4-11 Hemijski Laborant

OBRAZOVNI PROGRAM
HEMIJSKI LABORANT
SADRŽAJ
OPŠTI DIO .................................................................................................. 3

1. NAZIV PROGRAMA: HEMIJSKI LABORANT ......................................................... 3
2. NASTAVNI PLAN ....................................................................................... 3
POSEBNI DIO ............................................................................................... 6
1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI ..................................................................... 6
1.2. STRUČNO TEORIJSKI PREDMETI .................................................................. 7
1.2.1. OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA ................................................................ 7
1.2.2. TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA ....................................... 14
1.2.3. ANALITIČKA HEMIJA ........................................................................... 20
1.2.4. ORGANSKA HEMIJA ............................................................................ 33
1.2.5. ELEKTROTEHNIKA .............................................................................. 46
1.2.6. PREDUZETNIŠTVO .............................................................................. 50
1.2.7. FIZIČKA HEMIJA ................................................................................ 56
1.2.8. INSTRUMENTALNA ANALIZA .................................................................. 73
1.2.9. TEHNOLOŠKE OPERACIJE I UREĐAJI ....................................................... 82
1.2.10. ISPITIVANJE U TEHNOLOŠKOJ PROIZVODNJI............................................ 92
1.2.11. ELEKTROANALITIČKE METODE ............................................................. 99
1.2.12. ORGANSKA HEMIJSKA TEHNOLOGIJA ................................................... 110
1.2.13. NEORGANSKA HEMIJSKA TEHNOLOGIJA ............................................... 117
1.3. PRAKTIČNA NASTAVA .......................................................................... 123
1.4. IZBORNI PREDMETI ............................................................................. 151
1.4.1. HEMIJSKI RAČUN ............................................................................. 151
1.4.2. EKOLOGIJA .................................................................................... 155
1.4.3. BIOHEMIJA..................................................................................... 164
1.4.5. TEHNOLOGIJA PREMAZNIH SREDSTAVA ................................................. 180
1.4.6. PREHRAMBENA TEHNOLOGIJA............................................................. 185
2. ISPITNI KATALOZI ................................................................................. 191
2.1. FIZIČKA HEMIJA ................................................................................. 191
2.2. STRUČNI RAD .................................................................................... 193
3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA I OCJENJIVANJA UCENIKA.......................... 195
4. USLOVI ZA ZAVRŠETAK OBRAZOVANJA ....................................................... 195
5. NAČIN PRILAGOÐAVANJA PROGRAMA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA ........ 196
6. NAČIN PRILAGOÐAVANJA PROGRAMA ZA OBRAZOVANJE ODRASLIH .................... 196
7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNA SPREMA ............................. 196
8. OBLIK IZVOÐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA ............................................... 198
8.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE .................. 198
9. SLOBODNE AKTIVNOSTI .......................................................................... 199
10. PROFESIONALNA PRAKSA ...................................................................... 199
2
OPŠTI DIO
1. Naziv programa: HEMIJSKI LABORANT

2. Nastavni plan
Redni Nastavni predmeti - I II III IV
Ukupno
broj grupe predmeta sed. god. sed. god. sed. god. sed. god.
A Opšteobrazovni predmeti
Maternji jezik i
1. 3 108 3 108 3 108 3 99 423
književnost
2. Matematika 3 108 3 108 3 108 3 99 423
3. Strani jezik 2 72 2 72 2 72 2 66 282
4. Informatika 2 72 72
5. Fizičko vaspitanje 2 72 2 72 2 72 2 66 282
Društvena grupa predmeta
1. Istorija 2 72 2 72 144
2. Sociologija 2 72 72
3. Psihologija 2 72 72
Prirodna grupa predmeta
1. Fizika 2 72 72
Biologija sa
2. 2 72 72
ekologijom
3. Geografija 2 72 72
UKUPNO A 20 720 16 576 12 432 10 330 2058
B Stručno - teorijski predmeti
Opšta i neorganska
1. 4 144 144
hemija
Tehničko crtanje sa
2. mašinskim 2 72 72
elementima
3. Analitička hemija 2 72 72
4. Organska hemija 6 216 216
5. Elektrotehnika 1 36 36
6. Preduzetništvo 2 72 72
7. Fizička hemija 4 144 4 132 276
Instrumentalna
8. 2 72 72
analiza
Tehnološke operacije
9. 5 180 180
i uređaji
Ispitivanje u
10. tehnološkoj 1 33 33
proizvodnji
Elektroanalitičke
11. 4 132 132
metode
Organska hemijska
12. 2 66 66
tehnologija
Neorganska hemijska
13. 2 66 66
tehnologija
UKUPNO B 6 216 9 324 11 396 13 429 1365
C Praktična nastava 3 108 4 144 4 144 4 132 528
D Slobodne aktivnosti 1 36 1 36 1 36 1 33 141
E Izborna nastava 2 72 2 72 4 144 4 132 420
3
Redni Nastavni predmeti - I II III IV
Ukupno
broj grupe predmeta sed. god. sed. god. sed. god. sed. god.
1. Drugi strani jezik 2 72 2 72 2 72 2 66 282
2. Hemijski račun 2 72 72
3. Ekologija 2 72 72
4. Biohemija 2 72 72
5. Mikrobiologija 2 72 72
Tehnologija
6. 2 72 72
premaznih sredstava
Prehrambena
7. 2 72 72
tehnologija
F Profesionalna praksa 10 dana 10 dana 10 dana 30 dana
G Sedmični broj časova 32 1152 32 1152 32 1152 32 1056 4512
H Broj radnih sedmica 36 36 36 33 141
Ukupno (A + B + C + D + E) = 4.512
3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa

Opšti ciljevi obrazovanja i vaspitanja u četvorogodišnjem stručnom obrazovanju
omogućavaju učenicima da:
- razviju sposobnosti i vještine za kavalitetan rad u zanimanju;
- razviju uspješnu karijeru u zanimanju;
- osposobe se za kritičko vrednovanje i odgovorno djelovanje na svom radnom
mjestu;
- racionalno koriste energiju, materijal, vrijeme i opremu;
- posjeduju znanja iz informatike i računske obrade podataka;
- posjeduju znanja o vrstama, strukturi i osobinama hemikalija;
- uzorkuju čvrste, tečne i gasovite materijale prema standardima;
- obavljaju mjerenja, analize, testove i ispitivanja prema standardima ili prema
posebno urađenim uputstvima;
- pripremaju izvještaje o proizvodnji i kalkulacije;
- posjeduju znanje za adekvatno skladištenje hemikalija;
- poznaju osnove pružanja prve pomoći;
- poštuju standarde kvaliteta u svom zanimanju i vrše kontrolu procesa;
- razviju pravilan odnos prema saradnicima, strankama i okolini;
- upoznaju se sa pojmom tržišta i poslovanja;
- razviju znanja i vještine za vođenje grupe, komunikaciju sa saradnicima pri radu i
rješavanju problema, motivišu saradnike;
- razviju ekološku svijest i upoznaju propise o zaštiti na radu i zaštiti okoline i
važnosti njihovog dosljednog poštovanja;
- unaprijede svoje radne sposobnosti, samostalno usavršavaju svoje znanje i
sposobnosti na principu cjeloživotnog ucenja.
4. Uslovi za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih

U srednju stručnu školu u četvorogodišnjem trajanju mogu se upisati lica koja su:
- završila osnovnu školu ili
- završila dvogodišnju stručnu školu.
U redovno obrazovanje mogu se uključiti lica koja nijesu starija od 17 godina,

izuzetno lica do18 godine uz odobrenje Nastavničkog vijeća škole. Lica koja su
napunila 18 godina uključuju se u program za obrazovanje odraslih.
5. Trajanje obrazovanja
- Obrazovanje po obrazovnom programu Hemijski laborant traje četiri godine.
4
6. Prohodnost
- U redovnom obrazovanju učenici prelaze u viši razred ako su iz svih predmeta u
toku tekuće školske godine postigli pozitivnu ocjenu i priložili potvrdu o
obavljenoj profesionalnoj praksi.
- Lica koja su završila dvogodišnju stručnu školu mogu se uključiti u odgovarajući

razred, u zavisnosti od vrste programa prethodnog obrazovanja, uz polaganje
dopunskih i diferencijalnih ispita.
- Lica koja su završila prvi razred po obrazovnom programu Izrađivač hemijskih

proizvoda, mogu se, uz diferencijalne ispite, upisati u drugi razred obrazovnog
programa Hemijski laborant.
- Odrasli napreduju po programu u skladu sa pravilnikom ( planom ) za izvođenje

obrazovnog programa za odrasle koji donosi nadležna institucija.
7. Obrazovanje koje se stiče

- Srednje stručno obrazovanje u trajanju od četiri godine - HEMIJSKI LABORANT.
5
POSEBNI DIO
1. PREDMETNI PROGRAMI
1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI
1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST

1.1.2. MATEMATIKA
1.1.3. STRANI JEZIK
1.1.4. DRUŠTVENA GRUPA PREDMETA
1.1.5. INFORMATIKA
1.1.6. PRIRODNA GRUPA PREDMETA
1.1.7. FIZIČKO VASPITANJE
6
1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI
1.2.1. OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA
1. Naziv predmeta: OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Vrste nastave
Razred Praktična Ukupno
Teorija Vježbe
nastava
I 144 144
II
III
IV
Ukupno 144 144
3. Opšti ciljevi nastave

U okviru predmeta učenici:
- Povezuju odabrane tematske cjeline sa sadržajima već obrađenim tokom
prethodnog školovanja;
- Produbljuju stečena znanja o neorganskim jedinjenjima kroz različite aktivnosti
koje uključuju časove diskusije;
- Upoznaju ulogu i značaj neorganske hemije u svakodnevnom životu;
- Stiču sposobnost upotrebe stručnih izraza, simbola i grafikona;
- Razvijaju smisao za organizovan rad, tačnost, sistematičnost i urednost;
- Stiču znanja o uticaju hemije i hemijske industrije na život;
- Razvijaju navike koje će doprinositi unapređivanju i zaštiti životne i radne
sredine;
- Razvijaju sposobnosti za eksperimentalni rad, posmatranje, uočavanje i
zaključivanje;
- Razvijaju stvaralačku maštu, analitičko mišljenje, objektivnost i formiraju
pravilan odnos prema radu,
- Ovladavaju stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci.
7
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: PRVI
Informativni ciljevi i Formativni ciljevi Socijalizacijski Preporuke za
sadržaji ciljevi izvođenje nastave
učenik učenik učenik
Osnovni zakoni i pojmovi u hemiji
- Poznaje mjesto - Interpretira značaj - Razvija
hemije u sistemu hemije kao interesovanje
prirodnih nauka prirodne nauke prema prirodnim
- Definiše osnovne - Rješava računske naukama
zakone u hemiji: zadatke primjenom
Lavoazjeov, osnovnih hemijskih
Prustov, Daltonov i zakona
Avogadrov - Čita hemijske
- Definiše pojam simbole elemenata
hemijskog simbola, iz periodnog
formule i jednačine sistema elemenata
- Definiše relativnu - Pravilno piše
atomsku i hemijske formule
molekulsku masu (molekulske,
- Definiše mol, empirijske,
molarnu masu i strukturne)
molarnu zapreminu - Čita relativnu
atomsku masu iz
periodnog sistema
elemenata i
izračunava
relativnu
molekulsku masu
- Izračunava mol,
molarnu masu i
molarnu zapreminu
Stehiometrijski proračun
- Razumije - Računa procenat
stehiometrijski elemenata u
proračun jedinjenjima na
osnovu molekulske
formule
- Izračunava masu,
broj mola i
zapreminu
reaktanata i
produkata na
osnovu hemijske
jednačine
Struktura atoma
- Poznaje pojmove: - Razlikuje redni i - Razvija analitičko - Crta periodni
elementarne maseni broj mišljenje sistem elemenata
čestice, atom i elementa
izotopi - Određuje broj
- Definiše energetski elementarnih
nivo, energetski čestica u atomu
podnivo i atomsku elementa na
orbitalu osnovu rednog i
8
- Razumije princip masenog broja
izgradnje - Razlikuje atomske
elektronskog orbitale
omotača i - Popunjava orbitale
periodnog sistema u skladu sa
elemenata Paulijevim
principom i
Hundovim pravilom
- Piše elektronsku
konfiguraciju
elemenata i
određuje položaj
elementa u
periodnom sistemu
Tipovi hemijskih veza
- Definiše energiju - Interpretira razloge - Grafički prikazuje
jonizacije, afinitet spajanja atoma tipove hemijskih
prema elektronu i - Razlikuje tipove veza i sp3, sp2 i sp
elektro-negativnost hemijskih veza hibridizaciju na
- Objašnjava jonsku, - Određuje tip primjeru C-atoma
kovalentnu i hemijske veze u
vodoničnu vezu jedinjenju
- Definiše - Razlikuje
molekulske orbitale molekulske orbitale
i Diplolni momenat - Razlikuje tipove
- Objašnjava hibridizacije
geometrijski oblik
molekula i
hibridizaciju
Hemijske reakcije
- Pojašnjava uslove - Identifikuje uslove - Razvija analitičko Referat:
nastanka hemijskih za nastanak mišljenje - Izrada šematskog
reakcija hemijske reakcije prikaza za sudar
- Objašnjava - Razlikuje čestica
primjenu egzotermne i
postupnog endotermne
sastavljanja hemijske reakcije
jednačine hemijske - Analizira uticaj
reakcije različitih faktora
- Poznaje tipove na brzinu hemijske
hemijskih reakcija reakcije
(analiza, sinteza, (koncentracija,
oksido-redukcija, temperatura,
termohemijske katalizator)
reakcije) - Izračunava brzinu
- Definiše pojavu hemijske reakcije i
toplotnih efekata konstantu
- Definiše povratne i ravnoteže
nepovratne - Uočava značaj
reakcije katalizatora u
- Definiše hemijsku laboratoriji,
9
ravnotežu i industriji i živim
konstantu organizmima
ravnoteže - Razlikuje povratne
- Definiše brzinu i nepovratne
hemijske reakcije hemijske reakcije
- Objašnjava uticaj
različitih faktora
na brzinu hemijske
reakcije
Rastvori
- Definiše pojmove: - Razlikuje svojstva
rastvor, rastvarač, pravih i koloidnih
rastvorljiva rastvora
supstanca i - Izračunava maseni
rastvorljivost udio, masenu i
- Poznaje vrste količinsku
rastvora koncentraciju
- Objašnjava rastvora
kvantitativni sastav - Razlikuje jake i
rastvora slabe elektrolite na
- Definiše osnovu stepena
elektrolite, disocijacije
elektrolitičku - Uočava važnost
disocijaciju i rastvora u
stepen disocijacije svakodnevnom
životu
Vrste neorganskih jedinjenja
- Definiše okside, - Razlikuje okside, Referat:
kiseline, baze i soli kiseline, baze i soli - Primjena
- Poznaje hemijske - Analizira reakcije elektrolitičkih
osobine oksida, oksida nemetala i procesa u industriji
kiselina, baza i soli oksida metala sa
- Razumije vodom
protolitičku teoriju - Analizira reakcije
kiselina i baza kiselina i baza
- Objašnjava - Analizira reakcije
hidrolizu soli hidrolize soli
- Objašnjava oksido- - Razlikuje procese
redukcione procese oksidacije i
- Objašnjava proces redukcije
elektrolize - Određuje
- Definiše jonski oksidacioni broj na
proizvod vode i ph primjerima
- Određuje
oksidaciono i
redukciono
sredstvo
- Razlikuje katodne i
anodne reakcije
- Izračunava ph i poh
rastvora
10
Vodonik i kiseonik
- Poznaje osobine i - Analizira postupke
postupke dobijanja dobijanja vodonika
vodonika - Analizira postupke
- Poznaje izotope dobijanja kiseonika
vodonika - Uočava značaj
- Poznaje osobine i vodonika i
postupke dobijanja kiseonika
kiseonika
- Objašnjava zaštitnu
ulogu ozona i
nastanak ozonske
rupe
- Navodi primjenu
vodonika i
kiseonika
Metali
- Definiše pojam - Upoređuje metale - Razvija sistema-
metala prema osnovnim tičnost
- Navodi osobine karakteristikama
metala - Uočava značaj
- Navodi primjenu metala u industriji
metala
I grupa periodnog sistema elemenata
- Nabraja elemente i - Upoređuje osobine
grupe (alkalni alkalnih metala
metali) i poznaje - Analizira postupke
njihove osobine dobijanja
- Navodi najvažnija jedinjenja alkalnih
jedinjenja alkalnih metala (natrijuma i
metala i postupke kalijuma)
njihovog dobijanja - Uočava značaj i
primjenu alkalnih
metala
II grupa periodnog sistema elemenata
- Nabraja elemente - Upoređuje osobine
II grupe zemnoalkalnih
(zemnoalkalni metala
- Navodi najvažnija jedinjenja
jedinjenja zemnoalkalnih
zemnoalkalnih metala (kalcijuma i
metala i postupke magnezijuma)
primjenu
zemnoalkalnih
metala
III grupa periodnog sistema elemenata
- Poznaje osobine - Upoređuje osobine
elemenata III grupe elemenata III grupe
11
- Navodi najvažnija - Analizira proces
jedinjenja dobijanja
aluminijuma i aluminijuma i
postupke njihovog jedinjenja
dobijanja aluminijuma
- Uočava značaj i
primjenu
aluminijuma
IV grupa periodnog sistema elemenata
IV grupe i poznaje elemenata IV grupe
njihove osobine - Analizira postupke
- Navodi najvažnija dobijanja
jedinjenja elemenata i
elemenata IV grupe jedinjenja
i postupke njihovog elemenata IV grupe
dobijanja (ugljenik, silicijum,
olovo, kalaj,
antimon)
- Uočava značaj i
primjenu
elemenata IV grupe
V grupa periodnog sistema elemenata
V grupe i poznaje elemenata V grupe
elenmenata V jedinjenja
grupe i postupke elemenata V grupe
njihovog dobijanja (azot i fosfor)
- Uočava značaj i
primjenu
elemenata V grupe
VI grupa periodnog sistema elemenata
- Nabraja elemente - Upoređuje osobine Referat:
VI grupe i poznaje elemenata VI grupe - Oksidi sumpora kao
njihove osobine - Analizira postupke zagađivači
jedinjenja VI grupe elemenata i
i postupke njihovog jedinjenja
dobijanja elemenata VI grupe
(sumpor)
- Uočava značaj i
primjenu
elemenata VI grupe
VII grupa periodnog sistema elemenata
VII grupe (halogeni halogenih
elementi) i poznaje elemenata
12
- Upoznaje osobine i dobijanja hlora i
značaj oksi kiselina hlornih jedinjenja
hlora (halogenovodonik i
oksi kiseline)
- Uočava značaj i
primjenu halogenih
elemenata
Prelazni metali
- Poznaje opšte - Upoređuje osobine Referat:
karakteristike prelaznih metala - Dobijanje Fe u
prelaznih metala - Uočava značaj i visokoj peći
primjenu prelaznih
metala
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

- Isaković, G., Lukić, Lj., Isaković, M., Panajotović, N.: Opšta i neorganska hemija
za prvi razred srednje škole, Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, 2003.
- Đukić, S., Nikolajević, R., Šurjanović, M.: Opšta hemija za prvi razred srednje
škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.
- Jovetić, M.: Neorganska hemija za prvi i drugi razred srednje škole, Zavod za
izdavanje udžbenika, Novi Sad, 2003.
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

- Teorijska nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena: A/V
sredstvima, grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

- U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi
učenika (testovi, referati) i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti ocijenjen
na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju
klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu,
od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja.
- Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim
periodima.
8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

- Nastavnik: profesor hemije, diplomirani inženjer neorganske tehnologije,
diplomirani inženjer organske tehnologije, diplomirani inženjer hemijske
tehnologije.
9. Povezanost predmeta
Povezanost sa predmetom
Znanja
Predmet Znanja
- Struktura atoma - Fizika - Borov model atoma i talasno
mehanički model atoma
- Hemijske reakcije; rastvori - Analitička hemija - Kvalitativna i kvantitativna
analiza
- Neorganska jedinjenja - Neorganska tehnologija - Dobijanje kiselina, baza i soli
13
1.2.2. TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA
1. Naziv predmeta: TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I 48 24 72
II
III
IV
Ukupno 48 24 72

- Stiču znanja o pravilima, standardima i simbolima koji se upotrebljavaju u
tehničkom crtanju;
- Stiču osnovna znanja potrebna za crtanje i čitanje tehničkih crteža;
- Stiču osnovna znanja iz nacrtne geometrije;
- Stiču osnovna znanja o osnovnim mašinskim elementima;
- Stiču osnovna znanja o pravilnom izboru materijala;
- Razvijaju smisao za tačnost, preciznost, estetiku i urednost u rješavanju radnih
zadataka i stvaraju navike za planski, organizovani i samostalni rad;
- Ovladavaju stručnom terminologijom neophodnom za komuniciranje u struci.
14
Razred: DRUGI
Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za
Formativni ciljevi
Osnovi tehničkog crtanja
- Definiše značaj - Razlikuje tehnički - Razvija preciznost i Vježba:
tehničkog crtanja crtež od drugih tačnost - Grafički rad:
- Poznaje materijal i crteža, skica, slika - Tehničko pismo
pribor za tehničko i fotografija
crtanje, kao i - Izvlači osnovne i
formate i opremu kotne linije,
tehničkih crteža šrafira, ispisuje
- Poznaje zaglavlja i zaglavlje i
sastavnice pozicione oznake
- Upoznaje tehniku elemenata
izrade jednostavnih - Ispisuje tehničko
crteža pismo
- Skicira jednostavne
elemente
Nacrtna geometrija
- Definiše pojam i - Analizira načine - Razvija analitičnost Vježba:
vrste projekcija prikazivanja - Projekcije tijela
- Definiše pojmove predmeta na - Crtanje tijela u
kvadranta i oktanta crtežu izometriji na
- Objašnjava - Razlikuje vrste osnovu projekcija
ortogonalnu projekciranja - Crtanje projekcija
projekciju - Crta projekciju na osnovu
- Razumije tačke na jednu, izometrijskog
ortogonalnu dvije i tri ravni izgleda
projekciju tačke, - Crta projekciju
prave i duži na tri prave i duži u
ravni opštem i
- Opisuje ravan i specijalnom
specijalne položaje položaju
ravni - Crta projekcije
- Objašnjava osnovnih
centralnu geometrijskih
projekciju likova u opštem i
- Upoznaje specijalnom
aksonometrijsko položaju ( kvadrat,
projekciranje pravougaonik,
trougao )
- Crta projekcije
osnovnih
geometrijskih tijela
u opštem i
specijalnom
položaju
- Crta u izometriji
jednostavne
elemente na
osnovu
ortogonalnih
15
Formativni ciljevi
projekcija
- Uočava prednosti i
nedostatke
pojedinih načina
prikazivanja tijela
Tehničko crtanje
- Objašnjava - Izrađuje tehničke - Razvija osjećaj Vježba:
prikazivanje crteže predmeta sa sigurnosti u radu - Prikaziv-anje
predmeta na presjecima i predmeta na crtežu
crtežu detaljima - Kotiranje
- Navodi vrste - Izrađuje uprošćene tolerisanih
pogleda tehničke crteže dimenzija
- Obrazlaže presjeke - Piše tolerancije - Izrada radioničkog
i uprošćenja pri dužina, oblika i crteža
crtanju položaja - Grafički rad
- Definiše pojam - Crta radionički - (prikazivanje
tolerancije, crtež jednostavnog predmeta na
položaja, oblika i mašinskog dijela i crtežu)
veličine upisuje podatke
tolerantnog polja neophodne za
- Poznaje radionički i njegovu izradu
sklopni crtež - Analizira i čita
- Razumije pojam tehnički crtež
kvaliteta površine i
poznaje način
označavanja stanja
površine
- Opisuje kotiranje i
elemente kotiranja
- Razumije skiciranje
i čitanje tehničkih
crteža
Veze i spojevi mašinskih elemenata
- Definiše pojam i - Razlikuje - Stiče pozitivnu Vježba:
podjelu mašinskih nerazdvojive od orjentaciju prema - Crtanje navojnih
elemenata razdvojivih veza zanimanju spojeva
- Navodi mašinskih
nerazdvojive elemenata - Skiciranje opruga
spojeve: zakovani, - Razlikuje elemente (rad u olovci)
zavareni, lemljeni i za nerazdvojivu
lijepljeni spojevi vezu
- Opisuje postupak - Uočava prednosti i
pripreme limova za nedostatke
zakivanje i način elemenata za
zakivanja, kao i nerazdvojivu vezu
materijal za - Razlikuje elemente
zakivke za razdvojivu vezu
- Poznaje osobine - Uočava prednosti i
zavarenih, nedostatke
zalemljenih i elemenata za
lijepljenih spojeva razdvojivu vezu
16
Formativni ciljevi
- Navodi razdvojive - Uočava prednosti i
spojeve: klinovi, nedostatke
čivije, navojni elemenata za
spojevi elastičnu vezu
- Poznaje osobine
razdvojivih spojeva
- Navodi elemente
za elastičnu vezu (
opruge )
- Poznaje osobine
elemenata za
elastičnu vezu
Elementi za kružno kretanje
- Poznaje - Razlikuje elemente Vježba:
konstruktivne za kružno kretanje - Skiciranje osovina i
oblike i - Crta osovine, vratila (rad u
karakteristike osovinice i vratila olovci)
osovina, osovinica i - Razlikuje vrste
vratila ležišta i ležajeva
- Navodi podjelu i - Analizira način
osobine ležišta podmazivanja
- Navodi vrste i ležišta
karakteristike - Razlikuje vrste
ležajeva spojnica
- Razumije ulogu - Uočava značaj i
spojnica primjenu
- Poznaje osobine elemenata za
spojnica kružno kretanje
Elementi za prenos snage
- Poznaje vrste i - Razlikuje elemente
primjenu za prenos snage
elemenata za - Analizira prenos
prenos snage snage zupčanicima,
- Objašnjava prenos remenom (kaišem)
snage zupčanicima, i lancem
remenom (kaišem) - Bira odgovarajuću
i lancem vrstu prenosa
- Poznaje osobine prema zadatim
elemenata za uslovima
prenos snage - Uspostavlja vezu
između elemenata
za kružno kretanje
i elemenata za
prenos snage
Postrojenja hemijske industrije
- Poznaje materijal - Razlikuje - Uviđa važnost Vježba:
za postrojenja materijale za očuvanja čovjekove - Prikazivanje
hemijske industrije postrojenja okoline hemijskih procesa
- Opisuje hemijske industrije
predstavljanje - Izrađuje tehničku
postrojenja dokumentaciju za
17
Formativni ciljevi
hemijske industrije postrojenja
u tehničkoj hemijske industrije
dokumentaciji - Čita tehničku
- Objašnjava dokumentaciju za
šematske prikaze postrojenja
tehnoloških hemijske industrije
operacija
Primjena računara
- Razumije - Crta jednostavne - Izgrađuje pozitivan Vježba:
mogućnosti tehničke crteže uz stav prema - Rad sa
primjene računara pomoć računara upotrebi programskim
za tehničko crtanje - Uočava značaj savremenih paketom za
- Upoznaje osnovne primjene računara tehnologija tehničko crtanje
programske pakete za tehničko crtanje
za tehničko crtanje

- Drapić, S., Gačić, D.: Tehničko crtanje sa mašinskim elementima za I ili II razred
stručnih škola, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd 1980.god.
- Drapić, S., Gačić, D., Danilović, M., Damjanac Z.: Tehničko crtanje sa nacrtnom
geometrijom, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd 2002.god.
- Drapić, S., Teslić, M.: Osnovi mašinstva, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd1989.god.
- Drapić, S.: Mašinski elementi, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd
1967.god.
- Pantelić, T.: Tehničko crtanje, Mašinski fakultet, Beograd
- Gagić, Lj.: Nacrtna geometrija sa tehničkim crtanjem, Zavod za udžbenike i
nastavna sredstva, Beograd 1988.god.

- Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena: A / V sredstvima,
grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima, stolovima sa
odgovarajućim priborom za crtanje i računarima sa odgovarajućim programskim
paketom za tehničko crtanje.

učenika (test-tri, grafički rad-dva) i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti
ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju
od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. Zaključna ocjena
izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

- Diplomirani inženjer mašinstva, diplomirani inženjer metalurgije, diplomirani
inženjer tehnologije.
18
Znanja
Predmet Znanja
- Tehnički crtež i mašinski - Tehnološke operacije i - Šeme mašina i aparata koji
elementi uređaji se koriste u hemijskoj
industriji
- Tehnički crtež i mašinski - Neorganska hemijska - Tehnološke šeme procesa
elementi tehnologija
- Tehnički crtež i mašinski - Organska hemijska - Tehnološke šeme procesa
elementi tehnologija
19
1.2.3. ANALITIČKA HEMIJA
1. Naziv predmeta: ANALITIČKA HEMIJA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II 72 72
III
IV
Ukupno 72 72

