaan n’yo na ang
matatanda, at PWD pa nga, ay magtiis sa pila ng ayuda? May namatay na
nga diyan, di ba? Iyon ba ang tinatawag n'yong malasakit?
Sipi mula sa paskil ni: Lualhati Bautista Nailathala noong: Ika-2 ng Mayo, 2020
GABAY NA TANONG:
______1. “Alam namin kung ano ang alangan na sa aming edad. Ang gusto ko
lang sabihin, hayaan n’yo sa amin ang karapatan at kakayahan na
pangalagaan ang sarili namin. Higit pa sa malakas pa kami, productive pa kami,
h'wag n'yo kaming alisan ng dignidad, h’wag n’yo kaming ituring na alagain at
walang silbi.” Mula sa nabasang pahayag ano ang naging tungkulin ng wika sa
lipunan?
a. Pang-regulatory
b. Pang-interaksiyonal
c. Pampersonal
d. Pang-imahinasyon
______2. “Kung talagang nagmamalasakit kayo sa matatanda, bakit
hinahayaan n’yo na ang matatanda, at PWD pa nga, ay magtiis sa pila ng
ayuda? May namatay na nga diyan, di ba? Iyon ba ang tinatawag n'yong
malasakit?” Ano sa palagay ninyo ang nais ipahiwatig ng nabasang pahayag?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
2. “Mga guro ng / sa FILIPINO, bilang tulong sa ginagawa ninyong modyul,

pinahihintulutan ko kayong magamit ang aking mga akda nang LIBRE.”
Sipi mula sa paskil ni: Pat Villafuerte Nailathala noong: Ika-26 ng Mayo, 2020
GABAY NA TANONG:
_____1. Ang salitang “LIBRE” sa pahayag ay nagrerepresenta ng anong
katangian ni Pat Villafuerte?
a. Mapagmahal
b. Mapagbigay
c. Matulungin
d. Magaling
2. Paano nakatutulong ang facebook post na ito ni Pat Villafuerte sa kalagayn
ng mga guro sa/ng Filipino sa kasalukuyang sitwasyon?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
14
D. BLOGS
1. TRAVEL BLOG
Ang Cebu ay isang lugar na talagang babalik at babalikan mo. Tiyak na

madaming lugar ang iyong mapupuntahan dito. At di lamang ang mga lugar ang
babalik balikan mo dito kundi ang mga pagkain at ang mga napakamamabait na mga
tao dito. Noong nakaraang taon, pumunta kami ng aking pamilya sa Cebu upang mag
relaks at magsaya. Talagang sulit at masaya ang pag punta namin dito.
Ayon sa aking nasaliksik ang Cebu ay isang siyudad sa Central Visayas at
sinasabing pinakamatandang siyudad sa buong Pilipinas na may pinakamaraming
papulasyon na umaabot sa bilang na 922, 611.
Ang Cebu ay isa sa mga lugar na nais ko talagang mapuntahan dahil sa ganda na
nakikita ko dito. Pag ika’y nasa Cebu, di mo mararamdaman na para kang nasa
probinsya. Para din lamang itong Maynila ngunit may magagandang atraksyon na
mapupuntahan at ang mga tao ay nagsasalita ng bisaya. Gayun pa man, kahit bisaya
ang pananalita nila, nakakatuwa naman itong pakinggan dahil mararamdaman mo ang
kagustuhan at kaganahan nilang magkwento.
Sipi mula sa: https://tl.wikipedia.org/wiki/Mga_wikang_Bisaya
https://tl.wikipedia.org/wiki/Lungsod_ng_Cebu
Inilathala noong: Ika-18 ng Oktubre, 2018
GABAY NA TANONG:
1. “Gayun pa man, kahit bisaya ang pananalita nila, nakatutuwa naman itong
pakinggan dahil mararamdaman mo ang kagustuhan at kaganahan nilang
magkwento”. Mula sa pahayag, ano ang ipinahihiwatig nitong katangian ng mga
Bisaya? Ipaliwanag.
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
2. Paano naapektuhan ng blog na ito ang isipan ng mga tao lalo na sa mga
mahihilig maglakbay?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
2. FOOD BLOG
Ang Dudol, Browa, Amik, Tamokonsi at Tiateg ay mga halimbawa ng Pagana

Mamis, meryenda ng mga Maranao. Ang Dudol ay nilutong giniling na malagkit na
bigas na tapol (black malagkit) hinahalukay sa malaking kawa na may kumukulong
gata ng niyog at asukal. Hinahalo ito hanggang maging maligat upang malutong
mabuti at hanggang lumabas ang langis ng niyog. Ito ang magpapanatili sa haba ng
buhay na itatagal sa pagkakabalot, upang hindi mapanis.
Ang Browa ay maihahalintulad sa pagluluto ng mamon, subalit ang

pinaglulutuan ay iba’t ibang hugis tulad hugis puso, shell, pabilog at iba pang ng
15
hulmahang yari sa bronsi. Ito ay mula sa pinaghalong arina , asukal , pampatubo, at
maraming itlog. Ang pagluluto ay pinapatuyo upang manatili ng matagal.
Sipi mula sa: http://www.traveltrilogy.com/2016/10/maranao-snacks-maranao-food.html
Nailathala noong: Ika-26 ng Oktubre, 2016
GABAY NA TANONG:
1. Ano sa palagay mo ang layunin ng Food Blog na ito?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
2. Kung ikaw ay bibigyan ng pagkakataong lumikha ng Food Blog, ano ang
pagkaing nais mong ipakilala sa buong mundo na mula mismo sa produkto ng
bayan mo?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Pamantayan sa Pagmamarka para sa Gawain 1 letrang C at D
Pamantayan sa Pagmamarka Marka Natamong

Marka
Angkop sa Paksa ang mga kasagutan 5
Tumpak at hindi maligoy 5
Nilalaman 5
Kabuuan 10
Gawain 2
A. Gamit ang talahanayan maghanap ng mga paskil mula sa mga Blog at Social
Media Post (Facebook, Twitter, Instagram at iba pa) batay sa gamit/tungkulin
ng Wika sa Lipunan.
Gamit ng Wika sa Lipunan Blog Paliwanag
PANG-INSTRUMENTAL
Social Media Post Paliwanag
16
PANG-REGULATORY
PANG-INTERAKSYONAL
17
PAMPERSONAL
PANGHEURISTIKO
PANG-REPRESENTIBO
18
PANG-IMAHINASYON
B. Mula sa isinagawang gawain maglahad ng ilang mga pagpapakahulugan

tungkol sa gamit ng wika sa lipunan? At kung paano nakatutulong ang social
media sa pagpapayaman ng wika?.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Gawain 3
Sumulat ng maikling sanaysay na nagpapaliwanag sa pahayag na “Ang Paglaganap
at Pag-unlad ng Social Media ay Paglaganap at Pag-unlad rin ng ating Wika”
Pamagat: ________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
19
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Pamantayan sa Pagmamarka Kabuuang Puntos na

Puntos Nakuha
Maayos at sistematiko ang paglalahad ng 10
impormasyon
Angkop sa paksa ang mga impormasyong inilahad 10
Maingat sa paggamit ng mga salita 10
Kabuuan 30
PAGWAWAKAS
Gabay sa pakikipagkomunikasyon ang wastong gamit ng wika sa lipunan.
Kaya mahalaga itong pag-aralan upang mas maging maingat tayo sa ating mga
sinasabi at mas umunlad ang ating kakayahan sa pakikipagkumunikasyon. Sa
paggamit ng wika malaya tayong nakapaghahayag ng ating saloobin at kaisipan
tungkol sa mga bagay-bagay at naipararating natin ang mga ito ng mas mabilis sa
tulong ng iba’t ibang Social Netwroking Site.
20
Mga Sanggunian
A. Aklat
Magdalena O Jocson (2016). Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at

Kulturang Pilipino.Lungsod Quezon:Vibal Group Inc.
B. Website at Online na Dokumento
Kathy_mac (2018).Gamit ng Wika sa Lipunan.Retrieved March 18, 2018.

https://www.slideshare.net/jen_2268/gamit-ng-wika-sa-lipunan
Potpot(October 26, 2016). Travel Trilogy. Maranao Snacks/Pagana Mamis,
The Sweet Feast. Nakuha noong Mayo 28, 2020 sa
http://www.traveltrilogy.com/2016/10/maranao-snacks-maranao-food.html
21
Pangalan:_______________________________ Lebel:__________
Seksiyon: _______________________________ Petsa:__________
GAWAING PAGKATUTO
PAGGAMIT NG WIKA SA IBA’T IBANG SITWASYON

Kabuhol ng kultura ang wika. Ang pag-unlad ng wika ay nakapagpapayaman
ng iba’t ibang paraan ng paggamit natin sa wika alinsunod sa kultural at
komunikatibong sitwasyon na mayroon ang ating lipunan. Ang radyo, tebebisyon,
pelikula, pahayagan at social media ay ilan lamang sa mga maituturing na sitwasyong
pangwika ng ating bansa dahil kinapapalooban ang mga ito ng tiyak na sitwasyon
panlipunan. Ang kanilang pagsulpot ay bunga ng ispesipikong sitwasyon – maaaring
tugon sila sa pangangailangan ng tao, ng mga Pilipino.

Naipaliliwanag ng pasalita ang iba’t ibang dahilan, anyo at pamaraan ng paggamit
ng wika sa iba’t ibang sitwasyon (F11PS – IIb – 89)
Panuto
Basahin ang mga sumusunod na teksto at subuking sagutan ang mga tanong.
Gawain 1
COVID-19 infections sa Pilipinas umakyat sa 12,942 sa pagdagdag ng 224 pa
Tuloy-tuloy pa rin ang pagdami ng kumpirmadong kaso ng coronavirus disease

(COVID-19) sa Pilipinas, tatlong araw matapos ipatupad ang modified enhanced
community quarantine (MECQ) sa ilang lugar sa Pilipinas laban sa virus.
Sa ulat ng Department of Health (DOH), Martes, 12,942 na ang tinatamaan ng
nakamamatay na sakit sa bansa.
Nakita ang panibagong 224 kaso ngayong araw sa mga sumusunod na lugar:
National Capital Region (174)
iba pang lugar (33)
Central Visayas (17)
Sa mga kasong 'yan, sinasabing 9,262 pa rin ang "aktibo." Ibig sabihin, hindi
pa sila namamatay o gumagaling mula sa COVID-19.
Yumao naman ang dagdag na anim na katao, dahilan para umabot na sa 837
ang binabawian ng buhay dahil sa virus.
22
Gumaling naman na sa COVID-19 ang 2,843 katao sa Pilipinas. 'Yan ay
matapos gumanda ang kalusugan ng karagdagang 114 kaso.
Nasa 207,823 katao pa lang ang nasusuri para sa virus ayon sa DOH, bagay
na malayo sa 1.65 milyon hanggang 2.2 milyong katao na target ng gobyerno na ma-
test.
Umabot naman na sa 4.6 milyon katao sa mundo ang nahahawaan ng virus
simula nang kumalat ito mula sa Wuhan, China, ayon sa World Health Organization
(WHO). Sa bilang na 'yan, 311,847 na ang namatay.
Sipi mula sa Pilipino Star Ngayon

Official Website
Mayo 19, 2020
1. Tungkol saan ang balita?

2. Ilang katao na ang apektado dahil sa pandemya?
3. Sino ang tiyak na awdiyens ng mga balitang mababasa sa internet katulad ng
sipi?
4. Bakit mahalaga malaman ng mga tao ang ganitong uri ng balita?
5. Malinaw ba ang estilo ng pagkakasulat ng mga impormasyon sa balita?
6. Sa iyong palagay, aling antas ng wika ang taglay ng balitang binasa?
7. Paano kaya sumulpot ang pamamahayag sa internet? Ipaliwanag.
Gawain 2
Basahin naman ang kasunod na siping artikulo mula sa isang aklat. Unawain naman
sitwasyong pangwika, dahilan at pamaraan ng paggamit ng wika sa mga tabloid.
Tabloid Para Sa Lahat
Mula noon hanggang ngayon, malaki ang ginagampanang papel ng mga balita
sa pang-araw-araw na pamumuhay ng mamamayan. Magmula paggising sa umaga
hanggang bago matulog ay nakatutok tayong mga Pilipino sa mga nangyayari sa ating
paligid. Isa ang pahayagan bilang uri ng print media ang kailanma’y hindi mawawala
na bahagi na ng ating kultura.
Nakararami sa mamamayang Pilipino ang pagbabasa ng tabloid. Wika nga,
diyaryo raw ng masa.
Ilan ang dahilan sa aking palagay kung bakit mas maraming bumibili at
nagbabasa ng tabloid ay: kolokyal ang antas ng gamit ng wika sapagkat madaling
maunawaan, mas mura ang presyo at kayang-kayang bilhin ng nakararami; maikli ang
balita na sa akig palagay ay mas ibig ng nakararami; at maikling panahon lamang ang
inilalaan sa pagbabasa.
Para sa mga mambabasang tumatangkilik sa tabloid, marami itong naidudulot
sa kanila. Gaya ng nagsisilbing libangan, natututo at nakakakuha ng maraming
impormasyon na maiuugnay sa araw-araw na buhay nila. Tanggap din nila ang wikang
ginamit, may halong koda na ang ibig sabihin, may mga salitang ingles ang ginamit
kaalinsabay ng gamit ng Filipino sa buong salita. Nagsisilbing pampalipas oras upang
hindi mabagot sa kanilang hanapbuhay tulad ng mga drayber, tindero/tindera, at iba
23
pa. Natutuwa rin silang basahin ang balitang pangshowbiz at ang-isports. Higit sa
lahat, binibigyang-pansin agad nila ang mga balita sa headline.
Buo ang aking paniniwala na ang tabloid ay para sa lahat sapagkat tinutugunan
nito ang layon ng pamamahayag sa magbigay-impormasyon at makalibang.
Sa kasalukuyan, lalo pang lumalakas ang hatak ng pahayagang tabloid sa
lipunang Pilipino.
Halaw mula sa Komunikasyon at Pananaliksik
sa Wika at Kulturang Pilipino
pp. 157-158
Sagutan ang mga sumusunod na tanong:

1. Aling antas ng wika ang ginagamit sa mga pahayagang tabloid? Ipaliwanag.
2. Bakit may angking hatak sa masa ang mga tabloid? Patunayan.
3. Ano-ano ang mga naipakilalang sitwasyon ng mga taong ng tumatangkilik nito?
Isulat ang mga batayan.
4. Paano nakatutugon sa pangangailangan ng mga tao ang tabloid?
Gawain 3
Puntahanan ang iba’t ibang social media sites. Gamit ang iyong sariling
account, obserbahan ang paggamit ng wika ng iyong mga birtuwal na kaibigan sa
pamamagitan ng pagsusuri sa kanilang mga posts at comments. Ganun din, ang
interaksiyon nila sa mga tao. Batay sa obserbasyon, punan ng impormasyon ang
talahanayan.
Social Media Antas ng wikang Kadalasang nilalaman Reaksyon/Interaksyon ng
Sites ginagamit ng mga posts sa mga mga tao sa mga posts
(Balbal, Kolokyal, social networking sites
Diyalektal,Teknikal,
Masining)
Facebook
Twitter
Instagram
Iba pa
24
Gawain 4
Basahin ang mga kasunod na teksto. Isa ay isang komik istrip at
ang isa ay kinipil na balita. Suriin ang estilo at paggamit ng mga salita sa
mga dayalogo ng komik istrip at balita.
Ilahad ang iyong pagsusuri sa talahanayan sa ibaba.
A.
B.
Opisyal nang panahon ng tag-ulan. Ito ang sinabi ng PAGASA kahapon.
Ang deklarasyon ay kasabay ng naging buhos ng ulan na dala ng bagyong Butchoy sa

malaking bahagi ng Luzon, kabilang ang Metro Manila.
Nataon din na ang bagyo ay sumabay sa mga protesta sa Araw ng Kalayaan.
Dinala ng Bagyong Butchoy at ng southwest monsoon o habagat ang ulan sa Metro Manila,
lalo na rin sa western sections ng Luzon at Visayas.
Ito umano ang pinagbasehan nila para sabihin na panahon na ng tag-ulan.
Nakadalawang landfall ang Butchoy sa Quezon province.
Umaasa naman ang PAGASA na makatutulong ang ulan para mapunan ang mga
pagkukulang ng mga dam sa supply ng tubig.
Ngayong araw inaasahang lalabas ng Philippine Area of Responsibility ang Bagyong

Butchoy.
Ulat ni KIKO CUETO
Para sa Saksi Ngayon
Hunyo 12, 2020
25
Paggamit ng wika (Balbal, Patunay Puna
Kolokyal, Diyalektal, Teknikal,
Masining)
A. Komik Istrip
B. Balitan
Gawain 5
I-vlog mo. Matapos ang pagtutukoy sa mga paggamit ng wika sa iba’t ibang
sitwasyon, iulat mo ang iyong natutuhan at itanghal ito sa bilang isang vlog.
Tataglayin ng iyong ulat ang dahilan, anyo at pamaraan ng paggamit ng wika sa
balita sa internet, artikulo sa tabloid (print media), social media at sa mga palabas.
Tatayain ang pagsusuri batay sa mga pamantayan ng nilalaman, gamit ng wika,
teknikalidad at pagkamalikhain.
Panukatan Deskripsiyon Iskor
Nilalaman Mahusay na natalakay ang dahilan, anyo at 40
pamaraan sa paggamit ng wika sa iba’t ibang
sitwasyon.
Interesante at may sapat na impormasyon.

Gamit ng wika Epektibo ang paraan ng wikang ginamit upang 30
makabuo ng ugnay sa awdiyens
Teknikalidad Masining ang pagkakagawa ng vlog. 15
Pagkamalikhain Naaangkop ang estilo at disenyo upang 15

mapatingkad sa mensahe o nilalaman ng vlog
Kabuuang Puntos 100
Pangwakas
Ang paggamit ng wika sa maraming paraan ay may kaugnayan sa sitwasyong
panlipunan ng iba’t ibang pangkat ng tao. May tumatangkilik sa nakalimbag na
pahayagan, mayroon namang higit na gusto ang elektroniko. Ito ay dahil sa
magkakaiba ang panlipunang sitwasyon at sitwasyong pangwika ng mga tao.
26
Mga Sanggunian
Jocson, Magdalena O. Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino.
Quezon City: Vibal Group, 2016
Taylan, Dolores R. et al. Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang
Pilipino. Manila, Philippines: Rex Publishing, 2016
Websites
https://modules.arvicbabol.com/files/FILI111/Lesson%209%20Mga%20Sitwasyong%20Pangwika%20s
a%20Pilipinas.pdf
https://lrmds.deped.gov.ph/detail/14513
www.pilipinostarngayon.net
http://saksingayon.com/category/lagay-ng-panahon/
27
Pangalan:_______________________________ Lebel:__________
Seksiyon: _______________________________ Petsa:__________
GAWAING PAGKATUTO
LINGGUWISTIKO AT KULTURAL NA PAGKAKAIBA-IBA SA
LIPUNANG PILIPINO
(Pelikula at Dula)

Ang pelikula na kilala rin bilang sine at pinilakang-tabing ay isang larangan na
nagpapakita ng mga gumagalaw na larawan bilang isang anyo ng sining o bilang
bahagi ng industriya ng libangan.
Ang panonood ng pelikula ang pinakamura at abot-kayang uri ng libangan ng
lahat ng uri ng tao sa lipunan. Iba-iba ang uri ng pelikulang tinatangkilik ng mga
manonood. Naaayon ito sa kaniyang ibig panoorin at nagugustuhan. Nariyan ang
aksiyon, animation, dokumentaryo, drama, pantasya, historical, katatakutan,
komedya, musical, sci-fi (science fiction), at iba pa. Anuman ang pelikulang
tinatangkilik, tiyakin lamang na kapupulutan ng aral na magiging gabay naman ng mga
manonood sa nangyayari sa araw-araw na buhay niya.
Samantala, ang dula ay isang akdang sa pamamagitan ng kilos at galaw sa
tanghalan ay naglalarawan ng kawil ng mga pangyayaring naghahayag at kapana-
panabik na bahagi ng buhay ng tao.
Sinasabi ring isang genre ng panitikan na nasa anyong tuluyan ang dula na
dapat na itanghal sa entablado, may mga tauhang gumaganap na nag-uusap sa
pamamagitan ng mga diyalogo. Masasabing may anyong pampanitikang inihanda
para sa dulang ang mga artista ay kumakatawan sa mga tauhan, ginagawa ang
nararapat na pagkilos ayon sa hinihingi ng mga pangyayari at sinasabi ang nakasulat
na usapan.
-Magdalena O. Jocson
Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino

Nasusuri at naisasaalang-alang ang mga lingguwistiko at kultural na pagkakaiba-iba
sa lipunang Pilipino sa mga pelikula at dulang napanood (F11PD – IIb – 88)
28
Pangkalahatang Panuto
Basahin at unawain ang dula at pagsusuri ng pelikula na naihanda para sa
mga gawain sa aralin na ito. Sagutin ng buong husay ang mga katanungan.
Gawain 1
Isaisip Mo
Pagsusuri sa mga Lingguwistiko at Kultural na Gamit ng Wika sa

Lipunang Pilipino
Lingguwistiko ang tinatawag na kaugnay ng wikang sinasalita nang ayon
sa heograpikong kalagayan ng isang lugar. Maaaring bigyang-pansin ang
antas na gamit ng wika tulad ng balbal, kolokyal, diyalektal, teknikal, at
masining.
Sa isang banda naman, kultural ay isang katangian ng wika na
nagsisilbing pagkakakilanlan o identidad dahil sa paniniwala, tradisyon at ugali,
paraan ng pamumuhay, relihiyon at wika.
Mahalgang hindi maisantabi ang panlipunang aspeto ng wika dahil sa
maraming paraan, ang pananalita ay isang uri ng panlipunang identidad at
ginagamit para tukuyin ang pagiging kabilang sa iba’t ibang panlipunang
pangkat o iba’t ibang komunidad ng pananalita.
-Magdalena O. Jocson
Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino
A. Isang komprehensibong gawain ang pagsusuri ng isang pelikula lalo na sa

teknikal na aspekto nito. Tunghayan kung paano sinuri ang isang pelikula.
Pagkatapos ay sagutan ang mga gabay na tanong mula sa binasang teksto.
Kìta Kitá
Direksiyon at Panulat ni: Sigrid Andrea P. Bernardo
Hindi ako yung taong madaling maaliw at laging nanunuod ng mga pelikulang
Pilipino ngunit nang mapanuod ko ang pelikulang ito, ako ay nabusog hindi lamang sa
kakatawa kung hindi pati na rin sa dala nitong makahulugan at makatotohanang
pagbibigay ganap sa isang dagok ng buhay ng tao at mga mahahalagang aral sa
buhay na nagsilbing paalala sa mga manunuod.
Ang pelikulang Kita Kita ay isang hindi pangkaraniwan at isang “heartwarming”
na pelikula. Ito ay nagbigay ng kakaibang dating na nalalayo sa pangkaraniwang mga
pelikula dahil ang kabuuan nito ay tahimik, payapa at nakakapukaw ng damdamin na
maaari ring ihalintulad sa katangian kung saan ginanap ang pelikula, sa Sapporo,
Hokkaido, Japan. Kahit na tahimik at mabagal ang pag-usod ng pelikula, hindi ito
29
nakakabagot dahil ito ay pinaghalong kilig at katatatawanan o ang tinatawag nating
“ROMCOM” (romantic comedy).
Ang sinematopograpiya ng pelikula o ang proseso kung paano isinagawa ang
pelikula ay nakakamangha. Ito ay makatotohanan ngunit mayroon ding “dream-like
qualities” na nakadagdag pa sa ganda ng pelikula. Ang mga “twists” o mga hindi
inaasahang pangyayari sa pelikula ay nakadagdag din kung bakit inaabangan ang
bawat parte ng pelikula kung kaya’t ang mga manunuod ay tutok na tutok at naaaliw
sa bawat parte at eksena ng mga tauhan.
Hindi magiging maganda ang pelikula kung hindi maganda ang pagkakasulat
at kung paano ito inilahad sa mga manunuod. Ang pagkukuwento ng pelikula ay
malikhain. Dahil dito, bata man o matanda ay paniguradong maaaliw at mamangha sa
dating nitong mga konspeto. Ang pagkukuwento ng pelikula ay para bang “atras
abante” — mula sa kasalukuyan papunta sa nakaraan. Dahil dito, nakadagdag pa ito
sa kakaibang lasa at paraan kung paano inilahad ang pelikula. Higit sa lahat, ang
paggamit ng POV o ang “point of view” ng mga tauhan ay mahusay na naipamalas.
Tila nahati ang pelikula sa dalawa, ang una ay ang POV ni Lea at ang huling parte
naman ay ang POV ni Tonyo. Tunay na maihahalintulad ang pelikula sa isang puzzle
na kung saan ito ay nakokompleto sa bawat paglalahad ng mga parte ng pelikula at
sa bandang huli, ikaw ay mamangha at magugulat na lamang kung paano mo makikita
ang buong larawan ng pelikula at kung paano ito nagwakas.
Dumako naman tayo sa mga taong nagsiganap sa nasabing pelikula. Sina
Alessandra de Rossi at Empoy Marquez ay matuturing na magagaling at mga natural
na aktor at aktress. Sa kanilang pagganap, makikita na ang bawat eksena at pag-arte
ay walang pagpupumilit — kumabaga ay hindi “under or over-acting” kung kaya’t hindi
ito nabigong pukawin ang atensyon at puso ng mga manunuod dahil na rin sa
katamtamang emosyon at karanasang ipinamalas. Masasabi ring may kemistry ang
dalawang pangunahing tauhan sa pelikula. Hindi man pangkaraniwang “love story” o
“love team” ang makikita sa kanila, pinaramdam pa rin nila ang realidad at ang
makatotohanang pagkakakilala ng dalawang taong magkaiba at magkasalungat sa
panlabas at panloob na katangian ngunit humantong din sa tunay na pagmamahalan.
Ang pelikula ay walang dudang pumukaw sa damdamin at puso ng libo-libong
manunuod. Kaya naman kung aking bibigyang rating ang pelikula mula isa hanggang
sampu, ito ay sampu. Hindi lang nagbigay aliw ang nasabing pelikula sa mga
manunuod, ito rin ay nag-iwan at nagbigay-aral sa atin. Ipinakita rito ang kabutihan,
pagtanggap, at ang tunay na pagmamahal. Tinuruan tayo nito na may mga
mabubuting bagay na maaaring mangyari kung tayo ay magkakaroon ng tiyagang
maghintay. Ipinakita rin nito kung paano ang pagmamahal ay maaaring
makapagpabago ng buhay ng isang tao kung tayo lamang ay may lakas ng loob na
maging bukas at handang makita ng iba kung ano ang tunay nating istorya at
pagkatao. Higit sa lahat, ipinahatid nito ang importansya hindi lamang ng kalusugan,
pati na rin ng ibang tao dahil sinasabi ngang nakikita lamang natin ang halaga ng isang
tao kung kailang huli na ang lahat.
- Kyle Teodoro
Mula sa - Team Builders: A Collaboration of Architectures and Engineers
30
B. Mga Gabay na Tanong
Sagutin ang mga sumusunod na katanungan batay sa sinuring pelikula na “Kita
Kita”. Isulat ang sagot na nakalaang puwang pagkatapos ng katanungan.
1. Anong genre/uri ang pelikulang Kita Kita? Ipaliwanag,
________________________________________________________
________________________________________________________
______________________________________________________
2. Ayon sa pagsusuri, ano-ano ang mga bagay-bagay na nakadaragdag sa
kariktan at nagpatingkad sa pelikulang ito?
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
3. Magbigay ng mga pangyayari na nagpapakita ng kultural na aspekto sa
buhay ng mga pangunahing tauhan bilang OFW sa ibang bansa?
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
Gawain 2
Unawain Mo
A. Sa pamamagitan ng Word Association, magbigay ng mga ilang
pagpapaliwanag sa kahulugan ng pamagat sa pelikulang “Kìta Kitá”.
B. Batay sa nabasang pagsusuri at napanood na pelikulang “Kita Kita”, suriin ang

lingguwistiko at kultural na pagkakaiba-iba sa lipunang Pilipino ng mga tao. Isulat ang
sagot sa nakalaang espasyo sa ibaba.
31
Pagsusuri:
1 2
Paano ginamit ang mga salitang Nabakas ba sa sinuring pelikula o
pampelikula, isinaalang-alang ba ang napanood na pelikula ang kultura ng
antas ng wika (balbal, kolokyal, lipunang Pilipino?
diyalektal, teknikal, masining)?
Patunayan.
Kongklusyong Tanong: Nakaapekto ba ang gamit ng wika (lingguwistiko) sa paraan