- Stiču znanja o analitičkim metodama (kvalitativnim i kvantitativnim) za
ispitivanje supstanci;
- Osposobljavaju se da na osnovu stečenog znanja vrše odabir metoda za
ispitivanje, dokazivanje i određivanje sadržaja sastojaka u datoj supstanci;
- Razvijaju sposobnosti za posmatranje, zaključivanje, uopštavanje i tumačenje
posmatranih pojava;
- Stiču znanja o značaju sadržaja koji se izučavaju u analitičkoj hemiji za usvajanje
sadržaja iz drugih hemijskih disciplina;
- Osposobljavaju se za istraživački rad u drugim oblastima (zaštiti životne sredine,
medicini, farmaciji, modernoj industriji);
- Stiču sposobnosti pravilnog korišćenja odgovarajuće literature preko knjiga i
kompjuterske pretrage;
- Razvijaju stvaralačku maštu, analitičko mišljenje, objektivnost.
20
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
Pojam, podjela i - Interpretira značaj - Razvija analitičko
značaj analitičke hemije i mišljenje
Analitičke hemije vrši njenu podjelu - Razvija moć
- Pojašnjava i - Razlikuje zapažanja
obrazlaže kvalitativnu od
- Značaj analitičke kvantitativne
hemije analize
Hemijska ravnoteža - Pojašnjava brzinu - Razvija analitičko - Rješavanjem
u homogenom hemijske reakcije i mišljenje računskih zadataka
sistemu analizira faktore - Razvija moć izračunava na
- Definiše hemijsku koji utiču na zapažanja različitim
ravnotežu brzinu hemijske - Razvija preciznost i primjerima
- Navodi faktore koji reakcije tačnost koncentracije H+ i
utiču na - Primjenjuje zakon OH- jonova
- Hemijsku o dejstvu masa na
ravnotežu različitim
- Definiše Le primjerima - Rješavanjem
Šatelijeov princip - Objašnjava Le računskih zadataka
- Definiše: Šeteljeov princip izračunava na
elektrolitičku na primjerima i različitim
disocijaciju, nabraja faktore primjerima ph i
stepen isocijacije, koji utiču na poh rastvora
jake i slabe pomjeranje hemijske
elektrolite ravnoteže
- Definiše slabe - Analizira
elektrolite i elektrolite i vrši
- Konstantu njihovu podjelu
disocijacije - Pravilno piše
- Definiše značaj elektrolitičku
izračunavanja - Disocijaciju
koncentracija H+ i kiselina, baza i soli
OH- jonova u - Razlikuje jake i
rastvorima slabe elektrolite na
- Definiše suzbijanje osnovu vrijednosti
disocijacije slabih stepena disocijacije
elektrolita - Pravilno piše izraze
- Definiše: za konstante
disocijaciju vode, disocijacije kiselina
jonski proizvod - Pravilno vrši
vode, vodonični podjelu kiselina u
eksponent ph, - Odnosu na veličinu
hidroksilni konstante
eksponent poh disocijacije
- Definiše: kisjelo- - Objašnjava
bazne indikatore, suzbijanje
regulatorske smješe- disocijacije slabih
pufere elektrolita
uticajem
zajedničkog jona
21
Formativni ciljevi
na primjerima
- Izračunava
koncentraciju H+ i
OH- na osnovu
jonskog proizvoda
vode (Kw)
- Izračunava ph i poh
rastvora na osnovu
[H+] ili [OH-] na
različitim
primjerima
- Nabraja neke kiselo-
bazne indikatore
- -analizira promjenu
boje indikatora u
kiseloj i baznoj
sredini
- Razlikuje ph
vrijednosti u
sredini
univerzalnim
indikatorom ( na
osnovu skale boja )
- Pravilno određuje
ph vrijednost u
puferu i izračunava
[H+] i [OH-]
vrijednosti u
puferskoj smješi
Hemijska ravnoteža - Pravilno - Razvija analitičko - Rješavanjem
u heterogenom predstavlja mišljenje računskih zadataka
sistemu jednačinu - Razvija moć izračunava na
- Pojašnjava - Ravnotežnog stanja zapažanja različitim
ravnotežu u i proizvod - Razvija preciznost i primjerima
rastvorima teško rastvorljivosti kod tačnost koncentracije
rastvorljivih teško jonova u rastvoru
elektrolita rastvorljivog teško rastvorljivih
- Definiše proizvod elektrolita elektrolita, na
rastvorljivosti osnovu proizvoda
- Nabraja faktore - Razlikuje reakcije rastvorljivosti
koji utiču na taloženja i
proizvod rastvaranja i
rastvorljivosti pravilno ih
- Definiše taloženje i predstavlja
rastvaranje hemijskim
jednačinama
Kompleksna - Interpretira - Razvija moć
jedinjenja nomenklaturu zapažanja
- Upoznaje opšte Kompleksnog
karakteristike jedinjenja
kompleksnih - Pravilno određuje
22
Formativni ciljevi
jedinjenja graditelje
- Pojašnjava kompleksa,
disocijaciju i koordinacioni broj i
konstantu navodi ligande u
disocijacije kompleksnim
kompleksnih jedinjenjima
jedinjenja - Uočava značaj i
primjenu
kompleksnih
jedinjenja
(neorganskih i
organskih) u
analitičkoj hemiji
Kvalitativna analiza - Interpretira - Razvija analitičko
- Pojašnjava i osnovne principe mišljenje
obrazlaže značaj kvalitativne - Razvija moć
kvalitativne analize hemijske analize zapažanja
u analitičkoj hemiji - Analizira analitičke
- Definiše: metode reakcije i način
kvalitativne analize, njihovog izvođenja
analitičke reakcije i - Nabraja reakcije
uslove za njihovo suvim putem
izvođenje - Navodi promjene
- Navodi osnovne koje su uočljive
karakteristike kod reakcija
analitičkih reakcija mokrim putem na
primjerima
- Navodi primjere
specifičnih,
selektivnih i
karakterističnih
reakcija
- Razlikuje reagense
(specifične,
selektivne i
grupne) i navodi
primjere
Analitičke grupe - Razlikuje VI - Razvija
katjona analitičkih grupa sistematičnost
- Navodi podjelu katjona i grupne
analitičkih grupa reagense za - Razvija logiku
katjona pojedine grupe mišljenja
- Obrazlaže I - Analizira taložne i
analitičku grupu dokazne reakcije - Razvija
katjona za Ag+, Pb2+ i Hg22+ Preciznost i
- Navodi podjelu II jone tačnost
analitičke grupe - Interpretira ulogu
na sulfobaze i H2S, uslove - Razvija sposobnost
sulfokiseline taloženja i piše zapažanja
- Obrazlaže smješu reakcije taloženja
katjona II - Analizira reakcije
23
Formativni ciljevi
- Analitičke grupe - rastvaranja taloga
sulfobaze i dokazivanja
- Nabraja katjone III katjona sulfobaza
analitičke grupe (Pb2+, Hg2+, Cu2+ i
- Obrazlaže smješu Bi3+)
katjona III - Interpretira grupni
analitičke grupe reagens, uslove
- Nabraja katjone IV taloženja i piše
analitičke grupe reakcije za
- Obrazlaže smješu identifikaciju III
katjona IV grupe katjona
analitičke grupe - Uočava amfoterni
- Nabraja katjone V karakter Al3+ i Cr3+
analitičke grupe - Piše hemijske
- Obrazlaže smješu jednačine reakcija
katjona V Al(OH)3 i Cr(OH)3 sa
analitičke grupe jakim kiselinama i
- Nabraja katjone VI jakim bazama
analitičke grupe - Interpretira grupni
- Obrazlaže smješu reagens za IV grupu
katjona VI katjona (svježe
analitičke grupe pripremljen)
- Analizira reakcije
taloženja i pravilno
piše reakcije za
identifikaciju Mn2+ i
Zn2+
- Obrazlaže
amfoternost Zn2+ i
- Jednačinama
prikazuje
amfoternost
Zn(OH)2
- Interpretira grupni
reagens za V grupu
katjona
taloženja i pravilno
piše reakcije za
identifikaciju Ca2+ i
Ba2+
- Analizira i pravilno
piše reakcije za
identifikaciju Na+,
Mg2+, NH4+ jona
Analitičke grupe - Razlikuje grupe - Razvija
anjona anjona sistematičnost u
- Navodi podjelu - Analizira i pravilno radu
analitičkih grupa piše reakcije za - Razvija preciznost i
anjona identifikaciju tačnost
najvažnijih anjona
24
Formativni ciljevi
Gravimetrija - Razumije princip
Pojam i klasifikacija gravimetrijske
gravimetrijskih analize, izdvajanje
analiza i određivanje mase
- Definiše supstance
gravimetriju - Razlikuje tipove - Razvija analitičko
- Navodi klasifikaciju gravimetrijskih mišljenje
metoda i osnovne analiza prema
operacije načinu izdvajanja
gravimetrijske ispitivane - Razvija moć
analize supstance iz uzorka zapažanja
- Obrazlaže uticaj (žarenjem,
primjesa na sušenjem,
onečišćenje taloga taloženjem) - Razvija preciznost
(koprecipitacija) - Analizira uslove
koje treba da
ispunjava talog za - Razvija tačnost
uspješnu - Rješavanjem
gravimetrijsku računskih zadataka
analizu i okolnosti određuje % vlage i
pod kojima talog pepela različitih
ispunjava te uslove supstanci
(kristalan, teško
Proračun u rastvorljiv,
gravimetriji hemijski čist...)
- Navodi podatke za - Razlikuje pojave
izračunavanje površinske
mase (m), masenog asorpcije, okluzije
udjela (ω) pepela i i načine kako se
vlage mogu otkloniti ili
- Definiše smanjiti
gravimetrijski faktor - Pravilno
- Navodi načine primjenjuje
prikazivanja stehiometrijski
sadržaja supstance račun i na
u analizi različitim
- Obrazlaže primjerima
gravimetrijsko izračunava masu
određivanje gvožđa (m) i maseni udio
i sumporne kiseline (ω) pepela i vlage
- Izvodi gravimetrijski
faktor na različitim
primjerima i
upotrebljava ga u
gravimetrijskim
izračunavanjima
mase (m), masenog
udjela (ω) i
zapremine (V)
ispitivane supstance
25
Formativni ciljevi
taloženja i žarenja
ispitivane supstance
- Interpretira uslove
kvantitativnog
taloženja Fe3* i SO42-
, način ispiranja
taloga, žarenja i
mjerenja
- Pravilno
primjenjuje
stehiometrijski
proračun i
izračunava sadržaj
Fe3* i SO42- u
uzorku
Volumetrija - Razumije titraciju
Opšti pojmovi, kao najvažniju
principi i klasifikacija operaciju - Rješavanjem
volumetrijskih volumetrijskih računskih zadataka
metoda analiza izračunava na
- Navodi opšte - Razlikuje završnu različitim
pojmove, principe i tačku titracije primjerima:
uslove (ZTT) i - M - masu,
volumetrijskih ekvivalentnu tačku - ω - maseni udio,
metoda titracije (ETT) - V - zapreminu i
- Navodi klasifikaciju - Interpretira uslove - C - koncentraciju
volumetrijskih koje treba da - Razvija moć ispitivane supstance
metoda ispunjava hemijska zapažanja
- Definiše standardne reakcija u - Izračunava masu
rastvore volumetriji i vrši baza i zapreminu
klasifikaciju kiselina za pripremu
volumetrijskih rastvora različitih
metoda na osnovu koncentracija
- Proračun u osnovne reakcije
volumetriji koja se dešava u - Rješavanjem
toku titracije - Razvija preciznost računskih zadataka
- Razlikuje primarne izračunava:
i sekundarne - M - masu, ω -
standardne - Razvija maseni udio, V -
rastvore prema Tačnost zapreminu i c -
načinu -------------------------- koncentraciju
pripremanja i kiselina i baza u
navodi njihovu uzorku
ulogu kao
titracionog
sredstva
- Pravilno piše - Razvija preciznost
-------------------------- hemijsku reakciju
Neutralizacione između titracionog
metode rastvora i - Razvija analitičko
- Definiše metodu titracionog mišljenje
26
Formativni ciljevi
- Navodi opšte sredstva i uočava
principe molski odnos - Razvija moć
neutralizacionih - Primjenjuje zapažanja
(kiselo-baznih) stehiometrijski
metoda račun za
- Definiše kiselo- izračunavanje mase
bazne indikatore (m), masenog
- Objašnjava udjela (ω),
titraciju jake i zapremine (V) i
slabe kiseline sa koncentracije (c)
jakom bazom ispitivane supstance
- Obrazlaže ---------------------------
standardizaciju - Pravilno piše
hcl, naoh i reakciju
određivanje neutralizacije u
sadržaja baze, molekulskom i - Rješava računske
jake i slabe kiseline jonskom obliku zadatke iz
- Razlikuje oksidoredukcione
acidimetriju i metode
alkalimetriju
- Interpretira značaj
promjene boje
indikatora za
određivanje ZTT --------------------------
- Analizira kiselo- - Razvija analitičko
bazne indikatore i mišljenje
uticaj različitih - Razvija moć
faktora na zapažanja
promjenu boje
indikatora
- Analizira tok
neutralizacije preko
grafičkog prikaza
promjene ph - Izračunava masu
vrijednosti u kmno4 za pripremu
zavisnosti od dodate rastvora različitih
zapremine koncentracija
titracionog sredstva
-------------------------- (krive
Oksido-redukcione neutralizacije) - Razvija preciznost
metode - Izračunava potrebnu
- Navodi opšte masu ili zapreminu - Razvija tačnost
principe oksido- supstance za
redukcionih pripremanje
metoda rastvora približne
- Navodi podjelu koncentracije (hcl i
oksido-redukcionih naoh)
metoda - Interpretira
postupak
Permanganometrijs određivanja tačne
ke metode koncentracije (hcl i
27
Formativni ciljevi
- Definiše naoh)
permanganometriju - Pravilnom - Rješavanjem
- Navodi osobine primjenom - Razvija analitičko računskih zadataka
kmno4 kao stehiometrijskog mišljenje izračunava sadržaj
standardnog proračuna Fe
rastvora izračunava sadržaj permanganometrij-
- Obrazlaže ispitivane supstance kom metodom u
određivanje i prikazuje rezultat različitim uzorcima
sadržaja Fe po kao masu (m),
Cimerman- maseni udio (ω),
Rajnhartovoj zapreminu (V) ili
(Zimmermann- koncentraciju (c)
Reinhardt) metodi ---------------------------
oksido-redukcije,
razmjenu elektrona
između ispitivane
supstance i
standardnog - Rješava računske
rastvora zadatke iz
- Razlikuje jodometrijskih
oksidacione i metoda
redukcione
Metode jodimetrije i metode na osnovu
jodometrije oksidacionih, - Rješavanjem
- Definiše metode odnosno redukcionih računskih zadataka
- Obrazlaže sposobnosti iz oblasti
jodometrijsku standardnog - Razvija tačnost kompleksometrije
metodu rastvora izračunava sadržaj
- Navodi osobine - Uočava oksidacione različitih metala u
natrijum-tiosulfata sposobnosti kmno4 i ispitivanim
(Na2S2O3.5H2O) kao različita valentna uzorcima
standardnog stanja mangana u
rastvora zavisnosti od - Rješava računske
- Obrazlaže sredine zadatke iz taložnih
određivanje - Interpretira metoda
sadržaja bakra (Cu) postupak
i hroma (Cr) pripremanja - Rješavanjem
jodometrijskom rastvora približne računskih zadataka
metodom koncentracije i izračunava sadržaj
određivanja tačne hlorida u različitim
koncentracije uzorcima
(postupak
standardizacije)
kmno4
- Analizira primjenu
standardnog
rastvora kmno4
- Pravilno piše oksido-
redukcionu reakciju
između Fe2+ i
28
Formativni ciljevi
kmno4.
- Razumije uslove
permanganometrijsk
og određivanja i
ulogu Cimerman-
Rajnhartovog - Razvija analitičko
rastvora mišljenje
- Primjenjuje - Razvija moć
-------------------------- stehiometrijski zapažanja
Kompleksometrijske proračun za - Razvija tačnost
metode izračunavanje
- Definiše metodu sadržaja Fe u
- Navodi vrste uzorku i prikazuje
kompleksona rezultat preko
- Navodi osobine mase (m), masenog
metalnih indikatora udjela (ω) ili
- Pojašnjava načine zapremine (V)
izvođenja titracije rastvora izdatog za
u kompleksometriji analizu
- Obrazlaže - Razlikuje
ompleksometrijska jodimetrijsku i
određivanja Ca2+ i jodometrijsku
Mg2+ metodu prema
standardnom
rastvoru za
titraciju
- Piše i analizira
reakcije na kojima
se zasnivaju ove
metode
indirektne
jodometrijske
metode, postupak
pripremanja
rastvora
-------------------------- Na2S2O3.5H2O
Taložne metode približne
- Definiše metode koncentracije i
- Navodi opšte postupak
principe metode i određivanja tačne
uslove za analizu koncentracije
ovom metodom (standardizacija
- Navodi podjelu - Rastvora)
taložnih metoda - Pravilno piše
- Obrazlaže oksido-redukcione
argentometrijske reakcije ispitivane
metode i supstance i
određivanje standardnog
sadržaja hlorida po rastvora
Moru (Mohr) - Primjenjuje
29
Formativni ciljevi
stehiometrijski
proračun za
izračunavanje
sadržaja Cu i Cr i
prikazuje rezultat
kao m, ω i V
--------------------------
- Razumije ulogu
velike stabilnosti
kompleksa između
metalnih jona i
titracionog
sredstva
- Razlikuje
kompleksone po
sastavu (KI, KII i KIII)
- Interpretira
praktični značaj KIII
(EDTA) i način
stvaranja helata
koje treba
- Da ispunjava
metalni indikator
za
kompleksometrijs-
ka određivanja
- Razlikuje direktne i
indirektne
kompleksometrijsk
e titracije
- Interpretira
postupak pripreme
standardnog
rastvora KIII i uslove
izvođenja titracije
- Analizira reakciju
između jona Ca2+ i
Mg2+ sa KIII
- Pravilno
primjenjuje
stehiometrijski
proračun za
izračunavanje
sadržaja Ca2+ i Mg2+
i prikazuje rezultat
kao m, ω iv
--------------------------
- Razumije stvaranje
teško rastvorljivog
jedinjenja (taloga)
30
Formativni ciljevi
i ograničenost
primjene taložnih
reakcija
- Analizira uslove
koji su neophodni
za primjenu
taložnih metoda
- Razlikuje taložne
metode prema
upotrebi
titracionog
sredstva
- Vrši klasifikaciju
argentometrijskih
metoda prema
tehnici izvođenja
analize
- Interpretira
postupak
pripremanja
standardnog
rastvora agno3
- Analizira reakciju
stvaranja taloga i
reakciju indikatora
(k2cro4) sa
standardnim
rastvorom agno3
- Utvrđuje molski
odnos i pravilnom
primjenom
stehiometrijskog
proračuna
izračunava sadržaj
hlorida i prikazuje
rezultat kao m, ω i
V

- Analitička hemija sa osnovama instrumentalne analize za treći razred hemijsko-
tehničkog smjera, Vilim Vajgand, Naučna knjiga Beograd, 1981.
- Analitička hemija za drugi razred medicinske škole, B. Stanković, J. Jorgović
Kremzer, S. Draklić Đinđić, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd,
2003.
- Analitička hemija sa praktikumom za treći razred hemijsko-tehnološke struke,
Darko Šepa, Naučna knjiga Beograd, 1981.
- Analitička hemija za drugi razred usmjerenog obrazovanja prehrambene struke,
Momčilo Jovetić, Zavod za izdavanje udžbenika Novi Sad, Zavod za izdavanje
udžbenika Beograd, 1988.
- Analitička hemija sa praktikumom za drugi razred hemijsko-tehnološke struke, M.
Krajačević, M. Ignjatov, O. Mladenović, Budućnost Novi Sad, 1997.
31
- Stehiometrija, M. Sikirica, Školska knjiga Zagreb, 1979.

- kompjuter sa priključkom za internet,
- računarska video projekcija.

- Znanje se provjerava i ocjenjuje usmeno, najmanje po jedna ocjena u
klasifikacionom periodu i pismeno ( testovi poslije svake oblasti ), ocjenjuje se
aktivnost na času tokom izrade računskih zadataka. Zaključna ocjena izvodi se iz
ocjena iz klasifikacionih perioda.

- Profesor hemije, diplomirani inženjer neorganske tehnologije, diplomirani
inženjer organske tehnologije, diplomirani inženjer hemijske tehnologije.
Znanja
Predmet Znanja
Kvalitativna i kvantitativna Opšta i neorganska hemija Hemijske reakcije, rastvori
analiza
Mjerenje PH rastvora Elektroanalitičke metode Rastvori elektrolita
Određivanje sadržaja Praktična nastava Određivanje sadržaja
elemenata u uzorcima elemenata u uzorcima
32
1.2.4. ORGANSKA HEMIJA
1. Naziv predmeta: ORGANSKA HEMIJA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II 108 108 216
III
IV
Ukupno 108 108 216
Vježbe- odjeljenje se dijeli na grupe do 12 učenika

- Povezuju odabrane tematske cjeline sa sadržajima već obrađenim tokom
prethodnog školovanja;
- Produbljuju stečena znanja o organskim jedinjenjima kroz različite aktivnosti
koje uključuju časove diskusije;
- Upoznaju ulogu i značaj organske hemije u svakodnevnom životu;
- Ukazuju na značaj funkcionalnih grupa i upoznaju mogućnosti sinteze složenih
organskih jedinjenja;
- Upoznaju toksično dejstvo pojedinih organskih supstanci na zdravlje i životnu
sredinu,
- Razvijaju navike koje će doprinositi unapređivanju i zaštiti životne i radne
sredine;
- Razvijaju sposobnosti za eksperimentalni rad, posmatranje, uočavanje i
zaključivanje;
- Povezuju teorijske sadržaje sa praktičnim radom koji se odvija u sklopu
proizvodnih ciklusa u materijalnoj proizvodnji;
- Stiču sposobnost korišćenja odgovarajuće literature preko knjiga i kompjuterske
pretrage;
- Razvijaju stvaralačku maštu, analitičko mišljenje, objektivnost i formiraju
pravilan odnos prema radu.
33
Razred: PRVI
Formativni ciljevi
Uvod
- Poznaje tipove - Razlikuje na - Razvija analitičko
hemijskih veza u primjerima prostu, mišljenje
organskim dvostruku i
jedinjenjima i trostruku vezu
reakcije organskih - Razlikuje reakcije
jedinjenja u supstitucije,
zavisnosti od adicije, eliminacije,
strukture kao i homolitičko i
- Obrazlaže vrste heterolitičko
hemijskih reakcija raskidanje veze
organskih - Razlikuje aciklična i
jedinjenja ciklična jedinjenja
- Navodi podjelu - Razlikuje najvažnije
organskih klase organskih
jedinjenja prema jedinjenja prema
ugljovodoničnom funkcionalnoj grupi
nizu i prema
funkcionalnoj grupi
Alkani
- Definiše alkane, - Uočava kako se - Razvija sposobnost Referat:
homologi niz i obrazuje niz i šta su zaključivanja - Praktična primjena
izomeriju niza homolozi alkana
- Imenuje jedinjenja - Razlikuje n-alkane i
po IUPAC izo-alkane na
nomenklaturi osnovu strukturne
- Navodi načine formule
dobijanja alkana - Pravilno koristi
sintetičkim putem nomenklaturu pri
- Poznaje fizičke i pisanju formula
hemijske osobine alkana
alkana - Analizira reakcije
adicije i
supstitucije za
sintezu alkana
supstitucije
(lančane reakcije),
kao i značaj
reakcije oksidacije i
reakcije pirolize
(krekovanja)
Alkeni i alkini
- Definiše alkene i - Razlikuje alkene i - Razvija tačnost i Referat:
alkine i navodi alkine po preciznost - Praktičan značaj
funkcionalne grupe funkcionalnoj grupi proizvoda na bazi
- Imenuje jedinjenja - Pravilno koristi etena i acetilena
po IUPAC nomenklaturu pri - Poliakrilna vlakna
nomenklaturi pisanju formula (orlon, dralon)
34
Formativni ciljevi
- Navodi načine alkena i alkina - Polivinil-hlorid (PVC)
sintetičkog - Analizira reakciju
dobijanja alkena i eliminacije atoma
alkina ili atomskih grupa
- Definiše izomeriju zasićenih jedinjenja
položaja i niza za sintezu alkena i
- Poznaje fizičke i alkina
hemijske osobine - Razlikuje "cis" i
alkena i alkina "trans" izomeriju i
- Navodi vrste izomeriju niza
polimerizacije i - Analizira reakcije
primjenu polimera adicije alkena i
alkina i adicije
primjenom
Markovnikovog
pravila
- Upoređuje brzinu
oksidacije alkena i
alkina sa istim
oksidacionim
sredstvom
- Razlikuje adicionu i
kondenzacionu
polimerizaciju
etena i acetilena u
industriji
plastičnih masa u
proizvodnji
sintetičkih vlakana
Dieni
- Definiše diene - Razlikuje - Razvija tačnost i
- Navodi primjere konjugovane, preciznost
jedinjenja i njihov kumulovane i
značaj izolovane diene
- Poznaje fizičke i - Piše strukturnu
hemijske osobine formulu izoprena i
diena 1,3 butadiena
kaučuka i njegove
osobine
Cikloalkani
- Navodi podjelu i - Prikazuje - Razvija analitičko
dobijanje cikloalkana strukturne formule mišljenje
- Poznaje fizičke i cikloalkana
hemijske osobine - Analizira dobijanje i
cikloalkana stabilnost
ciklopentana i
cikloheksana
35
Formativni ciljevi
Aromatični ugljovodonici
- Obrazlaže strukturu - Interpretira - Razvija analitičko
i hemijska svojstva strukturu benzena mišljenje
benzena pomoću molekulskih
- Imenuje derivate orbitala i
benzena po IUPAC-u ostvarivanja π veze
- Navodi jedinjenja - Analizira reakcije
sa kondenzovanim supstitucije i
benzenovim adicije kod benzena
prstenom - Razlikuje
- Navodi značaj monosupstitucione,
aromatičnih disupstitucione i
ugljovodonika polisupstitucione
derivate
- Prikazuje
strukturnim
formulama
naftalen, antracen i
fenantren
Halogeni derivati ugljovodonika
- Definiše halogene - Razlikuje alkil i aril - Razvija analitičko
derivate halogenide mišljenje
ugljovodonika - Pravilno koristi
- Imenuje jedinjenja nomenklaturu pri
po IUPAC-u pisanju formula
- Objašnjava jedinjenja
postupke dobijanja - Prikazuje reakcije
halogenih derivata sinteze alkil i aril
ugljovodonika halogenida
- Poznaje fizičke i - Analizira reakcije
hemijske osobine nukleofilne
halogenih derivata supstitucije – Sn1 i
ugljovodonika Sn2
- Navodi najvažnije - Interpretira značaj
predstavnike najvažnijih
halogenih derivata predstavnika
ugljovodonika i halogenih derivata
njivov značaj ugljovodonika
Alkoholi
- Definiše alkohole - Razlikuje mono-, - Razvija tačnost i Referat:
- Navodi podjelu di- i polihidroksilne, preciznost - Dobijanje etanola
alkohola prema alifatične i
broju hidroksilnih aromatične
grupa alkohole
- Imenuje jedinjenja - Pravilno koristi
po IUPAC nomenklaturu pri
nomenklaturi pisanju formula
- Navodi načine jedinjenja
dobijanja alkohola - Piše reakcije
- Poznaje fizičke i dobijanja alkohola
hemijske osobine - Analizira kiselost
36
Formativni ciljevi
alkohola alkohola pri
- Navodi primjenu građenju alkoholata
alkohola - Prikazuje reakciju
esterifikacije sa
organskim i
neorganskim
kiselinama
- Razlikuje oksidaciju
primarnih i
sekundarnih
alkohola
- Inerpretira značaj
najvažnijih alkohola
Fenoli
- Definiše fenole - Razlikuje
- Navodi podjelu i monohidroksilne i
način dobijanja polihidroksilne
fenola fenole
- Poznaje fizičke i - Prikazuje hemijskim
hemijske osobine jednačinama
fenola dobijanje fenola
- Navodi primjenu - Analizira kiselost,
mono-,di- i esterifikaciju fenola
polihidroksilnih i supstituciju u
fenola prstenu
fenola za
proizvodnju
plastičnih masa
Etri
- Definiše etre - Razlikuje proste i
- Imenuje jedinjenja mješovite etre
po IUPAC - Pravilno koristi
nomenklaturi nomenklaturu pri
- Poznaje fizičke i pisanju formula
hemijske osobine jedinjenja
etara - Interpretira
- Navodi primjenu praktični značaj
etara etara kao
rastvarača (dietil-
etra)
Aldehidi i ketoni
- Definiše karbonilna - Razlikuje aldehide i
jedinjenja ketone po
- Imenuje jedinjenja funkcionalnoj grupi
po IUPAC - Pravilno koristi
nomenklaturi nomenklaturu pri
- Navodi načine pisanju formula
dobijanja aldehida i - Piše reakcije
ketona dobijanja aldehida i
- Objašnjava fizičke i ketona
37
Formativni ciljevi
hemijske osobine - Upoređuje hemijske
aldehida i ketona osobine aldehida i
ketona
nukleofilne adicije
- Interpretira
praktični značaj
metanala, etanala,
acetona,
benzaldehida i
acetofenona
Karboksilne kiseline
- Definiše karboksilne - Razlikuje aciklične, - Uviđa veze nauke i Referat:
kiseline ciklične, svakodnevnog - Praktični značaj
- Navodi podjelu supstituisane, života sirćetne kiseline
prema mono-, di- i poli-
ugljovodoničnom karboksilne kiseline
nizu i broju - Pravilno
karboksilnih grupa primjenjuje
- Imenuje jedinjenja nomenklaturu pri
po IUPAC pisanju formula
nomenklaturi kiselina
- Navodi načine - Piše reakcije
dobijanja zasićenih dobijanja kiselina
monokarboksilnih - Analizira
kiselina disocijaciju kiselina
- Poznaje fizičke i - Analizira reakcije sa
hemijske osobine metalima i bazama
karboksilnih kiselina - Analizira reakcije
- Navodi primjere i obrazovanja estara,
značaj karboksilnih amida, hlorida i
kiselina anhidrida
- Interpretira
praktičan značaj
najvajžnijih
monokarboksilnih
zasićenih kiselina
(mravlje, sirćetne),
viših masnih
kiselina (zasićene i
nezasićene) i
aromatičnih
(benzoeve i
cimetne)
Derivati karboksilnih kiselina
- Definiše derivate - Razlikuje hloride, Referat:
karboksilnih kiselina estre, anhidride i - Praktični značaj
- Navodi reakcije amide voskova, masti i
dobijanja derivata - Piše reakcije ulja
- Poznaje fizičke i dobijanja derivata
hemijske osobine - Analizira reakcije
38
Formativni ciljevi
derivata hidrolize,
karboksilnih kiselina amonolize,
- Navodi podjelu alkoholize,
lipida mehanizam
- Definiše voskove, esterifikacije i
masti i ulja saponifikacije
- Obrazlaže hemijska - Razlikuje proste i
svojstva masti i ulja složene lipide
- Analizira sastav
voskova, masti i
ulja
hidrolize,
saponifikacije i
hidrogenizacije
Supstituisane karboksilne kiseline
- Navodi podjelu, - Razlikuje α, β i γ - Referat:
načine dobijanja halogen - Praktični značaj
halogen supstituisane limunske i salicilne
karboksilnih i karboksilne kiseline kiseline
hidroksi kiselina - Piše reakcije
- Definiše optičku dobijanja
izomeriju supstituisanih
- Prepoznaje hidralni kiselina
C atom i ponašanje - Analizira hidrolizu
enantiomera pri halogen-
prolasku supstituisanih
polarizovane kiselina,
svjetlosti i njihovo esterifikaciju
obilježavanje sa (- hidroksi kiselina
L) i (+D) - Interpretira značaj
- Navodi osobine i mliječne, jabučne,
primjenu vinske, limunske i
najvažnijih salicilne kiseline
supstituisanih
kiselina
Ugljeni hidrati
- Navodi podjelu i - Razlikuje aldoze i - Razvija odgovornost Referat:
strukturu ketoze, alifatičnu i prema zaštiti - Industrijsko
monosaharida cikličnu stukturu zdravlja dobijanje saharoze
- Poznaje fizičke i - Prikazuje cikličnu
hemijske osobine strukturu
monosaharida Hejvortovim
- Navodi primjenu formulama
glukoze - Analizira reakcije sa
- Definiše disaharide Felingovim
- Poznaje fizičke i rastvorom,
hemijske osobine Tolensovim
disaharida reagensom i vrenje
- Definiše glukoze
polisaharide - Razlikuje
39
Formativni ciljevi
- Poznaje fizičke i monomerne
hemijske osobine jedinice (saharoze,
polisaharida maltoze i laktoze) i
- Navodi najvažnije način kako se
proizvode na bazi povezuju u cikličnu
celuloze strukturu
- Razlikuje
redukujuće i
neredukujuće
disaharide
hidrolize saharoze i
osobine invertnog
šećera
- Razlikuje skrob i
celulozu po načinu
vezivanja
monomernih
jedinica
- Analizira hidrolizu
skroba i celuloze i
reakciju
esterifikacije
celuloze
skroba i celuloze u
prehrambenoj i
tekstilnoj industriji
Organska jedinjenja sa sumporom
- Definiše tioalkohole - Razlikuje
i tioetre tioalkohole i tioetre
- Imenuje jedinjenja - Pravilno koristi
po IUPAC nomenklaturu pri
nomenklaturi pisanju formula
- Navodi načine - Piše reakcije
dobijanja dobijanja
- Poznaje fizičke i tioalkohola i
hemijske osobine tioetara
tioalkohola i - Analizira oksidaciju
tioetara tioalkohola i
tioetara
Organska jedinjenja sa azotom
- Definiše amine i - Razlikuje amine i Referat:
nitro jedinjenja nitro jedinjenja po - Azo boje
- Navodi funkcionalne funkcionalnoj grupi - Fiziološki značaj
grupe i podjelu - Pravilno koristi proteina
amina i nitro nomenklaturu pri
jedinjenja prema pisanju formula
ugljovodoničnom organskih
nizu jedinjenja sa
- Imenuje amine i azotom
40
Formativni ciljevi
nitro jedinjenja po - Analizira redukciju
IUPAC nomenklaturi alifatičnih i
- Poznaje fizičke i aromatičnih nitro
hemijske osobine jedinjenja, baznost
amina i nitro amina, građenje
jedinjenja soli (diazonijum i
- Navodi primjenu kvaternerne)
amina i nitro - Interpretira značaj
jedinjenja azo jedinjenja u
- Definiše diazo i azo industriji boja
jedinjenja - Piše opštu formulu
- Navodi primjenu amino kiselina
azo jedinjenja - Analizira
- Definiše obrazovanje cviter
aminokiseline jona, amfoternost i
- Imenuje izoelektičnu tačku
aminokiseline po amino kiselina i
IUPAC nomenklaturi građenje peptidne
- Poznaje fizičke i veze
hemijske osobine - Razlikuje proste i
aminokiselina složene
- Definiše proteine i (konjugovane)
navodi podjelu proteine
prema sastavu, - Interpretira značaj
rastvorljivosti i fibroznih i
funkciji globularnih
- Navodi proteina
karakteristične - Analizira bojene i
reakcije proteina taložne reakcije
- Navodi podjelu, proteina
osobine i - Razlikuje enzime
mehanizme prema vrsti reakcije
djelovanja enzima i prema sastavu
- Analizira katalitičko
svojstvo enzima i
mehanizam
vezivanja enzima za
supstrat
Alkalodi
- Definiše alkaloide - Razlikuje petočlana Referat:
- Navodi načine i šestočlana - Fiziološki značaj
dobijanja heterociklična nikotina i kokaina
heterocikličnih jedinjenja sa
jedinjanja kiseonikom, azotom
- Poznaje fizičke i i sumporom
hemijske osobine - Piše reakcije
alkaloida dobijanja alkaloida
- Navodi podjelu i - Analizira reakcije
primjenu alkaloida supstitucije i
- Objašnjava hidrogenizacije
fiziološko dejstvo pirola, tiofena i
41
Formativni ciljevi
alkaloida (nikotina, furana, baznost i
efedrina, kokaina) supstituciju piridina
- Razlikuje alkaloide
grupe pirola,
piridina i piperidina
- Uočava značaj
alkaloida
Vitamini i hormoni
- Definiše vitamine - Razlikuje vitamine Referat:
- Navodi podjelu rastvorljive u vodi i - Fiziološko dejstvo
vitamina prema u mastima (ulju) vitamina i hormona
rastvorljivosti i - Interpretira
najvažnije fiziološki značaj
predstavnike najvažnijih
- Definiše hormone vitamina (A, B, C,
- Navodi podjelu D)
hormona prema - Razlikuje hormone
fiziološkom dejstvu prema fiziološkom
dejstvu
- Inerpretira
fiziološki značaj
najvažnijih
predstavnika
hormona
(nadbubrežne
žlijezde, polne)
Pesticidi
- Definiše pesticide - Razlikuje pesticide - Razvija analitičko Referat:
- Navodi podjelu prema namjeni i mišljenje - Toksičnost
prema namjeni i sastavu insekticida i
prema sastavu i - Interpretira dejstvo herbicida
najvažnije herbicida i
predstavnike insekticida,
toksičnost i
simptome trovanja i
pružanja prve
pomoći
Vježbe
- Upoznaje - Razlikuje - Razvija sposobnost - Učenici se dijele u
hemikalije u hemikalije za samostalan rad grupe
organskoj hemijskoj pravilnim čitanjem - Svaki učenik vodi
laboratoriji naziva sa etiketa na dnevnik na bazi
- Upoznaje toksično bocama unaprijed datih
dejstvo organskih - Pravilno radi sa uputstava od strane
supstanci toksičnim i lako nastavnika
- Navodi povrede zapaljivim - Učenik
organskim organskim eksperimentalno
supstancama i supstancama izvodi vježbe uz
mjere zaštite - Kvalitativno pomoć nastavnika
- Obrazlaže dokazuje elemente
kvalitativnu analizu poznate i - Stiče radne navike
42
Formativni ciljevi
organskih supstanci nepoznate organske
- Opisuje postupke supstance
dobijanja i - Eksperimentalno
ispitivanja osobina dobija metan
metana - Ispituje osobine
- Opisuje postupke metana različitim
dobijanja i ogledima
ispitivanja osobina - Eksperimentalno
etena dobija eten
- Opisuje postupke - Ispituje osobine
dobijanja i etena različitim
ispitivanja osobina ogledima
etina - Eksperimentalno
- Opisuje postupke dobija etin
dobijanja i - Ispituje osobine
ispitivanja osobina etina različitim
diena ogledima
- Opisuje postupke - Eksperimentalno
ispitivanja osobina dobija dien
benzena i toluena - Ispituje osobine - Razvija sposobnost
- Opisuje postupak diena različitim tačnosti i
sinteze etil- ogledima preciznosti
bromida - Ispituje osobine
- Opisuje postupak benzena i toluena
dobijanja etil različitim ogledima
alkohola alkoholnim - Eksperimentalno
vrenjem dobija etil bromid
- Opisuje postupke - Izračunava prinos
ispitivanja osobina etil bromida
etil alkohola - Eksperimentalno
- Opisuje postupke dobija etil alkohol
ispitivanja osobina - Ispituje osobine etil
fenola alkohola različitim
- Opisuje postupke ogledima
dobijanja i - Ispituje osobine
ispitivanja osobina fenola različitim
aldehida i ketona ogledima
- Opisuje postupke - Eksperimentalno
ispitivanja osobina dobija etanal i
karboksilnih kiselina aceton
- Opisuje postupak - Ispituje različitim
dobijanja ogledima osobine
etilacetata aldehida i ketona
- Opisuje postupak - Eksperimentalno
saponifikacije masti ispituje osobine
– dobijanja sapuna karboksilnih kiselina
sinteze aspirina dobija etil acetat
- Opisuje postupke - Izračunava prinos
ispitivanja osobina etil acetata
monosaharida, - Eksperimentalno
43
Formativni ciljevi
disaharida i izvodi
polisaharida saponifikaciju masti
- Opisuje postupke - dobijanja sapuna
dobijanja i - Eksperimentalno
ispitivanja osobina dobija aspirin
amino jedinjenja - Izračunava prinos
- Opisuje postupak aspirina
sinteze - Ispituje osobine
aminokiselina monosaharida,
- Opisuje postupke disaharida i
ispitivanja osobina polisaharida
aminokiselina i različitim ogledima
proteina - Eksperimentalno
dobija amin
- Ispituje osobine
amina različitim
ogledima
- Eksperimentalno
dobija
aminokiselinu
- Izračunava prinos
aminokiseline
- Ispituje svojstva
aminokiselina i
proteina različitim
ogledima
5.Okvirni spisak literature i drugih izvora

- Pavlović, V., Mardović, R.: Organska hemija za drugi i treći razred srednje škole,
Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, 1991.
- Milovanović, A., Pavlović, V.: Organska hemija sa praktikumom za vežbe za prvi i
drugi razred srednje škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd,
1996.
- Vitorović, D., Pfendt, P., Krsmanović, V.: Primenjena hemija, Naučna knjiga,
Beograd, 1985.
- Petrović, J., Velimirović, S.: Hemija za četvrti razred gimnazije, Zavod za
udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1997.
- Rondović, D., Plamenac, N.: Organska hemija za treći razred usmjerenog
srednjeg obrazovanja, Republički zavod za unapređivanje vaspitanja i
obrazovanja,Titograd, 1988.
- Stojiljković, A.: Hemija za treći razred, Beograd, 1996.

- Teorijska nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena : A/V
- Vježbe se realizuju u laboratoriji koja je opremljena odgovarajućim
laboratorijskim posuđem i hemikalijama.

Znanje se provjerava i ocjenjuje putem:
44
- usmenog i pismenog odgovora (testovi poslije svake oblasti, referati), najmanje
jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu,
- opservacije rada, koja obuhvata praktični rad u laboratoriji i vođenje dnevnika,
najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu.
Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u
klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere
znanja. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u
klasifikacionim periodima.

tehnologije.
- Stručni saradnik: hemijsko-tehnološki tehničar, hemijski laborant.
9. Povezanost sa predmetima
Znanja
Predmet Znanja
- Hemijske vježbe - Opšta i neorganska hemija - Tipovi hemijskih veza
- Ugljeni hidrati; polimeri - Organska tehnologija - Tehnologija šećera I vrenja;
plastične mase
- Ugljovodonici - Neorganska tehnologija - Tehnologija goriva
45
1.2.5. ELEKTROTEHNIKA
1. Naziv predmeta: ELEKTROTEHNIKA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II 36 36
III
IV
Ukupno 36 36

- Sticanje osnovnih znanja iz osnova elektrotehnike;
- Upoznavanje sa osnovnim zakonitostima na području elektrotehnike ;
- Primjena stečenih znanja na praktičnim aplikacijama na području elektrotehnike;
- Rješavanje osnovnih primjera u elektrotehnici;
- Upoznavanje sa osnovnim mjernim instrumentima i njihovom upotrebom;
- Upoznavanje sa osnovnim mjernim metodama za mjerenje električnih veličina i
njihovom upotrebom;
- Upoznavanje sa opasnostima pri radu sa električnom strujom i razvijanje osjećaja
za bezbjedan rad;
- Povezivanje stečenih znanja sa ostalim stručno-teoretskim predmetima, prije
svega sa praktičnom nastavom.
46
Razred: DRUGI
Informativni ciljevi Socijalizacijski Preporuke za
Formativni ciljevi
i sadržaji ciljevi izvođenje nastave
Osnovni pojmovi električne struje
- Razumije pojmove: - Povezuje pojam - Stiče radne navike - Demonstracija
- Elektricitet, električnog naelektrisanja
- Električni napon, potencijala i - Razvija - Prikaz izvora
izvor i potencijal, električnog napona odgovornost u napona i otpora
- Električna struja, - Određuje smjer izvršavanju - Mjerenje
- Električni otpor i struje zadataka otpornosti
provodljivost - Određuje izvore različitih
- Poznaje oznake i električnog napona provodnika
jedinice
Osobine i zakonitost električnog kola
- Poznaje osnovne - Zna da - Razvija preciznost - Prikaz praktičnih
elemente funkcionalno u radu primjera
jednostavnog poveže osnovne električnog kola:
električnog kola elemente paralelno
- Zna Omov zakon električnog kola povezivanje,
- Zna Kirhofove - Upotrebljava u serijsko
zakone primjerima Omov povezivanje,
Objašnjava: zakon mjerenja U i I.
- Paralelnu vezu - Rješava paralelno - Izračunavanje
otpornika u kolu, električno kolo veličina u
serijsku vezu - Rješava serijsko jednostavnim
otpornika u kolu i električno kolo kolima
mjerenje struje i
napona
Električni rad i snaga
- Razumije i - Razlikuje osnovne - Razvija smisao za - Izračunavanje
objašnjava: oblike energije logično električnog rada i
- Električni rad, - Analizira odnos povezivanje snage
- Električnu snagu, korisnog rada zakonitosti i - Izračunavanje
- Mjerenje određene sprave i događaja u okolini korisnog rada i
električnog rada i uložene električne stepena
snage energije iskorišćenja u %
- Poznaje oznake, - -uočava značaj
jedinice i osnovne stepena
jednačine iskorišćenja i
električnog rada njegovu upotrebu
Električno polje
- Razumije i - Predstavlja - Izračunavanje
objašnjava: električno polje ekvivalentnog
- Osnovne osobine pomoću sila kapaciteta
električnih polja i - Zna da izračuna različitih veza
zašto i gdje ekvivalentni kondenzatora
nastaje; kapacitet za
- Dejstva električnog jednostavno
polja; povezane
- Ponašanje kondenzatore
provodnika i
izolatora u
47
Formativni ciljevi
električnom polju;
- Kapacitet i
kondenzator;
- Vezivanje
kondenzatora
Magnetno polje
- Zna opšte osobine - Crta oblike - Demonstracija
magnetnih polja magnetnih polja magnetnih
- Poznaje magnetno stalnih magneta efekata,
polje provodnika i - Razumije dejstvo magnetisanje i
kalema sile na razmagnetisanje
- Poznaje osnovne feromagnetno feromagnetnog
veličine magnetnog tijelo i dejstvo sile materijala
polja, njihov na provodnik i
značaj, oznake i njenu praktičnu
jedinice upotrebu
- Razumije pojam
indukcije kalema i
zna od čega zavisi
njena veličina
Osnovni pojmovi naizmjeničnih električnih veličina
- Poznaje razliku - Razlikuje pojam - Razvija analitičko - Posmatranje
između trenutna, mišljenje naizmjeničnog
jednosmjerne i maksimalna, napona na
naizmjenične srednja i efektivna osciloskopu
veličine, kao i vrijednost
između periodične naizmenične
i neperiodične veličine
- Razumije i poznaje
pojam perioda i
frekvencije

- Ratko Opačić: Osnove elektrotehnike za I razred trogodišnjeg obrazovanja za
elektrotehničke škole, Zavod za uđžbenike i nastavna sredstva Beograd 2003.
- Miroslava Piroćanac: Osnove elekktrotehnike I, Zavod za udžbenike Beograd 2003.
- Zoran Pendić, Miodrag Pendić, Jasna Menart: Osnove elektrotehnike II, Zavod za
udžbenike Beograd 2003.

- Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena:
- A/V sredstvima za predmet, grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajučim
slajdovima, osciloskopom...

učenika /testovi (najmanje po jedan u klasifikacionom periodu) i usmeni odgovori
učenika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda.
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u
48

- Visoka školska sprema sa područja elektrotehnike.
Povezanost sa predmetima
Znanja
Predmet Znanja
Uvodni dio Matematika - Poznavanje fizičkih
Fizika veličina i jedinica
- Pretvaranje jedinica
Osnovni pojmovi i veličine Fizika - Poznavanja građe atoma
Hemija - Poznavanje i
razumijevanje osnovnih
mjernih veličina
Jednosmjerna struja Elektrotehnika - Mjerenje i računanje
Matematika električnih veličina
Praktična nastava - Rješavanje složenih kola
- Računaje primjera iz
prakse
Elektrostatika Hemija - Poznavanje dielektričnih i
Elektromagnetizam Praktična nastava feromagnetnih materijala
- Rješavanje primjera sa
primjenom kondenzatora i
kalemova u praksi
49
1.2.6. PREDUZETNIŠTVO
1. Naziv predmeta: PREDUZETNIŠTVO
2. Broj časova prema godinama obrazovanja i vrstama nastave
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II 72 72
III
IV
Ukupno 72 72

Kroz nastavu predmeta učenici:
- Razvijaju preduzetničke sposobnosti;
- Stiču znanja o razvoju biznis ideje;
- Stiču znanja o izradi biznis plana;
- Stiču znanja i vještine za osnivanje privrednog društva;
- Stiču znanja i vještine za upravljanje malim privrednim društvom;
- Osposobljavaju se za rad u timu;
- Stiču sposobnost da primjenjuju moderne vrste komunikacije;
- Stiču sposobnost prezentovanja rezultata rada uz pomoc savremenih tehnologija.
50
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
Biznis ideja i biznis plan
Biznis ideja - Suočavajući - Razvija kreativnost - Poželjno je
- Upoznaje pojam argumente kritički učenicima ukazati
biznis ideja procjenjuje na primjere
- Opisuje nastanak kvalitet poslovne uspješnih
biznis ideje ideje u skladu sa - Razvija sposobnost preduzetnika
- Nabraja i postulatima postizanja
opredjeljuje se za tržišnog poslovanja kompromisa
poslovnu ideju - Organizovati
- Nabraja moguće prisustvo
vrste djelatnosti predstavnika
- Opisuje pojam - Uviđa važnost realnog privrednog
Biznis plan izrade Biznis plana - Razvija analitičko društva
u kontekstu mišljenje
obezbjeđivanja
podrške, kako - Primjena tehnika
unutar samog za unapređenje
privrednog društva razmišljanja, npr.
tako i od strane - Razvija Eksperiment Šest
eksternih partnera odgovornost u radu šešira
(investitora,
kreditora) - Kao model može da
posluži biznis plan
Element Biznis plana - Razlikuje pojmove
realnog privrednog
- Upoznaje pojmove Vizija, Misija,
- Razvija stručnost društva
Vizija, Misija, Strategija
Strategija, Ciljevi - Kroz primjere
obrazlaže ciljeve
privrednog društva
- Uočava važnost - Pripremiti
- Upoznaje postupak - Kroz primjere očuvanja zdrave integralnu cjelinu
istraživanja tržišta obrazlaže postupak životne sredine od elemenata
istraživanja Biznis plana
- Tržišta na novom
primjeru - Razvija marljivost i
- Izvodi zaključke o preciznost
potencijalnoj
konkurenciji
- Izvodi zaključak o
potencijalnim
kupcima/korisnici
ma usluga
- Upoznaje pojmove: - Vrši opis
Marketing plan i proizvoda/usluge
Plan prodaje - Uviđa značaj
sprovođenja
kontrole kvaliteta
proizvoda/usluge
51
Formativni ciljevi
- Opisuje elemente - Kroz primjere
finansijskog plana obrazlaže
privrednog društva elemente
finansijskog plana
privrednog društva
- Objašnjava - Sarađuje kod
neophodnost izrade plana
očuvanja životne očuvanja životne
sredine sredine za
konkretno
privredno društvo
- Rezimira Biznis - Oblikuje dinamiku
plan realizacije Biznis
- Prezentuje Biznis plana
plan - Kritički procjenjuje
slabosti sačinjenog
Biznis plana
Osnivanje preduzeća
Ime privrednog - Opredjeljuje se za - Rad u grupama:
društva ime privrednog učenici predlažu
- Nabraja moguća društva u skladu sa moguća rješenja, a
rješenja za ime propisima i - Razvija logičko nakon toga
privrednog društva poštujući principe mišljenje i Kroz diskusiju
jednostavnosti i sposobnost za donose odluku.
jedinstvenosti pravilno
Vizuelni identitet - Oblikuje vizuelni rasuđivanje i
privrednog društva identitet zaključivanje
- Upoznaje elemente privrednog društva
i značaj - Rad na računaru:
oblikovanja učenici koriste
vizuelnog - Stiče radne navike programe za
identiteta obradu teksta i
privrednog društva slika
Registracija - Popunjava
privrednog društva formulare za
- Upoznaje postupak registraciju
Vježba:
registracije privrednog društva
privrednog društva - Sprovodi aktivnosti
- Izrada
- -opisuje moguće na pribavljanju
organograma
oblike pečata i štambilja
privrednog društva
organizovanja
privrednog društva
Otvaranje računa - Popunjava
kod poslovne banke formulare za
- Opisuje postupak otvaranje računa
otvaranja računa kod poslovne banke
kod poslovne banke - Obavlja postupak
otvaranja računa
52
Formativni ciljevi
kod poslovne banke
Poslovni kodeks - Uočava važnost
preduzeća poštovanja
- Upoznaje pojam poslovnog kodeksa
Poslovni kodeks privrednog društva
privrednog društva za njegov uspješan
- Nabraja elemente rad
poslovnog kodeksa
privrednog društva
- Organizaciona - Pronalazi sličnosti i
struktura razlike između
privrednog društva različitih tipova
- Upoznaje tipove organizacionih
organizacione struktura
strukture privrednog društva
privrednog društva
Rad u sektorima i poslovanje privrednog društva
- Upoznaje različite - Pronalazi sličnosti i - Razvija sposobnost - Kao model može da
nivoe upravljanja razlike u nivoima snalaženja u posluži konkurs za
privrednim upravljanja hijerarhiji prijem u radni
društvom privrednim socijalnih odnosa odnos objavljen u
- Upoznaje postupak društvom dnevnoj štampi
zasnivanja radnog - Popunjava prijavu
odnosa u o slobodnom
preduzeću radnom mjestu
- Upoznaje postupak - Učestvuje u izradi
izrade godišnjeg jednostavnog - Razvija spremnost i - Rad u grupama od
izvještaja o radu godišnjeg sposobnost za 3 do 5 učenika
izvještaja o radu saradnju
Služba opštih - Obavlja usmenu i - Upotrebljava
poslova pisanu kancelarijsku
- Nabraja i opisuje komunikaciju opremu (telefon,
aktivnosti u okviru unutar privrednog fax, fotokopir
službe opštih društva i sa aparat, skener,
poslova eksternim - Razvija štampač)
partnerima odgovornost u radu
- Tehnički održava
internet sajt
privrednog društva
- Šalje i prima poštu
i druge službene - Rad na računaru:
materijale - Razvija komunika- učenici koriste
tivnost, efikasnost programe za
Sektor Marketing - Kroz primjere
u radu, marljivost i obradu teksta,
- Upoznaje pojam obrazlaže strukturu
preciznost slika, programe za
Marketing asortimana
elektronsku
- Opisuje postupak proizvoda/usluga
komunikaciju
istraživanja tržišta - Sprovodi postupak
- Upoznaje pojam i formiranja cijene
elemente proizvoda/usluge
53
Formativni ciljevi
Marketing miksa: - Kroz primjere
proizvod, cijena, obrazlaže važnost i Vježba:
promocija i načine promocije - Izrada reklamnog
distribucija - Upoređuje moguća materijala
rješenja za
reklamni slogan i
reklamnu poruku
privrednog društva
- Upoređuje moguće
forme i sadržaje
reklamnog
materijala
- Planira način
reklamiranja
privrednog društva,
odnosno
proizvoda/usluge
- Kroz primjere
obrazlaže moguće
načine distribucije
Sektor Komercijala - Izrađuje ponudu, - Razvija analitičko
- Upoznaje vrste i porudžbenicu, mišljenje
elemente predračun, upit,
dokumentacije račun i ostala - Podstiče razvoj
koja prati poslove dokumenta iz tačnosti,
nabavke i prodaje oblasti poslova preciznost i
nabavke i prodaje urednosti
Sektor Finansije i - Kroz primjere
računovodstvo obrazlaže način - Formira stav o
- Opisuje postupak obračuna zarada, preuzimanju
obračuna zarada poreza i doprinosa odgovornosti
- Opisuje način - Obavlja
obračuna poreza i blagajničke
doprinosa poslove
- Upoznaje - Obavlja poslove
blagajničke plaćanja dospjelih
poslove obaveza i naplate
- Upoznaje postupak dospjelih
plaćanja dospjelih potraživanja
obaveza i naplate
dospjelih
potraživanja

- Vukotić, V.: Preduzetništvo i biznis, Ekonomski fakultet, Podgorica, 1996.
- Manojlović J., Ignjatović S.: Poslovna i službena korespondencija za prvi razred,
Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2005.
- Bogdanović D., Ivanišević G.: Osnovi ekonomije za prvi razred, Zavod za
udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2004.
54
- Dragišić D., Ilić B., Medojević B., Pavlović M.: Osnovi ekonomije za drugi razred,
Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2004.
- Simić D. : Ekonomika i organizacija proizvodnje, Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva Beograd 1997.
- Lijiljana Kosar: Ekonomika i organizacija preduzeća, Zavod za udžbenike i
nastavna sredstva Beograd 1998.

- grafoskop, A/V oprema, multimedijski računar sa programskom opremom i
pristupom Internetu, softveri za oblikovanje dopisa, knjigovodstvo, pripremu rada
i kalkulacije.

Provjeravaju se i ocjenjuju:
- usmeni odgovori (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu),
- pisani radovi učenika (testovi, domaći zadaci),
- zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih ocjena u
klasifikacionom periodu.
Opšta ocjena na kraju godine izvodi se iz zaključnih ocjena u pojedinim

- Visoka stručna sprema iz područja ekonomije.
Znanja
Predmet Znanja
- Oblikovanje vizuelnog - Informatika - Informacije u tekstualnom
identiteta privrednog vidu
- društva - Multimedijalno
- Usmena i pisana predstavljanje informacija
komunikacija - Internet
- Održavanje internet sajta - Korišćenje računarskih
- Izrada reklamnog materijala programa kao vida
komuniciranja
55
1.2.7. FIZIČKA HEMIJA
1. Naziv premeta: FIZIČKA HEMIJA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III 72 72 144
IV 66 66 132
Ukupno 138 138 276

- Stiču znanja o vezi između strukture materije i energetskih promjena sistema u
makroskopskim razmjerama;
- Stiču znanja o fizičkim uzrocima i promjenama pri hemijskim reakcijama da bi
shvatili proces u hemijskoj industriji;
- Stiču znanja o termodinamičkim i hemijskim procesima;
- Razvijaju sposobnost za samostalan eksperimentalni rad;
- Razvijaju logičko mišljenje.
56
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Gasno agregatno stanje
- Navodi uslove - Razlikuje gasovito, - Razvija preciznost
postojanja gasnog tečno i čvrsto
agregatnog stanja agregatno stanje
materije i osobine - Rješava računske
gasa zadatke
- Definiše idealni gas primjenjujući
i osnovne gasne gasne zakone
zakone: Bojl- - Grafički
Mariotov, Gej- predstavlja gasne
Lisakov i Šarlov zakone i analizira
- Definiše međusobni odnos
Klajperonovu pritiska, zapremine
jednačinu i temperature
- Obrazlaže primjenu - Rješava računske
Klajperonove zadatke primjenom
jednačine Klajperonove
- Definiše Daltonov jednačine
zakon - Analizira
- Obrazlaže parametre
ponašanje gasa u Klajperonove
smješi jednačine
- Objašnjava - Interpretira
promjenu energije primjenu
translatornog Klajperonove
kretanja molekula, jednačine za
pritisak i kinetičku određivanje
energiju molarne mase i
- Objašnjava svođenje
raspodjelu brzine zapremine na
molekula gasa normalne uslove
- Navodi osobine - Rješava računske
realnog gasnog zadatke primjenom
stanja Daltonovog zakona
- Poznaje parametre - Analizira promjenu
Van der Valsove energije
jednačine translatornog
kretanja molekula
- Matematički
zapisuje osnovnu
jednačinu kinetičke
teorije i kinetičku
energiju molekula
gasa
- Grafički
predstavlja Maksvel
– Bolcmanove krive
raspodjele brzina
- Analizira pritisak i
57
Formativni ciljevi
zapreminu realnog
gasnog sistema
- Rješava računske
zadatke primjenom
Van der Valsove
jednačine
Hemijska termodinamika
- Definiše: - Razlikuje otvorene, - Razvija analitičko
unutrašnju zatvorene i mišljenje
energiju, izolovane
termodinamičke termodinamičke
sisteme i I zakon sisteme
termodinamike - Pravilno označava
- Obrazlaže rad pri ulaz i izlaz toplote
promjeni i rada u sistemima
zapremine gasa - Rješava računske
- Objašnjava zadatke primjenom
primjenu I zakona I zakona
termodinamike na termodinamike.
izohorski, - Analizira stanje
izobarski, gasa prije i poslije
izotermski i eksplozije i piše
adijabitski proces izraz za izvršeni
- Definiše pojam zapreminski rad
specifične toplote - Grafički
- Objašnjava predstavlja
jednačinu za promjenu pritiska u
količinu toplote i funkciji od
odnos (cp >cv, Cp > zapremine pri
Cv) različitim uslovima
- Navodi osobine (V = const, p =
entalpije kao const, t = const, Q
veličine funkcije = 0)
stanja - Pravilno obilježava
- Objašnjava toplotni i izražava jedinice
efekat egzotermnih za molarnu
i endotermnih toplotu, specifičnu
hemijskih reakcija i toplotni kapacitet
- Obrazlaže - Matematički
egzotermne i zapisuje jednačinu
endotermne za količinu toplote
reakcije praćene u različitim
promjenom oblicima zavisno od
zapremine uslova zagrijavanja
- Definiše gasa
termohemijske - Grafički
jednačine predstavlja
- Navodi oznake za promjenu entalpije
agregatno stanje kod egzotermnih i
supstanci i toplotni endotermnih
efekat reakcija
58
Formativni ciljevi
- Definiše: - Analizira toplotni
standardnu efekat hemijskih
entalpiju, toplotu reakcija pri
rastvaranja, stalnom pritisku uz
toplotu praćenje promjene
neutralizacije i zapremine
toplotu - Pravilno piše
sagorijevanja termohemijske
- Razumije Hesov jednačine
zakon - Analizira na
- Definiše II zakon primjerima toplotu
termodinamike stvaranja,
- Objašnjava Karnov rastvaranja,
kružni ciklus neutralizacije i
- Definiše pojam sagorijevanja.
entropije - Izračunava toplotni
- Objašnjava efekat pomoću
povezanost Hesovog zakona
entropije sa - Razlikuje povratne
vjerovatnoćom i nepovratne
- Objašnjava procese
povezanost - Prikazuje grafički u
Gibbsove energije P-V dijagramu
sa entropijom i Karnov kružni
entalpijom ciklus
- Navodi jedinice - Uočava vezu
mjere za slobodnu entropije i
energiju vjerovatnoće
- Uočava vezu
slobodne energije,
entalpije i
entropije
Tečno agregatno stanje
- Navodi osobine - Analizira promjenu - Razvija
materije u tečnom zapremine tečnosti interesovanje
agregatnom stanju sa temperaturom prema prirodnim
- Definiše: napon - Razlikuje napon naukama
pare, toplotu zasićene i
isparavanja, nezasićene pare
temperaturu - Grafički
ključanja predstavlja krive
- Objašnjava napona pare za
promjenu napona različite tečnosti i
pare sa krive zagrijavanja
temperaturom - Analizira na P-V
- Navodi uslove dijagramu
prevođenja izotermski proces
materije iz na različitim
gasovitog u tečno temperaturama za
agregatno stanje CO2
- Definiše kritičnu - Uočava značaj
59
Formativni ciljevi
temperaturu i kondenzacije
kritični pritisak gasova u industriji
Čvrsto agregatno stanje
- Navodi osobine - Razlikuje kristalne Referat:
materije u čvrstom i amorfne - Alotropska
agregatnom stanju supstance modifikacija čvrstih
- Definiše: toplotu - Razlikuje tipove supstanci
topljenja, energiju kristalnih rešetki
kristalne rešetke, - Razlikuje pojmove
alotropiju i monotropija,
polimorfizam enantiotropija,
- Objašnjava pojavu dinamička
defekta u kristalnoj alotropija i
rešetki polimorfizam
- Analizira Frenkelov
i Šotkijev tip
defekta kristalne
rešetke
Ravnoteža u homogenom i heterogenom sistemu
- Definiše pojam - Razlikuje - Razvija smisao za Referat:
faze homogene i sistematičan rad
- Razumije hemijsku heterogene sisteme - Metode razdvajanja
ravnotežu - Analizira na smješe dviju
- Definiše zakon o primjeru tečnosti
dejstvu mase uspostavljanje
- Obrazlaže dinamičke - Značaj termijske
konstantu ravnoteže analize za
ravnoteže hemijskih procesa ispitivanje sastava
- Definiše Le - Matematički izvodi legura
Šateljejev princip i zakon o dejstvu
navodi faktore koji masa
izazivaju - Analizira uticaj
pomjeranje koncentracije
ravnoteže reaktanata i
- Objašnjava produkata,
uspostavljanje temperature i
fizičke ravnoteže pritiska na
- Definiše rastvore i pomjeranje
navodi podjelu ravnoteže
rastvora - Rješava računske
- Obrazlaže relativno zadatke primjenom
učešće komponenti zakona o dejstvu
u rastvoru, masa i Le
rastvorljivost Šateljeovog
gasova u principa
tečnostima i čvrstih - Razlikuje fizičku i
supstanci u hemijsku ravnotežu
tečnostima - Razlikuje
- Definiše Raulov molaritet, maseni
zakon udio, molalitet i
- Objašnjava molski udio kao
60
Formativni ciljevi
sniženje načine izražavanja
temperature količine
mržnjenja i komponente u
povećanje rastvoru
temperature - Analizira proces
ključanja rastvora rastvaranja čvrste
- Definiše supstance i krive
krioskopsku i rastvorljivosti
ebuloskopsku različitih soli
konstantu - Grafički
- Objašnjava predstavlja
primjenu Raulovog zavisnost napona
zakona na rastvore pare rastvarača i
elektrolita rastvora različitih
- Navodi osobine koncentracija u
idealnih sistema funkciji od
- Objašnjava napon temperature
pare i temperaturu - Interpretira
ključanja idealnih primjenu
sistema krioskopije i
- Navodi osobine ebulioskopije za
tečnosti koje se određivanje
djelimično molarne mase
miješaju i koje se - Razlikuje idealne
ne miješaju sisteme sa
- Objašnjava Gibsovo minimalnom i
pravilo faza maksimalnom
- Objašnjava temperaturom
dijagram stanja ključanja
jednokomponentni - Uočava primjenu
h sistema Raulovog zakona na
- Objašnjava idealne sisteme
termičku analizu i - Grafički prikazuje
navodi njen parcijalni napon
praktični značaj pare u funkciji od
sastava smješa i
zavisnost
temperature
ključanja od
sastava smješe
- Interpretira
ponašanje idealnih
sistema pri
destilaciji
- Analizira uzajamnu
rastvorljivost
komponenti u
rastvoru
- Grafički
predstavlja
uzajamnu
61
Formativni ciljevi
rastvorljivost
tečnosti koje se ne
miješaju
- Primjenjuje pravilo
faza na
jednokomponentne
i dvokomponentne
sisteme i računa
broj stepena
slobode
- Analizira dijagram
stanja
jednokomponentni
h sistema (voda–
led–para)
- Čita krive hlađenja
legura
termičke analize za
ispitivanje
strukture metala i
legura
Hemijska kinetika
- Definiše brzinu - Razumije primjenu - Razvija analitičko Referat:
hemijske reakcije analitičkih metoda mišljenje
- Navodi uticaj za eksperimentalno - Primjena
različitih faktora određivanje brzine katalizatora u
na brzinu hemijske hemijske reakcije industrijskim
reakcije - Analizira uticaj procesima
- Objašnjava koncentracije,
klasifikaciju temperature i
hemijskih reakcija katalizatora na
prema mehanizmu brzinu hemijske
nastajanja reakcije
- Definiše - Razlikuje
molekularnost i red homogenu i
reakcije heterogenu
- Navodi vrste katalizaciju
složenih hemijskih - Razlikuje proste i
reakcija složene reakcije
Pojave na granici faza
- Analizira na
različitim
primjerima
jednomolekulske,
dvomolekulske i
tromolekulske
reakcije
- Određuje red
reakcije
- Razlikuje
62
Formativni ciljevi
istovremene,
uporedne i
uzastopne hemijske
reakcije
- Objašnjava pojam - Analizira na Referat:
površinskog napona različitim
i silu površinskog primjerima pojavu - Praktični značaj
napona površinskog napona flotacije
- Navodi primjenu - Matematičkim
površinski aktivnih izrazom predstavlja - Jono-izmjenjivačka
supstanci silu površinskog hromatografija
- Razumije pojmove napona i
adsorpcija, koeficijent
apsorcija i sorpcija površinskog napona
- Navodi faktore koji - Interpretira značaj - Razvija preciznost
utiču na količinu flotacije u radu
adsorbovane - Razlikuje fizičku i
supstance i hemijsku
primjenu adsorpciju
adsorpcije - Grafički prikazuje
- Definiše uticaj pritiska na
hromatografiju količinu
- Razumije princip adsorbovane
adsorpcione i supstance
podione - Analizira jednačinu
hromatografije adsorpcione
- Objašnjava izoterme
hromatografiju na - Interpretira
hartiji praktični značaj
- Razumije princip adsorpcije kod
gasne i prečišćavanja i
jonoizmjenjivačke razdvajanja smješa
hromatografije - Razlikuje
adsorpcionu i
podionu
hromatografiju
- Čita hromatogram
- Interpretira
praktični značaj
jonoizmjenjivačke i
gasne
hromatografije
Nuklearni procesi
- Definiše prirodnu - Razlikuje α, β i γ - Uviđa važnost Referat:
radioaktivnost zrake očuvanja čovjekove - Nuklearni reaktori
- Navodi vrste i - Analizira ponašanje okoline
svojstva (α, β, γ) zraka u
radioaktivnih zraka električnom polju i
- Obrazlaže druga svojstva
stabilnost - Interpretira značaj
atomskog jezgra izotopa
63
Formativni ciljevi
- Navodi prirodni - Razlikuje
radioaktivni niz supstitucione i
- Definiše vrijeme adicione nuklearne
poluraspada i reakcije
Fajone – Sodijevo - Analizira na
pravilo različitim
- Obrazlaže primjerima
stabilnost izotopa supstitucione i
- Definiše zakon adicione reakcije
radioaktivnog koristeći PSE
raspadanja (periodni sistem
- Navodi tipove elemenata)
nuklearnih reakcija - Analizira reakciju
- Obrazlaže fisije na cijepanju
vještačku uranovog jezgra
radioaktivnost - Razlikuje pojmove
(fisija, fuzija) kritična masa,
- Navodi ulogu i kontrolisana i
djelove nuklearnog nekontrolisana
reaktora lančana reakcija
- Obrazlaže - Interpretira značaj
mjerenje, nuklearnog
detekciju reaktora za
radioaktivnog dobijanje energije
zračenja i - Analizira princip
dozimetrijske rada jonizacione
norme komore,
proporcionalnog i
GM – brojača
- Interpertira štetna
dejstva i praktičnu
primjenu
radioaktivnog
zračenja u
industriji,
laboratoriji i nauci
Vježbe
- Objašnjava - Razlikuje sistemske - Razvija sposobnost
karakter i slučajne greške za samostalni rad
eksperimantalnih - Računa apsolutnu i
greški relativnu grešku - Razvija sposobnost
- Obrazlaže postupak - Vrši logičkog
rada za provjeru eksperimentalnu zaključivanja
Bojl – Mariotovog, provjeru gasnih
Gej – Lisakovog i zakona - Stiče
Šarlovog zakona - Određuje molarnu samopouzdanje
- Objašnjava masu Viktor –
postupak Majerovom
određivanja metodom
molarne mase - Određuje gustinu
Viktor – Majerovom kiseonika
64
Formativni ciljevi
metodom - Eksperimentalno
- Razumije postupak određuje odnos
određivanja gustine molarnih toplota
kiseonika Cp / Cv
- Razumije postupak - Određuje toplotni
određivanja odnosa kapacitet
molarnih toplota kalorimetra
Cp / Cv - Određuje toplotu
- Objašnjava rastvaranja i
postupak neutralizacije
određivanja - Eksperimentalno
toplotnog provjerava Hesov
kapaciteta zakon
kalorimetra - Eksperimentalno
- Objašnjava određuje
postupak rastvorljivost
određivanja ugljendioksida
toplote rastvaranja - Eksperimentalno
i neutralizacije određuje
- Razumije postupak rastvorljivost
provjere Hesovog neorganskih soli
zakona - Određuje molarnu
- Objašnjava masu krioskopskom
postupak metodom
određivanja - Određuje
rastvorljivosti temperaturu
ugljendioksida topljenja kristalnih
- Objašnjava supstanci
postupak - Vrši razdvajanje Fe
određivanja (III) i Co (II) jona
rastvorljivosti uzlaznom
neorganskih soli hromatografijom
- Objašnjava na papiru
postupak - Vrši razdvajanje Fe
određivanja (III) i Co (II) jona
molarne mase silaznom
krioskopskom hromatografijom
metodom na papiru
- Objašnjava - Vrši razdvajanje
postupak aminokiselina na
određivanja tankom sloju
temperature - Izračunava Rs-
topljenja kristalnih vrijednost
supstanci - Opslužuje gasni
- Objašnjava hromatograf
postupak - Crta kalibracionu
razdvajanja Fe (III) krivu
i Co (II) jona - Prati rad
uzlaznom radiološkog
hromatografijom detektora DRM3
na papiru
65
Formativni ciljevi
- Objašnjava
postupak
razdvajanja Fe (III)
i Ni (II) jona
silaznom
hromatografijom
na papiru
- Objašnjava
postupak
razdvajanja
aminokiselina na
tankom sloju
- Razumije princip
rada gasnog
hromatografa i
radiološkog
detektora DRM3
66
Razred: ĆETVRTI
Formativni ciljevi
Sadržaji ciljevi izvođenje nastave
Optička svojstva materije i spektri
- Obrazlaže prirodu i - Interpretira prirodu - Razvija Izračunava:
svojstva i svojstva interesovanje - Indeks prelamanja
elektromegnetnih elektromegnetnih prema prirodnim specifičnu moć
radijacija radijacija naukama optičke rotacije
- Obrazlaže - Analizira rezultate - Crta šemu
refraktometrijsku refraktometrijske fotoelektričnog
analizu i principe analize kolorimetra
refraktometrijskog - Interpretira
određivanja primjenu
- Navodi primjere refraktometrijskih
refraktometrijske analiza u različitim
analize granicama
- Definiše industrije Izračunava:
polarimetriju - Analizira - Talasnu dužinu
- Opisuje polarizaciju fotona
polarimetar i svjetlosti i optički
navodi primjenu aktivne supstance - Energiju kvanta
polarimetrijske - Analizira rad
analize polarimetra i
- Definiše njegovu primjenu u
kolorimetrijsku industriji
analizu i Lamber – - Analizira Henerov
Berov zakon cilindar
- Opisuje princip - Analizira
vizuelne fotoelektrični
kolorimetrije kolorimetar i
- Opisuje njegovu primjenu
fotoelektrični - Analizira
kolorimetar i elektromagnetski
njegovu primjenu spektar prema
- Definiše talasnoj dužini,
elektromagnetski izgledu i
spektar mehanizmu
- Obrazlaže nastajanja
spektrohemijsku - Analizira plamenu
analizu fotometriju i
- Obrazlaže plamenu anatomsku
fotometriju i apsorpcionu
atomsku spektrofotometriju
apsorpcionu
spektrofometriju
- Opisuje
spektrofometriju u
indukcionoj oblasti
Električna provodljivost
- Obrazlaže hemijske - Razlikuje
i elektrohemijske provodnike I i II
reakcije i vrste
provodnike I i II - Analizira Kolraušov
67
Formativni ciljevi
vrste most
- Definiše električnu - Interpretira zakon
provodljivost i o nezavisnom
konstantu posuda putovanju jona
- Obrazlaže - Određuje krive
Kolraušovu titracije na
modifikaciju primjerima
Vitstonovog mosta
- Definiše molarnu
provodljivost
- Definiše zakon o
nezavisnom
putovanju jona
- Definiše
pokretljivost jona
- Obrazlaže
konduktometrijsku
titraciju
Konverzija energije u elektrohemijskim sistemima
- Obrazlaže teoriju - Interpretira teoriju - Povezuje uzroke i
galvanskog galvanskog posljedice
elementa elementa
- Opisuje Danijelov - Analizira Danijelov
element elemenat
- Definiše Nernstovu - Piše i analizira
jednačinu Nernstovu
- Navodi jednačinu
elektrohemijski niz - Interpretira
- Definiše elektrode I elektrohemijski niz
i II vrste elemenata i
- Definiše i razumije standardni
princip rada redoks potencijal
– elektroda - Razlikuje redoks
- Opisuje Vestonov elektrode
standardni (vodonikov,
elemenat kalomelova,
- Obrazlaže Hinhidronova i
određivanje staklena)
elektromotorne sile - Analizira Vestonov
i elektrodnog standardni
potencijala elemenat
- Navodi - Analizira aparaturu
potenciometrijsku za određivanje
titraciju elektromotorne sile
- Definiše koroziju - Pravilno prati
- Razumije proces promjenu
korozije i faktore potencijala u toku
koji utiču na potenciometrijske
koroziju titracije
- Definiše - Interpretira
Faradejeve zakone Faradejeve zakone
68
Formativni ciljevi
elektrolize - Analizira
- Navodi primjenu kulonometriju i
Faradejevih zakona kulonometrijsku
- Obrazlaže titraciju
polarizaciju i - Razlikuje sistem sa
napon razlaganja polarizabilnim i
- Definiše nadnapon nepolarizabilnim
- Navodi teorijske metodama
principe - Interpretira
elektrolitičkog elektrogravimetrijs
izdvajanja metala ku metodu
- Navodi metode - Interpretira
zaštite metala od metode zaštite
korozije metala od korozije
- Obrazlaže hemijske - Analizira
izvore struje i Leklanšeov
olovni akumulator element i olovni
akumulator
Vježbe
- Opisuje postupak - Eksperimetalno - Razvija sposobnost
određivanja određuje relativni za samostalni rad
relativnog indeksa indeks prelamanja
prelamanja vazduh vazduh / tečnost
/ tečnost - Eksperimetalno
- Razumije postupak određuje procenat
određivanja šećera pomoću
procenta šećera Abeovog
metodom refraktometra i
kalibracione krive analizira rezultate
pomoću Abeovog - Eksperimetalno
refraktometra određuje procenat
- Razumije postupak alkohola pomoću
određivanja Abeovog
procenta alkohola refraktometra i
metodom analizira rezultate
kalibracione krive - Refraktometrijski
pomoću Abeovog određuje smješu
refraktometra benzen-aceton - Razvija sposobnost
- Opisuje - Određuje sastav logičkog
refraktometrijsko rastvora šećera zaključivanja
određivanje smješe metodom
benzen-aceton i kalibracione krive
fazni dijagram - Određuje
- Opisuje koncentraciju
polarimetrijsko bakra Diboskovim
određivanje kolorimetrom
sastava rastvora - Priprema rastvor
šećera metodom bakra i određuje
kalibracione krive koncentraciju Cu
- Poznaje postupak fotoelektričnim
određivanja kolorimetrom
69
Formativni ciljevi
koncentracije - Kalibriše
bakra Diboskovim spektroskop - Razvija preciznost
kolorimetrom i pomoću živine u radu
fotolektričnim lampe
kolorimetrom - Spektrofotometrijs
- Razumije princip ki određuje gvožđe
kalibrisanja - Određuje
spektroskopa provodljivost
pomoću živine Kolraušovim
lampe mostom
- Opisuje - Eksperimetalno
spektrofotometrijs određuje
ko određivanje pokretljivost jona
gvožđa - Eksperimetalno
- Opisuje postupak određuje graničnu
određivanja molarnu
provodljivosti provodljivost
Kolraušovim - Eksperimetalno
mostom izvodi
- Opisuje postupak konduktometrijsku
određivanja titraciju
pokretljivosti jona - Eksperimetalno
- Pisuje postupak određuje
određivanja elektromotornu silu
granične molarne i elektromotorni
provodljivosti potencijal
- Pisuje postupak - Određuje ph
konduktometrijske rastvora metodom
titracije kompenzacije
- Razumije princip - Mjeri ph rastvora
određivanja pomoću ph-metra
elektromotorne - Izvodi
sile i potenciometrijsku
elektromotornog titraciju jake
potencijala kiseline jakom
metodom bazom
kompenzacije - Eksperimetalno
- Razumije princip izvodi ph-metrijsku
određivanja ph titraciju
rastvora metodom - Određuje
kompenzacije Faradejevu
- Opisuje princip konstantu gasnim
rada ph-metra kulometrom
- Objašnjava - Eksperimetalno
postupak određuje
potenciometrijske iskorišćenja struje
titracije jake pri niklovanju
kiseline jakom - Izvodi
bazom kulometrijsku
- Opisuje postupak titraciju
ph-metrijske hlorovodonične
70
Formativni ciljevi
titracije kiseline
- Opisuje postupak - Elektro-
određivanja gravimetrijski
Faradejeve određuje Cu u
konstante gasnim rastvoru
kulometrom - Eksperimetalno
- Objašnjava određuje napon
postupak razlaganja u
određivanja sistemu
iskorišćenja struje Pt/H2SO4/Pt
pri niklovanju - Eksperimetalno
- Opisuje postupak izvodi
kulometrijske ampermetrijsku
titracije titraciju joda
hlorovodonične - Eksperimetalno
kiseline izvodi anodnu
- Poznaje postupak oksidaciju
elektro- aluminijuma
gravimetrijskog
određivanje Cu u
rastvoru
- Poznaje postupak
određivanja napona
razlaganja u
sistemu
Pt/H2SO4/Pt
- Opisuje postupak
ampermetrijske
titracije joda
tiosulfatom
- Opisuje postupak
anodne oksidacije
aluminijuma
(eloksiranje)
5.Okvirni spisak literature i drugih izvora

- Uvodić – Karadžić, S., Marković, M.: Fizička hemija za III i IV razred srednje škole,
Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd,2004.
- Uvodić – Karadžić, S., Marković, M.: Praktikum iz fizičke hemije za III i IV razred
srednje škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.

- Teorijska nastava predmeta se realizuje u učionici koja je opremljena: A/V
- Vježbe se realizuju u laboratoriji koja je opremljena osnovnim laboratorijskim
posuđem i hemikalijama, digestorom i sljedećim nastavnim sredstvima:
kalorimetar, Kipov aparat, termostat, krioskipski aparat, Tileov sud,
demonstracioni gasni hromatograf, radiološki detektor, zatim aparature za:
- određivanje odnosa molarnih toplota, provjeru gasnih zakona, određivanje
rastvorljivosti gasa i čvrstih supstanci, hromotografsko razdvajanje;
potenciometar, Rumkorfov induktor, elektrode, akumulator, Nernstov aparat,
71
hronometar, baterija, konduktometar, galvanometar, hinhidron, standardni
element, Pt-elektrode, pH-metar, gasni kulometar, otpornik, ampermetar,
ispravljač, magnetna mješalica, Vinklerove elektrode, olovni akumulator,
miliampermetar od 10 – 15 mA, Abeov refraktometar, polarimetar, Diboskov
kolorimetar, fotoelektrični kolorimetar, živina lampa sa transformatorom,
dvocijevni spektroskop, spektrofotometar - spekol.

učenika (referati, domaći zadaci, računski zadaci poslije svake oblasti), usmeni
odgovori učenika i opservacija rada, koja obuhvata rad u laboratoriji i vođenje
dnevnika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda.
znanja.
- Zaključna ocjena na kraju godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u


- Nastavnik: profesor hemije, diplomirani inženjer tehnologije, diplomirani
inženjer neorganske tehnologije, diplomirani fiziko-hemičar.
- Stručni saradnik: hemijski laborant ili hemijsko-tehnološki tehničar.
Znanja
Predmet Znanja
- Hemijska kinetika - Opšta I neorganska hemija - Brzina hemijske reakcije
- Gasno agregatno stanje - Fizika - Gasni zakoni
- Optička svojstva materijala - Instrumetalna analiza - Refratometrijska i
polarimetrijska analiza
72
1.2.8. INSTRUMENTALNA ANALIZA
1. Naziv predmeta: INSTRUMENTALNA ANALIZA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III 72 72
IV
Ukupno 72 72

U okviru nastave učenici:
- Stiču znanja o instrumentalnim metodama analize u hemijskoj industriji;
- Stiču znanja koja će im omogućiti da pravilno koriste literaturu i usvajaju nova
znanja iz ove oblasti;
- Uočavaju prednosti primjene instrumentalnih metoda pri ispitivanju u oblasti
neorganske i organske hemijske tehnologije;
- Ocjenjuju primjenjivost i efikasnost različitih instrumentalnih metoda u praksi;
- Razvijaju pozitivnu orjentaciju prema zanimanju;
- Osposobljavaju se da znanja stečena izučavanjem instrumentalnih analiza
aktivno i stručno primjenjuju za ispitivanje u hemijskoj industriji.
73
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Uvod
- Definiše metode - Razlikuje
analize hemijske,
- Definiše mikrobiološke,
osjetljivost, senzorne i
tačnost, instrumentalne
reproduktivnost metode analize
metode - Vrši izbor metode
- Navodi podjelu analize prema
instrumentalnih svojstvima
metoda analize supstance
- Poznaje prednosti - Upoređuje optičke
instrumentalnih metode i metode
metoda razdvajanja
- Upoređuje
hemijske i
instrumentalne
metode analize
Optičke metode
- Navodi podjelu - Upoređuje načine
optičkih metoda uzimanja uzoraka
- Objašnjava prirodu zavisno od
i svojstva agregatnog stanja i
elektromagnetnih načina isporuke
talasa materijala
- Poznaje osnovne - Uspostavlja vezu
elemente optičkih između pravilnog i
aparata stručnog uzimanja
uzoraka i tačnosti
analize
Refraktometrijska analiza
- Definiše zakon - Analizira pojavu - Razvija analitičko - Koristiti šeme
prelamanja prelamanja mišljenje Abeovog,
svjetlosti svjetlosti Pulfrikovog i
- Definiše - Računa indeks imerzionog
refraktometriju prelamanja, refraktro-metra
- Navodi vrste specifičnu i
refraktometara i molarnu refrakciju
njihovu primjenu - Analzira princip
- Navodi primjere rada refraktometra
upotrebe - Upoređuje
kvalitativne i Pulfrikov, Abeov i
kvantitativne imerzioni
refraktometrijske refraktometar
analize - Uočava značaj i
primjenu
refraktometrijske
analize
74
Formativni ciljevi
Polarimetrijska analiza
- Objašnjava pojavu - Razlikuje - Razvija preciznost
polarizacije nepolarizovanu od
svjetlosti polarizovane
- Definiše specifičnu svjetlosti
i molarnu moć - Crta Nikolovu
optičke rotacije prizmu i uočava
- Opisuje princip polarizaciju
rada polarimetra svjetlosti
- Navodi primjere - Analizira osobine
upotrebe optički aktivnih
kvalitativne i supstanci
kvantitativne - Prikazuje zavisnost
refraktometrijske specifične moći
analize u optičke rotacije od
hemijskoj talasne dužine,
industriji temperature i
rastvarača
- Crta šemu
polarimetra i
razlikuje djelove
polarimetra
- Uočava značaj i
primjenu
polarimtrijske
analize
Spektrohemijska analiza
- Definiše spektar - Uočava vezu - Šematski prikaz
elektromagnetnih između talasne podjele spektra
talasa dužine i energije preko ∆
- Navodi podjele zračenja
spektara - Razlikuje
- Definiše kontinualne,
spektrohemijske linijske i trakaste
metode analize i spektre
navodi njihovu - Razlikuje spektre
podjelu prema mehanizmu
nastajanja
(emisione i
apsorcione)
- Razlikuje vrste
spektara prema
nosiocu
- Uočava interakciju
materije i
elektomegnetnog
zračenja
- Razlikuje
spektrohemijske
metode analize
75
Formativni ciljevi
Emisiona i apsorciona spektralna analiza
- Definiše - Crta šemu - Stiče - U radu koristiti
spektroskopiju kao spektroskopa i samopouzdanje šeme spetroskopa,
instrumentalnu razlikuje djelove fotometra i
metodu instrumenta atomskog
- Poznaje princip - Razlikuje osnovne spektroskopometra
spektroskopije karakteristike
- Navodi osnovne spektralnih
djelove aparata (disperziju
spektroskopa i moć razdvajanja)
- Navodi primjere - Analizira fizičko -
upotrebe hemijske procese
kvalitativne koji se odvijaju u
spektroskopske plamenu pri
analize uvođenju supstanci
- Definiše plamenu - Crta šemu
fotometriju plamenog
- Poznaje princip fotometra i
plamene razlikuje osnovne
fotometrije djelove
- Navodi osnovne instrumenta
djelove plamenog - Analizira princip
fotometra atomske apsorcije
- Navodi primjere - Analizira
upotrebe karakteristike
kvalitativne i atomskog
kvantitativne apsorcionog
plamene sistema (izvor
fotometrije zračenja,
- Definiše atomsku atomizer,
apsorcionu detektor)
spektroskopiju - Crta šemu
- Poznaje princip atomskog
atomske apsorcionog
apsorcione sistema
spektroskopije spektrofotometra
- Navodi osnovne sa jednim i sa dva
djelove atomskog zraka i upoređuje
apsorcionog instrumente
spektrofotometra - Uočava značaj i
- Navodi primjere primjenu emisione
upotrebe AAS u i apsorpcione
metalurgiji, spektralne analize
neorganskoj
hemiji, biohemiji
itd.
Apsorciona spektrofotometrija
- Definiše zakon - Analizira
apsorcije svjetlosti spektralne
- Objašnjava pojavu energetske
apsorcije svjetlosti promjene
76
Formativni ciljevi
- Razlikuje
unutrašnju gustinu
transmisije od
unutrašnje
transmitivnosti
- Grafički
predstavlja
zavisnost
unutrašnje gustine
transmisije od
talasne dužine
Kolorimetrijska analiza
- Definiše - Izražava zavisnost - Razvija - U radu koristiti
spektrofotometriju jačine obojenja interesovanje skice i šeme
u vidljivoj i UV rastvora od prema prirodnim instrumenata
oblasti spektra koncentracije naukama
- Objašnjava princip - Razlikuje i
kolorimetrijske upoređuje
analize kolorimetre
- Poznaje vrste - Vrednuje prednosti
kolorimetara i nedostatke
(Helige vizuelne i
kolorimetar, fotoelektrične
Henerovi cilindri, kolorimetrije
Diboskov - Matematičkim
kolorimetar, izrazom
fotoelektrični predstavlja princip
kolorimetar) fotometrijske
- Poznaje princip analize
fotometrijske - Crta šemu
analize fotometara i
- Navodi osnovne razlikuje osnovne
djelove fotometra djelove
- Poznaje princip instrumenta
rada - Šematski prikazuje
spektrofotometra princip rada
- Navodi primjere spektrofotometra i
upotrebe razlikuje osnovne
kolorimetrijskih i dijelove
fotometrijskih instrumenta
određivanja u - Analizira pojavu
kvalitativnoj i apsorcije zračenja
kvantitativnoj u UV i vidljivoj
analizi oblasti spektra
- Uočava značaj i
primjenu
kolorimetrijske
analize
Infracrvena spektroskopija
- Definiše - Anlizira - Razvija analitičko
infracrvenu mehanizam mišljenje
77
Formativni ciljevi
spektroskopiju nastajanja I logičko
- Poznaje djelove infracrvenog zaključivanje
infracrvenog apsorcionog
spektrofotometra spektra uzorka
- Navodi primjere - Razlikuje osnovne
upotrebe djelove
infracrvene infracrvenog
spektroskopije u spektrofotometra
praksi (izvor zračenja,
monohrometar,
detektor)
- Uočava značaj i
primjenu IR
spektroskopske
analize
Masena spektrometrija
- Definiše masenu - Interpretira princip - Stiče radne navike - U radu koristiti
spektrometriju metode (jonizacija skice i šeme
- Poznaje princip uzorka, masenog
masene razdvajanje jona spektrometra
spektrometrije djelovanjem
- Navodi osnovne magnetnog polja,
djelove masenog detekcija jona
spektrometra prema odnosu
(sistem za mase i
unošenje uzorka, naelektrisanja)
jonski izvor, - Crta šemu masenog
magnetni spektrometra i
analizator, analizira princip
detektor) rada instrumenta
- Navodi primjere - Razlikuje vrste
upotrebe masene jona u masenim
spektrometrije u spektrima
analitičkoj hemiji - Uočava značaj i
primjenu masene
spektrometrije
Termometrija
- Definiše ''toplotne - Razlikuje
spektre'' ispitivane termogravimetrijsk
supstance u analizu,
- Navodi podjelu diferencijalnu
termometrije termijsku analizu i
- Poznaje princip termometrijske
termometrijskih titracije
metoda analize - Interpretira princip
- Navodi primjere termometrijske
upotrebe metode analize
termometrijskih - Uočava značaj i
metoda primjenu
termometrije
78
Formativni ciljevi
Hromatografske metode analize
- Definiše - Razlikuje mobilnu i - U radu koristiti
hromatografske stacionarnu fazu slike, skice i šeme
metode analize - Upoređuje principe hromatografa
- Poznaje podjelu hromatografskog
hromatografskih razdvajanja
metoda analize (raspodjela,
- Objašnjava adsorpcija, jonska
principe izmjena)
hromatografskog - Vrši klasifikaciju
razdvajanja hromatografskih
- Objašnjava princip metoda prema
razdvajanja vrsti faza i prirodi
supstanci u koloni distribucionih
- Objašnjava princip fenomena
hromatografije na - Razlikuje
hartiji adsorpcionu i
- Definiše Rf – podionu
vrijednost hromatografiju u
- Objašnjava princip koloni
razdvajanja - Razlikuje osnovne
supstanci na operacije pri
tankom sloju hromatografskom
- Poznaje teorijske razdvajanju u
osnove gasne koloni
hromatografije - Upoređuje
- Objašnjava frontalnu analizu,
retenciono analizu
ponašanje, istiskivanjem i
efikasnost kolone i eluentnu analizu
moć razvijanja - Razlikuje
- Navodi osnovne jednodimenzionaln
djelove gasnog ui
hromatografa i dvodimenzionalnu
objašnjava njihovu hromatografiju na
ulogu hartiji
- Poznaje teorijske - Razlikuje osnovne
principe visoko operacije u
rezolucione tečne hromatografiji na
hromatografije hartiji (stvaranje
- Navodi osnovne hromatograma,
djelove razvijanje
hromatografa za hromatograma,
tečnu detekcija zona)
hromatografiju - Analizira osnovne
- Definiše operacije
izmjenjivače jona razdvajanja na
- Objašnjava proces tankom sloju
izmjene jona (nanošenje uzorka,
- Poznaje aparaturu razvijanje i
za hromatografiju detekcija)
79
Formativni ciljevi
na izmjenjivačima - Razlikuje gasnu-
jona apsorpcionu i
gasnu-podeonu
hromatografiju
- Crta šemu gasnog
hromatografa i
razlikuje djelove
instrumenta
- Analizira faktore
od kojih zavisi
razdvajanje
komponenata u
gasnoj fazi
- Crta šemu tečnog
hromatografa i
razlikuje ulogu
pojedinih djelova
- Razlikuje
katjonske i
anjonske
izmjenjivače jona
- Analizira kinetiku
jonske izmjene
- Uočava značaj i
primjenu
hromatografskih
tehnika analize

- Mišović, J., Ast, T.: Instrumentalne metode hemijske analize, TMF Beograd, 1999.
- Mišović, J.: Uvod u hromatografiju, TMF Beograd, 1999.
- Uvodić – Karadžić, S., Marković M.: Fizička hemija za III i IV razred, Zavod za
udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.

- Teorijska nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena : A/V
sredstvima, grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima, šemama
aparata i uređaja.

učenika (test poslije svake oblasti) i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti

- Diplomirani inženjer neorganske tehnologije, diplomirani inženjer hemijske
tehnologije, diplomirani hemičar.
80
9.Povezanost predmeta
Znanja
Predmet Znanja
- Refraktometrija - Fizika - Prelamanje svjetlosti
- Hromatografija - Fizička hemija - Pojave na granici faza
81
1.2.9. TEHNOLOŠKE OPERACIJE I UREĐAJI
1. Naziv predmeta: TEHNOLOŠKE OPERACIJE I UREĐAJI
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III 108 72 180
IV
Ukupno 108 72 180

- Stiču osnovna znanja o mašinama, aparatima, tehnološkim operacijama i
automatizaciji procesa;
- Stiču znanja koja će im omogućiti da samostalno izvode poslove u okviru svog
zanimanja, stručno odlučuju i usvajaju nova znanja iz ove oblasti;
- Razumiju tehnološke procese;
- Razvijaju osjećaj za racionalno korišćenje materijala i vremena;
- Razvijaju osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu;
82
4. Sadržaji/ Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Uvod
- Poznaje osnovne - Razlikuje
pojmove o tehnološke
mašinama, operacije prema
aparatima i pogonskoj sili
operacijama
- Nabraja operacije,
mašine i aparate
Osnovi hidraulike
- Definiše pojam i - Upoređuje fluide - Razvija analitičko
vrste fluida prema osnovnim mišljenje
- Nabraja osnovne karakteristikama
karakteristike - Računa maseni i
fluida (gustina, zapreminski protok
pritisak, - Razlikuje režime
temperatura, strujanja fluida
viskozitet, maseni i prema
zapreminski Rejnoldsovom
protok) kriterijumu
- Objašnjava - Pravilno
zakonitosti i režime primjenjuje
strujanja fluida jednačinu
(granični sloj i kontinuiteta i
Rejnoldsov Bernulijevu
kriterijum) jednačinu
- Razumije jednačinu
kontinuiteta i
Bernulijevu
jednačinu
Transport materijala
Razumije operaciju - Razlikuje - Razvija - Koristiti šeme
transporta i njen hidraulični od odgovornost u uređaja koji se
značaj, kao i način pneumatskog izvršavanju koriste za transport
rada uređaja koji se transporta zadataka materijala
za to koriste - Obrazlaže na
primjeru značaj
pogonske sile za
transport fluida
- Upoređuje crpke
prema namjeni i
vrsti fluida
- Analizira rad crpki
- Razlikuje princip
sabirnog i rasturnog
pneumatskog
transporta
- Razlikuje vrste
transporta čvrstog
materijala
83
Formativni ciljevi
(horizontalni, kosi i
vertikalni)
- Upoređuje principe
rada transportera
- Analizira rad
transportera
- Uočava značaj
operacije
transoprta
materijala u
industriji
Sitnjenje i prosijavanje
- Razumije operaciju - Pravilno koristi - Koristiti šeme
sitnjenja i pojmove sitnjenja i uređaja za
prosijavanja, kao i prosijavanja sitnjenje i
način rada uređaja - Razlikuje uređaje prosijavanje
koji se za to koriste za sitnjenje i - Posjeta
prosijavanje prema industrijskom mlinu
stepenu sitnjenja i
prosijavanja
(drobilice, mlinovi,
sjeckalice, sita)
- Pronalazi sličnosti i
razlike među
uređajima za
sitnjenje i
prosijavanje
- Analizira rad
uređaja za
sitnjenje i
prosijavanje
- Uočava značaj
operacija sitnjenja
i prosijavanja u
industriji
Miješanje
- Razumije operaciju - Razlikuje vrste - Uviđa važnost - Koristiti šeme
miješanja, kao i mješalica za zaštite na radu uređaja za
način rada uređaja tečnosti miješanje
koji se za to koriste - Analizira rad
uređaja za
miješanje
- Uočava značaj
operacije
miješanja u
industriji
- Razdvajanje faza
- Razumije operacije - Razumije operaciju - Razvija - Koristiti šeme
taloženja, taloženja, sistematičnost u uređaja za
filtriranja i filtriranja i radu filtriranje i
centrifugiranja, centrifugiranja centrifugiranje
84
Formativni ciljevi
kao i način rada - Razlikuje uređaje
uređaja koji se za za filtriranje
to koriste - Razlikuje uređaje
za centrifugiranje
- Analizira rad
uređaja za
filtriranje i
centrifugiranje
- Uočava značaj i
primjenu
taloženja,
filtriranja i
centrifugiranja u
industriji
Fenomeni prenosa toplote
- Definiše pojmove - Pravilno koristi
temperature i pojmove
toplote temperature i
- Poznaje izvore i toplote
nosioce toplote - Razlikuje izvore i
- Razumije načine i nosioce toplote
zakone prenosa - Razlikuje načine
toplote prenosa toplote
(provođenje, karakteristične za
miješanje i određene
zračenje) materijale
- Pravilno
primjenjuje zakone
prenosa toplote
Razmjena toplote
- Razumije operaciju - Razlikuje vrste - Koristiti šeme
razmjene toplote, razmjenjivača razmjenjivača
kao i način rada toplote toplote
uređaja koji se za - Analizira rad
to koriste razmjenjivača
toplote
- Uočava značaj
operacije razmjene
toplote u industriji
Hlađenje
- Razumije operaciju - Razlikuje vrste - Koristiti šeme
hlađenja, kao i hladnjaka uređaja za
uređaje koji se za - Analizira rad hlađenje
to koriste uređaja za
hlađenje
- Uočava značaj
operacije hlađenja
u industriji
Ukuvavanje
- Razumije operacije - Razlikuje vrste - Koristiti šeme
ukuvavanja, kao i ukuvača ukuvača
85
Formativni ciljevi
način rada uređaja - Analizira rad
koji se za to koriste ukuvača
- Uočava značaj
operacije
ukuvavanja u
industriji
Destilacija i rektifikacija
- Poznaje tipove - Interpretira princip - Stiče naviku - Koristiti šeme
tečnih smješa i destilacije i održavanja radnog uređaja za
zakone kojima se rektifikacije prostora destilaciju i
pokoravaju - Razlikuje vrste rektifikaciju
- Objašnjava fazni i uređaja za
ravnotežni destilaciju (pod
dijagram atmosferskim
- Razumije operaciju pritiskom, pod
destilacije i vakuumom, sa
rektifikacije, kao i vodenom parom)
način rada uređaja - Razlikuje vrste
koji se za to koriste rektifikacionih
kolona
- Analizira rad
uređaja za
destilaciju i rad
rektifikacionih
kolona
- Uočava značaj
operacije
destilacije i
rektifikacije u
industriji
Fenomeni prenosa mase
- Definiše pojam - Pravilno
difuzije upotrebljava pojam
- Razumije difuzije
mehanizam - Razlikuje
prenosa mase i mehanizme
zakon difuzije prenosa mase
- Pravilno
primjenjuje zakon
difuzije
Vlaženje
- Definiše apsolutnu i - Razlikuje apsolutnu
relativnu vlažnost od relativne
vazduha vlažnosti
- Objašnjava - Primjenjuje
dijagram vlažnosti metode za
vazduha određivanje
- Razumije metode vlažnosti vazduha
određivanja - Analizira rad
vlažnosti vazduha kondicionera
- Razumije značaj - Uočava značaj
86
Formativni ciljevi
kondicioniranja kondicionaranja
vazduha, kao i vazduha u industriji
način rada
kondicionera
Sušenje
- Razumije operaciju - Razlikuje vrste
sušenja, kao i način sušnica koje se
rada uređaja koji koriste u industriji
se za to korist - Analizira rad
sušnica
- Uočava značaj
operacije sušenja u
industriji
Rastvaranje i kristalizacija
- Objašnjava - Planira uslove
dijagram kristalizacije
rastvorljivosti koristeći dijagram
- Razumije operaciju rastvorljivosti
kristalizacije, kao i - Razlikuje vrste
način rada uređaja uređaja koji se
koji se za to koriste koriste za
kristalizaciju
- Analizira rad
kristalizatora
- Uočava značaj
operacije
kristalizacije u
industriji
Ekstrakcija
ekstrakcije, kao i uređaja koji se
način rada koji se koriste za
za to koriste ekstrakciju
- Analizira rad
ekstraktora
- Uočava značaj
operacije
ekstrakcije u
industriji
Apsorpcija
apsorpcije, kao i uređaja koji se
način rada uređaja koriste za
koji se za to koriste apsorpciju
- Analizira rad
apsorbera
- Uočava značaj
operacije
apsorpcije u
industriji
87
Formativni ciljevi
Adsorpcija
adsorpcije, kao i uređaja koji se
način rada uređaja koriste za
koji se za to koriste adsorpciju
- Analizira rad
uređaja za
adsorpciju
- Uočava značaj
operacije
adsorpcije u
industriji
Automatska regulacija procesa
- Upoznaje i - Razlikuje
razumije pojam parametre i
automatske promjenljive
regulacije procesa
- Upoznaje i - Analizira rad
razumije pojam mjernog, izvršnog i
regulisanog procesa regulacionog
- Navodi parametre i elementa
promjenljive - Uočava značaj
procesa automatizacije
- Navodi i definiše procesa
pojam mjernog,
izvršnog i
regulacionog
elementa
- Objašnjava princip
rada mjernog,
izvršnog i
regulacionog
elementa
Vježbe
- Upoznaje se sa - Preračunava
uređajima i veličine iz jedinica
opremom hemijske jednog mjernog
industrije, izvorima sistema u jedinice
opasnosti i drugog sistema
mjerama zaštite - Mjeri pritisak fluida
- Poznaje osnovne i manometrom sa
izvedene jedinice tečnostima i
SI sistema i Burdonovim
nesistemske manometrom
jedinice koje su u - Određuje protok
svakodnevnoj tečnosti i
upotrebi izračunava brzinu
- Poznaje različite kretanja tečnosti
instrumente za kroz cijevni vod
mjerenje pritiska - Određuje protok
gasa pomoću
88
Formativni ciljevi
- Razumije princip gasnog sata i
rada manometara izračunava srednju
- Razumije princip brzinu proticanja
mjerenja protoka gasa
preko zapremine i - Određuje protok
vremena isticanja tečnosti prigušnom
fluida pločom
- Razumije princip - Mjeri protok fluida
mjerenja protoka pomoću rotametra
preko brzine - Određuje režim
kretanja fluida kretanja fluida
(prigušna ploča) preko Rejnoldsovog
- Razumije mjerenje kriterijuma
protoka fluida - Određuje stepen
rotametrom iskorišćenja
- Opisuje postupak centrifugalne crpke
određivanja režima - Određuje vakuum
kretanja fluida koji stvara
- Razumije princip laboratorijska
određivanja vakuum crpka pri
stepena određenoj brzini
iskorišćenja strujanja fluida
centrifugalne crpke - Vrši
- Razumije princip granulometrijsku
određivanja analizu
vakuuma kod prosijavanjem na
laboratorijske standardnom
vakuum crpke sistemu sita
- Razumije princip - Mjeri temperaturu
granulometrijske pomoću
analize dilatacionih i
- Poznaje različite manometarskih
vrste termometara termometara,
- Razumije princip termometara sa
rada termometara trajnom
- Razumije princip deformacijom,
baždarenja termoelemenata,
termometara termokolor
- Opisuje princip termometra i
rada parnog kotla zračnog pirometra
- Razumije princip - Baždari
određivanja termoelement
koeficijenta živinim
prolaza toplote termometrom
- Razumije princip - Prati postupak
određivanja stepen proizvodnje vodene
a koncentrisanja pare električnim
rastvora u ukuvaču parnim kotlom
sa kratkim - Određuje
vertikalnim koeficijent prolaza
cijevima toplote sa pare na
89
Formativni ciljevi
- Razumije princip vazduh kroz
određivanja dvoslojan
toplotnih gubitaka cilindričan zid
tokom ukuvavanja - Određuje stepen
- Opisuje destilaciju koncentrisanja
tečnih smješa koje rastvora u ukuvaču
se potpuno sa kratkim
miješaju vertikalnim
- Razumije princip cijevima
određivanja - Određuje toplotne
efikasnosti gubitke tokom
rektifikacione ukuvavanja
kolone - Vrši destilaciju
- Razumije princip tečnih smješa koje
određivanja se potpuno
vlažnosti vazduha miješaju
metodom tačke - Određuje
rose i metodom efikasnost
adijabatske prave rektifikacione
- Razumije princip kolone
određujivanja - Određuje vlažnost
brzine sušenja vazduha metodom
vlaknastog tačke rose i
materijala u metodom
etažnoj sušnici adijabatske prave
- Opisuje postupak - Određuje brzinu
određivanja sušenja vlaknastog
stepena materijala u
iskorišćenja etažnoj sušnici
kristalizatora - Određuje stepen
- Opisuje postupak iskorišćenja
određivanja mase kristalizatora
rastvorenog ugljen- - Određuje masu
dioksida u vodi u rastvorenog ugljen-
tornju za dioksida u vodi u
apsorpciju tornju za
- Opisuje postupak apsorpciju
određivanja brzine - Određuje brzinu
adsorpcije adsorpcije
metilenskog plavog metilenskog plavog
na silikagelu ili na silikagelu ili
aktivnom uglju aktivnom uglju
- Objašnjava - Prati automatsku
automatsku regulaciju
regulaciju temperature u
temperature otvorenom ukuvaču
- Razumije princip - Određuje statičku i
određivanja dinamičku
statičke i karakteristiku
dinamičke regulatora
karakteristike
90
- Cvijović, S., Končar-Đurđević, S., Cvijović, R.: Mašine, aparati i operacije, Zavod
za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd
- Ivanović, D., Dobričanin, M.: Praktikum iz mašina, aparata i operacija u hemijskoj
industriji, Naučna knjiga - Beograd i Zavod za udžbenike - Novi Sad
- Sadibašić, A.: Praktikum za automatsku kontrolu procesa, Zavod za udžbenike i
nastavna sredstva, Beograd

sredstvima, grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima, šemama
mašina i aparata.
- Vježbe se realizuju u laboratoriji za mašine, aparate i operacije koja je
opremljena osnovnim laboratorijskim posuđem i hemikalijama i sljedećim
instrumentima i mašinama: U-manometar, Burdonov manometar, rotametar,
gasni sat, prigušna ploča, centrifugalna crpka, laboratorijska vakuum crpka, ručni
mlin sa kuglama, sistem standardnih sita, filter presa, dilatacioni i manometarski
termometri, termometri sa trajnom deformacijom, termoelementi, termokolor
termometri, zračni pirometri, parni kotao, kondenzator, otvoreni i zatvoreni
ukuvač, rektifikaciona kolona, kolona sa punjenjem za apsorpciju.

učenika (test poslije svake oblasti), usmeni odgovori učenika i opservacija rada,
koja obuhvata praktični rad u laboratoriji i vođenje dnevnika. Učenik mora biti

tehnologije, diplomirani inženjer organske tehnologije.
- Stručni saradnik: hemijski laborant, hemijsko-tehnološki tehničar.
Znanja
Predmet Znanja
- Pojave na granici faza - Fizička hemija - Hromatografsko određivanje
- Šeme uređaja - Tehničko crtanje sa - Tehnički crtež i mašinski
mašinskim elementima elementi
- Rastvaranje, kristalizacija - Opšta i neorganska hemija - Rastvorljivost, dobijanje
ekstakta, prečišćavanje
supstanci
91
1.2.10. ISPITIVANJE U TEHNOLOŠKOJ PROIZVODNJI
1. Naziv predmeta: ISPITIVANJE U TEHNOLOŠKOJ PROIZVODNJI
2. Broj časova prema godinama obrazovanja i vrstama nastave
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III
IV 33 33
Ukupno 33 33

- Sticanje znanja o metodama za ispitivanje sirovina, poluproizvoda i gotovih
proizvoda;
- Sticanje znanja o svojstvima supstanci, njihovim promjenama, procesima i
zakonitostima na kojima se zasnivaju metode ispitivanja;
- Osposobljavanje učenika da primjenjuju metode ispitivanja materijala;
- Razvijanje analitičkog mišljenja kod učenika;
- Razvijanje sposobnosti za povezivanje teorijskog i praktičnog rada;
- Razvijanje urednosti, sistematičnosti, tačnosti i preciznosti pri radu.
92
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Uvod
- Definiše značaj - Razumije fizička,
vrste i metode hemijska i
ispitivanja matematička
materijala ispitivanja
materijala
I Standardizacija
- Upoznaje pojam, - Razlikuje domaće i - Razvija - Standardi
vrste i značaj međunarodne motivisanost za
standardizacije standarde predmet
- Uočava
neophodnost i
značaj uvođenja
standarda
II Uzimanje uzorka
- Upoznaje načine - Upoređuje načine - Razvija - Uzorak materijala
uzimanja i čuvanja uzimanja uzoraka samostalnost sa podacima
uzoraka i nabraja zavisno od
podatke koje agregatnog stanja i
moraju da sadrže načina isporuke
materijala
- Uspostavlja vezu
između pravilnog i
stručnog uzimanja
uzoraka i tačnosti
analize
III Ispitivanje vode
- Nabraja i definiše - Interpretira način - Boca za uzimanje
parametre analize uzimanja uzorka uzoraka vode
vode i njihov vode
značaj - Razlikuje fizička i
- Objašnjava hemijska
uzimanje uzoraka ispitivanja vode
vode, pojave i - Upoređuje
jednačine na karbonatnu i
kojima se zasniva nekarbonatnu,
njihovo ispitivanje prolaznu i
neprolaznu tvrdoću
- Razlikuje p i m-
alkalitet
- Razlikuje hloride i
aktivni CL2
- Razlikuje BPK i HPK
IV Ispitivanje goriva i maziva
- Definiše i - Razlikuje goriva po - Razvija moć - Boca i kašika za
klasifikuje goriva i porijeklu i zapažanja uzimanje uzoraka
maziva agregatnom stanju tečnih goriva
- Nabraja i definiše - Interpretira načine
parametre analize uzimanja uzoraka
93
Formativni ciljevi
goriva i maziva i goriva
njihov značaj - Upoređuje pojam
- Objašnjava grube i higroskopne
uzimanje uzoraka vlage
goriva i maziva, - Uviđa značaj i
pojave i jednačine svrhu određivanja
na kojima se pojedinih
zasniva njihovo parametara
ispitivanje
V Ispitivanje gasova
- Navodi sastav i - Interpretira način - Razvija analitičko - Hempelova i
vrste analiza uzimanja uzoraka mišljenje Vinklerova bireta
gasovnih goriva goriva
- Upoređuje princip
apsorpcionih i
postupaka
sagorijevanja i
ekspolozija
- Razlikuje rastvore
za apstorciju
pojedinih gasova u
Orsatovom aparatu
VI Ispitivanje tehničkih kiselina
- Objašnjava način - Interpretira - Razvija moć
uzimanja uzoraka uzimanja uzoraka zapažanja
kiselina, parametre kiselina
analize i njihov - Upoređuje
značaj određivanje
procentne
koncentracije
kiselina pomoću
gustine i titracijom
- Hemijske i
matematičke
jednačine na
kojima se zasniva
proračun sastojaka
VII Ispitivanje tehničkih baza
- Objašnjava - Interpretira način
uzimanje uzoraka uzimanja baza
tehničkih baza, - Upoređuje
pojave i jednačine uzimanje uzoraka
na kojima se baza pri različitim
zasniva njihovo načinima isporuke
ispitivanje - Piše hemijske i
matematičke
jednačine na
kojima se zasniva
proračun sastojaka
baza
94
Formativni ciljevi
VIII Ispitivanje vještačkih đubriva
- Definiše i - Razlikuje vrste
klasifikuje đubriva i
vještačka đubriva parametre koji se
- Objašnjava način kod njih ispituju
uzimanja uzoraka - Interpretira način
đubriva, parametre uzimanja uzoraka
analize i njihov đubriva
značaj - Analizira pojave i
jednačine na
kojima se zasniva
ispitivanje đubriva
IX Ispitivanje cementa
- Definiše vrste i - Interpretira način
osobine cementa; uzimanja uzoraka
- Objašnjava način cementa
uzimanja uzoraka - Razlikuje fizičke i
cementa, hemijske metode
parametre analize i ispitivanja cementa
njihov značaj - Analizira pojave i
jednačine na
kojima se zasniva
određivanje
parametara analize
đubriva
X Ispitivanje uljarica, masti i ulja
- Definiše masti i - Interpretira način - Brine o zdravlju - Lopatice i
ulja i njihov sastav uzimanja uzoraka razdjeljivač
- Objašnjava uljarica, masti i
uzimanje uzoraka ulja
uljarica, masti i - Razlikuje pojam i
ulja, uvodi značenje
parametre analize i kiselinskog,
njihov značaj saponifikacionog,
estarskog jodnog
broja
- Analizira pojave
jednačine na
kojima se zasniva
analiza masti i ulja
- Uočava vezu
između vrijednosti
parametara i
kvaliteta i vrste
masti i ulja
XI Ispitivanje sapuna i deterdženata
- Definiše sapune i - Interpretira i - Brine o okolini - Šematski prikaz
detrđžente i upoređuje način sječenja uzoraka
njihove sastojke uzimanja uzoraka sapuna
- Objašnjava sapuna i - Uzorci sapuna i
95
Formativni ciljevi
uzimanje uzoraka detrđženata detrdženata
sapuna i - Analizira pojave
detdženata, jednačine na
parametre analize i kojima se zasniva
njihov značaj ispitivanje sapuna i
detrdženata
- Analizira pojave
jednačine na
kojimas e zeasniva
ispitivanje sapuna i
detrdženata
- Upoređuje
postupak
parafinskog kolača
i ekstrakcioni
postupak za
određivanje
ukupnih masnih
kisjelina
- Razlikuje ukupne,
slobodne i vezane
alkalije
XII Ispitivanje ugljenih hidrata
- Definiše ugljene - Interpretira način - Razvija moć
hidrate, njihovu uzimanja uzoraka zapažanja
podjelu i osobine šećera i brašna
- Objašnjava - Analizira pojave i
uzimanje uzoraka jednačine na
šećera i brašna, kojima se zasniva
parametre analize i analiza šećera i
njihov značaj brašna
- Upoređuje princip
volumetrijskog i
polarimetrijskog
određivanja
saharoze
XIII Ispitivanje prerađevina od voća i povrća

- Objašnjava način - Inerpretira i
uzimanja uzoraka upoređuje način
prerađevina od uzimanja uzoraka
voća i povrća, prerađevina od
parametre analize i voća i povrća
njihov značaj zavisno od
pakovanja
- Analizira pojave i
jednačine na
kojima se zasniva
analiza prerađevina
od voć a i povrća
96
Formativni ciljevi
XIV Ispitivanje mlijeka
- Definiše sastojke - Interpretira način - Uviđa ljepotu svog - Mješalica za
mlijeka i vrste uzimanja uzoraka zanimanja mlijeko
mliječnih proizvoda mlijeka
- Objašnjava način i - Analizira pojave
pribor za uzimanje jednačine na
uzoraka mlijeka, kojima se zasniva
parametre analize i analiza mlijeka
njihov značaj - Upoređuje
određivanje gustine
mlijeka
laktodenzimetrom i
piknometrom

- Olga Jovanović – Vitorović, Vladimir Rekalić: Ipitivanje u tehnološkoj proizvodnji
sa praktikumom, Zavod za udžbenika i nastavna sredstva, Beograd, 2003.
- Ljiljana Kostić – Gvozdenović, Rozalija Ninković: Neorganska hemijska tehnologija
sa praktikumom za vježbe, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd,
2004.
- Ljubica P. Vrhovac: Organska hemijska tehnologija, Zavod za udžbenike i
nastavna sredstva, Beograd, 2003.