ng pamumuhay ng ilan sa lipunang Pilipino (kultural) na ipinakita sa ilang bahagi o
pangyayari sa pinanood na pelikula
Mga Sagot:
1 2
________________________________ ________________________________
________________________________ ________________________________
________________________________ ________________________________
________________________________ ________________________________
________________________________ ________________________________
Kongklusiyong Tanong:
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Gawain 3
A. Basahin at unawain ang dulang “Sinag sa Karimlan” ni Dionisio S. Salazar.
Suriin ito ayon sa gamit ng wika ng mga tauhan at ilang ipinakitang sitwasyon
(lingguwistiko) gayundin ang kultural na aspekto sa lipunang Pilipino na
ipinakita ng ilang mamamayan na may iba’t ibang kuwento ng buhay.
Sinag sa Karimlam
(Dula)
ni Dionisio S. Salazar
MGA TAUHAN:
Tony ……………………………………………………………………. Binatang bilanggo
Luis ……………………………………………………………………. Ang kanyang ama
Erman/Doming/Bok …………………………………………….…Mga kapuwa bilanggo
Padre Abena …………………………………………………………Isang pari ng bilibid
Miss Reyes ……………………………………………………………………. Isang Nars
32
Isang Tanod
PANAHON: Kasalukuyan
TAGPUAN: Isang panig ng pagamutan ng Pambansang Bilangguan sa Muntinlupa.
ORAS: Umaga
PROLOGO
Pambansang Bilangguan sa Muntinlupa: Wakas at Simula …
Moog ng katarungan … Sagisag ng Demokrasya … Salaming pambudhi … Palihan
ng puso’t diwa… Waterloo ng kasamaan… Hamon sa pagbabagong buhay …
May mga maikling gayung dapat hubdan ng mascara at sa sinapupunan nito
kailangang iwasto ay hayu’t talinghagang mamamayagpag at umiiring sa batas. Sa
isang dako’y may mga walang malay na dahil sa kasaliwaang-palad, kahinaan, o likas
na mapagsapalaran ay dito humahantong; dito rin sinisikatan o nilulubugan ng
Katotohanan at Katarungan…
Marami nang lubha ang mga pang pumasok at lumabas dito. Walang makapagsasabi
kung gaano pa karami ang tatanggap ng kanyang tatak… May sala o wala, ang bawat
pumasok dito ay kabuuan ng isang marikit at makulay na kasaysayan…
PAGBUBUKAS ng tabing ay mabubungad ang isang bahagi ng pagamutan ng
Pambansang Bilangguan sa Muntinlupa. May anim na teheras ang makikita rito. Ang
dalawang nasa makabilang gilid ay bakante. Sa dalawang nasa gawing kanan ay
magkaagapay si Tony (19 na taon) at si Bok (29); sa gawing kaliwa naman ay
naroroon si Mang Erman (45) at si Doming (30). May munting durungawang
nahahadlangan ng mga rehas na bakal na makikita sa gawing likod, kalagitnaan.
Hubad ang natutulog na si Tony. May bakas ng dugo ang mga bendang nasa kanyang
tiyan at kaliwang bisig. May black eye rin siya. Si Bok ang bilanggong labas-masok sa
Bilibid, ay nakakulubong – may trangkaso siya. Si Mang Erman, na may apat na araw
nang naooperahan ng almoranas, ay gising at waring nag-iisip. Naka-plaster cast
naman ang isang paa ni Doming … Paminsan minsa’y maririnig ang malakas ng
paghilik ni Bok.
Doming: (Bibiling sa higaan, iiangat ang ulo, at tatanungin si Bok) tipaningmayap,
lakas namang mag-ilik ni Bok.
Ernan: (Mangingiti) Pasensiya ka na Doming.
Doming: Kelan pa kaya lalabas dito ‘yan, a Mang Ernan? Traga malas hang.
BABAYING. Ba, sino ‘yan? …. (Ingunguso si Tony.)
Ernan: Ewan, Hatinggabi kagabi nang ipasok ‘yan dito. Kawawa naman. Dugu-
dugun siya.
Doming: OXO seguro ‘yan. O kaya Sigue-Sigue. Nagbakbakan naman seguro.
(Mamasdang mabuti si Tony.) Mukhang bata pa.
Ernan: At may hitsura, ang sabihin mo. (Mapapalakas ang hilik ni Bok.)
Doming: Tipaning – parang kombo! (Matatawa si Mang Ernan.)
Bok: (Biglang mag-aalis ng kulubong; pasigaw) Saylens! Magapatulog man
kayo! Yawa….
Ernan: Si Bok naman. Konting lamig, ‘bigan.
Doming: Hisi lang, Tsokaran.
Bok: Tuluyan nang babangon: matapos mag-inat at maghikab ay susulyapan
ang katabi) Nagapuyat ako kagab-i. Galaking sugat n’ya. (Titingnan ni
Tony.) (Kikilos sa pagkakahiga atmapapahalinghing si Tony.)
Doming: Kilala mo siya, Bok?
33
Bok: (Sabay iling) De-hin. Kung ibig yo gigis-
Doming: Ba, ‘wag! Makikitang kikilos si Tony.) O, ayan, gising na.
Tony: (Matapos huminga ng paimpit na waring ayaw ipahalata ang
nararamdamang sakit) M-ma—gandang umaga senyo…
Ernan: Gayundin sa ‘yo. Este, ano nga’ng -?
Tony: (Mauupo; mahahalatang nagpipigil pa rin sa sakit) Tony ho’ng pangalan
ko. Tekayo! Kayo si Ginoong Ernani Alba, di ho ba?
Ernan: Ako nga.
Tony: Nababasa ko’ng inyong mga akda. Hanga ako senyo!
Ernan: Salamat, Tony.
Bok: (May pagmamaki) ako gid, de-hin mo kilala? Di wan en only Bok –
alyas Thompson Junior. Big bos ng Batsi Gang. Marai padrino. Yeba! …
(Mangingiti ng makhulugan ang lahat.)
Tony: Haharapin si Doming; malumanay) Kayo?
Doming: Doming hang palayaw ko. Walang h-alyas.
Bok: (Kay Tony) OXO? … Sigue – Sigue? … Bahala na? … Pawang iling ang
itutugon ni Tony.) Beri-gud Ginsama ka a ‘ming Batsi Gang, ha?
Tony: Salamat, Bok. Pero sawa na ‘ko sa mga gang, sa mga barkada. Dahil
sa barkada’y – heto, magdadalawang taon na ‘ko dito sa Big House.
Ernan: Mukhang makulay ang … Pewede ba Toning kahit pahapyaw ay ibidamo
sa ‘min ang iyong buhay?
Bok: (Bago makapangusap si Tony) Holdi’t, Tony boy! … Ba’t nagalaslas
angimong tiyan, ber? At… teribol yang blakay mo. Yawa.
Doming: (Mapapansin ang pangagasim ng mukha ni Tony) Makakaya mo ba,
Tony?
Tony: (Tatango muna bago umayos ng upo) Pumuga sina Silver Boy kagabi.
Nang hindi ako sumama’y sinuntok ako. Mabuti kanyo’t nailagan ko’ng
saksak ditto (sabay turo sa kaliwang dibdib), kundi’y … nasirang Tony
na ‘ko ngayon. Pero ang di nailaga’y yung sakyod ni Pingas …
Nagpatay-patayan lang ako kaya … Aruy!
Ernan: Sa narinig kong usapan ng nars at tanod kagabi ay tatlo ang napatay.
Tila lima ang patawirin. Ang iba’y nahuli. (Sa sarili) A, kalayaan, sa
ngalan mo’y kay dumaming humahamak sa kamatayan! Kay Tony)
mabuti’t tumanggi ka, Tony, kundi’y … ‘tay kung masakit ‘yan ay saka
na.
Tony: Huwag kayong mag-alala, kaya ko ito … (Hihinga muna nang mahaba.)
Mula nang madala ko rito, e nag-iba na’ng takbo ng … Naisipkong
walang ibubungang mabuti ang kasamaan … Malaki’ng utang na loob
ko ke Padre Abena … sa aking pagbabago … Totoo nga naman, walang
utang na hindi pinagbabayaran …. Me parusa sa bawat kasalanan!
Ernan: (May paghanga) May sinasabi ka, Tony!
Bok: (Ngingiti – ngiti habang nakikinig sa pahayag ni Tony; sa
himignagmamagaling) No dais, Tony, kun sila malalaki naganakaw
milyun – milyun, ba. Sigi lang, ‘adre. Basta mi lagay. Basta mi padrino!
Tony: Me relihiyon ka ba, Bok?
Bok: (Tatawa habang sumasagot; pauyam) Reliyun? Wala kwenta ‘yan. Hm,
dami, dami nagasimba, pero ginluluko sa kapwa. Dami gadasal, pero
gin-nakaw, gin-ismagel, yawa.
Doming: Mabuti pay ‘way na tayo maghusap tungkol sa relihiyun.
34
Ernan: May katwiran si Doming. Ang paksang relihiyon ay masyadong
kontrobersyal. Paris ng iba’t ibang ismo, kaya … di dapat pagtalunan.
Tony: Pero, Mang Erman, ba’t tayo matatakot magtalo? Kung walang
pagtatalo, walang pagkakaunawaan. Kung walang pagkakaunawaan,
walang pagkakaisa. Ang mga taong di nagkakaisa’y pirming nag-aaway.
Ernan: Tama ‘yan. Ngunit ang pagtatalo’y dapat lamang sa taong malaki ang
puso; hindi sa mga maliit ang pinagkukunan. Pero … pinahahanga mo
ako, Tony! Nag-aaral ka ba ng batas? Ba, may kakaibang tilamsik ang
iyong diwa.
Tony: Elementarya lamang ho ang natapos ko.
Doming: Kasi nga naman hasa mo habugado ka kung magsalita.
Bok: Ber, ber, mga pare! ‘Yung istorya ni Tony!
Tony: Iimbithin kita, Bok, isang araw, sa klase naming nila Padre Abena.
Marami kang mapupulot doon. At pakikinabangan. Tiyak.
Bok: No ken du! Kun naytklab pa, olditaym!
Tony: (Matapos makinang handa na ang lahat sa pakikinig sa kanya)
Buweno…Ako’y buhay sa ‘sang karaniwang pamilya sa Tundo.
Empleyado si Tatay. Guwapo siya. Pero malakas uminom ng tuba. At
mahilig sa karera. Napakabait ng Nanay ko. Kahit kulang ang
iniintregang sahod ni Tatay e di siya nagagalit, paris ng iba. Sang araw
e nadiskubre ni Nanay ang lihim ng Tatay ko; meron siyang kerida.
Natural, nag-aaway sila … Umalis si Tatay. Iniwan kami. Awa naman ng
Diyos e natapos ko rin ang elementarya. Balediktoryan ako…
Bok: (Sisingit) Balediktoryan? Siga ka. Yeba!
Tony: (Magpapatuloy matapos ngitian si Bok) Namatay ang solo kong kapatid
na babae. Malubha si Nanay. Naospital siya… Naghahanapbuhay
naman ako. Pero, kulang din, kasi mahal ang lahat … Nakakahiya pero
… dahil sa barkada’y natuto akong akong mandurukot, mang – agaw,
magsugal. Naglabas-masok ako sa Welfareville … Inilipat ako ditto
pagkatapos … Santaon na lang ang natitira sa senten’ya ko… A, ang
tatay ko ang may sala ng lahat! … Mabuti nama’t idinistino ako ni
Direktor sa ‘ting library. Nagpagbabasa ako roon. Mahilig akong
magbasa ng –
Ernan: Magaling. Ang pagbabasa’y nakapagpapayaman ng isip. Sabi nga ni
Bacon ay “Nakalilikha ng tunay na lalaki Ang pagbabasa…”
Tony: Mahilig din ho akong magsulat.
Doming: Teka muna, Tony! Hanong nangyari sa Tatay mo?
Tony: Mula ng umalis siya’y di na namin nakita. O nabalitaan kaya. Kinamuhian
ko siya nang labis.
Ernan: Huwag naman. Hindi tama ‘yan. Ang ama ay ama kailanman.
Doming: Kung magkita kayo, hanong gagawin mo?
Tony: Mula nang umalis siya’y di na namin nakita. O nabalitaan kaya.
Kinamuhian ko siya nang labis.
Ernan: Huwag naman. Hindi tama ‘yan. Ang ama ay ama kailanman.
Doming: Kung magkita kayo, hanong gagawin mo?
Tony: Ayoko na siyang makita pa!
Bok: Gaisip ko reliyuso ka. Ba’t ngani…?
Tony: Di ba maliwanag? Si Tatay ang nagwasak ng aming tahanan. Siya’ng
dahilan ng pagkaospital ni Nanay. Ng pagkamatay ng akingkapatid… Ng
aking pagkakaganito!
35
Ernan: Kung sabagay ay madaling sabihing “lumimot at magpatawad.” Subalit
may kahirapan itong isagawa. Gayunmay’y walang hindi napag-aaralan,
kung talagang ibig. Ako? Di ninyo naitatanong ay nagawa ko ring
patawarin ang mga naghangad ng aking pagbagsak.
Tony: Malaki ang inyong puso, Mang Ernan! Ma-malawak ang saklaw ng
inyong puso. Mang Ernan! Ma-malawak ang saklaw ng iyong tingin.
Pambihira kayo.
Ernan: Salamat, iho. Ngunit alam mo bang ang pinakamabigat kong kasawian
ay ang di-pagkakaroon ng anak?
Tony: Biyudo kayo?
Ernan: Hindi, buhay ang aking asawa. Mabait siya. Maunawain. Mapagpahal.
Mapagkatiwalaan. Pero ang mag-asawang walang anak
(Magbubuntunghininga) … napaka … hindi ganap ang kanilang
kaligayahan.
Doming: Hilang taon na kayo, Mang Herman?
Ernan: K’warenta’y singko na.
Bok: Tsiken pid! Ang akin lolo, sisenta na, gaaanak pa (Maikling tawanan.)
Tony: Ga’no na kayo katagal ditto, tabi? …
Ernan: Nakakaisang taon na ako. May isa pa. Alam n’yoy kuwestiyon de
prinsipyo ang ipinasok ko rito. Binayaran ko lang yung multa. – na sabi
nga ni Bok ay tsiken pid lang – ay ligtas na ‘ko sa pagkakabilanggo.
Tony: E bat naman kayo namultahan?
Ernan: Kakaiba ang aking pagkamakabayan. Isang araw ay Sinunog ng isang
kapisanang pinangungunahan ko ang maraming aklat na imoral, mga
aklat kasaysayang mali-mali ang mga ulat, mga nobela, komiks at
magasin at iba pa na nakaw lang sa iba ang nilalaman… Nahabla kami.
At namultahan ng hukuman. Dahil nga sa prinsipyo’y inibig ko pang
pabilanggo. Malayo naman akong nakapagsusulat dito, kung sabagay.
Tony: Maaari ho bang paturo senyo ng pagsulat? Kay dami kung ibig sulatin
kasi, e.
Ernan: Tulad ng isang beteranong mag-aalahas, agad kong nakikilala ang
batong may mataas na uri … Ituturing kitang parang tunay na anak …
Mapapamahal ka rin sa king mabait na maybahay… Meron din kaming
ilang ari-arian … pag-aaralin ka namin.
Tony: Ke buti n’yo! . . . Me pangako rin si Padre Abena. Pag – aaralin din daw
ako. Pero… nakakahiya na atang pumasok sa klase. Baka tawanan.
Ernan: Ang karunungan, iho, ay walang kinikilalang edad. Ang totoo’y walang
katapusan itong pag-aaral ng buhay ng tao.
Tony: Ganyan din ho ang sabi ni Padre Abena, Mang Ernan.
Ernan: Ang dunong ay yaman, ikaw, hagdan, kapangyarihan. Walang
marunong nag-nagkakaanak ng alipin.
Tony: Wala rin kuwenta ang masyadong marunong. Paris ni Rizal, binaril –
Ernan: Iba ang kanyang panahon, iho. Pasalamat tayo’t dahil sa kanyang
pambihirang katalinuhan ay nabago ang takbo ng ating kasaysayan …
Kailangan natin ang marunong na lider, Tony. Yaong taong matalino
na’y makabayan pa. Hindi gahaman sa salapi’t karangalan. Hindi
mapagsamantalan Yaong walang colonial mentality.
Bok: Kalunyal mantiliti? Anu ‘yun?
Ernan: Diwang alipin, Bok. Pamamanginoon sa mga dayuhan. Walang sariling
paninindigan. Wal- (Kagyat na matitigil dahil sa naririnig na takatak ng
36
sapatos.) Bantay! … (Habang dumaraan ang may edad nang tanod ay
walang imik sa magkakasama.)
Bok: (Pagkatalikod ng tanod) Pwee, dedoso pang bu-ang! Gaisip seguro
magatakas tayo. Yawa. (Tawanan) Pano ngani? … Mi trangkaso …
Lumpo (Titingnan si Doming) … Almoranas (Susulyapan si Mang Ernan)
. . . Galaslas ang tiyan? Ingungususo si Tony. Tawanan na naman.)
Tony: Maiba ‘ko, Mag Ernan. Ba’t kayo naospital?
Ernan: Hindi naman.
Doming: Sang tanong, Mang Ernan. Nagagawa bang makata?
Ernan: Isinisilang sila, Doming …. Maalala ko nga pala! Di ba’t ikaw Tony ang
tumula nang dumalaw itong minsan ang Presidente?
Tony: Ako nga ho.
Ernan: Ang binigkas mong tula’y –
Tony: Pilipinas, ke gandang tula. Alam kong kayo’ng gumawa niyon.
Ernan: Ibig kong malaman mo na ang tulang iyo’y kasama sa lalabas kong aklat
ng mga piling tula… kabilang na roon ang mga sinulat ko rito.
Doming: Hanong pamagat?
Ernan: Sinag Sa Karimlan.
Tony: Sinag sa Karimlan? Wow, gandang pamagat! Bagay ba bagay sa saaa
… atin dito! Kelangan ng mga nasa dilim ang sinag. Ang liwanag!
Ernan: Walang taong hindi nalalambungan ng dilim. Lubhang
makapangyarihan ang karimlan! Subali… naitataboy ang dilim!
Tony: Sana’y mabasa ko ‘yon! …
Ernan: Bibigyan kita ng sipi. At marami pang iba. Lubhang makapangyarihan
ang karimlan! Subali … naitataboy ang dilim!
Tony: Sana’y mabasa ko ‘yon! …
Ernan: Bibigyan kita ng sipi. At marami pang iba, kung…
Bok: (Nakahahalataan ng pagkabagot kapag pangkaisipan na ang
pagkabagot kapag pangkaisipan na ang paksa) Ber, ber, Doming! Gin
istorya mo naman pare…. (Titingnan at tataguan ng iba si Doming,
bilang pag-ayon sa pahiwatig ni BOK)
Doming: Ako’y ahente ng seguro. Malakas ang aking komisyon. Sang haraw,
buat sa hisang prubins’ya hay muwi ako dail sa bagyo. Magugulat pero
matutuwa ning asawa o, sabi ko. Sa kusina hako nagdaan. Pero hanong
nakita ko? Sus, hang asawa ko’tmatalik na kebigan hay… Uling-uli ko
sila . Nagdilim hang aking tingin … Binaril ko’ng traydor nang tumalon
sa bintana… Napatay ko siya. (Mapapasandal sa dingding pagkatapos).
Tony: At nabilanggo ka dahil doon? Bakit ganon?
Doming: Hewan ko nga ba. (Magbububuntunghininga)
Ernan: Nakikiramay kami sa ‘yo, Doming …. Alam mo Tony, ang bilangguan ay
hindi lamang para sa mga nagkakasala. Ito’y para rin sa mga sinamaang
palad. Sa mga kawawa. Sa walang malakas na naa… padrino, sabi nga
ni Bok.
Bok: (May pananabik) Ber, ang imong waswas? Seksi?
Doming: Para sa haki’y siyang pinakamaganda sa ‘ming bayan. Kinuha s’yang
mag-hartista. Marami kong naging karibal sa kanya!
Tony: “Tapat ang puso mo’t di nagunamgunam na ang paglililo’y nasa
kagandahan.” Sino nga, Mang Erman, ang nagsabi niyon?
Ernan: Si Balagtas, iho, ang “Sisme ng Panginay”
37
Doming: Hang sama, ng loob ko’y ‘yung pinakamatalik ko pang ko pang
kebiganhang… (Haharapin si Tony.) Binata ka pa, Tony, hano? … Ikaw,
Bok, binata rin? ‘Wag kayong pakakasal sa masyadongnapakaganda.
Bok: A, p’wee sa akon gano. Todas lahi sila lahat pag ako ginaliko, hm…
Ernan: Kaya nga salungat ako sa sinabi ni Keats na “A thing of beauty is a joy
forever.” Dahil sa kagandaha’y daming tahanan ang nawasak at patuloy
na mawawasak. Daming pagkakaibigang napuputol. Daming
kataksilang nangyayari! …. Kung totoong nagbibigayng inspirasyon ang
kagandahan, totoo ring lumalason ito. Pumapatay!
Bok: Asan ngayon ang imong misis Dom?
Tony: Magsasama kayo uli? Paglabas mo?
Doming: Indi na. Hisinusumpa ko!
Bok: Ilan ang imong anak? Sino gid gaalaga?
Doming: Wala. “Yung panganay namin ay namatay sa eltor.
Ernan: Tungkol sa kaibigan. Sadyang mahirap silang harapin. Lalo na ngayong
namamayani ang diwa ng materyalismo. Ng pagpapalaluan.
pagkukunwari. Ba, kakailanganin ang maraming Diogenes! (Dahil a
hindi lubos na maunawaan ni Bok ang marami sa kanyang naririnig,
mahihiga na siya’t magbabalot ng kumot.)
Tony: Pa’nu hu makikilala ang tapat na kebigan?
Ernan: Maraming paraan diyan. Subalit ang pinakamabuting pagsubok ay sa
mga oras ng kagipitan. Nang pangangailangan. Nang pangungulila.
Walang pagkukunwari ang tapat na kaibigan. Lagi siyang handang
magbigay. Magpakasakit.
Tony: Paris ni Damon at Pityas, ano ho? … Ba’t nga kaya
napakaramingmapagkunwari? Ke raming marumi na naglilinis-linisan. At
meron pang kaya lang nagbibigay e dahil me inaasahang tubo o
gatimpala. May –
Ernan: ‘– nagmamalukong ay kubaw; may nagmamatulis ay pulpol.”
Tony: Me kunwari’y nagkakawanggawa, pero saan ba’y ibig lang maperyodiko
ang kanilang retrato o pangalan.
Ernan: Kaya nga kaibigan natin ang moral regeneration o pagbabagong -
buhay.
Doming: Napapansin kong alos pare-ong pare-o hang takbo ng hisip mo, Tony,
ke Mang Ernan.
Tony: P’wera bola, Doming! Malayong – (Mauuntol ang sasabihin dahil sa
paglitaw ni Padre Abena) Aba si Padre Abena! Magandang umaga po
Padre.
P. Abena: Magandang umaga sa inyong lahat. (Karaniwan lamang ang taas ni
Padre Abena. Isa siya sa pari ng Bilibid. Mag-aapatnapu na siya, Maamo
ang kanyang mukha at malamig ang tinig. Nakasutana siya. At
nakasalamin Habang lumapit) Tony, totoo bang? … may sugat ka sa
tiyan! sa braso! May blak-ay ka!
Bok: (Maliksing babangon) kondi magapatay-patayan ‘yan, Padre tay-pa na.
Tony: Totoo po’ng sabi ni Bok, Padre. Ganon nga ‘ng ginawa ko kaya lang
iniwan ng mga tigasin.
P. Abena: Laking pagsisi ngayon ng mga nabigong mapupusok.
Tony: Sadyang walang unang sisi, Padre, E-e-e- … pa’no po ngayon, Padre
maaabsen ako sa ‘ting klase?
38
P. Abena: Ow, huwag mong intindihin yun, anak. Ikaw naman ang
pinakamarunong sa lahat, a… Natutuwa ako’t hindi ka naganyak
sumama kagabi.
Tony: Padre, hindi ko mamantsahan ang inyong pagtitiwala sa ‘kin! Gayundin
ang ke Direktor.
P. Abena: Salamat, anak. Huwag kang makalimot sa Diyos Ang tumatawag ay
dinirinig. Ang napakupkop ay tinatangkilik.
Tony: Padre, ke bui-buti n’yo! … Siyanga pala, si Mang Ernan’y ibig ding …
Wala raw silang anak.
Ernan: (Maagap) Totoo, padre, ang sinabi ni Tony. Gayunma’y kung may
usapan na kayo’y … Padre, kami ng maybahay ko’y labing limang taong
umasa, nagnobena, namintakasi upang mag-kaanak, subalit …. Aywan
ko ba kung bakit agad akong nagkaamor kay Tony.
P. Abena: Talagang isa sa marami ang batang iyan. Masunurin siya. Matulungin.
Mapagkakatiwalaan. At matalino. Balak ko sanang pagpariin siya dangat
ibang kurso ang kanyang ibig. Natutuwa ako’t kayo’y –
Tony: Padre, possible po bang magkaroon ng dalawang ama-amahan?
P. Abena: Bakit hindi? Mabuti nga’ng gayon at maraming titingin sa ‘yo. Pagdating
naamn ng araw ay… kagustuhan din ng tatay mo ang mangyayari.
Tony: (Mapapalakas ang tinig) Utang na loob, Padre Sinabi ko na seyong wala
‘na akong Tatay!
P. Abena: Ikaw ang masusunod, anak. Alam kong alipin ka pa ng iyong nasugatang
damdamin. May lambong ka pa ng karimlang … A, di na nga bale. Maiba
ako, malalim bang naging sugat mo, Tony?
Tony: Sabi ng doctor e di naman daw napinsala ang aking bituka.
P. Abena: Mabuti kung gayon. Buweno, huwag kang masyadong maggagagalaw
at nang hindi dumugo. (Sa bahaging ito’y aalingawngaw ang isang
malakas na pagpapagibik buhat sa ibang panig ng ospital. Matatahimik
ang lahat at makikinig sa na) “Tubig! Tubigg! Mamamatay na ‘ko sa
uhaw! Tubiggg!
P. Abena: Diyan nga muna kayo at titingnan ko lang kung sino ang nagpapagibik
na ‘yon. (Susundan ito ng alis.)
Lahat: Adyos, Padre.
Tony: (Sa sarili) Ke bait niya. Salamat at nagkaroon ang bilibid ng paring tulad
niya … Matutupad din ang pangarap kong makapag-aral … kung
sakali…
Ernan: Sadyang mabait si Padre Abena. Sana’y paris niya ang lahat ng alagad
ng panananampalataya … Pero, tingnan mo, Tony: sa karamihan ng
kanyang gawain ay hindi ko siya makakapiling sa lahat ng oros,
samantalang ako … Tuturuan kita ng pagtula. Ng pagsulat.
Pananalumpati. Pag – aaralin kita hanggang ibig mo. Kailangan naming
mag-asawa ang tagapagmana.
Tony: Paumanhin ho, Mang Ernan… Bukod sa makata, ano ho ba’n –
Ernan: A, ako’y peryodista. Propesor din ako sa isang unibersidad sa Maynila.
Kaanib sa ilang samahamng pangwika, pangbayan, pangkultura … May
malaki akong aklatan – magugusthan mo …. Guro naman sa piyano ang
aking maybahay. Magkakasundo kayo. Teka, ayan na’ng ating butihing
angel! (Titigil sa pagsasalita pagkatanaw sa pumapasok na nars.
Magbibigay galang ang lahat. Ilalapag ng simpatika’t batangbatang nars
ang lalagyan ng mga gamut. Isa-isa niyang titingnan ang temperatura
39
ng naroong apat na pasyente. Hindi iintindihin ang may paghanga’t
pagnanasang tinging iniuukol sa kanya – lalo na si Bok. Alam niyang sa
kaharian ng mga lalaki, ang pangit mang babae ay nagiging pulot gata.
Aalis siya pagkabigay ng kaukulang gamut sa mga may karamdaman)
Bok: (pagkatalikod ng nars) Wow! Talagang da-magan si Miss Reyes!
Kungmagaibig lang siya ngani sa akon, pero … ginsama ang akon
record. Yawa.
Tony: Bok, si San Agustin, bago naging santo ay naging isang pusakal munang
magnanakaw … Tandaan mo’to, Bok. Higit na marangal ang masamang
bumuti kaysa mabuting Sumama.
Bok: Galalim man ang imonmg Tagalog!
Ernan: Malay natin, baka maging santo ka rin, Bok (Tawanan)
Bok: (Matatangay na rin ng biruan) Tama ka Mang Ernan. San Bok
(pagdadaupin ang mga palad sa tapat ng dibdib, titingala ngbahagya at
pipikit) … santo santo gid ng mga holdaper! Nakakahiya, yawa.
(Tawanan na naman)
Ernan: P’wera biro, napansin kong may ibig sabihin ang tinginan ni Tony at Miss
Reyes. Lalaban ako ng pustahan na … (Haharapin si Tony.) Magtapat
ka Tony, may pagkakaunawan na kayo na kayo ni Miss Reyes, ano?
(Ngingiti lamang ng makahulugan si Tony at ang palihim na pag-sang-
ayon sa pamamagitan ng pagtaas ng kilay ay mapapansin din nina Bok
at Doming.)
Bok: Jackpot ka, Tony boy! Tsk, tsk, talaga man materyales pwerte si Miss
Reyes. Inggit ako sa imo.
Doming: Listo! Ayan na naman hang-tay-ban! Darating ng dati ring tanod.)
Tanod: (Sa may pintuan) Antonio Cruzada!
Tony: (Itataas ang kanang kamay) Sir!
Tanod: Miron kang bisita, adding.
Tony: Bisita? Asan Sir? Sino hu siya? Sino hu siya? Kilala bay n’yo sir?
Tanod: Iiling at susulyapan si Mang Ernan) Siguro sing, idad sa kanya.
Doming: Kuwarentay singko.
Tony: Papuna na ba rito, sir?
Tanod: Wen adding. (Aalis. Lalabas sa pintuang pinapasukan.)
Tony: (Kunut-noo) Sino kaya ‘yon? … Ba, siya ang una kong dalaw sa loob ng
dalawang taon.
Ernan: Baka … Tatay mo na ‘yun, Tony)
Doming: Baka naman hisang kamaghanak.
Bok: (Mapapabangon na naman) G’wapo bang imong derpa? Paris mo Tony?
Tony: (Dahil sa pag-iisip ay hindi mauunaaan ang tanong ni Bok; sa sarili)
Pa’no niya malalamang narito ako? …. Anim na taon! … City Jail …
Welfareville … Muntinlupa … Imposible! Hindi. Hindi maaaring siya!
(Halos pasalubong) Huwag Mo pong itulot, Diyos ko!
Ernan: Sino man’yon ay may kapit siya. Kung di’y di siya makatutuloy dito …
Ayun! Siya na Siguro ‘yung dumarating!
(Papasok si Mang Luis, ang ama ni Tony. Kasama niya ang dating tanod. May
kataasan si Mang Luis, nakasalamin siya ng may kulay. Mababasa sa kanyan g anyo
na siya’y dumanas o dumarana ng maraming suliranin. Isang manhid na barong
tagalog ang kanyang suot. Sunog ang kanyang balat, gayunmay halata rinang
kanyang kagandahang lalaki. Mag-aapatnapu pa lamang siya subalit mukha nang
lilimampuin. Pagagalain niya ang kanyang sabik na paningin. Pagkunwa’y ituturo
40
naman ng tanod para sa kanya ang pinaghahanap na hindi kaagad mamumukhaan.
Pagtatama ng kanilang tinginang anaki nakatanaw ng multo si Tony. Akibat ng
matinding tuwa at pananabik ay pasugod na lalapit ang ama sa anak.)
Luis: (Madamdamin) Tony, anak ko! …
(Walang imik na pagyayapos ang tila natatandaang si Tony. Magpapalipat-lipat ang
kamay ng naluluha sa galak na ama sa buong katawang mutya ng anak. Pagkaraan
ng ilang saglit sa gayong ayos ay pabigla at walang kibong magwawala si Tony. Kahit
nakararamdam ng kirot at tatayo siya’t uurong ng ilang hakbang. Tutop niya ang sugat
sa tiyan. Tiin ang kanyang mga bagang, may apoy sa mata at iaalon ang kanyang
dibdib. Mapapansin si Mang Luis ang mga sugat at “black-eye” niya.)
Luis: Anak ko, napano ka?
(Hindi rin tutugon si Tony. Patuloy ang pananalim ng kanyang sulyap, ang panginginig
ng kanyang ugat sa kalamnan ng kanyang panga, ang paninikip ng kanyang dibdib.
Samantala’y walang kibuan ang lahat, bagaman mataman silang nagmamasid at
nakikiramdam)
Luis: Tony, magsalita ka, anak ko. Hindi ka ba natutuwang ako’y makita? …
pagakaraan ng may anim na taon? (Buhat sa kinatatayuan ay hindi rin
iimik o titinag si Tony. Unti-unti siyang lalapitan ng ama.)
Tony: Huwag! Huwag kayong lalapit! Huwag!
Luis: (Matigigil!) Anak, di mo ba … Ako ang Tatay mo…
Tony: (Palibak) Tatay? … Hm, ang nakilala kong ama’y anim na taon nang p-
p patay!
Tony: Sayang lang ang inyong pagod!
Luis: Lalapit pa ng isang hakbang; titigil) anak, patawarin mo ‘ko…
Tony: Inuulit ko: wala na akong, ama! …. (Lilingon sa gawi ng bintana) Mula
nang iwan n’yo kami dahil sa ‘sang –
Tony: (Magpapatuloy na hindi alumana ang sinabi ng ama) Dahil sa kerida’y
sapin-saping hirap ang aming dinanas …lalo na’ng aking Nanay … Pati
pag-aaral ko’y natigil … Ano’ng gagawin ko? Me sakit si Nanay … Me
sakit si Baby … Nagkasangla-sangla kami … At nang lumao’y wala nang
ibig magpapautang sa ‘min … ‘Sang araw e napilitan akong … Nang –
agaw ako ng bag. Nahuli ako. Nagmakaawa ako at pinatawad naman.
Subalit …. nang dumating ako at - amin ay … (mababasag ang tinig)
patay nang kapatid ko! Sa tulong –
Luis: (Nahihilam na sa luha) Tony, husto na! … U-utang na loob … A-a alam
ko na’ng lahat! …
Tony: (Hndi rin papansinin ang samo ng ama) Sa tulong ng mga kapitbahay e
nailibing din si Baby… Naospital si Nanay … Walang ibig kumupkop sa
‘kin … Baka raw me T. B. rin ako … Ako’y naging kanto boy, nabarkada,
hanggang … Natuto ako ng iba’t ibang paraan ng pagnanakaw …
Natikman kong matulog nang walang unan … magtago sa ilalim ng tulay
…
Bok: (Mabilis na papatlang) Tsiken pid ‘yan, Tony!
Tony: (Wawalaing – bahala si Bok) Subalit me wakas ang lahat … Mula sa city
jail e nalipat ako sa Welfareville. Naglabas-masok ako ro’n … Nang
magdisiotso ako’y heto … Magdadalawang taon na ‘ko rito … (Hihinga
ng mahaba at malalim. Tutop pa rin ng kaliwang kamay ang sugat.
Biglang haharapin nang tuwiran ang lumuluha’t mistulang korderong
ama. Makapangyarihan.) Kayo na dapat kong tawaging ama ay
41
tinatanong ko: Mangyayari kaya ang nangyari sa ‘ming mag-iina kung
kayo’y tumupad senyong tungkulin? …
Luis: H-hindi ko na – hindi ko na kayo iiwan … K-k kelanman!
Tony: Pangako, hm … Daling sabihin, daling sirain…
Luis: Nagbalik ako upang – upang pagsilbihan kayo habambuhay …
Tony: (Patuya) Ba’t di kayo bumalik senyong magandang kerida?
Luis: (Lipos pagpapakumbaba) Iniwan n’ya ako – ang taksil! – nang hindi ko
nang hindi ko na masunod ang kanyang kapritso … Salamat sa kanyang
ginawa at naglianag ang nalabuan kong isip. Nagyo’y –
Tony: Huli na ang lahat!
Luis: Ang sakit mong magsalita, anak…alam mo bang limang buwan
kitangpinaghahanap? … At nang malaman kong narito ka’y nilakad kong
… Nangako si Senador Bigat na mabibigyan ka ngparole.
Tony: (Dahil sa ibang iniisip ay hindi maunawaan ang huling sinabi ng ama)
Ewan ko kung si Nanay e buhay pa o patay na. (Pasigaw naman) Kayo!
Kayo ang sanhi ng kanyang kasawian! Aru-aruuuyyy!
Luis: Buhay ang nanay mo, anak. Nagkita na kami. Magaling na siya.
Tony: Magliliwanag ang mukha) Buhay! Salamat sa Diyos!
Luis: (Hindi mapapansin ang sariwang dugo sa kamay ni Tony) Pinatawad na
n’ya ako. At nagkasundo nga kaming hanapin kita. Anak,
magsamasama tayong muli!
Tony: Mahal ko si Nanay, ngunit kayo… Ibig ko pang mamatay kesa sumama
sa senyo!
Luis: Mawawala ang pagtitimpi at paghaharian ng damdaming –ama. Isang
matinding sampal ang ibibigay kay Tony). Durugo ang bibig ng huli. Sa
bahaging ito’y nganingani nang lundagin ni Bok si Mang Luis danga’t
makakambatan siya ni Mang Ernan na huwag manghimasok. Sa
sandaling ito’y nakatalikod naman at nasa may labas ang tanod.
Mapagwawaring ang nagawang kabiglaan, mabilis na lalapitan ang
anak. Iigtad naman si Tony.) Patawarin mo ‘ko, anak!
Tony: (Matapos pahirin ang likod ng palad and dumudugong bibig) Lalo
lamang ninyong pinalalayo ang ating daigdig! (Mabilis na tatalikod.)
(Tigib-pagsisisi at panunumbat sa sarili, walang malamanggawin o
sabihin si Mang Luis. Naroong pisilin ang mga kamao; naroong muling
tangkaing lapitan Ang nagmamalaking anak; Naroong pisilin ang mga
kamao; naroong muling tangkaing lapitan ang nagmamalaking anak;
naroong tanawin sina Mang Ernan na parang nagpapahabag at
nagpapatulong. Wala namang imikan ang nangamamasid. Pagkuwa’y
walang kibong lalabas. Titigil sa may pintuan. Pagkuwa’y walang kibong
lalabas. Titigil sa may pintuan upang linguni’t pag-ukulan ng may
pagmamahal sa titig si Tony. Wala namang kamalayan ang
nagugulumihanan ding si Tony sa mga ikinikilos ng kanyang ama.
Muling babalikan ni Mang Luis ang nakatungong bunso subalit hindi
maisasagawa ang balak na pagyapos dito. Mapapabuntunghininga na
lamang at tiim-bagang na aalis. Magkakatitigan sina Mang Ernan, Bok
at Doming. Pagkalipas ng ilang saglit ay dahan-dahang nauupo sa gilid
ng kanyang teheras Si Tony. Kagat niya nang mariin ang kanyang labi.)
Ernan: (Malumanay subalit madamdamin) Ang buhay, Tony, ay batbat ng
batbat ng iba’t ibang uri ng pag-subok. Ang tagumpay, kaya lalong
tumitingkad ay dahil sa kakambal na pagpapakasakit. Ang lalaking
42
tumatakbo sa mga pagsubok at hamon ng tadhana ay pinagtatampuhan
ng tagumpay.
Tony: Mang Ernan, kayo man ang nasa lugar ko’y –
Ernan: Nauunawan kita, iho. (Titindig at aakbayan si Tony. Miino ang dugong
nagmumula sa sugat sa tiyan.) Dumudugo ang sugat mo! (Kay Bok)
Pakitawag mo nga ang doctor… (Kay Tony) Mabuti’y mahiga ka.
Siguro’y maaampat ‘yan.
Tony: (Habang nahihiga) Walang anuman ito Mang Ernan.
Bok: (Nakaupo pa rin subalit nakabalabal na ng kumot) Hm… tsiken pid ‘
yan.
Doming: Sabagay, hakuman ‘yang nasa lugar ni Toni’y – hewan ko nga ba …
Bok: Bilib gid ako sa imo… Gas-mati ka. Y-y-yeba! ….
Ernan: (Habang bumabalik sa kanyang teheras; sa sarli) A, kung masusunod
lamang ng mga tao ang Panalangin ni San Francsico ng Asisi, sana’Y –
Tony: (Biglang mapapabangon pagkarinig sa tinuran ni Mang Ernan)
Pagkaganda –ganda nga ng “Panalangin ni San Francisco” … Bathala,
gawin Ninyo akong … kasangkapan … Kung saan may galit –
Ernan: (Maagap) Bayaang nakapaghasik ako ng pag-ibig. Ang isang maganda
pang bahagi’y ‘yung … “Nasa pagbibigay ang ating ikatatanggap …
nasa pagpapatawad ang ating kapatawaran … “
Tony: (Mabilis) Mang Ernan… Madali ngang sabihing “Lumimot at
magpatawad, “ano ho? Pero, ar – ruyyy … (Mapipikit at aasim ang
mukha. Hahawakan ang sugat sa tiyan.)
Ernan: (Makikitang sa pag-aangat ng kamay ni Tony ay punung-puno yaon ng
dugo) Tony! (Kagyat na nalalapitan ang binata at pagyayamanin.)
Doming! Bok! Pakitawang n’yung dokdok! O nars! Madali kayo! …
Bok: Hindi pa rin mababakla; hindi titinag) Bals –wals ‘yan!
Doming: (Patikud–tikod na lalabas subalit doon pa’y sisigaw na) Nars! … Nars!
… Narrsss! … (Muling darating ang nars na nakarinig sa malakas na
sigaw ni Doming. Agarang lalapatan ng pampaampat ng dugo ang sugat
ni Tony. Samantalang nangagamutan sila ay siya namang paglitaw sa
may pintuan ng magkasamang P. Abena at Mang Luis. Walang imik
silang magmamasid.)
Nars: Sariwa pa’ng sugat mo, kaya huwag ka munang magsalita nang
malakas. At huwag kang magpapagalaw ha, Tony?
Tony: Paglabas ko rito’y pupunta ‘ko senyong bahay, ha, Lyd? A, Miss Reyes
pala!
Nars: Sabi na’t puwera muna ang salita. Pag sinuway mo ‘koy … Sige ka,
hm…
Tony: Okey. (Pipikit dapwat muling didilat. Masusulyapan si P. Abena.
Magpapalitan sila ng ngiti.)
Nars: O, hayan, tapos na. Be good, ha, Tony? Promise? Tatango ang binata;
hahanda siya sa pag-alis.)
Tony: Maraming salamat, L-Ly – Miss Reyes. Hindi kita malilimot kelanman!
Alam mo na iayan … matagal na. (Hindi pa rin nakikita ni Tony ang ama
sapagkat natatakpan ito ng papalapit na pari.)
P. Abena: Magkakilala pala kayo ni Miss Reyes …. Mabait at masipag ang batang
‘yan. Paris mo…
Tony: Siya nga po ang babaing handa kong …
Bok: (Makahulugan ang ngiti) tingin ko’y ayos na Silang dal’wa, Padre.
43
P. Abena: Hindi masama Pabor ako. Saglit na titigil; kay Tony, sa ibang tinig) Anak,
ang tatay mo’y … nagkita kami. nakiusap siyang -
Tony: Malilimutan ang lahat; mapapabagong bigla’t puputulin ang pagsasalita
ng kausap) Padre! … Na naman? (Hindi mangungusap si P. Abena.
Marahan na lang siyang mapapailing; subalit maagap namang
maaalayan si Tony. Si Mang Luis naman, naroon pa rin sa may pintuan,
ay mapapabuntung-hininga’t mapapakagat labi Sa namamalas na
katigasan ng anak. Mauuntol ang balak niyang paglapit.
(Si Miss Reyes naman naman na hindi pa tuluyang nakakalayo ay magaganyak na
manood sa tagpong yaong may pangako ng kapanabikan. Lalapitan si Tony at
masuyong pagsasabihan.)
Nars: Tony, di ba’t sabi ko sa’yo’y huwag ka munang gagalaw pagkat
makasasama sa yo’yo?
Tony: Patawarin mo ‘ko, Ly – est, Miss Reyes.
Nars: (Tatanguan si Tony) Patatawarin kita pero sa uli-uli’y. Sige, higa na.
(Susunod na sana si Tony subalit magkakatama ang tingin nilang mag-
ama. Matagal silang magkakatinginan.0
P. Abena: (Makahulugan) Anak, tamo si Miss Reyes, nakapagpapatawad….
(Hindi tutugon si Tony. Mapapatango siya. Ganap na katahimikan.
Walang kaurap-kurap, at halos hindi humihingasina Mang Ernan sa
pagmamasid sa nangyayaring dula sa silid na yaon. Sa pagtaas ng
mukha ni Tony ay makikitang may luha sa kanyang pisngi.
Mabubuhayan ng loob si Mang Luis. Dahan-dahan siyang lalapit a
bunsong ngayo’y nakayupyop sa bisig ni Padre Abena.
Magaling sa sikolohiya, marahang iaangat ng butihing pari ang ulo ni
Tony at siya’y unti-unting uurong upang mabigyan ng ganap na kalayaan
ang mag-ama.
Ngayo’y may kakaiba ng sinag sa mukha ni Tony. May kakaiba ring
ngiting dumurungaw sa kanyang mapuputlang labi. At sa isang kisap-
mata’y mayayapos siya ng kanyang ama. Masuyo, madamdamin,
mahaba ang kanilang pagyayakap.
Katulad ng dalawa, mapapaluha rin ang lahat. Maging ang may bakal na
pusong si Bok ay mapapakagat-labi’t mapapatungo ng marahn.
Pagdaraupin naman naman ni Padre Abena ang mga, titingala ng
bahagya at pangiting bubulong.)
B. Mga Gabay na Tanong:

1. Suriin ang dula ayon sa nilalaman. Tungkol saan ang dula? Isulat ang
kasagutan sa nakalaang kahon sa baba.
Nilalaman ng Dula
44
2. Paano ipinakita ng tauhang si Bok at Doming ang aspektong
lingguwistiko (gamit ng wika) sa lipunang ginagalawan nila bago
makulong at habang nakakulong? Ipaliwanag sa pamamagitan ng
pagbibigay ng halimbawa.
Paliwanag sa Pamamagitan ng mga Halimbawa
BOK DOMING
3. Magbigay ng mga pangyayari na nagpapakita ng kultural na aspekto sa

buhay ng mga bilanggo sa lipunang Pilipino. Ipaliwanag sa
pamamagitan ng pagbibigay ng mga halimbawa.
PANGYAYARI PALIWANAG
4. Sumipi ng mga ilang linya o pahayag ng mga tauhan sa dulang binasa

na nagpapakita ng diyalekto ng wika. Isulat ang iyong kasagutan sa
nailaang puwang.
Bok:
__________________________________________________________
_________________________________________________________
Doming:
__________________________________________________________
_________________________________________________________
Ikalawang Tanod:
__________________________________________________________
_________________________________________________________
Tony:
45
__________________________________________________________
_________________________________________________________
Mang Erman:
__________________________________________________________
_________________________________________________________
Gawain 4
Pagsusuri
A. Sagutin ang mga sumusunod na tanong.

1. Bakit dapat suriin at isaalang-alang ang mga lingguwistiko at kultural na
pagkakaiba-iba sa lipunang Pilipino na ipinakikita sa mga pelikula at
dula?
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
2. Paano susuriin at isaalang-alang ang mga lingguwistiko at kultural na

pagkakaiba-iba sa lipunang Pilipino na ipinakikita sa mga pelikula at
dula?
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
3. Mula sa mga binasa at sinuring dula at pelikula. Magbigay ng ilang

pagkakatulad at pagkakaiba ng pelikula at dula batay sa element nito.
Gamitin ang Venn Diagram sa ibaba.
Kita Kita Sinag sa Karimlan
4. May aspektong lingguwistiko at kultural ba ang pelikulang “Kita Kita?”

Patunayan.
________________________________________________________
________________________________________________________
46
________________________________________________________
______________________________________________________
Batay sa pagsusuring ng pelikula at dulang nasusulat, anong mga

sitwasyong panlipunan at kulturang Pilipino ang karaniwang pinapakita
ng mga ito?
5.
Sitwasyong Panlipunan Kulturang Pilipino
Mga Salitang Ginagamit sa Pagsusuri

Sa pagsusuri ipinahahayag ang matinding damdamin ng pagsang-ayon at di
pagsang-ayon. Anumang pahayag na gamit sa pagsusuri, kailangang maging kritikal
sa paraang wasto at maayos. Kung may negatibong ibig ipahayag, gawin itong
pamungkahi upang hindi makasama ng kalooban.
May mga pahayag na naghahayag ng opinyong matindi; mga pahayag na hindi
makapagpalubha sa damdamin; at maaaring lubusang sumang-ayon at magdagdag
pa ng ibang aargumentong susuporta o magpapatunay sa sinang-ayunan.
Halimbawa:
Mahalaga ang pelikula dahil pinatingkad nito ang “kritikal na realism.” Ito ay
realismong hindi lamang inilalarawan ang mga kabuktutang nagaganap sa lipunan
(naturalism ang tawag dito o ang pagpapakita ng natural na kalagayan ng mga tao sa
lipunan, isang uri ng realismo).
Mapapansing ang salitang Mahalaga at dahil ay mga salitang ginamit upang
maipaliwanag ang talakay tungkol sa dulog realism na isa sa ginawang pagsusuri.
Sumasang-ayon ang naging pagsusuri sa nasabing pahayag tungkol sa
realism na isang dulog pampanitikan.
Gawain 5
Pagsasanay
A. Basahin ang bawat pahayag na nakalaan sa bawat bilang. Kumilala ng mga salita
o mga salita na ginagamit sa pagpapahayag ng isang kritikal na pagsusuri.
_________________1. Litaw na litaw sa nobelang “Bata, Bata…” ang kahusayan ni
Bautista sa pagsulat ng kathang pampanitikan.
_________________2. Mayroon nga lang ibang mga parte na medyo sumablay sa
dulang pinanood.
_________________3. Napakabilis din ng pagpapalit ng eksena, wala pang dalawang
minute ay nagpapalit kaagad.
_________________4. Nagbibigay-nining sa pelikula ang pagpapalabas muna ng
katapusan bago ang simula ng istorya.
47
_________________5. Naging magulo ang umpisa ng pelikula.
_________________6. Ang lugar na tagpuan ay maganda at pinili talaga.
_________________7. Ngunit mayroon din namang mga piling eksena na kakikitaan
ng ganda.
_________________8. Hundi tuwiran ang naratibo, maraming bida, walang iisang
problemang nireresolba, walang masinop na pagsisinsin ng mga pangyayari para sa
ending.
_________________9. Matingkad na halimbawa ang pelikula ng modernistang
kasiningan.
_________________10. Mahalaga ang pelikula sa kontemporaryong paglalarawan
ng kontradiksyon ng seguridad.
B. Gamit ang 3Ms na talahanayan, sumulat ng ilang repleksiyon o hinuha ukol sa

mga naisagawang Gawain. Isulat ito sa loob ng hanay ng talahanayan.
DAPAT NA MALAMAN DAPAT NA MAUNAWAAN DAPAT NA MAISAGAWA

Dapat kong malaman ang Dapat kong maunawaan ang Dapat kong maisagawa
tungkol sa mga tungkol sa mga ang
PAGWAWAKAS
Ang Pelikula at Dula ay nagiging tulay upang mapagbuklod anuman ang lahing
taglay ng bawat isa, basta sila ay nagkakaunawaan sa wika at may
pagkakapareho sa kultura, nabubuo ang pagkakaibigan ng bawat lahi.
Bagama’t naglalaan lamang ng panadaliang aliw para sa mga manunuod at
mambabasa ang pelikula at dula, nag-iiwan naman ang mga ito ng
magagandang aral na nananatili sa isip at puso ng bawat tao.
48
Mga Sanggunian
C. Aklat
Magdalena O Jocson (2016). Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang

Pilipino.Lungsod Quezon:Vibal Group Inc.
B. Internet
Word Press “Rebyu ng Pelikulang Kita Kita”,
https://grp112faith1stgmail.wordpress.com/kyle-teodoro/filipino/rebyu/ (Agosto 3, 2017;
Inakses Hunyo 07, 2020)
Filipino III “Sinag sa Karimlan ni Dionsio S. Salazar”

http://veelcelestian.blogspot.com/p/sinag-sa-karimlan-ni-dionisio-s-salazar.html (Marso 12,
2014; Inakses Hunyo 07, 2020)
49
Susi sa Pagwawasto
Pamantayan sa Pagwawasto para sa Gawain 2 hanggang Gawain 4
PAMANTAYAN Napakahusay Mahusay (3) Kailangan pang MARKA
(5) paunlarin(1)
May malinaw
na paglalahad
ng kasagutan
Naiugnay nang
may kahusayan
ang mga
kasagutan sa
paksa
Wasto at
maayos ang
mga salitang
ginamit
Gawain 5. A. Pagsasanay
1. Litaw na litaw, ang kahusayan
2. Mayroon, medyo
3. Napakabilis
4. Nagbibigay-ningning
5. Naging magulo
6. Maganda
7. Ngunit mayroon,, piling eksena
8. Hindi tuwiran, marami, wala
9. Matingkad
10. Mahalaga
50
Pangalan:_______________________________ Lebel:__________
Seksiyon: _______________________________ Petsa:__________
GAWAING PAGKATUTO
TEKSTONG NAGPAPAKITA NG MGA KALAGAYANG
PANGWIKA SA KULTURANG PILIPINO
Komunikasyon ang pangunahing tungkulin ng wika. Komunikasyon din ang

gamit sa wika na pinakamalaking bahaging ginagawa ng tao sa lipunang kaniyang
ginagalawan.
Malinaw na ipinahahayag sa Bibliya na ang wika ay kaloob ng Diyos. Sa mga
relihiyoso, walang duda ito. Napakarami at napakasalimuot nga naman ng mga wika
sa daigdig. Walang nakagagawa nito kung hindi ang Maylalang ng lahat. Sa Bibliya
pa rin, isinasalaysay kung paanong mula sa iisang wika, ang mga tao sa daigdig ay
nagkaroon ng iba’t ibang wika.
Ayo kay Cruz (1978), malapit na malapit ang kaugnayan ng kultura ng isang
tao at ng wikang ginagamit niya, magkakambal ang mga ito.
Samakatuwid, maaaring masukat ang kultura ng tao sa kahusayan niya sa
paggamit ng wika. Gayundin, maaaring malaman ang galing niya sa wika ayon sa
tayog ng kaniyang kultura. Subalit ito’y batay sa ipinanday na edukasyon sa isang
mamamayan, sa panahon ng kabataan, na kalahok ng tradisyon ng angkan, ng
espiritung panrehiyon, at ng mga paniniwala
Napakahalaga ang wika sa sangkatauhan. Kung walang wika, maaaring
matagal nang pumanaw ang sangkatauhan at ang sibilisasyong ating tinatamasa sa
ngayon.
Nakasusulat ng mga tekstong nagpapakita ng mga kalagayang pangwika sa

kulturang Pilipino (F11PU-IIc-87).
Gawain 1
Basahin at suriin ang teksto.
Sa mensahe ni Pang. Manuel L. Quezon sa Unang Pambansang Asamblea

noong Oktubre 27, 1936, sinabi niyang hindi na dapat ipaliwanag pa, na ang mga
mamamayang may isang nasyonalidad at isang estado ay “dapat magtaglay ng
wikang sinasalita at nauunawaan ng lahat.
Alinsunod sa Batas Komonwelt Blg. 184, itinatag ang Surian ng Wikang
Pambansa “na mag-aaral ng mga diyalekto sa pangkalahatan para sa layuning
magpaunlad at magpatibay ng isang pambansang wika ay ibinatay sa “pagkaunlad
51
ng estruktura, mekanismo, at panitikan na pawang tinatanggap at ginagamit ng
malaking bilang ng mga Filipino.” Sa madali’t salita, Tagalog ang napili. At pinili
ang Tagalog sa ilalim ng pamumuno ni Jaime C. de Veyra (Samar-Leyte), at
kinabibilangan ng mga kasaping sina Santiago A. Fonacier (Ilokano), Felimon
Sotto (Sebwano), Casamiro F. Perfecto (Bikol), Felix S. Salas Rodriguez (Panay),
Hadji Butu (Moro), at Cecilio Lopez (Tagalog). Tampok sa pagpili ng Tagalog ang
pagkilala rito “na ginagamit ito ng nakararaming bilang ng mga mamamayan,
bukod pa ang mga kategorikong pananaw ng mga lokal na pahayagan,
publikasyon, at manunulat.”
Noong Disyembre 13, 1937, sinang-ayunan batay sa Kautusang
Tagapagpaganap Blg. 134 na pagtibayin ang Tagalog “bilang batayan ng wikang
pambansa ng Pilipinas.” Ngunit magkakabisa lamang ang nasabing kautusan
pagkaraan ng dalawang taon, at ganap masisilayan noong 1940.
Nagpalabas ng kautusan ang kalihim ng Tanggapan ng Edukasyon noong
Agosto 13, 1959 na tawaging “Pilipino” ang Wikang Pambansa” Ang “Pilipino” na
ibinatay nang malaki sa Tagalog ay maghuhunos na “Filipino” alinsunod sa atas
ng Saligang Batas 1973 “na linangin, paunlarin, at pagtibayin ang Filipino
alinsunod sa umiiral na mga katutubong wika at diyalekto nang di-alintana ang
pagtanggap ng mga salita mula sa mga dayuhang wika.”
Ang pagiging pambansang wika ay hindi lamang nakatuon sa rehiyon ng
Katagalugan, kahit pa sabihing ginawang batayan ang Tagalog sa pagbuo ng
pambansang wika. Ang Filipino, na patuloy na nilalahukan ng mga salita mula sa
Iba’t ibang wikang panrehiyon at pandaigdigan, ay sumailalim sa ebolusyong hindi
lamang limitado sa gramatika at palaugnayan kundi maging sa mga pahiwatig at
pakahulugan. Ginagamit na ang Filipino hindi lamang sa panitikan o sa Araling
Panlipunan, bagkus maging sa pagpapaliwanag ng agham at teknolohiya,
inhinyeriya at medesina, batas at matematika, at iba pang larang.
(bahagi ng sanaysay na Paglingon sa Ugat ng Komisyon sa Wikang Filipino ni