- T - posuđe i pribor za uzimanje uzoraka, šeme;
- P – osnovno laboratorijsko posuđe, hemikalije, tehnička analitička vaga, sita,
kalormetar, piknometar, areametar, aparat po Markusonu, Englerov viskozimetar,
hronometar, Orstatov aparat, Vikatov aparat, Soksletov aparat, saharimetar, ph –
metar.
7. Obavezni način provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

učenika (test poslije svake oblasti), usmeni odgovori učenika i opservacija rada,
koja obuhvata praćenje praktičnog rada i vođenje dnevnika. Učenik mora biti

- dipl. ing. neorganske tehnologije
- dipl. ing. hemijske tehnologije
97
Znanja
Predmet Znanja
- Ispitivanje tehničkih baza, - Opšta i neorganska hemija - Kiseline, baze i soli
kiselina i vještačkih
đubriva
- Ispitivanje cementa - Neorganska hemija - Jedinjena aluminijuma i
silicijuma
- Ispitivaje masti, ulja, - Organska hemija - Struktura masti, ulja,
sapuna i detrdženata sapuna i detrdženata
98
1.2.11. ELEKTROANALITIČKE METODE
1. Naziv predmeta: ELEKTROANALITIČKE METODE
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III
IV 66 66 132
Ukupno 66 66 132

- Stiču teorijska znanja o elektroanalitičkim metodama analize u hemijskoj
industriji;
- Stiču teorijska znanja koja će im omogućiti da pravilno koriste literaturu i
usvajaju nova znanja iz ove oblasti;
- Uočavaju prednosti i nedostatke primjene elektroanalitičkih metoda pri
ispitivanju u oblasti neorganske i organske hemijske tehnologije;
- Ocjenjuju primjenjivost i efikasnost različitih elektroanalitičkih metoda u praksi;
- Razvijaju pozitivnu orjentaciju prema zanimanju;
- Osposobljavaju se da znanja stečena izučavanjem elektroanalitičkih analiza
aktivno i stručno primjenjuju za ispitivanje u hemijskoj industriji.
99
4. Sadržaji/ Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Uvod
- Definiše elektrode, - Razlikuje elektrode - Razvija pozitivan
elektrohemijsku I, II i III vrste stav prema učenju
ćeliju, elektrodni - Rješava računske
potencijal zadatke primjenom
- Navodi podjelu Nernstove
elektroda jednačine
- Razumije
Nernstovu
jednačinu
Konduktometrija
- Definiše otpornost, - Razlikuje direktnu
provodnost, konduktometriju i
provodljivost i konduktometrijske
konstantu ćelije titracije
- Navodi podjelu - Poredi
konduktometrije provodljivost
- Objašnjava princip elektrolita i metala
rada - Interpretira uticaj
konduktometrijske različitih faktora
ćelije na provodljivost
- Poznaje princip provodnika I i II
konduktometrijske vrste
titracije - Razlikuje titracione
- Razumije titraciju krive za kiselo-
u kiselo-baznim bazne sisteme i
sistemima sisteme hemijske
- Razumije titraciju izmjene
u sistemima - Rješava računske
hemijske izmjene zadatke iz
- Poznaje provodljivosti
ograničenja - Uočava značaj i
primjene primjenu
konduktometrije konduktometrije
Oscilometrija
- Objašnjava - Analizira ponašanje
ponašanje jona elektrolita, u
elektrolita u električnom polju
električnom polju visoke frekvencije
visoke frekvencije - Interpretira princip
- Poznaje princip oscilometrijske
oscilometrijske titracije
titracije - Razlikuje oblike
- Navodi primjenu titracionih krivih
oscilometrijske - Uočava značaj i
titracije primjenu
oscilometrijskih
titracija
100
Formativni ciljevi
Potenciometrija
- Navodi indikatorske - Razlikuje Referat:
elektrode indikatorske - Hronopotenciome-
- Objašnjava princip elektrode tija
potenciometrijske - Razlikuje djelove
titracije aparature za
- Opisuje aparaturu potenciometrijske
za titracije
potenciometrijsku - Razlikuje metode
titraciju za određivanje
- Razumije završne tačke
potenciometrijske titracije (grafička
titracije u kiselo- metoda, metoda
baznim sistemima, diferencijalne krive
sistemima hemijske i metoda unaprijed
izmjene i redoks izračunate završne
sistemima tačke)
- Navodi primjenu - Analizira titracione
potenciometrijskih krive
titracija - Uočava značaj
potenciometrijskih
titracija u analitici.
Elektrogravimetrija
- Definiše napon - Razlikuje elektrode
razlaganja, za
polarizaciju i elektrogravimetrij-
depolarizaciju ka određivanja
elektroda - Analizira način
- Objašnjava princip određivanja napona
elektrogravimetrijs razlaganja preko
ke metode krive struja-napon
- Opisuje aparaturu - Uočava primjenu
za Omovog zakona na
elektrogravimetrijs polarizovano,
ku analizu odnosno
- Navodi primjenu nepolarizovano
elektrogravimetrijs stanje elektroda
ke analize - Razlikuje djelove
aparature za
elektrogravimetrijs
ku analizu
- Uočava značaj i
primjenu
elektrogravimetrijs
ke analize
Polarografija
- Definiše - Interpretira princip - Razvija analitičko Referat:
polarografsku polarografske mišljenje - Novije metode
metodu metode preko polarografije
- Objašnjava princip grafika zavisnosti
rada kapljuće jačine struje od
101
Formativni ciljevi
živine elektrode potencijala i
(KŽE) zavisnosti granične
- Razumije difuzione struje od
Ilkovičevu koncentracije
jednačinu ispitivane
- Objačnjava princip supstance
polarografske - Razlikuje
analize migracionu,
- Opisuje aparaturu rezidualnu,
za polarografsku difuzionu i graničnu
analizu struju
- Navodi primjenu - Interpretira izgled,
polarografije ulogu i polarizaciju
KŽE i način
nastajanja
polarografskog
talasa
- Razlikuje djelove
aparature za
polarografsku
analizu
- Uočava značaj i
primjenu
polarografije
Amperometrija
- Definiše metodu - Interpretira Referat:
amperometrije određivanje radnog - Hrono-ampero-
- Objašnjava izbor napona analizom metrija
radnog napona krive jačina struje-
amperometrijske napon
titracije - Razlikuje tehnike
- Objašnjava princip amperometrijskih
amperometrijske titracija
titracije sa jednom - Poredi rad
radnom aparature sa radom
elektrodom, kao i za polarografsko
aparaturu određivanje
- Objašnjava princip - Interpretira princip
amperometrijske amperometrijske
titracije sa dvije titracije sa jednom
radne elektrode, radnom elektrodom
kao i aparaturu - Interpretira princip
amperometrijske
titracije sa dvije
radne elektrode
- Uočava značaj i
primjenu
amperometrije
Striping analiza
- Definiše metodu - Razlikuje faze Referat:
stripin voltametrije striping analize - Određivanje Zn, Pb
102
Formativni ciljevi
- Objašnjava princip (akumulacija jona i i Cu pomoću
striping analize anodno striping analize
- Navodi primjenu rastvaranje)
striping analize - Interpretira princip
striping analize
- Uočava značaj i
prmjenu striping
analize
Vježbe
- Opisuje postupak - Određuje otpor u - Učenici se dijele u
konduktometrijske toku grupe
titracije: konduktometrijske
- Sumporne kiseline titracije - Svaki učenik vodi
sa natrijum - Na osnovu dnevnik na bazi
hloridom; dobijenih rezultata unaprijed datih
- Sirćetne kiseline sa računa masu i uputstava od
natrijum hloridom; koncentraciju, strane nastavnika
- Sirćetne kiseline sa sumporne kiseline, praktične nastave
amonijum sirćetne kiseline i
hloridom; olovo(II)nitrata
- Olovo(II)nitrata sa - Analizira krive
kalijum hloridom dobijene
- Opisuje postupak konduktometrijsko
oscilometrijske m titracijom
titracije - Mjeri struju u toku
hlorovodonične oscilometrijske
kiseline sa natrijum titracije
hidroksidom - Analizira krivu
- Opisuje postupak oscilometrijske
kulonometrijske titracije
titracije - Mjeri struju,
hlorovodonične vrijeme i ph u toku - Povezuje uzroke i
kiseline katodno kulonometrijske posledice
generisanim titracije
hidroksidnim hlorovodonične
jonima, primjenom kiseline katodno
potenciometrijske generisanim
metode hidroksidnim
određivanja jonima
završne tačke - Mjeri struju i
- Opisuje postupak vrijeme u toku
kulonometrijske kulonometrijske
titracije hidrazina titracije hidrazina
anodno anodno
generisanim jodom generisanim jodom
primjenom - Mjeri struju i
vizuelne metode vrijeme u toku
određivanja kulonometrijske
završne tačke titracije
- Opisuje postupak askorbinske
kulonometrijske kiseline
103
Formativni ciljevi
titracije - Rješava računske
askorbinske zadatke primjenom
kiseline primjenom Faradejevih zakona
vizuelne metode - Baždari ph-metar
određivanja pomoću pufera
završne tačke - Mjeri elektrodni
- Opisuje postupak potencijal rastvora
mjerenja ph poznate - Razvija analitičnost
primjenom koncentracije i logično mišljenje
staklene elektrode - Određuje ph-
- Navodi osnovne vrijednost rastvora
djelove ph-metra - Eksperimentalno
- Opisuje postupak izvodi titraciju
potenciometrijske fosforne kiseline
titracije fosforne natrijum
kiseline natrijum hidroksidom
hidroksidom - Crta i analizira
- Opisuje postupak krivu
potenciometrijske potenciometrijske
titracije smješe titracije
oksalne i ćilibarne - Određuje I i II
kiseline u završnu tačku
nevodenoj sredini titracije
kalijum - Računa konstante
hidroksidom disocijacije i masu
- Opisuje postupak fosforne kiseline
potenciometrijske - Eksperimentalno
titracije hlorida i izvodi titraciju
jodida srebro smješe oksalne i
nitratom ćilibarne kiseline u
- Opisuje postupak nevodenoj sredini
potenciometrijske kalijum
titracije gvožđa hidroksidom
permanganatom i - Računa masu
kompleksonom oksalne i ćilibarne
- Opisuje postupak kiseline
određivanja bakra - Određuje napon
pri konstantnom kliznim katodnim
naponu elektrode potenciometrom
polarografske izvodi titraciju
analize legure hlorida i jodida
kadmijum-cink srebro nitratom
- Opisuje postupak primjenom tehnike
amperometrijske titracije na nulu
titracije olova - Računa masu
kalijum hromatom prisutnih hlorida i
- Opisuje postupak jodida
biampermetrijske - Eksperimentalno
titracije antimona izvodi
kalijum boratom potenciometrijsku
104
Formativni ciljevi
titraciju gvožđa
kalijum
permanganatom
- Eksperimentalno
izvodi
potenciometrijsku
titraciju gvožđa
kompleksonom
- Određuje završnu
tačku na
titracionoj krivoj
- Eksperimentalno
vrši elektrolizu
rastvora bakra do
promjene boje
- Računa masu
izdvojenog bakra
- Određuje
osjetljivost
polarografa
odabirom
odgovarajućeg
otpora
- Snima polarogram
osnovnog
elektrolita
- Analizira snimljen
polarogram i vrši
kvalitativna
određivanja preko
polutalasnog
potencijala
grafičkom
metodom
- Određuje visinu
talasa i crta
kalibracionu pravu
na osnovu koje
određuje masu
kadmijuma i cinka
- Eksperimentalno
izvodi titraciju
olova kaljum
hromatom sa
jednom
indikatorskom
elektrodom
- Crta krivu
amperometrijske
titracije i određuje
završnu tačku
105
Formativni ciljevi
titracije
- Računa masu olova
- Eksperimentalno
izvodi
biampermetrijsku
titraciju antimona
kalijum boratom
- Crta krivu
biamperometrijske
titracije i određuje
završnu tačku
titracije
- Računa masu
antimona
Kulonometrija
- Poznaje princip - Razlikuje
kulonometrije kulonometriju pri
- Poznaje Faradejeve konstantnoj struji i
zakone kulonometriju pri
- Obrazlaže konstantnom
kulonometrijsko naponu
određivanje i - Razlikuje djelove
kulonometrijske kulonometra i
titracije njihovu ulogu
- Objašnjava - Analizira rad
aparaturu za kulonometra
kulonometrijske - Interpretira način
titracije određivanja radnog
- Navodi primjenu napona kod
kulonometrijskih potenciometrijske
titracija kulonometrije
- Analizira primarnu i
sekundarnu
potenciometrijsku
kulonometriju
- Uočava prednosti
kulonometrijskih
titracija
II grupa periodnog sistema elemenata
II grupe zemnoalkalnih
(zemnoalkalni metala
- Navodi najvažnija jedinjenja
jedinjenja zemnoalkalnih
zemnoalkalnih metala (kalcijuma i
metala i postupke magnezijuma)
primjenu
zemnoalkalnih
106
Formativni ciljevi
metala
III grupa periodnog sistema elemenata
- Poznaje osobine - Upoređuje osobine
elemenata III grupe elemenata III grupe
- Navodi najvažnija - Analizira proces
jedinjenja dobijanja
aluminijuma i aluminijuma i
postupke njihovog jedinjenja
dobijanja aluminijuma
- Uočava značaj i
primjenu
aluminijuma
IV grupa periodnog sistema elemenata
IV grupe i poznaje elemenata IV grupe
elemenata IV grupe jedinjenja
i postupke njihovog elemenata IV grupe
dobijanja (ugljenik, silicijum,
olovo, kalaj,
antimon)
- Uočava značaj i
primjenu
elemenata IV grupe
V grupa periodnog sistema elemenata
V grupe i poznaje elemenata V grupe
elenmenata V jedinjenja
grupe i postupke elemenata V grupe
njihovog dobijanja (azot i fosfor)
- Uočava značaj i
primjenu
elemenata V grupe
VI grupa periodnog sistema elemenata
- Nabraja elemente - Upoređuje osobine Referat:
VI grupe i poznaje elemenata VI grupe - Oksidi sumpora kao
njihove osobine - Analizira postupke zagađivači
jedinjenja VI grupe elemenata i
i postupke njihovog jedinjenja
dobijanja elemenata VI grupe
(sumpor)
- Uočava značaj i
primjenu
elemenata VI grupe
107
Formativni ciljevi
VII grupa periodnog sistema elemenata
VII grupe (halogeni halogenih
elementi) i poznaje elemenata
- Upoznaje osobine i dobijanje hlora i
značaj oksi kiselina hlornih jedinjenja
hlora (halogenovodonik i
oksi kiseline)
- Uočava značaj i
primjenu halogenih
elemenata
Prelazni metali
- Poznaje opšte - Upoređuje osobine Referat:
karakteristike prelaznih metala - Dobijanje Fe u
prelaznih metala - Uočava značaj i visokoj peći
primjenu prelaznih
metala

- Jovanović M., Jovanović V.: Elektroanalitička hemija, Tehnološko-metalurški
fakultet, Beograd, 1998.
- Despić A., Dražić D., Tatić Janjić O.: Osnovi elektrohemije, Naučna knjiga,
Beograd, 1997.
- Živković P., Pješčić M., Đorđević S.: Elektrohemija sa računskim zadacima, NIO
''Univerzitetska riječ'' – Titograd – Nikšić

- Vježbe se realizuju u laboratoriji koja je opremljena osnovnim laboratorijskim
posuđem i hemikalijama, kao i sljedećim instrumentima: konduktometar,
potenciometar, oscilometar sa ćelijama, automatski kulonometar, gasni
kulonometar, hronometar, galvanometar, milivoltmetar, pH-metar, analitička
vaga, magnetna miješalica sa jezgrom, elektrolizer sa magnetnom miješalicom i
grijačem, polarograf sa živinom kapljućom elektrodom, elektode (staklena,
zasićena kalomelova, platinska).

učenika (referati), usmeni odgovori učenika i opservacija rada, koja obuhvata
praktičan rad u laboratoriji i vođenje dnevnika. Učenik mora biti ocijenjen na
kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog
perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih
najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. Zaključna ocjena izvodi se
na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

- Nastavnici: profesor hemije, diplomirani hemičar, diplomirani inženjer
neorganske tehnologije, diplomirani inženjer hemijske tehnologije.
- Stručni saradnici: hemijski laborant, hemijsko-tehnološki tehničar.
108
Znanja
Predmet Znanja
- Elektro-provodnost - Fizička hemija - Provodnici I i II vrste
- Rastvori elektrolita - Analitička hemija - Mjerenje PH rastvora
109
1.2.12. ORGANSKA HEMIJSKA TEHNOLOGIJA
1. Naziv premeta: ORGANSKA HEMIJSKA TEHNOLOGIJA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III
IV 66 66
Ukupno 66 66

- Stiču teorijska znanja o tehnološkim procesima u okviru organske hemijske
tehnologije;
- Upoznaju uređaje i opremu koja se koristi u procesima organske tehnologije;
- Stiču znanja o vrstama, svojstvima i primjeni proizvoda organske tehnologije;
- Razvijaju svijest o potrebi očuvanja radne i životne sredine;
110
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Tehnologija nafte
- Upoznaje predmet - Uočava vezu - Razvija ekološku - Koristiti šemu
proučavanja i između porijekla svijest postrojenja za
značaj organske nafte i mjesta atmosfersku
hemijske njenog nalaženja destilaciju nafte
tehnologije - Razlikuje
- Prepoznaje atmosfersku i - Koristiti šemu
porijeklo, sastav i vakuum destilaciju postrojenja za
svojstva nafte - Razlikuje primarne katalitičko
- Navodi postupke i sekundarne krekovanje nafte
prerade nafte postupke prerade
- Objašnjava nafte
postupak - Analizira postupak
destilacije nafte destilacije nafte,
- Nabraja proizvode koristeći šemu
destilacije nafte i postupka
njihovu primjenu - Razlikuje termičke
- Objašnjava i katalitičke
sekundarne postupake prerade
postupke prerade - Analizira
nafte sekundarne
postupke prerade
nafte (visbrejking,
koksovanje,
piroliza,
krekovanje,
alkilacija, postupci
rafinacije, i dr.),
koristeći šemu
postupka
- Uočava značaj i
primjenu nafte i
derivata nafte
Tehnologija uglja
- Opisuje postupak - Razlikuje vrste - Razvija - Koristiti šemu
koksovanja ugljeva samostalnost u postupka prerade
kamenog uglja - Uočava vezu radu gasa iz koksne peći
- Objašnjava između vrste uglja
postupak prerade i njegovog kvaliteta
isparljivih - Analizira postupak
proizvoda koksovanja
koksovanja kamenog uglja
- Opisuje postupak - Analizira postupak
prerade katrana prerade isparljivih
- Nabraja proizvode proizvoda
destilacije katrana koksovanja
i njihovu primjenu - Razlikuje frakcije
katrana
- Uočava značaj i
111
Formativni ciljevi
primjenu katrana
Tehnologija boja
- Definiše pojam i - Razlikuje organske - Koristiti šemu
svojstva organskih boje prema postupka za
boja hemijskom sastavu dobijanje
- Navodi podjele i prema namjeni hrizoidina
organskih boja - Uspostavlja vezu
- Opisuje postupak između strukture i Test:
dobijanja azo-boje osobina organskih - Tehnologije nafte,
hrizoidina boja katrana i boja
- Analizira postupak
za dobijanje azo-
boje hrizoidina,
koristeći šemu
postupka
- Uočava značaj i
primjenu hrizoidina
Tehnologija masti i ulja
- Definiše sastav i - Piše opštu formulu - Koristi šemu
osobine masti i ulja masti i ulja postupka za
- Nabraja postupke - Razlikuje jestive i izrađivanje biljnih
za dobijanje masti tehničke masti i ulja iz sjemena
i ulja ulja uljarica
- Objašnjava - Razlikuje jodni,
postupak dobijanja saponifikacioni,
ulja iz sjemena kiselinski i estarski
uljarica broj
- Poznaje postupke - Analizira postupak
prerade masti i ulja proizvodnje ulja iz
sjemena uljarica,
koristeći šemu
postupka
- Uočava cilj i značaj
hidrogenovanja
ulja
Tehnologija sredstava za pranje
- Nabraja vrste - Razlikuje anjonske, - Razvija ekološku - Koristi šematski
tenzida katjonske i svijest prikaz mehanizma
- Razumije nejonske tenzide dejstva tenzida pri
mehanizam dejstva - Piše reakciju pranju
tenzida saponifikacije
- Objašnjava - Razlikuje osnovne Test:
postupak grupe - Tehnologija masti i
proizvodnje sapuna deterdžentskih ulja i sredstva za
- Objašnjava proizvoda pranje
postupak - Analizira postupak
proizvodnje proizvodnje sapuna
praškastih i praškastih
deterdženata deterdženata,
koristeći šemu
postupka
112
Formativni ciljevi
- Uočava značaj
biorazgradivosti
deterdženata
Tehnologija polimernih materijala
- Objašnjava pojam - Razlikuje - Koristi šemu
makromolekula, makromolekule postupka za
značaj i ekološki prema porijeklu, dobijanje PE male
problem primjene strukturi, gustine
makromolekulskih hemijskom sastavu,
materijala raspodjeli - Koristi šemu
- Navodi podjele molekulskih masa, dvovaljka i mješača
makromolekula primjeni i za plastifikaciju
- Navodi uslove i ponašanju pri kaučuka i pripremu
osnovne reakcije zagrijavanju smješe za
obrazovanja - Razlikuje postupke vulkanizaciju
polimera polimerizacije i - Koristi šemu
- Objašnjava polikondenzacije postupka za
mehanizam - Analizira reakcije dobijanje sulfatne
polimerizacije i polimerizacije i celuloze
polikondenzacije polikondenzacije
- Nabraja i opisuje - Upoređuje - Koristi šemu
industrijske industrijske postupka za
postupke postupke dobijanje viskoznih
polimerizacije polimerizacije vlakana
- Nabraja svojstva i - Upoređuje osobine
primjenu polietilena,
polimerizacionih polipropilena,
polimera polivinilhlorida,
- Nabraja osobine i polivinilacetata i
primjenu polistirena
polikondenzacionih - Analizira postupak
proizvoda vulkanizacije
- Definiše i navodi kaučuka, koristeći
postupke prerade šemu postupka
polimernih - Uočava vezu
materijala između načina
- Navodi vrste prerade drveta i
gumenih proizvoda upotrebe
- Objašnjava - Razlikuje sulfitni i
postupak sulfatni postupak
vulkanizacije za dobijanje
kaučuka tehničke celuloze
- Poznaje strukturu - Analizira postupke
celuloze i za proizvodnju
nalaženje u prirodi drvenjače, sulfitne
- Nabraja proizvode i celuloze, sulfatne
postupke prerade celuloze i papira
drveta - Razlikuje viskozna
- Objašnjava vlakna
postupke - Analizira postupak
proizvodnje: proizvodnje
113
Formativni ciljevi
drvenjače, sulfitne viskoze, koristeći
celuloze, sulfatne šemu postupka
celuloze i papira - Uočava značaj i
- Nabraja derivate primjenu
celuloze i njihovu makromolekulskih
primjenu materijala
- Objašnjava
postupak dobijanja
viskoze
Tehnologija šećera
- Definiše podjelu i - Razlikuje vrste - Uviđa vezu nauke i - Koristi šemu
značaj ugljenih ugljenih hidrata svako-dnevnog ekstrakcije u
hidrata - Piše reakciju života kosoležećem
- Objašnjava hidrolize saharoze ekstraktoru
tehnološki - Analizira postupak
postupak dobijanja proizvodnje šećera
šećera iz šećerne iz šećerne repe,
repe koristeći šemu
postupka
- Uočava značaj
proizvodnje šećera
Tehnologija skroba
- Navodi osobine - Piše reakciju - Koristi šemu
skroba hidrolize skroba postupka za
- Objašnjava - Analizira i dobijanje skroba iz
postupak dobijanja ocjenjuje značaj kukuruza
skroba iz kukuruza pojedinih faza
procesa dobijanja Test:
skroba iz kukuruza - Tehnologija
- Uočava značaj i polimernih
primjenu skroba materijala, šećera i
skroba
Tehnologija vrenja
- Navodi vrste vrenja - Razlikuje - Razvija - Koristi šemu
- Objašnjava anaerobne od interesovanja postrojenja za
postupak aerobnih procesa prema nauci dobijanje alkohola
proizvodnje - Razlikuje iz melase
etilalkohola iz neorganske i
melase i skrobnih biološke
sirovina katalizatore
- Objašnjava - Analizira postupak
postupke proizvodnje
proizvodnje piva i etilalkohola iz
vina melase, koristeći
šemu postupka
- Analizira postupke
proizvodnje piva i
vina, koristeći
šeme postupaka
- Uočava značaj
enzimskih reakcija
114
Formativni ciljevi
Tehnologija mlijeka i mliječnih proizvoda
- Poznaje hemijski - Razlikuje mliječne - Uviđa ljepotu svog - Posjeta mljekari
sastav mlijeka proizvode zanimanja
- Objašnjava - Analizira postupke
postupke prerade prerade mlijeka
mlijeka - Analizira postupke
- Nabraja mliječne proizvodnje
proizvode mliječnih proizvoda
- Objašnjava - Uočava značaj i
postupke primjenu mlijeka i
proizvodnje mliječnih proizvoda
mliječnih proizvoda
Konzervisanje životnih namirnica
- Razumije značaj - Razlikuje vrste i
konzervisanja načine
životnih namirnica konzervisanja
- Objašnjava - Analizira postupke
postupke konzervisanja
konzervisanja životnih namirnica
životnih namirnica - Uspostavlja vezu
između vrste
namirnica i načina
konzervisanja
- Uočava značaj
konzervisanja
životnih namirnica
Tehnologija farmaceutskih proizvoda
- Navodi podjelu - Razlikuje lijekove - Razvija - Koristi šemu
farmaceutskih za infektivne i odgovornost prema fermentatora za
proizvoda neinfektivne zdravlju proizvodnju
- Opisuje postupak bolesti penicilina
proizvodnje - Analizira postupak
penicilina proizvodnje - Posjeta fabrici
penicilina lijekova
Test:
- Tehnologije vrenja
mlijeka i mliječnih
proizvoda,
konzervisanje
namirnica, kože,
farmaceutsk-ih
proizvoda
115
- Vrhovac, Lj.: Organska hemijska tehnologija, Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva, Beograd
- Ostali izvori: internet, časopisi, reklamni i propagandni materijal proizvođača

- Teorijska nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena: A / V
sredstvima, grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima i
odgovarajućim šemama.

učenika (testovi posle svake oblasti) i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti

- Diplomirani inženjer organske tehnologije, diplomirani inženjer neorganske
tehnologije, diplomirani inženjer hemijske tehnologije.
Znanja
Predmet Znanja
- Tehnološki procesi - Organska hemija - Hemijske reakcije
proizvodnje
- Tehnološke šeme procesa - Tehničko crtanje sa - Tehnički creteži i mašinski
- Tehnološki procesi - Tehnološke operacije i - Tehnološke operacije
proizvodnje uređaji
116
1.2.13. NEORGANSKA HEMIJSKA TEHNOLOGIJA
1. Naziv predmeta: NEORGANSKA HEMIJSKA TEHNOLOGIJA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III
IV 66 66
Ukupno 66 66

- Stiču znanja o tehnološkim procesima u okviru neorganske hemijske tehnologije;
- Upoznaju uređaje i opremu koja se koristi u procesima neorganske hemijske
tehnologije;
- Stiču znanja o vrstama, svojstvima i primjeni proizvoda neorganske hemijske
tehnologije;
- Upoznaju faktore koji utiču na ekonomičnost procesa neorganske hemijske
tehnologije;
- Razvijaju svijest o potrebi očuvanja radne i životne sredine;
117
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Tehnologija vode
- Navodi podjelu - Razlikuje vrste - Razvija pravilan - Koristi šemu
vode prema vode prema stav prema prečišćavanja
porijeklu, upotrebi porijeklu, upotrebi zdravlju i okolini površinskih voda
i tvrdoći i tvrdoći
- Objašnjava - Analizira pojedine - Koristi šemu
postupke faze pri procesima prečišćavanja
prečišćavanja prečišćavanja otpadnih voda
površinskih i površinskih i
podzemnih voda podzemnih voda
- Objašnjava (taloženje,
pripremu vode za flokulacija,
industriju aeracija, filtracija i
- Objašnjava dezinfekcija)
prečišćavanje - Analizira postupak
otpadnih voda omekšavanja vode
termičkim i
hemijskim
postupcima i
jonoizmjenjivačima
- Razlikuje postupke
prečišćavanja
otpadnih voda
Tehnologija goriva
- Navodi osobine - Razlikuje vrste
goriva goriva
- Poznaje sastav - Računa gornju i
goriva i toplotnu donju toplotnu
vrijednost goriva vrijednost goriva
- Objašnjava proces - Razlikuje
prerade prirodnih mehaničku i
goriva hemijsku preradu
goriva
- Upoređuje
postupke
gasifikacije i
karbonizacije
čvrstih goriva
- Uočava značaj
goriva
Tehnologija sumporne kiseline
- Navodi osobine - Razlikuje - Razvija ekološku - Koristi šemu
sumporne kiseline kvalitetne tehničke svijest apsorpcionog
- Objašnjava sumporne kiseline postupka
kontaktni i nitrozni - Analizira kontaktni
postupak dobijanja postupak
sumporne kiseline (dobijanja i
prečišćavanja
sumpor (IV) oksida,
118
Formativni ciljevi
konverzije sumpor
(IV) oksida u
sumpor (VI) oksid i
apsorpcije sumpor
(VI) oksida)
- Uočava značaj i
primjenu sumporne
kiseline
Tehnologija azotnih jedinjenja
- Navodi značaj - Uočava kruženje - Koristi šemu za
azota i njegovo azota u prirodi dobijanje
nalaženje u prirodi - Analizira Lindeov razblažene azotne
- Navodi osobine postupak kiseline
amonijaka likvefakcije
- Obrazlaže postupak - Analizira postupak
dobijanja sinteznih rektifikacije
gasova (azota i vazduha
vodonika) - Analizira dobijanje
- Objašnjava vodonika iz
dobijanje ugljovodonika
amonijaka po - Analizira proces
Haber – Bošovom sinteze amonijaka
postupku - Uočava značaj i
- Navodi osobine primjenu
azotne kiseline amonijaka
- Objašnjava proces - Analizira proces
dobijanja azotne dobijanja azotne
kiseline iz kiseline iz
amonijaka amonijaka
- Objašnjava (oksidacija
koncentrisanje amonijaka u u azot
razblažene azotne (II) oksid,
kiseline oksidacija azot (II)
oksida u azot (IV)
oksid i apsorpcija
azot (IV) oksid)
- Analizira postupak
koncentrisanja
azotne kiseline
- Uočava značaj i
primjenu azotne
kiseline u
hemijskoj industriji
Tehnologija hlorovodonične kiseline
- Navodi osobine - Razlikuje - Navikava se na
hlorovodonične industrijske čuvanje okoline
kiseline postupke dobijanja
- Obrazlaže postupak hlorovodonika
dobijanja - Analizira postupak
hlorovodonične apsorpcije
kiseline hlorovodonika
119
Formativni ciljevi
- Uočava značaj i
primjenu
hlorovodonične
kiseline u industriji
Tehnologija fosforne kiseline
- Navodi osobine - Analizira proces
fosforne kiseline dobijanja fosforne
- Obrazlaže postupke kiseline iz fosfora
dobijanja fosforne (dobijanje bijelog
kiseline (iz bijelog fosfora, oksidacija
fosfora i iz fosfora u fosfor (V)
prirodnih fosfata) oksid i apsorpcija
fosfor (V) oksida)
- Analizira proces
dobijanja fosforne
kiseline iz prirodnih
fosfata
- Uočava značaj i
primjenu fosforne
kiseline u industriji
Tehnologija neorganskih soli
- Navodi osobine - Analizira postupke
natrijum hlorida proizvodnje
- Objašnjava natrijum hlorida (iz
postupke dobijanja kamene soli i
natrijum hlorida uparavanjem slanih
- Navodi osobine rastvora)
bakar (II) sulfata - Uočava značaj i
- Objašnjava primjenu natrijum
postupke dobijanja hlorida
bakar (II) sulfata - Uočava značaj i
primjenu bakar (II)
sulfata
Tehnologija sode
- Navodi osobine - Interpretira uz - Koristi tehnološku
sode šemu Solvejev šemu Solvejevog
- Objašnjava postupak postupka
Solvejev - Prikazuje
amonijačni hemijskim
postupak za jednačinama
dobijanje sode Solvejev postupak
- Uočava značaj i
primjenu sode
Tehnologija kaustične sode
- Navodi osobine - Analizira postupke - Razvija ekološku - Koristi šemu
kaustične sode dobijanja sode svijest elektrolizera sa
- Objašnjava (kaustifikaciju i živinom katodom
postupke elektro – hemijske
proizvodnje sode postupke)
(kaustifikacijom i - Uočava značaj i
elektrolizom) primjenu natrijum
120
Formativni ciljevi
hidroksida
Tehnologija vještačkih đubriva
- Navodi osobine i - Razlikuje vrste - Koristi šemu
podjelu vještačkih vještačkih đubriva procesa
đubriva - Analizira postupke proizvodnje
- Objašnjava dobijanja azotnih superfosfata
postupke dobijanja đubriva (amonijm
azotnih đubriva nitrat, amonijum
- Objašnjava sulfat, urea i dr.)
postupke - Analizira procese
proizvodnje dobijanja
fosfornih đubriva superfosfata i
trostrukog
superfosfata
- Uočava značaj
azotnih, fosfornih,
kalijumovih,
krečnih i
mješovitih đubriva
Tehnologija silikatnih proizvoda
- Navodi osobine i - Razlikuje
vrste silikatnih keramičke
proizvoda proizvode
- Objašnjava - Analizira proces
postupak proizvodnje
proizvodnje keramičkih
keramike proizvoda
- Objašnjava (priprema sirovina,
postupak oblikovanje,
proizvodnje sušenje, pečenje i
vatrostalnih dorada)
materijala - Analizira postupak
- Objašnjava proizvodnje
postupak vatrostalnih
proizvodnje stakla materijala
(šamotnih opeka i
azbesta)
- Analizira proces
proizvodnje stakla
(priprema sirovina,
topljenje,
oblikovanje,
odgrijavanje i
naknadna obrada)
- Uočava značaj i
primjenu
keramičkih
proizvoda
Tehnologija neorganskih veziva
- Navodi osobine i - Razlikuje
podjelu neorganska veziva
121
Formativni ciljevi
neorganskih veziva po načinu
- Objašnjava vezivanja
postupke - Analizira postupke
proizvodnje kreča i proizvodnje kreča i
gipsa gipsa
- Objašnjava - Analizira postupak
postupak proizvodnje
proizvodnje portland cementa
cementa - Razlikuje vrste
- Poznaje sastav cementa
betona i vrste - Uočava značaj i
betona primjenu
neorganskih veziva

- Kostić–Gvozdenović, Lj., Ninković, R., Miladinović, J.: Neorganska hemijska
tehnologija, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003.
- Popović, S. Kostić-Gvozdenović, Lj.: Neorganska hemijska tehnologija – izabrana
poglavlja, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.
- Degremont: Tehnologija prečišćavanja voda, Tehnološko-metalurški fakultet,
Beograd

- Teorijska nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena : A / V

učenika (test posle svake oblasti) i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti

tehnologije.
Znanja
Predmet Znanja
- Tehnološke šeme procesa - Tehničko crtanje sa - Tehnički crteži i mašinski
- Tehnološki procesi - Opšta I neorganska hemija - Hemijske reakcije
proizvodnje
- Tehnološki procesi - Tehnološke operacije i - Tehnološke operacije
proizvodnje uređaji
122
1.3. PRAKTIČNA NASTAVA
1. Naziv predmeta: PRAKTIČNA NASTAVA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I 108 108
II 144 144
III 144 144
IV 132 132
Ukupno 528 528
Praktična nastava- odjeljenje se dijeli na grupe do 12 učenika

- Razvijaju razumijevanja hemijskih pojmova kroz različite aktivnosti;
- Razvijaju sposobnosti hemijskog izražavanja;
- Stiču sposobnosti pravilnog korišćenja uputstva za izvodjenje eksperimenata;
- Samostalno izvode eksperimente;
- Samostalno zapisuju rezultate, predstavljaju ih u odgovarajućem obliku i donose
zaključke;
- Razvijaju analitičko mišljenje i stvaralačku maštu.
123
Razred: PRVI
Formativni ciljevi
Hemijska laboratorija
- Upoznaje se sa - Održava radno - Razvija pozitivan - Učenici se dijele u
radom u hemijskoj mjesto odnos prema zaštiti grupe
laboratoriji - Primjenjuje mjere na radu - Svaki učenik vodi
- Upoznaje se sa i sredstva zaštite dnevnik na bazi
zaštitom na radu pri radu u unaprijed datih
- Navodi moguće laboratoriji uputstava od
povrede na radu - Pruža prvu pomoć strane nastavnika
- Upoznaje se sa - Učenik
pružanjem prve eksperimentalno
pomoći izvodi vježbu uz
pomoć nastavnika
Toplotni izvori u hemijskoj laboratoriji
- Poznaje goriva koja - Razlikuje goriva - Razvija - Učenici se dijele u
se koriste u koja se koriste u samostalnost u grupe
hemijskoj hemijskoj radu - Svaki učenik vodi
laboratoriji laboratoriji dnevnik na bazi
- Poznaje - Pravilno rukuje unaprijed datih
laboratorijski laboratorijskim uputstava od
pribor za priborom za strane nastavnika
zagrijavanje zagrijavanje - Učenik
eksperimentalno
izvodi vježbu uz
pomoć nastavnika
Hemikalije i reagensi
- Definiše pojmove - Razlikuje - Razvija - Učenici se dijele u
hemikalija i hemikalije samopouzd-anje grupe
reagens pravilnim čitanjem - Svaki učenik vodi
- Poznaje oznake naljepnica na dnevnik na bazi
kojima se označava reagens bocama unaprijed datih
stepen čistoće - Pravilno radi sa uputstava od
hemikalija toksičnim i lako strane nastavnika
- Poznaje uslove zapaljivim - Učenik
čuvanja i način supstancama eksperimentalno
rada sa reagensima - Pravilno čuva i radi izvodi vježbu uz
sa reagensima pomoć nastavnika
Laboratorijski pribor
- Upoznaje se sa - Pravilno koristi - Razvija - Učenici se dijele u
laboratorijskim laboratorijski samostalnost u grupe
priborom i pribor i posuđe radu - Svaki učenik vodi
posuđem - Razlikuje dnevnik na bazi
- Upoznaje se sa laboratorijski unaprijed datih
obradom stakla i pribor i posuđe uputstava od
zapušača prema namjeni strane nastavnika
- Oprezno pere i - Učenik
održava eksperimentalno
laboratorijski izvodi vježbu uz
pribor i posuđe pomoć nastavnika
- Priprema staklene
124
Formativni ciljevi
cijevi za aparature
- Pravilno obrađuje
zapušače
Mjerenje čvrstih i tečnih supstanci
- Upoznaje se sa: - Precizno - Razvija preciznost
tehničkom vagom, odmjerava čvrstu
analitičkom vagom supstancu na
i sudovima za tehničkoj i
mjerenje tečnosti analitičkoj vagi
- Pravilno odmjerava
i očitava utrošenu
zapreminu tečnosti
na: bireti, pipeti,
menzuri i mjernom
balonu
- Eksperimentalno
provjerava
Lavoazjeov zakon
Osnovne operacije u hemijskoj laboratoriji
- Upoznaje se sa - Precizno obavlja: - Uviđa vezu teorije i
osnovnim sitnjenje, prakse
operacijama u rastvaranje,
hemijskoj taloženje,
laboratoriji dekantovanje,
filtriranje,
ispiranje i dr.
- Pravilno priprema
aparaturu za
destilaciju,
ekstrakciju,
sublimaciju i
kristalizaciju
- Vrši destilaciju (sa
vazdušnim i
vodenim
hladnjakom),
ekstrakciju,
sublimaciju i
kristalizaciju
Fizičke konstante čistih supstanci
- Opisuje metodu za - Određuje tačku
određivanje tačke topljenja u aparatu
topljenja po Tileu
- Opisuje metodu za - Određuje tačku
određivanje tačke ključanja u
ključanja aparaturi za
destilaciju
Pripremanje rastvora
- Definiše - Računa - Razvija
rastvorljivost koncentraciju samostalnost u
- Poznaje načine rastvora (maseni radu
125
Formativni ciljevi
izražavanja udio, molski udio,
kvantitativnog molaritet,
sastava rastvora molalitet)
- Priprema rastvore
različite
koncentracije
Neorganska jedinjenja
- Poznaje metode - Razlikuje bazne, - Razvija
dobijanja oksida kisele i amfoterne interesovanje
različitih okside prema prirodnim
elemenata - Dobija okside naukama
(sumpor, različitih
magnezijum, elemenata u
kalcijum, vodonik i laboratorijskim
dr.) uslovima
- Poznaje metode - Dobija različite
dobijanja različitih kiseline u
kiselina laboratorijskim
- Poznaje metode uslovima
dobijanja različitih - Dobija različite
baza baze u
- Poznaje različite laboratorijskim
indikatore uslovima
- Poznaje metode - Dokazuje prisustvo
dobijanja različitih kiselina i baza
soli - Dobija različite soli
- Razumije hidrolizu u laboratorijskim
soli uslovima
- Eksperimentalno
vrši hidrolizu i
suzbija hidrolizu
soli
Elektroliza
- Opisuje postupak - Priprema Hofmanov - Razvija
elektrolize vode u aparat sistematičnost
Hofmanovom - Opslužuje
aparatu Hofmanov aparat u
toku elektrolize
vode
- Dokazuje proizvode
elektrolize vode
Vodonik
- Opisuje različite - Dobija vodonik
postupke dobijanja različitim
vodonika metodama u
laboratorijskim
uslovima
- Dokazuje
prisusutvo vodonika
Kiseonik
- Opisuje različite - Dobija kiseonik
126
Formativni ciljevi
postupke dobijanja različitim
kiseonika metodama u
laboratorijskim
uslovima
- Dokazuje
prisusutvo
kiseonika
Alkalni metali
- Opisuje metode - Dokazuje osobine i
ispitivanja osobina prisustvo natrijuma
i prsustva i kalijuma
natrijuma i - Dobija jedinjenja
kalijuma natrijuma i
- Opisuje metode kalijuma (okside,
dobijanja nekih karbonate i dr.) U
jedinjenja laboratorijskim
natrijuma i uslovima
kalijuma
Zemnoalkalni metali
- Opisuje metode - Dobija jedinjenja - Razvija
dobijanja nekih magnezijuma i samostalnost u
jedinjenja kalcijuma (baze, radu
magnezijuma i karbonate i dr.) U
kalcijuma laboratorijskim
uslovima
III grupa PSE
- Opisuje metode - Dokazuje osobine - Razvija
ispitivanja osobina aluminijuma samostalnost u
aluminijuma - Dobija jedinjenja radu
- Opisuje metode aluminijuma - Razvija preciznost i
dobijanja i nekih (oksid, hidroksid i tačnost
jedinjenja dr.) U - Razvija praktičnost
aluminijuma laboratorijskim
uslovima
IV grupa PSE
- Opisuje metode - Ispituje i dobija - Razvija
ispitivanja i jedinjenja samostalnost u
dobijanja elemenata IV grupe radu
jedinjenja periodnog sistema - Razvija preciznost i
elemenata IV grupe elemenata (C, Si, tačnost
periodnog sistema Su, Pb) u - Razvija praktičnost
elemenata laboratorijskim
uslovima
V grupa PSE
- Opisuje metode - Ispituje i dobija
ispitivanja i jedinjenja
dobijanja elemenata V grupe
jedinjenja periodnog sistema
elemenata V grupe elemenata (N, P) u
periodnog sistema laboratorijskim
elemenata uslovima
127
Formativni ciljevi
VI grupa PSE
- Opisuje metode - Ispituje osobine
ispitivanja i sumpora
dobijanja - Dobija jedinjenja
jedinjenja sumpora sumpora (oksid,
sulfid, kiselina i
dr.) U
laboratorijskim
uslovima
VII grupa PSE
- Opisuje metode - Dobija elemente
dobijanja VII grupe periodnog
elemenata VII sistema elemenata
grupe periodnog (Cl, Br, J)
sistema elemenata - Ispituje i dobija
- Opisuje metode jedinjenja
ispitivanja i elemenata VII
dobijanja grupe periodnog
jedinjenja sistema elemenata
elemenata VII u laboratorijskim
grupe periodnog uslovima
sistema elemenata
Prelazni elementi
- Opisuje metode - Ispituje i dobija
ispitivanja i jedinjenja
dobijanja prelaznih
jedinjenja elemenata u
prelaznih laboratorijskim
elemenata uslovima
128
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
Uvod
- Poznaje postupke - Eksperimentalno - Učenici se dijele u
za određivanje određuje grupe
koncentracije H+ i koncentraciju H+ i - Svaki učenik vodi
OH- jona OH- jona dnevnik na bazi
- Poznaje postupke - Eksperimentalno unaprijed datih
za suzbijanje suzbija disocijaciju uputstava od
disocijacije slabih slabih elektrolita strane nastavnika
elektrolita uticajem
- Poznaje pufere i zajedničkog jona
razumije - Priprema pufere i
mehanizam dejstva ispituje dejstvo
pufera pufera
- Stvara i rastvara
talog
Analitičke reakcije
- Definiše: - Određuje - Razvija odgovoran
specifičnost, specifičnost, pristup radu
selektivnost i selektivnost i
osjetljivost osjetljivost na
analitičkih reakcija primjerima katjona
- Navodi analitičke prve analitičke
reakcije suvim grupe
putem: bojenjem - Dokazuje katjone
plamena, bojenjem suvim putem
fosforne i
boraksove đinđuve,
topljenje
I analitička grupa
- Navodi katjone I - Eksperimentalno
analitičke grupe dokazuje i odvaja
- Poznaje reakcije za katjone I analitičke
dokazivanje grupe u poznatom i
katjona I grupe nepoznatom uzorku
II analitička grupa
- Navodi katjone II - Eksperimentalno
- Poznaje reakcije za katjone II
dokazivanje analitičke grupe u
katjona II grupe poznatom i
nepoznatom uzorku
III analitička grupa
- Navodi katjone III - Eksperimentalno
- Poznaje reakcije za katjone III
katjona III grupe poznatom i
nepoznatom uzorku
129
Formativni ciljevi
IV i V analitička grupa
- Navodi katjone IV i - Eksperimentalno - Razvija
V analitičke grupe dokazuje i odvaja odgovornost u
- Poznaje reakcije za katjone IV donošenju odluka
katjona IV i V poznatom i
grupe nepoznatom uzorku
- Eksperimentalno
dokazuje i odvaja
katjone V
analitičke grupe u
poznatom i
nepoznatom uzorku
VI analitička grupa
- Navodi katjone VI - Eksperimentalno
- Poznaje reakcije za katjone VI
katjona VI grupe poznatom i
nepoznatom uzorku
Anjoni
- Poznaje reakcije za - Eksperimentalno
dokazivanje anjona dokazuje anjone u
poznatom uzorku
Gravimetrija
- Definiše - Razlikuje tipove - Navikava se na
gravimetriju gravimetrijske timski rad
- Navodi klasifikaciju analize
gravimetrijskih - Pravilno žari i
metoda mjeri lončić do
- Razumije princip konstantne mase
gravimetrijske - Gravimetrijski
analize određuje masu
- Poznaje postupak gvožđa u
gravimetrijskog ispitivanom uzorku
određivanja gvožđa - Gravimtrijski
i sulfatnog jona određuje masu
sulfatnih jona u
ispitivanom uzorku
Volumetrija
- Definiše - Priprema rastvor
volumetriju hlorovodonične
- Navodi klasifikaciju kiseline i vrši
volumetrijskih njegovu
metoda standardizaciju
- Razumije princip - Eksperimentalno
volumetrijske određuje i
analize izračunava masu
- Definiše standarde naoh, odnosno
rastvora zapreminu naoh
- Poznaje postupak - Eksperimentalno
130
Formativni ciljevi
određivanja određuje
sadržaja jake sekundarni rastvor
kiseline naoh i vrši
- Poznaje postupak standardizaciju
određivanja - Eksperimentalno
sadržaja slabe određuje i
kiseline izračunava masu
H2SO4, odnosno
zapreminu H2SO4
- Eksperimentalno
određuje i
izračunava masu
CH3COOH, odnosno
zapreminu
CH3COOH
Oksido-redukcione metode
- Navodi podjelu - Analizira reakcije - Stiče radne navike
oksido–redukcionih oksido – redukcije
metoda - Eksperimentalno
- Poznaje opšte priprema
principe oksido– sekundarni rastvor
redukcionih kmno4
metoda
Određivanje sadržaja Fe (II) jona po Cimerman - Rajnhardu
- Poznaje postupak - Računa masu (Fe3+)
određivanja odnosno V (Fe3+) po
sadržaja Fe(II) jona Cinerman –
po Cimerman- Rajnhardovoj
Rajnhardovoj metodi
metodi
Jodometrijsko određivanje Cr i Cu
- Poznaje postupak - Određuje hrom i
određivanja hroma bakar
i bakra jodometrijskom
jodometrijskom metodom
metodom
Komplekso-metrija (helatometrija)
- Definiše metodu - Određuje sadržaj
kompleksometrije Ca jona
- Navodi vrste kompleksometrijski
kompleksona - Određuje sadržaj
- Poznaje postupak Mg jona
određivanja kompleksometrijski
sadržaja Ca jona
kompleksometrijski
- Poznaje postupak
određivanja
sadržaja Mg jona
kompleksometrijski
Taložne metode
- Navodi podjelu - Određuje saržaj
131
Formativni ciljevi
taložnih metoda hlorida u vodi
- Poznaje opšte metodom po Moru
principe taložnih
metoda
- Poznaje postupak
određivanja hlorida
metodom po Moru
132
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Uvod:
- Upoznaje značaj - Analizira radno - Razvija pravilan
praktične nastave mjesto laboranta i stav prema zaštiti
- Upoznaje nastavni njegove obaveze na radu
program i njegove - Razlikuje izvore
specifičnosti opasnosti u
- Upoznaje laboratoriji
organizaciju - Primjenjuje
izvođenja nastave i higijensko –
obaveze (mjesto tehničku zaštitu na
izvodjenja, radu
raspored, način
vodjenja dnevnika,
organizacija
izvođenja nastave
u objektu škole i
objektu izvan škole
i dr.)
Materijali za izradu optičkih aparata
- Navodi materijale - Razlikuje vrste
za izradu optičkih materijala od kojih
aparata se izrađuju djelovi
optičkih aparata
(lampe, sočiva,
filteri, prizme,
kivete itd.)
- Razlikuje načine
održavanja optičkih
aparata u
zavisnosti od
materijala
Refraktometrijska analiza
- Objašnjava - Razlikuje Abeov i - Razvija preciznost
kvalitativnu imerzioni u radu
refraktometrijsku refraktometar
analizu - Samostalno
odredjuje sadržaj
vode u mlijeku
- Interpretira
rezultate analize
- Poznaje postupke - Pravilno uzorkuje
analize masti i ulja ulje ili mast
- Abeovim
refraktometrom
vrši određivanje
masnih kiselina u
uzorkupravilno
održava (čisti)
prizme Abeovog
refraktometra
133
Formativni ciljevi
- Poznaje zavisnost - Određuje
indeksa prelamanja prelamanja ulja na
od temperature različitim
temperaturama
- Preračunava
pročitane
vrijednosti u
standardne
- Interpretira
zavisnost indeksa
prelamanja od
temperature
- Objašnjava - Pomoću Abeovog
postupak refrakrometra
određivanja određuje sadržaj
sadržaja saharoze u saharoze u
šećeru konzumnom šećeru
- Priprema
standardne
rastvore šećera
- Konstruiše
kalibracionu krivu
- Analizira rezultate
mjerenja
- Objašnjava - Priprema - Navikava se na
postupak standardne ekonomičnost u
određivanja rastvore etanola radu
procenta alkohola - Konstruiše
metodom kalibracionu krivu
kalibracione krive na osnovu rezultata
mjerenja
- Mjeri indeks
prelamanja
ispitivanog rastvora
- Na osnovu
kalibracione krive i
mjerenja čita i
preračunava
procenat etanola u
uzorku koji ispituje
- Poznaje postupak - Priprema
konstruisanja standardne
faznog dijagrama rastvore smješe
acetona i benzena
- Čistim
komponentama i
pripremljenim
smješama određuje
indeks prelamanja
Abeovim
refraktometrom
134
Formativni ciljevi
- Pravilno radi
destilaciju
pripremljenih
smješa
- Destilatima
određuje indeks
prelamanja
- Na osnovu
rezultata analize
konstruiše fazni
dijagram smješe
benzen – aceton
Polarimetrijska analiza
- Poznaje postupak - Pravilno radi sa
određivanja polarimetrom
specifične moći - Samostalno
optičke rotacije odredjuje ugao
rotacije zadate
supstance
- Preračunava
izmjerenu
vrijednost u
veličinu specifične
moći optičke
rotacije
- Na osnovu
rezultata analize
vrši identifikaciju
supstance
- Poznaje postupak - Samostalno - Uviđa vezu nauke i
polarimetrijskog priprema svakodnevnog
određivanja standardne života
sastava rastvora rastvore šećera
šećera - Mjeri ugao rotacije
polarimetrom
- Konstruiše
kalibracionu krivu
- Mjeri ugao rotacije
- Na osnovu
obavljene analize
odredjuje sastav
- Poznaje postupak - Prateći iskustva
polarimetrijskog priprema rastvore
određivanja saharoze u vodi
konstante brzine - U određenim
reakcije vremenskim
intervalima
polarimetrom mjeri
ugao rotacije
135
Formativni ciljevi
- Konstruiše
dijagram zavisnosti
log(αt -α∞) u
funkciji vremena
- Interpretira
rezultate analize
Kolorimetrijska analiza
- Poznaje postupak - Samostalno
kolorimetrijskog odredjuje sadržaj
određivanja gvožđa gvoždja u vodi za
piće pomoću
Heligeovog
komparatora
mjerenja i uočava
eventualne greške
pri mjerenju
- Poznaje postupak - Priprema uzorke - Stiče radne navike
kolorimetrijskog vode za mjerenje;
odredjivanja ph – - Pomoću Helige
vrijednosti i komparatora mjeri
sadržaj amonijaka ph;
u vodi. - Vrijednost u
ispitivanom uzorku
- Mjeri ph vrijednost
ispitivanog uzorka
pomoću
univerzalnog
indikator papira i
uporedjuje
vriednosti
- Mjeri sadržaj
amonijaka u
ispitivanom
rastvoru pomoću
komparativnih
kolorimetara
(Helige
komparator,
Henerovi cilindri)
- Poznaje postupak - Sprovodi postupak
kolorimetrijskog razdvajanja
određivanja bakra - Priprema rastvore
u rastvoru cuso4 različitih
koncentracija
- Priprema
standardne
rastvore Cu (NH3)4
SO4
- Diboskovim
kolorimetrom vrši
136
Formativni ciljevi
mjerenje
- Konstruiše
kalibracionu krivu
- U ispitivanom
uzorku određuje
koncentraciju
bakra
Fotoelektrična kolorimetrija
- Poznaje postupak - Priprema seriju - Stiče pozitivnu
određivanja standardnih orjentaciju prema
koncentracije rastvora zanimanju
bakra - Vrši mjerenje sa
fotoelektričnim fotoelektričnim
kolorimetrom kolorimetrom,
prateći uputstva za
rad sa
instrumentom
- Konstruiše
dijagram zavisnosti
unutrašnje
transmitivnosti u
funkciji
koncentracije i
dijagram zavisnosti
unutrašnje gustine
transmisije u
funkciji
koncentracije
- Fotoelektričnim
kolorimetrom mjeri
A i T nepoznatog
rastvora i sa
dijagrama čita
traženu
koncentraciju
bakra u ispitivanom
uzorku
- Interpretira
rezultate analize
- Poznaje postupak - Priprema rastvore
određivanja cuso4 određenih
konstante koncentracije
adsorpcione - Fotoelektričnim
ravnoteže kolorimetrom
određuje
unutrašnju gustinu
transmisije nakon
adsorpcije
- Konstruiše
kalibracionu krivu n
= f(c)
137
Formativni ciljevi
- Preračunava
količinu
adsorbovane
supstance
- Crta Frojhdlihovu
adsorpcionu
izotermu
- Interpretira
rezultate
Spektroskopska analiza
- Poznaje postupak - Pravilno radi sa - Razvija analitičko
kalibrisanja spektroskopom mišljenje
spektroskopa - Konstruiše
kalibracionu krivu:
podaci sa skale u
funkciji talasne
dužine
- Određuje talasnu
dužinu na
nepoznatoj liniji
- Analizira živin
spektar
- Poznaje postupak - Pravilno kalibriše
kvalitativne spektroskop
spektroskopske - Konstruiše
analize kalibracionu krivu
- Analizira nepoznati
uzorak (određuje
koji se katjoni
nalaze u rastvoru)
- Interpretira
rezultate
Spektrofotometrija
- Poznaje postupak - U dnevnik rada crta - Razvija preciznost
određivanja gvožđa šemu
sa spektrofotometra
spektrofotometrom - Uočava osnovne
djelove
instrumenta
- Priprema
standardne
rastvore gvoždja
- Pomoću
spektrofotometra
mjeri unutrašnju
gustinu transmisije
standardnim
rastvorima
- Konstruiše
kalibracionu krivu
A = f(c)
138
Formativni ciljevi
- Ispitivanom
rastvoru mjeri A i
na osnovu
kalibracione krive
određuje tačnu
koncentraciju
- Poznaje postupak - Priprema - Razvija analitičko
spektrofotometrijs standardne mišljenje
kog određivanja rastvore hroma
hroma u rastvoru - Eksperimentalno
određuje radnu
talasnu dužinu
(snima apsorpcioni
spektar)
- Crta apsorcionu
krivu za hrom i
odredjuje radnu λ
- Konstruiše
kalibracionu krivu
na osnovu mjerenja
standardnih
rastvora
- Određuje
koncentraciju
nepoznatom
rastvoru, na osnovu
mjerenja i
kalibracione krive
Plamena fotometrija
- Poznaje postupak - U dnevnik rada crta - Razvija
plameno šemu plamenog samostalnost u
fotometrijskog fotometra radu
određivanja - Priprema
kalcijuma i instrument za
natrijuma u boji mjerenje
- Priprema
standardne
rastvore natrijuma
i kalijuma
- Radi sa plamenim
fotometrom prateći
uputstva
- Kontruiše
kalibracione krive
za kalijum i
natrijum
- Određuje
koncentracije
zadatim rastvorima
- Interpretira
rezultate mjerenja
139
Formativni ciljevi
plameno standardne
fotometrijskog rastvore nacl
određivanja - Prateći uputstva
natrijuma u radi sa plamenim
rastvoru nacl fotometrom (mjeri
standardne i
nepoznate
rastvore)
- Konstruiše
kalibracionu krivu i
očitava vrijednosti
za rastvore
nepoznate
koncentracije
- Interpretira
rezultate mjerenja
Atomska apsorpciona spektrofotometrija
- Poznaje postupak - U dnevnik rada crta
određivanja šemu instrumenta
sadržaja cinka u - Priprema
vodi atomskim standardne
apsorpcionim rastvore
spektrofotometrom - Prateći uputstva
mjeri apsorpcije
standardnih
rastvora i
ispitivanih rastvora
- Konstruiše
kalibracionu krivu
zavisnosti
apsorbancije od
koncentracije
standardnih
rastvora
- Odredjuje sadržaj
cinka u ispitivanim
uzorcima vode
- Interpretira
rezultate analize
- Poznaje postupak - Priprema - Razvija smisao za
određivanja standardne sistematičan rad
sadržaja bakra u rastvore
jakim alkoholnim - Prateći uputstva
pićima atomskom mjeri apsorbacije
apsorpcijom standardnih i
spektrofotometrij- ispitivanih rastvora
om - Konstruiše
kalibracionu krivu
zavisnosti
apsorbacije od
140
Formativni ciljevi
koncentracije
- Sa kalibracione
krive očitava
sadržaj bakra u
ispitivanim
uzorcima
- Interpretira
rezultate mjerenja
Infracrvena spektroskopija
kvalitativne šemu infracrvenog
infracrvene spektroskopa
spektroskopije - Prateći uputstva
radi sa
infracrvenim
spektroskopom
- Na osnovu
dobijenih spektara
vrši identifikaciju
zadatih jedinjenja
- Interpretira
rezultate mjerenja
Termogravimetrija
termogravimetrije šemu termovage
- Prateći uputstva
radi
termogravimetrijsk
u analizu uglja
- Na osnovu
rezultata mjerenja
računa toplotnu
vrijednost uglja
Hromatografija na hartiji
uzlazne razdvajanja i
hromatografije na dokazivanja
hartiji gvoždja i kobalta
uzlaznom
hromatografijom
na hartiji
- Interpretira
rezultate analize
(izračunava Rf –
vrijednost)
- Poznaje postupak - Sporovodi postupak - Razvija preciznost
silazne razdvajanja i u radu
hromatografije na dokazivanja
hartiji gvoždja i nikla
silaznom
hromatografijom
141
Formativni ciljevi
na hartiji
- Interpretira
rezultate analize
(računa Rf –
vrijednost)
kvalitativne analize razdvajanja i
kationa kvalitativnog
hromatografijom odredjivanja Hg2+,
na hartiji Sb3+, Fe3+ i Ni2+
- Interpretira
rezultate analize
Hromatografija u koloni
kvantitativnog adsorpcionu kolonu
određivanja - Sprovodi postupak
kationa razdvajanja i
hromatografijom u kvalitativnog
koloni odredjivanja
kationa (Fe3+, Cu2+,
Hg2+, Ag+)
- Interpretira
rezultate analize
Hromatografija na tankom sloju
- Poznaje postupak - Sprovodi postupak - Razvija
hromatografije na razdvajanja i sistematičnost u
tankom sloju identifikacije radu
kationa Hg2+, Cd2+,
Co2+ Sb3+
hromatografijom
na tankom sloju
- Interpretira
rezultate analize
razdvajanja razdvajanja i
aminokiselina identifikacije
hromatografijom aminokiselina
na tankom sloju hromatografijom
na tankom sloju
- Odredjuje Rf –
vrijednosti i
interpretira
rezultate
Hromatografija na izmjenjivačima jona
određivanja jonoizmjenjivačku
kapaciteta kolonu i kationsku
jonoizmjenjivačke smolu
smole - Određuje kapacitet
izmjenjivačke
smole
142
Formativni ciljevi
kontinualnom i
diskontinualnom
metodom
- Interpretira
rezultate
- Poznaje postupak - Priprema smolu i
određivanja kolonu za analizu
stepena - Određuje tvrdoću
omekšavanja vode vode prije i nakon
propuštanja kroz
kolonu
- Na osnovu
rezultata analize
određuje stepen
omekšavanja vode
Gasna hromatografija
- Poznaje postupak - Crta šemu gasnog - Razvija preciznost
hromatografije u hromatografa u u radu
gasnoj fazi dnevnik rada
- Prateći upuitstva
određuje sastav
smješe
ugljovodonika
gasnim
hromatografom
- Interpretira
dobijeni
hromatogram
- Poznaje postupak - Priprema rastvore
odredjivanja organskih
sadržaja vode u rastvarača (aceton,
organskim izopropanol, etanol
rastvorima gasnom i sl)
hromatografijom. - Prateći uputstva
vrši mjerenje
gasnim
hromatografom
- Interpretira
dobijene
hromatograme
143
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Ispitivanje vode
- Poznaje parametre - Određuje p i m – - Razvija odgovoran
analize vode i alkalitet odnos prema svom
njihov značaj - Određuje ukupnu zdravlju i zdravlju
- Objašnjava tvrdoću vode drugih
postupke - Određuje hloride i
određivanja aktivni hlor u vodi
pojedinih - Pravilno koristi
parametara obrasce i tabele za
preračunavanje
rezultata
Ispitivanja goriva i maziva
- Poznaje parametre - Određuje grubu i - U radu koristi: sita,
analize goriva i higroskopnu vlagu u sišnicu, aparaturu
maziva i njihov uglju za određivanje
značaj - Određuje pepeo i vlage, kalorimetar,
- Objašnjava sagorijevanje piknometar,
postupke i uređaje materije u uglju aerometar, aparat
za određivanje - Određuje ukupni - Stiče naviku brige o po Markusonu,
pojedinih sumpor u uglju okolini Englerov
parametara - Određuje toplotnu viskozimetar,
vrijednost uglja hronometar.
- Određuje gustinu
nafte piknometrom
i aerometrom
- Određuje tačku
zapaljivosti nafte
na aparatu po
Markusonu
- Određuje viskozitet
maziva Englerovim
viskozimetrom
i vrši potrebne
korekcije
Ispitivanje gasova
- Poznaje princip - Određuje sadržaj - U radu koristi
analize gasovitih CO2, i O2 u Orsatov aparat
goriva Orsatovom aparatu
- Objašnjava - Analizira rezultate
postupak i aparate ispitivanja
za ispitivanje
gasovitih goriva
Ispitivanje tehničkih kiselina
- Poznaje princip - Određuje - U radu koristi
ispitivanja procentnu tablice za
tehničkih kiselina koncentraciju preračunavanje
- Objašnjava H2SO4 pomoću
postupak gustine i titracijom
određivanja - Pravilno koristi
144
Formativni ciljevi
kvantitativnog i tablice za
kvalitativnog određivanje
sastava kiselina procentne
koncentracije iz
gustine
i izvodi zaključke
na osnovu njih
Ispitivanje tehničkih baza
- Poznaje princip - Određuje sadržaj
ispitivanja naoh i Na2CO3 u
tehničkih baza tehničkom naoh
- Objašnjava - Pravilno
postupak preračunava
određivanja rezultate i izvodi
sastojaka baza zaključke na
osnovu njih
Ispitivanje vještačkog đubriva
- Poznaje parametre - Određuje slobodnu
analize vještačkih H3PO4 u fosfornim
đubriva i njihov đubrivima
značaj - Određuje
- Objašnjava amonijačni i ukupni
postupke azot u azotnim
određivanja đubrivima
pojedinih - Izvodi zaključke na
parametara onovu rezultata
Ispitivanje cementa
- Poznaje parametre - Određuje gustinu - Stiče naviku - U radu koristi:
analize cementa i cementa, finoću očuvanja okoline piknometar,
njihov značaj mliva i vrijeme eksikator,
- Objašnjava vezivanja standardna sita,
postupak i uređaje - Određuje ukupne Vikatov aparat
za određivanje okside cao i mgo
pojedinih - Izvodi zaključke na
parametara osnovu rezultata
Ispitivanje uljarica, masti i ulja
- Poznaje parametre - Određuje sadržaj - U radu koristi
analiza uljarica ulja ekstrakcijom u Soksletov aparat
masti i ulja i njihov Soksletovom
značaj aparatu
- Objašnjava - Određuje
postupke i uređaje saponifikacioni,
za određivanje kiselinski i jodni
pojedinih broj ulja
parametara - Pravilno koristi
obrasce i tabele za
preračunavanje
rezultata
- Izvodi zaključke na
osnovu dobijenih
145
Formativni ciljevi
rezultata
Ispitivanje sapuna i deterdženata
- Poznaje parametre - Određuje sadržaj - Stiče naviku - U radu koristi:
i analize sapuna i vlage u sapunima očuvanja okoline vodeno kupatilo,
deterdženata i - Određuje slobodne sušnicu, aparaturu
njihov značaj alkalije i ukupne za destilaciju
- Objašnjava masne kiseline u
postupke sapunima
određivanja - Određuje sadržaj
pojedinih PAM i aktivnog O2 u
parametara deterdžentima
- Pravilno koristi
obrasce i jednačine
za preračunavanje
rezultata
ispitivanja
Ispitivanje ugljenih hidrata
- Objašnjava analizu - Određuje sadržaj
šećera i brašna saharoze
Bertrandovim i
polarimetrijskim
postupkom
- Pravilno koristi
tabele za
određivanje šećera
po Bertrandu
- Određuje sadržaj
pepela i glutena u
brašnu
osnovu dobijenih
rezultata.
Ispitivanje prerađevina od voća i povrća
- Poznaje parametre - Određuje
analize prerađevina redukujuće šećere i
od voća i povrća ukupni šećer u
- Objašnjava prerađevinama od
postupak voća i povrća
određivanja - Određuje kiselost
pojedinih soka volumetrijski i
parametara potenciometrijski
osnovu dobijenih
rezultata
146
- Lukić, Lj., Isaković, G.: Praktikum iz opšte i neorganske hemije, Zavod za
udžbenika i nastavna sredstva, Beograd
- Krajčević, M., Ignjatov, M., Mladenović, O.: Praktikum iz analitičke hemije,
Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd
- Kostić-Gvozdenović, Lj., Ninković, R., Miladinović, J.: Praktikum za vežbe iz
neorganske hemijske tehnologije, Zavod za udžbenika i nastavna sredstva,
Beograd
- Nešić, S., Jovetić, M.: Hemijski praktikum za gimnazije, Zavod za udžbenika i
nastavna sredstva, Beograd
- Jovanović – Vitorović, O., Rekić, V.: Ispitivanje u tehnološkoj proizvodnji sa
praktikumom, Zavod za udžbenika i nastavna sredstva, Beograd

- Praktična nastava izvodi se u laboratoriji koja je opremljena A/V sredstvima,
zaštitnim sredstvima i opremom, opremom za prvu pomoć, laboratorijskim
priborom i posuđem, hemikalijama i sljedećim aparatima i uređajima: tehnička i
analitička vaga, aparatura za omekšavanje vode postupkom soda – kreč, aparat za
analizu gasova po Orsatu, piknometar, aparatura za određivanje SO2 po Rajhu,
automatska bireta, aparatura za destilaciju amonijaka, kalcimetar, Vikatov
aparat, areometar, Englerov viskozimetar, aparat po Markusonu, hronometar,
kalorimetar, Ostvaldov viskozimetar, Soksletov aparat, aparat po Šoru,
saharimetar, mikroskop, laktodenzimetar, pH – metar, posude i pribor za
uzimanje uzoraka.
Hemikalije:
Al (traka ili Kalijum
Aluminijum................................ lim) tiocijanat......................... KSCN
Kalijum
Aluminijum................................ Al (prah) hromat............................ K2CrO4
Kalijum
Aluminijum................................ Al (folija) dihromat......................... K2Cr2O7
Kalijum
Aluminijum oksid......................... Al2O3 permanganat................. KMnO4
Kalijum
Aluminijum hlorid........................ AlCl3 hidroksid........................ KOH
Kalijum
Aluminijum sulfat........................ Al2(SO4)3 hlorat.............................. KClO3
Kalijum
Amonijak.................................. NH3 bromat............................ KBrO3
Amonijum Kalijum heksacijanoferat K4
hlorid...................................... NH4Cl (II)....... [Fe(CN)6]
Kalcijum...........................
Amonijum karbonat..................... (NH4)2CO3 ........... Ca
Negašeni
Amonijum acetat........................ NH4CH3COO kreč............................ CaO
Kalcijum
Amonijum tiocijanat.................... NH4 SCN hidroksid...................... Ca(OH)2
Kalcijum
Amonijum hidroksid..................... NH4OH karbonat....................... CaCO3
Kalcijum
Amonijum hidrogenfosfat.............. (NH4)2HPO4 hlorid............................ CaCl2
Amonijum Kalcijum CaSO4 ⋅
nitrat...................................... NH4NO3 sulfat............................. 2H20
Amonijum molibdat..................... (NH4)2MoO4 Kalaj (II) SnCl2
147
hlorid............................
(NH4)C2O4 ⋅ Kobalt (II) Co(NO3)2 ⋅
Amonijum oksalat........................ H20 nitrat........................... 6H2O
Ksilenoloranž.....................
Amonijum sulfat.......................... (NH4)2SO4 .........
Komplekson III Na2H2⋅2H2
Amonijum sulfid.......................... (NH4)2S EDTA................. O
Magnezijum....................... Mg
Azotna kiselina........................... HNO3 ......... (traka)
Antimon.................................... Sb (u Magnezijum
.. prahu) oksid....................... MgO
Magnezijum
Antimon (III) oksid....................... Sb4O6 hlorid....................... MgCl2
MgCl2⋅6H2
Magnezijumova O + NH4Cl
Antimon (III) hlorid....................... SbCl3 smješa.............. + NH4OH
Mangan (IV)
Arsen (III) oksid........................... As4O6 oksid...................... MnO2
Mravlja
Bakar....................................... Cu (žica) kiselina........................... HCOOH
Cu
Bakar....................................... (granule) Mureksid
Bakar (II) hlorid........................... CuCl2 Metilcrveno
Bakar (II) oksid............................ CuO Metiloranž
Natrijum...........................
Bakar (II) sulfat........................... CuSO4 ........... Na
Plavi Natrijum
kamen...................................... CuSO4.5H2O sulfat............................ Na2SO4
Barijum Natrijum sulfat Na2SO4.10
oksid........................................ BaO dekahidrat........... H2O
Barijum Natrijum
hlorid....................................... BaCl2 karbonat....................... Na2CO3
Baritna Natrijum
voda........................................ Ba(OH)2 hidroksid....................... NaOH
Barijum Natrijum
nitrat....................................... Ba(NO3)2 tiosulfat......................... Na2S2O3
Natrijum
Barijum peroksid......................... BaO2 hidrogensulfit................ NaHSO3
Natrijum
Benzen..................................... C6H6 hidrogenfosfat.............. Na2HPO4
Natrijum
Bizmut (III) hlorid........................ BiCl3 nitrit.............................. NaNO2
Bizmut (III) Natrijum
nitrat...................................... BI(NO3)3 nitrat............................. NaNO3
Natrijum
Bromna voda.............................. Br2 + H2O arsenit.......................... NaAsO2
Cink........................................ Natrijum CH3COON
.... Zn (prah) acetat............................ a⋅3H2O
Cink........................................ Zn Natrijum
.... (granule) oksalat.......................... Na2C2O4
Cink Boraks............................. Na2B4O7⋅1
hlorid...................................... ZnCl2 ............ 0H2O
Cink Zn(NO3)2 ⋅ Natrijum heksanitrokobalt Na3[Co(N
nitrat....................................... 6H2O (III)..... O2)6]
Zn(UO2)3(CH Natrijum
Cink uranil acetat........................ 3 COO)8 bromid.......................... NaBr
Natrijum
Cimerman – Rajnhardov rastvor. hlorid............................. NaCl
148
Dimetilglioksim........................... Neslerov K2 [HgJ4]+
. C4H8N2O2 reagens....................... NaOH
Etar......................................... Olovo..............................
.... C4H10O ............ Pb
Etanol...................................... Olovo (II) Pb(CH3
.... C2H5OH acetat.......................... COO)2
Olovo (II)
Fenolftalein oksid........................... PbO
Olovo (II)
Fosfor...................................... P (crveni) nitrat............................ Pb(NO3)2
Olovo (II)
Fosforna kiselina........................ H3PO4 hlorid........................... PbCl2
Oksalna
Gvožđe..................................... Fe (opiljci) kiselina......................... H2C2O4
Perhlorna
Gvožđe..................................... Fe (žica) kiselina....................... HClO4
Puferska NH4OH +
Gvožđe (II) sulfid......................... FeS smješa......................... NH4Cl
Sirćetna
Gvožđe (II) sulfat........................ FeSO4 kiselina......................... CH3COOH
Silicijum (IV)
Gvožđe (II) oksid......................... FeO oksid...................... SiO2
Skrob...............................
Gvožđe (III) oksid........................ Fe2O3 ........... (C6H10O5)n
Srebro
nitrat..............................
Gvožđe (II) hlorid........................ FeCl2 .. AgNO3
Sumpor............................
Gvožđe (III) hlorid....................... FeCl3 ........... S
Sumporna
Hlor (hlorna voda)....................... Cl2 kiselina...................... H2SO4
Stroncijum
Hlorovodonična kiselina................. HCl oksid......................... SrO
Hloroform................................. Stroncijum
... CHCl3 hlorid......................... SrCl2
Hrom (III) Stroncijum
sulfat....................................... Cr2(SO4)3 nitrat.......................... Sr(NO3)2
Hrom (III) Trihrom crno
hlorid....................................... Cr Cl3. 6H2O T............................
Jod......................................... J2 Ugljenik............. C
CdCl2 ⋅
Kadmijum hlorid.......................... 2,5H2O Ugljenik (IV) oksid..... CO2
Kalaj........................................ Sn (lim) Ugljenik (IV) sulfid......... CS2
Kalaj........................................
.... Sn (granule) Vodonik peoksid...... H 2O2
Kalaj (II)
hlorid....................................... SnCl2 Vodonik sulfid.......... H2S
Kalaj (IV) oksid........................... SnO2 Živa.................... Hg
Hg2(NO3)2
Kalijum.................................... K Živa (I) nitrat ..... ⋅ 2H2O
149
Kalijum nitrat............................. KNO3 Živa (II) nitrat....... Hg(NO3)2
Kalijum
jodid....................................... KJ Živa (II) oksid.......... HgO
Kalijum
hlorid....................................... KCl Živa (II) hlorid............... HgCl2
Kalijum
cijanid..................................... KCN

- U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori
učenika i opservacija rada, koja obuhvata praktičan rad u laboratoriji i vođenje
dnevnika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda.

- Nastavnik: profesor hemije, diplomirani inženjer tehnologije, diplomirani
inženjer neorganske tehnologije, diplomirani fiziko-hemičar.
- Stručni saradnik: hemijski laborant, hemijsko-tehnološki tehničar.
Znanja
Predmet Znanja
- Elementi-osobine i njihova - Opšta i neorganska hemija - P.S.E. i neorganska
jedinjenja jedinjenja
- Hemijske reakcije - Analitička hemija - Kvalitativna i kvantitativna
analiza
- Ispitivanje kisjelina, baza i - Opšta i neorganska hemija - Osobine kiselina, baza i soli
soli
- Ispitivanje masti, ulja i - Organska hemija - Struktura i osobine masti,
ugljenih hidrata ulja i ugljenih hidrata
- Refraktometrijska analiza - Fizika - Prelamanje svjetlosti
- Hromatografija - Fizička hemija - Pojave na granici faza
150
1.4. IZBORNI PREDMETI
1.4.1. HEMIJSKI RAČUN
1. Naziv predmeta: HEMIJSKI RAČUN
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I 72 72
II
III
IV
Ukupno 72 72

- Sadržajno povezuje tematske cjeline sa sadržajima obrađenim u toku školovanja;
- Produbljuje stečena znanja kroz rješavanje računskih zadataka;
- Razvija sposobnost hemijskog izražavanja;
- Razvija smisao za tačnost i sistematičnost;
- Razvija sposobnost za uočavanja i zaključivanja;
- Razvija stvaralačku maštu, analitičko mišljenje i formira pravilan odnos prema
radu;
- Ovladava stručnom terminologijom neophodnom za komuniciranje u struci;
- Razvija kriterijum za samostalno procjenjivanje izvora podataka i sposobnost
njihove upotrebe.
151
Razred: PRVI
Formativni ciljevi
Fizičke veličine i mjerne jedinice
- Upoznaje se sa - Pravilno izražava - Razvija analitičnost - Kroz računske
fizičkim veličinama fizičke veličine u zadatke utemeljuje
i mjernim odgovarajućim znanje iz ove
jedinicama mjernim Si – oblasti
jedinicama
- U računu razlikuje
oznake: fizičkih
veličina, njihovih
jednica, fizičkih
konstanti i
matematičkih
operacija
Osnovni hemijski pojmovi i zakonitosti
- Pojašnjava - Pravilno piše - Razvija smisao za
pojmove: materije, strukturne i sistematičan rad
supstance, molekulske formule
elemenata i - Pravilno
jedinjenja, izračunava: Ar, Mr,
simbola, formule i M, broj atoma u
jednačine, mola, uzorku, broj
molarne mase i molekula u uzorku
molarne zapremine - Stehiometrjski
izračunava % sastav
elemenata i maseni
udio (ω) na osnovu
hemijske formule
- Postavlja
empirijske i
molekulske formule
Struktura atoma
- Pojašnjava - Određuje broj
strukturu atoma elementarnih
čestica u atomu
- Definiše energetski elementa na
nivo, podnivo i osnovu rednog i
atomsku orbitalu masenog broja
- Pravilno vrši
- Definiše tipove raspored elektrona
hemijskih veza po energetskim
nivoima na osnovu
rednog broja i
određuje položaj
elemenata u PSE
- Šematski
predstavlja
konfiguraciju
elemenata
- Odredjuje karakter
152
Formativni ciljevi
hemijske veze u
molekulu iz tablice
elektonegativnosti
(Paulingove tabele)
Hemijske reakcije
- Ponavlja definiciju: - Izračunava toplotu
hemijskih reakcija i pri hemijskoj
nabraja tipove reakciji
hemijskih reakcija - Izračunava broj
- Definiše brzinu hemijskih
hemijske reakcije i reaktanata pri
nabraja faktore promjeni
koji utiču na brzinu koncentracije
hemijske reakcije reaktanata
- Definiše hemijsku - Izračunava
ravnotežu konstantu
ravnoteže reakcija
- Izračunava
ravnotežnu
koncentraciju
reaktanata i
proizvoda
Rastvori
- Definiše: rastvor, - Izračunava maseni - Razvija analitičko - Kroz računske
rastvarač, udio mišljenje, tačnost i zadatke utemeljuje
rastvorljivu - Izračunava molsku sistematičnost znanje iz ove
supstancu i koncentraciju oblasti
rastvorljivost - Izračunava
- Definiše: konstantu
elektrolite, disocijacije
elektrolitičku (kiselina i baza)
disocijaciju i - Izračunava
stepen koncentraciju:
elektrolitičke CH3O+; COH- i PH;
disocijacije POH
- Definiše jonski
proizvod vode
Oksido – redukcija
- Definiše: oksido – - Određuje
redukcione oksidacioni broj u
procese, jedinjenjima i
oksidacioni broj i jonima
naponski niz - Određuje
koeficijent u oksido
redukcionim
reakcijama
Stehiometrijski proračun
- Izračunava masu,
broj nivoa i
zapreminu
reaktanata i
153
Formativni ciljevi
proizvoda na
osnovu hemijske
jednačine

- Miodrag Milovanović, Ljubica Lazić: Zbirka zadataka iz opšte i neorganske hemije
za I i II razred srednjeg obrazovanja i vaspitanja; Naučna knjiga – Beograd, Zavod
za izdavanje udžbenika Novi Sad, 2003.
- Lija Stefan: Zbirka riješenih zadataka iz opšte i neorganske hemije, Zavod za
udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2004.

- Nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena: A / V sredstvima,
grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima i odgovarajućim
šemama.

- U toku klasifikacionog perioda znanje se provjerava i ocjenjuje putem pisanih
radova učenika (testovi) i usmenih odgovora, najmanje jedna ocjena u svakom
klasifikacionom periodu. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.

- Profesor hemije, diplomirani inženjer hemijske tehnologije, diplomirani inženjer
neorganske tehnologije, diplomirani fiziko-hemičar.
Znanja
Predmet Znanja
- Stehiometrijiski proračun - Opšta i neorganska hemija - Oksidi, kiseline, baze i soli
- Koncentracija rastvora - Opšta i neorganska hemija - Rastvori- osobine i vrste
154
1.4.2. EKOLOGIJA
1. Naziv predmeta: EKOLOGIJA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II 66 6 72
III
IV
Ukupno 66 6 72

- Shvataju pojmove, činjenice, procese i zakonitosti u ekologiji;
- Uočavaju međuzavisnosti žive i nežive prirode;
- Shvataju raznolikosti odnosa živih bića u prirodi;
- Razumiju uticaj čovjeka na životnu sredinu;
- Razvijaju sposobnost uočavanja ekoloških problema u okviru date struke;
- Osposobljavaju se za praktičnu primjenu stečenih znanja;
- Razvijaju odgovoran odnos prema živoj i neživoj prirodi.
155
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
Ekologija
- Definiše pojam - Ukazuje na - Razumije Terenski rad:
prirode međupovezanost neraskidivu - Posmatranje i
- Definiše pojam žive i nežive povezanost žive i analiza različitih
ekologije prirode nežive prirode, čiji tipova staništa i
- Definiše pojam - Određuje elemente tokovi održavaju zajednica
životne sredine životne sredine život na Zemlji
- Definiše pojam - Uviđa - Uviđa značaj
biotope i životnog ravnopravnost ekoloških saznanja Vježba:
staništa uticaja kojima su u svakodnevnom - Predstavlja
- Definiše pojam živa bića izložena životu ilustracijom proces
populacije u prirodi kruženja materije
- Definiše pojam na primjeru
- Objašnjava na
biocenoze odabranog lanca
konkretnom
- Definiše pojam ishrane
primjeru osobine
ekosistema
pojedinih tipova
- Definiše pojam
staništa
biosfere
- Određuje osnovne
odlike populacije
na datom primjeru
- Razumije životnu
zajednicu kao
realan oblik
grupisanja živog
svijeta u prirodi
- Ukazuje na
neraskidivo
jedinstvo žive i
nežive prirode
- Razumije ulogu
živih bića u
procesu kruženja
materije i
proticanje energije
kroz ekosistem
- Navodi osobine
hidrosfere,
litosfere i
atmosfere kao
okvira
rasprostranjenja
živih bića
Ekološki problemi u životnoj sredini
- Definiše pojmove - Obrazlaže na - Stiče sposobnost
ugrožavanje i primjeru uviđanja i
uništavanje uništavanje rješavanja
prirodnih šumskih ekoloških problema
ekosistema ekosistema - Uviđa opasnost
156
Formativni ciljevi
- Definiše pojam - Analizira pojmove: negativnih uticaja
zagađenja životne toksičan, u životnoj sredini
sredine taratogen, za ljudsku vrstu i
- Definiše pojam mutagen, ostali živi svijet
polutanata kancerogen
- Navodi efekte
negativnih
zagađujućih
uticaja u životnoj
sredini
Zagađenje vazduha
- Poznaje fizička, - Analizira fizička, - Razvija svijest o Terenski rad:
hemijska i biološka hemijska, biološka značaju očuvanja - Posjeta
svojstva vazduha svojstva vazduha osobina vazduha ekotoksikološkom
- Definiše pojam - Ukazuje na uzroke, zarad očuvanja zavodu ili nekoj
lokalnog zagađenja izvore lokalnog životne sredine drugoj ustanovi
vazduha zagađenja vazduha - Uviđa raznolikost i gdje se ispituju
- Definiše pojam - Navodi uzroke, kompleksnost kvalitet i osobine
globalnog posljedice raznovrsnih uticaja vazduha
zagađenja vazduha globalnog koji doprinose
- Navodi prisustvo zagađenja vazduha zagađenju vazduha
čvrstih i gasovitih (efekat staklene - Razumije
zagađujućih bašte, oštećenje dugoročne
materija vazduha ozonskog omotača) posljedice
- Nabraja neke globalnog
- Ukazuje na
čvrste i gasovite poremećaja klime
porijeklo čvrstih,
zagađivače na Zemlji
gasovitih
vazduha
zagađujućih
- Ukazuje na uzrok
materijala u
pojave kiselih kiša
vazduhu
- Nabraja
- Objašnjava način
meteorološke
nastanka kiselih
prilike koje utiču
kiša i posljedice
na zagađenje
njihovog dejstva
vazduha
na površinske
- Ukazuje na
vode, zemljište,
povezanost
vegetaciju,
zagađenja vazduha
životinje,
i globalnog
materijalna i
poremećaja klime
kulturna dobra
- Navodi posljedice
- Analizira dejstvo
zagađenja vazduha
pojedinih
na ljudsko zdarvlje
meteoroloških
- Nabraja posljedice
elemenata na
zagađenja vazduha
zagađenje vazduha
na biljni i
- Objašnjava uzroke
životinjski svijet
i posljedice
- Nabraja posljedice
globalnog
zagađenja vazduha
poremećaja klime
na materijalna i
- Ukazuje na
kulturna dobra
157
Formativni ciljevi
- Navodi mjere za opasnost od
zaštitu vazduha od najrazličitijih
zagađenja hroničnih i akutnih
(lokalno, globalno) posljedica
uzrokovanih
zagađenim
vazduhom
- Ukazuje na
poremećaj
ekološke ravnoteže
u lancima ishrane,
usljed povećanog
mortaliteta nekih
populacija
- Objašnjava vezu
Zakona o zaštiti
vazduha od
zagađenja sa
ekološkim
mjerama za
poboljšanje
kvaliteta vazduha
Zagađenje voda
- Poznaje različite - Ukazuje na - Razumije značaj Terenski rad:
tipove voda u hemijske, fizičke i različitosti - Posjeta vodovodu
prirodi biološke različitosti prirodnih voda kao ili nekoj drugoj
- Poznaje oblike voda u prirodi dijela biosfere ustanovi u kojoj se
zagađenja voda u - Razlikuje prirodno vrši kontrola
prirodi od vještačkih - Razumije značaj kvaliteta vode
- Definiše pojam oblika zagađenja očuvanja vodenih
prirodnog voda ekosistema i
zagađenja voda - Ukazuje i raznolikosti živog
- Definiše pojam objašnjava uzroke svijeta u njima
fizičkog zagađenja promjena osobina
voda vode usljed
- Definše pojam prirodnih procesa
hemijskog koje se dešavaju u
zagađenja voda vodenom
- Definiše pojam ekosistemu i
biološkog njegovoj okolini
zagađenja voda - Naglašava značaj i
- -nabraja metode objašnjava uzroke
prečišćavanja voda termalnog
na različitim radioaktivnog
nivoima zagađenja voda,
- Ukazuje na uticaje kao najtežih oblika
zagađenog vazduha zagađenja
i zemljišta na vode - Razlikuje izvore
- Poznaje obavezu organskog i
kontrole vode za neorganskog
piće u pogledu zagađenja voda
158
Formativni ciljevi
različitih uticaja - Analizira
najzastupljenije
neorganske i
organske
zagađujuće
materije u vodi
- Razlikuje
uzročnike
biološkog
zagađenja voda
- Uočava infekcije
koje su rezultat
hidričnih epidemija
- Analizira metode,
principe i
mehanizme
prečišćavanja voda
- Analiziraa načine
kojima zagađenost
vazduha i zemljišta
pojačava ili
uzrokuje
zagađenje voda
- Obrazlaže
obaveznu kontrolu
u pogledu prisustva
deterdženata,
pesticida, teških
metala,
radioaktivnih
izotopa, patogenih
organizama, itd.
Zagađenje zemljišta
- Poznaje način - Obrazlaže uticaj - Uviđa velike Terenski rad:
formiranja prvih kopnenih posljedice - Posjeta
zemljišta biljaka i hemizacije poljoprivrednom
- Poznaje značaj za mikroorganizama, zemljišta institutu ili nekoj
kopnene biljke, kao i klimatskih uzrokovane na drugoj ustanovi
životinje i čovjeka promjena na razne načine koja se bavi
- Nabraja načine formiranje - Razumije prednost analizom osobina
kojima se zemljišta i mogućnost zemljišta
zemljište ugrožava - Razumije značaj organske
- Nabraja načine zemjlišta za žive poljoprivrede
kojima se organizme - Uviđa značaj
zemljište trajno - Analizira sve mogućnosti
zauzima negativne uticaje očuvanja zemljišta
- Poznaje načine koji remete sastav,
zagađenja strukturu i osobine
zemljišta pri zemljišta
poljoprivrednoj - Analizira hemijske
proizvodnji promjene u
159
Formativni ciljevi
- Poznaje značaj zemljištu
biljnog pokrivača uzrokovane
za očuvanje upotrebom
strukture zemljišta mineralnih đubriva
- Poznaje razlog
upotrebe
mineralnih đubriva
- Poznaje negativne - Razlikuje grupe
uticaje koje pesticida
mineralna đubriva - Razlikuje hemijske
uzrokuju u grupe pesticida.
zemljištu. - - uočava I
- Definiše pojam objašnjava sve
pesticida. toksične efekte
- Poznaje svrhu koje pesticidi
upotrebe pesticida izazivaju u
u poljoprivredi. organizmu
- Poznaje toksičnost čovjeka.
pesticida. - Obrazlaže ostale
- Nabraja grupe hemijske osobine
otpadnih materija pesticida kojima se
koje zagađuju obezbjeđuje
zemljište. dugotrajno
- Definiše pojam toksično dejstvo u
erozije. životnoj sredini.
- Definiše pojam - Obrazlaže
rekultivacije porijeklo različitih
zemljišta. otpadnih
materijala I
njihove osobine.
- Razlikuje tipove
erozije
- Uzrokovane
vjetrom,vodom I
lednicima.
- Obrazlaže metode
I načine
rekultivacije
zemljišta.
Zagađenje hrane
- Definiše pojam - Ukazuje na - Razumije Terenski rad:
hrane i životnih značaju osnovnih neophodnost - Posjeta nekom
namirnica hranljivih materija osnovnih hranjivih objektu
- Poznaje načine za čovjeka materija za prehrambrene
hranljivih sirovina - Analizira uticaj osnovne životne industrije
biljnog i mineralnih funkcije
životinjskog đubriva, pesticida, - Uviđa značaj
porijekla u fazi koncentrata, apsolutne
njihovog uzgajanja hormona i ispravnosti
- - poznaje načine antibiotika na proizvedenih
zagađenja hrane u zagađenje biljaka namirnica
160
Formativni ciljevi
fazi industrijske koje se koriste u
prerade sirovina ljudskoj ishrani
biljnog i - Uočava negativne
životinjskog posljedice uptrebe
porijekla ovih materijala
- Definiše pojam - Objašnjava svrhu
aditiva upotrebe aditiva
- Navodi tipove - Ukazuje na
aditiva različite osobine
- Poznaje načine tipova aditiva
zagađenja hrane u - Razlikuje i
fazi pakovanja, objašnjava grupu
čuvanja i negativnih uticaja
magacioniranja koje aditivi
namirnica izazivaju u
- Poznaje ljudskom
neophodnost organizmu
biološke - Obrazlaže uticaj
ispravnosti neadekvatne
namirnica ambalaže i uslova
u kojima se
magacioniraju i
čuvaju namirnice
- - uočava ulogu i
značaj sanitarne
kontrole namirnica
u svim fazama
proizvodnje
Zaštita prirode
- Nabraja zaštićene - Obrazlaže - Poštuje i podržava
objekte specifičnosti propise koji se
prirode(nacionalni svakog od odnose na zaštitu
parkovi, parkovi navedenih ugroženih,
prirode, predjeli zaštićenih endemskih,
izuzetnih oblika, objekata prirode reliktnih biljnih i
rezervati prirode, - Ukazuje na životinjskih vrsta
spomenici prirode i neophodnost
prirodne rijetkosti zakonske zaštite
- Poznaje pojam mnogih biljaka,
crvena knjiga životinja i
- Definiše pojam mikroorganizama
ekocida - Analizira najčešće
- Nabraja ekološke uzroke i povode
mjere očuvanja ekocida
biodiverziteta - Obrazlaže
planete nezamjenjivu
ulogu koju svaka
vrsta ima u
održavanju
sveukupne
ekološke ravnoteže
161
Formativni ciljevi
Radioaktivno zagađenje životne sredine
- Definiše pojam - Razlikuje tipove - Uviđa opasnost
zračenja i jonizujućih zraka nekontrolisane
radijacije. (alfa, beta, gama) upotrebe
- Definiše jonizujuće - Ukazuje na nuklearne energije
zračenje različite biološke
- Definiše X zračenje efekte: alfa, beta,
- Navodi vještačke gama zračenja
izvore - Analizira biološke
radioaktivnosti efekte X zračenja
- Nabraja negativne - Analizira dejstvo,
uticaje pojedinačno,
radioaktivnosti na prirodnih izvora
živi svijet radioaktivnosti
- Poznaje načine - Objašnjava svrhu i
zaštite od upotrebni značaj
radioaktivnosti radioaktivnih
- Poznaje izvora
problematiku - Naglašava
radioaktivnog kancerogenost,
otpada mutagenost i
teratogenost
radioaktivnosti
- Ukazuje na
mogućnost i
domete sredstava
za zaštitu od
radioaktivnosti
- Ukazuje na metode
adekvatnog
odlaganja
radioaktivnog
otpada
Buka
- Definiše pojam - Objašnjava buku sa - Uviđa značaj
buke aspekta fizike upotrebe raznih
- Navodi izvore buke (mjerna jedinica, oblika zvučne
- Nabraja negativne intenzitet, izolacije
uticaje buke na frekvencija)
zdravlje - Obrazlaže prirodu
- Poznaje oblike buke u zavisnosti
zvučne izolacije od izvora
- Ukazuje na
međuzavisnost
posljedica i jačine
buke kao i stepen
izloženosti zvuku
velike jačine
- Analizira
izolacionu moć
pojedinih oblika
162
Formativni ciljevi
zvučne izolacije

- Ivo Savić, Veljko Terzija – Ekologija i zaštita životne sredine, Zavod za udžbenikei
- Ratajac Ružica i drugi: Ekologija i zaštita životne sredine, Zavod za udžbenike i
- Mara Đukanović, Ekološki izazov, Elit, Beograd

- dijaprojektor, slajdovi
- grafoskop
- TV prijemnik, video-rekrder, video kasete
- računar
7. Obavezni način provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

- U toku klasifikacionog perioda znanje se provjerava i ocjenjuje putem usmenog
odgovora, najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. Zaključna
ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

- Visoka stručna sprema: profesor biologije, diplomirani biolog.
Znanja
Predmet Znanja
- Zagađujuće materije - Opšta i neorganska hemija - Karakteristike i hemijske
vazduha, vode, zemljišta i oobine neorganskih
hrane zagađujućih materija
- Zagađujuće materije - Organska hemija - Karakteristike i hemijske
vazduha, vode, zemljišta i osobine organskih
hrane zagađujućih materija
- Uticaji zagađujućih materija - Biologija - Toksičnost, kancerogenost,
na žive organizme mutagenost, teratogenost
- Radioaktivno zračenje - Fizika - Osobine i oblici radioaktivnog
životne sredine zračenja
- Buka - Fizika - Osobine i karaketristike
zvuka i vibracije
163
1.4.3. BIOHEMIJA
1. Naziv predmeta: BIOHEMIJA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III 72 72
IV
Ukupno 72 72

- Povezuju tematske cjeline sa sadržajima već obrađenim u toku prethodnih
razreda;
- Stiču znanja o organskim jedinjenjima koja su neophodna za normalno
funkcionisanje živih organizama;
- Povezuju teorijska znanja sa procesima koji se odvijaju u živim organizmima;
- Razvijaju sposobnosti za posmatranje, uočavanje i zaključivanje;
164
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Uvod
- Pojašnjava - Interpretira - Razvija
biohemiju kao rezultate interesovanje
prirodnu nauku i proučavanja prema prirodnim
predmet njenog hemijskog sastava naukama
izučavanja ćelija, tkiva i
organizma kao
cjeline, njihove
fizičko hemijske
strukture i funkcije
Ugljeni hidrati
- Ponavlja definiciju - Razlikuje ugljene - Razvija analitičko
ugljenih hidrata i hidrate prema mišljenje
podjelu sastavu
- Poznaje - Razlikuje aldoze i
poluacetalne i ketoze
poliketalne oblike - Prikazuje ciklične
monosaharoze poluacetalne i
- Navodi deoksi – poluketalne
šećere i amino Fišerovim
šećere projekcionim
- Obrazlaže hemijske formulama i
osobine Hejvertovim
monosaharida perspektivnim
- Navodi formulama
oligosaharide i - Razlikuje deoksi i
polisaharide od amino šećere kao
biološkog značaja komponente
složenih
biomolekula
oksidacije,
građenje glikozida i
estara
- Razlikuje strukturu
maltoze, laktoze i
saharoze
- Analizira strukturu
rezervnih i
strukturnih
polisaharida
Lipidi
- Ponavlja definiciju - Razlikuje lipide kao - Razvija smisao za
lipida i njihovu grupu biomolekula sistematičan rad i
ulogu u živim i njihovu ulogu u marljivost
organizmima živim organizmima
- Navodi podjelu - Upoređuje lipide u
lipida u zavisnosti zavisnosti od
od hemijskog hemijskog sastava
165
Formativni ciljevi
sastava i strukture - Razlikuje masne
- Navodi kiseline, neutralne
fosfogliceride i masti i voskove kao
sfingolipide i njihov komponente živih
značaj organizama
- Definiše i navodi - Upoređuje
steroide sterole, strukturu
žučne kiseline i fosfoglicerida i
steroidne hormone sfingolipida i njihov
značaj u živim
organizmima
- Razlikuje sterole
(holesterol) i
hormone
nadbubrežne
žlijezde, ženske i
muške polne
hormone
Proteini
- Ponavlja definiciju - Analizira optičku - Razvija preciznost
amino – kiseline i aktivnost, kiselo – u radu
reaktivnost bazne osobine,
- Navodi podjelu izoelektričnu tačku
proteina i strukturu aminokiselina
- Opisuje osobine - Razlikuje proteine
proteina prema sastavu,
- Definiše enzime i rastvorljivosti i
navodi podjelu prema biološkoj
- Navodi enzimske funkciji
kofaktore - Analizira primarnu,
(koenzime) sekundarnu,
- Obrazlaže tercijalnu i
mehanizam kvaternernu
djelovanja enzima strukturu proteina
- Opisuje antitijela i - Analizira metodu
njihov značaj elektroforeze
- Analizira bojenje i
taložne reakcije
(denaturacija)
- Razlikuje enzime
prema vrsti
supstance
- Razlikuje vrste
koenzima
- Analizira
mehanizam
djelovanja enzima
- Obrazlaže uticaj
temperature, ph,
aktivatora i
inhibatora na
166
Formativni ciljevi
aktivnost enzima i
njihovu regulaciju
- Interpretira
stvaranje antitijela
i njihov značaj
Nukleinske kiseline
- Definiše nukleinske - Interpretira
kiseline nukleinske kiseline
- Opisuje strukturu i kao biomolekule
osobine nukleinskih - Analizira strukturu
kiselina nukleinskih kiselina
- Pojašnjava – nukleotida
genetsku šifru (purinske i
- Obrazlaže pirimidinske baze,
biosintezu proteina šećera)
- Definiše pojam - Analizira strukturu,
mutacije osobine i funkciju
DNK kao
molekulsku osnovu
za očuvanje i
prenošenje
genetske
informacije
- Analizira strukturu
i funkciju RNK –
ribozomalne,
transportne i
informacione
- Interpretira
genetski kod i
njegov značaj
- Razlikuje faze
biosinteze proteina
- Interpertira
nastanak mutacija
Alkaloidi i antibiotici
- Ponavlja definiciju - Razlikuje alkaloide - Razvija smisao za
alkaloida i navodi prema strukturi, sistematičan rad i
podjelu alkaloide sa marljivost
- Opisuje dejstvo i azotom van prstena
značaj alkaloida (efedrin) i
- Definiše antibiotike alkaloide sa
i navodi podjelu azotom u prstenu
- Obrazlaže (nikotin, atropin,
mehanizam kokain, morfin)
djelovanja - Interpretira značaj
antibiotika alkaloida u
terapeutske svrhe
- Uočava fiziološko
dejstvo alkaloida
- Razlikuje
167
Formativni ciljevi
antibiotike prema
osnovnim
strukturnim
karakteristikama
(penicilin,
cefalosporin,
gramicidin,
streptomicin,
eritromicin,
tetraciklini,
nikomicin,
hloramfenikal)
- Upoređuje
mehanizam
djelovanja
pojedinih
antibiotika
Vitamini i hormoni
- Ponavlja definiciju - Interpretira - Razvija analitičko
vitamina vitamine kao mišljenje
- Navodi podjelu i biološki važna
opisuje ulogu jedinjenja
vitamina - Razlikuje vitamine
- Ponavlja definiciju prema
hormona rastvorljivosti u
- Navodi podjelu i mastima (A, D, E i
opisuje ulogu K) i vitamine
pojedinih hormona rastorljive u vodi
(vitamini B
kompleksa i C)
- Interpretira uloge
pojedinih vitamina
i dnevne potrebe
vitamina
- Interpretira
hormone kao
biološki važna
jedinjenja
- Razlikuje hormone
prema strukturi
(adrenalin,
tiroksin, prolaktin,
somatotropin,
insulin)
- Interpretira uloge
pojedinih hormona
Osnovi metabolizma
- Navodi mogućnosti - Razlikuje - Razvija preciznost - Koristiti i šeme
korišćenja azota autotrofne i u radu. procesa:
- Navodi osnovne heterotrofne katabolizma i
faze metabolizma i organizme anabolizma,
168
Formativni ciljevi
energetski ciklus u - Analizira procese razgradnje
ćelijama kruženja ugljenika, neutralnih masti,
- Pojašnjava procese kiseonika i azota razgradnje glukoze
varenja i resorpcije - Razlikuje i šemu Krebsovog
proteina, masti i katabolizam i ciklusa
ugljenih hidrata anabolizam – kao
- Obrazlaže procese osnovne faze
razgradnje metabolizma
molekula nastalih - Interpretira
varenjem proteina, energetski ciklus u
masti i ugljenih procesima
hidrata katabolizma i
- Opisuje procese anabolizma u
respiratornog niza i pojedinim etapama
oksidativnog prema datoj šemi
fosforilovanja (ATP, ADP, AMP)
- Obrazlaže procese - Analizira procese
biosinteze varenja i resorpcije
aminokiselina, proteina, masti i
neutralnih masti i ugljenih hidrata
ugljenih hidrata - Analizira pojedine
- Navodi regulacije faze razgradnje
metabolizma aminokiselina
- Analizira pojedine
faze razgradnje
sastojaka
neutralnih masti
(glicerola i masnih
kiselina – z –
oksidacije) prema
datoj šemi
- Analizira faze
razgradnje glukoze
prema datoj šemi
- Analizira faze
ciklusa
trikarbonskih
kiselina – Krebsov
ciklus prema datoj
šemi
- Razlikuje enzime i
koenzime
respiratornog niza i
analizira proces
oksidativne
fosforilacije
- Analizira procese
biosinteze
aminokiselina,
neutralnih masti i
ugljenih hidrata
169
Formativni ciljevi
- Interpretira načine
regulacije
metabolizma
Biotehnologija
- Pojašnjava pojam - Interpretira
biotehnologije i biotehnologiju kroz
njene mogućnosti primjenu
mikroorganizama ili
enzima za
dobijanje različitih
proizvoda
dobijanja
proizvoda u
prehrambenoj
industriji (piva,
vina, prerađevina
mlijeka, pivski
kvasac),
farmaceutskoj
(antibiotici),
hemijsko –
prerađivačkoj i
drugim

- Petrović, J., Velimirović, S.: Hemija za IV razred gimnazije, Zavod za udžbenike i
- Ristić, M. S., Ristić Z. M.: Medicinska biohemija za III razred usmjerenog
obrazovanja zdravstvene struke, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 1988.
- Džamić, M.: Biohemija, IRO – građevinska knjiga, Beograd, 1998.


- U toku klasifikacionog perioda znanje se provjerava i ocjenjuje putem usmenog i
pismenog odgovora (testovi poslije svake oblasti), najmanje jedna ocjena u
svakom klasifikacionom periodu. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.

tehnologije.
170
Znanja
Predmet Znanja
- Ugljeni hidrati, lipidi i - Organska hemija - Struktura i osobine ugljenih
proteini hidrata, lipida i proteina
- Nukleinske kiseline - Biologija - Struktura nukleinskih kiselina
171
1.4.4. MIKROBIOLOGIJA
1. Naziv predmeta: MIKROBIOLOGIJA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III 72 72
IV
Ukupno 72 72

- Upoznaju osnovne pojmove iz mikrobiologije;
- Upoznaju se sa značajem mikroorganizama u prehrambenoj industriji;
- Stiču znanja o korisnim i štetnim mikroorganizmima;
- Stiču znanja o metodama uništavanja mikroorganizama;
- Stiču znanja o značaju mikrobiološke kontrole proizvodnje, mikrobiološkim
normama i higijenskoj ispravnosti;
- Stiču rutinu u radu sa mikroskopom;
- Upoznaju postupak sterilizacije laboratorijskog pribora;
- Razvijaju ekološku svijest;
- Ovladavaju stručnom terminologijom.
172
4. Standardi/Sadržaji znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Uvod
- Definiše predmet - Uočava brzi razvoj Referat:
izučavanja mikrobiologije kao - Naučnici –
mikrobiologije nauke istraživači značajni
- Navodi značaj i - Navodi primjere za razvoj
podjelu primjene mikrobiologije
mikrobiologije mikrobiologije u (Levenhuk, Paster,
- Opisuje istorijat i poljoprivredi, Koh, Mečnikov,
razvoj prehrambenoj Ivanovski,
mikrobiologije industriji, medicini Vinogradski i dr.)
i dr.
Osnovne karakteristike živih bića
- Poznaje strukturnu - Uočava sličnosti i - Razvija sposobnost - Šematski prikazuje
građu ćelije razlike u građi timskog rada izgled strukturne
- Navodi hemijski prokariotskih i građe prokariotske
sastav ćelija eukariotskih ćelija i eukariotske ćelije
mikroorganizama - Razlikuje hemijski
- Objašnjava sastav ćelija
osnovne životne mikroorganizama
funkcije gradivnih - Uočava međusobnu
jedinica ćelije povezanost
strukturne građe
ćelije i osnovnih
životnih funkcija
ćelije
Morfologija mikroorganizama (MO)
- Poznaje morfološke - Razlikuje oblike - Razvija analitičko - Šematski
karakteristike bakterija mišljenje prikazuje izgled
bakterija (oblik, (okruglaste, okruglastih,
građu, veličinu i štapićaste, štapićastih i
kretanje bakterija) izvijene) izvijenih bakterija
- Definiše - Uočava red,
bakterijske veličine, dužine i
kapsule, spore i prečnike bakterija Vježba:
oblike porasta - Analizira građu - Rukovanje
bakterija bakterija mikroskopom i
- Opisuje opšte - Razlikuje aktivno i priprema nativnih i
karakteristike i pasivno kretanje fiksiranih preparata
morfologiju gljiva bakterija
(plijesni i kvasca) - Interpretira
kretanje bakterija
pomoću flagela
- Uočava značaj
bakterijskih
kapsula i spora u
prehrambenoj
industriji
- Razlikuje kolonije i
druge oblike
173
Formativni ciljevi
porasta bakterija
- Analizira opšte
karakteristike
gljiva
- Razlikuje
morfologiju plijesni
od morfologije
kvasca
Uticaj spoljašnjih činilaca na MO (ekologija MO)
- Opisuje uticaj - Uočava uticaj vode Referat:
fizičkih činilaca na na razvoj i životnu - Uloga
mikroorganizme aktivnost MO pasterizacije i
(voda, - Interpretira sterilizac-ije u
temperatura, praktičan značaj mljekarskoj
osmotski pritisak, isušivanja u industriji
svjetlost, zračenje konzervisanju - Konzerviranje
i ultrazvuk) namirnica namirnica
- Poznaje uticaj - Uočava uticaj primjenom fizičkih
hemijskih činilaca temperature na - Razvija pozitivnu faktora
na mikroorganizme mogućnost razvoja orjentaciju prema
(ph, molekulski MO zanimanju
kiseonik, hemijska - Razlikuje
jedinjenja: minimalnu,
neorganske optimalnu i
kiseline, organske maksimalnu
kiseline, baze, soli, temperaturu u
oksidaciona životu MO i izvodi
sredstva, alkoholi, podjelu MO u
fenoli, sapuni, odnosu na
deterdženti, temperature
sulfonalidi, - Razlikuje postupke
antibiotici i dr.) sterilizacije i
- Poznaje i razlikuje pasterizacije
uticaj bioloških - Analizira
činilaca na MO. djelovanje visoke
- Definiše temperature na MO
mutualizam, - Razlikuje pojave
sinergizam i plazmalize i
komensalizam plazmoptize ćelija
- Definiše antibiozu, MO
inhibiciju i - Analizira uticaj UV,
parazitizam X i radioaktivnih
zraka na MO
- Analizira
djelovanje
ultrazvuka na
mikroorganizme
- Analizira uticaj
reakcije sredine
(ph) na
mikroorganizme
174
Formativni ciljevi
- Razlikuje obligatno
aerobne, obligatno
anaerobne,
fakultativno
anaerobne i
mikroaerofilne
mikroorganizme
- Analizira
stimulativno,
mikrobiostatično i
mikrobicidno
djelovanje
hemijskih
jedinjenja na MO
- Analizira
djelovanje
neorganskih i
organskih kiselina
na MO
- Analizira
djelovanje baza,
soli i oksidacionih
sredstava na MO
- Analizira
djelovanje
alkohola, fenola,
sapuna i
deterdženta na MO
- Interpretira
djelovanje
antibiotika na
mikroorganizme
- Upoređuje
djelovanje
različitih hemijskih
činilaca na MO
- Razlikuje
indiferentni odnos
MO, simbiozu i
antibiozu
- Razlikuje pojave
mutualizma,
sinergizma i
komensalizma MO u
prirodi
- Uspostavlja vezu
između biotičkih
činilaca i
tehnologije mlijeka
Fiziologija mikroorganizama
- Definiše - Razlikuje - Razvija Referat:
175
Formativni ciljevi
metabolizam anabolizam i interesovanje - Fermentisani
- Objašnjava ulogu katabolizam prema istraživanju mliječni proizvodi
(značaj) fermenata - Interpretira značaj i novim saznanjima - Uticaj temperature
- Navodi mehanizme i djelovanje na razmnožavanje i
djelovanja fermenata uticaj hlađenja na
fermenata - Izražava uticaj zaustavljanje
- Poznaje procese temperature, ph i procesa
ishrane aktivatora na razmnožavanja
mikroorganizama djelovanje mikroorganizama
(sastav hrane za fermenata
MO tj. Hranljive - Analizira sastav
podloge i načine hrane za MO Vježba:
uzimanja hrane) - Uspostavlja vezu - Zasijavanja tečnih i
- Poznaje anaerobno između vrsta MO i čvrstih hranljivih
i aerobno disanje hranljivosti podloga
mikroorganizama podloga
- Objašnjava - Razlikuje
razmnožavanje fototrofne,
bakterija, plijesni i hemotrofne,
kvasca heterotrofne MO
- Definiše - Razlikuje procese
promjenljivost MO osmoze, difuzije i
(modifikacije, aktivnog transporta
mutacije) - Analizira procese
disanja MO
- Razlikuje
anaerobno i
aerobno disanje MO
- Razlikuje načine
razmnožavanja
bakterija, plijesni i
kvasca
- Analizira krivu
rasta populacije
MO
- Razlikuje
modifikacije i
mutacije
- Uočava praktičnu
primjenu
mutagenih MO
Klasifikacija MO
- Poznaje - Analizira osobine - Uraditi shematsku
klasifikaciju MO koji su korisni u klasifikaciju
bakterija prehrambenoj bakterija
- Navodi grupe industriji
bakterija koje su - Upoređuje - Shematski prikazati
značajne za djelovanje klasifikaciju
prehrambenu bakterija plijesni
industriju mliječnog,
- Poznaje sirćetnog i aceton – - Shematski
176
Formativni ciljevi
klasifikaciju buternog vrenja prikazati
plijesni i navodi - Razlikuje klasifikaciju
vrste plijesni koje termofilne od kvasaca
su značajne za psihrofilnih
prehrambenu bakterija
industriju - Razlikuje klase
- Poznaje plijesni
klasifikaciju - Klasifikuje
kvasaca i navodi (razvrstava)
kvasce koji su plijesni sa štetnom
značajni u i korisnom ulogom
prehrambenoj u prehrambenoj
industriji industriji i
poljoprivredi
- Razlikuje klase
kvasaca
- Upoređuje
djelovanje
sporogenih i
asporogenih
kvasaca i
interpretira njihovu
ulogu u
prehrambenoj
industriji
Mjesto i uloga mikroorganizama u prirodi
- Poznaje ulogu MO u - Interpretira ulogu - Razvija odgovoran
kruženju materije MO u kruženju pristup radu
- Objašnjava ulogu materije
MO u atmosferi, - Upoređuje uloge
zemljištu, vodi kao MO u atmosferi,
i u životu biljnog i zemljištu i vodi
životinjskog svijeta - Interpretira ulogu
MO u životu biljaka
i životinjskog
svijeta
- Povezuje
djelovanje MO iz
prirode sa
prehrambenom
tehnologijom
Uloga MO u prehrambenoj industriji

- Poznaje primjenu - Uočava korisnu i Referat:
fermentacionih štetnu ulogu MO u - Primjena
procesa MO prehrambenoj fermentacionih
(vrenja) u industriji procesa u
prehrambenoj - Razlikuje prehrambenoj
industriji anaerobnu od industriji
- Poznaje primjenu aerobne - Alge
biosintetičkih fermentacije - Zanatsko gajenje
177
Formativni ciljevi
procesa MO u - Upoređuje pečuraka
industriji mehanizme - Mikrobiološka
- Poznaje MO – alkoholne, kontrola namirnica
uzročnike kvarenja mliječne, buterne,
mlijeka i proizvoda sićetne i limunske Vježba:
od mlijeka fermentacije - Dokazuje hidrolizu
- Definiše patogene - Interpretira skroba na
MO važnost (ulogu) skrobnom agaru
- Navodi MO koji su biosintetičkih - Određivanje
prouzrokovali procesa dejstva penicilina,
trovanja hranom - Uočava značaj i streptomicina i
- Poznaje navodi primjere teramicina na
mikrobiološke primjene kulturu
norme higijenske biosintetičkih Staphlylococcus
ispravnosti procesa MO u aureus
namirnica poljoprivredi,
medicini,
prehrambenoj
industriji
- Interpretira
djelovanje MO koji
su izazvali kvarenje
mlijeka i mliječnih
proizvoda
- Analizira osnovne
karakteristike
patogenih MO
- Razlikuje vrste
imuniteta
- Razlikuje
intoksikaciju
hranom od
toksikoinfekcije
- Pravilno
primjenjuje
Pravilnik o
mikrobiološkoj
kontroli namirnica

- Stojanović, M.: Mikrobiologija za III razred prehrambene škole, Zavod za
udžbenike i nastavna sredstva, Beograd