Dr. Hen Roberto T. Anonuevo mula sa http://kwf.gov.ph/kasaysayan-at-mandato/)
Mga Gabay na tanong: Sagutin ang mga inilaang tanong batay sa binasang teksto.
Isulat ang
sagot sa inilaang puwang sa bawat bilang.
1.Ano-ano ang mga kaugnayan sa pagpili ng Tagalog bilang batayan ng

pambansang wika ng Pilipinas?
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
__________________________________.
2.Ano ang magiging bunga kung ang isang bansa ay may sariling wikang
sinasalita at nauunawaan ng lahat?
52
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
__________________________________.
3.Ano ang magiging ambag ng Filipino bilang pambansang wika sa ating

lipunan sa hinaharap?
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
__________________________________.
Rubrik ng Pagtatasa
Batayan ng Grado Kaukulang Puntos Grado

Nasuri at malinaw ang gramatikang ginamit 10 _____
Nagbigay komprehensibong opinyon at 10 _____
angkop na pagsusuri sa impormasyon
Malinaw at sistematiko ang paglalahad ng 10 _____
ideya sa presentasyon
Kabuuan 30 _____
20-30 – Kasiya-siya ang husay sa pagsulat

10-19 – Katamtaman ang husay sa pagsulat
0-9 – Kailangan pang pagbutihin
Gawain 2
Panuto
Pumili ng isa sa mga sumusunod na paksa at sumulat ng isang lathalain.
Isulat ang pamagat.
1. Mahigpit na magkaugnay ang wika at ang Batas?
2. Dapat igalang ang nasasaad sa Saligang Batas hinggil sa Wikang Pambansa?
3. Ang Wikang Pambansa sa Pandemya?
________________________________________
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
__________________________________.
53
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
__________________________________.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
__________________________________.
Rubrik ng Pagtatasa

Malinaw ang gramatikang ginamit 10 _____
Makatawag-pansin ang pamagat at 10
nilakipan ng dramatikong kalidad
Nagbigay nang pang-emosyon at 10 _____
makatotohanang pangyayari
Malinaw at sistematiko ang paglalahad at 10 _____
paglalarawan
Kabuuan 40 _____
31- 40 – Lubhang kasiya-siya ang husay sa pagsulat

20- 30 – Kasiya-siya ang husay sa pagsulat
10- 19 – Katamtaman ang husay sa pagsulat
0 - 9 – Kailangan pang pagbutihin
Gawain 3
Panuto
Sumulat ng maikling sanaysay. Pamagatan mo iyong “Kalagayan ng Wika sa
Pilipinas”
_____________________________
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________.
54
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________.
Rubrik ng Pagtatasa

Tama ang gramatikang ginamit 10 _____
Malikhain at nakahihikayat ang gamit ng 10 _____
wika
Nagbigay nang matalas na opinyon at 10 _____
Maayos ang sistema at malinaw ang 10 _____
paglalahad
Kabuuan 40 _____

Gawain 4
Panuto
55
Batay sa editorial cartooning na ito. Gawan ito ng munting pagtalakay sa
pamamagitan ng pagbuo ng isang editoryal.
Iginuhit ni John Reiven Paguio Parallag

Luna National High School
Isabela-Rehiyon 02
Kalakok, Tuguegarao City, Cagayan NSPC 2020
Editoryal
Pamagat:______________________________________
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________________.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________________.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________________.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________________.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________________.
56
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________________.
Rubrik ng Pagtatasa

Tumpak ang mga datos at impormasyong 10 _____
ginamit sa pagtalakay
Maayos ang sistema at malinaw ang 10 _____
paglalahad ng mga bahagi ng presentasyon
Matibay ang ibinigay na argumentasyon at 10 _____
gumamit ng mahahalagang ebidensiya
Sumunod sa mga panuntunan nang maayos 10
na pagsusulat ng editorial
Kabuuan 50 _____

Gawain 5
Panuto
Adbokasiya mula sa Wika. Maghanap ng isang larawang may kaugnayan sa
wika at idikit sa espasyong nakalaan at ipaliwanag hanggang tatlong talata.
57
______________________________________________________________
_______
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_________________________________________________.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________________.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________________.
Rubrik ng Pagtatasa
Batayan ng Grado Kaukulang Grado

Puntos
Napapanahon at kapaki-pakinabang ang napiling 10 _____
larawan
Tumpak ang mga datos at impormasyong ginamit sa 10 _____
pagtalakay
Maayos ang sistema at malinaw ang paglalahad 10 _____
Angkop at malinaw na pagpapahayag 10 _____
Malikhain at maayos ang kabuuang Gawain 10
Kabuuan 50 _____

Pangwakas
Mahalaga ang papel na ginagampanan ng wika sa lipunang ating ginagalawan.

Ito ang nagsisilbing kasangkapan sa pagpapahayag ng mga saloobin at pagbabahagi
ng karunungan sa kapwa. Wika ang ginagamit ng bawat tao sa pakikipamuhay sa
kanyang kapwa.
Bagamat patuloy pa rin ang mga pagtatalo at pagkakahati-hati hinggil sa mga
usapin sa wika, makatotohanan marahil na ipalagay na tayo’y nagkakaisa na 1)
kailangan ng isang Wikang Pambansa na siyang kakatawan at magbubugklod sa ating
lahat at 2) upang maging higit na mabisa ang Pambansang Wikang ito, kinakailangang
ito’y isalig sa katutubong wikain na tunay na sa atin (bagamat tayo’y naniniwala na
ang panghihiram sa wikang dayuhan ay kailangan ng ating wika upang ito’y umunlad).
Tunay, hindi madali at mabilis ang proseso ng paglinang ng isang Wikang
Pambansa. Hindi ito hanggang batas o kasulatan lamang. Higit sa lahat,
kinakailangang ito’y napagkaisahan upang di pagmulan ng pagkakahati-hati at
kinakailangang ito’y ginagamit upang mapanatili buhay. Ngunit, ano bang gusali ang
di nagsimula sa pagtatatag ng unang bato’t semento bilang pundasyon? Kung gayon,
58
naitalaga na ang mga unang pundasyon ng ating Wikang Pambansa at maaaring sa
ilang panahon pa’y lubusan nang magkakahugis ito. Ang itinatatayo nati’y isang
matibay na gusali na bibigkis sa ating lahat na ang pangalan ay Pambansang Wika at
hindi isang Tore ni Babel. Huwag nating hayaang buwagin ang mga pundasyon ng
gusaling ito ng ating pagkakaiba-iba sa wikain. Huwag nating biguin ang
pagpapakasakit ng ating mga ninuno at hindi tayo bibiguin ng Diyos!
59
Mga Sanggunian
A. Aklat
Constantino, Pamela C. (2005), Filipino at Pagpaplanong Pangwika

Ikalawang Sourcebook ng SANGFIL. Sentro ng Wikang Filipino-Diliman,
Unibersidad ng Pilipinas, Lungsod Quezon
Taylan, Dolores R., Petras, Jayson D. & Geronimo, Jonathan V. (2016),

Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino. Lungsod
ng Quezon: Rex Book Store, Inc.
Jocson, Magdalena O. (2016), Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang

Pilipino. Lungsod ng Quezon: Vibal Group, Inc.
Tumangan, Alcomtiser P. (etal) (2000), Sining ng Pakikipagtalastasan

(Pandalubhasaan). Valenzuela City: Mutya Publishing House
http://kwf.gov.ph/kasaysayan-at-mandato/
Paglingon sa Ugat ng Komisyon sa Wikang Filipino ni Dr. Hen Roberto T.
Anonuevo
60
Pangalan:_______________________________ Lebel:__________
Seksiyon: _______________________________ Petsa:__________
GAWAING PAGKATUTO
IBA’T IBANG REGISTER AT BARAYTI NG WIKA
Panimula (Susing - Konsepto)
Mahalaga ang gampaning-papel ng wika sa ating buhay. Ngunit dahil lagi na

natin itong ginagamit, hindi natin gaanong naoobserbahan ang tungkulin nito. Natural
na lamang sa ating ito tulad ng ating paghinga at paglakad.
Wika ang sumasalamin sa kaluluwa ng isang indibidwal. Wika ang simbulo ng
kanyang damdamin, ng pag-iisip, ang naglalahad ng kanyang nadarama, ng nais
gawin at maging mithiin sa buhay. Wika ang nagdadala ng ideya ng tao. Ito ang
instrumento ng paglikha ng makabuluhan at malikhaing pag-iisip. Ito ang dahilan ng
pag-unlad ng karunungang pantao.
“…habang pinangangalagaan ng isang bayan ang kanyang wika,
pinangangalagaan niya ang marka ng kanyang kalayaan gaya ng pangangalaga ng
tao sa kanyang kalayaan habang pinanghahawakan niya ang sariling paraan ng pag-
iisip.” – Jose Rizal
“Ang wika ay proseso ng malayang palikha; ang mga batas at tuntunin nito ay
hindi natitinag, ngunit ang paraan ng paggamit sa mga tuntunin ng paglikha ay malaya
at nagkakaiba-iba. Maging ang interpretasyon at gamit ng mga salita ay
kinasasangkutan ng proseso ng malayang paglikha.” – Noam Chomsky
“Kapag kinausap mo ang tao sa wikang kanyang nauunawaan, ito’y patungo
sa kanyang isip. Kapag kinausap mo siya sa kanyang wika, ito’y patungo sa kanyang
puso” – Nelson Mandela
Kung gayon, kinakailangang ang isang tao’y may sapat na kakayahang
magamit ang isang wika. Kailangang pagtuunan ng pansin upang sanayin ang sarili
sa bawat tungkulin sapagkat may mga pagkakataong kinakailangang gamitin ang
tungkulin sa isang sitwasyon at may mga pagkakataon ding kinakailangang gamitin
ang dalawa o higit pang tungkuling pangwika sa isang sitwasyon.
Natutukoy ang iba’t ibang register at barayti ng wika na ginagamit sa iba’t

ibang sitwasyon (Halimbawa: Medisina, Abogasya, Media, Social Media, Inhinyero,
Negosyo, at iba pa) sa pamamagitan ng pagtatala ng mga terminong ginamit sa mga
larangang ito (F11WG-IIc-87).
61
Gawain 1
Pagsasanay 1
Panuto
Gamit ang inilaang talahanayan. Maglista ng tigsasampu na gamit na makikita
sa bahay. Pagkatapos ay ihanay ang mga ito sa kahingian ng talahayan.
Pagpapaganda o Edukasyon Komunikasyon

Pag-aayos ng sarili
suklay bolpen cellphone
Pagsasanay 2
Panuto
Makikita sa talahayan ang hanay ng mga wika. Mula rito, magtala ng mga ilang
panumbas ng salitang hinihingi sa wikang Filipino. Isulat ang sagot sa loob ng hanay.
Wikang Filipino Wikang Iloko Wikang Ibanag Wikang Gaddang Wikang Ivatan
Hlb: baboy babuy bavi bafuy bago,buyis
1. tao (png)
2. bahay (png)
3. aso (png)
4. araw (png)
5. bago (png-uri)
Panuto
Mula sa talahanayan, magtala ng ilang panumbas ng salitang hinihingi sa
wikang Filipino. Isulat ang sagot sa loob ng hanay.
Wikang Filipino Wikang Itawis Wikang Yogad Wikang Ilongot Wikang Palanan
Hlb: tumawa magalat ammaw qingit magtawa
1. magtahi (pnd)
2. umupo (pnd)
3. magtrabaho
(pnd)
4. itali (pnd)
5. tumayo (pnd)
62
Gawain 2
Pagsasanay 1
Panuto
Magbigay ng register ng wika batay sa hinihingi ng bawat propesyon sa taong
pinaglalaanan ng kanilang serbisyo. Isulat ang kasagutan sa inilaang talahayan.
Propesyon o larangan Tawag sa binibigyan ng serbisyo

Hlb: guro estudyante
1. doktor at nars
2. abogado
3. pari
4. tindero/tindera
5. drayber/konduktor
6. artista
7. politico
8. pulis
9. guwardiya
10. katulong
Pagsasanay 2
Panuto
Ihanay ang mga salita batay sa tamang register ng wika mula sa hinihingi ng
talahanayan sa iba’t ibang propesyon o larang.
pagsusulit batas konsumo awit

klase kongreso awtor puhunan
pamilihan salaysay senado kampus
tauhan korapsyon akademiks pananalapi
kurikulum mitolohiya kalakal korte
eleksiyon enrollement prosa akda
class record pamahalaan kita produkto
Ekonomiks Politika Edukasyon Literatura
Gawain 3
Basahin at unawain ang teksto.
Ilang taon na ang nakararaan, dalawang malaking kompanya ng cell phone ang naglabas ng
kanilang mga patalastas upang ipakilala ang kanilang bagong serbisyo. Ang isa ay nasa midyum ng
radyo at ang isa ay sa telebisyon.
63
Sa patalastas sa radyo, isang lalaki ang pangunahing tauhan. Sa patalastas na ito, ang
tauhan ay nasa isang balisang kalagayan. Mahahalata sa pamamagitan ng tono at himig ng kanyang
boses ang pagkabalisa habang iniisa-isa ang kanyang mga kinatatakutan kapag nawalan ng load
tulad ng posibleng pag-iwan sa kanya ng kanyang kaisintahan, ang pagkawala ng kanyang mga
kaibigan, o ang kawalan ng komunikasyon sa mga kamag-anak o kapamilya. Sa bawat pagbanggit
ng mga kinatatakutan, sumasalit naman ang isang tinig ng babaeng nagsasalitang parang robot at
sinasabing “you have zero credit!”
Sa pagtatapos ng patalastas, isang masayang tinig naman ng isa pang babae ang maririnig na
nagbibigay-diin sa pangangailangang manatiling maging konektado sa ibang tao sa pamamagitan ng
regular na pagloload ng bagong credit. Batay sa mga inilahad, malinaw ang nais iparating ng
patalastas: ang pangangailangan na magkaroon ng palagiang prepaid load. Ang ganito ring ideya ay
malinaw sa patalastas sa telebisyon. Dito ang pangunahing tauhan naman ay babae. Sa simula, ang
babae ay magiliw na nakikipag-usap gamit ang cell phone at tila walang pakialam sa mga
nangyayari sa kanyang paligid. Hindi nagtagal, naging balisa ang ekspreyon ng kanyang mukha at
tila unti-unting naglalaho. Hindi siya mapakali at palinga-linga sa paligid na tila may hinahanap. Nang
makita ang isang tindahan, agad siyang tumakbo dito at bumili ng bagong prepaid load.
Matapos mailagay ang load, naging solido muli ang babae at muling masayang
nakipagkuwentuhan sa kausap sa cell phone. Samantala, nasaksihan ng isang grupo na nag-
iinuman ang nangyari. Nagtaka ang mga nag-iinuman sa nakita at ang isa sa kanila ay nagsasabing
“loaded na yata ako!” Natapos ang patalastas na makikitang nagtatawanan ang iba pang nag-
iinuman at katulad ulit ng naunang patalastas, isang masayang tinig din ang maririnig na nagsasabi
ng pangangailangan ng palagiang pagkakaroon ng prepaid load.
Makikita sa dalawang patalastas ang ideya ng alyenasyon o pagkatiwalag na ayon kay Karl
Marx ay epekto ng isang kapitalistang Sistema ng lipunan (Bottomore at rebels 169-170). Ang
ganitong ideya ay tumingkad sa pamamagitan ng iba’t ibang sign na inilatag sa dalawang patalastas.
Sa unang patalastas, nabigyan-diin ang pagkatiwalag sa pamamagitan ng mga sumusunod: ang
balisang tinig ng lalaki, ang impersonal na tinig ng babae, ang masayang tinig ng isa pang babae,
ang pag-uulit ng ideya ng takot at ng mga salita. Kinakatawan ng balisang tinig ang isang indibidwal
na maaaring mawalan ng kaakuhan dahil sa posibilidad ng diskoneksyon sa ibang tao. Ang
impersonal na tinig naman ay kumakatawan sa pakiramdam ng aktwal na diskoneksyon. Sumuysoy
naman ang pag-uulit ng ideya ng takot at ng mga salitang “you have zero credit” sa possible at
aktwal na diskoneksyon. Ang kalutasan naman sa diskoneksyong ito ay ang makikita sa masayang
tinig. Sa pangalawa, ang mga sumusunod naman ang makikita: ang masaya at solidonng imahen ng
babae, ang balisa at tila unti-unting naglalahong imahen ng kaparehong babae, at ang masayang
imahen ng mga manginginom sa katapusan.
Ang unang imaheng nabanggit ay kumakatawan sa pagkakaroroon ng koneksiyon sa lipunan.

Ang pangalawang imahen naman ay kumakatawan sa diskoneksiyon. At ang pangatlo naman ay
suysoy sa ideya ng pagiging bahagi ng lipunan.
Sa dalawang patalastas, sa pamamagitan ng pagpapakita ng magkataliwas na kalagayan,

iminumungkahi ang ideyang ang pagiging bahagi ng isang indibidwal sa lipunan ay nakakabit sa
serbisyo at produktong pilit na ibinebenta. Sa pamamagitan ng paglalaro sa damdamin at mga
imahen, lumalabo ang ideya o realidad na ang kaakuhan ay nakasalalay sa kanyang personal na
pakikisalamuha sa ibang tao at komunidad o organisasyong ginagalawan o kinabibilangan.
64
Sa ganito, ang mga advertisement na ito ay nag-uudyok sa mga mamimili na kumunsumo
nang sobra-sobra upang ang pakirandam ng pagkatiwalag ay mabawasan o tuluyang mawalan. Sa
kasalukuyan, malaking porsyento ng pang-araw-araw na badyet ng isang may-ari ng cell phone,
estudyante man o propesyunal, ay napupunta sa prepaid card o sa pagbabayad ng linya (kung ito ay
line subscription).
- hango sa artikulong “Ang Kaakuhang Pilipino at
Mistipikasyon sa Advertisement”
ni Prop. John Enrico C. Torralba
Pagsasanay 1
Mula sa artikulong binasa. Magtala ng mga terminong may kaugnayan sa
paggamit ng cellphone. Pagkatapos magbigay ng pagpapakahulugan ukol dito.
Tingnan ang unang bilang na halimbawa.
Mga terminong may kaugnayan sa Kahulugan

paggamit ng cell phone
Credit Tumutukoy sa bayad para sa isang
serbisyo, ito rin ang halaga ng perang inilo-
load sa cell phone upang magamit sa
pakikipag-usap sa taong malayo sa kanya
1.
2.
3.
4.
5.
Pagsasanay 2
Panuto
Pag-aralan ang sumusunod na halimbawa ng register. Masasabi mo ba kung
ano ang kahulugan ng bituin sa iba pang larangang nakatala sa ibaba? Isulat sa
kahon ang iyong kasagutan.
bituin – sa larangan ng astrolohiya – flaming ball of gas na makikita sa

kalawakan.
pelikula-
edukasyon-
dressing – sa larangan ng medesina – paglilinis ng sugat o pagpapalit ng

benda o takip ng sugat upang maiwasan ang impeksiyon o paglala nito.
65
agrikultura-
fashion-
pagluluto-
beat – sa larangan ng isports – tinalo o pagkatalo.
Sayaw at awit-
pagluluto-
pamamahayag-
batas trapiko-
medisina-
Pagsasanay 3
Panuto
Basahin ang mga pangungusap sa bawat bilang. Pagkatapos ay salungguhitan
ang register na ginamit sa bawat pangungusap. Tukuyin kung saang larangan ito
ginagamit. Ibigay ang kahulugan ng register ayon sa gamit nito sa larangan. Maaaring
magbigay ng mahigit sa isang larangan. Gawing gabay ang inilaang rubrik sa
pagpupuntos.
Halimbawa. Pinahiram niya ako ng bat para makasali ako sa laro.
Larangan Kahulugan
Isports Kalimitang gawa sa kahoy na ginagamit
panghampas ng bola sa paglalaro ng
baseball at softball
Agrikultura paniki
Magsimula rito:
1.Bumili si Sally ng bagong mouse.
Larangan Kahulugan
66
2.Gawa sa kawayan ang organo na ginagamit ng choir namin sa simbahan.
Larangan Kahulugan
3.Mamulot kayo ng mga bato sa bakuran.
Larangan Kahulugan
4.Tumawag ng foul ang referee kaya pansamantalang nahinto ang laro.
Larangan Kahulugan
5.Maraming buwaya ang nakita nila.
Larangan Kahulugan
Rubrik ng Pagtatasa
Puntos
Larangan
• angkop ang larangan sa register 20 _____
• sadyang ginagamit ang register sa larangang isinulat
• nagbigay ng dalawa o mahigit pang larangan sa
bawat register
Kahulugan
• tama, tiyak, at hindi pilit ang kahulugang ibinigay sa 20 _____
register
• maayos ang pagsulat ng kahulugan (tamang
gramatika o medaling maunawaan)
Kabuuan 40 _____
35- 40 – Napakahusay 0 - 29 – Nangangailangang baguhin ang ilang sagot

30- 34 – Mahsuay
67
Gawain 4
Pagsasanay 1
Panuto
Batay sa editorial na hango sa Pilipino Star Ngayon, Hunyo 20,2020 tukuyin
ang mga ilang terminolohiya o wika ginamit bilang diskurso.
(Pilipino Star Ngayon ) - June 10, 2020
Mabuti at nakapagdesisyon na ang Department of Education (DepEd) hinggil sa pagpasok ng

mga estudyante ngayong may banta ng COVID-19. Walang “face-to-face classes” hangga’t walang
bakuna. Dati, nagpapahiwatig ang DepEd na tuloy ang “face-to-face” classes sa kabila ng pandemic.
Hindi raw dapat maatrasado ang pag-aaral ng mga bata kaya ipinaggigiitan nila na tuloy ang opening
ng school year.
Una nang tumutol si President Duterte sa balak ng DepEd na buksan ang klase. Ayon sa
Presidente, napakadelikado kung bubuksan ang klase sapagkat posibleng magkahawahan ang mga
estudyante habang nasa classroom. Dikit-dikit umano sa upuan ang mga bata at tiyak na tatamaan
ang mga ito. Sabi ng Presidente, hangga’t walang bakuna, walang pasok ang mga bata. Hayaan na
munang maglaro ang mga bata. Laru-laro na lang muna sila at kapag nakatuklas ng bakuna, saka
buksan ang klase.
Nakumbinsi ang DepEd sa paninindigan ng Presidente na kailangan ay may bakuna bago

mag-“face-to-face” classes. Sa halip na “face-to-face” blended learning ang ipatutupad ng DepEd.
Sa blended learning, gagamit ng gadgets, computer, radio at TV para maturuan ang mga bata.
Ang mga walang gadgets, susuplayan ng printed modules at ihahatid bawat buwan sa bahay ng mga
ito. Sa pamamagitan ng mga makabagong pamamaraan ng pagtuturo, makakahabol din ang mga
68
estudyante sa mga aralin at maraming matututunan sa kabila na dumaranas ng hirap ang bansa dahil
sa COVID-19.
Sabi ni DepEd Secretary Leonor Briones, sa blended learning na ipatutupad sa pagbubukas

ng klase sa Agosto 24, natitiyak umano niya na magugustuhan ito ng mga estudyante. Pabor si Briones
sa paggamit ng radio sapagkat lumabas sa kanilang survey na maraming school ang may radio
stations. Patuloy umano ang paghahanda ng DepEd sa blended learning.
Sana maging matagumpay ang bagong mode sa pagtuturo na ipakikilala ng DepEd at makasabay
ang mga bata. Kailangang matuto ang mga bata lalo pa’t nakaharap ang bansa sa isang pagsubok
sa pagbagsak ng ekonomiya.
Diskurso Kahulugan
1. 1.
2. 2.
3. 3.
4. 4.
5. 5.
6. 6.
7. 7.
8. 8.
9. 9.
10. 10.
Pagsasanay 2
Panuto
Ihanay ang mga sumusunod na terminolohiya na ginagamit sa iba’t ibang
larang. Pagkatapos, tukuyin ang kung saang larang ginamit o angkop ang mga salita.
Gamitin ang talahayan sa pagsulat ng iyong sagot.
kometa prosa memory asteroid
teller epiko planeta interes
meteor savings hardware motherboard
monitor tula mito deposit
Larangan: Larangan:
1. 1.
2. 2.
3. 3.
4. 4.
Larangan: Larangan:
1. 1.
2. 2.
3. 3.
4. 4.
69
Gawain 5
Pagsasanay 1
A. Panuto.Sumulat ng tatlong talata na naglalahad ng iyong opinyon at saloobin
tungkol sa mahalagang matutuhan ang tungkol sa register bilang isang barayti ng
wika. Bilugan ang mga register na ginamit sa iyong talata. Huwag kalimutan lagyan
ng pamagat ang iyong talata.
_______________________________________
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
__________________________________.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
__________________________________.
Rubrik sa Pagtatasa ng talata

Mahusay na natalakay ang opinyon at 15 _____
saloobin sa paksa
Gumamit ng mayamang register sa talata 15 _____
Angkop ang mga register na ginamit 10 _____
Tama ang baybay ng mga salita, mga 10
bantas, at kapitalisasyon
Kabuuan 50 _____
41- 50 – Lubhang kasiyasiya ang husay sa pagsulat at kaalaman sa register

31- 40 – Kasiya-siya ang husay sa pagsulat at kaalaman sa register
16- 30 – Katamtaman ang husay sa pagsulat at kaalaman sa regsiter
0 - 15 – Kailangan pa ng pagpapabuti sa pagsulat at pagpapayaman ng register
Pangwakas
Unang dapat suriin sa gamit ng mga salita ay kung paano ito ginamit sa bawat
pangugusap, sunod ay ang ugnayan ng nasabing mga salita sa iba pang salita na
ginamit sa kabuuan ng teksto, maaaring suriin din kung madali itong maunawaan, at
higit sa lahat, sino ang sumulat at para kanino ang isinulat.
Bawat propesyon ay may register o mga espesyalisadong salitang ginagamit.
Iba ang register ng wika ng guro sa abogado. Iba rin ang sa inhinyero, computer
programmer, game designer, negosyante, at iba pa. Samantala, ang doktor at nars ay
pareho ang register ng wika sapagkat iisa ang kanilang propesyon o larangan - ang
medisina.
Hindi lamang ginagamit ang register sa isang partikular o tiyak na larangan
kundi sa iba’t ibang larangan o disiplina rin. Espesyal na katangian ng mga register
70
ang pagbabago ng kahulugang taglay kapag ginamit na sa iba’t ibang disiplina o
larangan. Dahil iba-iba ang register ng wika ng bawat propesyon at nababago ang
kahulugang taglay ng register kapag naiba ang larangang pinaggagamitan nito,
itinuturing ang register bilang isang salik sa varayti ng wika.
Mahalagang uriin ang ginamit na mga salita sa mga akda lalo na sa pahayagan
sapagkat makatutulong ito nang malaki sa komprehensibong pag-unawa sa anumang
tekstong naisulat dito.
Kung nais nating umunlad bilang isang bayan, kailangang paunlarin din ang
ating sariling wika. Ang pag-unlad ng wika at bayan ay magkakambal. Hindi ito
mapaghihiwalay sapagkat walang wika kung walang bayan, walang bayan kung
walang wika.
71
Susi sa Pagwawasto
Gawain 1
Pagsasanay 2
Wikang Filipino Wikang Iloko Wikang Ibanag Wikang Gaddang Wikang Ivatan
1. tao tao tolay tolay tawo
2. bahay balay balay balay vahay
3. aso aso kitu atu chito
4. araw aldaw aggaw aw araw
5. bago baro bagu bavu Va-yo
Pagsasanay 3
Wikang Wikang Wikang Wikang Wikang Palanan

Filipino Itawis Yogad Ilongot
1. magtahi maddaget daget ti:guk magdirop
2. umupo manuttug tugung tungid, tugid maggetnud
3. magtrabaho mattrabaho angngu talabaku tektabuak,maggamet
4. itali irakag galut,sigut piding iyegut
5. tumayo manadag tadag sikir Umaggat,tumaknag
Gawain 2
Pagsasanay 1
Propesyon o larangan Tawag sa binibigyan ng serbisyo

doktor at nars pasyente
Abogado kliyente
Pari parokyano
tindero/tinder suki
drayber/konduktor pasahero
Artista tagahanga
Politico nasasakupan/mamamayan
Pulis nangangailangan
guwardiya mamamayan
katulong amo
Pagsasanay 2
Ekonomiks Politika Edukasyon Literatura

kita pamahalaan pagsusulit akda
konsumo batas enrollment prosa
kalakal kongreso klase awit
puhunan senado class record mitolohiya
pamilihan korte kurikulum awtor
72
pananalapi eleksiyon kampus salaysay
produkto korapsyon akademiko tauhan
Gawain 4
Pagsasanay 2
Larangan: Literatura Larangan: Kompyuter

1. prosa 1. memory
2. epiko 2. hardware
3. tula 3. motherboard
4. mito 4. monitor
Larangan: Astrology Larangan: Bangko

1. kometa 1. teller
2. meteor 2. savings
3. planeta 3. deposit
4. asteroid 4. interes
73
A. Sanggunian
A. Aklat

Taylan, Dolores R., Petras, Jayson D. & Geronimo, Jonathan V. (2016),

Komunikasyon at Pananaliksik sa wika at Kulturang Pilipno. Sampaloc,
Manila: Rex Book Store, Inc.
https://www.philstar.com/pilipino-star-ngayon/opinyon/2020/06/10/2019788/editoryal-
walang-bakuna-walang-face-face-classes
74
Pangalan:___________________________________________ Lebel:_____________
Seksiyon: ___________________________________________ Petsa:_____________
GAWAING PAGKATUTO
PAGSUSURI AT PAGSULAT NG TEKSTO GAMIT ANG SOCIAL MEDIA SA
IBA’T IBANG SITWASYONG PANGWIKA
Ang internet ay isang pangunahing kailangan na dapat ay matupad sa

pamamagitan ng isang indibidwal. Isang tsanel kung saan madaliang makasasagap
ng impormasyon at madali rin maibibigay nito. Isa sa pakinabang nito ay ang
pakikipagkomunikasyon sa mga taong malalayo sa atin kaya naman nauso o nagawa
ang napakaraming social networking site tulad ng facebook, twitter,yahoo, wattpad,
skype at google at iba pa.
Malaki ang impluwensiya ng Social Networking Sites sa buhay ng
mamamayang Pilipino. Pinagtitibay lang nito ang isang aspekto ng kultura natin, ang
pagpapahalaga natin sa pakikipag-ugnayan.
Malaking tulong para sa edukasyon dahil sa pamamagitan nito, maaari mong
madaling gawin ang ilang mga pananaliksik, para sa iyo na magkaroon ng isang
mahusay o magandang hinaharap gamit ang social media.
Ayon sa pag-aaral na ginawa ni Ma. Fe Gannaban, PhD. (2013), ang social
media o social networking sites ay isa sa mga dulog-teknolohikal na magagamit ng
mga guro sa pagtuturo sa kanilang mga mag-aaral. Maaaring magbibigay ito ng
oportunidad sa mga guro upang komonekta sa kanyang mga mag-aaral.
Batay naman sa pag-aaral ni Finamae Abainza (2014), ang social media
katulad ng facebook ay isang daan na maaaring makapagdulot ng maganda sa mga
kabataan.Isa na rito ay ang maaaring magkaroon ng malayong ugnayan ang bawat
tao para magkaroon ng komunikasyon dahil sa paggamit nito.
Nakagagawa ng pag-aaral gamit ang social media sa pagsusuri at pagsulat ng

mga tekstong nagpapakita ng iba’t ibang sitwasyon ng paggamit sa wika (F11EP-IId-
33).
75
Gawain 1
Panuto
Gumuhit ng mga larawan ng kahon batay sa hinihingi ng mga sumusunod na
salita na may kaugnayan sa social media. Sampung puntos (10) bawat kahon.
Sagutin ito ng may katapatan.
A. Apple B. Bluetooth C. Chat D. Download
E. Facebook F.Messenger G. Google H. Twitter
I. Youtube J. Wifi
Rubrik ng Pagtatasa

Nasuri at malinaw na naiguhit ang 4 _____
hinihiling
Tumpak ang mga datos at iginuhit 3 _____
Malikhain at maayos ang kabuuang 3 _____
presentasyon ng pagkaguhit
Kabuuan 10 _____
8-10 – Sadyang kahanga-hanga ang iginuhit

5-7 – kahanga-hanga ang iginuhit
0-4 – Mas mapagbubuti pa
76
Gawain 2
Panuto
Mula sa sinagawang gawain sa gawain 1. Sagutin ang mga katanungan na
may kinalaman sa social media. Sumulat ng dalawang talatang sagot at ilagay ito sa
nakalaang puwang sa bawat bilang.
1. Ano ang dahilan ng mabilis na paglawak ng sakop ng new media at social media?
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
__________________________________.
2. Bakit lubos na tinangkilik nang marami ang paggamit ng Social Networking Sites?
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
__________________________________.
3. Ano-ano ang mabuti at di-mabuting epekto ng social media sa pagbuo ng

akademikong sulatin?
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
__________________________________.
4. Bakit ginagamit ang iba’t ibang produkto ng new media sa pagbuo ng

komprehensibong sulatin?
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
__________________________________.
5. Kung pinagsasama ang produkto ng social media at akademikong sulatin? Ano

ang maaaring resulta o bunga nito? Ipaliwanag.
77
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
__________________________________.
Rubrik ng Pagtatasa

Nagbigay komprehensibong opinyon at 10 _____
ideya sa presentasyon
Kabuuan 30 _____
20-30 – Kasiya-siya ang husay sa pagsulat

10-19 – Katamtaman ang husay sa pagsulat
0-9 – Kailangan pang pagbutihin
Gawain 3
Panuto: Basahin at suriin ang teksto.
Hindi Lang Dapat MAG-FB, UNAHIN ang STUDY!
Sino ang may FB Account? Twitter ? Instagram ? O iba pang SNS o Social Networking Site?
Tiyak na bihira ang narito na hindi batid ang aking mga nabanggit. Eh ang SELFIE, L.O.L., O.O.T.D,
Throwback. Thursday, Flashback Friday, Way back Wednesday at pati SINAUNANG SUNDAY? Tiyak na
walang na-OP sa ating lahat!
Dati Friendster, ngayon nama’y Facebook. Patunay lamang ang mabilis na inobasyon sa
larangan ng teknolohiya na may kaugnayan sa paraan ng pagtangkilik na mamamayan Pilipino. Bakit
kaya naging madali ang pagtanggap ng sabayanan sa mga banyagang uso?
Ang Pilipinas ay kilalang bansa na nangunguna sa paggamit ng iba’t ibang teknolohiya. Nakilala
tayo noong mga nakaraang taon bilang “text capital”. Ngayon naman ay “sentro ng Facebook” sa buong
mundo. Malinaw itong indikasyon sa pagbibigay, pagtugon sa pagbabago, at pakikipagkapwa ng mga
Pilipino. Ang paggamit ng Facebook ay nangungunang paraan sa kasalukuyan sa pakikipagtalastasan.
Gamit ang kompyuter, selpon at iba pang teknolohiya, madaling magagawa ang mga nakalilibang na mga
posibleng gawin sa social networking site na Facebook.
“May FB aacount k aba?”, “Upload ng photos,” iba na ang status ng post mo!” at kung anu-ano
pang jargon o salitang pang-FB. Anumang edad, kasarian, propesyon o antas sa lipunan ay may
kakayahang maging kasapi ng birtwal na komunidad ng Facebook. Napakadali! Napakabilis! Isang
“clikck” lamang, maraming nangyayari , maraming nagbago, maraming natutuwa, maraming lumuluha,
may nasasaktan , nagbabahagi ng tagumpay, may nakiki-usyuso, naghahanap ng kaibigan, may
78
papansin o simpleng “walang magawa.” Ito ang humahatak at naaakit sa Pilipino lalo na sa mga
kabataang Pilipino na bisitahin, puntahan, at tangkilikin ang nakaaakit at nakaaadik na Facebook. Sa
daming posibleng gawin at piliin upang maglibang, matuto, at maging makapangyarihan, posibleng ang
inaasahang daluyan ng kaalaman ay inaabuso ng mamamayan. Dahil sa sobrang nakakamangha at
nakalilibang na ibinibigay ng Facebook, baka mauna na itong iprayoridad sa pag-aaral, paggawa ng mga
tungkulin, pagpapahalaga sa mga mahal sa buhay, at ibang dapat pagtuunan ng pansin.
Ayon kay Pamela Constantino, propesor ng Unibersidad ng Pilipinas-Diliman at eksperto sa wika,
kultura, at lipunang Pilipino, wala na tayong magagawa sa iba’t ibang inihahaing uso at pagbabago.
Ngunit, mahalagang gamitin ang mga ito bilang sandata at kalakasan para sa ating kabutihan at
kapakanan.
Kung kaya’t hindi lamang sapat na gamit panlibanagan ang FB. Bagkus, daan ito at ang iba pang
modernong teknolohiya upang magtaglay tayo ng KAALAMAN, KASANAYAN, at KAPANGYARIHAN.
Nawa’y maging behikulo ang FB ng diskursong makabuluhan at nawa ay para sa kapakanan ng bayan.
“Think before you click” ika nga ng panawagan at kampanya ng GMA News TV, na hindi
masamang maging “user” ng FB at iba pang social networking sites. Ngunit tulad nating mag-aaral,
gamitin itong dauyan sa makabuluhang paraan. Mag-post ng assignment, mag-upload ng photo-collage
na gagawing project, i-chat ang groupmates para sa research work at maglagay ng mga impormasyong
may kuwenta gaya ng pagpapahalagang Pilipino, pagmamahal sa bayan at higit sa lahat ipakita sa FB na
pag-asa tayo ng bayan.
Kaya’t isip-isip, bago sa FB ay mag-click!

Magandang araw at mabuhay tayong mga NETizens!
sipi mula sa-Akda ni Voltaire M. Villanueva (2016)
Mga Gabay na Tanong

Sagutin ang mga inilaang tanong batay sa binasang teksto. Isulat ang sagot
sa inilaang puwang sa bawat bilang.
1. Ano ang pangunahing mensahe ng talumpati?

______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________.
2. Magbigay ng mga ilang detalyeng sumusuporta mula sa pangunahing paksa?
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________.
79
3. Paano ginagamit ng mga Pilipino ang Facebook?
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________.
4. Paano nakatutulong ang Facebook sa buhay ng isang mag-aaral?
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________.
5. Paano gagamitin nang tama ang iba pang produkto ng teknolohiya sa pang-araw-
araw na buhay?
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________.
Rubrik ng Pagtatasa

Malinaw ang gramatikang ginamit 10 _____
ideya
Kabuuan 20 _____
15-20 – Napakahusay
10-14 – Mahusay
0-9 – Nangangailangang baguhin ang ilang sagot
Gawain 4
Pagsasanay 1
A. Panuto: Piliin ang pinakatumbas na larawan ng mga salita sa ibaba. Letra lamang
ang isulat sa patlang.
80
a. b. c. d. e.
f. g. h. i. j.
_____1. E-mail _____6. Windows VISTA

_____2. Hewlett Packard _____7. Skype
_____3. Iphone _____8. RAM
_____4. PICASSA _____9. Instagram
_____5. USB _____10. Chrome
Pagsasanay 2
B. Panuto: Piliin ang letra ng tamang sagot upang mabuo ang impormasyon at
itiman ang bilog sa sagutang papel.
OOOO 1. Makatutulong ito sa paglalagay ng citation sa gagawing

pananaliksik.
a.CiteMe b.SiteMe c.FaceMe d.CallMe
OOOO 2. Makatutulong upang ilagay ang saloobin at komento kaugnay ng

mga nabasang akda
a.Knighthood c.Instagram
b.Booktag d.Chrome
OOOO 3. Anyo ng sulatin na madalas inilalagay sa isang host website o

social networking site.
a.Blog b.Website c.Grouping Facebook d.Apps
OOOO 4. Makatutulong ito upang mahihikayat ang bawat kasapi na

kolaboratibong magtatalakayan, magpahayag ng opinion at
karanasan.
a.Study Group b.Slideshare c.Booktag d.CiteMe
OOOO 5.Makatutulong ito upang maibahagi ang mga presentasyon na

magagamit bilang gabay sa mga pag-aaralan.
a.Study Group b.Slideshare c.Booktag d.CiteMe
OOOO 6.Ito ang pinakasikat na uri ng blog. May kinalaman sa mga damit,
make-up, sapatos, accessories at iba pa.
a.Personal b.Fashion c.News d.Humor
81
OOOO 7.Tumutukoy sa isang website na maituturing, naglalaman ng mga
salita, litrato, video, link, o kung ano man ang naisin ng blogger.
a.blog b.Tarpolin c.Billboard d.Disenyo
OOOO 8.Naglalaman ang blog ng reaksiyon sa isang tiyak na balita.

a.Personal b.Humor c.News d. Educational
OOOO 9.Maiuugnay rito ang selfie at groupie na kinuha mula sa paglalakbay,

pamamasyal, Libangan at iba pa.
a. Photo Blog b. Personal Blog c. Fashion Blog d. PIC Blog
OOOO 10. Masusing hinihimay ng blogger ang proseso upang medaling

maunawaan ang Komplikadong paksa o aralin.
a. Educational Blog c. Humor Blog
b. Food Blog d. Video Blog
Gawain 5
Panuto: Adbokasiya mula sa Social Media. Mula sa nakalistang paksa pumili ng isa
at gawing adbokasiyang materyal o modelong produkto sa sarili mong pananaw, at
gawan ng porfolio. Isulat sa kahon sa ibaba ang puwang na pagsasagutan.
• Photo blog ng mga namatay sa NCOVID-19
• Epekto ng NCOVID-19 sa ekonomiya ng bansa
• Blog ng pagbibigay ayuda ng gobyerno sa NCOVID-19
82
Rubrik ng Pagtatasa

Puntos
Napapanahon at kapaki-pakinabang ang napiling paksa 10 _____
Tumpak ang mga datos at pagkakasunod-sunod ng 10 _____
mga pangyayari sa pagtalakay
Maayos ang sistema at malinaw ang paglalahad ng 10 _____
mga bahagi ng presentasyon
Malikhain at maayos ang kabuuang portfolio 10 _____
Kabuuan 40 _____
35-40 – Napakahusay
30-34 – Mahusay
20-29 – Mahusay-husay
0-19 – Magsanay pa sa paggawa ng portfolio
Pangwakas
Mula sa isinagawang gawain, masasabi natin na malaking tulong ang internet

sa pag-unlad ng iba’t ibang aspeto ng kaalaman at edukasyon. Subalit kinakailangan
tandaan na nararapat gamitin ito nang wasto.
Tunay na di mapipigilan ang pagbabago ng ating mundo. Kaalinsabay nito ay

patuloy rin tayong binabago nito. Hindi natin mapagkakailang hinaplos nito ang pang-
araw-araw nitong pamumuhay. Masasabi na isa sa mga pinakamalaking impak sa
ating buhay ay ang social media.
Sa madaling sabi ay mga indibidwal na konektado ng isa o maraming tema

tulad ng kaugalian, ideya, pagkakaibigan, hilig at sekswal na relasyon. Ginagamit din
natin ito upang magkaroon tayo ng komunikasyon sa ating mga kaibigan, kamag-
anak, at maging sa mga hindi natin kakilala.
Hindi natin maipagkakaila na patuloy na lumalawak ang mundo ng social

media, lahat tayo ay kailangan ito hindi lamang bilang pakikipagkapwa kundi pati na
rin sa ating pag-aaral. Sa katunayan, patuloy ang pagdami ng mga estudyanteng
mayroong account sa mga social media sites.
Nitong 2015, ang mundong pinakamalaking social networking company ay ang

facebook na may 1.49 bilyon aktibong gumagamit at patuloy na dumarami ang
gumagamit taon-taon.
Ayon sa pananaliksik na ginawa ng Pew Research Center, 72 % ng sekondarya

at 78 % sa kolehiyong nag-aaral ang binibigyang oras ang social networking sites.
Napatunayang lumalago ang bilang ng mga estudyante sa mundo ng netizens,

ibig sabihin malaki ang nagiging bahagi nito sa pang-araw-araw nating pamumuhay.
At ang ating buhay ay halos umikot sa pag-aaral.
83
Mga Sanggunian
A. Aklat
Bandril, Lolita T. & Villanueva, Voltaire M. (2016), Pagsulat sa Filipino sa Piling

Larangan (Akademikong at Sining). Lungsod ng Quezon: Vibal Group, Inc.

Sicat-De Laza, Crizel & Batnag, Aurora E. (2016), Pagbasa at Pagsusuri ng Iba’t
Ibang Teksto Tungo sa Pananaliksik. Sampaloc, Manila: Rex Book Store, Inc.
Villanueva, Voltaire M. (2016) ,Pagsulat sa Filipino sa Piling Larangan

(Akademik at Sining) ng Vibal Group, Inc.
Susi sa Pagwawasto
Gawain 4
Pagsasanay 1
1.g
2.d
3.h
4.i
5.e
6.a
7.b
8.c
9.j
10.f
Pagsasanay 2
1.a
2.b
3.a
4.a
5.b
6.b
7.a
8.c
9.a
10.a
84
Pangalan:_______________________________ Lebel:__________
Seksiyon: _______________________________ Petsa:__________
GAWAING PAGKATUTO
KAKAYAHANG LINGGWISTIKO
Simula sa unang bilang sa paaralan, hinahasa na ang mga mag-aaral sa iba’t

ibang pagsasanay sa gramatika tungo sa pagbubuo ng mahuhusay na pangungusap,
talata at pahayag. Ang ganitong mga aralin ay bahagi ng paglilinang sa kakayahang
lingguwistiko ng isang tao na siyang malilinang sa iyo sa araling ito. Sapagkat
pangunahing layunin sa pagtuturo ng wika ay magamit ng wasto sa mga angkop na
sitwasyon, maipahatid ang tamang mensahe at magkaunawaan ng lubos ang
dalawang taong nag-uusap.
Halimbawa:
1. Ang ating mga tahanan ay linisan nang makaiwas sa anumang sakuna tulad
ng dengue at Covid-19.
2. Nagluluto na si Inay ng ulam nang dumating ang mga bisita.
3. Si Itay ay nagpunta sa doctor upang magpagamot.
Kasanayang Pagpagkatuto at Koda
Nabibigyang-kahulugan ang mga salitang ginamit sa talakayan. (F11PT-IIe-

87)
Gawain 1
Panuto. Piliin ang angkop na gamit ng salita batay sa hinihingi ng bawat

pangungusap. Pagkatapos, magbigay ng ilang pagpapaliwanang patungkol sa
kaibahan ng dalawang salitang pinagpilian. Sagutin ng may katapatan.
85
1. (Pahirin, Pahiran) mo ng mantekilya ang pandesal.
Paliwanag: ____________________________________
2. (Mayroon, May) ba siyang pasalubong mula sa ibang bayan?
Paliwanag: ____________________________________
3. Nariyan na yata ang Tatay! Buksan mo na ang (pinto, pintuan)!
Paliwanag: ____________________________________
4. (Ooperahan, Ooperahin) si Maria bukas ng umaga.
Paliwanag: ____________________________________
5. (Punasan, Punasin) mo ang iyong pawis sa noo.
Paliwanag: ____________________________________
Ano ang kakayahang linggwistiko?

Ito ay tumutukoy sa abilidad ng isang tao na makabuo at makaunawa ng maayos
at makabuluhang pangungusap.
Mula sa pananaw ni Noam Chomsky(1965), ang kakayahang linggwistiko ay isang
ideyal na sistema ng di-malay o likas na kaalaman ng tao hinggil sa gramatika na
nagbibigay sa kaniya ng kapasidad na gumamit at makaunawa ng wika.
Kaakibat ng kakayahang linggwistiko ng Pilipino ang wastong pagsunod sa tuntunin
ng balarilang Filipino.Tinukoy nina Santiago(1977) at Tiangco (2003) ang sampung bahagi
ng pananalita sa makabagong gramatika:
A. Mga Salitang Pangnilalaman:

1. Mga nominal
a. Pangngalan- nagsasaad ng pangalan ng tao, hayop, bagay, pook,
katangian, pangyayari at iba pa.
Halimbawa: Jenny, Alex, aso, bag, rosas
b. Panghalip- pamalit o panghalili sa pangngalan.
Halimbawa: Siya, ako, tayo
2. Pandiwa- nagsasaad ng kilos o nagbibigay-buhay sa pangkat ng mga salita
Halimbawa: Nagsasaing, kumain, tumalon
86
3. Mga Panuring
a. Pang-uri- nagbibigay turing o naglalarawan sa pangngalan at panghalip
Halimbawa: matamis, mainit, makulay
b. Pang-abay- nagbibigay uring o naglalarawan sa pandiwa, pang-uri at
kapwa pang-abay.
Halimbawa: Naglakad nang mabilis. Buong pusong pasalamat
B. Mga Salitang Pangkayarian
1. Mga Pang-ugnay
a. Pangatnig- nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, o sugnay
Halimbawa: at, pati, subalit, kahit
b. Pang-angkop – katagang nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan
Halimbawa: na, -ng
c. Pang-ukol- nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba pang salita
Halimbawa: sa, ng, tungkol sa, alinsunod kay
2. Mga Pananda
a. Pantukoy – salitang laging nangunguna sa pangngalan o panghalip
Halimbawa: si, ang, ang mga
b. Pangawing o Pangawil – salitang nagkakawing ng paksa o simuno at
panaguri
Halimbawa: ay
Bukod sa mga bahagi ng pananalita, mahalagang matutuhan din ang wastong

palabaybayan o ortograpiya ng wikang Filipino.
A. Pasalitang Pagbaybay
Pasulat Pasalita
it /ay-ti/
PANTIG pag /pi-ey-dyi/
bansa /bi-ey-en-es-ey/
SALITA plato /pi-el-ey-ti-o/
MWSS /kapital em-kapital dobolyu-
AKRONIM kapital es-kapital es/
HIV /kapital eyts-kapital ay-
kapital vi/
87
B. Pasulat na Pagbaybay
Pagpapanatili ng mga kahawig na tunog sa pagsulat ng mga salita mula sa

mga katutubong wika sa Pilipinas.
Hal: palavvun (Ibanag) bugtong
Kazzing (Itawes) kambing
2. Mga bagong hiram na salita sa mga wikang banyaga. Amg mga dating
hiram na salitang lumaganap na sa baybay na ayon sa abakada ay hindi
na saklaw ng panuntunang ito.
Hal: selfie, digital detox
Mga pangngalang pantangi na hiram sa wikang banyaga, katawagang

siyentipiko at teknikal, at mga salitang mahirap na dagliang ireispel.
Hal. Jason Mexico Qourom Bouquet
Bukod sa pagbabaybay, tukuyin din natin ang mga tuntunin hinggil sa (1) pagpapalit
ng D tungo sa R; (2) paggamit ng “ng” at “nang”; at (3) wastong gamit ng gitling,
nakadalaang ipinagkakamali sa pagsulat:
1. Sa kaso ng din/rin, daw/raw, ang D ay napapalitan ng R kung sinusunsdan

nitong salita ay nagtatapos sa patinig o sa malapatinig na W at Y. Gayundin,
nananatili ang D kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa –ra, -ri,-raw, o –
ray.
Halimbawa: Aalis din, malalim daw, maaari din, araw-araw daw
2. May limang tiyak na paggamit ng nang:

a. bilang kasingkahulugan ng noong
b. bilang kasingkahulugan ng upang o para
c. katumbas ng pinagsamang na at ng
d. pagtukoy sa pag-abay na pamaraan at panggaano
e. bilang pang-angkop ng inuulit na salita
3. Wastong gamit ng gitling (-)

a. sa inuulit na salita, ganap man o hindi
b. sa isahang pantig na tunog o onomatopeya
c. sa paghihiwalat ng katinig at patinig
88
d. sa paghihiwalay sa sinusundang pangngalang pantangi
e. sa paghihiwalay sa sinusundang banyagang salita na nasa orihinal na
baybay
f. sa pantig na may kakaibang bigat sa pagbigkas, partikular sa sinumang
Tagalog at sa iba pang wika sa Pilipinas
g. sa bagong tambalang salita
h. sa paghihiwalay ng numero sa oras at petsang may ika- at sa pagbilang
ng oras, numero man o salita na ikinakabit sa alas-
i. sa kasunod ng “de”
j. sa kasunod ng “di”
k. sa apelyido ng babaeng nag-asawa upang maipakita sang orihinal na
l. apelyido noong dalaga pa
Batnag, Aurora E. Komunikasyon at Pananaliksik sa

Wika at Kulturang Pilipino. Unang Edisyon
Gawain 2
Panuto. Isulat sa kahon ang (T) kung ang salita ay tumutugon sa wastong
pagbabaybay at isulat naman ang (X) kung hindi.
Kalookan Felina Seroks Vakul Shampu
Cariǹosa Kompyuter Nuweba Mosque CT Scan

Esiha
.
Gawain 3
Panuto. Basahin ang mga pangungusap sa bawat bilang. Pagkatpos, bilugan

ang mga salitang hindi nakasunod sa tamang tuntunin ng pagbaybay. Isulat ang
tamang sagot sa patlang bago ang bilang.
__________1. Pabilis ng pabilis ang tibok ng puso ni Minerva habang naglalakad

patungong altar sa araw ng kaniyang kasal.
89
__________2. Ang Unibersidad ng Pilipinas ay itinuturing na isa sa pinakamahuhusay
na pamantasan sa rehiyong Asean.
__________3. Nangangalap ang Red Cross ng ga delatang pagkain para sa mga

nasalanta ng bagyo.
__________4. Mataas raw ang sahod ng mga empleyedo sa call center agency.
__________5. Hindi ang pagsasalita ng Ingles kundi ang kaisipang makaIngles ang
tunay na suliranin ng ating bansa.
__________6. Dimahulugang karayom ang Plaza Miranda sa Maynila tuwing Pista ng

Mahal na Nazareno.
__________7. Tumakbo ng mabilis ang mga pulis upang tugisin ang magnanakaw.
__________8. Hilig na hilig ni Samantha ag magselpi gamit ang kaniyang telepono.
__________9. Unti-unting nalimutan ng mga katutubo ang baybayin ng ipakilala ng

mga Espanyol ang Romanisadong alpabeto.
__________10. Ang kanilang pamilya ay nagdarasal twuing alassais ng gabi.
Gawain 4 Isagawa Mo!
A. Panuto. Magsagawa ng isang job interbyu sa isa sa mga kasapi ng iyong

pamilya gamit ang mga gabay na katanungan sa ibaba. Isulat ang kasagutan sa ibang
bahagi ng papel.
1. Ano ang natatangi sa iyo na wala sa ibang mga aplikante?

2. Bakit mo ninanais ang posisyong ito?
3. Ano ang magagawa mo para sa paglago ng kompanya?
4. Ano ang kaya mong ibigay para sa iyong trabaho?
5. Bukas ka ba sa anumang hamon na ibibigay ng iyong mga tagapangulo? Bakit
oo, bakit hindi?
B. Mula sa isinagawang interbyu, suriin ang mga ginamit na salita, linaw ng

pagkakagamit at pagkakaugnay-ugnay ng pahayag. Gamitin ang talahanayan sa
pagsagot.
90
Kategorya Komento
Angkop ba ang ginagamit na mga salita
sa iniinterbyu?
Malinaw ba ang paggamit ng wika at
hindi palaging nagpapalit-palit mula
Filipino tungo sa Ingles?
Malinaw bang nabibigkas ng iniinterbyu
ang mga salita?
Napag-uugnay ba ng iniinterbyu ang
kaniyang mga pahayag tungo sa
kaniyang paniniwala at pananaw?
Pangwakas
Napakahalagang tiyakin ang angkop na gamit ng mga salitang ginagamit sa

pakikipag-usap man o pagsulat. Sapagkat ito ay nakapagpapabago ng ibang
kahulugan. Kaya naman, ang kakayahang linggiwstiko ay isa sa mga mahahalagang
kakayahan na dapat linangin ng isang indibidwal upang higit na mapayabong pa ang
wikang Filipino at ang pagiging g matatas sa pakikipag-ugnayan pasalita at pasulat
na pamamaraan.
91
Mga Sanggunian
A. Aklat
Batnag, Aurora E. Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino.

Unang Edisyon. Rex Book Store
Bernales, Rolando A. 2020. Komunikasyon sa Makabagong Panahon.Valenzuela
City: Mutya Pub. House
Bisa, Simplicio P.,Garcia, :Lakandupil C., at Taylan, Dolores R. 1994. Tambinga:
Sining ng Komunikasyon sa Filipino. Maynila: Kagawaran ng Filipino,
Far Eastern University.
Geronimo, Jonathan V.,Petras, Jayson D.,Taylan, Dolores R.1997. Komunikasyon at
Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino. Rex Book Store. Maniila
Philippines.
Jocson, Magdalena O., Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino.
Kagawaran ng Edukasyon. Republika ng Pilipinas.
Ortograpiyang Pambansa, Maynila: Komisyon sa Wkang Filipino. 2014
Susi sa Pagwawasto
Gawain 1
1. Pahiran (Sapagkat maglalagay ng mantekilya sa tinapay)
2. May (dahil ang pangungusap at nagtatanong na ang maaaring sagot ay oo o wala)
3. Pinto (Tumutukoy sa bagay na isinasara sa harapan ng bahay)
4. Ooperahin (Tumatalunton sa paggawa o agarang pag-aksyon sa usaping medical)
5. Punasin (Ibig sabihin ay alisin)
Gawain 2
X T X T X
T T X T T
Gawain 3
1. ng – nang 6.Dimahulugang-Di-mahulugang
2. pamantasan – Pamantasan 7. ng – nang
3. dela – de-lata 8, magselpi – mag-selfie
4. raw- daw 9. baybayin ng – baybayin nang
5. makaIngles- maka-Ingles 10. alassais- alas-sais
92
Gawain 4
Rubrik sa ginawang pagsusuri ng mag-aaral sa interbyu.
Pagpapakahulugan ng mga salita 20 pts.
Pagbibigay interpretasyon sa mga 20 pts.

salita/pahayag
Pagwawasto/Paggamit ng angkop na 10pts.

mga gamit at tuntunin ng wika
93
Pangalan:_______________________________ Lebel:__________
Seksiyon: _______________________________ Petsa:__________
GAWAING PAGKATUTO
KAKAYAHANG SOSYOLINGGUWISTIKO

“Magandang umaga po G. Lorenzo, tulungan ko na po kayo.”
“Nay, may kailangan po kaming bayaran sa eskwelahan.”
“Pre, kunin mo nga ‘yung gamit ko sa loob ng silid-aralan.”
“Uy, kamusta ka na? Ngayon lang ulit kita nakita ah.”
Paano ka nakikipag-usap sa mas nakatatanda sa iyo, tulad ng iyong magulang,
guro at iba pang mas may edad sa iyo? Katulad din ba ng pakikipag-usap mo sa iyong
mga kaibigan at kaklase? At sa lahat ba ng lugar at pagkakataon ay malaya kang
magpahayag ng anomang iyong nais sabihin, o may mga sitwasyong
nangangailangan ka ng pagtitimpi?
Pansinin ang mga pahayag sa itaas, ano ang iyong napansin? Sa unang
pahayag, sino sa palagay mo ang kausap ng taong nagsasalita? Tama ka, maaaring
mas matanda sa kaniya at propesyonal kaya nangangailangan ng pagrespeto. Gayon
din sa ikalawang pahayag, dahil magulang niya ang kaniyang kausap kung kaya
mayroong paggalang. Pasinin ang ikatlo at ikaapat na pahayag, sino ang kausap ng
nagsasalita? Maaaring kaedad lamang niya ang kaniyang kausap, o maaaring
kaniyang kaibigan o kaklase. Ano ang napansin mo sa paraan ng kaniyang pakikipag-
usap? Hindi ito nangangailangan ng pakiusap o maging ng paggalang sapagkat
kaedad lamang niya ang kaniyang kausap.
Sa gawaing ito, malilinang ang iyong kakayahang sosyolingguwistiko sa
pamamagitan ng pagpili ng angkop na mga salita at paraan ng paggamit nito sa mga
talakayan o usapan.
Ano nga ba ang kakayahang sosyolingguwistiko? Sa pagpapaliwanag ni
Savignon (1997), sinabi niyang ang kakayahang sosyolingguwistiko ay isang
kakayahan ng gumagamit ng wika na nangangailangan ng pag-unawa sa konteksto
ng lipunan kung saan niya ito ginagamit. Kabilang sa pag-unawang ito ang kaalaman
sa gampanin ng mga kasangkot sa komunikasyon, ang mga ibinabahagi nilang
kaalaman at tunguhin ng pag-uugnayang nagaganap.
94
Napipili ang angkop na mga salita at paraan ng paggamit nito sa mga usapan
o talakayan batay sa kausap, pinag-uusapan, lugar, panahon, layunin, at grupong
kinabibilangan. (F11PS–IIe – 90)
Pangkalahatang Panuto
Sagutin ng may katapatan ang lahat ng inihandang gawain tungkol sa
paglilinang ng iyong kakayahang sosyolingguwistiko.
Gawain 1. Unawain Mo!
Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang sumusunod na teksto.
Hindi na ako inalukan kumain nang magkaangkas kami sa motorsiklo ng kapitbahay at
kaibigan kong si Dindo mula nang ilang ulit ko siyang pinagsasabihan. Sunod na sunod siya sa lahat
ng kanyang maibigan. Palaging bago ang kanyang pantalon. Ang mga sapatos ay nasa moda at ang
kanyang pitaka ay palaging makapal sa laman.
Minsan ay nasabi ko sa kanya,"Bakit sa akin ay sapat na sapat lamang sa pangangailangan

ko ang ibinibigay, gayong halos pareho ang kinikita ng ating mga magulang? Hindi man lamang ako
makapanood ng sine o di kaya’y makapag- blow-out sa mga kaibigan."
"Talagang wala akong problema sa itay ko. Bukas nga ay tutungo kami sa Baguio dahil may
dadaluhan siyang pulong. Mainit kasi rito kaya ako sasama. Isang linggo raw kami roon," ang sabik
na sabi naman ni Dindo.
"Pero may klase tayo at may eksamen pa sa makalawa." ang nag-aalala kong sabi.
“Bahala na, Lito. Kakausapin ko na lang ang titser,” wikang sabay subo sa ice cream na siya
na ang bumili para sa aming dalawa.
lyon ang isa pang ipinaghinanakit ko sa aking ama at ina. Alam nila ang labas ko sa
eskuwelahan at kailangang bago mag-alas sais ay nasa bahay na ako. Kailangang pagkakain ng
hapunan ay nagbabasa na ako ng aking mga leksyon. At wala pang tiwala sa akin. Lahat ng mga
kwaderno ko ay tinitingnan. Hanggang nasa ika-apat na taon na ako ng mataas na paaralan ay
ganoon pa rin ang palakad na sinusunod.
Kahapon ay buong pagmamalaking kinabitan ako ng medalya ni Ina katulong si Ama bilang
nanguna sa mga nagtapos sa aming paaralan.
Ngayon ay hawak ko ang libreta de bangkong regalo nila sa aking pagtatapos na
naglalaman ng di-kakaunting halaga. Ako na raw ang bahalang magpasiya kung paano ito
gagastahin. Alam ko na raw ang mabuti at masama.
Hindi dumalo sa salu-salong handog ng aking mga magulang si Dindo. Kaya pala'y alam na
sa lugar naming na bukod sa hindi siya nakapagtapos na kasabay ko ay may tatlo pang asignaturang
babalikan sa ikatlong taon.
95
Gawain 1. A. Panuto: Balikan ang binasang teksto. Pagkatapos, tukuyin ang salita o
pahayag sa ibaba kung ginamit kaugnay sa usaping hindi pagtatapos ni Dindo. Isulat
ang tsek ( / ) kung may kaugnayan at ekis ( X ) naman kung walang kaugnayan. Isulat
ang sagot sa patlang bago ang bilang.
__________1. Madalas lumiban sa klase
__________2. Masipag sa pag-aaral
__________3. Bakasyon
__________4. Istrikto ang magulang
__________5. Libreta de bangko
Gawain 1.B. Panuto: Suriin ang hinihingi ng bawat sitwasyon. Ipagpalagay na may
pag-uusap na magaganap sa pagitan ng dalawang tao. Magtala ng limang salita o
pahayag na maaaring umangkop sa sitwasyon. (5 puntos bawat sitwasyon). Tignan
ang naihandang halimbawa. Isulat ang kasagutan sa mga puwang sa bawat bilang.
Halimbawa:
Sitwasyon: Inilalahad ng Kapitan ng Barangay ang Programang
Pangkapaligiran
Mga salita o pahayag na angkop sa sitwasyon:

1. Magandang umaga po sa ating lahat! ________________________
2. Hinihingi ko po ang inyong kooperasyon ________________________
3. Magtulungan tayo! ________________________
4. Sino man ang lalabag ay maparurusahan ________________________
5. Nakikiusap ________________________
1. Sitwasyon: Pag-uusap ng Magkaibigan tungkol sa partisipasyon nila sa

gaganaping patimpalak sa pagsayaw
a. ___________________________________________________________
b. ___________________________________________________________
c. ___________________________________________________________
d. ___________________________________________________________
e. ___________________________________________________________
2. Sitwasyon: Pag-uusap ng Magulang at Anak na pinakikiusapan ang anak na huwag

munang magpapaligaw o magkaroon ng kasintahan
96
a. ___________________________________________________________
b. ___________________________________________________________
c. ___________________________________________________________
d. ___________________________________________________________
e. ___________________________________________________________
3. Sitwasyon: Pagkakaroon ng eleksiyon ng klase para sa pagbuo ng bagong

pamunuan
a. ___________________________________________________________
b. ___________________________________________________________
c. ___________________________________________________________
d. ___________________________________________________________
e. ___________________________________________________________
Gawain 1.C Panuto: Basahin ang teksto sa loob ng kahon, saka suriin ang mga
salita/pahayag na kung saan ang ginamit na batayan ay ang sumusunod. Sundin ang
naihandang balangkas sa pagsusuri sa ibaba: (2 puntos bawat bilang)
a. Nag-uusap
b. Layunin ng Pag-uusap
c. Paksa ng Pag-uusap
d. Lugar ng Pag-uusap
e. Panahon ng Pag-uusap
f. Grupong Kinabibilangan
“Happy birthday to me
Happy birthday to me
Happy birthday, happy birthday
Happy birthday to me.”
Tatlong taon na pala ako, isang taon na naman ang nadagdag. Ang bilis talaga ng panahon.
Parang kailan lang at nasa loob ako ng tiyan ni Mommy. Wala pa akong isang buwan noon. Tuwang-
tuwa si Mommy nang malaman niyang dumating na ako. Bigla namang natahimik si Daddy. lyon ang
huli kong pagkakita sa aking ama.
Naging magulo ang mga sumunod na mga pangyayari. Lagi na lang umiiyak si Mommy.
Palagi siyang malungkot at tulala, tuloy nalulungkot na rin ako. Pero nabawasan ang aking
pagkalungkot nang dumating sina lola at lolo.
Gusto kong sumigaw sa katuwaan.
“Hello lolo, lola!"
Pero bakit ganoon, galit sila kay Mommy at sa akin. Ayaw ba nila sa akin?
Mabuti na lang at kasama ko pa rin ang Mommy ko. Hanggang isang araw ay pumunta kami
ni Mommy kina lola. Tuwang-tuwa ako noon, lalo akong nasabik na lumabas na! Ang sabi ko noon sa
aking sarili, magigirig mabait akong anak at apo, para lahat sila ay matuwa sa akin.
Ang akala ko'y maayos na ang lahat pero nagkamali ako.
97
Isang araw ay umalis kami nina Mommy at lola. Ang akala ko'y mamimili kami ng aming mga
gamit, pero iba ang pinuntahan namin, isang maliit na klinika iyon. Naiwan sa labas si lola, pumasok
naman sa loob ng kwarto si Mommy.
Muli ay umiyak na naman ang Mommy ko. Pagkatapos ay humiga siya. Doon ko napansin ang
kabuuan ng kwarto, maraming garapon at sa loob ng mga ito ay nabigla ako sa aking mga nakita. . . .
Napakaraming sanggol ang nandoon.
Sumigaw ako! “Mommy, huwag, huwag mo akong patayin!” Kinatok ko siya, pero hindi niya ako
narinig. Hindi!
Sayang Mommy, sayang. Sana ay magkapiling tayong dalawa, nagdariwang ng aking kaarawan
sa ating bahay. Masaya sana tayong dalawa Mommy.
Sayang. . . Kung binigyan mo sana ako ng pagkakataong mabuhay.
(Filipino 2 Pagbasa at Pagsulat Tungo sa Pananaliksik, Jocson, Magdalena O. 2005)
1. Nag-uusap ____________________________________________________
____________________________________________________
2. Layunin ng ____________________________________________________
Pag-uusap
____________________________________________________
3. Paksa ng ____________________________________________________
Pag-uusap
____________________________________________________
4. Lugar ng ____________________________________________________
Pag-uusap
____________________________________________________
5. Panahon ng ____________________________________________________
Pag-uusap
____________________________________________________
6. Grupong ____________________________________________________
Kinabibilangan
____________________________________________________
Gawain 2. Pagyamanin Mo!

Panuto: Makinig/manood ng isang programa sa radyo/telebisyon na maaaring may
pormat na talk show, real talk, maaari ring pagbabalita, pagtatalakayan o
dokumentaryo. Pagkatapos makinig/manood, tukuyin ang mga sumusunod na Mga
Konsiderasyon sa Mabisang Komunikasyon ni Dell Hymes (1974).
Pamagat ng Programa:
_____________________________________________________
Petsa at Oras:
___________________________________________________________
98
S-etting (lugar ng pag-uusap)
______________________________________________________________
______________________________________________________________
P-articipants (sino ang nag-uusap)

______________________________________________________________
______________________________________________________________
E-nds (layon ng pag-uusap)

______________________________________________________________
______________________________________________________________
A-ct Sequence (takbo ng pag-uusap)

______________________________________________________________
______________________________________________________________
K-eys (pormal o di-pormal ang pag-uusap)

______________________________________________________________
______________________________________________________________
I-nstrumentalities (pasalita o pasulat ba ang usapan)

______________________________________________________________
______________________________________________________________
N-orms (paksa ng pag-uusap)

______________________________________________________________
______________________________________________________________
G-enre (paraan ng paglalahad)

______________________________________________________________
______________________________________________________________
Narito ang Rubriks sa Pagtataya sa iyong isinagawang Pagsusuri.

Kailangan
Hindi
Napakahusay Mahusay Pang Kabuuang
Kraytirya Mahusay
4 3 Paunlarin Marka
2
1
1. Tumpak at Tumpak na Tumpak Maligoy at Kailangan pang
sapat ang tumpak at sapat ngunit hindi hindi sapat linangin ang
mga na sapat ang sapat ang ang mga kakayahan sa
detalye mga detalye mga detalye detalye pagkuha ng
mga tumpak at
sapat na
detalye
99
2. Malinaw Napakalinaw Malinaw ang Hindi Pag-aralan pa
ang ang paglalahad paglalahad malinaw ang ang kakayahan
pagkakala ng mga ideya ng mga paglalahad sa malinaw na
had ng ideya ng mga paglalahad ng
ideya ideya mga ideya
3. Kaangkup Angkop na Angkop ang Hindi Pag-aralan pa
an ng mga angkop ang gamit ng angkop ang ang pagpili ng
gamit ng gamit ng mga mga salita gamit ng angkop na mga
salita sa salita sa sa mga salita salita sa
paglalahad paglalahad ng paglalahad sa ginawang
ng ideya ideya ng ideya paglalahad pagsusuri
ng ideya
Deskripsyon ng Puntos:
12 – 10 puntos – Napakahusay 6 – 4 pts. – Konting trabaho pa
9 – 7 puntos – Mahusay 3 – 0 pt. – Kailangang tutukan ang gawain
Pangwakas
Mula sa mga gawain na iyong isinagawa, napatunayan mo bilang isang mag-
aaral na, napakahalagang piliin at suriin ang mga salita o pahayag sa sitwasyong
pangkomunikatibo upang mas maayos ang daloy ng pag-uusap.
At dahil dito, mas lalong nalilinang ang iyong kakayahang sosyolingguwistiko,
isang kakayahang makipagtalastasan sa ibang tao na isinasaalang-alang ang mga
angkop na pahayag o salita na nakabatay sa kung sino ang kausap, pinag-uusapan,
maging ang lugar, panahon, layunin at grupong kinabibilangan.
100
Mga Sanggunian
A. Aklat
Belvez, Paz M. et. Al., 1993. Gamiting Filipino Pagbasa at Komposisyon (Binagong
Edisyon). Quezon City; Rex printing Company Inc.
Jocson, Magdalena O., (2016). Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang
Pilipino. Quezon City: Vibal Group Inc.
Susi sa Pagwawasto
Gawain 1.A
1. /
2. X
3. /
4. X
5. X
Gawain 1. C
1. Nag-uusap sanggol at ang kanyang sarili
2. Layunin ng Pag-uusap nagtatanong ang sanggol bakit siya pinalaglag ng
kanyang ina
3. Paksa ng Pag-uusap Bakit hindi masaya ang lolo at lola ng sanggol nang
malaman na pinagbubuntis siya ng kanyang
mommy
4. Lugar ng Pag-uusap sa bahay
5. Panahon ng Pag-usap Magtatatlong taon na ang sanggol mula noong
pinalaglag siya ng kanyang
Mommy, ikinuwento/binalikan niya sa kanyang
alaala ang lahat ng pangyayari
6. Grupong kinabibilangan Anak/sanggol sa sinapupunan
101
Pangalan:_______________________________ Lebel:__________
Seksiyon: _______________________________ Petsa:__________
GAWAING PAGKATUTO
PAGHIHINUHA SA LAYUNIN NG KAUSAP / PARAAN NG
PAGGAMIT NG WIKA NG IBA’T IBANG GRUPONG SOSYAL AT
KULTURAL SA PILIPINAS

Masasabing ganap na ang pagkatuto ng wika ng isang tao kung nagagamit
niya ito nang wasto sa mga angkop na sitwasyon, kapag nakapaghahatid ng tamang
mensahe at kung nagkakaunawaan sila ng kanyang kausap. Kasangkot din dito ang
husay niyang umunawa ng mga berbal at di-berbal na mensaheng nakapaloob sa
proseso ng komunikasyon. Sa puntong ito, kailangan ng isang tao na patalasin ang
kanyang isip at maging mapanuri upang kanyang maunawa ang mga mensahe. Ang
kasanayang ito ay tinatawag na paghihinuha. Ayon kay Constantino (2005), ito ang
pagbibigay ng matalinong hula, palagay o kuro-kuro at pagpapakahulugan. Maaaring
batay sa salita, kilos, motibo, ekspresyon at iba pang salik.
Kung ilalapat natin ito sa pag-unawa ng mga sitwasyong pangwika sa ating
lipunan, nagiging malawak ang pang-unawa at pagpapahalaga sa mga pangyayaring
naganap o maaring maganap sa ating paligid.
Kasanayang Pampagkatuto
Nahihinuha ang layunin ng isang kausap batay sa paggamit ng mga salita at paraan
ng pagsasalita (F11WG- IIf – 88)
Nakabubuo ng kritikal na sanaysay ukol sa iba’t ibang paraan ng paggamit ng wika

ng wika ng iba’t ibang grupong sosyal at kultural sa Pilipinas (F11EP – IIf – 34)
Panuto
Basahin, suriin at unawain ang mga naihandang mga gawain na nakahuhubog sa ating
kasanayan sa paghihinuha. Gayundin, nakapagpapalawak sa ating kaalaman sa paggamit ng
wika ng iba’t ibang grupong sosyal at kultural.
102
Gawain 1. Basahin ang usapan ng mga mga tauhan sa larawan. Basahin ito nang
may pag-alala sa pagtaas at pagbaba ng tinig ng nag-uusap alinsunod sa mga
panandang ginamit sa pahayag.
Hello, Ana. Nakita mo

na ba ang ipinadala
kong larawan sa’yo?
Larawan mula sa: shutterstock.com
Oo, Lilia.
Ngunit sigurado ka ba?
Baka hindi siya ito?
Ano bang nangyari? Akala ko maayos ang kanyang
kalagayan dahil narating naman niya ang ibang bansa.
Larawan mula sa: shutterstock.com
1. Ano kaya ang ipinahihiwatig ng bawat tugon ni Ana sa kausap niyang si Lilia?
Isulat ang hinuha mo sa bawat pangungusap ni Lilia.
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
2. Anong damdamin mayroon ang kanyang mga pahayag? Isulat ito.

______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
103
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Gawain 2. Basahin ang sumusunod na pangyayari.
Larawan mula sa: Sipi mula sa Batayang Aklat sa Wika at Panitikan III
Ang Kababata
Isang araw, naglalakad ang magkaibigang Mayumi at Jose sa may Luneta nang matawag
ang pansin ni Mayumi ng isang dalagang naka-pants at t-shirt. Sabik na tinawag niya ang dalagang
inakalang kababata niya.
“Hoy, Cristina,” malakas niyang tawag upang marinig siya.
Lumingon ang dalaga at sumagot, “Hindi ako si Cristina.”
“Hindi, ikaw si Cristina.”
Biglang tumalikod ang babae at iniwan ang dalawang napatanga.
Napahiya si Mayumi, ngunit hindi binubulag ang kanyang paningin. Iyon ang dati niyang
kababata sa lalawigan. Naisip niyang dito rin marahil nag-aaral sa Maynila si Cristina sa tulad niya.
“Hindi siya ang kababata mo,” giit ni Jose.
“Hindi, siya ang kababata ko,” pagpipilit ni Mayumi.
“Malaki na ang ipinagbago niya nang matuntong sa Maynila. Wala nang kakilala. Naging
mapagmalaki na nga kaya siya? Sana hindi.
Sipi mula sa Batayang Aklat sa Wika at Panitikan III
JGM&S Corporation, 2000
Pahina 25
104
1. Anong pangyayari ang naganap sa mga tauhang sina Cristina at Mayumi?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
2. Ano ang diwang inihahatid ng mga sumusunod na pahayag:

a. Hindi ako si Cristina.
b. Hindi, ikaw si Cristina.
c. Hindi siya ang kababata mo.
d. Hindi, siya ang kababata ko.
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
3. Anong damdamin ang ipinahihiwatig ng biglang pagtalikod ng babae sa

dalawang kumausap sa kanya?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
4. Sa iyong palagay, makatwiran ba ang inisip ni Mayumi patungkol kay Cristina

sa huling bahagi ng salaysay?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Gawain 3
Upang matagumpay ang komunikasyon, mahalaga ang gamit ng mga salita sa
isang usapan. Mahalagang taglayin samakatwid ng isang komunikador ang paggamit
ng salita na angkop batay sa kausap, pinag-uusapan, lugar, panahon, at grupong
kinabibilangan ng nag-uusap. Sa puntong ito, mainam na isaalang-alang ang
mabisang konsiderasyon sa komunikasyon ni Dell Hymes na may akronim na
SPEAKING.
Basahin ang iskrip ng isang infomercial na gamit sa Rabio-Based Instruction sa
Isabela. Suriin ito at tukuyin ang mga sumusunod:
105
S – etting (lugar ng pag-uusap)
P – artisipant (sino ang nag-uusap)
E – nds (layon ng pag-uusap)
A – ct sequence (takbo ng pag-uusap)
K – eys (pormal o di-pormal ang pag-uusap)
I – nstrumentalities (pasalita o pasulat ba ang usapan)
N – orms (paksa ngpag-uusap)
G – enre (nagsasalaysay, naglalarawan, nagpapaliwanag ba ang pag-uusap)
Title: Infomercial for SOA

Topic: Paglilinaw sa Pagbubukas ng Klase
Format: School-on-the-Air
Length: 1 minute and 30 seconds
Scriptwriter: VALLEN JOY B. REYES
1 BIZ: MSC 1 UP FOR 3 SECONDS AND THEN UNDER

2 VOB: Para sa ganap pang-unawa nating lahat, narito ang ilan sa mga paglilinaw
3 sa pagbubukas ng klase tayong taon.
4 VOICE TALENT 1: Ipagpapaliban muna ang pagbubukas ng klase ngayong
5 Agosto.
6 SFX: BUZZ WRONG
7 VOICE TALENT 2: Mali. Magpapatuloy ang klase simula Agosto 24. Bagaman
8 walang face to face, mananatiling sa nasabing petsa mabubukas ang
9 klase sa mga paaralan.
10 VOICE TALENT 1: Online lamang gagawin ang mga klase ngayong taon.
11 SFX: BUZZ WRONG
12 VOICE TALENT 2: Mali. Sa blended learning, isa lamang ang online sa
13 pagpipilian. May iba’t ibang uri at paraan o strategies. At ito ay mga
14 sumusunod: Una, ang printed o digital modules. Pangalawa, online
15 learning resources. At pangatlo, ang TV at radio-based instruction.
16 VOICE TALENT 1: Papayagan ang face-to-face classes sa ibang mga lugar na
17 may mababa o walang kaso ng covid-19.
18 SFX: BUZZ WRONG
19 VOICE TALENT 2: Mali. Walang face-to-face ang lase hangga’t hindi ligtas at
20 hindi pinapayagan ng kagawaran ng Edukasyon, IATF at ng Pangulo.
21 BIZ: MSC UP FOR 3 SECONDS AND THEN UNDER
22 VOB: Sa DepEd, gagawing ligtas ang pagpapatuloy ng edukasyon. Isang paalala
23 mula sa Kagawaran ng Edukasyon at ng himpilang ito.
24 BIZ: MSC UP FOR 3 SECONDS AND THEN UNDER
25 #30
106
Setting -
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Partisipant -
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Ends
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Act Sequence -
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Keys -
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Instrumentalities -
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Norms -
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Genre-
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
107
Gawain 4
Isang kakayahan sa komunikasyon ang dapat pang linangin ay ang

kakayahang pragmatiko na tumutukoy sa pag-aaral sa paggamit ng wika sa isang
partikular na konteksto upang magpahayag sa paraang diretsahan o may paggalang.
Ayon kina Taylan (2016), kadikit ng paglinang ng kakayahang ito ang konsepto ng
speech act ni J. L. Austin na may tatlong sangkap: (1) Illocutionary force o ang sadya
intensyional na papel nito; (2) locution o ang lingguistiko; at (3) perlocution o epekto
nito sa tagapakinig.
Basahin ang sumusunod na usapan at sagutan ang mga tanong kaugnay nito.
Aling Aida: Nasa ika-apat na taon ka na, anak. Ilang buwan na lamang at magtatapos ka na. Baka
mapabayaan mo pa ang iyong pag-aaral.
Mang Mario: Siyanga, Dado. Kailangang makatapos ka habang kaya pa naming itaguyod ka.
Dado: Huwag po kayong mabahala. May maganda akong hangarin sa buhay. Alam ko pong dapat akong
mag-aral nang Mabuti para na rin sa aking kinabukasan.
Aling Aida: Salamat naman, anak, at nakikinig ka sa aming mga paalala. Hindi mo panghihinayangan ang
iyong ginagawa sapagkat ang karunungan ay higit pa sa kayamananan na kailanman ay ‘di mawawala
habang ikaw ay nabubuhay.
Sipi mula sa Batayang Aklat sa Wika at Panitikan IV
JGM&S Corporation, 2000
Pahina 350
1. Anong bagay ang pinangangambahan ng mag-asawang Mang Mario at Aling

Aida?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
2. Anong uri ng anak si Dado?

________________________________________________________________
________________________________________________________________
3. Magtagumpay kaya siya sa buhay? Bakit?

________________________________________________________________
________________________________________________________________
4. Tukuyin ang mga sumusunod batay sa binasang usapan ng isang pamilya

a. Illocutionary force
b. Locution
c. Perlocution
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
108
Gawain 5
A. Suriin ang paggamit ng wika ng iba’t ibang grupong sosyal at kultural sa inyong
lugar. Maaaring ilarawan ang kilos, pananalita at gawi ng mga tao rito. Itala ang inyong
mga obserbasyon at gamitin ang impormasyong ito upang makabuo ng kritikal na
sanaysay.
Isang siniping halimbawa ng kritikal na sanaysay ang iyong matutunghayan

upang makilala na ang sulating ito ay nangangailangan ng kaisahan ng tono,
kaayusan, may pagpapakahulugan, malinaw ang tema ng nilalaman, may angkop na
gamit ng salita at higit sa lahat may taglay itong natatanging estilo ng manunulat na
nakapupukaw sa mga mambabasa.
Bekimon: Ebolusyon ng Salitang Bakla
Noong una “jejemon,” ngayon “bekimon.”
Tunay ngang daynamiko ang wikang Filipino dahil sa pagsibol ng isa na namang panibagong
terminong ginagamit na ng marami—ang “bekimon.”
Unang sumikat sa Internet, itinuturing ang mga “bekimon” na bagong mukha ng salitang bakla
sa Pilipinas. Mula ito sa salitang kolokyal na “beki” na nangangahulugang bakla, habang ang salitang
“mon” ay nanggaling sa mga nausong “jejemon”, o mga taong mahilig gumamit ng mga special
characters sa pagtetext.
Ang terminong “bekimon” ay nilikha ni Bern Josep Persia, isang aminadong “bekimon” sa sikat
na sikat na video sa website na YouTube. Kita sa kaniyang mga video ang paggamit niya ng salitang
“bekimon” sa iba’t ibang lugar at pagkakataon. Ito ay ang ebolusyon ng dating “swardspeak” at gay
lingo, na matagal nang namamalasak sa lipunang Filipino.
Bahagi ng sanaysay mula sa

The Varsitarian Website
Ang opisyal na pahayagan ng Unibersidad ng Sto Tomas
Oktubre 1, 2010
B. Ngayon at nabigyan ka na ng halimbawa, ikaw naman ngayon ang gagawa ng

sarili mong sanaysay. Natitiyak kong magagawa mo ito sa tulong ng mga
kasanayang nahasa sa mga naunang gawain dito. Isaalang-alang din ang mga
sumusunod na pamantayan sa pagsusulat ng kritikal na sanaysay.
109
Rubrik sa Pagsulat ng Sanaysay
Kategorya Higit na Nakamit ang Bahagyang Hindi Nakamit Walang Iskor

Inaasahan Inaasahan Nakamit ang ang Inaasahan Napatunayan
(5) (4) Inaasahan (2) (1)
(3)
Introduksyon Nakapanghihikayat Nakalahad sa Nakalahad sa Hindi malinaw *Hindi nakita
ang introduksyon. introduksyon introduksyon ang sa ginawang
Malinaw na ang ang introduksyon at sanaysay.
nakalahad ang pangunahing pangunahing ang
pangunahing paksa paksa gayundin paksa subalit pangunahing
gayundin ang ang panlahat hindi sapat ang paksa. Hindi rin
panlahat na na pagtanaw pagpapaliwanag nakalahad ang
pagtanaw ukol dito. ukol dito. ukol dito. panlahat na
pagpapaliwanag
ukol dito.
Diskusyon Makabuluhan ang Bawat talata ay May kakulangan Hindi nadebelop *
bawat talata dahil may sapat na sa detalye ang mga
sa husay na detalye pangunahing
pagpapaliwanag at ideya
pagtalakay tungkol
sa paksa.
Organisasyon Lohikal at mahusay Naipakita ang Lohikal ang Walang patunay *

ng mga Ideya ang debelopment pagkakaayos ng na organisado
pagkakasunud- ng mga talata mga talata ang
sunod ng mga subalit hindi subalit ang mga pagkakalahad
ideya; gumamit din makinis ang ideya ay hindi ng sanaysay.
ng mga pagkakalahad ganap na
transisyunal na nadebelop.
pantulong tungo sa
kalinawan ng mga
ideya.
Konklusyon Nakapanghahamon Naipakikita ang Hindi ganap na May kakulangan *
ang konklusyon at pangkalahatang naipakita ang at walang pokus
naipapakita ang palagay o pangkalahatang ang konklusyon
pangkalahatang pasya tungkol palagay o pasya
palagay o paksa sa paksa batay tungkol sa
batay sa katibayan sa mga paksa batay sa
at mga katwirang katibayan at mga katibayan
inisa-isa sa mga katwirang at mga
bahaging gitna. inisa-isa sa katwirang inisa-
bahaging gitna. isa sa bahaging
gitna.
Mekaniks Walang Halos walang Maraming Napakarami at
pagkakamali sa pagkakamali sa pagkakamali sa nakagugulo ang
mga bantas, mga bantas, mga bantas, mga
kapitalisasyon at kapitalisasyon kapitalisasyon at pagkakamali sa
pagbabaybay. at pagbabaybay. mga bantas,
pagbabaybay. kapitalisasyon at
pagbabaybay.
Gamit Walang Halos walang Maraming Napakarami at *
pagkakamali sa pagkakamali sa pagkakamali sa nakagugulo ang
estruktura ng mga estruktura ng estruktura ng pagkakamali sa
pangungusap at mga mga estruktura ng
gamit ng mga pangungusap pangungusap at mga
salita. at gamit ng gamit ng mga pangungusap at
mga salita. salita. gamit ng mga
salita.
Kabuuan
110
Pangwakas
Hindi lamang sapat na marunong tayo sa gramatika ng wikang ginagamit natin.
Ang tunay na pagkatuto sa wika ay nangyayari sa tuwing marunong tayong
makaunawa at makibahagi sa mga talastasan sa ating kausap at mga pangyayari sa
ating paligid. Magagawa natin ito sa tulong ng paghihinuha o pagiging kritikal at
mapanuri natin.
Mga Sanggunian
Aklat
Avena, Lorenzana P., et al. Batayang Aklat sa Wika at Panitikan III. Quezon City:
JGM & S Corporation, 2000
Balazo, Iluminada C.,et al. Batayang Aklat sa Wika at Panitikan IV. Quezon City:
JGM & S Corporation, 2000
Jocson, Magdalena O. Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino.
Quezon City: Vibal Group, 2016
Taylan, Dolores R. et al. Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang
Pilipino. Manila, Philippines: Rex Publishing, 2016
Websites
https://varsitarian.net/filipino/20101001/bekimon_ebolusyon_ng_salitang_bakla
www.deped.gov.ph
Shutterstock.com
111
Pangalan:_______________________________ Lebel:__________
Seksiyon: _______________________________ Petsa:__________
GAWAING PAGKATUTO

Ang lahat na nakikita at nararansan nating pagbabago o pag-unlad sa
kasalukuyan ay bunga ng walang hanggang pananaliksik.
Sa panahon ng impormasyon ang pananaliksik ang maituturing na
pinakamahalagang kasangkapan na dapat matutuhan ng sinumang mag-aaral para
mapaunlad ang sarili tungo sa anumang propesyong kanyang hinahangad. Ang
pagtuklas ng mga bagong kaalaman at mga bagay-bagay ay isang malaking hamon
sa pag-aaral upang malutas ang mga suliraning nakikita sa paligid at mga katanungan
sa isipan na nais mabigyan ng solusyon.

• Nasusuri ang ilang pananaliksik na pumapaksa sa wika at kulturang Pilipino
(F11EP – IIf – 34)
• Naiisa-isa ang mga hakbang sa pagbuo ng isang makabuluhang pananaliksik
(F11PU – IIg – 88)
• Nagagamit ang angkop na mga salita at pangungusap upang mapag-ugnay-
ugnay ang mga ideya sa isang sulatin (F11WG – IIh – 89)
• Nakasusulat ng isang panimulang pananaliksik sa mga penomenong kultural
at panlipunan sa bansa (F11EP – IIij – 35)
Gawain 1
Panuto: Matapos basahin ang isang pananaliksik, sagutin ang kasunod na tanong
kaugnay nito. Isulat sa sagutang papel ang sagot.
Varayti ng Wika sa Lupaing Walang Lupa
Ang sosyolinggwistikong papel na ito ay pagtalakay sa varayti ng wika sa Malabon, Metro

Manila, batay sa karanasan ng isang taal na tagaroon. Ang artikulong ito ay tungkol sa isang varayti
ng wikang Filipino/Tagalog sa bayang kalapit lamang ng Maynila. Noong munting bata pa ako, inisip
kong ang wika sa Malabon ang standard variety dahil malapit lamang ang bayan namin sa Maynila,
ang sentro ng gobyerno, edukasyon, at kalakal.
112
Mahalaga ang bawat isa sa 186 wika (o higit pa) sa Pilipinas. Mahalaga ring pag- aralan ang
varayti ng bawat wikang ito. Nagkakaintindihan sa wikang Tagalog/Filipino ang mga taga-Cavite at
Batangas at ang mga taga-Nueva Ecija at Bulacan, kahit nagkakaiba ang mga ito sa bigkas at
bokabularyo.
Pero makikilala natin ang lugar na pinagmulan ng isang Tagalog kapag ibinuka na niya ang bibig
para magsalita – lalabas na ang mga katangian ng kanyang lugar sa pagbigkas, pagbubuo ng salita,
pagbubuo ng pangungusap. Sinasabi na kapag namatay ang isang wika, o kahit ang isang diyalekto
ng wikang ito, kasama nitong nalilibing ang kulturang tanging angkin nito. Ang sosyolinggwistikong
papel na ito ay pagtalakay sa varayti ng wika sa Malabon, Metro Manila, batay sa karanasan ng
isang taal na tagaroon.
Simulan natin sa pagbigkas. Alam ba ninyo na kahit kilala ang Malabon sa palaisdaan at
patis, noong bata ako ay walang isDa sa Malabon? Ito ay dahil isTa ang tawag namin noon. Ista at
iklog. Sabi ng titser ko noong greyd wan, mali raw ang isTa at iKlog. IsDa at iTlog daw ang tama.
Siyempre, dahil ganoon ang nakasaad sa libro, kaming magkakaklase ay madali namang
napasunod. Kapag naiiba ang bigkas mo, ikaw na ang kusang magwawasto sa sarili. Kaya ang isTa
ay naging estandardisadong isDa at ang iklog ay naging itlog. Pati mga magulang namin ay nasuheto
ang mga dilang pasaway. Ngayon, wala ka nang maririnig na ista at iklog sa Malabon.
Iba pang mga salita. Sabi ng isang kaibigan ko, mali ang tawag sa longganisang Lucban at
longganisang Vigan dahil maikli ang mga ito (hindi long, o mahaba). Dapat daw ay SHORTganisa.
Sa Malabon, hindi problema mahaba man o maikli iyan dahil ang tawag sa amin ay LANGGUNESA.
Ngayon, siguro, bilang pakikiisa sa tawag ng iba, langgonisa na ang naririnig kong bigkas, maging
sa aming pamilya.
Minsan, nang umuwi ako at mamili sa Bisita (walang talipapa sa Malabon. Bisita ang tawag
naming mga taal na taga-Malabon sa maliit na palengke sa tapat ng Simbahan ng Concepcion),
pagbilhan kako ng isang kilong HARINA. Matalim ang tingin sa akin ng nagtitinda, bago sinabihan
ang katulong niya: “HarEna daw dito, harEna, harEna.” Naramdaman kong iwinawasto niya ako,
isang tubong Malabon, pero nagsasalitang parang dayuhan sa sariling bayan. Kaya pabulong na
lang akong sumagot, “Ay, harEna nga pala.”.
Sa mga mahilig sa turon, ito raw ang pambansang himagas. Sa Maynila at iba pang lugar,
ito ay saging na saba na ibinalot sa balat ng lumpiya saka ipinrito. Binubudburan pa ito ng asukal
para lalong sumarap dahil ang nag-arnibal na asukal ay nagdadagdag ng lutong sa turon.
Pero sa amin sa Malabon, hindi saging kundi minatamis na munggo (violet o pula, hindi
berde o dilaw) ang palaman ng turon. Ilalaga muna ang munggo at pag malambot na ay pakukuluan
sa asukal hanggang medyo matuyo. Saka ito ibabalot sa balat ng lumpiya at ipiprito.
Alam kong sa Malabon, iba ang turon. Hindi saging kundi munggo ang palaman. Pero dahil
matagal na akong nandayuhan sa Maynila at Quezon City, nasanay na rin ako sa tawag na turon
kapag saging ang palaman.
Minsan, sa Bisita sa Malabon, nilapitan ko ang nagpiprito ng turon at nagsabing “Pabili ng

turon.” Nabigla ako sa sagot niya: Wala akong tindang turon.” Hayan o, sasabihin ko sana, pero agad
113
ko namang naiwasto ang sarili: “Ay, balensya nga pala. Pagbilhan ng balensya.”
Balensya. Hindi ko nga rin alam kung ito ang tamang baybay. Hindi ko kasi ito nakitang
nakasulat. Laging kalahok sa usapan ng pagkaing pangmeryenda, paborito ng marami, pero hindi
nakasulat. Walang menu ang mga karinderya sa Malabon. Balensya ba o balensiya? Baka naman
Valencia. Sa Kastila, pareho lamang ang bigkas sa /b/ at
/v/.
Noon, maraming pagkaing mabibili paglabas mo ng bahay. Kapag panahon ng mais, tabi-
tabi halos ang mga nag-iihaw ng mais sa mga kalye. May kapitbahay kaming nagtitingi ng tubó kapag
panahon nito. Sa halagang singko o diyes sentimos (ancient history na kasi ito), makakabili ka na ng
tubóng binalatan at pinagtilad-tilad para madaling pangusin. Exercise daw ng gilagid. Maraming
naglalako ng lutong pagkain. Nilagang kamote at saging. Paros. Icedrop. Doughnut. Maririnig silang
isinisigaw ang mga paninda upang tumawag ng pansin. “Balensya, turon.” May tono pa ang
pagsigaw.
Magkasama mang inilalako ang balensya at turon, madaling makilala ang pagkakaiba ng dalawa:
maliit at bilog ang pagkakabilot ng turon (parang lumpiyang shanghai), mas malaki naman at
kadalasa’y lapad ang balensya.
May mga salitang naririnig ko sa matatanda noong bata pa ako, na ngayon ay hindi na yata
ginagamit. Sino pa ang nakakaalam sa mga salitang ito:
1. sakre (sakri daw sa Cavite, ayon sa gurong taga-Cavite na si Joel Malabanan, hindi
na rin halos ginagamit sa kanila) - nangangahulugan itong ganid, suwapang.
2. banal banayod – nagpapanggap lamang na banal
3. duwakang – nuno ng duwag, sobrang duwag, mas duwag pa sa duwag.
Ngayon, alam na ninyo kung anong pang-uri ang ikakapit sa isang kilala na natin na sobrang
duwag.
Ayon sa Balarila, ang maramihang pantukoy ay KINA, NINA, SINA. Halimbawa: Papunta
ako kina Pedro at Andres nang masalubong ko sina Rosa at Anton dala-dala ang alagang manok
nina Pablo at Jose. Sa Malabon, iyan ay KILA Pedro at Andres,
SILA Rosa at Anton, NILA Pablo at Jose. Pero gaya ng nasabi ko na, kapag nasa labas ka ng iyong
comfort zone, kusa mong ibabagay ang iyong dila sa sinasabing wasto. Kaya kapag nagsusulat ako,
hindi ko ginagamit ang varayti ng mga pantukoy na gamit namin sa Malabon.
Gaya ng nasabi na, itinuturing na mali ka kapag naiiba sa itinuturing na standard ang iyong
bigkas o pagpili ng salita. Kaya nakakalungkot na unti-unti nang nawawala ang mga salitang
nabanggit ko, dahil parang nakakahiya kapag hindi ka sumunod sa wasto. Sa gayon ay namamatay
na ang mga varayti at ang natitira na lang ay ang standard variety. Hindi na kilala ng mga millenial
ang pang-isis na dahon ng pakeleng dahil hindi na iniisis ang mga pasamano at hagdan ngayon. Pero
minsan, naiisip ko ring mas masarap yata ang adobong sEtaw ng nanay ko kaysa sa adobong sItaw
ko ngayon. Gayon man, nakasilip ako ng pag-asa, na hindi pa naman lubusang namamatay ang
varayti ng wika sa lupaing walang lupa nang marinig ko kamakailan lamang ang mga salitang IYELO,
114
IYERO at IBUBONG.
Aurora E. Batnag Kawíng 1.2 (2017): 1-9
KAWING [ISSN 2546-1079 (ONLINE)*ISSN 2546-1060 (PRINT)]
1. Tungkol saan ang nilalaman ng pananaliksik?

_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
2. Ibigay ang katuturan ng salitang “Varayti ng Wika”?

_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
3. Ipaliwanag ang linyang “Kapag namatay ang isang wika, o kahit ang isang
diyalekto ng wikang ito, kasama nitong nalilibing ang kulturang tanging angkin
nito”.
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
4. Magtala ng limang dahilan sa pagkamatay ng isang wika.

_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
5. Talakayin ang kasaysayan ng Malabon sa binasang pananaliksik bilang

lunsaran ng pagpapaliwanag hinggil sa mga katangi-tanging salitang
ginagamit ng mga tagaroon.
115
Gawain 2
Panuto: Basahin ang teksto hinggil sa Bekilipino: “Ang Paglaladlad ng Gay Lingo sa
Kultura at Wikang Filipino” ni Bediones, Gray Louis S. 2018. Sagutin ang mga
sumusunod na katanungan pagkatapos basahin.
Bekilipino: “Ang Paglaladlad ng Gay Lingo sa Kultura at Wikang Filipino”

https://www.academia.edu/... Bediones, Gray Louis S. 2018
Ang gay lingo ay sa wikang nilikha ng mga bading na tumatayong kanilang sosyolek. Ang wika ito ay
napakakulay, napakamalikhain, at sadyang napakalikot sa paraan ng pagbubuo ng salita. Kapara ng
mga wikang natural at likas na nabuo, ang gay lingo ay patuloy at mabilis na nagbabago sa paglipas ng
panahon. Sa kadahilanang ang gay lingo ay nilikha lamang, sinuri ng pamanahong papel na ito ang iba’t
ibang pag-aaral hinggil sa gay lingo. Ipinaliwanag ang iba’t ibang paksaing may kinalaman sa
kasaysayan, estruktura, at kultura ng gay lingo. Inilahad ang kalipunang impormasyong hinggil sa iba’t
ibang teorya o batayan sa may kinalaman sa wika na papasok sa pagsusuri ng gay lingo. Dagdag pa rito
ay inilahad din ang mga nalikom na datos na hinggil sa estruktura ng gay lingo na tumalakay sa
ponolohiya, morpolohiya, sintaksis, semantika, at ortograpiya. Inilahad din sa pag-aaral ang kulturang ng
mga bading sa paggamit ng isang likhang wika sa araw-araw na usapan, akademya, panitikan, at iba
pang larangan.
GAWAIN I: Isulat sa malinis na papel ang kasagutan sa mga sumusunod na

katanungan.
1. Tungkol saan ang nilalaman ng pananaliksik?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
2. Sa inyong palagay paano lumaganap ang paggamit ng Gay Lingo?

________________________________________________________________
________________________________________________________________
3. May epekto ba sa Kultura at Wikang Filipino ang paggamit ng gay Lingo?

Ipaliwanag.
________________________________________________________________
________________________________________________________________
4. Ipaliwanag ang magandang dulot ng paggamit ng Gay Lingo sa Kultura at

Wikang Filipino.
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
116
5. Ano- ano ang mga bagong paraan sa pagbuo at pagpapayaman ng wika sa
isinagawang pananalik?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Gawain 3
Panuto:Buuin ang krusigrama gamit ang mga inilahad na katangian ng pananaliksik
at responsibilidad ng mananaliksik.
KRUSIGRAMA
Pahalang Pababa
3.Mayroon itong proseso o magkakasunod na 1.Walang kinikilingan at lohikal ang

hakbang na dapat sundin tungo sa pagtuklas ng pananaliksik.
kasagutan sa kung anumang layunin ng 2.Paghahanap ng mga datos mula sa iba’t ibang
pananaliksik. mapagkukunan maging ito’y sa aklatan,
4.Ang mga talahanayan at iba pang kagamitang institusyon, tao, internet, media at komunidad.
grapik ay nakatutulong sa kalinawan ng 5.Tinitiyak na sa pagkuha ng datos ay
presentasyon. nangangailangan ng sariling paraan para
6. Kinokolekta ang mga ideya at detalye na may makuha ang mga ito.
kaugnayan sa estruktura ng gramatika na 8.Kinakailangang hindi maaaring baguhin ang
ginagamit ang tamang bantas, ispeling at anumang natuklasan sa pananaliksik para
porma. lamang mapagbigyan ng sariling interes.
7.Sinusuri ng mananaliksik ang mga datos. 9. Ang pananaliksik na naisagawa ay maayos na
10.Ang mga datos ay nangangailangan ng mga sinusunod ang mga hakbang ayon sa
sanggunian. pagkasunod sunod nito.
11. Ang isang mananaliksik ay naglalagay ng
mga sanggunian para sa ikatitibay ng isang
pananaliksik.
117
GAWAIN 4
Panuto: Maglahad ng sariling patotoo na ang PANANALIKSIK ay nagbubunga ng
mas malawak na kaalaman at kapakinabangan. Gamitin ang dayagram sa pagsagot
PANANALIKSIK
KAALAMAN KAPAKINABANGAN
118
GAWAIN 5
A. Basahin ang Lagom ng Hakbang sa Pagbuo ng Pananaliksik
B. Sagutin ang mga tanong. Isulat ang kasagutan sa nakalaang espasyo

pagkatapos ng katanungan.
Lagom ng Hakbang sa Pagbuo ng Pananaliksik
Isang proseso ng pag-aaral at pagsisiyasat ang pananaliksik upang matuklasan ang mga katotohanan
tungkol sa paksa na maaaring may kinalaman sa lipunan, panitikan, kasaysayan, kabuhayan, agham,
at iba pang larangan.
Tunghayan ang lagom ng hakbang sa pagbuo ng pananaliksik.
1. Piliin ang paksang gagawan ng pananaliksik, mga materyales na magagamit.
2. Tiyakin ang pamamaraang gagamitin tulad ng pakikipanayam, paggamit ng mga aklat, magasin, at
iba pang babasahin, paggamit ng internet, pangangalap ng impormasyon at pagtatanong sa mga
taong may alam sa paksa.
3. Gumawa ng balangkas na magiging gabay sa maayos na pananaliksik.
4. Sa pangangalap ng datos, maghanda ng talaan ng sanggunian o mga aklat na gagamitin. Tiyakin
na maisusulat ang pamagat ng aklat at pahinang pinagkunan ng datos upang may patunay sa
isinasagawang pananaliksik.
5. Maaaring gumamit ng index card upang madaling maisaayos ang mga ideyang nakalap sa
pananaliksik,
a. Paano nakakatulong ang mga hakbang sa pagbuo ng isang panimula at

makabuluhang pananaliksik?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
119
b. Bakit mahalagang alam mo ang mga hakbang sa pagbuo ng isang panimula at
makabuluhang pananaliksik ?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
c. Mula sa mga lagom ng mga hakbang sa pagbuo ng isang panimulang

pananaliksik, isa-isahin ang sa palagay mong mga katangian na dapat taglayin
ng isang mananaliksik?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
GAWAIN 6
A. Basahin ng may pang-unawa ang sumusunod na teksto. Pagkatapos ay
sagutin ang mga katanungan sa puwang na nakalaan.
PAG-AKDA NG KULTURANG PAYAPA SA KAMAY NG BATA
May dalawang paraan na maaaring bumuo ng haraya o imahinasyon ng mga bata ang isang
lipunang lipos ng kapayapaan: 1) pagbasa ng kuwentong isinulat para sa kanila at 2) pagkatha nila
mismo ng kuwento.
Bilang mambabasa, makabubuo ang bata ng ideya ng isang lipunang lipos ng kapayapaan.
Magagawa niya ito sa pamamagitan ng pagbabasa ng panitikang isinulat para sa kanya. Kasama sa
mga pagpapalagay kung bakit importanteng himukin ang mga bata na mahilig sa pagbabasa ang mga
katwirang: 1. malaganap nang tinatanggap na may bisa ang mga kuwento sa sosyalisasyon at
konstruksyon ng mga bata; 2. karaniwan nang taglayin ng panitikang pambata ang mga ideolohikal na
mensahe’t halagahan ng lipunan sa isang tiyak na konteksto ng kasaysayan, kultura, at lipunan;
mainam na batis ng pangkulturang kaalaman ang panitikang pambata; 4. mabisang kasangkapan ng
edukasyon ng mga bata ang panitikang pambata, lalo na ang kuwento at pagkukuwento; at 5. mabisang
kasangkapan ang kuwento sa pagtulong sa mga batang dumanas ng trauma at mabibigat na problema
(Hunt, Stephens, Zipes, Reynolds, James at Prout 4; Dyson at Genesi, Nodelman at Reimer, Novick 111).
Bukod sa mga binanggit, pinagbabatayan din ang haka-hakang nangyayariangpag-imahinasyon sa akto ng
pagbabasa dahil sa aktibong pagbubuo ng kahulugan sa binasa. Partikular sa teorya ng resepsyon o
pagtanggap ng mambabasa, kinikilala ang kapangyarihan ng mambabasa (bata o matanda) sa
framework na ito at nagbibigay-diin sa katwirang walang makahulugang pag-iral ang texto sa labas ng
120
relasyon nito at ng mambabasa.
Bilang tagalikha naman, kakatha ang isang bata sang-ayon sa kanyang pag-unawa at pagdama
sa mga karanasan niya. Kasali sa karanasang ito ang kakayahan sa pagsulat, ang hilaw na mga
pangyayari’t katunayan sa kinalakhang pamumuhay, ang mga ideolohikal na mensaheng
natututuhan sa pamilya, paaralan at midya (tradisyunal at bago), relihiyon, at ang kabuuang bisa
ng mga nababasa niya. Kasama rin sa pag- unawa ng batang manunulat ang sariling
pagmumuni-muni ukol sa mga karanasan at kaalamang gagamitin niya sa pag-akda. Sa
madaling salita, sa pagkatha, naisasakatuparan ng bata ang kakayahan niyang lumikha ng kathang- isip
na mundo na ekspresyon ng kanyang pita, panaginip, o pangarap sa isang tiyak na panahon at
sitwasyon. At ang bunga ng ganitong mga gawain ng bata ay napakayamang batis ng kaalaman
para sa edukasyon ng matatanda.
Sang-ayon sa mga konseptwalisasyong ito, ginagamit na batis sa papel na ito ang mga
kuwentong pambatang isinulat mismo ng mga bata. Kabilang dito ang ilang kuwentong may paksa’t
tema ng kapayapaan mula sa koleksyong May Kuwento Po Ako (A Book for Kids By Kids), isang
pakontes sa pagsulat ng kuwento sa buong bansa at paglalathala ng mga napili, ng Francis Padua
Papica Foundation noong 2006.2 Kasali rin sa pagsusuring ito ang isa pang nakalathalang koleksyon
ng isinulat ng mga bata, ang Filipino Stories for Filipino Children, inedit ni Eleanor Eme R. Hermosa,
guro sa UP Integrated School, at inilathala ng University of the Philippines Press noong 2001.3 At
pangatlong batis ay mga kuwento mula sa koleksiyong Kuwentong Kalikasan, Katha ng Kabataan
(1999-2003) na itinaguyod ng Rizal Commercial Banking Corporation (RCBC), tinipong
kuwentong nagwagi ng grand prize sa taunang timpalak.
Sa kabuuan, inalam ng saliksik na ito ang maaaring matukoy na pagharaya ng bata sa

kapayapaan bilang halagahan at bilang mithiin para sa lipunan sa pamamagitan ng pagsusuri sa 1.
pagtugon nila sa pinakinggang mga kuwentong may tema nito, 2. sa pagsusuri sa resulta ng focus group
discussion na dumaloy mula sa pinakinggang mga kuwento, at pagsasabi ng kanilang sariling
paghuhulo, at 3. sa pagsusuri ng mga katha ng mga bata na may temang ganito.
-Sipi mula sa: Haraya ng Bata: Kapayapaan sa Paningin at Panulat ng Batang

Filipino Rosario Torres Yu
Unibersidad ng Pilipinas-Diliman, Filipinas
ISSN 0115-6195
B. GABAY NA TANONG:
1. Tungkol saan ang binasang teksto?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
2. Isa-isahin ang mga katangian ng bata na nasa teksto at magbigay ng
121
halimbawang sitwasyon nito na makapagpapatunay sa mga katangian na ito?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
3. Tukuyin ang mga pahayag sa tekto na nagpapakita ng penomenang kultural at
panlipunan.
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
4. Sa palagay mo, sa paanong paraan mo mapahahalagahan ang isang
kaisipang nagmumula mismo sa haraya ng isang bata?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
5. Ipaliwanag ang pahayag na ito “makabubuo ang bata ng ideya ng isang
lipunang lipos ng kapayapaan.”
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
GAWAIN 7
A. Sumulat ng isang panimulang pananaliksik na nagpapakita ng kaugnayan sa

penomenang kultural at panlipunan sa komunidad na iyong ginagalawan.
Paksang Napili: ______________________________________________
Introduksiyon:__________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
Pamamaraan sa Pagkalap ng mga Datos:

_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
122
Mga Kagamitang Kakailanganin:
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
Kraytirya Oo Hindi
(5 puntos) (3 puntos)
1. Ang paksang napili ay kumakatawan sa
penomenang kultural at panlipunan ng lipunang
ginagalawan?
2. Ang introduksiyon ay akma sa paksang pinili
3. Tiyak sa pamamaraang ginamit sa pagkalap ng
mga datos
4. Maayos na nailahad ang mga kakailanganin
para sa panimulang pananaliksik
Gawain 8
A. Basahin ang Ponemang pangkultura
Kultura ng Palengke sa Kamaynilaan.
Tingnan nating halimbawa ang kultura ng palengke sa Kamaynilaan.

Makakakita rito ng maraming palengke. Dito makabibili ng mga karne, isda, gular,
prutas, at marami pang ibang uri ng sariwang pagkain. Tinatawag din itong wet market
na kaiba sa dry market na mas nakagawiang tawaging supermarket o grocery. Sa
supermarket naman, mas maraming mabibiling de-lata, pagkaing nakabote,
kagamitan, at iba pa bagaman may seksiyon din para sa mga pagkaing nabibili sa
karaniwang palengke. Sa maliliit na pamayanan sa Kamaynilaan, mayroon ding
tinatawag na talipapa—mas maliit at mas payak na bersiyon ng palengke. Ngayon
nga ay popular na rin ang weekend markets—palengke tuwing Sabado o Linggo, sa
Salcedo o Legaspi Village sa Makati, halimbawa, na nilalahukan ng mga mas
nakaririwasang nagtitinda at mamimili.
Tingnan natin ang Farmer’s Market sa Quezon City bilang halimbawa.
Produkto
Ang listahan ng mga produkto dito ay napakahaba—mula sa seksiyon ng isda at iba

pang pagkaing dagat, baboy at baka, manok, itlog, gulay, prutas, tuyo at daing,
hanggang sa seksiyon ng dry goods gaya ng mga de-lata, mga kagamitang
pambahay, at bigas. Marami pang ibang produkto sa palengke bukod sa paninda.
Idetalye natin ang mga produkto sa seksiyon ng isda at pagkaing dagat, at seksiyon
ng prutas. Sa seksiyon ng isda at pagkaing dagat, narito ang mga karaniwang
123
makikita:
Bangus
Tilapia
Galunggong
Taningue
Lapu-lapu
Pla-pla
Tulingan
Hito
Tuna
Sapsap
Hasa-hasa
Talakitok
Tawilis
Hipon
Sugpo
Alimasag
Alimango
Talangka
Tahong
Halaan
Squid ring
Ngunit mayroon ding di-gaanong pamilyar na pangalan:
Tagunton
Bitilya
Bacoco
Dapa
Samaral
Kitang
Sa paglilista pa lamang ng mga produkto sa seksiyon ng isda at pagkaingdagat

sa palengke, may dagdag na tayong kaalaman tungkol sa kultura ng pagkain. Kung
uusisain ang mga nagtitinda, magmumungkahi pa sila ng lutong babagay sa isda.
Napakahalaga na makilala ang pangalan ng mga pagkaing-dagat. Malamang kasing
hindi natin kainin o hindi natin hanapin o bilhin ang isang pagkaing hindi natin kilala.
Ang di-pag-alam sa mga katawagan sa pagkain ay naglilimita sa maaari nating kainin.
Sa katunayan, may palatandaan na unti-unti nang nakakalimutan ang ilang salitang
tumutukoy sa ating pagkaing-dagat. Sa Farmer’s Market, halimbawa, makikita ang
sumusunod na label:
Sea Bass (Apahap Dagat)
Fresh scallop
Uni/Sea urchin.
Ang paglalagay ng pangalang Filipino pagkaraan ng sea bass ay pahiwatig na

mas kilala na ang katawagang Ingles kaysa sa Filipino. Kahit tanungin, hindi na alam
ng nagtitinda ang Filipinong salita para sa scallop at uni/sea urchin. Ang label na
124
uni/sea urchin ay kakatuwa dahil mas kilala pa ngayon ang pagkaing ito sa dalawang
wikang banyaga—Hapon at Ingles.
Sa seksiyon naman ng prutas, bukod sa mahabang listahan ng mga produkto,
may mapupulot ding kaalaman sa sumusunod na label:
Pahutan mango
Avocado, Lagkitan
Siniguelas, Fresh, From Batangas
Sweet mangoes “Baklas”
Ang pahutan ay isang uri ng mangga. Minsan, tinatawag itong supsupin— ang
maliliit ngunit napakatatamis na mangga. Hindi na ito hinihiwa para paghiwalayin ang
pisngi at buto kundi binabalatan at sinusupsop para kainin. Bukod sa kalabaw, piko,
indian mango, mayroong pahutan o supsupin. Ang lagkitan ay isang paglalarawan sa
magandang uri ng abokado—iyong malagkit, nangunguya, makrema. Kaugnay nito,
may iba’t ibang paglalarawan tayo ng mga prutas na nagpapahiwatig kung ano ang
magandang uri at masarap—ang bayabas ay manibalang; ang atis ay malamukot;
ang buko ay malauhog; ang saging na saba ay makunat. Matutuklasan din sa
palengke kung saang lalawigan nagmumula ang pinakamagagandang uri ng prutas.
Halimbawa, manggang Guimaras; pakwan ng Sta. Maria, Bulacan; durian na Puyat
mula Davao; siniguwelas mula Batangas. Sa mangga naman, karaniwan ding
makikita ang deskripsiyong “walang kalburo” o “baklas” na ang ibig sabihin ay pinitas
sa tamang panahon at hindi pinilit. Ang huling halimbawang ito ay nagpapaliwanag
na rin ng katutubong teknolohiya sa pangangalaga at pag-ani ng mga punongkahoy
at prutas.
Hindi dapat maliitin ang maituturing na kaalamang-bayang ito na kinakatawan

ng wika. Kaugnay nito’y mahalagang banggitin ang sinabi ni Michael Tan tungkol sa
heritage food o minanang pagkain ng mga Filipino. Tumutukoy ito sa mga produktong
pagkain at paraan ng pagluluto na nagpasalin-salin ng henerasyon. Aniya: “We are
becoming more and more dependent on a narrow range of food …. We’re also losing
valuable knowledge on preparing food…. Knowledge about heritage food then is a
matter of knowledge about survival and more. The disappearance of heritage food
narrows the options of future generations…. (Tan 23-24).
Hindi lamang mga paninda ang makikita sa palengke. Isang kapansinpansing
bagay ay ang “Timbangan ng Bayan” na maaaring gamitin ng sinumang mamimili
para matsek kung tama ang timbang ng kanilang pinamili. Ano kaya ang
ipinapahiwatig ang timbangang ito sa kultura ng palengke sa Kamaynilaan?
Ang palengke mismo ay produktong pang-ekonomiya ng lipunan. Upang mas
maunawaan ang iba’t-ibang aspkto ng pagiging produkto ng ekonomiya ng palengke,
maaring suriin kung ano ang pagkakakiba ng palengke, supermarket, talipapa,
weekend market ayon sa limang dimensyon ng kultura.
125
Praktika
Pangunahing gawain sa palengke ang pamimili. Ano-ano ang mga gawaing
sangkot sa pamimili? Ang isda ay inaamoy, pinipisil, kinukurot, sinisilip ang hasang,
itinatapat sa ilaw. Ang prutas ay kinikilatis, tinitimbang sa kamay, kinakatok, inaamoy,
pinabubuksan, tinitikman. Ang mga simpleng pamamaraang ito ay maituturing na
kaalaman para matiyak ang kalidad ng pagkain. Maaari ring tukuyin ang ginagawa ng
iba’t ibang tao sa palengke—ang nagtitinda, kargador, tagapamahala ng palengke, at
iba pa. Isa namang katangi-tanging praktika sa palengke ay ang pagtawad—isang
komplikadong proseso ng negosasyon sa pagitan ng mamimili at nagtitinda. Mas
nagiging madali ang negosasyong ito kapag buena mano ang mamimili, o kaya’y suki
na ng nagtitinda ang mamimili. Ang kultura ng suki ay nagpapahiwatig ng posibilidad
ng pagkakaroon ng personal na ugnayan ng nagtitinda at mamimili. Ang pagtawad at
pagkakaroon ng suki ay hindi nangyayari sa supermarket o grocery.
Pamayanan
May iba’t ibang pamayanang sangkot sa kultura ng palengke. Ang grupo ng

mamimili ay mayroon na agad tatlong mas maliliit na grupo: ang mga inbidbidwal na
mamimili para sa pampamilyang konsumo; ang namamakyaw para muling itinda ang
pinamili; at ang may-ari ng restawran na namimili para sa ititindang lutong pagkain.
May mas maliliit na grupo rin ang manininda: ang grupong sila mismo ang may-ari ng
tindahan, at ang grupong kinuha lang para magtinda sa puwesto ng mga negosyante.
May pangkat din ng mga tagahatid at tagabagsak ng produkto na maaaring mga
negosyateng namamagitan sa mga nagtitinda sa palengke at sa talagang
pinagmumulan ng mga produkto gaya ng mga magsasaka at mangingisda. Naroon
din ang pangkat ng property investment firm, ang may-ari ng mismong palengke na
nagpaparenta ng mga puwesto sa grupo ng mga manininda. May mga ahensiya rin
ang pambansa at lokal na pamahalaan na nagmomonitor sa operasyon ng mga
palengke. Paminsan-minsan, may grupo rin ng mga turista, dayuhan at mga Filipino,
na ang pakay ay hindi lamang mamili kundi mag-obserba, mamasyal, matuto, o
maglibang. Bawat grupo ay may bitbit na praktika at pananaw sa palengke.
Tao
Iba’t ibang uri ng tao ang makikitang lumalahok sa kultura ng palengke. Bawat
isa ay may natatanging naratibo, pananaw, praktika, at paraan ng pagsangkot sa
penomenong pangkultura. Ang paglahok nila sa kultura ay hinuhugis ng iba’t ibang
salik gaya ng kasarian, edad, uri, lahi, etnisidad, edukasyon, relihiyon. Halimbawa,
ang mag-asawang namamalengke. Sino ang umaamoy, bumubusisi,
nakikipagtawaran? Sino ang nagbibitbit ng mga pinamili? Kung amo’t kasambahay
naman ang magkasama, ano ang ginagawa ng amo at ano ang ginagawa ng
kasambahay? Sa panig naman ng nagtitinda, kapag magkasama sa puwesto ang
may-ari at ang kaniyang tindero o tindera, sino ang nagpapasiya kung magbibigay ng
126
tawad o kung magbibigay ng dagdag? Isinasama ba ang mga bata sa palengke? May
maoobserbahan bang pattern kung ano ang itinitinda ng mga lalaki o babae— karne,
gulay, o prutas?
Pananaw
Iba’t iba ang pananaw na ipinahihiwatig ng kultura ng palengke. Karaniwang

dilantad ang mga pananaw na ito at nagiging hayag lamang kapag may nakitang
koneksiyon o pag-uugnay-ugnay sa mga natipong datos mula sa apat na dimensiyon
ng kultura. Naipapahiwatig na sa mga naipresenta nang datos ang mga pananaw
tungkol sa pagkain, tungkol sa papel ng lalaki at babae sa tahanan at sa ekonomikong
larang, tungkol sa pagtrato sa mga kasama sa trabaho, tungkol sa negosyo. Tingnan
natin ang ilang halimbawa:
• May kultura ng tumpok sa palengke. May tumpok ng di-sariwa at maputlang

hipon. May tumpok din ng lamog, may itim-itim, at kulu-kulubot nang balat na
mangga. Ang isang pananaw, na negatibo, sinasamantala ng negosyante ang
lahat ng pagkakataon para kumita, kahit halos wala nang kuwenta ang ilako sa
mamimili. Maiiugnay rito ang pagtitinda ng mga nakabasket na strawberry sa
Baguio—ang ibabaw ay isang salansan ng malalaki, mapupula, at makikintab
na prutas, ngunit nasa ilalim pala ang maliliit at mapuputlang prutas na
binabanigan ng makapal na diyaryo. Tila namamayani rito ang pananaw ng
malaki ngunit minsanang kita ng nagtitinda kaysa sa mag-aruga ng isang
magandang relasyon sa mamimili. Ang isa pang pananaw na positibo naman,
hindi dapat mag-aksaya lalo na ng pagkain. Ang pananaw na ito marahil ang
dahilan kung bakit nalinang ng mga Filipino ang pagkain ng isaw, rambo,
adidas, helmet, at iba pang lutuing gumagamit ng lamang-loob. Lahat ay dapat
pakinabangan at wala dapat naaaksaya.
• Kumikilala ng kasarian ang mga praktika sa palengke. Babae ang pangunahing

nakikipagtransaksiyon dito—siya ang kumikilatis ng produkto,
nagkikipagtawaran, nagbabayad. Pero ang pamamalengke ay maaaring
tingnan bilang ekstensiyon lamang ng tungkulin niya sa tahanan—magluto,
magpakain, mag-alaga ng pamilya. May kasarian din ang iba’t ibang espasyo
sa palengke. Dominante ang mga lalaki sa seksiyon ng baka at baboy. Ang
totoo, noong nagpunta ako sa Farmer’s Market para sa saliksik na ito ay wala
akong nakitang babaeng nagtitinda sa seksiyong ito. Mas marami naman ang
babaeng nagtitinda sa seksiyon ng gulay at prutas. Sa isang pagtingin,
esteryotipong papel ng lalaki at babae sa lipunan. Sa ibang pagtingin naman,
ang paglahok ng mga babae sa palengke bilang may-ari ng puwesto at bilang
manininda ay maituturing na partisipasyon ng mga babae sa gawaing
ekonomiko.
• May mga pananaw ring nagtutunggalian. Halimbawa, ang pag-iral ng mga
127
kultura ng “tawad” at “suki” ay maaaring nagpapahiwatig ng ekonomikong
transaksiyon na ginagabayan pa rin ng pakikipagkapuwa. Sa kabilang banda
naman, ang imahen ng “timbangang bayan” ay maaaring nagpapahiwatig ng
namamayaning kawalan ng tiwala ng mga mamimili o kustomer sa mga
nagtitinda at iba pang negosyante.
• Isang kapansin-pansin sa Farmer’s Market ay ang paglipat ng ilang kultura ng

supermarket at mall sa palengke. Ginagamit na ang mga pushcart na
karaniwang makikita lang sa mga grocery. Mayroon din doong Dampa sa
Farmer’s Market na tila isang food court na bahagi ng mga mall. Pero ang
kakatuwa ay ang hilera ng mga restawrang fast food sa gilid ng palengke—
MacDonalds, Jollibee, Chowking, Goto King. Maituturing na kakatuwa ito dahil
kinakatawan ng palengke at fast food ang magkaibang pananaw sa
paghahanda ng pagkain—ang isa ay pinaglalaanan ng panahon,
pinagkaabalahan, personal ang paghahanda ng pagkain; ang isa naman ay
binibili lang nang luto na, minadali, inihanda ng iba. Sa mas malawak na tingin,
ipinakikita rin ng pagpasok ng mga elementong kultural ng mall at supermarket
sa palengke kung paanong naiimpluwensiyahan ng global at mas makabagong
paraan ng pagkonsumo ang mas tradisyonal na pamamaraan na kinakatawan
ng palengke.
Ang nangyayari ngayon ay hindi lamang ang paglipat ng mga elemento

ng supermarket o mall patungo sa palengke. May isa nang tradisyonal na
palengke na dumaan sa renobasyon upang magmukhang mall at makahalina
sa mas maseselang mamimili. Ito ang Mutya ng Pasig Market na inayos noong
2008. Isang diskurso na nagagamit para bigyang katwiran ang ganitong
development ay ang diskurso ng kalinisan. May mga ulat na may palengkeng
kumukuha ng tubig sa balon at iba pang iligal na pagkukunan ng tubig kaya
nalalagay sa alanganin ang sanitasyon ng mga itinitinda. Ginagawa ring isyu
ang kawalan ng monitoring sa pagpepresyo ng mga produkto sa palengke
maliban sa mga pangunahing bilihin tulad ng bigas, isang regulation campaign
na tinawag ng National Food Authority ang Palengke Watch. Iniuugnay rin ang
palengke sa masa at sa kahirapan. Dahil sa pag-uugnay ng palengke sa sektor
ng mahihirap sa lipunan, kinasangkapan ng ngayo’y DILG Secretary Mar
Roxas ang asosasyong ito sa paggamit niya ng bansag na “Mr. Palengke” sa
kaniyang pangangampanya bilang senador at bilang pangalawang pangulo.
Bagaman maaaring totoo ang ilang kritisismo laban sa palengke, kailangan pa
ring suriin ang implikasyon ng paghalili dito ng mas makabago at mas
komersiyal na establisimyento tulad ng mall at supermarket na may kaakibat
na kulturang babago sa buhay ng mga Filipino sa mabuti man o sa masamang
paraan.
Galileo S. Zafra, Katipunan: Filipino Bilang Disiplina
https://journals.ateneo.edu/ojs/index.php/katipunan/article/view/KA2016.00102/2173
128
B. Panuto: Sagutin ang mungkahing tanong bilang gabay sa penomenong
pangkulturang binasa. Isulat ang sagot sa sagutang papel.
1. Ano-ano ang mahahalagang produkto?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
2. Saang pisikal na lugar nananahan ang mga produktong ito?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
3. Ano-anong panlipunang institusyon ang sangkot sa pagbuo at paggamit ng

mga produktong ito?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
4. · Ano-ano ang mahahalagang praktika?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
5. Ano-ano ang ginagawa at sinasabi ng mga tao?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
6. Paano sila kumikilos at nakikipag-ugnayan sa iba’t ibang tao?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
7. · Ano-ano ang mga pangunahing pananaw?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
8. Ano ang mga nakapailalim na paniniwala, pagpapahalaga, at saloobing umiiral

sa penomenong pangkultura?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
129
_____________________________________________________________
9. Ano-anong grupo at panlipunang konteksto ang tuwiran at di-tuwirang

sangkot?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
10. Paano tumutugon ang mga indibidwal na tao at ang personal na ugnayan sa
penomenong pangkultura?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
C. May mga salita ba mula sa iyong mga binasa na bago sa iyong paningin at
kinailangan mong ihanap ng kasingkahulugan habang ikaw ay nagbabasa? Mag tala
ng sampu (10) salita at isulat ang mga ito sa unang hanay. Sa ikalawang hanay ay
subukin mong ibigay ang angkop na kasingkahulugan nito gamit ang diksyunaryo o
sa tulong ng konteksto ng pangungusap kung saan ito ginamit. Sa ikatlong hanay ay
gamitin ito sa makabuluhang pangungusap.
Salita Kahulugan Makabuluhang

Pangungusap
D. Panuto: Piliin ang angkop na salita sa kahon sa bawat patlang upang mabuo ang
isang lagom ng pananaliksik.
130
Mula sa Ng Batay sa
Ang mga Maging Para sa
Nang Sumakatwid Ayon kay
Hinggil sa At Maging
Gayundin Upang Tunay
Analisis sa Paggamit ng Wika sa Pagbabalita sa Telebisyon: Tungo sa Pagbuo

ng Tuntuning Pangwika sa Filipino1
(1._______) sinuring korpus ay natuklasan ang sumusunod na

mga pagkakamali sa paggamit (2. ______) wika sa pagbabalita sa
telebisyon. Nabatid na ang pinag-ugatan ng karaniwang mga
pagkakamali ay sanhi ng intralingual error, o (3._________)
pagkakamali sa paggamit ng iisa o magkahalong tuntuning pangwika,
sa balitang ginamitan ng dalawang wika, tulad ng Filipino at Ingles.
(4.________) ang dobleng pluralisasyon at labis na literalisasyon ay
bunga rin ng intralingguwal na problemang pangwika. May kaugnayan
din sa paghahalong ito ng tuntunin, ang talamak na paggamit ng midya
ng mga salitang siyokoy- mga salitang alanganing Filipino/Ingles at
Espanyol. May mga posilisadong salita rin sa wikang Filipino na bunga
ng masyadong literal na salin. Natuklasang pangkaraniwang
pangkakamali rin sa pagbabalita sa telebisyon ang paggamit (5._____)
sabay ng dalawang salitang magkapareho ng ibig sabihin o tinatawag
na redundancy sa Ingles, na nag-ugat din sa pagkahalo ng wikang
Ingles sa wikang Filipino.(6.___________), ang maraming problema
sa paggamit ng wika sa pagbabalita sa telebisyon ay nagmula sa
panghihiram o pagsandig ng wikang Filipino sa dayuhang wika.
(7.________)mga una nang nabanggit, naging sanhi rin ng mga
pagkakamali ang labis na paggamit ng mga ingklitik na madalas ay
wala sa tamang posisyon; ng di-angkop na mga pang-ugnay at salita,
tulad ng sangkot-nasangkot (8.________) bilangguan-bilibid na
lumabas din sa pag-aaral, kahit hindi napasama sa Deskriptibong
Taksonomiya; salungatan at ligaw na mga panuring; paglalagay ng
pamparami; at maling pagbigkas ng mga salitang may kaparehong
baybay, subalit iba ang ibig sabihin na nakagugulo sa dalang
mensahe ng balita. Sa kalahatan, may mga isyung pangwika sa
131
pagbabalita ang natugunan, desiminasyon at pagtanggap na
lamang ang kailangan.(9._______), mahalagang basagin ang
posilisadong mga salitang hindi na angkop gamitin sa kasalukuyan,
upang magkaroon ng puwang ang mga pagbabago at mga
pagtatama. Makatutulong ding ipunin sa isang babasahin ang
nabuong mga tuntuning pangwika (10.__________) maging
sanggunian sa pagsulat ng balitang pantelebisyon, at sundan ng
panibagong pag-aaral na pipino at magdaragdag sa mga tuntuning
pangwikang nabuo.
MARlA SAHTOS–BULAOHC, JOURNAL NC WIKANG FILIPINO tomo XXIII 2017,

ISSN: 2244-6001
GAWAIN 7
Panuto: Gawan ng konseptong papel ang naisip na paksang sasaliksikin.
Sundin ang mga gabay sa pagsulat ng konseptong papel..
(Gabay sa pagsulat ng Konseptong Papel)
I. Rasyunal:
II. Layunin
A. Tiyak na Layunin
B. Pangkalahatang Layunin
III. Metodolohiya:
IV. Inaasahang Bunga:
Pamantayan sa Pagmamarka ng Konseptong Papel

5 4 3 2 1
Napapanahon
Katiyakan ng
Paksa
Sistematiko
Nilalaman
132
SINTESIS
Gamit ang 3Ms na talahanayan, sumulat ng ilang repleksiyon o hinuha ukol sa mga
naisagawang Gawain. Isulat ito sa loob ng hanay ng talahanayan.
DAPAT NA MALAMAN DAPAT NA MAUNAWAAN DAPAT NA MAISAGAWA

Dapat kong malaman ang Dapat kong maunawaan ang Dapat kong maisagawa ang
tungkol sa mga tungkol sa mga
Mga Sanggunian
1. Aklat
Magdalena O Jocson (2016). Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at

Kulturang Pilipino.Lungsod Quezon:Vibal Group Inc.
2. Dyornal
Aurora E. Batnag Kawíng 1.2 (2017): 1-9

MARlA SAHTOS–BULAOHC, JOURNAL NC WIKANG FILIPINO tomo XXIII 2017
John A. Amtalao at Feorillo petronilo Demetrio III De La Salle University,
, Philippines. Malay Journal 31(2) 2019, pp.84-102
3. Internet
https://ejournals.ph/index.php
https://journals.ateneo.edu/ojs/index.php/katipunan/article/view/KA2016.0
0102/2173
Yu, Rosario Torres. 2010. Haraya ng Bata: Kapayapaan sa Paningin at

Panulat ng Batang Filipino: Pag-akda ng Kulturang Payapa sa Kamay
ng Bata, https://ejournals.ph/article.php?id=7985
133
Susi sa Pagwawasto
Gawain 3
Pahalang Pababa
3.Metodolohiya 1.Obhetibo
4.Datos 2.Matiyaga
6.Proseso 5. Mapamaraan
7. Kritikal 8.Matapat
10. Dokumentasyon 9. Masistema
11. Responsable
Gawain 6
1. Mula sa 6. Sumakatwid
2. Ng 7. Hinggil sa
3. Ang mga 8. At
4. Maging 9. Gayundin
5. Nang 10. Upang
134

Komunikasyon at Pananaliksik Q2 LAS

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Komunikasyon at Pananaliksik Q2 LAS

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Komunikasyon at Pananaliksik Q2 LAS

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

11

LEARNING ACTIVITY SHEET

Learning Activity Sheet

Printed by DepEd Regional Office No. 02

Mga Kasanayang Pampagkatuto Pahina

Natutukoy ang iba’t ibang paggamit ng wika sa mga 1

Natutukoy ang iba’t ibang paggamit ng wika sa nabasang 10

Naipaliliwanag ng pasalita ang iba’t ibang dahilan, anyo at 22

Nasusuri at naisasaalang-alang ang mga lingguwistiko at kultural 28

Nakasusulat ng mga tekstong nagpapakita ng mga kalagayang 51

Natutukoy ang iba’t ibang register at barayti ng wika na ginagamit 61

Nakagagawa ng pag-aaral gamit ang social media sa pagsusuri at 75

Nabibigyang-kahulugan ang mga salitang ginamit sa talakayan. 85

Napipili ang angkop na mga salita at paraan ng paggamit nito sa 94

Nahihinuha ang layunin ng isang kausap batay sa paggamit ng 102

Nakabubuo ng kritikal na sanaysay ukol sa iba’t ibang paraan ng

Nasusuri ang ilang pananaliksik na pumapaksa sa wika at 112

Nagagamit ang angkop na mga salita at pangungusap upang

Nakasusulat ng isang panimulang pananaliksik sa mga

WIKANG FILIPINO AT MASS MEDIA

KASANAYANG PAMPAGKATUTO AT KODA

Hasain ang kakayahang Sosyolingwistik sa pamamagitan ng pagtukoy sa mga

Nilagdaan na ni Pangulong Rodrigo Duterte ang kontrobersyal na anti-terrorism bill, ayon sa

Report ni Mel Tiangco

Kapuso Mo, Jessica Soho: Carwash boy noon, Milyonaryo na ngayon!

B. Sagutan ang mga naihandang gabay na tanong mula sa binasa o pinanuod na

1. Anong antas ng wika ang nangingibabaw na ginamit sa kabuuan ng

3. May nakikinita ka bang pagbabago sa paraan ng pagbabalita sa Pilipinas

Sa pamamagitan ng Venn Diagram, ilahad ang pagkakatulad at pagkakaiba ng

Cha-Cha: Goooooood morning! Good morning baby!

Ted: Good morning baby! Mukhang hindi ka pa nakapagpapalit ng lokasyon ah.

Cha Cha: Naku oo nga. Yeah Yeah Yeah baby!

Ted: Anong Yeah Yeah Yeah? Nasaan ka pa rin? (tawanan)

Cha Cha: Bakit namimis mon a ba yung likod ng aparador? (tawanan)

Cha Cha: Handa na baby!

Panimula (Susing Konsepto)

Kasanayang Pampagkatuto at Koda

Pamantayan sa Pagmamarka Marka Natamong

B. Bsahin ang mga ilang pahayag mula sa mga talahanayan patungkol

Pakikitungo, Pangangalakal, Pag- Liham Pangangalakal

Katangian: Kumokontrol /gumagabay sa kilos ng iba.

Pagbibigay panuto/direksiyon , Resipe, Direksiyon sa isang Lugar, Panuto sa

• Kwentuhan at biruan ng • Liham Pangkaibigan

Pormal o Di-pormal na talakayan, Editoryal o Pangulong-Tudling,Liham sa

Pagtatanong, Pananaliksik, at Sarbey, Pamanahong papel, Tesis at

Pagpahahayag ng hinuha o Mga Anunsyo, Patalastas at Paalala

Pagbigkas ng Tula, Pagganap sa Pagsulat ng Akdang Pampanitikan

C. SOCIAL MEDIA (FACEBOOK)

2. “Mga guro ng / sa FILIPINO, bilang tulong sa ginagawa ninyong modyul,

Ang Cebu ay isang lugar na talagang babalik at babalikan mo. Tiyak na

Ang Dudol, Browa, Amik, Tamokonsi at Tiateg ay mga halimbawa ng Pagana

Ang Browa ay maihahalintulad sa pagluluto ng mamon, subalit ang

Pamantayan sa Pagmamarka para sa Gawain 1 letrang C at D

Pamantayan sa Pagmamarka Marka Natamong

Gamit ng Wika sa Lipunan Blog Paliwanag

Gamit ng Wika sa Lipunan Blog Paliwanag

Gamit ng Wika sa Lipunan Blog Paliwanag

Gamit ng Wika sa Lipunan Blog Paliwanag

B. Mula sa isinagawang gawain maglahad ng ilang mga pagpapakahulugan