- Vježbe se izvode u mikrobiološkoj laboratoriji.
178
učenika i pismeni odgovori (testovi, referati). Učenik mora biti ocijenjen na kraju
svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda
izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna
mora biti sa usmene provjere znanja. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih
ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

- Diplomirani inženjer tehnologije – smjer prehrambeno-tehnološko inženjerstvo,
diplomirani inženjer prehrambene tehnologije, diplomirani inženjer poljoprivrede
za animalne proizvode, diplomirani inženjer tehnologije – smjer mikrobiološki
procesi, diplomirani inženjer poljoprivredne prerade i kontrole poljoprivrednih
proizvoda.
Znanja
Predmet Znanja
- Osnovne karakteristike živih - Biologija - Strukturna građa ćelije;
bića osnovne životne funkcije
- Uticaj spoljašnjih činilaca na - Hemija - pH, T, p, kiseonik, hemijska
mikroorganizme jedinjenja, dezinfekcija
- Fiziologija i sistematizacija - Biohemija - Fermenti
mikroorganizama
179
1.4.5. TEHNOLOGIJA PREMAZNIH SREDSTAVA
1. Naziv predmeta: TEHNOLOGIJA PREMAZNIH SREDSTAVA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III
IV 58 8 66
Ukupno 58 8 66

- Stiču znanja o procesima u tehnologiji premaznih sredstava;
- Upoznaju uređaje i opremu koja se koriste u proizvodnji premaznih sredstava;
- Upoznaju sastav i vrste premaznih sredstava;
- Stiču znanja koja će im omogućiti da samostalno izvode poslove u okviru svog
zanimanja, stručno odlučuju i usvajaju nova znanja iz ove oblasti;
- Upoznaju metode ispitivanja premaznih sredstava i premaza;
- Razvijaju osjećaj za racionalno korišćenje materijala i vremena;
- Razvijaju osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu;
180
4. Standardi/Sadržaji znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Sastav premaznih sredstava
- Definiše premazno - Razlikuje pojmove - Razvija tehničku - Prospekti
sredstvo i razumije premazno kulturu proizvođača
njegovu osnovnu sredstvo, premaz i premaznih
namjenu film premaznog sredstava
- Upoznaje pojam sredstva
''sistem premaza'' - Analizira sistem Referat:
- Objašnjava sastav premaza - Modifikacija
premaznih - Razlikuje osnovne alkidnih smola
sredstava komponente
- Nabraja vezivna premaznog
sredstva sredstva
- Nabraja i - Uočava ulogu
objašnjava smole pigmenata u
kao veziva za premaznim
premazno sredstvo sredstvima
- Navodi klasifikacije - Pronalazi sličnosti i
alkidnih smola i razlike između
obrazlaže njihov pigmenata i
hemijski sastav i punioca
svojstva - Razlikuje vrste
- Nabraja pomoćnih
oplemenjene sredstava
prirodne proizvode - Upoređuje fizičko i
- Definiše pigmente i hemijsko sušenje
objašnjava njihova
svojstva
- Definiše punioce i
navodi vrste punila
- Nabraja pomoćna
sredstva (aditive)
- Navodi svojstva i
vrste rastvarača
- Opisuje formiranje
filma premaznog
sredstva
Vrste premaznih sredstava
- Navodi podjele - Uočava mogućnost - Razvija analitičko Referat:
premaznih kombinovanja mišljenje - Vrste, svojstva i
sredstava osnovnih sirovina primjena smolnih
- Nabraja i - Razlikuje providne lakova
objašnjava vrste i neprovidne vrste
premaznih premaznih - Prospekti
sredstava sredstava proizvodjača
- Analizira pomoćne premaznih
i specifične sredstava
materijale
Test:
- Sastav i vrste
181
Formativni ciljevi
premaznih
sredstava
Proizvodnja premaznih sredstava
- Definiše -Uočava cilj - Razvija ekološku - Šematski prikazuje
mehanizam dispregovanja svijest vrste čestica
dispergovanja -Upoređuje prisutne u prahu
pigmenata i primarne čestice, pigmenata
punioca i agregate i - Šematski prikazuje
objašnjava aglomerate stabilizaciju
kvašenje -Analizira uticaj pvk disperzije pomoću
- Objašnjava na svojstva adsorpcionih
koloidnu stabilnost premaznog slojeva
- Navodi posljedice sredstva - Šematski prikazuje
nestabilnosti -Analizira i pigmentni šok
disperzije ocjenjuje značaj - Crta tehnološku
- Upoznaje pojam pojedinih faza šemu postupka
''pigment – volumna postupka pigmentiranih
koncentracija'' proizvodnje premaznih
(pvk) pigmentiranih sredstava
- Razumije postupak premaznih - Crta tehnološku
proizvodnje sredstava šemu postupka
pigmentiranih -Analizira i providnih
premaznih ocjenjuje značaj premaznih
sredstava pojedinih faza sredstava
- Razumije postupak postupka - Crta tehnološku
proizvodnje proizvodnje šemu postupka
providnih providnih dorade
premaznih premaznih nepigmentiranih i
sredstava sredstava pigmentiranih
- Opisuje postupke -Analizira i premaznih
dorade ocjenjuje značaj sredstava
nepigmentiranih i pojedinih faza
pigmetiranih postupka dorade
proizvoda nepigmentiranih i
- Navodi primjere pigmentiranih
proizvodnih linija premaznih
- Poznaje standarde sredstava
kvaliteta -Poštuje standarde
kvaliteta
premaznih
sredstava
- Adekvatno skladišti
sirovine i gotove
proizvode
Svojstva premaznih sredstava i njihovo ispitivanje
- Opisuje dobijanje - Uzorkuje premazna - Odgovorno se Vježba:
reprezentativnog sredstva u tečnom odnosi prema - Određivanje
uzorka i čvrstom stanju i očuvanju zdravlja i premaznog
- Opisuje metode priprema uzorke za okoline sredstva u tečnom
ispitivanja analizu stanju
svojstava - Razlikuje - Određivanje
182
Formativni ciljevi
premaznih mehanička, premaznog
sredstava u optička, fizička, sredstva u čvrstom
tečnom stanju hemijska, biološka stanju
- Opisuje metode i električna
ispitivanja svojstva
svojstava premaza - Pravilno
u čvrstom stanju primjenjuje
aparate za
ispitivanje
svojstava
premaznih
sredstava u
tečnom stanju
- Pravilno
primjenjuje
aparate za
ispitivanje
svojstava premaza
u čvrstom stanju
Primjena premaznih sredstava
- Opisuje pripremu - Razlikuje postupke Vježba:
površina za pripreme metalne, - Priprema metalne,
nanošenje mineralne i mineralne i drvene
pramaznih površine od drveta površine
sredstava - Priprema površinu - Nanošenje
- Navodi i opisuje za nanošenje premaznog
načine nanošenja premaznih sredstva na
premaznih sredstava površinu
sredstava - Nanosi premazno
- Poznaje uslove sredstvo na
sušenja površinu
- Nabraja područja - Razlikuje
primjene diskontinualni i
premaznih kontinualni proces
sredstava sušenja

- Rikovski, G.: Zaštita premazima, Zavod za udžbenika i nastavna sredstva,
Beograd, 2000.
- Tomaš, M.: Tehnologija premaznih sredstava, Zavod za udžbenika i nastavna
sredstva, Beograd, 2003.
- Tomić, B.: Tehnologija boja i lakova, Naučna knjiga, Beograd, Zavod za izdavanje
udžbenika Novi Sad, 2000.

- Teorijska nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena: A / V
183

- Diplomirani inženjer organske tehnologije, diplomirani inženjer neorganske
tehnologije, diplomirani inženjer hemijske tehnologije.
Znanja
Predmet Znanja
- Smole kao veziva za - Organska hemija - Sastav i struktura smole
premazna sredstva
- Pigmentirana i - Neorganska hemija - Struktura i osobine
nepigmentirana premazna pigmenata
sredstva
- Nanošenje i ispitivanje - Tehnološke operacije i - Apariti za nanošenje i
premaznih sredstava uređaji ispitivanje premaznih
sredstava
184
1.4.6. PREHRAMBENA TEHNOLOGIJA
1. Naziv predmeta: PREHRAMBENA TEHNOLOGIJA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III
IV 66 66
Ukupno 66 66

- Stiču znanja o hemijskom sastavu hrane;
- Primjenjuju principe pravilne ishrane;
- Stiču znanja o značaju pomoćnih sirovina, aditiva i njihovoj pravilnoj primjeni;
- Razumiju važnosti konzervisanja u svakodnevnom životu;
- Osposobljavaju se da razlikuju vrste ambalaže i skladišta prema vrsti
prehrambenih proizvoda;
- Ovladavaju stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci;
- Razvijaju svijest o potrebi očuvanja radne i životne sredine.
185
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
I Uvod
- Upoznaje predmet - Interpretira - Usvaja globalne
izučavanja i definiciju, značaj i vrijednosti
podjelu podjelu
prehrambene prehrambene
tehnologije tehnologije
II Životne namirnice i osnovni sastojci
- Definiše životne - Razlikuje gradivnu,
namirnice i njihovu energetsku i
podjelu zaštitnu ulogu
- Objašnjva ulogu hranljivih sastojaka
životnih namirnica - Razlikuje namirnice
u ishrani biljnog i
- Poznaje osnovne životinjskog
hranljive materije, porijekla
podjelu i izvore - Razlikuje dnevne
- Upoznaje principe potrebe hrane
pravilne ishrane muškarca i žene
- Koristi: skice,
- Poznaje ishranu - -analizira biološku
fotografije,
pojedinih ulogu ugljenih
nutricionističke
kategorija zdravih hidrata, masti i
tabele, vodiče za
ljudi bjelančevina u
ishranu
- Nabraja osnovne organizmu
funkcije mineralnih - Vrši podjelu
materija u vitamina i analizira - Razvija moć
organizmu njihov značaj u zapažanja i
- Upoznaje bolesti ishrani logičnost
nepravilne ishrane - Uočava potrebe - Razvija analitičko
- Navodi najčešća čovjeka za mišljenje
trovanja izazvana vitaminima i - Usvaja uzročnu
hranom posljedice povezanost ishrane
nedostataka i zdravlja
vitamina po
zdravlje
- Razlikuje
mikroelemente i
Film:
makroelemente
- Bolesti nepravilne
- Izračunava
ishrane
energetsku
vrijednost
pojedinih
namirnica
- Predlaže primjer
jelovnika koji
zadovoljavavaju
principe pravilne
ishrane
- Upoređuje
karakteristike
186
Formativni ciljevi
ishrane pojedinih
kategorija zdravih
ljudi
- Komentariše
ishranu
srednjoškolaca
III Pomoćne materije u prehrambenoj industriji
- Upoznaje pomoćne - Uočava značaj
sirovine koje se pomoćnih sirovina
koriste u u prehrambenoj
prehrambenoj industriji
industriji - Analizira
- Razumije značaj i rastvorljivost
objašnjava šećera
upotrebu: - Obrazlaže značaj
zaslađivača, upotrebe kuhinjske
skroba, kuhinjske soli u
soli, pekarskog prehrambenoj
kvasca, začina, industriji i navodi
kafe, kakoa, aroma oblike nalaženja u
Koristi:
prirodi
- Fotografije
- Uočava značaj - Razvija stručnost,
pomoćnih sirovina
pekarskog kvasca u radnu i
raznih proizvođača,
proizvodnji profesionalnu
uzorke zaslađivača
pekarskih odgovornost
i sredstava za
proizvoda
narastanje
- Analizira dejstvo
povećane
temperature na
kvasne ćelije
- Interpretira pojam
začina i uočava
značaj njihove
upotrebe
- - vrši podjelu
aroma i nabraja
najčešće korišćene
aromatične
materije
IV Aditivi
- Definiše pojam i - Vrši podjelu aditiva - Razvija stručnost,
podjelu aditiva prema namjeni radnu i
- Objašnjava - Prema Pravilniku o profesionalnu
Koristi:
označavanje kvalitetu odgovornost
- Pravilnik o primjeni
aditiva na razvrstava aditive
aditiva u
proizvođačkim - Razlikuje
prehrambenoj
specifikacijama opravdanu i
industriji, uzorke
- Razumije svrhu i neopravdanu
aditiva
objašnjava upotrebu aditiva
upotrebu: - Shvata značaj
konzervanasa, upotrebe propisane
187
Formativni ciljevi
antioksidanasa, količine aditiva
kiselina, - Analizira
emulgatora, djelovanje
zgušnjivača, konzervanasa i
stabilizatora, nabraja najčešće
humektanata i korišćene u
sredstava za prehrambenoj
želiranje industriji
- Upoznaje zakonske - Interpretira pojam
norme o upotrebi antioksidanasa i
aditiva objašnjava njihovo
djelovanje vezano
za procese u
mastima, voću i
povrću
- Analizira ulogu
emulgatora i
nabraja najviše
korišćene
- Analizira
mehanizam
djelovanja
sredstava za
narastanje tijesta
V Pesticidi
- Definiše pojam - Vrši podjelu
pesticida pesticida prema
- Objašnjava karencu namjeni
i tolerancu - Ističe značaj
- Poznaje vrste korišćenja
- Razvija ekološku Referat:
pesticida i način dozvoljene količine
svijest - Vještačka đubriva
njihove primjene pesticida
- Predlaže mjere
zaštite životne
sredine od
pesticida
VI Ambalaža
- Definiše pojam i - Analizira funkciju - Razvija analitičko - Koristi uzorke
funkciju ambalaže ambalaže mišljenje različitih
- Poznaje ambalažne - Razlikuje ambalažu - Razvija moć ambalažnih
materijale prema materijalu zapažanja i materijala
- Objašnjava opšte za izradu, namjeni, logičnost
karakteristike i prirodi proizvoda - Razvija
značaj u koji se pakuje profesionalnu
prehrambenoj - Ističe nedostatke odgovornost
industriji: bijelog i metalne ambalaže i
crnog, aliminijuma prednosti staklene
i aluminijum- ambalaže - Razvija ekološku
ambalaže, stakla - Shvata značaj svijest
- Nabraja najčešće jedinstvenog
korišćene plastične međunarodnog EAN
188
Formativni ciljevi
mase za izradu sistema
ambalaže numerisanja
- Razumije EAN - Komentariše
sistem numerisanja problem Referat:
- Definiše zagađivanja - Staklena ambalaža
recikliranje čovjekove sredine
otpadne ambalaže kao posledicu loših
postupaka sa
ambalažom
- Predlaže postupke
u zaštiti životne
sredine od otpadne
ambalaže
- Ukazuje na
mogućnost
recikliranja
otpadne ambalaže
kao zagađivača
životne sredine
VII Skladištenje
- Definiše pojam - Shvata značaj
skladišta čuvanja i
- Poznaje podjelu i skladištenja
vrste skladišta sirovina i namirnica
- Poznaje - Analizira uslove
karakteristike koji moraju biti
pojedinih vrsta obezbijeđeni - Razvija analitičko
skladišta i tokom skladištenja mišljenje
objašnjava rad: namirnica
silosa, podnih - Vrši podjelu
skladišta i skladišta prema
hladnjača namjeni - Razvija moć - Koristi šeme raznih
- Navodi skladišne - Ističe prednosti zapažanja i tipova skladišta
štetočine skladištenja u logičnost
kontrolisanoj
gasnoj atmosferi Referat:
- Ističe prednosti - Uloga silosa
silosnog
skladištenja
- Uočava značaj - Razvija
skladištenja profesionalnu
žitarica i zrnastog odgovornost
industrijskog
materijala
- Predlaže načine
suzbijanja
štetočina u
skladištu
189
- M. Rosić, I. Anđelković I G. Rosić: Osnovni principi nutricionizma i dijetetike,
Medicinski fakultet Univerziteta u Kragujevcu, 1998.
- S. Cvejanov i saradnici, Prehrambena tehnologija za II razred srednje škole, ZUNS
Beograd, 2002.

šemama.


- Diplomirani inženjer prehrambene tehnologije, diplomirani inženjer tehnologije –
prehrambreno inženjerstvo.
Znanja
Predmet Znanja
- Ugljeni hidrati, proteini,
- Životne namirnice i osnovni
- Hemija lipidi
sastojci
- Podjela životnih namirnica
- Pomoćne sirovine u - Ispitivanje pomoćnih
- Praktična nastava
prehrambenoj industriji sirovina i aditiva
- Korišćenje fosfata u - Neorganska hemijska - Tehnologija fosforne
prehrambenoj industriji tehnologija kisjeline
190
2. ISPITNI KATALOZI
Tip ispita: Usmeno
Nastavnik/aktiv formuliše pojedina pitanja i sastavlja detaljan spisak ispitnih

pitanja na osnovu okvirnog spiska pitanja, datih u ispitnom katalogu.
Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti na
odgovarajući način – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih
tematskih oblasti.
Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta.
Usmeni ispit traje najviše 20 minuta.
Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na prijedlog ispitivača.
2.1. FIZIČKA HEMIJA

1. Agregatna stanja materija i međumolekulske sile
2. Idealno gasno stanje
3. Osnovni gasni zakoni
4. Jednačina idealnog gasnog stanja (Klapejronova jednačina)
5. Daltonov zakon parcijalnih pritisaka
6. Realno gasno stanje - Van der Valsova jednačina
7. Termodinamički sistemi
8. Unutrašnja energija
9. Prvi zakon termodinamike
10. Rad pri promjeni zapremine gasa
11. Primjena prvog zakona termodinamike na izohorske, izotermske, izobarske i
adijabatske procese
12. Molarne i specifične toplote - jednačine za količinu toplote
13. Funkcije stanja i entalpija
14. Termohemijska jednačina
15. Hesov zakon
16. Karnoov kružni ciklus
17. Drugi princip termodinamike
18. Entropija
19. Svojstva materije u tečnom agregatnom stanju
20. Napon pare i toplota isparavanja
21. Svojstva materije u čvrstom agregatnom stanju
22. Kristalne strukture
23. Alotropija i polimorfizam
24. Brzina hemijske reakcije
25. Uticaj promjene koncentracije na brzinu reakcije
26. Uticaj katalizatora na brzinu reakcije
27. Uticaj temperature na brzinu reakcije
28. Vrste složenih reakcija
29. Klasifikacija hemijskih reakcija (molekularnost i red reakcije)
30. Hemijska ravnoteža, zakon o dejstvu mase
31. Konstanta ravnoteže izražena preko koncentracije
32. Konstanta ravnoteže izražena preko parcijalnih pritisaka
33. Le Šatelijeov princip - uticaj primjene koncentracije, temperature i pritiska na
pomjeranje ravnoteže
34. Rastvori - relativno učešće komponenti u rastvoru
35. Rastvori gasova u tečnostima
36. Rastvori čvrstih supstanci u tečnostima, krive rastvorljivosti
37. Sniženje temperature mržnjenja i povišenje temperature ključanja
191
38. Smješe dviju tečnosti - idealni sistemi
39. Gibsovo pravilo faza
40. Površinski napon
41. Napon pare rastvora i Raulov zakon
42. Adsorpcija (fizička i hemijska)
43. Hemijske i elektrohemijske reakcije
44. Provodnici prve i druge vrste
45. Električna provodljivost
46. Konstanta posude i Kolraušova modifikacija Vitstonovog mosta
47. Molarna provodljivost
48. Zakon o nezavisnom putovanju jona
49. Pokretljivost jona
50. Konduktometrijska titracija
51. Faradejevi zakoni elektrolize
52. Kulometri
53. Kulometrijska titracija
54. Teorija galvanskog elementa - Danijelov element
55. Nernstova jednačina
56. Elektrohemijski niz elemenata
57. Elektrode I vrste (vodonikova i staklena elektroda)
58. Elektrode II vrste (Kalomelova elektroda)
59. Redoks elektrode (Hinhidronova elektroda)
60. Vestonov standardni element i određivanje elektromotorne sile galvanskog
elementa elektrodnog potencijala
61. Potenciometrijska titracija
62. Polarizacija i napon razlaganja
63. Nadnapon
64. Hemijski izvori struje (kiseli i alkalni akumulatori)
65. Teorijski principi elektrolitičkog izdvajanja metala, elektrogravimetrijska
analiza
66. Korozija, površinska zaštita metala
67. Prirodna radioaktivnost i osobine radioaktivnih zraka
68. Atomsko jezgro
69. Prirodni radioaktivni nizovi
70. Izotopi i stabilnost jezgra
71. Nuklearne reakcije
72. Vještačka radioaktivnost
73. Fisija
74. Fuzija i defekt mase
75. Mjerenje i detekcija radioaktivnog zračenja - jonizacione komore
76. Proporcionalni, G-M brojač i scintilacioni brojač
77. Dozimetrijske norme i primjena izotopa
78. Klasifikacija koloidnih sistema
79. Molekularno - kinetička svojstva koloidnih sistema
80. Elektrokinetičke pojave i optička svojstva koloidnih sistema (stabilnost
koloidnih sistema i proces koagulacije)
192
2.2. STRUČNI RAD
Kandidat za praktični dio stručnog ispita priprema seminarski ili projektni zadatak.
Sadržaj ispitnih zadataka određen je okvirnim spiskom zadataka ili njihovom
kombinacijom, datih u ispitnom katalogu. Nastavnici/aktivi definišu konkretne,
pojedinačne zadatke, koji treba da su ujednačeni po težini za sve kandidate,
usaglašeni između nastavnika stručno- teorijskih predmeta i praktične nastave.
Sastavni dio praktičnog dijela stručnog ispita je odbrana urađenog zadatka.
Kandidat radi zadatak samostalno, u toku školske godine u kojoj završava razred.
Ispitni odbor propisuje početak, završetak i rok predaje radova.
Ispitni odbor priprema kriterijume za ocjenjivanje. U sljedećoj tabeli daje se

prijedlog za udio pojedinih elemenata pri izradi zadataka u konačnoj ocjeni:
Oblast ocjenjivanja Udio

Plan obrade teme ∼20%
Izbor i upotreba odgovarajućih
∼10%
metoda rada
Analiza, interpretacija i
∼40%
vrednovanje rezultata
Predstavljanje problema ∼20%
Usmena odbrana ∼10%
Ukupno 100%
Za učenike je preporučena literatura i drugi izvori objavljeni u katalogu znanja i

godišnjem planu rada nastavnika.
OKVIRNI SPISAK TEMA ZA STRUČNI RAD
1. Dobijanje boja
2. Dobijanje ulja presovanjem
3. Rafinacija sirovog ulja
4. Dobijanje sapuna
5. Dobijanje deterdženta
6. Prerada plastičnih masa
7. Dobijanje hartije
8. Dobijanje voćnih prerađevina
9. Dobijanje lozove rakije
10. Dobijanje vina
11. Dobijanje piva
12. Prerada mlijeka
13. Dobijanje mlijeka
14. Dobijanje jogurta
15. Dobijanje sladoleda
16. Dobijanje sira
17. Ispitivanje vode za piće
18. Ispitivanje otpadnih voda
19. Ispitivanje vode za parne kotlove
20. Ispitivanje čvrstih goriva
21. Ispitivanje tečnih goriva
22. Ispitivanje maziva
23. Ispitivanje gasova
24. Ispitivanje kiselina
193
25. Ispitivanje baza
26. Ispitivanje vještačkih đubriva
27. Ispitivanje uljarica
28. Ispitivanje jestivih masti i ulja
29. Ispitivanje sapuna
30. Ispitivanje deterdženata
31. Ispitivanje šećera
32. Ispitivanje brašna
33. Ispitivanje prerađevina od voća i povrća
34. Ispitivanje mlijeka
35. Ispitivanje jogurta
36. Ispitivanje sira
37. Ispitivanje sladoleda
38. Ispitivanje pavlake
39. Ispitivanje maslaca
40. Spektrofotometrijsko određivanje:
a. gvožđa u vinu
b. metanola i viših alkohola u žestokom piću
c. fosfora u zemljištu
d. fosfata, ortofosfata, deterdženata, cijanida... u vodama
41. Atomska apsorpciona spektroskopija – određivanje žive, olova, cinka... u
vodama
42. Plameno fotometrijsko određivanje kalijuma, natrijuma,.. u vodama
43. Primjena optičke emisione spektroskopije (kvantometar) za hemijsku kontrolu
aluminijuma i legura aluminijuma (npr. određivanje titana, vandijuma, gvožđa,
silicijuma, cinka, bakra. ..)
44. Infracrvena spektrofotometrija; određivanje:
a. masti, proteina, laktoze u mlijeku i mliječnim proizvodima
b. vještačenje opojnih droga (heroina)
45. Papirna hromatografija- određivanje vještačkih boja u namirnicama
jabučne i mliječne kiseline u vinu
46. 46.Tankoslojna hromatografija
a. određivanje antibiotika, hormona,... u namirnicama
47. Gasna hromatografija
određivanje organohlornih i organofosfornih pesticida u namirnicama i vodama
48. 48.Potenciometrijsko određivanje ph vrijednosti:
a. zemljišta
b. vina
c. voda (pijaćih, površinskih, otpadnih...)
d. mlijeka, mliječnih proizvoda
49. Određivanje kaustičnosti aluminata potenciometrijskom titracijom
50. Određivanje elektroprovodljivosti i ph vrijednosti u pijaćim vodama
51. Elektrogravimetrijsko određivanje bakra
194
3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA I OCJENJIVANJA UCENIKA
Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja
Predmet
znanja
Tehničko crtanje sa mašinskim - Usmeno
elementima - Pismeno
Opšta i neorganska hemija - Usmeno
- Pismeno
Elektrotehnika - Usmeno
Preduzetništvo - Usmeno
Organska hemija - Usmeno, pismeno
- Vježbe
Analitička hemija - Usmeno
- Pismeno
Instrumentalna analiza - Usmeno
Tehnološke operacije i uređaji - Usmeno, pismeno
- Vježbe
Fizička hemija - Usmeno, pismeno
- Vježbe
Neorganska hemijska tehnologija - Usmeno
Organska hemijska tehnologija - Usmeno
Elektroanalitičke metode - Usmeno, pismeno
- Vježbe
Ispitivanje u tehnološkoj proizvodnji - Usmeno
Prakticna nastava - Dnevnik rada prakse, prakticni radovi koji se rade
u toku casova, odbrana zadataka ili radova,
usmeno.
Hemijski račun - Usmeno
- Pismeno
Ekologija - * Usmeno
Biohemija - Usmeno
- Pismeno
Mikrobiologija - Usmeno
Tehnologija premaznih sredstava - Usmeno
Prehrambrena tehnologija - Usmeno
4. USLOVI ZA ZAVRŠETAK OBRAZOVANJA

Za završetak srednjeg stručnog obrazovanja u četvorogodišnjem trajanju potrebno
je završiti zadnju godinu obrazovanja sa pozitivnim ocjenama iz svih predmeta,
odraditi sve slobodne aktivnosti, završiti obaveze iz praktičnog obrazovanja u
procesu rada i stručni ispit.
Četvorogodisnja stručna škola završava se polaganjem stručnog ispita. Stručni ispit
za hemijskog laboranta sastoji se iz: pismenog ispita iz Maternjeg jezika i
književnosti, pismenog ispita iz Matematike ili stranog jezika, usmenog ispita iz
stručno-teorijskog predmeta i stručnog rada sa odbranom.
O tipu ispita iz Maternjeg jezika i književnosti i Matematike ili stranog jezika,
odluku donosi nadležni Savjet, odnosno Zavod.
Kao stručno-teorijski predmet na stručnom ispitu učenici polažu Fizičku hemiju.
Zadaci za stručni rad treba da budu približno iste težine za sve učenike. Sastavlja
ih Stručni aktiv. Težina i složenost zadataka, odnosno tema za stručni rad treba da
bude donesena i usaglašena imeđu nastavnika stručno-teorijskih predmeta i
praktične nastave.
Stručni rad rade učenici u toku završnog razreda. Ispitni odbor, pored ostalog,
određuje početak, završetak i rok predaje zadatka, vrijeme za izradu rada u školi,
195
vrijeme za konsultacije sa nastavnikom. Odbrana se obavlja prema rasporedu za
sprovođenje stručnog ispita.
Djelovi stručnog ispita koje je učenik položio priznaju mu se u sljedećem roku.
5. NAČIN PRILAGOÐAVANJA PROGRAMA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA

Za učenike sa smetnjama u razvoju obrazovni programi izvode se:
- prilagođavanjem uslova izvođenja uz dodatnu stručnu pomoc (dva izvođača
programa, manje grupe), u skladu sa Zakonom o usmjeravanju djece sa posebnim
potrebama. Škola treba da (u roku od 30 dana) uradi individualni plan, na osnovu
važećeg, uzimajući u obzir stav da učenici treba da postignu iste standarde
znanja u svim predmetima;
- prilagođavanjem programa tako da se određeni sadržaji zamjenjuju njihovim
ekvivalentima, koji omogućavaju dostizanje istog profesionalnog standarda,
odnosno profesionalnih kompetencija.
Obrazovanje za učenike sa smetnjama u razvoju može se produžitii najviše za

jednu godinu.
6. NAČIN PRILAGOÐAVANJA PROGRAMA ZA OBRAZOVANJE ODRASLIH

Za prilagođavanje obrazovnog programa koji je pripremljen za stručno obrazovanje
mladih potrebama odraslih potrebno je:
- Iz nastavnog plana izbrisati predmet Fizičko vaspitanje, kao i slobodne aktivnosti,
koji time prestaju biti uslov za završetak obrazovanja. Škola je obavezna da
odraslima ponudi školske aktivnosti kojima se oni mogu priključiti po sopstvenoj
želji.
- Škola je dužna da uradi prilagođen program praktičnog obrazovanja s obzirom na
poslove i zadatke koje obavlja učesnik obrazovanja.
Provjeravanje znanja sprovodi se putem ispita, pri čemu se uzimaju u obzir načini
provjeravanja znanja (usmeno, pismeno, vježbe, praktični radovi), određeni
obrazovnim programom.
7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNA SPREMA

Predmet Izvođač Stručna sprema
Tehničko crtanje sa Nastavnik dipl.inž.(mašinstva, metalurgije i
mašinskim elementima tehnologije)
Opšta i neorganska hemija Nastavnik dipl. Inž.(organske, neorganske i
hemijske)tehnologije, profesor
hemije, dipl. Inž. hemijskog
inženjerstva
Analitička hemija Nastavnik dipl. Inž.(organske, neorganske i
hemije, dipl. Inž. hemijskog
inženjerstva
Elektrotehnika Nastavnik dipl.inž. elektrtehnike, profesor
elektrotehnike, profesor fizike.
Preduzetništvo Nastavnik Visoka stručna sprema iz
područja ekonomije
Organska hemija Nastavnik dipl. Inž.(organske, neorganske i
Saradnik hemijske)tehnologije, profesor
hemije
Hemijsko-tehnološki tehničar,
196
hemijski laborant
Instrumentalna analiza Nastavnik dipl. Inž.(neorganske i
hemijske)tehnologije,
diplomirani hemičar
Tehnološke operacije i Nastavnik dipl. Inž.(organske, neorganske i
urećaji Saradnik hemijske)tehnologije
hemijsko-tehnološki tehničar,
hemijski laborant
Fizička hemija Nastavnik dipl. Inž.(neorganske i
hemije,diplomirani fiziko-
hemičar
hemijsko-tehnološki tehničar,
hemijski laborant,
Neorganska hemijska Nastavnik dipl. Inž.(neorganske i
tehnologija hemijske)tehnologije
Organska hemijska Nastavnik dipl. Inž.(organske, neorganske i
tehnologija hemijske)tehnologije
Elektroanalitičke metode Nastavnik dipl. Inž.(neorganske i
Saradnik hemijske)tehnologije,
diplomirani hemičar, profesor
hemije
hemijski laborant, hemijsko-
tehnološki tehničar
Ispitivanje u tehnološkoj Nastavnik dipl.inž.( neorganske, hemijske)
proizvodnji tehnologije
Praktična nastava Nastavnik dipl. Inž.(organske, neorganske i
hemije
stručni saradnik: hemijsko-
tehnološki tehničar, hemijski
laborant
Hemijski račun Nastavnik dipl. Inž.(neorganske i hemijske)
tehnologije, profesor hemije,
dipl. fiziko-hemičar
Biohemija Nastavnik dipl. Inž.(organske, neorganske i
hemije
Mikrobiologija Nastavnik dipl.inž. tehnologije(smjer
prehrambreno-tehnološko
inženjerstvo, smjer mikrobiološki
procesi), dipl.inž.prehrambrene
tehnologije, dipl. Inž.
poljoprivrede za animalne
proizvode, dipl.inž.
poljoprivredne prerade i kontrole
poljoprivrednih proizvoda
Tehnologija premaznih Nastavnik dipl. Inž.(organske, neorganske i
sredstava hemijske) tehnologije
Ekologija Nastavnik profesor biologije, diplomirani
biolog
Prehrambrena tehnologija Nastvanik dipl.inž.prehrambrene
197
tehnologije, dipl.inž.tehnologije-
prehrambreno inženjerstvo
8. OBLIK IZVOÐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA

Obrazovni program izvodi se u školskom obliku.
8.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE

Broj časova kod
Redni Ukupno kojih se odjeljenje
Naziv premeta Razred Vrste nastave
broj časova dijeli u grupe do
12 učenika
T V V( P)
Tehničko crtanje
1. sa mašinskim I 72 48 24
elementima
Opšta i neorganska
2. I 140 140
hemija
3. Elektrotehnika II 36 36
4. Organska hemija II 210 105 105
5. Analitička hemija II 72 72
6. Preduzetništvo III 72 72
III 144 72 72
7. Fizička hemija
IV 132 66 66
Instrumetalna
8. III 72 72
analiza
Tehnološke
9. III 180 108
operacije i uređaji 72
Ispitivanje u
10. tehnološkoj IV 33 33
proizvodnji
Elektroanalitičke 66
11. IV 132 66
metode
Organska hemijska
12. IV 66 66
tehnologija
Neorganska
13. hemijska IV 66 66
tehnologija
14. Hemijski račun I 72 72
15. Ekologija II 72 72
16. Biohemija IV 66 66
17. Mikrobiologija III 66 66
Tehnologija
18. premaznih IV 66 58 8
sredstava
Prehrambrena
19. IV 72 72
tehnologija
I 108 108
II 140 140
20. Praktična nastava
III 140 140
IV 140 140
198
9. SLOBODNE AKTIVNOSTI
Slobodne aktivnosti učenika sastavni su dio nastavnog plana i obrazovnog programa.
Koncepcija slobodnih aktivnosti zasniva se na tome da doprinose kako rekreaciji i
opštekulturnom uzdizanju učenika tako i upotpunjavanju stručnog znanja. Slobodne
aktivnosti sadrže obavezne i sadržaje po izboru učenika.
Program slobodnih aktivnosti priprema škola, polazeći od utvrđenog broja časova u

nastavnom planu. Program slobodnih aktivnosti sastavni je dio godišnjeg plana rada
škole i to:
Sadržaji vezani za opšteobrazovno područje:

- dani sporta
- ekološke aktivnosti
- filmske, pozorišne, muzičke predstave i likovne izložbe
- posjeta istorijskim spomenicima, muzejima, sajmu knjiga i dr.
Sadržaji vezani za stručno-teorijsko područje:

- posjete institucijama i preduzećima koja su stručno vezana za obrazovni program
koji se realizuje
- posjete sajmovima informatike, tehnike i nastavne tehnologije
- učešće na stručnim predavanjima i takmičenjima u poznavanju određenih oblasti
Sadržaji po izboru učenika:

- učešće u raznim sekcijama (sportska, dramska, literarna, muzička, likovna,
informatička, prva pomoć, saobraćajni propisi, tehnički i Internet klub i dr.)
- socijalni rad učenika
- organizovanje dopunske i dodatne nastave i dr.
Uspješnost učenika na slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su učenici

obavezni da realizuju sadržaje slobodnih aktivnosti jer je to uslov za napredovanje
u viši razred, kao i za završetak obrazovnog programa.
10. PROFESIONALNA PRAKSA

Učenici I, II i III razreda obavljaju profesionalnu praksu nakon završetka nastavne
godine, u skladu sa nastavnim planom.
Profesionalna praksa izvodi se u odgovarajućim preduzećima ili objektima škole.
Za izradu programa profesionalne prakse i njenu realizaciju zadužena je škola.
Program profesionalne prakse mora biti u korelaciji s programom stručno-teorijskih
predmeta.
O realizaciji programa profesionalne prakse učenik je obavezan da vodi dnevnik

profesionalne prakse u koji upisuje sadržaje rada po danima, uz priložene skice,
šeme ili druge elemente tehnološko-tehničke dokumentacije.
Dnevnik profesinalne prakse potpisuje lice zaduženo za realizaciju programa.
Podatke o profesionalnoj praksi (ime i prezime učenika, mjesto i vrijeme
izvođenja) evidentiraju se u posebnim rubrikama u odjeljenskim knjigama.
Profesionalna praksa se ne ocjenjuje, ali je uslov za završetak razreda.
199

4-11 Hemijski Laborant

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

4-11 Hemijski Laborant

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

4-11 Hemijski Laborant

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

OBRAZOVNI PROGRAM

OPŠTI DIO .................................................................................................. 3

1. Naziv programa: HEMIJSKI LABORANT

3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa

4. Uslovi za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih

U redovno obrazovanje mogu se uključiti lica koja nijesu starija od 17 godina,

- Lica koja su završila dvogodišnju stručnu školu mogu se uključiti u odgovarajući

- Lica koja su završila prvi razred po obrazovnom programu Izrađivač hemijskih

- Odrasli napreduju po programu u skladu sa pravilnikom ( planom ) za izvođenje

7. Obrazovanje koje se stiče

1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI

1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST

1.2.1. OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA

1. Naziv predmeta: OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

3. Opšti ciljevi nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

1. Naziv predmeta: TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

3. Opšti ciljevi nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

1. Naziv predmeta: ANALITIČKA HEMIJA

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

3. Opšti ciljevi nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

1. Naziv predmeta: ORGANSKA HEMIJA

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Vježbe- odjeljenje se dijeli na grupe do 12 učenika

3. Opšti ciljevi nastave

5.Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

1. Naziv predmeta: ELEKTROTEHNIKA

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

3. Opšti ciljevi nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

1. Naziv predmeta: PREDUZETNIŠTVO

2. Broj časova prema godinama obrazovanja i vrstama nastave

3. Opšti ciljevi nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

1. Naziv premeta: FIZIČKA HEMIJA

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave