4-11 Hemijsko-Tehnoloski Tehnicar

OBRAZOVNI PROGRAM
HEMIJSKO-TEHNOLOŠKI
TEHNIČAR
SADRŽAJ
OPŠTI DIO .................................................................................................. 3

1. NAZIV PROGRAMA: HEMIJSKO-TEHNOLOŠKI TEHNIČAR ........................................ 3
2. NASTAVNI PLAN ....................................................................................... 3
POSEBNI DIO ............................................................................................... 6
1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI ..................................................................... 6
1.2. STRUČNO TEORIJSKI PREDMETI .................................................................. 7
1.2.1. OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA ................................................................ 7
1.2.2. TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA ....................................... 15
1.2.3. ANALITIČKA HEMIJA ........................................................................... 21
1.2.4. ORGANSKA HEMIJA ............................................................................ 32
1.2.5. ELEKTROTEHNIKA .............................................................................. 45
1.2.6. PREDUZETNIŠTVO .............................................................................. 49
1.2.7. FIZIČKA HEMIJA ................................................................................ 55
1.2.8. NEORGANSKA HEMIJSKA TEHNOLOGIJA ................................................... 72
1.2.9. TEHNOLOŠKE OPERACIJE I UREĐAJI ....................................................... 79
1.2.10. AUTOMATSKA KONTROLA PROCESA ...................................................... 94
1.2.11. ORGANSKA HEMIJSKA TEHNOLOGIJA ..................................................... 99
1.3. PRAKTIČNA NASTAVA .......................................................................... 107
1.4. IZBORNI PREDMETI ............................................................................. 126
1.4.1. HEMIJSKI RAČUN ............................................................................. 126
1.4.2. EKOLOGIJA .................................................................................... 130
1.4.3. BIOHEMIJA..................................................................................... 139
1.4.4. TEHNOLOGIJA PREMAZNIH SREDSTAVA ................................................. 147
1.4.5. PREHRAMBENA TEHNOLOGIJA............................................................. 152
1.4.6. MIKROBIOLOGIJA ............................................................................. 158
2. ISPITNI KATALOZI ................................................................................. 166
2.1. FIZIČKA HEMIJA ................................................................................. 166
2.2. TEHNOLOŠKE OPERACIJE I UREĐAJI ........................................................ 168
2.3. STRUČNI RAD .................................................................................... 170
3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA I OCJENJIVANJA UCENIKA.......................... 171
4. USLOVI ZA ZAVRŠETAK OBRAZOVANJA ....................................................... 171
5. NAČIN PRILAGOÐAVANJA PROGRAMA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA ........ 172
6. NAČIN PRILAGOÐAVANJA PROGRAMA ZA OBRAZOVANJE ODRASLIH .................... 172
7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA ........................ 172
8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOÐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA ............................ 174
8.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE .................. 174
9. SLOBODNE AKTIVNOSTI .......................................................................... 174
10. PROFESIONALNA PRAKSA ...................................................................... 175
2
OPŠTI DIO
1.Naziv programa: HEMIJSKO - TEHNOLOŠKI TEHNIČAR

2.Nastavni plan
Redni Nastavni predmeti - I II III IV
Ukupno
broj grupe predmeta sed. god. sed. god. sed. god. sed god.
A Opšteobrazovni predmeti
Maternji jezik i
1. 3 108 3 108 3 108 3 99 423
književnost
2. Matematika 3 108 3 108 3 108 3 99 423
3. Strani jezik 2 72 2 72 2 72 2 66 282
4. Informatika 2 72 72
5. Fizičko vaspitanje 2 72 2 72 2 72 2 66 282
Društvena grupa predmeta
1. Istorija 2 72 2 72 144
2. Sociologija 2 72 72
3. Psihologija 2 72 72
Prirodna grupa predmeta
1. Fizika 2 72 72
Biologija sa
2. 2 72 72
ekologijom
3. Geografija 2 72 72
UKUPNO A 20 720 14 504 12 432 10 330 1986
B Stručno - teorijski predmeti
Opšta i neorganska
1. 4 144 144
hemija
Tehničko crtanje sa
2. mašinskim 2 72 72
elementima
3. Analitička hemija 2 72 72
4. Organska hemija 6 216 216
5. Elektrotehnika 1 36 36
6. Preduzetništvo 2 72 72
7. Fizička hemija 4 144 4 132 276
Neorganska
8. hemijska 3 108 108
tehnologija
Tehnološke
9. 4 144 4 132 276
operacije i uređaji
Automatska kontrola
10. 2 66 66
procesa
Organska hemijska
11. 3 99 99
tehnologija
UKUPNO B 6 216 11 396 11 396 13 429 1437
C Praktična nastava 3 108 4 144 4 144 4 132 528
D Slobodne aktivnosti 1 36 1 36 1 36 1 33 141
E Izborna nastava 2 72 2 72 4 144 4 132 420
1. Drugi strani jezik 2 72 2 72 2 72 2 66
2. Hemijski račun 2 72 72
3. Ekologija 2 72 72
4. Biohemija 2 72 72
3
Redni Nastavni predmeti - I II III IV
Ukupno
broj grupe predmeta sed. god. sed. god. sed. god. sed god.
5. Mikrobiologija 2 72 72
Tehnologija
6. 2 72 72
premaznih sredstava
Prehrambena
7. 2 72 72
tehnologija
F Profesionalna praksa 10 dana 10 dana 10 dana 30 dana
G Sedmični broj časova 32 1152 32 1152 32 1152 32 1056 4512
H Broj radnih sedmica 36 36 36 33 141
Ukupno (A + B + C + D + E) = 4.512
3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa

Opšti ciljevi obrazovanja i vaspitanja u četvorogodišnjem stručnom obrazovanju
omogućavaju učenicima da:
- razviju sposobnosti i vještine za kavalitetan rad u zanimanju;
- razviju uspješnu karijeru u zanimanju;
- osposobe se za kritičko vrednovanje i odgovorno djelovanje na svom radnom
mjestu;
- racionalno koriste energiju, materijal, vrijeme i opremu;
- posjeduju znanja iz informatike, automatizacije i računske obrade podataka;
- posjeduju znanja o vrstama, strukturi i svojstvima sirovina koje se upotrebljavaju
u hemijskoj industriji;
- sastavljaju režime i vode tehnološki proces u hemijskoj industriji,
- rukuju i održavaju mašine i aparate u hemijsko-tehnološkom procesu;
- pripremaju izvještaje o proizvodnji i kalkulacije;
- posjeduju znanje za adekvatno skladištenje sirovina i gotovih proizvoda;
- poštuju standarde kvaliteta u svom zanimanju i vrše kontrolu procesa;
- razviju pravilan odnos prema saradnicima, strankama i okolini;
- upoznaju se sa pojmom tržišta i poslovanja;
- razviju znanja i vještine za vođenje grupe, komunikaciju sa saradnicima pri radu i
rješavanju problema, motivišu saradnike;
- razviju ekološku svijest i upoznaju propise o zaštiti na radu i zaštiti okoline i
važnosti njihovog dosljednog poštovanja;
- unaprijede svoje radne sposobnosti, samostalno usavršavaju svoje znanje i
sposobnosti na principu cjeloživotnog učenja.
4. Uslovi za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih

U srednju stručnu školu u četvorogodišnjem trajanju mogu se upisati lica koja su:
- završila osnovnu školu ili
- završila dvogodišnju stručnu školu.
U redovno obrazovanje mogu se uključiti lica koja nijesu starija od 17 godina,
izuzetno lica do18 godine uz odobrenje Nastavničkog vijeća škole. Lica koja su
napunila 18 godina uključuju se u program za obrazovanje odraslih.
5. Trajanje obrazovanja
- Obrazovanje po obrazovnom programu Hemijsko-tehnološki tehničar traje četiri
godine.
6. Prohodnost
- U redovnom obrazovanju učenici prelaze u viši razred ako su iz svih predmeta u
toku tekuće školske godine postigli pozitivnu ocjenu i realizovali profesionalnu
praksu.
4
- Lica koja su završila dvogodišnju stručnu školu mogu se uključiti u odgovarajući
razred, u zavisnosti od vrste programa prethodnog obrazovanja, uz polaganje
dopunskih i diferencijalnih ispita.
- Lica koja su završila prvi razred po obrazovnom programu Izrađivač hemijskih
proizvoda, mogu se, uz diferencijalne ispite, upisati u drugi razred obrazovnog
programa Hemijsko-tehnološki tehničar.
- Odrasli napreduju po programu u skladu sa odgovarajućim pravilnikom, planom i
programom za izvođenje obrazovnog programa za odrasle, koji donosi nadležna
institucija.
7. Nivo obrazovanja koje se stiče

- Srednje stručno obrazovanje u trajanju od četiri godine –
HEMIJSKO -TEHNOLOŠKI TEHNIČAR.
5
POSEBNI DIO
1. PREDMETNI PROGRAMI
1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI
1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST

1.1.2. MATEMATIKA
1.1.3. STRANI JEZIK
1.1.4. DRUŠTVENA GRUPA PREDMETA
1.1.5. INFORMATIKA
1.1.6. PRIRODNA GRUPA PREDMETA
1.1.7. FIZIČKO VASPITANJE
6
1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI
1.2.1. OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA
1. Naziv predmeta: OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Vrste nastave
Razred Praktična Ukupno
Teorija Vježbe
nastava
I 144 144
II
III
IV
Ukupno 144 144
3. Opšti ciljevi nastave

U okviru predmeta učenici:
- Povezuju tematske cjeline sa sadržajima već obrađenim tokom prethodnog
školovanja;
- Produbljuju stečena znanja o neorganskim jedinjenjima kroz različite aktivnosti
koje
- Uključuju časove diskusije;
- Upoznaju ulogu i značaj neorganske hemije u svakodnevnom životu;
- Razvijaju sposobnost hemijskog izražavanja;
- Razvijaju smisao za organizovan rad, tačnost, sistematičnost i urednost;
- Stiču znanja o uticaju hemije i hemijske industrije na život;
- Razvijaju navike koje će doprinositi unapređivanju i zaštiti životne i radne
sredine;
- Razvijaju sposobnosti za eksperimentalni rad, posmatranje, uočavanje i
zaključivanje;
- Razvijaju stvaralačku maštu, analitičko mišljenje, objektivnost i formiraju
pravilan odnos prema radu;
- Ovladavaju stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci.
7
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: PRVI
Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za
Formativni ciljevi
sadržaji Ciljevi izvođenje nastave
učenik učenik učenik
Osnovni zakoni i pojmovi u hemiji
- Poznaje mjesto - Interpretira značaj - Razvija
hemije u sistemu hemije kao interesovanje
prirodnih nauka prirodne nauke prema prirodnim
- Definiše osnovne - Rješava računske naukama
zakone u hemiji: zadatke primjenom
Lavoazjeov, osnovnih hemijskih
Prustov, Daltonov i zakona
Avogadrov - Čita hemijske
- Definiše pojam simbole elemenata
hemijskog simbola, iz periodnog
formule i jednačine sistema elemenata
- Definiše relativnu - Pravilno piše
atomsku i hemijske formule
molekulsku masu (molekulske,
- Definiše mol, empirijske,
molarnu masu i strukturne)
molarnu zapreminu - Čita relativnu
atomsku masu iz
periodnog sistema
elemenata i
izračunava
relativnu
molekulsku masu
- Izračunava mol,
molarnu masu i
molarnu zapreminu
Stehiometrijski proračun
- Razumije - Računa procenat
stehiometrijski elemenata u
proračun jedinjenjima na
osnovu molekulske
formule
- Izračunava masu,
broj mola i
zapreminu
reaktanata i
produkata na
osnovu hemijske
jednačine
Struktura atoma
- Poznaje pojmove: - Razlikuje redni i - Razvija analitičko - Crta periodni
elementarne maseni broj mišljenje sistem elemenata
čestice, atom i elementa
izotopi - Određuje broj
- Definiše energetski elementarnih
nivo, energetski čestica u atomu
podnivo i atomsku elementa na
orbitalu osnovu rednog i
8
Formativni ciljevi
- Razumije princip masenog broja
izgradnje - Razlikuje atomske
elektronskog orbitale
omotača i - Popunjava orbitale
periodnog sistema u skladu sa
elemenata Paulijevim
principom i
Hundovim pravilom
- Piše elektronsku
konfiguraciju
elemenata i
određuje položaj
elementa u
periodnom sistemu
Tipovi hemijskih veza
- Definiše energiju - Interpretira razloge - Grafički prikazje
jonizacije, afinitet spajanja atoma tipove hemijskih
prema elektronu i - Razlikuje tipove veza i sp3, sp2 i sp
elektro-negativnost hemijskih veza hibridi-zaciju na
- Objašnjava jonsku, - Određuje tip primjeru C-atoma
kovalentnu i hemijske veze u
vodoničnu vezu jedinjenju
- Definiše - Razlikuje
molekulske orbitale molekulske orbitale
i Diplolni momenat - Razlikuje tipove
- Objašnjava hibridizacije
geometrijski oblik
molekula i
hibridizaciju
Hemijske reakcije
- Pojašnjava uslove - Identifikuje uslove - Razvija analitičko Referat:
nastanka hemijskih za nastanak mišljenje - Izrada šematskog
reakcija hemijske reakcije prikaza za sudar
- Objašnjava - Razlikuje čestica
primjenu egzotermne i
postupnog endotermne
sastavljanja hemijske reakcije
jednačine hemijske - Analizira uticaj
reakcije različitih faktora
- Poznaje tipove na brzinu hemijske
hemijskih reakcija reakcije
(analiza, sinteza, (koncentracija,
oksido-redukcija, temperatura,
termohemijske katalizator)
reakcije) - Izračunava brzinu
- Definiše pojavu hemijske reakcije i
toplotnih efekata konstantu
- Definiše povratne i ravnoteže
nepovratne - Uočava značaj
reakcije katalizatora u
- Definiše hemijsku laboratoriji,
9
Formativni ciljevi
ravnotežu i industriji i živim
konstantu organizmima
ravnoteže - Razlikuje povratne
- Definiše brzinu i nepovratne
hemijske reakcije hemijske reakcije
- Objašnjava uticaj
različitih faktora
na brzinu hemijske
reakcije
Rastvori
- Definiše pojmove: - Razlikuje svojstva
rastvor, rastvarač, pravih i koloidnih
rastvorljiva rastvora
supstanca i - Izračunava maseni
rastvorljivost udio, masenu i
- Poznaje vrste količinsku
rastvora koncentraciju
- Objašnjava rastvora
kvantitativni sastav - Razlikuje jake i
rastvora slabe elektrolite na
- Definiše osnovu stepena
elektrolite, disocijacije
elektrolitičku - Uočava važnost
disocijaciju i rastvora u
stepen disocijacije svakodnevnom
životu
Vrste neorganskih jedinjenja
- Definiše okside, - Razlikuje okside, Referat:
kiseline, baze i soli kiseline, baze i soli - Primjena
- Poznaje hemijske - Analizira reakcije elektroliti-čkih
osobine oksida, oksida nemetala i procesa u industriji
kiselina, baza i soli oksida metala sa
- Razumije vodom
protolitičku teoriju - Analizira reakcije
kiselina i baza kiselina i baza
- Objašnjava - Analizira reakcije
hidrolizu soli hidrolize soli
- Objašnjava oksido- - Razlikuje procese
redukcione procese oksidacije i
- Objašnjava proces redukcije
elektrolize - Određuje
- Definiše jonski oksidacioni broj na
proizvod vode i ph primjerima
- Određuje
oksidaciono i
redukciono
sredstvo
- Razlikuje katodne i
anodne reakcije
- Izračunava ph i poh
rastvora
10
Formativni ciljevi
Vodonik i kiseonik
- Poznaje osobine i - Analizira postupke
postupke dobijanja dobijanja vodonika
vodonika - Analizira postupke
- Poznaje izotope dobijanja kiseonika
vodonika - Uočava značaj
- Poznaje osobine i vodonika i
postupke dobijanja kiseonika
kiseonika
- Objašnjava zaštitnu
ulogu ozona i
nastanak ozonske
rupe
- Navodi primjenu
vodonika i
kiseonika
Metali
- Definiše pojam - Upoređuje metale
metala prema osnovnim
- Navodi osobine karakteristikama
metala - Uočava značaj
- Navodi primjenu metala u industriji
metala
I grupa periodnog sistema elemenata
- Nabraja elemente I - Upoređuje osobine - Razvija
grupe (alkalni alkalnih metala sistematičnost
metali) i poznaje - Analizira postupke
njihove osobine dobijanja
- Navodi najvažnija jedinjenja alkalnih
jedinjenja alkalnih metala (natrijuma i
metala i postupke kalijuma)
njihovog dobijanja - Uočava značaj i
primjenu alkalnih
metala
II grupa periodnog sistema elemenata
- Nabraja elemente - Upoređuje osobine
II grupe zemnoalkalnih
(zemnoalkalni metala
metali) i poznaje - Analizira postupke
njihove osobine dobijanja
- Navodi najvažnija jedinjenja
jedinjenja zemnoalkalnih
zemnoalkalnih metala (kalcijuma i
metala i postupke magnezijuma)
njihovog dobijanja - Uočava značaj i
primjenu
zemnoalkalnih
metala
III grupa periodnog sistema elemenata

- Poznaje osobine - Upoređuje osobine
11
Formativni ciljevi
elemenata III grupe elemenata III grupe
- Navodi najvažnija - Analizira proces
jedinjenja dobijanja
aluminijuma i aluminijuma i
postupke njihovog jedinjenja
dobijanja aluminijuma
- Uočava značaj i
primjenu
aluminijuma
IV grupa periodnog sistema elemenata
IV grupe i poznaje elemenata IV grupe
njihove osobine - Analizira postupke
- Navodi najvažnija dobijanja
jedinjenja elemenata i
elemenata IV grupe jedinjenja
i postupke njihovog elemenata IV grupe
dobijanja (ugljenik, silicijum,
olovo, kalaj,
antimon)
- Uočava značaj i
primjenu
elemenata IV grupe
V grupa periodnog sistema elemenata
V grupe i poznaje elemenata V grupe
jedinjenja elemenata i
elenmenata V jedinjenja
grupe i postupke elemenata V grupe
njihovog dobijanja (azot i fosfor)
- Uočava značaj i
primjenu
elemenata V grupe
VI grupa periodnog sistema elemenata
- Nabraja elemente - Upoređuje osobine Referat:
VI grupe i poznaje elemenata VI grupe - Oksidi sumpora kao
njihove osobine - Analizira postupke zagađivači
jedinjenja VI grupe elemenata i
i postupke njihovog jedinjenja
dobijanja elemenata VI grupe
(sumpor)
- Uočava značaj i
primjenu
elemenata VI grupe
VII grupa periodnog sistema elemenata
- Nabraja elemente - Upoređuje osobine Referat:
VII grupe (halogeni halogenih - Osobine halogenih
elementi) i poznaje elemenata elemenata
12
Formativni ciljevi
- Upoznaje osobine i dobijanje hlora i
značaj oksi kiselina hlornih jedinjenja
hlora (halogenovodonik i
oksi kiseline)
- Uočava značaj i
primjenu halogenih
elemenata
Prelazni metali
- Poznaje opšte - Upoređuje osobine Referat:
karakteristike prelaznih metala - Dobijanje čelika u
prelaznih metala - Uočava značaj i visokoj peći
primjenu prelaznih
metala
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

- Isaković, G., Lukić, Lj., Isaković, M., Panajotović, N.: Opšta i neorganska hemija
za prvi razred srednje škole, Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, 2003.
- Đukić, S., Nikolajević, R., Šurjanović, M.: Opšta hemija za prvi razred srednje
škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.
- Jovetić, M.: Neorganska hemija za prvi i drugi razred srednje škole, Zavod za
izdavanje udžbenika, Novi Sad, 2003.
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

- Teorijska nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena: A/V
sredstvima, grafoskopom i dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

- U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi učenika
(testovi,referati) i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju
svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda
izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna
mora biti sa usmene provjere znanja. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu
svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

- Nastavnik: profesor hemije, diplomirani inženjer neorganske tehnologije,
diplomirani inženjer organske tehnologije, diplomirani inženjer hemijske
tehnologije.
- Stručni saradnik: hemijsko-tehnološki tehničar/hemijsko-tehnološka tehničarka,
hemijski laborant.
13
9. Povezanost predmeta
Povezanost sa drugim predmetima
Znanja
Predmet Znanja
- Struktura atoma - Fizika - Borov model atoma i talasno
mehanički model atoma
- Hemijske reakcije, - Analitička hemija - Kvalitativna i kvantitativna
rastvori analiza
- Neorganska jedinjenja - Neorganska tehnologija - Dobijanje kiselina, baza i soli
14
1.2.2. TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA
1. Naziv predmeta: TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I 48 24 72
II
III
IV
Ukupno 48 24 72

- Stiču znanja o pravilima, standardima i simbolima koji se upotrebljavaju u
tehničkom
- Crtanju;
- Stiču osnovna znanja potrebna za crtanje i čitanje tehničkih crteža;
- Stiču osnovna znanja iz nacrtne geometrije;
- Stiču osnovna znanja o osnovnim mašinskim elementima;
- Stiču osnovna znanja o pravilnom izboru materijala;
- Razvijaju smisao za tačnost, preciznost, estetiku i urednost u rješavanju radnih
zadataka i
- Stvaraju navike za planski, organizovani i samostalni rad;
- Ovladaju stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci.
15
Razred: PRVI
Formativni ciljevi
sadržaji ciljevi izvođenje nastave
Osnovi tehničkog crtanja
- Definiše značaj - Razlikuje tehnički - Razvija preciznost i Vježba:
tehničkog crtanja crtež od drugih tačnost - Tehničko pismo
- Poznaje materijal i crteža, skica, slika
pribor za tehničko i fotografija
crtanje, kao i - Izvlači osnovne i
formate i opremu kotne linije,
tehničkih crteža šrafira, ispisuje
- Zna elemente zaglavlje i
zaglavlja i pozicione oznake
sastavnice elemenata
- Upoznaje tehniku - Ispisuje tehničko
izrade jednostavnih pismo
crteža - Skicira jednostavne
elemente
Nacrtna geometrija
- Definiše pojam i - Analizira načine - Razvija analitičnost Vježba:
vrste projekcija prikazivanja - Projekcije tijela
- Definiše pojmove predmeta na crtežu - Crtanje tijela u
kvadranta i oktanta - Razlikuje vrste izometriji na
- Objašnjava projekciranja osnovu projekcija
ortogonalnu - Crta projekciju - Crtanje projekcija
projekciju tačke na jednu, na osnovu
- Razumije dvije i tri ravni izometrijskog
ortogonalnu - Crta projekciju izgleda
projekciju tačke, prave i duži u
prave i duži na tri opštem i
ravni specijalnom
- Opisuje ravan i položaju
specijalne položaje - Crta projekcije
ravni osnovnih
- Objašnjava geometrijskih
centralnu likova u opštem i
projekciju specijalnom
- Upoznaje položaju (kvadrat,
aksonometrijsko pravougaonik,
projekciranje trougao)
- Crta projekcije
osnovnih
geometrijskih tijela
u opštem i
specijalnom
položaju
- Crta u izometriji
jednostavne
elemente na
osnovu
ortogonalnih
projekcija
16
Formativni ciljevi
- Uočava prednosti i
nedostatke
pojedinih načina
prikazivanja tijela
Tehničko crtanje
- Objašnjava - Izrađuje tehničke - Razvija osjećaj Vježba:
prikazivanje crteže predmeta sa sigurnosti u radu - Prikazi-vanje
predmeta na crtežu presjecima i predmeta na crtežu
- Navodi vrste detaljima - Kotiranje
pogleda - Izrađuje uprošćene tolerisanih
- Obrazlaže presjeke tehničke crteže dimenzija
i uprošćenja pri - Piše tolerancije - Izrada radioničkog
crtanju dužina, oblika i crteža
- Definiše pojam položaja
tolerancije, - Crta radionički
položaja, oblika i crtež jednostavnog
veličine mašinskog dijela i
tolerantnog polja upisuje podatke
- Poznaje radionički i neophodne za
sklopni crtež njegovu izradu
- Razumije pojam - Analizira i čita
kvaliteta površine i tehnički crtež
zna način
označavanja stanja
površine
- Opisuje kotiranje i
elemente kotiranja
- Razumije skiciranje
i čitanje tehničkih
crteža
Veze i spojevi mašinskih elemenata
- Definiše pojam i - Razlikuje - Stiče pozitivnu Vježba:
podjelu mašinskih nerazdvojive od orjentaciju prema - Crtanje navojnih
elemenata razdvojivih veza zanimanju spojeva
- Navodi mašinskih - Skiciranje oopruga
nerazdvojive elemenata (rad u olovci)
spojeve: zakovani, - Razlikuje elemente
zavareni, lemljeni i za nerazdvojivu
lijepljeni spojevi vezu
- Opisuje postupak - Uočava prednosti i
pripreme limova za nedostatke
zakivanje i način elemenata za
zakivanja, kao i nerazdvojivu vezu
materijal za - Razlikuje elemente
zakivke za razdvojivu vezu
- Poznaje osobine - Uočava prednosti i
zavarenih, nedostatke
zalemljenih i elemenata za
lijepljenih spojeva razdvojivu vezu
- Navodi razdvojive - Uočava prednosti i
spojeve: klinove, nedostatke
17
Formativni ciljevi
čivije, navojne elemenata za
spojeve elastičnu vezu
- Poznaje osobine
razdvojivih spojeva
- Navodi elemente
za elastičnu vezu
(opruge)
- Poznaje osobine
elemenata za
elastičnu vezu
Elementi za kružno kretanje
- Poznaje - Razlikuje elemente Vježba:
konstruktivne za kružno kretanje - Skiciranje osovina i
oblike i - Crta osovine, vratila (rad u
karakteristike osovinice i vratila olovci)
osovina, osovinica i - Razlikuje vrste
vratila ležišta i ležajeva
- Navodi podjelu i - Analizira način
osobine ležišta podmazivanja
- Navodi vrste i ležišta
karakteristike - Razlikuje vrste
ležajeva spojnica
- Razumije ulogu - Uočava značaj i
spojnica primjenu
- Poznaje osobine elemenata za
spojnica kružno kretanje
Elementi za prenos snage
- Poznaje vrste i - Razlikuje elemente
primjenu za prenos snage
elemenata za - Analizira prenos
prenos snage snage zupčanicima,
- Objašnjava prenos remenom (kaišem)
snage zupčanicima, i lancem
remenom (kaišem) - Bira odgovarajuću
i lancem vrstu prenosa
- Poznaje osobine prema zadatim
elemenata za uslovima
prenos snage - Uspostavlja vezu
između elemenata
za kružno kretanje
i elemenata za
prenos snage
Postrojenja hemijske industrije
- Poznaje materijal - Razlikuje - Uviđa važnost Vježba:
za postrojenja materijale za očuvanja čovjekove - Prikazivanje
hemijske industrije postrojenja okoline hemijskih procesa
- Opisuje hemijske industrije
predstavljanje - Izrađuje tehničku
postrojenja dokumentaciju za
hemijske industrije postrojenja
u tehničkoj hemijske industrije
18
Formativni ciljevi
dokumentaciji - Čita tehničku
- Objašnjava dokumentaciju za
šematske prikaze postrojenja
tehnoloških hemijske industrije
operacija
Primjena računara
- Razumije - Crta jednostavne - Izgrađuje pozitivan Vježba:
mogućnosti tehničke crteže uz stav prema - Rad sa
primjene računara pomoć računara upotrebi programskim
za tehničko crtanje - Uočava značaj savremenih paketom za
- Upoznaje osnovne primjene računara tehnologija tehničko crtanje
programske pakete za tehničko crtanje
za tehničko crtanje

- Drapić, S., Gačić, D.: Tehničko crtanje sa mašinskim elementima za I ili II razred
stručnih škola, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd 1980.
- Drapić, S., Gačić, D., Danilović, M., Damjanac Z.: Tehničko crtanje sa nacrtnom
geometrijom, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd 2002.
- Drapić, S., Teslić, M.: Osnovi mašinstva, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd 1989.
- Drapić, S.: Mašinski elementi, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd
1967.
- Pantelić, T.: Tehničko crtanje, Mašinski fakultet, Beograd
- Gagić, Lj.: Nacrtna geometrija sa tehničkim crtanjem, Zavod za udžbenike i
nastavna sredstva, Beograd 1988.

- Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena: A/V sredstvima, grafoskopom,
dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima, stolovima sa odgovarajućim
priborom za crtanje i računarima sa odgovarajućim programskim paketom za
tehničko crtanje.

- U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi
učenika (test-tri, grafički rad-dva) i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti
ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju
klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu,
od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. Zaključna ocjena
izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

- diplomirani inženjer mašinstva, diplomirani inženjer metalurgije, diplomirani
inženjer tehnologije.
19
Znanja
Predmet Znanja
- Tehnički crtež i mašinski - Tehnološke operacije i - Šeme mašina i aparata koji
elementi uređaji se koriste u hemijskoj
industriji
- Tehnički crtež i mašinski - Neorganska hemijska - Tehnološke šeme procesa
elementi tehnologija
- Tehnički crtež i mašinski - Organska hemijska - Tehnološke šeme procesa
elementi tehnologija
20
1.2.3. ANALITIČKA HEMIJA
1. Naziv predmeta: ANALITIČKA HEMIJA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II 72 72
III
IV
Ukupno 72 72

- Stiču znanja o analitičkim metodama (kvalitativnim i kvantitativnim) za
ispitivanje
- Supstanci;
- Osposobljavaju se da na osnovu stečenog znanja vrše odabir metoda za
ispitivanje,
- Dokazivanje i određivanje sadržaja sastojaka u datoj supstanci;
- Razvijaju sposobnosti za posmatranje, zaključivanje, uopštavanje i tumačenje
posmatranih
- Pojava;
- Stiču znanja o značaju sadržaja koji se izučavaju u analitičkoj hemiji za usvajanje
sadržaja
- Iz drugih hemijskih disciplina;
- Osposobljavaju se za istraživački rad u drugim oblastima (zaštiti životne sredine,
medicini,
- Farmaciji, modernoj industriji);
- Stiču sposobnosti pravilnog korišćenja odgovarajuće literature preko knjiga i
kompjuterske
- Pretrage;
- Razvijaju stvaralačku maštu, analitičko mišljenje, objektivnost.
21
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta /Operativni ciljevi
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
- Pojam, podjela i - Interpretira značaj - Razvija analitičko

značaj analitičke hemije i mišljenje
- Analitičke hemije vrši njenu podjelu - Razvija moć
- Pojašnjava i - Razlikuje zapažanja
obrazlaže kvalitativnu od
- Značaj analitičke kvantitativne
hemije analize
Hemijska ravnoteža - Pojašnjava brzinu - Razvija analitičko - Rješavanjem
u homogenom hemijske reakcije mišljenje računskih zadataka
sistemu i analizira faktore - Razvija moć izračunava na
- Definiše hemijsku koji utiču na zapažanja različitim
ravnotežu brzinu hemijske - Razvija preciznost i primjerima
- Navodi faktore koji reakcije tačnost koncentracije H+ i
utiču na hemijsku - -primjenjuje zakon OH- jonova
ravnotežu o dejstvu masa na
- Definiše Le različitim
Šatelijeov princip primjerima - Rješavanjem
- Definiše: - Objašnjava Le računskih zadataka
elektrolitičku Šeteljeov princip izračunava na
disocijaciju, stepen na primjerima i različitim
isocijacije, jake i nabraja faktore primjerima ph i
slabe elektrolite koji utiču na poh rastvora
- Definiše slabe pomjeranje hemijske
elektrolite i ravnoteže - Rješavanjem
konstantu - Analizira računskih zadataka
disocijacije elektrolite i vrši izračunava na
- Definiše značaj njihovu podjelu različitim
izračunavanja - Pravilno piše primjerima
koncentracija H+ i elektrolitičku koncentracije
OH- jonova u - Disocijaciju jonova u rastvoru
rastvorima kiselina, baza i soli teško rastvorljivih
- Definiše suzbijanje - Razlikuje jake i elektrolita na
disocijacije slabih slabe elektrolite na osnovu proizvoda
elektrolita osnovu vrijednosti rastvorljivosti
stepena disocijacije
- Definiše: - Pravilno piše izraze
disocijaciju vode, za konstante
jonski proizvod disocijacije kiselina
vode, odonični - -pravilno vrši
eksponent ph, podjelu kiselina u
hidroksilni - Odnosu na veličinu
eksponent poh konstante
- Definiše: kiselo- disocijacije
bazne indikatore, - Objašnjava
regulatorske smješe- suzbijanje
pufere disocijacije slabih
elektrolita
uticajem
22
Formativni ciljevi
zajedničkog jona
na primjerima
- Izračunava
koncentraciju H+ i
OH- na osnovu
jonskog proizvoda
vode (Kw)
- Izračunava ph i poh
rastvora na osnovu
[H+] ili [OH-] na
različitim
primjerima
- Nabraja neke kiselo-
bazne indikatore
- Analizira promjenu
boje indikatora u
kiseloj i baznoj
sredini
- Razlikuje ph
vrijednosti u
sredini
univerzalnim
indikatorom (na
osnovu skale boja)
- Pravilno određuje
ph vrijednost u
puferu i izračunava
[H+] i [OH-]
vrijednosti u
puferskoj smješi
Hemijska ravnoteža - Pravilno - Razvija analitičko
u heterogenom predstavlja mišljenje
sistemu jednačinu - Razvija moć
- Pojašnjava - Ravnotežnog stanja zapažanja
ravnotežu u i proizvod - Razvija preciznost i
rastvorima teško rastvorljivosti kod tačnost
rastvorljivih teško rastvorljivog
elektrolita elektrolita
- Definiše proizvod - Razlikuje reakcije
rastvorljivosti taloženja i
- Nabraja faktore rastvaranja i
koji utiču na pravilno ih
proizvod predstavlja
rastvorljivosti hemijskim
- Definiše taloženje i jednačinama
rastvaranje
Kompleksna - Interpretira - Razvija moć
jedinjenja nomenklaturu zapažanja
- Upoznaje opšte kompleksnog
karakteristike jedinjenja
kompleksnih - Pravilno određuje
23
Formativni ciljevi
jedinjenja graditelje
- Pojašnjava kompleksa,
disocijaciju i koordinacioni broj i
konstantu navodi ligande u
disocijacije kompleksnim
kompleksnih jedinjenjima
jedinjenja - Uočava značaj i
primjenu
kompleksnih
jedinjenja
(neorganskih i
organskih) u
analitičkoj hemiji
Kvalitativna analiza - Interpretira - Razvija analitičko
- Pojašnjava i osnovne principe mišljenje
obrazlaže značaj kvalitativne
kvalitativne analize hemijske analize - Razvija moć
u analitičkoj hemiji - Analizira analitičke zapažanja
- Definiše: metode reakcije i način
kvalitativne analize, njihovog izvođenja
analitičke reakcije i - Nabraja reakcije
uslove za njihovo suvim putem
izvođenje - Navodi promjene
- Navodi osnovne koje su uočljive
karakteristike kod reakcija
analitičkih reakcija mokrim putem na
primjerima
- Navodi primjere
specifičnih,
selektivnih i
karakterističnih
reakcija
- Razlikuje reagense
(specifične,
selektivne i
grupne) i navodi
primjere
Analitičke grupe - Razlikuje VI - Razvija
katjona analitičkih grupa sistematičnost
- Navodi podjelu katjona i grupne
analitičkig grupa reagense za - Razvija logiku
katjona pojedine grupe mišljenja
- Obrazlaže i - Analizira taložne i
analitičku grupu dokazne reakcije - Razvija preciznost i
katjona za Ag+, Pb2+ i Hg22+ tačnost
- Navodi podjelu II jone
analitičke grupe - Interpretira ulogu - Razvija sposobnost
na sulfobaze i H2S, uslove zapažanja
sulfokiseline taloženja i piše
- Obrazlaže smješu reakcije taloženja
katjona II - Analizira reakcije
24
Formativni ciljevi
analitičke grupe - rastvaranja taloga
sulfobaze i dokazivanja
- Nabraja katjone III katjona sulfobaza
analitičke grupe (Pb2+, Hg2+, Cu2+ i
- Obrazlaže smješu Bi3+)
katjona III - Interpretira grupni
analitičke grupe reagens, uslove
- Nabraja katjone IV taloženja i piše
analitičke grupe reakcije za
- Obrazlaže smješu identifikaciju III
katjona IV grupe katjona
analitičke grupe - Uočava amfoterni
- Nabraja katjone V karakter Al3+ i Cr3+
analitičke grupe - Piše hemijske
- Obrazlaže smješu jednačine reakcija
katjona V Al(OH)3 i Cr(OH)3 sa
analitičke grupe jakim kiselinama i
- Nabraja katjone VI jakim bazama
analitičke grupe - Interpretira grupni
- Obrazlaže smješu reagens za IV grupu
katjona VI katjona (svježe
analitičke grupe pripremljen)
- Analizira reakcije
taloženja i pravilno
piše reakcije za
identifikaciju Mn2+ i
Zn2+
- Obrazlaže
amfoternost Zn2+ i
- Jednačinama
prikazuje
amfoternost
Zn(OH)2
- Interpretira grupni
reagens za V
- Grupu katjona
taloženja i pravilno
piše reakcije za
identifikaciju Ca2+ i
Ba2+
- Analizira i pravilno
piše reakcije za
identifikaciju Na+,
Mg2+, NH4+ jona
Analitičke grupe - Razlikuje grupe - Razvija sistemati-
anjona anjona čnost u radu
- Navodi podjelu - Analizira i pravilno
analitičkih grupa piše reakcije za
anjona identifikaciju
najvažnijih anjona
25
Formativni ciljevi
Gravimetrija - Razumije titraciju - Razvija analitičko
Pojam i klasifikacija kao najvažniju mišljenje
gravimetrijskih - Operaciju
analiza volumetrijskih
- Definiše analiza
gravimetriju - Razlikuje završnu - Razvija moć
- Navodi klasifikaciju tačku titracije zapažanja
metoda i osnovne (ZTT) i
operacije ekvivalentnu tačku
gravimetrijske titracije (ETT)
analize - Interpretira uslove
- Obrazlaže uticaj koje treba da
primjesa na ispunjava hemijska - Razvija preciznost
onečišćenje taloga reakcija u
(koprecipitacija) volumetriji i vrši
--------------------------- klasifikaciju
Proračun u volumetrijskih
gravimetriji metoda na osnovu
- Navodi podatke za osnovne reakcije - Razvija tačnost
izračunavanje koja se dešava u
mase (m), masenog toku titracije
udjela (ω) pepela i - Razlikuje primarne
vlage i sekundarne
- Definiše standardne - Rješavanj-em
gravimetrijski faktor rastvore prema računskih zadataka
- Navodi načine načinu određuje % vlage i
prikazivanja pripremanja i pepela različitih
sadržaja supstance navodi njihovu supstanci
u analizi. ulogu kao
- Obrazlaže titracionog
gravimetrijsko sredstva
određivanje vožđa i - Pravilno piše
sumporne kiseline hemijsku
Volumetrija reakcijuizmeđu
Opšti pojmovi, titracionog rastvora
principi i klasifikacija i titracionog
volumetrijskih sredstva i uočava
metoda molski odnos
- Navodi opšte - Primjenjuje
pojmove, principe i stehiometrijski
uslove račun za
volumetrijskih izračunavanje mase
metoda (m), masenog
- Navodi klasifikaciju udjela (ω),
volumetrijskih zapremine (V) i
metoda koncentracije (c)
- Definiše standardne ispitivane supstance
rastvore --------------------------
Proračun u - Pravilno piše
volumetriji reakciju
-------------------------- neutralizacije u
26
Formativni ciljevi
- Neutralizacione molekulskom i
metode jonskom obliku
- Definiše metodu - Razlikuje
- Navodi opšte acidimetriju i
principe alkalimetriju
neutralizacionih - Interpretira značaj
(kiselo-baznih) promjene boje
metoda indikatora za
- Definiše kiselo- određivanje ZTT
bazne indikatore - Analizira kiselo-
- Objašnjava bazne indikatore i
titraciju jake i uticaj različitih
slabe kiseline sa faktora na
jakom bazom promjenu boje
- Obrazlaže indikatora
standardizaciju - Analizira tok
hcl, naoh i neutralizacije preko
određivanje grafičkog prikaza
sadržaja baze, promjene ph
jake i slabe vrijednosti u
kiseline zavisnosti od dodate
--------------------------
zapremine
Oksido-redukcione titracionog sredstva
metode (krive
- Navodi opšte neutralizacije)
principe oksido- - Izračunava potrebnu
redukcionih masu ili zapreminu
metoda supstance za
- Navodi podjelu pripremanje
oksido-redukcionih rastvora približne
metoda koncentracije (hcl i
naoh)
Permanganometrijs- - Interpretira
ke metode postupak
- Definiše određivanja tačne
permanganometriju koncentracije (hcl i
- Navodi osobine naoh)
kmno4 kao - Pravilnom
standardnog primjenom
rastvora stehiometrijskog
- Obrazlaže proračuna
određivanje izračunava sadržaj
sadržaja Fe po ispitivane supstance
Cimerman- i prikazuje rezultat
Rajnhartovoj kao masu (m),
(Zimmermann- maseni udio (ω),
Reinhardt) metodi zapreminu (V) ili
koncentraciju (c)
Metode jodimetrije i --------------------------
jodometrije - Analizira reakcije
- Definiše metode oksido-redukcije,
27
Formativni ciljevi
- Obrazlaže razmjenu elektrona
jodometrijsku između ispitivane
metodu supstance i
- Navodi osobine standardnog
natrijum-tiosulfata rastvora
(Na2S2O3.5H2O) kao - Razlikuje
standardnog oksidacione i
rastvora redukcione
- Obrazlaže metode na osnovu
određivanje oksidacionih,
sadržaja bakra (Cu) odnosno redukcionih
i hroma (Cr) sposobnosti
jodometrijskom standardnog
metodom rastvora
- Uočava oksidacione
C)Kompleksometrijsk sposobnosti kmno4 i
e metode različita valentna
- Definiše metodu stanja mangana u
- Navodi vrste zavisnosti od
kompleksona sredine
- Navodi osobine - Interpretira
metalnih indikatora postupak
- Pojašnjava načine pripremanja
izvođenja titracije rastvora približne
u kompleksometriji koncentracije i
- Obrazlaže određivanja tačne
ompleksometrijska koncentracije
određivanja Ca2+ i (postupak
Mg2+ standardizacije)
kmno4
Taložne metode - Analizira primjenu
- Definiše metode standardnog
- Navodi opšte rastvora kmno4
principe metode i - Pravilno piše oksido-
uslove za analizu redukcionu reakciju
ovom metodom između Fe2+ i kmno4
- Navodi podjelu - Razumije uslove
taložnih metoda permanganometrijsk
- Obrazlaže og određivanja i
argentometrijske ulogu Cimerman-
metode i Rajnhartovog
određivanje rastvora
sadržaja hlorida po - Primjenjuje
Moru (Mohr) stehiometrijski
proračun za
izračunavanje
sadržaja Fe u
uzorku i prikazuje
rezultat preko
mase (m), masenog
udjela (ω) ili
28
Formativni ciljevi
zapremine (V)
rastvora izdatog za
analizu
- Razlikuje
jodimetrijsku i
jodometrijsku
metodu prema
standardnom
rastvoru za
titraciju
- Piše i analizira
reakcije na kojima
se zasnivaju ove
metode
- Interpretira uslove
indirektne
jodometrijske
metode, postupak
pripremanja
rastvora
Na2S2O3.5H2O
približne
koncentracije i
postupak
- Određivanja tačne
koncentracije
(standardizacija
- Rastvora)
- Pravilno piše
oksido-redukcione
reakcije ispitivane
supstance i
standardnog
rastvora
- Primjenjuje
stehiometrijski
proračun za
izračunavanje
sadržaja Cu i Cr i
prikazuje rezultat
kao m, ω i V
--------------------------
- Razumije ulogu
velike stabilnosti
kompleksa između
metalnih jona i
titracionog
sredstva
- Razlikuje
kompleksone po
sastavu (KI, KII i KIII)
29
Formativni ciljevi
- Interpretira
praktični značaj KIII
(EDTA) i način
stvaranja helata
- Interpretira uslove
koje treba
- Da ispunjava
metalni indikator
- Za
kompleksometrijs-
ka određivanja
- Razlikuje direktne i
indirektne
kompleksometrijs-
ke titracije
- Interpretira
postupak pripreme
standardnog
rastvora KIII i slove
izvođenja titracije
- Analizira reakciju
između jona Ca2+ i
Mg2+ sa KIII
- Pravilno
primjenjuje
stehiometrijski
proračun za
izračunavanje
sadržaja Ca2+ i Mg2+
i prikazuje rezultat
kao m, ω iv

- Vilim Vajgand: Analitička hemija sa osnovama instrumentalne analize za treći
razred hemijsko-tehničkog smjera, Naučna knjiga, Beograd, 1981.
- B. Stanković, J. Jorgović Kremzer, S. Draklić Đinđić: Analitička hemija za drugi
razred medicinske škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2003.
- Darko Šepa: Analitička hemija sa praktikumom za treći razred hemijsko-
tehnološke struke, Naučna knjiga Beograd, 1981.
- Momčilo Jovetić: Analitička hemija za drugi razred usmjerenog obrazovanja
prehrambene struke, Zavod za izdavanje udžbenika Novi Sad, Zavod za izdavanje
udžbenika Beograd, 1988.
- M. Krajačević, M. Ignjatov, O. Mladenović: Analitička hemija sa praktikumom za
drugi razred hemijsko-tehnološke struke, Budućnost, Novi Sad, 1997.
- M. Sikirica: Stehiometrija, Školska knjiga Zagreb, 1979.

- kompjuter sa priključkom za internet
- računarska video projekcija.
30
- Znanje se provjerava i ocjenjuje usmeno i pismeno (testovi poslije svake oblasti),
minimum po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. Ocjenjuje se
aktivnost na času tokom izrade računskih zadataka.

- Profesor hemije, diplomirani inženjer neorganske tehnologije, diplomirani
inženjer organske tehnologije, diplomirani inženjer hemijske tehnologije.
Znanja
Predmet Znanja
- Kvalitativna i kvantitativna analiza - Opšta i neorganska - Hemijske reakcije, rastvori
hemija
- Određivanje sadržaja elemenata u - Praktična nastava - Određivanje sadržaja
uzorcima elemenata u uzorcima
31
1.2.4. ORGANSKA HEMIJA
1. Naziv predmeta: ORGANSKA HEMIJA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II 108 108 216
III
IV
Ukupno 108 108 216
Vježbe- odjeljenje se dijele na grupe do 12 učenika

- Povezuju odabrane tematske cjeline sa sadržajima već obrađenim tokom
prethodnog
- Školovanja;
- Produbljuju stečena znanja o organskim jedinjenjima kroz različite aktivnosti
koje
- Uključuju časove diskusije;
- Upoznaju ulogu i značaj organske hemije u svakodnevnom životu;
- Ukazuju na značaj funkcionalnih grupa i upoznaju mogućnosti sinteze složenih
organskih
- Jedinjenja;
- Upoznaju toksično dejstvo pojedinih organskih supstanci na zdravlje i životnu
sredinu;
- Razvijaju navike koje će doprinositi unapređivanju i zaštiti životne i radne
sredine;
- Razvijaju sposobnosti za eksperimentalni rad, posmatranje, uočavanje i
zaključivanje;
- Povezuju teorijske sadržaje sa praktičnim radom koji se odvija u sklopu
proizvodnih ciklusa
- U materijalnoj proizvodnji;
- Stiču sposobnost korišćenja odgovarajuće literature preko knjiga i kompjuterske
pretrage;
- Razvijaju stvaralačku maštu, analitičko mišljenje, objektivnost i formiraju
pravilan odnos
- Prema radu.
32
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
Uvod
- Poznaje tipove - Razlikuje na - Razvija analitičko
hemijskih veza u primjerima prostu, mišljenje
organskim dvostruku i
jedinjenjima i trostruku vezu
reakcije organskih - Razlikuje reakcije
jedinjenja u supstitucije,
zavisnosti od adicije,
strukture eliminacije, kao i
- Obrazlaže vrste homolitičko i
hemijskih reakcija heterolitičko
organskih raskidanje veze
jedinjenja - Razlikuje aciklična
- Navodipodjelu i ciklična
organskih jedinjenja
jedinjenja prema - Razlikuje
ugljovodoničnom najvažnije klase
nizu i prema organskih
funkcionalnoj grupi jedinjenja prema
funkcionalnoj grupi
Alkani
- Definiše alkane, - Uočava kako se - Razvija sposobnost Referat:
homologi niz i obrazuje niz i šta zaključivanja - Praktična primjena
izomeriju niza su homolozi alkana
- Imenuje jedinjenja - Razlikuje n-alkane i
po IUPAC izo-alkane na
nomenklaturi osnovu strukturne
- Navodi načine formule
dobijanja alkana - Pravilno koristi
sintetičkim putem nomenklaturu pri
- Poznaje fizičke i pisanju formula
hemijske osobine alkana
alkana - Analizira reakcije
adicije i
supstitucije za
sintezu alkana
supstitucije
(lančane reakcije),
kao i značaj
reakcije oksidacije
i reakcije pirolize
(krekovanja)
Alkeni i alkini
- Definiše alkene i - Razlikuje alkene i - Razvija tačnost i Referat:
alkine i navodi alkine po preciznost - Praktičan značaj
funkcionalne grupe funkcionalnoj grupi proi-zvoda na bazi
- Imenuje jedinjenja - Pravilno koristi etena i acetilena
po IUPAC nomenklaturu pri - Poli-akrilna vlakna
33
Formativni ciljevi
nomenklaturi pisanju formula (orlon, dralon)
- Navodi načine alkena i alkina - Polivinil-hlorid
sintetičkog - Analizira reakciju (PVC)
dobijanja alkena i eliminacije atoma
alkina ili atomskih grupa
- Definiše izomeriju zasićenih
položaja i niza jedinjenja za
- Poznaje fizičke i sintezu alkena i
hemijske osobine alkina
alkena i alkina - Razlikuje "cis" i
- Navodi vrste "trans" izomeriju i
polimerizacije i izomeriju niza
primjenu polimera - Analizira reakcije
adicije alkena i
alkina i adicije
primjenom
Markovnikovog
pravila
- Upoređuje brzinu
oksidacije alkena i
alkina sa istim
oksidacionim
sredstvom
- Razlikuje adicionu i
kondenzacionu
polimerizaciju
- Interpretira značaj
etena i acetilena u
industriji
plastičnih masa u
proizvodnji
sintetičkih vlakana
Dieni
- Definiše diene - Razlikuje - Razvija tačnost i
- Navodi primjere konjugovane, preciznost
jedinjenja i njihov kumulovane i
značaj izolovane diene
- Poznaje fizičke i - Piše strukturnu
hemijske osobine formulu izoprena i
diena 1,3 butadiena
kaučuka i njegove
osobine
Cikloalkani
- Navodi podjelu i - Prikazuje - Razvija analitičko
dobijanje strukturne formule mišljenje
cikloalkana cikloalkana
- Poznaje fizičke i - Analizira dobijanje
hemijske osobine i stabilnost
cikloalkana ciklopentana i
34
Formativni ciljevi
cikloheksana
Aromatični ugljovodonici
- Obrazlaže - Interpretira - Razvija analitičko
strukturu i strukturu benzena mišljenje
hemijska svojstva pomoću
benzena molekulskih
- Imenuje derivate orbitala i
benzena po IUPAC-u ostvarivanja π veze
- Navodi jedinjenja - Analizira reakcije
sa kondenzovanim supstitucije i
benzenovim adicije kod
prstenom benzena
- Navodi značaj - Razlikuje
aromatičnih monosupstitucione,
ugljovodonika disupstitucione i
polisupstitucione
derivate
- Prikazuje
strukturnim
formulama
naftalen, antracen
i fenantren
Halogeni derivati ugljovodonika
- Definiše halogene - Razlikuje alkil i aril - Razvija analitičko
derivate halogenide mišljenje
ugljovodonika - Pravilno koristi
- Imenuje jedinjenja nomenklaturu pri
po IUPAC-u pisanju formula
- Objašnjava jedinjenja
postupke dobijanja - Prikazuje reakcije
halogenih derivata sinteze alkil i aril
ugljovodonika halogenida
- Poznaje fizičke i - Analizira reakcije
hemijske osobine nukleofilne
halogenih derivata supstitucije – Sn1 i
ugljovodonika Sn2
- Navodi najvažnije - Interpretira značaj
predstavnike najvažnijih
halogenih derivata predstavnika
ugljovodonika i halogenih derivata
njivov značaj ugljovodonika
Alkoholi
- Definiše alkohole - Razlikuje mono-, - Razvija tačnost i Referat:
- Navodi podjelu di- i preciznost - Dobijanje etanola
alkohola prema polihidroksilne,
broju hidroksilnih alifatične i
grupa aromatične
- Imenuje jedinjenja alkohole
po IUPAC - Pravilno koristi
nomenklaturi nomenklaturu pri
- Navodi načine pisanju formula
35
Formativni ciljevi
dobijanja alkohola jedinjenja
- Poznaje fizičke i - Piše reakcije
hemijske osobine dobijanja alkohola
alkohola - Analizira kiselost
- Navodi primjenu alkohola pri
alkohola građenju
alkoholata
- Prikazuje reakciju
esterifikacije sa
organskim i
neorganskim
kiselinama
- Razlikuje
oksidaciju
primarnih i
sekundarnih
alkohola
- Inerpretira značaj
najvažnijih
alkohola
Fenoli
- Definiše fenole - Razlikuje
- Navodi podjelu i monohidroksilne i
način dobijanja polihidroksilne
fenola fenole
- Poznaje fizičke i - Prikazuje
hemijske osobine hemijskim
fenola jednačinama
- Navodi primjenu dobijanje fenola
mono-,di- i - Analizira kiselost,
polihidroksilnih esterifikaciju
fenola fenola i
supstituciju u
prstenu
fenola za
proizvodnju
plastičnih masa
Etri
- Definiše etre - Razlikuje proste i
- Imenuje jedinjenja mješovite etre
- Poznaje fizičke i pisanju formula
hemijske osobine jedinjenja
etara - Interpretira
- Navodi primjenu praktični značaj
etara etara kao
rastvarača (dietil-
etra)
36
Formativni ciljevi
Aldehidi i ketoni
- Definiše karbonilna - Razlikuje aldehide
jedinjenja i ketone po
- Imenuje jedinjenja funkcionalnoj grupi
- Navodi načine pisanju formula
dobijanja aldehida - Piše reakcije
i ketona dobijanja aldehida
- Objašnjava fizičke i i ketona
hemijske osobine - Upoređuje
aldehida i ketona hemijske osobine
aldehida i ketona
nukleofilne adicije
- Interpretira
praktični značaj
metanala, etanala,
acetona,
benzaldehida i
acetofenona
Karboksilne kiseline
- Definiše - Razlikuje aciklične, - Uviđa veze nauke i Referat:
karboksilne kiseline ciklične, svakodnevnog - Praktični značaj
- Navodi podjelu supstituisane, života sirćetne kiseline
prema mono-, di- i poli-
ugljovodoničnom karboksilne kiseline
nizu i broju - Pravilno
karboksilnih grupa primjenjuje
- Imenuje jedinjenja nomenklaturu pri
po IUPAC pisanju formula
nomenklaturi kiselina
- Navodi načine - Piše reakcije
dobijanja zasićenih dobijanja kiselina
monokarboksilnih - Analizira
kiselina disocijaciju kiselina
hemijske osobine sa metalima i
karboksilnih bazama
kiselina - Analizira reakcije
- Navodi primjere i obrazovanja
značaj karboksilnih estara, amida,
kiselina hlorida i anhidrida
- Interpretira
praktičan značaj
najvajžnijih
monokarboksilnih
zasićenih kiselina
(mravlje, sirćetne),
viših masnih
kiselina (zasićene i
37
Formativni ciljevi
nezasićene) i
aromatičnih
(benzoeve i
cimetne)
Derivati karboksilnih kiselina
- Definiše derivate - Razlikuje hloride, Referat:
karboksilnih estre, anhidride i
kiselina amide - Praktični značaj
- Navodi reakcije - Piše reakcije voskova, masti i
dobijanja derivata dobijanja derivata ulja
hemijske osobine hidrolize,
derivata amonolize,
karboksilnih alkoholize,
kiselina mehanizam
- Navodi podjelu esterifikacije i
lipida saponifikacije
- Definiše voskove, - Razlikuje proste i
masti i ulja složene lipide
- Obrazlaže hemijska - Analizira sastav
svojstva masti i voskova, masti i
ulja ulja
hidrolize,
saponifikacije i
hidrogenizacije
Supstituisane karboksilne kiseline
- Navodi podjelu, - Razlikuje α, β i γ - Referat:
načine dobijanja halogen
halogen supstituisane - Praktični značaj
karboksilnih i karboksilne kiseline limunske i salicilne
hidroksi kiselina - Piše reakcije kiseline
- Definiše optičku dobijanja
izomeriju supstituisanih
- Prepoznaje hiralni kiselina
C atom i ponašanje - Analizira hidrolizu
enantiomera pri halogen-
prolasku supstituisanih
polarizovane kiselina,
svjetlosti i njihovo esterifikaciju
obilježavanje sa (- hidroksi kiselina
L) i (+D) - Interpretira značaj
- Navodi osobine i mliječne, jabučne,
primjenu vinske, limunske i
najvažnijih salicilne kiseline
supstituisanih
kiselina
Ugljeni hidrati
- Navodi podjelu i - Razlikuje aldoze i - Razvija Referat:
strukturu ketoze, alifatičnu i odgovornost prema - Industrijsko
monosaharida cikličnu stukturu zaštiti zdravlja dobijanje saharoze
38
Formativni ciljevi
- Poznaje fizičke i - Prikazuje cikličnu
hemijske osobine strukturu
monosaharida Hejvortovim
- Navodi primjenu formulama
glukoze - Analizira reakcije
- Definiše disaharide sa Felingovim
- Poznaje fizičke i rastvorom,
hemijske osobine Tolensovim
disaharida reagensom i vrenje
- Definiše glukoze
polisaharide - Razlikuje
- Poznaje fizičke i monomerne
hemijske osobine jedinice (saharoze,
polisaharida maltoze i laktoze) i
- Navodi najvažnije način kako se
proizvode na bazi povezuju u cikličnu
celuloze strukturu
- Razlikuje
redukujuće i
neredukujuće
disaharide
hidrolize saharoze i
osobine invertnog
šećera
- Razlikuje skrob i
celulozu po načinu
vezivanja
monomernih
jedinica
- Analizira hidrolizu
skroba i celuloze i
reakciju
esterifikacije
celuloze
skroba i celuloze u
prehrambenoj i
tekstilnoj industriji
Organska jedinjenja sa sumporom
tioalkohole i tioalkohole i
tioetre tioetre
- Imenuje jedinjenja - Pravilno koristi
po IUPAC nomenklaturu pri
nomenklaturi pisanju formula
- Navodi načine - Piše reakcije
dobijanja. dobijanja
- Poznaje fizičke i tioalkohola i
hemijske osobine tioetara
tioalkohola i - Analizira oksidaciju
39
Formativni ciljevi
tioetara tioalkohola i
tioetara
Organska jedinjenja sa azotom
- Definiše amine i - Razlikuje amine i Referat:
nitro jedinjenja nitro jedinjenja po - Azo boje
- Navodi funkcionalnoj grupi - Fiziološki značaj
funkcionalne grupe - Pravilno koristi proteina
i podjelu amina i nomenklaturu pri
nitro jedinjenja pisanju formula
prema organskih
ugljovodoničnom jedinjenja sa
nizu azotom
- Imenuje amine i - Analizira redukciju
nitro jedinjenja po alifatičnih i
IUPAC aromatičnih nitro
nomenklaturi jedinjenja, baznost
- Poznaje fizičke i amina, građenje
hemijske osobine soli (diazonijum i
amina i nitro kvaternerne)
jedinjenja - Interpretira značaj
- Navodi primjenu azo jedinjenja u
amina i nitro industriji boja
jedinjenja - Piše opštu formulu
- Definiše diazo i azo amino kiselina
jedinjenja - Analizira
- Navodi primjenu obrazovanje cviter
azo jedinjenja jona, amfoternost i
- Definiše izoelektičnu tačku
aminokiseline amino kiselina i
- Imenuje građenje peptidne
aminokiseline po veze
IUPAC - Razlikuje proste i
nomenklaturi složene
- Poznaje fizičke i (konjugovane)
hemijske osobine proteine
aminokiselina - Interpretira značaj
- Definiše proteine i fibroznih i
navodi podjelu globularnih
prema sastavu, proteina
rastvorljivosti i - Analizira bojene i
funkciji taložne reakcije
- Navodi proteina
karakteristične - Razlikuje enzime
reakcije proteina prema vrsti
- Navodi podjelu, reakcije i prema
osobine i sastavu
mehanizme - Analizira
djelovanja enzima katalitičko svojstvo
enzima i
mehanizam
vezivanja enzima
40
Formativni ciljevi
za supstrat
Alkalodi
- Definiše alkaloide - Razlikuje petočlana Referat:
- Navodi načine i šestočlana - Fiziološki značaj
dobijanja heterociklična nikotina i kokaina
heterocikličnih jedinjenja sa
jedinjanja kiseonikom,
- Poznaje fizičke i azotom i sumporom
hemijske osobine - Piše reakcije
alkaloida dobijanja alkaloida
- Navodi podjelu i - Analizira reakcije
primjenu alkaloida supstitucije i
- Objašnjava hidrogenizacije
fiziološko dejstvo pirola, tiofena i
alkaloida (nikotina, furana, baznost i
efedrina, kokaina) supstituciju
piridina
- Razlikuje alkaloide
grupe pirola,
piridina i piperidina
- Uočava značaj
alkaloida
Vitamini i hormoni
- Definiše vitamine - Razlikuje vitamine Referat:
- Navodi podjelu rastvorljive u vodi i - Fiziološko dejstvo
vitamina prema u mastima (ulju) vitamina i hormona
rastvorljivosti i - Interpretira
najvažnije fiziološki značaj
predstavnike najvažnijih
- Definiše hormone vitamina (A, B, C,
- Navodi podjelu D)
hormona prema - Razlikuje hormone
fiziološkom dejstvu prema fiziološkom
dejstvu
- Inerpretira
fiziološki značaj
najvažnijih
predstavnika
hormona
(nadbubrežne
žlijezde, polne)
Pesticidi
- Definiše pesticide - Razlikuje pesticide Razvija analitičko Referat:
- Navodi podjelu prema namjeni i mišljenje - Toksičnost
prema namjeni i sastavu insekticida i
prema sastavu i - Interpretira dejstvo herbicida
najvažnije herbicida i
predstavnike insekticida,
toksičnost i
simptome trovanja
41
Formativni ciljevi
i pružanja prve
pomoći
Vježbe
- Upoznaje - Razlikuje - Razvija sposobnost - Učenici se dijele u
hemikalije u hemikalije za samostalan rad grupe.
organskoj pravilnim čitanjem - Svaki učenik vodi
hemijskoj naziva sa etiketa dnevnik na bazi
laboratoriji na bocama - Stiče radne navike unaprijed datih
- Upoznaje toksično - Pravilno radi sa uputstava od
dejstvo organskih toksičnim i lako strane nastavnika.
supstanci zapaljivim - Razvija sposobnost - Učenik
- Navodi povrede organskim tačnosti i eksperimetalno
organskim supstancama preciznosti izvodi vježbe uz
supstancama i - Kvalitativno pomoć nastavnika
mjere zaštite dokazuje elemente
- Obrazlaže poznate i
kvalitativnu analizu nepoznate
organskih supstanci organske supstance
- Opisuje postupke - Eksperimentalno
dobijanja i dobija metan
ispitivanja osobina - Ispituje osobine
metana metana različitim
- Opisuje postupke ogledima
dobijanja i - Ekserimentalno
ispitivanja osobina dobija eten
etena - Ispituje osobine
- Opisuje postupke etena različitim
dobijanja i ogledima
ispitivanja osobina - Eksperimentalno
etina dobija etin
- Opisuje postupke - Ispituje osobine
dobijanja i etina različitim
ispitivanja osobina ogledima
diena - Eksperimentalno
- Opisuje postupke dobija dien
ispitivanja osobina - Ispituje osobine
benzena i toluena diena različitim
- Opisuje postupak ogledima
sinteze etil- - Ispituje osobine
bromida benzena i toluena
- Opisuje postupak različitim ogledima
dobijanja etil - Eksperimentalno
alkohola dobija etil bromid
alkoholnim - Izračunava prinos
vrenjem etil bromida
- Opisuje postupke - Eksperimentalno
ispitivanja osobina dobija etil alkohol
etil alkohola - Ispituje osobine
- Opisuje postupke etil alkohola
ispitivanja osobina različitim ogledima
fenola - Ispituje osobine
42
Formativni ciljevi
- Opisuje postupke fenola različitim
dobijanja i ogledima
aldehida i ketona dobija etanal i
- Opisuje postupke aceton
ispitivanja osobina - Ispituje različitim
karboksilnih ogledima osobine
kiselina aldehida i ketona
- Opisuje postupak - Eksperimentalno
dobijanja ispituje osobine
etilacetata karboksilnih
- Opisuje postupak kiselina
saponifikacije - Eksperimentalno
masti – dobijanja dobija etil acetat
sapuna - Izračunava prinos
- Opisuje postupak etil acetata
sinteze aspirina - Eksperimentalno
- Opisuje postupke izvodi
ispitivanja osobina saponifikaciju
monosaharida, masti - dobijanja
disaharida i sapuna
polisaharida - Eksperimentalno
- Opisuje postupke dobija aspirin
dobijanja i - Izračunava prinos
ispitivanja osobina aspirina
amino jedinjenja - Ispituje osobine
- Opisuje postupak monosaharida,
sinteze disaharida i
aminokiselina polisaharida
- Opisuje postupke različitim ogledima
aminokiselina i dobija amin
proteina - Ispituje osobine
amina različitim
ogledima
- Eksperimentalno
dobija
aminokiselinu
- Izračunava prinos
aminokiseline
- Ispituje svojstva
aminokiselina i
proteina različitim
ogledima

- Pavlović, V., Mardović, R.: Organska hemija za drugi i treći razred srednje škole,
Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, 1991.
- Milovanović, A., Pavlović, V.: Organska hemija sa praktikumom za vežbe za prvi i
drugi razred srednje škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd,
1996.
43
- Vitorović, D., Pfendt, P., Krsmanović, V.: Primjenjena hemija, Naučna knjiga,
Beograd, 1985.
- Petrović, J., Velimirović, S.: Hemija za četvrti razred gimnazije, Zavod za
udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1997.
- Rondović, D., Plamenac, N.: Organska hemija za treći razred usmjerenog
srednjeg obrazovanja, Republički zavod za unapređivanje vaspitanja i
obrazovanja,Titograd, 1988.
- Stojiljković, A.: Hemija za treći razred, Beograd, 1996.

sredstvima, grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima.
- Vježbe se realizuju u laboratoriji koja je opremljena odgovarajućim
laboratorijskim posuđem i hemikalijama.

Znanje se provjerava i ocjenjuje putem:
- usmenog odgovora (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu),
- pismenog odgovora (testovi poslije svake oblasti, referati) i
- opservacije rada, koja obuhvata praktični rad u laboratoriji i vođenje dnevnika,
najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu.
Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u
klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere
znanja. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u
klasifikacionim periodima.

tehnologije.
- Stručni saradnik: hemijsko-tehnološki tehničar, hemijski laborant.
Znanja
Predmet Znanja
- Hemijske veze - Opšta i neorganska hemija - Tipovi hemijskih veza
- Tehnologija šećera i vrenja,
- Ugljeni hidrati i polimeri - Organska tehnologija
plastične mase
- Ugljovodonici - Neorganska tehnologija - Tehnologija goriva
44
1.2.5. ELEKTROTEHNIKA
1. Naziv predmeta: ELEKTROTEHNIKA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II 36 36
III
IV
Ukupno 36 36

- Sticanje osnovnih znanja iz osnova elektrotehnike;
- Upoznavanje sa osnovnim zakonitostima na području elektrotehnike;
- Primjena stečenih znanja na praktičnim aplikacijama na području elektrotehnike;
- Rješavanje osnovnih primjera u elektrotehnici;
- Upoznavanje sa osnovnim mjernim instrumentima i njihovom upotrebom;
- Upoznavanje sa osnovnim mjernim metodama za mjerenje električnih veličina i
njihovom upotrebom;
- Upoznavanje sa opasnostima pri radu sa električnom strujom i razvijanje osjećaja
za bezbjedan rad;
- Povezivanje stečenih znanja sa ostalim stručno-teoretskim predmetima, prije
svega sa praktičnom nastavom.
45
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
Osnovni pojmovi električne struje
- Razumije pojmove: - Povezuje pojam - Stiče radne navike - Demonstracija
elektricitet, električnog naelektrisanja
električni napon, potencijala i - Razvija - Prikaz izvora
izvor i potencijal, električnog napona odgovornost u napona i otpora
električna struja, - Određuje smjer izvršavanju - Mjerenje
električni otpor i struje zadataka otpornosti različitih
provodljivost - Određuje izvore provodnika
- Poznaje oznake i električnog napona
jedinice
Osobine i zakonitost električnog kola
- Poznaje osnovne - Zna da - Razvija preciznost - Prikaz praktičnih
elemente funkcionalno u radu primjera
jednostavnog poveže osnovne električnog kola:
električnog kola elemente paralelno
- Zna Omov zakon električnog kola povezivanje,
- Zna Kirhofove - Upotrebljava u serijsko
zakone primjerima Omov povezivanje,
- Objašnjava: zakon mjerenja U i I
- Paralelnu vezu - Rješava paralelno - Izračunavanje
otpornika u kolu, električno kolo veličina u
serijsku vezu - Rješava serijsko jednostavnim
otpornika u kolu, električno kolo kolima
- Mjerenje struje i
napona
Električni rad i snaga
- Razumije i - Razlikuje osnovne - Razvija smisao za - Izračunavanje
objašnjava: oblike energije logično povezivanje električnog rada i
- Električni rad i - Analizira odnos zakonitosti i snage
električnu snagu korisnog rada događaja u okolini - Izračunavanje
- Mjerenje određene sprave i korisnog rada i
električnog rada i uložene električne stepena
snage energije iskorišćenja u %
- Poznaje oznake, - Uočava značaj
jedinice i osnovne stepena
jednačine iskorišćenja i
električnog rada njegovu upotrebu
Električno polje
- Razumije i - Predstavlja - Izračunavanje
objašnjava: električno polje ekvivalentnog
- Osnovne osobine pomoću sila kapaciteta
električnih polja i - Zna da izračuna različitih veza
zašto i gdje ekvivalentni kondenzatora
nastaje; kapacitet za
- Dejstva električnog jednostavno
polja; povezane
- Ponašanje kondenzatore
provodnika i
izolatora u
46
Formativni ciljevi
električnom polju;
kapacitet i
kondenzator;
vezivanje
kondenzatora
Magnetno polje
- Zna opšte osobine - Crta oblike - Demonstracija
magnetnih polja magnetnih polja magnetnih efekata,
- Poznaje magnetno stalnih magneta magnetisanje i
polje provodnika i - Razumije dejstvo razmagnetisanje
kalema sile na feromagnetn-og
- Poznaje osnovne feromagnetno materijala
veličine magnetnog tijelo i dejstvo sile
polja, njihov na provodnik i
značaj, oznake i njenu praktičnu
jedinice upotrebu
- Razumije pojam
indukcije kalema i
zna od čega zavisi
njena veličina
Osnovni pojmovi naizmjeničnih električnih veličina
- Poznaje razliku - Razlikuje pojam - Razvija analitičko - Posmatranje
između trenutna, mišljenje naizmeničnog
jednosmjerne i maksimalna, napona na
naizmjenične srednja i efektivna osciloskopu
veličine, kao i vrijednost
između periodične naizmenične
i neperiodične veličine
- Razumije i poznaje
pojam perioda i
frekvencije

- Ratko Opačić: Osnove elektrotehnike za i razred trogodišnjeg obrazovanja za
elektrotehničke škole, Zavod za uđžbenike i nastavna sredstva, Beograd 2003.
- Miroslava Piroćanac: Osnove elektrotehnike I, Zavod za udžbenike, Beograd 2003.
- Jasna Menart: Zbirka zadataka iz osnova elektrotehnike I, Zavod za udžbenike
Beograd 2003.
- Zoran Pendić, Miodrag Pendić, Jasna Menart: Osnove elektrotehnike II, Zavod za
udžbenike Beograd 2003.

- Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena:
- A/V sredstvima za predmet, grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajučim
slajdovima, osciloskopom.

učenika (testovi) - najmanje po jedan u klasifikacionom periodu i usmeni
odgovori učenika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog
perioda.
47
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u

- Visoka školska sprema iz područja elektrotehnike.
Znanja
Predmet Znanja
Uvodni dio Matematika Poznavanje fizičkih veličina
Fizika i jedinica
Pretvaranje jedinica
Osnovni pojmovi i veličine Fizika Poznavanja građe atoma

Hemija Poznavanje i razumijevanje
osnovnih mjernih veličina
Jednosmjerna struja Elektrotehnika Mjerenje i računanje

Matematika električnih veličina
Praktična nastava Rešavanje složenih kola
Računaje primjera iz prakse
Elektrostatika Hemija Poznavanje dielektričnih i

Elektromagnetizam Praktična nastava feromagnetnih materijala
Rešavanje primjera sa
primjenom kondenzatora i
kalemova u praksi
48
1.2.6. PREDUZETNIŠTVO
1. Naziv predmeta: PREDUZETNIŠTVO
2. Broj časova prema godinama obrazovanja i vrstama nastave
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II 72 72
III
IV
Ukupno 72 72

Kroz nastavu predmeta učenici:
- Razvijaju preduzetničke sposobnosti;
- Stiču znanja o razvoju biznis ideje;
- Stiču znanja o izradi biznis plana;
- Stiču znanja i vještine za osnivanje privrednog društva;
- Stiču znanja i vještine za upravljanje malim privrednim društvom;
- Osposobljavaju se za rad u timu;
- Stiču sposobnosti da primjenjuju moderne vrste komunikacije;
- Stiču sposobnost prezentovanja rezultata rada uz pomoć savremenih tehnologija.
49
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
Biznis ideja i Biznis plan
Biznis ideja - Suočavajući - Razvija kreativnost - Poželjno je
- Upoznaje pojam argumente kritički učenicima ukazati
biznis ideja procjenjuje na primjere
- Opisuje nastanak kvalitet poslovne uspješnih
biznis ideje ideje u skladu sa - Razvija sposobnost preduzetnika
- Nabraja i postulatima postizanja
opredjeljuje se za tržišnog poslovanja kompromisa
poslovnu ideju - Organizovati
- Nabraja moguće prisustvo
vrste djelatnosti predstavnika
- Opisuje pojam - Uviđa važnost realnog privrednog
biznis plan izrade biznis plana - Razvija analitičko društva
u kontekstu mišljenje
obezbjeđivanja
podrške kako - Primjena tehnika
unutar samog za unapređenje
privrednog društva razmišljanja, npr.
tako i od strane - Razvija Eksperiment Šest
eksternih partnera odgovornost u radu šešira
(investitora,
kreditora) - Kao model može da
posluži biznis plan
Elementi biznis - Razlikuje pojmove
realnog privrednog
plana vizija, misija,
- Razvija stručnost društva
- Upoznaje pojmove strategija
vizija, misija, - Kroz primjere
strategija, ciljevi obrazlaže ciljeve
privrednog društva
- Uočava važnost - Pripremiti
- Upoznaje postupak - Kroz primjere očuvanja zdrave integralnu cjelinu
istraživanja tržišta obrazlaže postupak životne sredine od elemenata
istraživanja biznis plana
- Tržišta na novom
primjeru - Razvija marljivost i
- Izvodi zaključke o preciznost
potencijalnoj
konkurenciji
- - izvodi zaključak o
potencijalnim
kupcima/korisnici
ma usluga
- Upoznaje pojmove - Vrši opis
marketing plan i proizvoda/usluge
plan prodaje - Uviđa značaj
sprovođenja
kontrole kvaliteta
proizvoda/usluge
50
Formativni ciljevi
- Opisuje elemente - Kroz primjere
finansijskog plana obrazlaže
privrednog društva elemente
finansijskog plana
privrednog društva
- Objašnjava - Sarađuje kod
neophodnost izrade plana
očuvanja životne očuvanja životne
sredine sredine za
konkretno
privredno društvo
- Rezimira biznis - Oblikuje dinamiku
plan realizacije biznis
- Prezentuje biznis plana
plan - Kritički procjenjuje
slabosti sačinjenog
biznis plana
Osnivanje preduzeća
Ime privrednog - Opredjeljuje se za - Razvija logičko - Rad u grupama:
društva ime privrednog mišljenje i učenici predlažu
- Nabraja moguća društva u skladu sa sposobnost za moguća rješenja a
rješenja za ime propisima i pravilno nakon toga,
privrednog društva poštujući principe rasudjivanje i - Kroz diskusiju
jednostavnosti i zaključivanje donose odluku
jedinstvenosti
Vizuelni identitet - Oblikuje vizuelni
privrednog društva identitet
- Upoznaje elemente privrednog društva - Stiče radne navike
i značaj - Rad na računaru:
oblikovanja učenici koriste
vizuelnog programe za
identiteta obradu teksta i
privrednog društva slika
Registracija - Popunjava
privrednog društva formulare za
- Upoznaje postupak registraciju
Vježba:
registracije privrednog društva
- Izrada
privrednog društva - Sprovodi aktivnosti
organograma
- - opisuje moguće na pribavljanju
privrednog društva
oblike pečata i štambilja
organizovanja
privrednog društva
Otvaranje računa - Popunjava
kod poslovne banke formulare za
- - opisuje postupak otvaranje računa
otvaranja računa kod poslovne banke
kod poslovne banke - Obavlja postupak
otvaranja računa
51
Formativni ciljevi
kod poslovne banke
Poslovni kodeks - Uočava važnost
preduzeća poštovanja
- Upoznaje pojam poslovnog kodeksa
poslovni kodeks privrednog društva
privrednog društva za njegov uspješan
- Nabraja elemente rad
poslovnog kodeksa
privrednog društva
Organizaciona - Pronalazi sličnosti i

struktura privrednog razlike između
društva različitih tipova
- Upoznaje tipove organizacionih
organizacione struktura
strukture privrednog društva
privrednog društva
Rad u sektorima i poslovanje privrednog društva
- Upoznaje različite - Pronalazi sličnosti i - Razvija sposobnost - Kao model može da
nivoe upravljanja razlike u nivoima snalaženja u posluži konkurs za
privrednim upravljanja hijerarhiji prijem u radni
društvom privrednim socijalnih odnosa odnos objavljen u
- Upoznaje postupak društvom dnevnoj štampi
zasnivanja radnog - Popunjava prijavu
odnosa u o slobodnom
preduzeću radnom mjestu
- Upoznaje postupak - Učestvuje u izradi
izrade godišnjeg jednostavnog - Razvija spremnost i - Rad u grupama od
izvještaja o radu godišnjeg sposobnost za tri do pet učenika
izvještaja o radu saradnju
Služba opštih - Obavlja usmenu i
poslova pisanu
- Nabraja i opisuje komunikaciju - Upotrebljava
aktivnosti u okviru unutar privrednog kancelarijsku
službe opštih društva i sa opremu (telefon,
poslova eksternim - Razvija fax, fotokopir
partnerima odgovornost u radu aparat, skener,
- Tehnički održava štampač)
internet sajt
privrednog društva
- Šalje i prima poštu
i druge službene - Razvija
materijale komunikativnost,
efikasnost u radu, - Rad na računaru:
Sektor Marketing - Kroz primjere
marljivost i učenici koriste
- Upoznaje pojam obrazlaže strukturu
preciznost programe za
marketing . asortimana
obradu teksta,
- Opisuje postupak proizvoda/usluga.
52
Formativni ciljevi
istraživanja tržišta. - Sprovodi postupak slika, programe za
- Upoznaje pojam i formiranja cijene elektronsku
elemente proizvoda/usluge. komunikaciju
marketing miksa: - Kroz primjere
proizvod, cijena, obrazlaže važnost i
promocija i načine promocije.
distribucija. - Upoređuje moguća Vježba:
rješenja za - Izrada reklamnog
reklamni slogan i materijala
reklamnu poruku
privrednog društva.
- Upoređuje moguće
forme i sadržaje
reklamnog
materijala.
- Planira način
reklamiranja
privrednog društva
odnosno
proizvoda/usluge.
- Kroz primjere
obrazlaže moguće
načine distribucije.
Sektor Komercijala - Izrađuje ponudu, - Razvija analitičko
- Upoznaje vrste i porudžbenicu, mišljenje
elemente predračun, upit,
dokumentacije račun i ostala
koja prati poslove dokumenta iz
nabavke i prodaje oblasti poslova
nabavke i prodaje - Podstiče razvoj
Sektor Finansije i - Kroz primjere tačnosti,
računovodstvo obrazlaže način preciznosti i
- Opisuje postupak obračuna zarada, urednosti
obračuna zarada poreza i doprinosa
- Opisuje način - Obavlja - Formira stav o
obračuna poreza i blagajničke preuzimanju
doprinosa poslove odgovornosti
- Upoznaje - Obavlja poslove
blagajničke plaćanja dospjelih
poslove obaveza i naplate
- Upoznaje postupak dospjelih
plaćanja dospjelih potraživanja
obaveza i naplate
dospjelih
potraživanja
53
- Vukotić, V.: Preduzetništvo i biznis, Ekonomski fakultet, Podgorica, 1996.
- Manojlović J., Ignjatović S.: Poslovna i službena korespondencija za prvi razred,
Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005.
- Bogdanović D., Ivanišević G.: Osnovi ekonomije za prvi razred, Zavod za
- Dragišić D., Ilić B., Medojević B., Pavlović M.: Osnovi ekonomije za drugi razred,
- Simić D.: Ekonomika i organizacija proizvodnje, Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva, Beograd 1997.
- Lijiljana Kosar: Ekonomika i organizacija preduzeća, Zavod za udžbenike i
nastavna sredstva, Beograd 1998.

- grafoskop, A/V oprema, multimedijski računar sa programskom opremom i
pristupom Internetu, softveri za oblikovanje dopisa, knjigovodstvo, pripremu rada
i kalkulacije.

Provjeravaju se i ocjenjuju:
- usmeni odgovori (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu) i
- pisani radovi učenika (testovi, domaći zadaci).
Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih ocjena u
klasifikacionom periodu.
Opšta ocjena na kraju godine izvodi se iz zaključnih ocjena u pojedinim

- Visoka stručna sprema iz područja ekonomije.
Znanja
Predmet Znanja
- Oblikovanje vizuelnog - Informatika - Informacije u tekstualnom
identiteta privrednog društva vidu
- Usmena i pisana - Multimedijalno
komunikacija predstavljanje informacija
- Održavanje internet sajta - Internet
- Izrada reklamnog materijala - Korišćenje računarskih
programa kao vida
komuniciranja
54
1.2.7. FIZIČKA HEMIJA
1.Naziv premeta: FIZIČKA HEMIJA
2.Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III 72 72 144
IV 66 66 132
Ukupno 138 138 276
Vježbe- odjeljenje se dijele na grupe do 12 učenika
3.Opšti ciljevi nastave

- Stiču znanja o vezi između strukture materije i energetskih promjena sistema u
makroskopskim razmjerama;
- Stiču znanja o fizičkim uzrocima i promjenama pri hemijskim reakcijama da bi
shvatili proces u hemijskoj industriji;
- Stiču znanja o termodinamičkim i hemijskim procesima;
- Razvijaju sposobnost za samostalan eksperimentalni rad;
- Razvijaju logičko mišljenje.
55
Razred: ТREĆI
Formativni ciljevi
Gasno agregatno stanje
- Navodi uslove - Razlikuje gasovito, - Razvija preciznost
postojanja gasnog tečno i čvrsto
agregatnog stanja agregatno stanje
materije i osobine - Rješava računske
gasa zadatke
- Definiše idealni gas primjenjujući
i osnovne gasne gasne zakone
zakone: Bojl- - Grafički
Mariotov, Gej- predstavlja gasne
Lisakov i Šarlov zakone i analizira
- Definiše međusobni odnos
Klajperonovu pritiska, zapremine
jednačinu i temperature
- Obrazlaže primjenu - Rješava računske
Klajperonove zadatke primjenom
jednačine Klajperonove
- Definiše Daltonov jednačine
zakon - Analizira
- Obrazlaže parametre
ponašanje gasa u Klajperonove
smješi jednačine
- Objašnjava - Interpretira
promjenu energije primjenu
translatornog Klajperonove
kretanja molekula, jednačine za
pritisak i kinetičku određivanje
energiju molarne mase i
- Objašnjava svođenje
raspodjelu brzine zapremine na
molekula gasa normalne uslove
- Navodi osobine - Rješava računske
realnog gasnog zadatke primjenom
stanja Daltonovog zakona
- Poznaje parametre - Analizira promjenu
Van der Valsove energije
jednačine translatornog
kretanja molekula
- Matematički
zapisuje osnovnu
jednačinu kinetičke
teorije i kinetičku
energiju molekula
gasa
- Grafički
predstavlja Maksvel
– Bolcmanove krive
raspodjele brzina
- Analizira pritisak i
56
Formativni ciljevi
zapreminu realnog
gasnog sistema
- Rješava računske
zadatke primjenom
Van der Valsove
jednačine
Hemijska termodinamika
- Definiše: - Razlikuje otvorene, - Razvija analitičko
unutrašnju zatvorene i mišljenje
energiju, izolovane
termodinamičke termodinamičke
sisteme i I zakon sisteme
termodinamike - Pravilno označava
- Obrazlaže rad pri ulaz i izlaz toplote
promjeni i rada u sistemima
zapremine gasa - Rješava računske
- Objašnjava zadatke primjenom
primjenu I zakona I zakona
termodinamoke na termodinamike
izohorski, - Analizira stanje
izobarski, gasa prije i poslije
izotermski i eksplozije i piše
adijabitski proces izraz za izvršeni
- Definiše pojam zapreminski rad
specifične toplote - Grafički
- Objašnjava predstavlja
jednačinu za promjenu pritiska u
količinu toplote i funkciji od
odnos (cp >cv, Cp > zapremine pri
Cv) različitim uslovima
- Navodi osobine (V = const, p =
entalpije kao const, t = const, Q
veličine funkcije = 0)
stanja - Pravilno obilježava
- Objašnjava toplotni i izražava jedinice
efekat egzotermnih za molarnu
i endotermnih toplotu, specifični i
hemijskih reakcija toplotni kapacitet
- Obrazlaže - Matematički
egzotermne i zapisuje jednačinu
endotermne za količinu toplote
reakcije praćene u različitim
promjenom oblicima zavisno od
zapremine uslova zagrijavanja
- Definiše gasa
termohemijske - Grafički
jednačine predstavlja
- Navodi oznake za promjenu entalpije
agregatno stanje kod egzotermnih i
supstanci i toplotni endotermnih
efekat reakcija
57
Formativni ciljevi
- Definiše: - Analizira toplotni
standardnu efekat hemijskih
entalpiju, toplotu reakcija pri
rastvaranja, stalnom pritisku uz
toplotu praćenje promjene
neutralizacije i zapremine
toplotu - Pravilno piše
sagorijevanja termohemijske
- Razumije Hesov jednačine
zakon - Analizira na
- Definiše II zakon primjerima toplotu
termodinamike stvaranja,
- Objašnjava Karnov rastvaranja,
kružni ciklus neutralizacije i
- Definiše pojam sagorijevanja
entropije - Izračunava toplotni
- Objašnjava efekat pomoću
povezanost Hesovog zakona
entropije sa - Razlikuje povratne
vjerovatnoćom i nepovratne
- Objašnjava procese
povezanost Gibsove - Prikazuje grafički u
energije sa P-V dijagramu
entropijom i Karnov kružni
entalpijom ciklus
- Navodi jedinice - Uočava vezu
mjere za slobodnu entropije i
energiju vjerovatnoće
- Uočava vezu
slobodne energije,
entalpije i
entropije
Tečno agregatno stanje
- Navodi osobine - Analizira promjenu - Razvija
materije u tečnom zapremine tečnosti interesovanje
agregatnom stanju sa temperaturom prema prirodnim
- Definiše: napon - Razlikuje napon naukama
pare, toplotu zasićene i
isparavanja, nezasićene pare
temperaturu - Grafički
ključanja predstavlja krive
- Objašnjava napona pare za
promjenu napona različite tečnosti i
pare sa krive zagrijavanja
temperaturom - Analizira na P-V
- Navodi uslove dijagramu
prevođenja izotermski proces
materije iz na različitim
gasovitog u tečno temperaturama za
agregatno stanje CO2
- Definiše kritičnu - Uočava značaj
58
Formativni ciljevi
temperaturu i kondenzacije
kritični pritisak gasova u industriji
Čvrsto agregatno stanje
- Navodi osobine - Razlikuje kristalne Referat:
materije u čvrstom i amorfne - Alotropska
agregatnom stanju supstance modifikacija
- Definiše: toplotu - Razlikuje tipove čvrstih supstanci
topljenja, energiju kristalnih rešetki
kristalne rešetke, - Razlikuje pojmove
alotropiju i monotropija,
polimorfizam enantiotropija,
- Objašnjava pojavu dinamička
defekta u kristalnoj alotropija i
rešetki polimorfizam
- Analizira Frenkelov
i Šotkijev tip
defekta kristalne
rešetke
Ravnoteža u homogenom i heterogenom sistemu
- Definiše pojam - Razlikuje Referat:
faze homogene i
- Razumije hemijsku heterogene sisteme - Metode
ravnotežu - Analizira na - Zvija smisao za razdvajanja smješe
- Definiše zakon o primjeru sistematičan rad dviju tečnosti
dejstvu mase uspostavljanje
- Obrazlaže dinamičke
konstantu ravnoteže - -Značaj termijske
ravnoteže hemijskih procesa analize za
- Definiše Le - Matematički izvodi ispitivanje sastava
Šateljejev princip i zakon o dejstvu legura
navodi faktore koji masa
izazivaju - Analizira uticaj
pomjeranje koncentracije
ravnoteže reaktanata i
- Objašnjava produkata,
uspostavljanje temperature i
fizičke ravnoteže pritiska na
- Definiše rastvore i pomjeranje
navodi podjelu ravnoteže
rastvora - Rješava računske
- Obrazlaže relativno zadatke primjenom
učešće komponenti zakona o dejstvu
u rastvoru, masa i Le
rastvorljivost Šateljeovog
gasova u principa
tečnostima i čvrstih - Razlikuje fizičku i
supstanci u hemijsku ravnotežu
tečnostima - Razlikuje
- Definiše Raulov molaritet, maseni
zakon udio, molalitet i
- Objašnjava molski udio kao
59
Formativni ciljevi
sniženje načine izražavanja
temperature količine
mržnjenja i komponente u
povećanje rastvoru
temperature - Analizira proces
ključanja rastvora rastvaranja čvrste
- Definiše supstance i krive
krioskopsku i rastvorljivosti
ebuloskopsku različitih soli
konstantu - Grafički
- Objašnjava predstavlja
primjenu Raulovog zavisnost napona
zakona na rastvore pare rastvarača i
elektrolita rastvora različitih
- Navodi osobine koncentracija u
idealnih sistema funkciji od
- Objašnjava napon temperature
pare i temperaturu - Interpretira
ključanja idealnih primjenu
sistema krioskopije i
- Navodi osobine ebulioskopije za
tečnosti koje se određivanje
djelimično molarne mase
miješaju i koje se - Razlikuje idealne
ne miješaju sisteme sa
- Objašnjava Gibsovo minimalnom i
pravilo faza maksimalnom
- Objašnjava temperaturom
dijagram stanja ključanja
jednokomponentni - Uočava primjenu
h sistema Raulovog zakona na
- Objašnjava idealne sisteme
termičku analizu i - Grafički prikazuje
navodi njen parcijalni napon
praktični značaj pare u funkciji od
sastava smješa i
zavisnost
temperature
ključanja od
sastava smješe
- Interpretira
ponašanje idealnih
sistema pri
destilaciji
- Analizira uzajamnu
rastvorljivost
komponenti u
rastvoru
- Grafički
predstavlja
uzajamnu
60
Formativni ciljevi
rastvorljivost
tečnosti koje se ne
miješaju
- Primjenjuje pravilo
faza na
jednokomponentne
i dvokomponentne
sisteme i računa
broj stepena
slobode
- Analizira dijagram
stanja
jednokomponentni
h sistema (voda–
led–para)
- Čita krive hlađenja
legura
termičke analize za
ispitivanje
strukture metala i
legura
Hemijska kinetika
- Definiše brzinu - Razumije primjenu - Razvija analitičko Referat:
hemijske reakcije analitičkih metoda mišljenje
- Navodi uticaj za eksperimentalno - Primjena
različitih faktora određivanje brzine katalizatora u
na brzinu hemijske hemijske reakcije industrijskim
reakcije - Analizira uticaj procesima
- Objašnjava koncentracije,
klasifikaciju temperature i
hemijskih reakcija katalizatora na
prema mehanizmu brzinu hemijske
nastajanja reakcije
molekularnost i red homogenu i
reakcije heterogenu
- Navodi vrste katalizaciju
složenih hemijskih - Razlikuje proste i
reakcija složene reakcije
Pojave na granici faza
- Analizira na
različitim
primjerima
jednomolekulske,
dvomolekulske i
tromolekulske
reakcije
- Određuje red
reakcije
- Razlikuje
61
Formativni ciljevi
istovremene,
uporedne i
uzastopne hemijske
reakcije
- Objašnjava pojam - Analizira na - Razvija preciznost Referat:
površinskog napona različitim u radu
i silu površinskog primjerima pojavu - Praktični značaj
napona površinskog napona flotacije
- Navodi primjenu - Matematičkim
površinski aktivnih izrazom predstavlja - Jonoizmje-njivačka
supstanci silu površinskog hromato-grafija
- Razumije pojmove napona i
adsorpcija, koeficijent
apsorcija i sorpcija površinskog napona
- Navodi faktore koji - Interpretira značaj
utiču na količinu flotacije
adsorbovane - Razlikuje fizičku i
supstance i hemijsku
primjenu adsorpciju
adsorpcije - Grafički prikazuje
- Definiše uticaj pritiska na
hromatografiju količinu
- Razumije princip adsorbovane
adsorpcione i supstance
podione - Analizira jednačinu
hromatografije adsorpcione
- Objašnjava izoterme
hromatografiju na - Interpretira
hartiji praktični značaj
- Razumije princip adsorpcije kod
gasne i prečišćavanja i
jonoizmjenjivačke razdvajanja smješa
hromatografije - Razlikuje
adsorpcionu i
podionu
hromatografiju
- Čita hromatogram
- Interpretira
praktični značaj
jonoizmjenjivačke i
gasne
hromatografije
Nuklearni procesi
- Definiše prirodnu - Razlikuje α, β i γ Referat:
radioaktivnost zrake - Nuklearni reaktori
- Navodi vrste i - Analizira ponašanje
svojstva (α, β, γ) zraka u
radioaktivnih zraka električnom polju i
- Obrazlaže druga svojstva
stabilnost - Interpretira značaj - Uviđa važnost
atomskog jezgra izotopa očuvanja čovjekove
62
Formativni ciljevi
- Navodi prirodni - Razlikuje okoline
radioaktivni niz supstitucione i
- Definiše vrijeme adicione nuklearne
poluraspada i reakcije
Fajone – Sodijevo - Analizira na
pravilo različitim
- Obrazlaže primjerima
stabilnost izotopa supstitucione i
- Definiše zakon adicione reakcije
radioaktivnog koristeći PSE
raspadanja (periodni sistem
- Navodi tipove elemenata)
nuklearnih reakcija - Analizira reakciju
- Obrazlaže fisije na cijepanju
vještačku uranovog jezgra
radioaktivnost - Razlikuje pojmove:
(fisija, fuzija) kritična masa,
- Navodi ulogu i kontrolisana i
djelove nuklearnog nekontrolisana
reaktora lančana reakcija
- Obrazlaže - Interpretira značaj
mjerenje, nuklearnog
detekciju reaktora za
radioaktivnog dobijanje energije
zračenja i - Analizira princip
dozimetrijske rada jonizacione
norme komore,
proporcionalnog i
GM – brojača
- Interpertira štetna
dejstva i praktičnu
primjenu
radioaktivnog
zračenja u
industriji,
laboratoriji i nauci
Vježbe
- Objašnjava - Razlikuje sistemske
karakter i slučajne greške
eksperimantalnih - Računa apsolutnu i
greški relativnu grešku
- Obrazlaže postupak - Vrši
rada za provjeru eksperimentalnu
Bojl – Mariotovog, provjeru gasnih
Gej – Lisakovog i zakona - Razvija sposobnost
Šarlovog zakona - Određuje molarnu za samostalni rad
- Objašnjava masu Viktor –
postupak Majerovom
određivanja metodom
molarne mase - Određuje gustinu - Razvija sposobnost
Viktor – Majerovom kiseonika logičkog
63
Formativni ciljevi
metodom - Eksperimentalno zaključivanja
- Razumije postupak određuje odnos
određivanja gustine molarnih toplota
kiseonika Cp/ Cv
- Razumije postupak - Određuje toplotni - Stiče
određivanja odnosa kapacitet samopouzdan-je
molarnih toplota kalorimetra
Cp/Cv - Određuje toplotu
- Objašnjava rastvaranja i
postupak neutralizacije
određivanja - Eksperimentalno
toplotnog provjerava Hesov
kapaciteta zakon
kalorimetra - Eksperimentalno
- Objašnjava određuje
postupak rastvorljivost
određivanja ugljendioksida
toplote rastvaranja - Eksperimentalno
i neutralizacije određuje
- Razumije postupak rastvorljivost
provjere Hesovog neorganskih soli
zakona - Određuje molarnu
- Objašnjava masu krioskopskom
postupak metodom
određivanja - Određuje
rastvorljivosti temperaturu
ugljendioksida topljenja kristalnih
- Objašnjava supstanci
postupak - Vrši razdvajanje Fe
određivanja (III) i Co (II) jona
rastvorljivosti uzlaznom
neorganskih soli hromatografijom
- Objašnjava na papiru
postupak - Vrši razdvajanje Fe
određivanja (III) i Co (II) jona
molarne mase silaznom
krioskopskom hromatografijom
metodom na papiru
- Objašnjava - Vrši razdvajanje
postupak aminokiselina na
određivanja tankom sloju
temperature - Izračunava Rs-
topljenja kristalnih vrijednost
supstanci - Opslužuje gasni
- Objašnjava hromatograf
postupak - Crta kalibracionu
razdvajanja Fe (III) krivu
i Co (II) jona - Prati rad
uzlaznom radiološkog
hromatografijom detektora DRM3
na papiru
64
Formativni ciljevi
- Objašnjava
postupak
razdvajanja Fe (III)
i Ni (II) jona
silaznom
hromatografijom
na papiru
- Objašnjava
postupak
razdvajanja
aminokiselina na
tankom sloju
- Razumije princip
rada gasnog
hromatografa i
radiološkog
detektora DRM3
65
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Optička svojstva materije i spektri
- Obrazlaže prirodu i - Interpretira prirodu - Razvija Izračunava:
svojstva i svojstva interesovanje - Indeks prelamanja;
elektromegnetnih elektromegnetnih prema prirodnim specifičnu moć
radijacija radijacija naukama optičke rotacije;
- Obrazlaže - Analizira rezultate - Crta šemu foto-
refraktometrijsku refraktometrijske električnog
analizu i principe analize kolorimetra
refraktometrijskog - Interpretira
određivanja primjenu
- Navodi primjere refraktometrijskih
refraktometrijske analiza u različitim
analize granicama
- Definiše industrije
polarimetriju - Analizira
- Opisuje polarizaciju
polarimetar i svjetlosti i optički
navodi primjenu aktivne supstance
polarimetrijske - Analizira rad Izračunava:
analize polarimetra i - Talasnu dužinu
- Definiše njegovu primjenu u fotona i
kolorimetrijsku industriji - Energiju kvanta
analizu i Lamber – - Analizira Henerov
Berov zakon cilindar
- Opisuje princip - Analizira
vizuelne fotooelektrični
kolorimetrije kolorimetar i
- Opisuje njegovu primjenu
fotoelektrični - Analizira
kolorimetar i elektromagnetski
njegovu primjenu spektar prema
- Definiše talasnoj dužini,
elektromagnetski izgledu i
spektar mehanizmu
- Obrazlaže nastajanja
spektrohemijsku - Analizira plamenu
analizu fotometriju i
- Obrazlaže plamenu anatomsku
fotometriju i apsorpcionu
atomsku spektrofotometriju
apsorpcionu
spektrofometriju
- Opisuje
spektrofometriju u
indukcionoj oblasti
Električna provodljivost
- Obrazlaže hemijske - Razlikuje
i elektrohemijske provodnike I i II
reakcije i vrste
provodnike I i II - Analizira Kolraušov
66
Formativni ciljevi
vrste most
- Definiše električnu - Interpretira zakon
provodljivost i o nezavisnom
konstantu posuda putovanju jona
- Obrazlaže - Određuje krive
Kolraušovu titracije na
modifikaciju primjerima
Vitstonovog mosta
- Definiše molarnu
provodljivost
- Definiše zakon o
nezavisnom
putovanju jona
- Definiše
pokretljivost jona
- Obrazlaže
konduktometrijsku
titraciju
Konverzija energije u elektrohemijskim sistemima
- Obrazlaže teoriju - Interpretira teoriju - Povezuje uzroke i
galvanskog galvanskog posljedice
elementa elementa
- Opisuje Danijelov - Analizira Danijelov
element elemenat
- Definiše Nernstovu - Piše i analizira
jednačinu Nernstovu
- Navodi jednačinu
elektrohemijski niz - Interpretira
- Definiše elektrode I elektrohemijski niz
i II vrste elemenata i
- Definiše i razumije standardni
princip rada redoks potencijal
– elektroda - Razlikuje redoks
- Opisuje Vestonov elektrode
standardni (vodonikov,
elemenat Kalomelova,
- Obrazlaže Hinhidronova i
određivanje staklena)
elektromotorne sile - Analizira Vestonov
i elektrodnog standardni
potencijala elemenat
- Navodi - Analizira aparaturu
potenciometrijsku za određivanje
titraciju elektromotorne sile
- Definiše koroziju - Pravilno prati
- Razumije proces promjenu
korozije i faktore potencijala u toku
koji utiču na potenciometrijske
koroziju titracije
- Definiše - Interpretira
Faradejeve zakone Faradejeve zakone
67
Formativni ciljevi
elektrolize - Analizira
- Navodi primjenu kulonometriju i
Faradejevih zakona kulonometrijsku
- Obrazlaže titraciju
polarizaciju i - Razlikuje sistem sa
napon razlaganja polarizabilnim i
- Definiše nadnapon nepolarizabilnim
- Navodi teorijske metodama
principe - Interpretira
elektrolitičkog elektrogravimetrijs
izdvajanja metala ku metodu
- Navodi metode - Interpretira
zaštite metala od metode zaštite
korozije metala od korozije
- Obrazlaže hemijske - Analizira
izvore struje i Leklanšeov
olovni akumulator element i olovni
akumulator
Vježbe
- Opisuje postupak - Eksperimetalno - Razvija sposobnost
određivanja određuje relativni za samostalni rad
relativnog indeksa indeks prelamanja
prelamanja vazduh / tečnost - Razvija sposobnost
vazduh/ tečnost - Eksperimetalno logičkog
- Razumije postupak određuje procenat zaključivanja
određivanja šećera pomoću
procenta šećera Abeovog - Razvija preciznost
metodom refraktometra i u radu
kalibracione krive analizira rezultate
pomoću Abeovog - Eksperimetalno
refraktometra određuje procenat
- Razumije postupak alkohola pomoću
određivanja Abeovog
procenta alkohola refraktometra i
metodom analizira rezultate
kalibracione krive - Refraktometrijski
pomoću Abeovog određuje smješu
refraktometra benzen-aceton
- Opisuje - Određuje sastav
refraktometrijsko rastvora šećera
određivanje smješe metodom
benzen-aceton i kalibracione krive
fazni dijagram - Određuje
- Opisuje koncentraciju
polarimetrijsko bakra Diboskovim
određivanje kolorimetrom
sastava rastvora - Priprema rastvor
šećera metodom bakra i određuje
kalibracione krive koncentraciju Cu
- Poznaje postupak fotoelektričnim
određivanja kolorimetrom
68
Formativni ciljevi
koncentracije - Kalibriše
bakra Diboskovim spektroskop
kolorimetrom i pomoću živine
fotolektričnim lampe
kolorimetrom - Spektrofotometrijs
- Razumije princip ki određuje gvožđe
kalibrisanja - Određuje
spektroskopa provodljivost
pomoću živine Kolraušovim
lampe mostom
- Opisuje - Eksperimetalno
spektrofotometrijs određuje
ko određivanje pokretljivost jona
gvožđa - Eksperimetalno
- Opisuje postupak određuje graničnu
određivanja molarnu
provodljivosti provodljivost
Kolraušovim - Eksperimetalno
mostom izvodi
- Opisuje postupak konduktometrijsku
određivanja titraciju
pokretljivosti jona - Eksperimetalno
- Opisuje postupak određuje
određivanja elektromotornu silu
granične molarne i elektromotorni
provodljivosti potencijal
- Opisuje postupak - Određuje ph
konduktometrijske rastvora metodom
titracije kompenzacije
- Razumije princip - Mjeri ph rastvora
određivanja pomoću ph-metra
elektromotorne sile - Izvodi
i elektromotornog potenciometrijsku
potencijala titraciju jake
metodom kiseline jakom
kompenzacije bazom
- Razumije princip - Eksperimetalno
određivanja ph izvodi ph-metrijsku
rastvora metodom titraciju
kompenzacije - Određuje
- Opisuje princip Faradejevu
rada ph-metra konstantu gasnim
- Objašnjava kulometrom
postupak - Eksperimetalno
potenciometrijske određuje
titracije jake iskorišćenja struje
kiseline jakom pri niklovanju
bazom - Izvodi
- Opisuje postupak kulometrijsku
ph-metrijske titraciju
titracije hlorovodonične
69
Formativni ciljevi
- Opisuje postupak kiseline
određivanja - Elektro-
Faradejeve gravimetrijski
konstante gasnim određuje Cu u
kulometrom rastvoru
- Objašnjava - Eksperimetalno
postupak određuje napon
određivanja razlaganja u
iskorišćenja struje sistemu
pri niklovanju Pt/H2SO4/Pt
- Opisuje postupak - Eksperimetalno
kulometrijske izvodi
titracije ampermetrijsku
hlorovodonične titraciju joda
kiseline - Eksperimetalno
- Poznaje postupak izvodi anodnu
elektro- oksidaciju
gravimetrijskog aluminijuma
određivanje Cu u
rastvoru
- Poznaje postupak
određivanja napona
razlaganja u
sistemu
Pt/H2SO4/Pt
- Opisuje postupak
ampermetrijske
titracije joda
tiosulfatom
- Opisuje postupak
anodne oksidacije
aluminijuma
(eloksiranje)

- Uvodić – Karadžić, S., Marković, M.: Fizička hemija za III i IV razred srednje škole,
- Uvodić – Karadžić, S., Marković, M.: Praktikum iz fizičke hemije za III i IV razred
srednje škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.

sredstvima, grafoskopom i dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima.
- Vježbe se realizuju u laboratoriji koja je opremljena osnovnim laboratorijskim
posuđem i hemikalijama, digestorom i sljedećim nastavnim sredstvima:
kalorimetrom, Kipovim aparatom, termostatom, krioskipskim aparatom, Tileovim
sudom, demonstracionim gasnim hromatografom, radiološkim detektorom, zatim
aparaturom za: određivanje odnosa molarnih toplota, provjeru gasnih zakona,
određivanje rastvorljivosti gasa i čvrstih supstanci, hromotografsko razdvajanje, a
potrebni su i: potenciometar, Rumkorfov induktor, elektrode, akumulator,
Nernstov aparat, hronometar, baterija, konduktometar, galvanometar, hinhidron,
70
standardni element, Pt-elektrode, pH-metar, gasni kulometar, otpornik,
ampermetar, ispravljač, magnetna mješalica, Vinklerove elektrode, olovni
akumulator, miliampermetar od 10 – 15 mA, Abeov refraktometar, polarimetar,
Diboskov kolorimetar, fotoelektrični kolorimetar, živina lampa sa
transformatorom, dvocijevni spektroskop i spektrofotometar - spekol.

učenika (referati, domaći zadaci, računski zadaci posle svake oblasti), usmeni
odgovori učenika i opservacija rada koja obuhvata rad u laboratoriji i vođenje
dnevnika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda.
Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u
znanja.
- Zaključna ocjena na kraju godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u


- Nastavnik: profesor hemije, diplomirani inženjer tehnologije, diplomirani
inženjer neorganske tehnologije, diplomirani fiziko-hemičar.
- Stručni saradnik: hemijski laborant ili hemijsko-tehnološki tehničar.
Znanja
Predmet Znanja
- Hemijska kinetika - Opšta i neorganska hemija - Brzina hemijske reakcije
- Gasno agregatno stanje - Fizika - Gasni zakoni
- Optička svojstva materijala - Instrumetalna analiza - Refratometrijska i
polarimetrijska analiza
71
1.2.8. NEORGANSKA HEMIJSKA TEHNOLOGIJA
1. Naziv predmeta: NEORGANSKA HEMIJSKA TEHNOLOGIJA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III 108 108
IV
Ukupno 108 108

- Stiču znanja o tehnološkim procesima u okviru neorganske hemijske tehnologije;
- Upoznaju uređaje i opremu koji se koriste u procesima neorganske tehnologije;
- Stiču znanja o vrstama, svojstvima i primjeni proizvoda neorganske tehnologije;
- Upoznaju faktore koji utiču na ekonomičnost procesa neorganske tehnologije;
- Razvijaju interesovanje za tehnička dostignuća;
- Ovladavaju stručnom terminologijom neophodnom za komuniciranje u struci.
72
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Sadržaji ciljevi izvođenje nastave
Tehnologija vode
- Navodi podjelu - Razlikuje vrste - Razvija odgovoran - Crta šemu
vode prema vode prema odnos prema prečišća-vanja
porijeklu, upotrebi porijeklu, upotrebi zaštiti svog površinskih voda
i tvrdoći i tvrdoći zdravlja i zdravlja - Crta šemu
- Objašnjava - Analizira i drugih prečišća-vanja
postupke ocjenjuje značaj otpadnih voda
prečišćavanja pojedinih faza pri
površinskih i procesima
podzemnih voda prečišćavanja
- Objašnjava površinskih i
pripremu vode za podzemnih voda
industriju (taloženje,
- Objašnjava flokulacija,
prečišćavanje aeracija, filtracija i
otpadnih voda dezinfekcija)
- Analizira postupak
omekšavanja vode
termičkim i
hemijskim
postupcima i
jonoizmjenjivačima
- Razlikuje postupke
prečišćavanja
otpadnih voda
Tehnologija goriva
- Navodi osobine - Razlikuje vrste - Posjeta rudniku
goriva goriva uglja u Pljevljima
- Poznaje sastav - Računa gornju i
goriva i toplotnu donju toplotnu
vrijednost goriva vrijednost goriva
- Objašnjava proces - Razlikuje
prerade prirodnih mehaničku i
goriva hemijsku preradu
goriva
- Upoređuje
postupke
gasifikacije i
karbonizacije
čvrstih goriva
- Uočava značaj
goriva
Tehnologija sumporne kiseline
- Navodi osobine - Razlikuje kvalitete - Crta šemu
sumporne kiseline tehničke sumporne apsorpci-onog
- Objašnjava kiseline postupka
kontaktni i nitrozni - Analizira kontaktni
postupak dobijanja postupak i
sumporne kiseline ocjenjuje značaj
73
Formativni ciljevi
pojedinih faza ovog
postupka
(dobijanja i
prečišćavanja
sumpor (IV) oksida,
konverzije sumpor
(IV) oksida u
sumpor (VI) oksid i
apsorpcije sumpor
(VI) oksida)
- Uočava značaj i
primjenu sumporne
kiseline
Tehnologija azotnih jedinjenja
- Navodi značaj - Uočava kruženje - Uviđa značaj - Crta tehnološku
azota i njegovo azota u prirodi ekologije u šemu za dobijanje
nalaženje u prirodi - Analizira Lindeov svakodnevnom razbla-žene azotne
- Navodi osobine postupak životu kiseline
amonijaka likvefakcije
- Obrazlaže postupak - Analizira postupak
dobijanja sinteznih rektifikacije
gasova (azota i vazduha
vodonika) - Analizira dobijanje
- Objašnjava vodonika iz
dobijanje ugljovodonika
amonijaka po - Analizira proces
Haber – Bošovom sinteze amonijaka
postupku - Uočava značaj i
- Navodi osobine primjenu
azotne kiseline amonijaka
- Objašnjava proces - Analizira i
dobijanja azotne ocjenjuje značaj
kiseline iz pojedinih faza
amonijaka procesa dobijanja
- Objašnjava azotne kiseline iz
koncentrisanje amonijaka
razblažene azotne (oksidacija
kiseline amonijaka u azot
(II) oksid,
oksidacija azot (II)
oksida u azot (IV)
oksid i apsorpcija
azot (IV) oksid)
- Analizira postupak
koncentrisanja
azotne kiseline
- Uočava značaj i
primjenu azotne
kiseline u
hemijskoj industriji
74
Formativni ciljevi
Tehnologija hlorovodonične kiseline
- Navodi osobine - Razlikuje - Razvija
hlorovodonične industrijske interesovanje
kiseline postupke dobijanja prema prirodnim
- Obrazlaže postupak hlorovodonika naukama
dobijanja - Analizira postupak
hlorovodonične apsorpcije
kiseline hlorovodonika
- Uočava značaj i
primjenu
hlorovodonične
kiseline u industriji
Tehnologija fosforne kiseline
- Navodi osobine - Analizira i Referat:
fosforne kiseline ocjenjuje značaj - Primjena fosfata u
- Obrazlaže postupke pojedinih faza prehra-mbenoj
dobijanja fosforne procesa dobijanja industriji
kiseline (iz bijelog fosforne kiseline iz
fosfora i iz fosfora (dobijanje
prirodnih fosfata) bijelog fosfora,
oksidacija fosfora u
fosfor (V) oksid i
apsorpcija fosfor
(V) oksida)
- Analizira procese
dobijanja fosforne
kiseline iz prirodnih
fosfata
- Uočava značaj i
primjenu fosforne
kiseline u industriji
Tehnologija neorganskih soli
- Navodi osobine - Analizira postupke - Razvija ekološku Referat:
natrijum hlorida proizvodnje svijest - Proizvo-dnja
- Objašnjava natrijum hlorida (iz morske soli
postupke dobijanja kamene soli i
natrijum hlorida uparavanjem slanih
- Navodi osobine rastvora)
bakar (II) sulfata - Uočava značaj i
- Objašnjava primjenu natrijum
postupke dobijanja hlorida
bakar (II) sulfata - Uočava značaj i
primjenu bakar (II)
sulfata
Tehnologija sode
- Navodi osobine - Interpretira uz - Razvija analitičnost - Koristi tehno-lošku
sode šemu Solvejev šemu Solveje-vog
- Objašnjava postupak postupka
Solvejev - Prikazuje
amonijačni hemijskim
postupak za jednačinama
75
Formativni ciljevi
dobijanje sode Solvejev postupak
- Uočava značaj i
primjenu sode
Tehnologija kaustične sode
- Navodi osobine - Analizira postupke - Crta šemu
kaustične sode dobijanja sode elektroli-zera sa
- Objašnjava (kaustifikaciju i živinom katodom
postupke elektro – hemijske
proizvodnje sode postupke)
(kaustifikacijom i - Uočava značaj i
elektrolizom) primjenu natrijum
hidroksida
Tehnologija vještačkih đubriva
- Navodi osobine i - Razlikuje vrste - Crta šemu procesa
podjelu vještačkih vještačkih đubriva proizvo-dnje super-
đubriva - Analizira postupke fosfata
- Objašnjava dobijanja azotnih
postupke dobijanja đubriva (amonijm
azotnih đubriva nitrat, amonijum
- Objašnjava sulfat, urea, i dr.)
postupke - Analizira procese
proizvodnje dobijanja
fosfornih đubriva superfosfata i
trostrukog
superfosfata
- Uočava značaj
azotnih, fosfornih,
kalijumovih,
krečnih i
mješovitih đubriva
Tehnologija silikatnih proizvoda
- Navodi osobine i - Razlikuje - Razvija ekološku
vrste silikatnih keramičke svijest
proizvoda proizvode
- Objašnjava - Analizira i
postupak ocjenjuje značaj
proizvodnje pojedinih faza
keramike procesa
- Objašnjava proizvodnje
postupak keramičkih
proizvodnje proizvoda
vatrostalnih (priprema sirovina,
materijala oblikovanje,
- Objašnjava sušenje, pečenje i
postupak dorada)
proizvodnje stakla - Analizira postupak
proizvodnje
vatrostalnih
materijala
(šamotnih opeka i
azbesta)
76
Formativni ciljevi
- Analizira i
ocjenjuje značaj
pojedinih faza
procesa
proizvodnje stakla
(priprema sirovina,
topljenje,
oblikovanje,
odgrijavanje i
naknadna obrada)
- Uočava značaj i
primjenu
keramičkih
proizvoda
Tehnologija neorganskih veziva
- Navodi osobine i - Razlikuje - Stiče naviku brige o
podjelu neorganska veziva okolini
neorganskih veziva po načinu
- Objašnjava vezivanja
postupke - Analizira postupke
proizvodnje kreča i proizvodnje kreča i
gipsa gipsa
- Objašnjava - Analizira postupak
postupak proizvodnje
proizvodnje portland cementa
cementa - Razlikuje vrste
- Poznaje sastav cementa
betona i vrste - Uočava značaj i
betona primjenu
neorganskih veziva

- Kostić–Gvozdenović, Lj., Ninković, R., Miladinović, J.: Neorganska hemijska
tehnologija, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003.
- Popović, S. Kostić-Gvozdenović, Lj.: Neorganska hemijska tehnologija – izabrana
poglavlja, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.
- Degremont: Tehnologija prečišćavanja voda, Tehnološko-metalurški fakultet,
Beograd

sredstvima, grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima i
odgovarajućim šemama.

- U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi učenika
(test poslije svake oblasti, referati) i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti
ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju
klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu,
od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja.
77
- Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim
periodima.

- diplomirani inženjer neorganske tehnologije, diplomirani inženjer hemijske
tehnologije.
Znanja
Predmet Znanja
- Tehnološke šeme procesa - Tehničko crtanje sa - Tehnički crteži i mašinski
mašinskim elementima elementi
- Tehnoločki procesi - Opšta i neorganska hemija - Hemijske reakcije
proizvodnje
- Tehnološki procesi - Tehnološke operacije i - Tehnološke operacije
proizvodnje uređaji
78
1.2.9. TEHNOLOŠKE OPERACIJE I UREĐAJI
1. Naziv predmeta: TEHNOLOŠKE OPERACIJE I UREĐAJI
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III 72 72 144
IV 66 66 132
Ukupno 138 138 276
Vježbe- odjeljenje se dijeli na grupe do 12 učenika

- Stiču znanja o mašinama, aparatima i tehnološkim operacijama;
- Stiču znanja koja će im omogućiti da samostalno izvode poslove u okviru svog
zanimanja, stručno odlučuju i usvajaju nova znanja iz ove oblasti;
- Razumiju tehnološke procese;
- Razvijaju osjećaj za racionalno korišćenje materijala i vremena;
- Razvijaju osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu;
79
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Uvod
- Poznaje osnovne - Razlikuje
pojmove o tehnološke
mašinama, operacije prema
aparatima i pogonskoj sili
operacijama
- Nabraja operacije,
mašine i aparate
Osnovi hidraulike
- Definiše pojam i - Upoređuje fluide - Razvija analitičko
vrste fluida prema osnovnim mišljenje
- Nabraja osnovne karakteristikama
karakteristike - Računa maseni i
fluida (gustina, zapreminski protok
pritisak, - Razlikuje režime
temperatura, strujanja fluida
viskozitet, maseni i prema
zapreminski Rejnoldsovom
protok) kriterijumu
- Objašnjava - Pravilno
zakonitosti i režime primjenjuje
strujanja fluida jednačinu
(granični sloj i kontinuiteta i
Rejnoldsov Bernulijevu
kriterijum) jednačinu
- Razumije
jednačinu
kontinuiteta i
Bernulijevu
jednačinu
Transport materijala
- Razumije operaciju - Razlikuje - Razvija - Crta uređaje koji
transporta i njen hidraulični od odgovornost u se koriste za
značaj, kao i način pneumatskog izvršavanju transport
rada uređaja koji transporta zadataka materijala
se za to koriste - Obrazlaže na
- Poznaje rezervoare primjeru značaj
za tečnosti i gasove pogonske sile za
transport fluida
- Računa pogonsku
silu za transport
materijala
- Upoređuje crpke
prema namjeni i
vrsti fluida
- Bira crpku prema
namjeni i vrsti
fluida
- Razlikuje princip
80
Formativni ciljevi
sabirnog i
rasturnog
pneumatskog
transporta
- Razlikuje vrste
transporta čvrstog
materijala
(horizontalni, kosi i
vertikalni)
- Upoređuje principe
rada transportera
- Analizira i
ocjenjuje rad
transportera
- Bira transporter
prema namjeni i
vrsti čvrstog
materijala i prema
zahtjevima
tehnološkog
procesa
- Uočava značaj
operacije
transoprta
materijala u
industriji
- Bira rezervoar za
skladištenje
tečnosti i gasova
prema osnovnim
karakteristikama
fluida
Sitnjenje i prosijavanje
- Razumije operaciju - Pravilno koristi - Uviđa važnost - Crta uređaje za
sitnjenja i pojmove sitnjenja i zaštite na radu sitnjenje i
prosijavanja i način prosijavanja prosijavanje
rada uređaja koji - Razlikuje uređaje
se za to koriste za sitnjenje i
prosijavanje prema - Posjeta
stepenu sitnjenja i industrijskom mlinu
prosijavanja
(drobilice, mlinovi,
sjeckalice, sita)
- Pronalazi sličnosti i
razlike među
uređajima za
sitnjenje i
prosijavanje
- Analizira i
ocjenjuje rad
uređaja za
81
Formativni ciljevi
sitnjenje i
prosijavanje
- Bira uređaj za
sitnjenje i
prosijavanje prema
zahtjevima
tehnološkog
procesa
- Uočava značaj
operacija sitnjenja
i prosijavanja u
industriji
Miješanje
- Razumije operaciju - Razlikuje vrste
miješanja, kao i mješalica za
način rada uređaja tečnosti, za gasove
koji se za to koriste i za čvrsti materijal
- Analizira i
ocjenjuje rad
uređaja za
miješanje
- Bira mješalicu
prema vrsti
materijala i prema
zahtjevima
tehnološkog
procesa
- Uočava značaj
operacije
miješanja u
industriji
Razdvajanje faza
- Razumije operacije - Razumije operaciju - Razvija
taloženja, taloženja, sistematičnost u
filtriranja i filtriranja i radu
centrifugiranja, centrifugiranja
kao i način rada - Pronalazi sličnosti i
uređaja koji se za razlike između
to koriste uređaja za
taloženje
razlike između
uređaja za
filtriranje
razlike između
uređaja za
centrifugiranje
- Analizira i
ocjenjuje rad
uređaja za
82
Formativni ciljevi
taloženje,
filtriranje i
centrifugiranje
- Bira uređaj za
taloženje,
filtriranje i
centrifugiranje
prema zahtjevima
tehnološkog
procesa
- Uočava značaj i
primjenu
taloženja,
filtriranja i
centrifugiranja u
industriji
Vježbe
- Upoznaje se sa - Preračunava - Stiče naviku
uređajima i veličine iz jedinica održavanja radnog
opremom hemijske jednog mjernog prostora
industrije, izvorima sistema u jedinice
opasnosti i drugog sistema - Razvija
mjerama zaštite - Mjeri pritisak fluida odgovornost za
- Poznaje osnovne i manometrom sa kvalitet i
izvedene jedinice tečnostima i ispunjavanje radnih
Si sistema i burdonovim obaveza
nesistemske manometrom
jedinice koje su u - Određuje protok
svakodnevnoj tečnosti i
upotrebi izračunava brzinu
- Poznaje različite kretanja tečnosti
instrumente za kroz cijevni vod
mjerenje pritiska - Određuje protok
- Razumije princip gasa pomoću
rada manometara gasnog sata i
- Razumije princip izračunava srednju
mjerenja protoka brzinu proticanja
preko zapremine i gasa
vremena isticanja - Vrši baždarenje
fluida manometra
- Razumije princip prigušne ploče
baždarenja - Određuje protok
manometara tečnosti prigušnom
- Razumije princip pločom
mjerenja protoka - Mjeri protok fluida
preko brzine pomoću rotametra
kretanja fluida - Određuje režim
(prigušna ploča) kretanja fluida
- Razumije mjerenje preko Rejnoldsovog
protoka fluida kriterijuma
rotametrom - Određuje pad
83
Formativni ciljevi
- Opisuje postupak pritiska usljed
određivanja režima podužnog trenja
kretanja fluida pomoću
- Objašnjava pojavu pijezometarskih
otpora pri cijevi, pri malim i
proticanju fluida velikim brzinama
- Razumije princip strujanja fluida
određivanja - Određuje
optimalnih uslova optimalne uslove
centrifugalne crpke rada centrifugalne
- Razumije princip crpke (kapacitet,
određivanja snaga, stepen
vakuuma kod iskorišćenja)
laboratorijske - Određuje vakuum
vakuum crpke koji stvara
- Razumije princip laboratorijska
određivanja vakuum crpka pri
kritičnog i radnog određenoj brzini
broja obrtaja kod strujanja fluida
mlina sa kuglama - Određuje kritični i
- Razumije princip radni broj obrtaja
granulometrijske mlina sa kuglama
analize - Vrši
- Opisuje princip granulometrijsku
određivanja analizu
kapaciteta filter- prosijavanjem na
prese standardnom
sistemu sita
- Određuje kapacitet
filter-prese u
odnosu na količinu
izdvojenog taloga
84
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Fenomeni prenosa toplote
- Definiše pojmove - Pravilno koristi - Razvija tehničku
temperature i pojmove kulturu
toplote temperature i
- Poznaje izvore i toplote
nosioce toplote - Bira izvor i nosilac
- Razumije načine i toplote prema
zakone prenosa zahtjevima
toplote tehnološkog
(provođenje, procesa
miješanje i - Razlikuje načine
zračenje) prenosa toplote
karakteristične za
određene
materijale
- Pravilno
primjenjuje zakone
prenosa toplote
Razmjena toplote
- Razumije operaciju - Razlikuje vrste - Crta razmjenjivače
razmjene toplote, razmjenjivača toplote
kao i način rada toplote
uređaja koji se za - Pronalazi sličnosti i
to koriste razlike između
razmjenjivača
toplote
- Analizira i
ocjenjuje rad
razmjenjivača
toplote
- Bira razmjenjivač
toplote prema
zahtjevima
tehnološkog
procesa
- Uočava značaj
operacije razmjene
toplote u industriji
Hlađenje
- Razumije operaciju - Razlikuje vrste - Razvija sistema- - Crta uređaje za
hlađenja, kao i hladnjaka tičnost u radu hlađenje
uređaje koji se za - Pronalazi sličnosti i
to koriste razlike između
uređaja za
hlađenje
- Analizira i
ocjenjuje rad
uređaja za
hlađenje
- Bira uređaj za
85
Formativni ciljevi
hlađenje prema
zahtjevima
tehnološkog
procesa
- Uočava značaj
operacije hlađenja
u industriji
Ukuvavanje
- Razumije operacije - Razlikuje vrste - Stiče radne navike - Crta ukuvače
ukuvavanja, kao i ukuvača
način rada uređaja - Pronalazi sličnosti i Referat:
koji se za to koriste razlike između - Primjena ukuvača u
ukuvača prehrambe-noj
- Analizira i industriji
ocjenjuje rad
ukuvača
- Bira ukuvač prema
zahtjevima
tehnološkog
procesa
- Uočava značaj
operacije
ukuvavanja u
industriji
Destilacija i rektifikacija
- Poznaje tipove - Interpretira princip - Crta uređaje za
tečnih smješa i destilacije i destilaciju i
zakone kojima se rektifikacije rektifikaciju
pokoravaju - Razlikuje vrste
- Objašnjava fazni i uređaja za
ravnotežni destilaciju (pod
dijagram atmosferskim
- Razumije operaciju pritiskom, pod
destilacije i vakuumom, sa
rektifikacije, kao i vodenom parom)
način rada uređaja - Razlikuje vrste
koji se za to koriste rektifikacionih
kolona
razlike između
uređaja za
destilaciju
razlike između
rektifikacionih
kolona
- Analizira i
ocjenjuje rad
uređaja za
destilaciju i rad
rektifikacionih
86
Formativni ciljevi
kolona
- Bira uređaj za
destilaciju i
rektifikacionu
kolonu prema
zahtjevima
tehnološkog
procesa
- Uočava značaj
operacije
destilacije i
rektifikacije u
industriji
Fenomeni prenosa mase
- Definiše pojam - Pravilno
difuzije upotrebljava pojam
- Razumije difuzije
mehanizam - Razlikuje
prenosa mase i mehanizme
zakon difuzije prenosa mase
- Pravilno
primjenjuje zakon
difuzije
Vlaženje
- Definiše apsolutnu i - Razlikuje apsolutnu - Ravija analitičnost - Crta kondicioner
relativnu vlažnost od relativne - Posjeta
vazduha vlažnosti Hidrometeo-
- Objašnjava - Primjenjuje rološkom zavodu
dijagram vlažnosti metode za
vazduha određivanje
- Razumije metode vlažnosti vazduha
određivanja - Analizira i
vlažnosti vazduha ocjenjuje rad
- Razumije značaj kondicionera
kondicioniranja - Uočava značaj
vazduha, kao i kondicionaranja
način rada vazduha u
kondicionera industriji
Destilacija i rektifikacija
- Poznaje tipove - Interpretira princip - Crta uređaje za
tečnih smješa i destilacije i destilaciju i
zakone kojima se rektifikacije rektifikaciju
pokoravaju - Razlikuje vrste
- Objašnjava fazni i uređaja za
ravnotežni destilaciju (pod
dijagram atmosferskim
- Razumije operaciju pritiskom, pod
destilacije i vakuumom, sa
rektifikacije, kao i vodenom parom)
način rada uređaja - Razlikuje vrste
koji se za to koriste rektifikacionih
87
Formativni ciljevi
kolona
razlike između
uređaja za
destilaciju
razlike između
rektifikacionih
kolona
- Analizira i
ocjenjuje rad
uređaja za
destilaciju i rad
rektifikacionih
kolona
- Bira uređaj za
destilaciju i
rektifikacionu
kolonu prema
zahtjevima
tehnološkog
procesa
- Uočava značaj
operacije
destilacije i
rektifikacije u
industriji
Fenomeni prenosa mase
- Definiše pojam - Pravilno
difuzije upotrebljava pojam
- Razumije difuzije
mehanizam - Razlikuje
prenosa mase i mehanizme
zakon difuzije prenosa mase
- Pravilno
primjenjuje zakon
difuzije
Vlaženje
- Definiše apsolutnu i - Razlikuje apsolutnu - Ravija analitičnost - Crta kondicioner
relativnu vlažnost od relativne - Posjeta
vazduha vlažnosti hidrometeo-
- Objašnjava - Primjenjuje rološkom zavodu
dijagram vlažnosti metode za
vazduha određivanje
- Razumije metode vlažnosti vazduha
određivanja - Analizira i
vlažnosti vazduha ocjenjuje rad
- Razumije značaj kondicionera
kondicioniranja - Uočava značaj
vazduha, kao i kondicionaranja
način rada vazduha u
88
Formativni ciljevi
kondicionera industriji
Sušenje
- Razumije operaciju - Razlikuje vrste - Crta uređaje za
sušenja, kao i način sušnica koje se sušenje
rada uređaja koji koriste u industriji
se za to koriste - Pronalazi sličnosti i
razlike između
sušnica
- Analizira i
ocjenjuje rad
sušnica
- Bira sušnicu prema
vrsti materijala i
zahtjevima
tehnološkog
procesa
- Uočava značaj
operacije sušenja u
industriji
Rastvaranje i kristalizacija
- Objašnjava - Planira uslove - Uviđa vezu nauke i - Crta uređaje za
dijagram kristalizacije pojava iz kristali-zaciju
rastvorljivosti koristeći dijagram svakodnevnog
- Razumije operaciju rastvorljivosti života
kristalizacije, kao i - Razlikuje vrste
način rada uređaja uređaja koji se
koji se za to koriste koriste za
kristalizaciju
razlike između
kristalizatora
- Analizira i
ocjenjuje rad
kristalizatora
- Bira kristalizator
prema zahtjevima
tehnološkog
procesa
- Uočava značaj
operacije
kristalizacije u
industriji
Ekstrakcija
ekstrakcije, kao i uređaja koji se ekstrakciju
način rada koji se koriste za
za to koriste ekstrakciju
razlike između
ekstraktora
89
Formativni ciljevi
- Analizira i
ocjenjuje rad
ekstraktora
- Bira ekstraktor
prema zahtjevima
tehnološkog
procesa
- Uočava značaj
operacije
ekstrakcije u
industriji
Apsorpcija
apsorpcije, kao i uređaja koji se apsorpciju
način rada uređaja koriste za
koji se za to koriste apsorpciju
razlike između
apsorbera
- Analizira i
ocjenjuje rad
apsorbera
- Bira apsorber
prema zahtjevima
tehnološkog
procesa
- Uočava značaj
operacije
apsorpcije u
industriji
Adsorpcija
- Razumije operacije - Razlikuje vrste - Crta uređaje za
adsorpcije, kao i uređaja koji se adsorpciju
način rada uređaja koriste za
koji se za to koriste adsorpciju
razlike između
uređaja za
adsorpciju
- Analizira i
ocjenjuje rad
uređaja za
adsorpciju
- Bira uređaj za
adsorpciju prema
zahtjevima
tehnološkog
procesa
- Uočava značaj
operacije
90
Formativni ciljevi
adsorpcije u
industriji
Vježba
- Poznaje različite - Mjeri temperaturu
vrste termometara pomoću
- Razumije princip dilatacionih i
rada termometara manometarskih
- Razumije princip termometara,
baždarenja termometara sa
termometara trajnom
- Opisuje princip deformacijom,
rada parnog kotla termoelemenata,
- Razumije princip termokolor
određivanja termometra i
koeficijenta zračnog pirometra
provođenja, - Baždari
koeficijenta termoelement
prelaza i živinim
koeficijenta termometrom
prolaza toplote - Sprovodi postupak
- Opisuje postupak proizvodnje vodene
podešavanja vode pare električnim
kroz kondenzator parnim kotlom
sa zmijastim - Određuje
cijevima koeficijent
- Razumije princip provođenja toplote
određivanja izolatora kroz
količine ukuvanog jednoslojan
rastvora i stepen cilindričan zid
koncentrisanja - Određuje
rastvora u ukuvaču koeficijent prelaza
sa kratkim toplote sa cijevi na
vertikalnim vazduh
cijevima - Određuje
- Razumije princip koeficijent prolaza
određivanja toplote sa pare na
toplotnih gubitaka vazduh kroz
tokom ukuvavanja dvoslojan
- Razumije princip cilindričan zid
određivanja - Podešava protok
specifične vode kroz
potrošnje pare i kondenzator sa
koeficijent zmijastim cijevima
iskorišćenja grejne - Određuje količinu
pare tokom ukuvanog rastvora i
ukuvavanja stepen
- Opisuje destilaciju koncentrisanja
tečnih smješa koje rastvora u ukuvaču
se potpuno sa kratkim
miješaju vertikalnim
- Razumije princip cijevima
91
Formativni ciljevi
određivanja - Određuje toplotne
efikasnosti gubitke tokom
rektifikacione ukuvavanja
kolone - Određuje
- Razumije princip specifičnu
određivanja potrošnju pare i
vlažnosti vazduha koeficijent
metodom tačke iskorišćenja grejne
rose i metodom pare tokom
adijabatske prave ukuvavanja
- Razumije princip - Vrši destilaciju
određujivanja tečnih smješa koje
brzine sušenja se potpuno
vlaknastog miješaju
materijala u - Određuje
etažnoj sušnici efikasnost
- Opisuje postupak rektifikacione
određivanja kolone
stepena - Određuje vlažnost
iskorišćenja vazduha metodom
kristalizatora tačke rose i
- Razumije postupak metodom
određivanja adijabatske prave
količine toplote - Određuje brzinu
koja se gubi tokom sušenja vlaknastog
hlađenja rastvora materijala u
- Opisuje postupak etažnoj sušnici
određivanja mase - Određuje stepen
rastvorenog ugljen- iskorišćenja
dioksida u vodi i u kristalizatora
natrijum hidroksidu - Određuje količinu
u tornju za toplote koja se
apsorpciju gubi tokom
- Opisuje postupak hlađenja rastvora
određivanja brzine - Određuje masu
adsorpcije rastvorenog ugljen-
metilenskog plavog dioksida u vodi i u
na silikagelu ili natrijum hidroksidu
aktivnom uglju u tornju za
apsorpciju
- Određuje brzinu
adsorpcije
metilenskog plavog
na silikagelu ili
aktivnom uglju
92
- Cvijović, S., Končar-Đurđević, S., Cvijović, R.: Mašine, aparati i operacije, Zavod
za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005.
- Ivanović, D., Dobričanin, M.: Praktikum iz mašina, aparata i operacija u hemijskoj
industriji, Naučna knjiga - Beograd i Zavod za udžbenike - Novi Sad, 2005.
- Simonović, D., Vuković, D., Cvijović, S., Končar-Đurđević, S.: Tehnološke
operacije I, Tehnološko-metalurški fakultet, Beograd, 2000.
- Cvijović, S., Simonović, D., Vuković, D., Končar-Đurđević, S.: Tehnološke
operacije II, Tehnološko-metalurški fakultet, Beograd, 2000.

- Vježbe se realizuju u laboratoriji za mašine, aparate i operacije- koja je
opremljena osnovnim laboratorijskim posuđem, hemikalijama, a potrebni su i
sljedeći instrumenti i mašine: U-manometar, Burdonov manometar, rotametar,
gasni sat, prigušna ploča, centrifugalna crpka, laboratorijska vakuum crpka, ručni
mlin sa kuglama, sistem standardnih sita, filter presa, dilatacioni i manometarski
termometri, termometri sa trajnom deformacijom, termoelementi, termokolor
termometri, zračni pirometri, parni kotao, kondenzator, otvoreni i zatvoreni
ukuvač, rektifikaciona kolona, kolona sa punjenjem za apsorpciju.

učenika (referat, test poslije svake oblasti), usmeni odgovori učenika i
opservacija rada- koja obuhvata praktični rad u laboratoriji i vođenje dnevnika.
Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna
ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u

- Nastavnik: diplomirani inženjer neorganske tehnologije, diplomirani inženjer
organske tehnologije, diplomirani inženjer hemijske tehnologije.
- Stručni saradnik: hemijsko-tehnološki tehničar, hemijski laborant.
Znanja
Predmet Znanja
- Pojave na granici faza - Fizička hemija - Hromatografsko određivanje
- Šeme uređaja - Tehničko crtanje sa - Tehnički crtež i mašinski
mašinskim crtanjem elementi
- Rastvaranje, kristalizacija - Opšta i neorganska hemija - Rastvorljivost, dobijanje
ekstrakta, prečišćavanje
supstanci
93
1.2.10. AUTOMATSKA KONTROLA PROCESA
1. Naziv predmeta: AUTOMATSKA KONTROLA PROCESA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III
IV 58 8 66
Ukupno 58 8 66

- Stiču osnovna znanja iz automatizacije procesa;
zanimanja, da stručno odlučuju i usvajaju nova znanja;
- Razumiju i prate proces automatske kontrole procesa;
- Razvijaju osjećaj o važnosti automatizacije;
- Razvijaju osjećaj odgovornosti i preciznosti pri radu;
94
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Automatika
- Upoznaje i - Razlikuje sisteme - Razvija osjećaj o
razumije pojam upravljanja značaju
automatske - Crta i analizira blok automatizacije za
regulacije dijagram koristeći napredak
- Upoznaje se sa simbole i oznake
sistemima elemenata sistema
upravljanja automatske
- Upoznaje se sa regulacije
simbolima i - Uočava značaj
oznakama u automatizacije
sistemima procesa
automatske
regulacije
Regulaciono kolo
- Upoznaje i - Razlikuje - Razvija Vježbe:
razumije pojam parametre i inicijativnost i - Određivanje
regulisanog procesa promjenljive efikasnost pri radu statičke i
- Navodi parametre i procesa dinamičke
promjenljive - Razlikuje statičku i karakteri-stike
procesa dinamičku procesa
- Razumije statičku i karakteristiku
dinamičku procesa
karakteristiku - Mjeri i računa
procesa statičku i
dinamičku
karakteristiku
procesa
Mjerni element
- Navodi i definiše - Razlikuje ulogu - Razvija preciznost Vježbe:
pojam mjernog djelova mjernog pri radu - Provjera-vanje
elementa elementa mjernog opsega
- Objašnjava princip - Razlikuje pneumatskog
rada transmitera transmitere transmitera
temperature temperature temperature
- Objašnjava princip - Analizira rad - Provjeravanje
rada transmitera transmitera mjernog opsega
efektivnog pritiska temperature diferenci-jalnog
- Objašnjava princip - Bira transmiter transmitera
rada transmitera temperature prema pritiska
diferencijalnog uslovima i
pritiska (regulacija zahtjevima sistema
nivoa, protoka i automatske
gustine) regulacije
- Razlikuje
transmitere
efektivnog i
diferencijalnog
pritiska
95
Formativni ciljevi
- Analizira rad
transmitera
efektivnog i
diferencijalnog
pritiska
- Bira transmiter
pritiska prema
uslovima i
zahtjevima sistema
automatske
regulacije
Izvršni element
- Navodi i definiše - Razlikuje Vježbe:
pojam izvršnog pneumatski i - Određivanje
elementa električni protočne karakteri-
- Objašnjava princip regulacioni ventil stike pneumatskog
rada pneumatskog i - Uočava ulogu i regulacionog
električnog značaj pozicionera ventila
regulacionog u sistemima
ventila automatske
- Objašnjava princip regulacije
rada pozicionera - Mjeri i crta
- Razumije statičku protočnu
karakteristiku karakteristiku
regulacionog regulacionog
ventila ventila
Regulatori
- Navodi i definiše - Razlikuje Vježbe:
pojam regulatora regulatore prema - Crtanje uprošćenih
- Objašnjava princip načinu obrade blok-dijagrama
rada: signala greške i regulatora
- Dvopoložajnog kvalitetu obrade
- Proporcionalnog signala
- Proporcionalno- - Pronalazi sličnosti i
integralnog razlike među
- Proporcionalno- regulatorima
diferencijalnog i - Procjenjuje
- Proporcionalno- upotrebu
intergralno- određenog
diferencijalnog regulatora u
regulatora određenom sistemu
- Navodi i definiše automatske
parametre koji regulacije prema
karakterišu uslovima i
dinamiku zahtjevima
regulatora regulacije
Uređaji za automatsku regulaciju
- Navodi uređaje za - Podešava izlazni - Stiče sigurnost u
automatsku pritisak na radu
regulaciju pneumatskoj
- Razumije ulogu napojnoj jedinici i
96
Formativni ciljevi
uređaja za izlazni napon na
automatsku električnoj
regulaciju u napojnoj jedinici
sistemima - Podešava rad
automatske sistema pomoću
regulacije sklopke za ručno-
- Objašnjava princip automatski rad
rada: - Prati izlazne
- Napojne jedinice signale na pisaču i
- Sklopke za ručno- indikatoru
automatski rad - Razlikuje
- Pisača i indikatora električno-
- Pretvarača pneumatske i
standardnih signala pneumatsko-
električne
pretvarače
standardnih signala
- Uočava značaj
uređaja za
automatsku
regulaciju u
sistemima
automatske
regulacije
Automatska regulacija procesa
- Objašnjava - Crta blok dijagram - Razvija pozitivnu Referat:
automatsku sistema orjentaciju prema - Automats-ka
regulaciju automatske zanimanju regulacija
temperature, regulacije temperature u
pritiska i nivoa temperature, otvorenom ukuvaču
- Objašnjava pritiska i nivoa - Automats-ka
automatsku - Crta tehnološku regulacija pritiska
regulaciju u šemu regulacije u autoklavu
aparatu rektifikacione - Automats-ka
kontinualnog kolone regulacija nivoa u
dejstva - Analizira uslove i otvorenim
(rektifikaciona zahtjeve regulacije rezervoarima
kolona) i definiše elemente - Posjeta Kombinatu
sistema aluminijuma u
automatske Podgorici
regulacije
temperature,
pritiska i nivoa
- Analizira uslove i
zahtjeve regulacije
i definiše elemente
automatske
regulacije
rektifikacione
kolone
- Uočava greške u
97
Formativni ciljevi
sistemu
automatske
regulacije

- Cvijović, S., Končar-Đurđević, S., Sadibašić, A., Simonović, D.: Mašine, aparati i
operacije, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2006.
- Ivanović, D., Dobričanin, M.: Praktikum iz mašina, aparata i operacija, Zavod za
udžbenike i nastavna sredstva Beorad, 2006.

- materijalni ventil, pozicioner, dvopoložajni regulator, proporcionalni regulator,
proporcionalno-integralni regulator, proporcionalno -diferencijalni regulator,
proporcionalno-integralno-diferencijalni regulator, kružni i linijski pisač,
pretvarači standardnih signala.

učenika (referati, test poslije svake oblasti) i usmeni odgovori učenika. Zaključna
znanja.
periodima.

- diplomirani inženjer tehnologije, diplomirani inženjer mašinstva, diplomirani
inženjer elektrotehnike.
Znanja
Predmet Znanja
- Principi rada električnih - Elektrotehnika - Struja, napon, otpor
elemenata regulacionog
kola
- Parametri i promjenljive - Tehnološke operacije i - Karakteristike fluida i
procesa uređaji instrumenti za mjerenje
- Mjerni elementi pritiskaTemperatura i
- Automatska regulacija toplota i instrumenti za
procesa mjerenje temperature
- Šeme mašina i aparata
98
1.2.11. ORGANSKA HEMIJSKA TEHNOLOGIJA
1. Naziv predmeta: ORGANSKA HEMIJSKA TEHNOLOGIJA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III
IV 99 99
Ukupno 99 99

- Stiču znanja o tehnološkim procesima u okviru organske hemijske tehnologije;
- Upoznaju uređaje i opremu koja se koristi u procesima organske tehnologije;
- Stiču znanja o vrstama, svojstvima i primjeni proizvoda organske tehnologije;
- Upoznaju faktore koji utiču na ekonomičnost procesa organske tehnologije;
- Razvijaju interesovanje za tehnička dostignuća;
- Razvijaju svijest o potrebi očuvanja radne i životne sredine;
- Stiču pozitivan odnos prema profesiji;
99
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Tehnologija nafte
- Upoznaje predmet - Uočava vezu - Navikava se na - Crta šemu
proučavanja i između porijekla sistematičnost u postrojenja za
značaj organske nafte i mjesta radu atmosfersku
hemijske njenog nalaženja destilaciju nafte
tehnologije - Razlikuje primarne - Crta šemu
- Prepoznaje i sekundarne postrojenja za
porijeklo, sastav i postupke prerade katalitičko
svojstva nafte nafte krekovanje nafte
- Navodi postupke - Upoređuje
prerade nafte atmosfersku i
- Objašnjava vakuum destilaciju
postupak - Analizira postupak
destilacije nafte destilacije nafte
- Nabraja proizvode - Razlikuje termičke
destilacije nafte i i katalitičke
njihovu primjenu postupake prerade
- Objašnjava - Analizira i
sekundarne ocjenjuje značaj
postupke prerade pojedinih
nafte sekundarnih
postupaka prerade
nafte (visbrejking,
koksovanje,
piroliza,
krekovanje,
alkilacija, postupci
rafinacije, i dr.)
- Uočava vezu
između sastava
nafte i kvaliteta
proizvoda
- Uočava značaj i
primjenu nafte i
derivata nafte
Tehnologija uglja
- Opisuje postupak - Razlikuje vrste - Razvija ekološku - Crta šemu postupka
koksovanja ugljeva svijest prerade gasa iz
kamenog uglja - Uočava vezu koksne peći
- Objašnjava između vrste uglja
postupak prerade i njegovog
isparljivih kvaliteta
proizvoda - Analizira postupak
koksovanja koksovanja
- Opisuje postupak kamenog uglja
prerade katrana - Analizira i
- Nabraja proizvode ocjenjuje značaj
destilacije katrana pojedinih faza
i njihovu primjenu postupka prerade
100
Formativni ciljevi
isparljivih
proizvoda
koksovanja
- Razlikuje frakcije
katrana
- Uočava značaj i
primjenu katrana
Tehnologija boja
- Definiše pojam i - Razlikuje organske - Povezuje uzroke i - Crta šemu postupka
svojstva organskih boje prema posljedice za dobijanje
boja hemijskom sastavu hrizoidina
- Navodi podjele i prema namjeni - Test: Tehnologije
organskih boja - Uspostavlja vezu nafte, katrana i
- Opisuje postupak između strukture i boja
dobijanja azo-boje osobina organskih
hrizoidina boja
- Analizira i
ocjenjuje značaj
pojedinih faza
postupka za
dobijanje azo-boje
hrizoidina
- Uočava značaj i
primjenu hrizoidina
Tehnologija pesticida
- Definiše pojam i - Razlikuje pesticide - Poštuje propise - Prospekti
vrste pesticida prema namjeni, radi očuvanja proizvođača
- Upoznaje svojstva i hemijskom sastavu, zdravlja i okoline pesticida
primjenu pesticida načinu i putevima
djelovanja
- Uočava pozitivne i
negativne aspekte
primjene pesticida
Tehnologija masti i ulja
- Definiše sastav i - Piše opštu formulu - Crta šemu postupka
osobine masti i ulja masti i ulja za izrađivanje
- Nabraja postupke - Razlikuje jestive i biljnih ulja iz
za dobijanje masti tehničke masti i sjemena uljarica
i ulja ulja
- Objašnjava - Razlikuje jodni,
postupke dobijanja saponifikacioni,
ulja kiselinski i estarski
- Poznaje postupke broj
prerade masti i - Analizira i
ulja ocjenjuje značaj
pojedinih faza pri
postupku
proizvodnje ulja iz
sjemena uljarica
- Uočava cilj i značaj
101
Formativni ciljevi
hidrogenovanja
ulja
Tehnologija sredstava za pranje
- Nabraja vrste - Razlikuje anjonske, - Šematski prikazuje
tenzida katjonske i mehanizam dejstva
- Razumije nejonske tenzide tenzida pri pranju
mehanizam dejstva - Piše reakciju
tenzida saponifikacije - Prospekti
- Objašnjava - Razlikuje osnovne proizvođača
postupak grupe tenzida i
proizvodnje sapuna deterdžentskih deterdženata
- Objašnjava proizvoda - Test: Tehnologija
postupak - Analizira i masti i ulja i
proizvodnje ocjenjuje značaj sredstva za pranje
praškastih pojedinih faza pri
deterdženata proizvodnji sapuna
i praškastih
deterdženata
- Uočava nedostatke
sapuna
- Uočava značaj
biorazgradivosti
deterdženata
Tehnologija polimernih materijala
- Objašnjava pojam - Razlikuje - Razvija analitičko - Crta šemu postupka
makromolekula, makromolekule mišljenje za dobijanje PE
značaj i ekološki prema porijeklu, male gustine
problem primjene strukturi, - Crta šemu
makromolekulskih hemijskom sastavu, dvovaljka i
materijala raspodjeli mješača za
- Navodi podjele molekulskih masa, - Razvija odgovoran plastifikaciju
makromolekula primjeni i pristup radu kaučuka i pripremu
- Navodi uslove i ponašanju pri smješe za
osnovne reakcije zagrijavanju vulkanizaciju
obrazovanja - Razlikuje postupke - Crta šemu postupka
polimera polimerizacije i za dobijanje
- Objašnjava polikondenzacije sulfatne celuloze
mehanizam - Analizira i
polimerizacije i ocjenjuje značaj Domaći zadatak,
polikondenzacije pojedinih faza referat:
- Nabraja i opisuje reakcije - Svojstva, dobijanje
industrijske polimerizacije i primjena
postupke - Analizira i polietilena
polimerizacije ocjenjuje značaj - Svojstva, dobijanje
- Nabraja svojstva i pojedinih faza i primjena
primjenu reakcije polipropilena
polimerizacionih polikondenzacije - Svojstva, dobijanje
polimera - Upoređuje i primjena
- Nabraja osobine i industrijske polivinilhlorida
primjenu postupke - Dobijanje, osobine
polikondenzacionih polimerizacije i primjena fenol –
102
Formativni ciljevi
proizvoda - Upoređuje osobine formaldehidnih
- Definiše i navodi polietilena, smola
postupke prerade polipropilena, - Poliestarske
polimernih polivinilhlorida, smole,prospekti
materijala polivinilacetata i proizvođača
- Navodi vrste polistirena polimerizaci-onih i
gumenih proizvoda - Analizira i polikonde-zacionih
- Objašnjava ocjenjuje značaj proizvoda
postupak pojedinih faza pri
vulkanizacije postupku
kaučuka vulkanizacije
- Poznaje strukturu kaučuka
celuloze i - Uočava vezu
nalaženje u prirodi između načina
- Nabraja proizvode i prerade drveta i
postupke prerade upotrebe
drveta - Razlikuje sulfitni i
- Objašnjava sulfatni postupak
postupke za dobijanje
proizvodnje: tehničke celuloze
drvenjače, sulfitne - Analizira i
celuloze, sulfatne ocjenjuje značaj
celuloze i papira pojedinih faza pri
- Nabraja derivate proizvodnji
celuloze i njihovu drvenjače, sulfitne
primjenu celuloze, sulfatne
- Objašnjava celuloze i papira
postupak dobijanja - Razlikuje viskozna
viskoze vlakna
- Analizira i
ocjenjuje značaj
pojedinih faza pri
postupku
proizvodnje viskoze
- Uočava značaj i
primjenu
makromolekulskih
materijala
Tehnologija šećera
- Definiše podjelu i - Razlikuje vrste - Crta šemu
značaj ugljenih ugljenih hidrata ekstrakcije u
hidrata - Piše reakciju kosoležećem
- Objašnjava hidrolize saharoze ekstraktoru
tehnološki - Analizira i
postupak dobijanja ocjenjuje značaj
šećera iz šećerne pojedinih faza pri
repe procesu
proizvodnje šećera
iz šećerne repe
- Uočava značaj
proizvodnje šećera
103
Formativni ciljevi
Tehnologija skroba
- Navodi osobine - Piše reakciju - Crta šemu postupka
skroba hidrolize skroba za dobijanje skroba
- Objašnjava - Analizira i iz kukuruza
postupak dobijanja ocjenjuje značaj - Test: tehnologija
skroba iz kukuruza pojedinih faza polimernih
procesa dobijanja materijala, šećera i
skroba iz kukuruza skroba
- Uočava značaj i
primjenu skroba
Tehnologija vrenja
- Navodi vrste vrenja - Razlikuje - Razvija analitičnost - Crta šemu
- Objašnjava anaerobne od i logičko mišljenje postrojenja za
postupak aerobnih procesa dobijanje alkohola
proizvodnje - Razlikuje iz melase
etilalkohola iz neorganske i
melase i skrobnih biološke - Prospekti
sirovina katalizatore proizvođača piva i
- Objašnjava - Analizira i vina
postupke ocjenjuje značaj
proizvodnje piva i pojedinih faza
vina procesa
proizvodnje
etilalkohola iz
melase i skrobnih
sirovina
- Analizira i
ocjenjuje značaj
pojedinih faza
procesa
proizvodnje piva i
vina
- Uočava značaj
enzimskih reakcija
Tehnologija mlijeka i mliječnih proizvoda
- Poznaje hemijski - Razlikuje mliječne - Posjeta mljekari
sastav mlijeka proizvode
- Objašnjava - Analizira postupke
postupke prerade prerade mlijeka
mlijeka - Analizira postupke
- Nabraja mliječne proizvodnje
proizvode mliječnih proizvoda
- Objašnjava - Uočava značaj i
postupke primjenu mlijeka i
proizvodnje mliječnih proizvoda
mliječnih proizvoda
Konzervisanje životnih namirnica
- Razumije značaj - Razlikuje vrste i
konzervisanja načine
životnih namirnica konzervisanja
- Objašnjava - Analizira postupke
104
Formativni ciljevi
postupke konzervisanja
konzervisanja životnih namirnica
životnih namirnica - Uspostavlja vezu
između vrste
namirnica i načina
konzervisanja
- Uočava značaj
konzervisanja
životnih namirnica
Tehnologija kože
- Navodi osobine - Analizira i
kože ocjenjuje značaj
- Objašnjava pojedinih faza
postupak štavljenja postupka štavljenja
kože kože
- Uočava značaj i
primjenu kože i
prerađevina od
kože
Tehnologija farmaceutskih proizvoda
- Navodi podjelu - Razlikuje lijekove - Uviđa vezu teorije i - Crta šemu
farmaceutskih za infektivne i prakse fermentatora za
proizvoda neinfektivne proizvodnju
- Opisuje postupak bolesti penicilina
proizvodnje - Analizira postupak - Posjeta fabrici
penicilina proizvodnje lijekova
penicilina - Test: Tehnologije
vrenja mlijeka i
mliječnih proizvoda
Konzervisanje
namirnica, kože,
farmaceutskih
proizvoda

- Vrhovac, Lj.: Organska hemijska tehnologija, Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva, Beograd, 2005.
- Vrhovac, Lj. Petrović, D., Filipović, J.: Praktikum za organsku hemijsku
tehnologiju, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005.
- Ostali izvori: internet, časopisi, reklamni i propagandni materijal proizvođača.


učenika (referati, testovi poslije svake oblasti)i usmeni odgovori učenika. Učenik
mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na
105
kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom
periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja.
periodima.

- diplomirani inženjer organske tehnologije, diplomirani inženjer neorganske
tehnologije, diplomirani inženjer hemijske tehnologije.
Znanja
Predmet Znanja
- Tehnološki procesi - Organska hemija - Hemijske reakcije
proizvodnje
- Tehnološke šeme procesa - Tehničko crtanje sa - Tehnički crteži i mašinski
nacrtnom geometrijom elementi
- Tehnološki procesi - Tehnološke operacije i - Tehnološke operacije
proizvodnje uređaji
106
1.3. PRAKTIČNA NASTAVA
1. Naziv predmeta: PRAKTIČNA NASTAVA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I 108 108
II 144 144
III 144 144
IV 132 132
Ukupno 528 528
Praktična nastava- odjeljenje se dijeli na grupe do12 učenika

- Povezuju teorijska znanja sa praktičnim radom;
- Razvijaju sposobnosti hemijskog izražavanja;
- Stiču sposobnost pravilnog korišćenja uputstva za izvođenje eksperimenta;
- Samostalno izvode eksperimente;
- Samostalno zapisuju rezultate, predstavljaju ih u odgovarajućem obliku i donose
zaključke;
- Razvijaju analitičko mišljenje i stvaralačku maštu.
107
Razred: PRVI
Formativni ciljevi
Hemijska laboratorija
- Upoznaje se sa - Održava radno - Razvija pozitivan - Učenici se dijele u
radom u hemijskoj mjesto odnos prema zaštiti grupe
laboratoriji - Primjenjuje mjere na radu - Svaki učenik vodi
- Upoznaje se sa i sredstva zaštite dnevnik na bazi
zaštitom na radu pri radu u unaprijed datih
- Navodi moguće laboratoriji uputstava od
povrede na radu strane nastavnika
- Upoznaje se sa praktične nastave
pružanjem prve
pomoći
Toplotni izvori u hemijskoj laboratoriji
- Poznaje goriva koja - Razlikuje goriva - Stiče radne navike
se koriste u koja se koriste u
hemijskoj hemijskoj
laboratoriji laboratoriji
- Poznaje - Pravilno rukuje
laboratorijski laboratorijskim
pribor za priborom za
zagrijavanje zagrijavanje
Hemikalije i reagensi
- Definiše pojmove - Razlikuje - Razvija
hemikalija i hemikalije samostalnost u
reagens pravilnim čitanjem radu
- Poznaje oznake naljepnica na
kojima se označava reagens bocama
stepen čistoće - Pravilno radi sa
hemikalija toksičnim i lako
- Poznaje uslove zapaljivim
čuvanja i način supstancama
rada sa - Pravilno čuva i radi
reagenasima sa reagensima
Laboratorijski pribor
- Upoznaje se sa - Pravilno koristi
laboratorijskim laboratorijski
priborom i pribor i posuđe
posuđem - Razlikuje
- Upoznaje se sa laboratorijski
obradom stakla i pribor i posuđe
zapušača prema namjeni
- Oprezno pere i
održava
laboratorijski
pribor i posuđe
- Priprema staklene
cijevi za aparature
- Pravilno obrađuje
zapušače
108
Formativni ciljevi
Mjerenje čvrstih i tečnih supstanci
- Upoznaje se sa: - Precizno - Razvija preciznost i
tehničkom vagom, odmjerava čvrstu tačnost
analitičkom vagom supstancu na
i sudovima za tehničkoj i
mjerenje tečnosti analitičkoj vagi
- Pravilno odmjerava
i očitava utrošenu
zapreminu tečnosti
na: bireti, pipeti,
menzuri i mjernom
balonu
- Eksperimentalno
provjerava
Lavoazjeov zakon
Osnovne operacije u hemijskoj laboratoriji
- Upoznaje se sa - Precizno obavlja: - Razvija
osnovnim sitnjenje, samostalnost u
operacijama u rastvaranje, radu
hemijskoj taloženje,
laboratoriji dekantovanje,
filtriranje,
ispiranje i dr.
- Pravilno priprema
aparaturu za
destilaciju,
ekstrakciju,
sublimaciju i
kristalizaciju
- Vrši destilaciju (sa
vazdušnim i
vodenim
hladnjakom),
ekstrakciju,
sublimaciju i
kristalizaciju
Fizičke konstante čistih supstanci
- Opisuje metodu za - Određuje tačku
određivanje tačke topljenja u aparatu
topljenja po Tileu
- Opisuje metodu za - Određuje tačku
određivanje tačke ključanja u
ključanja aparaturi za
destilaciju
Pripremanje rastvora
- Definiše - Računa
rastvorljivost koncentraciju
- Poznaje načine rastvora (maseni
izražavanja udio, molski udio,
kvantitativnog molaritet,
sastava rastvora molalitet)
109
Formativni ciljevi
- Priprema rastvore
različite
koncentracije
Neorganska jedinjenja
- Poznaje metode - Razlikuje bazne, - Razvija
dobijanja oksida kisele i amfoterne interesovanje
različitih okside prema prirodnim
elemenata - Dobija okside naukama
(sumpor, različitih
magnezijum, elemenata u
kalcijum, vodonik, laboratorijskim
i dr.) uslovima
- Poznaje metode - Dobija različite
dobijanja različitih kiseline u
kiselina laboratorijskim
- Poznaje metode uslovima
dobijanja različitih - Dobija različite
baza baze u
- Poznaje različite laboratorijskim
indikatore uslovima
- Poznaje metode - Dokazuje prisustvo
dobijanja različitih kiselina i baza
soli - Dobija različite soli
- Razumije hidrolizu u laboratorijskim
soli uslovima
- Eksperimentalno
vrši hidrolizu i
suzbija hidrolizu
soli
Elektroliza
- Opisuje postupak - Priprema Hofmanov - Razvija sistema-
elektrolize vode u aparat tičnost
Hofmanovom - Opslužuje
aparatu Hofmanov aparat u
toku elektrolize
vode
- Dokazuje proizvode
elektrolize vode
Vodonik
- Opisuje različite - Dobija vodonik
postupke dobijanja različitim
vodonika metodama u
laboratorijskim
uslovima
- Dokazuje
prisusutvo vodonika
Kiseonik
- Opisuje različite - Dobija kiseonik
postupke dobijanja različitim
kiseonika metodama u
laboratorijskim
110
Formativni ciljevi
uslovima
- Dokazuje
prisusutvo
kiseonika
Alkalni metali
- Opisuje metode - Dokazuje osobine i
ispitivanja osobina prisustvo natrijuma
i prsustva i kalijuma
natrijuma i - Dobija jedinjenja
kalijuma natrijuma i
- Opisuje metode kalijuma (okside,
dobijanja nekih karbonate, i dr.) U
jedinjenja laboratorijskim
natrijuma i uslovima
kalijuma
Zemnoalkalni metali
- Opisuje metode - Dobija jedinjenja - Razvija
dobijanja nekih magnezijuma i samostalnost u
jedinjenja kalcijuma (baze, radu
magnezijuma i karbonate, i dr.) U
kalcijuma laboratorijskim
uslovima
III grupa PSE
- Opisuje metode - Dokazuje osobine
ispitivanja osobina aluminijuma
aluminijuma - Dobija jedinjenja
- Opisuje metode aluminijuma
dobijanja nekih (oksid, hidroksid, i
jedinjenja dr.) U
aluminijuma laboratorijskim
uslovima
IV grupa PSE
- Opisuje metode - Ispituje i dobija
ispitivanja i jedinjenja
dobijanja elemenata IV grupe
jedinjenja periodnog sistema
elemenata IV grupe elemenata (C, Si,
periodnog sistema Su, Pb) u
elemenata laboratorijskim
uslovima
V grupa PSE
dobijanja elemenata V grupe
jedinjenja periodnog sistema
elemenata V grupe elemenata (N, P) u
periodnog sistema laboratorijskim
elemenata uslovima
VI grupa PSE
- Opisuje metode - Ispituje osobine
ispitivanja i sumpora
111
Formativni ciljevi
dobijanja - Dobija jedinjenja
jedinjenja sumpora sumpora (oksid,
sulfid, kiselina i
dr.) U
laboratorijskim
uslovima
VII grupa PSE
- Opisuje metode - Dobija elemente
dobijanja VII grupe periodnog
elemenata VII sistema elemenata
grupe periodnog (Cl, Br, J)
sistema elemenata - Ispituje i dobija
- Opisuje metode jedinjenja
ispitivanja i elemenata VII
dobijanja grupe periodnog
jedinjenja sistema elemenata
elemenata VII u laboratorijskim
grupe periodnog uslovima
sistema elemenata
Prelazni elementi
dobijanja prelaznih
jedinjenja elemenata u
prelaznih laboratorijskim
elemenata uslovima
112
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
Uvod
- Poznaje postupke - Eksperimentalno - Učenici se dijele u
za određivanje određuje grupe
koncentracije H+ i koncentraciju H+ i - Svaki učenik vodi
OH- jona OH- jona dnevnik na bazi
- Poznaje postupke - Eksperimentalno unaprijed datih
za suzbijanje suzbija disocijaciju uputstava od
disocijacije slabih slabih elektrolita strane nastavnika
elektrolita uticajem praktične nastave
- Poznaje pufere i zajedničkog jona
razumije - Priprema pufere i
mehanizam dejstva ispituje dejstvo
pufera pufera
- Stvara i rastvara
talog
Analitičke reakcije
- Definiše: - Određuje - Razvija osjećaj za
specifičnost, specifičnost, preciznost i
selektivnost i selektivnost i pouzdanost
osjetljivost osjetljivost na
analitičkih reakcija primjerima katjona
- Navodi analitičke prve analitičke
reakcije suvim grupe
putem: bojenjem - Dokazuje katjone
plamena, bojenjem suvim putem
fosforne i
boraksove đinđuve,
topljenje
I analitička grupa
- Navodi katjone I - Eksperimentalno
analitičke grupe dokazuje i odvaja
- Poznaje reakcije za katjone I analitičke
dokazivanje grupe u poznatom i
katjona I grupe nepoznatom uzorku
II analitička grupa
- Navodi katjone II - Eksperimentalno
- Poznaje reakcije za katjone ii
dokazivanje analitičke grupe u
katjona II grupe poznatom i
nepoznatom uzorku
III analitička grupa
- Navodi katjone III - Eksperimentalno - Stiče osjećaj za
analitičke grupe dokazuje i odvaja sigurnost na radu
- Poznaje reakcije za katjone III
katjona III grupe poznatom i
nepoznatom uzorku
IV i V analitička grupa
- Navodi katjone IV i - Eksperimentalno
113
Formativni ciljevi
V analitičke grupe dokazuje i odvaja
- Poznaje reakcije za katjone IV
katjona IV i V grupe poznatom i
nepoznatom uzorku
- Eksperimentalno
dokazuje i odvaja
katjone V
analitičke grupe u
poznatom i
nepoznatom uzorku
VI analitička grupa
- Navodi katjone VI - Eksperimentalno
- Poznaje reakcije za katjone VI
katjona VI grupe poznatom i
nepoznatom uzorku
Anjoni
- Poznaje reakcije za - Eksperimentalno
dokazivanje anjona dokazuje anjone u
poznatom uzorku
Gravimetrija
- Definiše - Razlikuje tipove - Razvija sposobnost
gravimetriju gravimetrijske samostalnog
- Navodi klasifikaciju analize rješavanja
gravimetrijskih - Pravilno žari i problema
metoda mjeri lončić do
- Razumije princip konstantne mase
gravimetrijske - Gravimetrijski
analize određuje masu
- Poznaje postupak gvožđa u
gravimetrijskog ispitivanom uzorku
određivanja gvožđa - Gravimetrijski
i sulfatnog jona određuje masu
sulfatnih jona u
ispitivanom uzorku
Volumetrija
- Definiše - Priprema rastvor
volumetriju hlorovodonične
- Navodi klasifikaciju kiseline i vrši
volumetrijskih njegovu
metoda standardizaciju
- Razumije princip - Eksperimentalno
volumetrijske određuje i
analize izračunava masu
- Definiše standarde naoh, odnosno
rastvora zapreminu naoh
- Poznaje postupak - Eksperimentalno
određivanja određuje
sadržaja jake sekundarni rastvor
114
Formativni ciljevi
kiseline naoh i vrši
- Poznaje postupak standardizaciju
određivanja - Eksperimentalno
sadržaja slabe određuje i
kiseline izračunava masu
H2SO4, odnosno
zapreminu H2SO4
- Eksperimentalno
određuje i
izračunava masu
CH3COOH, odnosno
zapreminu
CH3COOH
Oksido-redukcione metode
- Navodi podjelu - Analizira reakcije
oksido–redukcionih oksido – redukcije
metoda - Eksperimentalno
- Poznaje opšte priprema
principe oksido– sekundarni rastvor
redukcionih kmno4
metoda
Određivanje sadržaja Fe (II) jona po Cimerman - Rajnhardu
- Poznaje postupak - Računa masu (Fe3+)
određivanja odnosno V (Fe3+) po
sadržaja Fe(II) jona Cinerman –
po Cimerman- Rajnhardovoj
Rajnhardovoj metodi
metodi
Jodometrijsko određivanje hroma i bakra
- Poznaje postupak - Određuje hrom i
određivanja hroma bakar
i bakra jodometrijskom
jodometrijskom metodom
metodom
Kompleksometrija (helatometrija)
- Definiše metodu - Određuje sadržaj - Razvija sposobnost
kompleksometrije Ca jona samostalnog
- Navodi vrste kompleksometrijski rješavanja
kompleksona - Određuje sadržaj problema
- Poznaje postupak Mg jona
određivanja kompleksometrijski
sadržaja Ca jona
kompleksometrijski
- Poznaje postupak
određivanja
sadržaja Mg jona
kompleksometrijski
Taložne metode
- Navodi podjelu - Određuje saržaj
taložnih metoda hlorida u vodi
- Poznaje opšte metodom po Moru
115
Formativni ciljevi
principe taložnih
metoda
- Poznaje postupak
određivanja hlorida
metodom po Moru
116
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Uzorkovanje
- Upoznaje se sa - Uočava pravilnost - U radu koristiti
postupcima uzorkovanja materijale: brašno,
uzorkovanja - Uzorkuje određeni žito
različitih materijal
materijala
Ispitivanje vode
- Poznaje postupke - Uzorkuje vodu i - Posjeta laboratoriji
uzorkovanja i priprema uzorke za koja se bavi
analize različitih analizu ispitivanjem vode
vrsta vode - Određuje tvrdoću - U radu koristi
vode aparaturu za
- Računa količinu omekšavanje vode
sode i kreča za postupkom soda -
omekšavanje vode kreč
- Određuje alkalitet
vode
- Interpretira
rezulatate analiza
Ispitivanje goriva
- Poznaje postupke - Uzorkuje ugalj i - Razvija osjećaj za - U radu koristi
uzorkovanja i priprema uzorke za sigurnost na radu aparat za analizu
ispitivanja uglja analizu gasova po Orsatu
- Određuje isparljive
materije i pepeo u - Posjeta rudniku
uglju uglja
- Određuje sumpor u
uglju
- Analizira gasovita
goriva po Orsatu
- Računa minimalnu
količinu kiseonika
potrebnu za
sagorijevanje
goriva
- Interpretira
rezultate analiza
Ispitivanje kiselina
- Poznaje postupke - Uzorkuje kiselinu i - U radu koristi
uzorkovanja i priprema uzorke za piknometar i
ispitivanja kiselina analizu aparaturu za
- Poznaje postupke - Priprema određivanje SO2 po
pripremanja standardne Rajhu
rastvora različitih rastvore
koncentracija - Određuje
koncentracije
sumporne kiseline
(pomoću
piknometra i
titracijom)
117
Formativni ciljevi
- Određuje sadržaj
SO2 u smješi gasova
jodometrijskom
metodom
- Interpretira
rezultate analiza
Ispitivanje baza i soli
- Poznaje postupke - Uzorkuje tehnički - Razvija tačnost, - Posjeta solani
uzorkovanja i naoh i priprema preciznost i
ispitivanja baza. uzorke za analizu ekonomično-st u
- Poznaje postupke - Određuje sadržaj radu
uzorkovanja i naoh u uzorku,
ispitivanja soli titracijom
- Poznaje metode standardnim
uzorkovanja i rastvorom 1M hcl
ispitivanja hlornog - Uzorkuje tehnički
kreča Na2CO3 i priprema
uzorke za analizu
- Određuje ukupnu
alakalnost u
tehničkom Na2CO3,
metodom titracije
- Uzorkuje hlorni
kreč i priprema
uzorke za analizu
hlora u hlornom
kreču
jodometrijskim
postupkom
- Interpretira
rezultate analiza
Ispitivanje vještačkih đubriva
- Poznaje postupke - Uzorkuje azotna i - Razvija analitičko - U radu koristi
uzorkovanja i fosforna đubriva i mišljenje aparaturu za
analize vještačkih priprema uzorke za destilaciju
đubriva analizu amonijaka
- Analizira fosforna - Razvija tačnost i
đubriva (određuje: preciznost
vlagu, sadržaj P2O5
rastvorenog u vodi i
slobodnu fosfornu
kiselinu)
- Analizira azotna
đubriva (određuje
ukupni azot i
amonijačni azot)
- Interpretira
rezultate analiza
Ispitivanje keramike
- Poznaje postupke - Uzorkuje silikatnu - Razvija sposobnost
118
Formativni ciljevi
uzorkovanja i sirovinu i priprema za samostalan rad
ispitivanja uzorak za analizu
keramike - Određuje sadržaj
sio2 alkalnim
topljenjem
- Interpretira
rezultate analize
Ispitivanje stakla
- Poznaje postupke - Uzorkuje staklo i
uzorkovanja i priprema uzorke za
ispitivanja stakla analizu
- Određuje
hidrolitičku
otpornost stakla
- Interpretira
rezultate analize
Ispitivanje neorganskih veziva
- Poznaje postupke - Uzorkuje kreč i - Razvija sposobnost - U radu koristi
uzorkovanja i priprema uzorak za za donošenja kalcimetar i
ispitivanja analizu odluka Vikatov aparat
neorganskih veziva - Ispituje kreč
(određuje sadržaj
CO2 u kreču) - Posjeta krečani
- Uzorkuje gips i
priprema uzorak za
analizu
- Ispituje gips
(određuje vrijeme
vezivanja gipsa)
- Uzorkuje cement i
priprema uzorak za
analizu
- Ispituje cement
hemijskom
analizom
- Interpretira
rezultate analize
119
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Ispitivanje nafte i njenih derivata
- Poznaje postupke - Određuje gustinu - U radu koristi
uzorkovanja i nafte piknometrom piknometar,
analize nafte i i areometrom areometar,
njenih derivata - Određuje tačku Englerov
zapaljivosti nafte viskozimetar,
na aparatu po aparat po
Markusonu Markusonu i
- Interpretira hronometar
rezultate
ispitivanja
Ispitivanje boja i lakova
- Poznaje postupke - Određuje viskozitet - Uviđa značaj - U radu koristi
uzorkovanja i premaza ekologije u svako- Ostvaldov
ispitivanja boja i Ostvaldovim dnevnom životu viskozimetar,
lakova viskozimetrom staklena
- Određuje vrijeme mikrozrnca,
sušenja premaza gumeni diskovi,
- Interpretira hronometar
rezultate
ispitivanja
Ispitivanje jestivih masti i ulja
- Poznaje postupke - Određuje sadržaj - U radu koristi
uzorkovanja i ulja ekstrakcijom u Soksletov aparat
ispitivanja jestivih Soksletovom
masti i ulja aparatu - Posjeta fabrici za
- Određuje proizvodnju ulja
saponifikacioni,
kiselinski i jodni
broj ulja
- Pravilno koristi
obrasce i tabele za
preračunavanje
rezultata
- Izvodi zaključke na
osnovu rezultata
Ispitivanje sredstava za pranje
- Poznaje postupke - Određuje ukupne - Izgrađuje pravilan - Posjeta fabrici za
uzorkovanja i masne kiseline u stav prema proizvodnju tečnih
ispitivanja sapuna i sapunima zdravlju i praškastih
deterdženata ekstrakcionim deterdženata
postupkom i
postupkom pomoću
parafinskog kolača
- Određuje i
razlikuje ukupne,
slobodne i vezane
alkalije
površinski aktivne
120
Formativni ciljevi
materije i aktivnog
kiseonika u
deterdžentima
- Pravilno koristi
obrasce za
preračunavanje
rezultata
Ispitivanje gume
- Poznaje postupke - Određuje tvrdoću - U radu koristi
uzorkovanja i gume aparat po Šoru
ispitivanja - Interpretira
mehaničkih dobijene rezultate
svojstava gume
Ispitivanje plastičnih masa
- Poznaje postupke - Ispituje mehanička - Stiče naviku brige o - U radu koristi
uzorkovanja i svojstva plastičnih okolini aparat po Vikatu
ispitivanja osobina masa
plastičnih masa - Ispituje fizičke
osobine plastičnih
masa
- Pravilno
preračunava
dobijene rezultate
- Interpretira
dobijene rezultate
Ispitivanje tekstilnih vlakana
- Poznaje postupak - Vrši mikroskopsko - U radu koristi
mikroskopskog ispitivanje mikroskop i uzorke
ispitivanje porijekla tekstilnih tkanina
porijekla tekstilnih vlakana
vlakana - Pravilno tumači
dobijene rezultate
Ispitivanje papira
- Poznaje postupke - Određuje
uzorkovanja i gramaturu papira
ispitivanja papira - Izvodi zaključke na
osnovu rezultata
Ispitivanje šećera
- Poznaje postupke - Određuje sadržaj - U radu koristi
ispitivanja šećera saharoze saharimetar
Bestrandovim i
polarimetrijskim
postupkom
- Pravilno koristi
tablice za
određivanje šećera
po Bertrandu
- Interpretira
dobijene rezultate
121
Formativni ciljevi
Ispitivanje alkoholnih pića
- Poznaje postupke - Određuje procenat - U radu koristi
ispitivanja alkohola u vinu aparaturu za
alkoholnih pića - Određuje procenat destilaciju,
- Poznaje postupke alkohola i ekstrakta piknometar i
ispitivanja kvasca u pivu mikroskop
- Vrši mikroskopsko
ispitivanje kvasca - Posjeta fabrici piva
- Pravilno koristi i vina
tablice za
određivanje
etilalkohola iz
gustine
- Interpretira
dobijene rezultate
Ispitivanje mlijeka i mliječnih proizvoda
- Poznaje postupke - Određuje gustinu - Uviđa ljepotu svog - U radu koristi
uzorkovanja i mlijeka zanimanja laktodenzime-tar i
ispitivanja mlijeka laktodenzimetrom piknometar
i mliječnih - Određuje procenat - Posjeta mljekari
proizvoda masti po Gerberu
- Određuje kiselost
mlijeka
- Vrši korekcije i
analizu dobijenih
rezultata
Ispitivanje konzervansa
- Poznaje postupak - Dokazuje prisustvo
dokazivanja konzervansa
prisustva - Izvodi zaključke na
konzervansa osnovu rezultata
Ispitivanje kože
- Poznaje postupak - Određuje sadržaj - U radu koristi
ispitivanja kože masti Soksletovim Soksletov aparat
aparatom
- Pravilno
preračunava
dobijene rezultate
- Interpretira
dobijene rezultate

- Lukić, Lj., Isaković, G.: Praktikum iz opšte i neorganske hemije, Zavod za
udžbenika i nastavna sredstva, Beograd, 2004.
- Krajčević, M., Ignjatov, M., Mladenović, O.: Praktikum iz analitičke hemije,
- Kostić-Gvozdenović, Lj., Ninković, R., Miladinović, J.: Praktikum za vježbe iz
neorganske hemijske tehnologije, Zavod za udžbenika i nastavna sredstva,
Beograd, 2004.
- Nešić, S., Jovetić, M.: Hemijski praktikum za gimnazije, Zavod za udžbenike i
nastavna sredstva, Beograd, 2003.
122
- Jovanović – Vitorović, O., Rekić, V.: Ispitivanje u tehnološkoj proizvodnji sa
praktikumom, Zavod za udžbenika i nastavna sredstva, Beograd, 2003.
- Praktična nastava se izvodi u laboratoriji koja je opremljena: A/V sredstvima,
zaštitnim sredstvima i opremom, opremom za prvu pomoć, laboratorijskim
priborom i posuđem, hemikalijama i sljedećim aparatima i uređajima: tehničkom
i analitičkom vagom, aparaturom za omekšavanje vode postupkom soda – kreč,
aparatom za analizu gasova po Orsatu, piknometrom, aparaturom za određivanje
SO2 po Rajhu, automatskom biretom, aparaturom za destilaciju amonijaka,
kalcimetrom, Vikatovim aparatom, areometrom, Englerovim viskozimetrom,
aparatom po Markusonu, hronometrom, Ostvaldovim viskozimetrom, Soksletovim
aparatom, aparatom po Šoru, saharimetrom, mikroskopom, laktodenzimetrom.
Hemikalije:
Aluminijum Al (traka ili lim) Kalijum tiocijanat KSCN
Aluminijum Al (prah) Kalijum hromat K2CrO4
Aluminijum Al (folija) Kalijum dihromat K2Cr2O7
Aluminijum oksid Al2O3 Kalijum permanganat KMnO4
Aluminijum hlorid AlCl3 Kalijum hidroksid KOH
Aluminijum sulfat Al2(SO4)3 Kalijum hlorat KClO3
Amonijak NH3 Kalijum bromat KBrO3
Kalijum
Amonijum hlorid NH4Cl K4 [Fe(CN)6]
heksacijanoferat (II
Amonijum karbonat (NH4)2CO3 Kalcijum Ca
Amonijum acetat NH4CH3COO Negašeni kreč CaO
Amonijum tiocijanat NH4 SCN Kalcijum hidroksid Ca(OH)2
Amonijum hidroksid NH4OH Kalcijum karbonat CaCO3
Amonijum
(NH4)2HPO4 Kalcijum hlorid CaCl2
hidrogenfosfat
Amonijum nitrat NH4NO3 Kalcijum sulfat CaSO4 ⋅ 2H20
Amonijum molibdat (NH4)2MoO4 Kalaj (II) hlorid SnCl2
Amonijum oksalat (NH4)C2O4 ⋅ H20 Kobalt (II) nitrat Co(NO3)2 ⋅ 6H2O
Amonijum sulfat (NH4)2SO4 Ksilenoloranž
Amonijum sulfid (NH4)2S Komplekson III EDTA Na2H2⋅2H2O
Azotna kiselina HNO3 Magnezijum Mg (traka)
Antimon Sb (u prahu) Magnezijum oksid MgO
Antimon (III) oksid Sb4O6 Magnezijum hlorid MgCl2
Magnezijumova MgCl2⋅6H2O + NH4Cl +
Antimon (III) hlorid SbCl3
smješa NH4OH
Arsen (III) oksid As4O6 Mangan (IV) oksid MnO2
Bakar Cu (žica) Mravlja kiselina HCOOH
Bakar Cu (granule) Mureksid
Bakar (II) hlorid CuCl2 Metilcrveno
Bakar (II) oksid CuO Metiloranž
Bakar (II) sulfat CuSO4 Natrijum Na
Plavi kamen CuSO4.5H2O Natrijum sulfat Na2SO4
Natrijum sulfat
Barijum oksid BaO Na2SO4.10H2O
dekahidrat
Barijum hlorid BaCl2 Natrijum karbonat Na2CO3
Baritna voda Ba(OH)2 Natrijum hidroksid NaOH
Barijum nitrat Ba(NO3)2 Natrijum tiosulfat Na2S2O3
Natrijum
Barijum peroksid BaO2 NaHSO3
hidrogensulfit
123
Natrijum
Benzen C6H6 Na2HPO4
hidrogenfosfat
Bizmut (III) hlorid BiCl3 Natrijum nitrit NaNO2
Bizmut (III) nitrat BI(NO3)3 Natrijum nitrat NaNO3
Bromna voda Br2 + H2O Natrijum arsenit NaAsO2
Cink Zn (prah) Natrijum acetat CH3COONa⋅3H2O
Cink Zn (granule) Natrijum oksalat Na2C2O4
Cink hlorid ZnCl2 Boraks Na2B4O7⋅10H2O
Natrijum
Cink nitrat Zn(NO3)2 ⋅ 6H2O Na3[Co(NO2)6]
heksanitrokobalt (III)
Cink uranil acetat Zn(UO2)3(CH3 COO)8 Natrijum bromid NaBr
Cimerman –
Natrijum hlorid NaCl
Rajnhardov rastvor.
Dimetilglioksim C4H8N2O2 Neslerov reagens K2 [HgJ4]+ NaOH
Etar C4H10O Olovo Pb
Etanol C2H5OH Olovo (II) acetat Pb(CH3 COO)2
Fenolftalein Olovo (II) oksid PbO
Fosfor P (crveni) Olovo (II) nitrat Pb(NO3)2
Fosforna kiselina H3PO4 Olovo (II) hlorid PbCl2
Gvožđe Fe (opiljci) Oksalna kiselina H2C2O4
Gvožđe Fe (žica) Perhlorna kiselina HClO4
Gvožđe (II) sulfid FeS Puferska smješa NH4OH + NH4Cl
Gvožđe (II) sulfat FeSO4 Sirćetna kiselina CH3COOH
Gvožđe (II) oksid FeO Silicijum (IV) oksid SiO2
Gvožđe (III) oksid Fe2O3 Skrob (C6H10O5)n
Gvožđe (II) hlorid FeCl2 Srebro nitrat AgNO3
Gvožđe (III) hlorid FeCl3 Sumpor S
Hlor (hlorna voda Cl2 Sumporna kiselina H2SO4
Hlorovodonična
HCl Stroncijum oksid SrO
kiselina
Hloroform CHCl3 Stroncijum hlorid SrCl2
Hrom (III) sulfat Cr2(SO4)3 Stroncijum nitrat Sr(NO3)2
Hrom (III) hlorid Cr Cl3. 6H2O Trihrom crno T
Jod J2 Ugljenik C
Kadmijum hlorid CdCl2 ⋅ 2,5H2O Ugljenik (IV) oksid CO2
Kalaj Sn (lim) Ugljenik (IV) sulfid CS2
Kalaj Sn (granule) Vodonik peoksid H2O2
Kalaj (II) hlorid SnCl2 Vodonik sulfid H2S
Kalaj (IV) oksid SnO2 Živa Hg
Kalijum K Živa (I) nitrat Hg2(NO3)2 ⋅ 2H2O
Kalijum nitrat KNO3 Živa (II) nitrat Hg(NO3)2
Kalijum jodid KJ Živa (II) oksid HgO
Kalijum hlorid KCl Živa (II) hlorid HgCl2
Kalijum cijanid KCN

- U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori
učenika i opservacija rada, koja obuhvata praktični rad u laboratoriji i vođenje
dnevnika (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu).
- Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna

124
znanja.
periodima.
8. Profil stručne sprema nastavnika i stručnih saradnika

- Nastavnik: profesor hemije, diplomirani inženjer tehnologije, diplomirani
inženjer neorganske tehnologije, diplomirani fiziko-hemičar.
- Stručni saradnik: hemijski laborant, hemijsko-tehnološki tehničar.
Znanja
Predmet Znanja
- Neorganska jedinjenja - Opšta i neorganska hemija - Osobine i dobijanje oksida,
kiselina, baza I soli
- Operacije u hemijskim - Tehnološke operacije i - Sitnjenje, filtriranje i
laboratorijama uređaji taloženje
125
1.4. IZBORNI PREDMETI
1.4.1. HEMIJSKI RAČUN
1. Naziv predmeta: HEMIJSKI RAČUN
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I 72 72
II
III
IV
Ukupno 72 72

- Sadržajno povezuje tematske cjeline sa sadržajima obrađenim u toku školovanja;
- Produbljuje stečena znanja kroz rješavanje računskih zadataka;
- Razvija sposobnost hemijskog izražavanja;
- Razvija smisao za tačnost i sistematičnost;
- Razvija sposobnost za uočavanje i zaključivanje;
- Razvija stvaralačku maštu, analitičko mišljenje i formira pravilan odnos prema
radu;
- Ovladava stručnom terminologijom neophodnom za komuniciranje u struci;
- Razvija kriterijum za samostalno procjenjivanje izvora podataka i sposobnost
njihove upotrebe.
126
Razred: PRVI
Formativni ciljevi
Fizičke veličine i mjerne jedinice
- Upoznaje se sa - Pravilno izražava - Razvija analitičko - Kroz računske
fizičkim veličinama fizičke veličine u mišljenje, tačnost i zadatke utemeljuje
i mjernim odgovarajućim sistematičnost znanje iz ove
jedinicama mjernim Si – oblasti
jedinicama
- U računu razlikuje
oznake: fizičkih
veličina, njihovih
jednica, fizičkih
konstanti i
matematičkih
operacija
Osnovni hemijski pojmovi i zakonitosti
- Pojašnjava - Pravilno piše
pojmove: materije, strukturne i
supstance, molekulske formule
elemenata i - Pravilno
jedinjenja, izračunava: Ar, Mr,
simbola, formule i M, broj atoma u
jednačine, mola, uzorku, broj
molarne mase i molekula u uzorku
molarne zapremine - Stehiometrjski
izračunava % sastav
elemenata i maseni
udio (ω) na osnovu
hemijske formule
- Postavlja
empirijske i
molekulske formule
Struktura atoma
- Pojašnjava - Određuje broj
strukturu atoma elementarnih
- Definiše energetski čestica u atomu
nivo, podnivo i elementa na
atomsku orbitalu osnovu rednog i
- - definiše tipove masenog broja
hemijskih veza - Pravilno vrši
raspored elektrona
po energetskim
nivoima na osnovu
rednog broja i
odredjuje položaj
elemenata u PSE
- Šematski
predstavlja
konfiguraciju
elemenata
- Određuje karakter
127
Formativni ciljevi
hemijske veze u
molekulu iz tablice
elektonegativnosti
(Paulingove tabele)
Hemijske reakcije
- Ponavlja definiciju - Izračunava toplotu
hemijskih reakcija i pri hemijskoj
nabraja tipove reakciji
hemijskih reakcija - Izračunava broj
- Definiše hemijsku hemijskih
ravnotežu reaktanata pri
- Definiše brzinu promjeni
hemijske reakcije i koncentracije
nabraja faktore reaktanata
koji utiču na brzinu - Izračunava
hemijske reakcije konstantu
ravnoteže reakcija
- Izračunava
ravnotežnu
koncentraciju
reaktanata i
proizvoda
Rastvori
- Definiše: rastvor, - Izračunava maseni - Razvija analitičko - Kroz računske
rastvarač, udio mišljenje, tačnost i zadatke utemeljuje
rastvorljivu - Izračunava molsku sistematičnost znanje iz ove
supstancu i koncentraciju oblasti
rastvorljivost - Izračunava
- Definiše: konstantu
elektrolite, disocijacije
elektrolitičku (kiselina i baza)
disocijaciju i - Izračunava
stepen koncentraciju:
elektrolitičke CH3O+; COH- i PH;
disocijacije POH
- Definiše jonski
proizvod vode
Oksido – redukcija
- Definiše: oksido – - Određuje
redukcione oksidacioni broj u
procese, jedinjenjima i
oksidacioni broj i jonima
naponski niz - Odredjuje
koeficijent u oksido
– redukcionim
reakcijama
Stehiometrijski proračun
- Izračunava masu,
broj nivoa i
zapreminu
reaktanata i
128
Formativni ciljevi
proizvoda na
osnovu hemijske
jednačine

- Miodrag Milovanović, Ljubica Lazić: Zbirka zadataka iz opšte i neorganske hemije
za I i II razred srednjeg obrazovanja i vaspitanja; Naučna knjiga, Beograd, Zavod
za izdavanje udžbenika Novi Sad, 2003.
- Lija Stefan: Zbirka riješenih zadataka iz opšte i neorganske hemije, Zavod za
udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2004.

- Nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena: A/V sredstvima,
grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima i odgovarajućim
šemama.

- Znanje se provjerava i ocjenjuje putem pismenih radova (testovi) i usmenih
odgovora, najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. Zaključna
ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.
8.Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

- profesor hemije, diplomirani inženjer tehnologije, diplomirani inženjer
neorganske tehnologije, diplomirani fiziko-hemičar.
9.Povezanost predmeta
Znanja
Predmet Znanja
- Stehiometrijiski proračun - Opšta i neorganska hemija - Oksidi, kiseline, baze i soli
- Koncentracija rastvora - Opšta i neorganska hemija - Rastvori- osobine i vrste
129
1.4.2. EKOLOGIJA
1. Naziv predmeta: EKOLOGIJA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II 66 6 72
III
IV
Ukupno 66 6 72

- Shvatanje pojmova, činjenica, procesa i zakonitosti u ekologiji;
- Uočavanje međuzavisnosti žive i nežive prirode;
- Shvatanje raznolikosti odnosa živih bića u prirodi;
- Razumijevanje uticaja čovjeka na životnu sredinu;
- Razvijanje sposobnosti uočavanja ekoloških problema u okviru date struke;
- Sposobnost praktične primjene stečenih znanja;
- Razvijanje odgovornog odnosa prema živoj i neživoj prirodi.
130
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
Ekologija
- Definiše pojam - Ukazuje na - Razumije - U radu koristiti
prirode međupovezanost povezanost žive i materijale: brašno,
- Definiše pojam žive i nežive nežive prirode žito
ekologije prirode
- Definiše pojam - Određuje elemente
životne sredine životne sredine - Uviđa značaj
- Definiše pojam - Uviđa ekoloških saznanja
biotope i životnog ravnopravnost u svakodnevnom
staništa uticaja kojima su životu
- Definiše pojam živa bića izložena u
populacioje prirodi
- Definiše pojam
- Objašnjava na
biocenoze
konkretnom
- Definiše pojam
primjeru osobine
ekosistema
pojedinih tipova
- Definiše pojam
staništa
biosfere
- Određuje osnovne
odlike populacije
na datom primjeru
- Razumije životnu
zajednicu kao
realan oblik
grupisanja živog
svijeta u prirodi
- Ukazuje na
neraskidivo
jedinstvo žive i
nežive prirode
- Razumije ulogu
živih bića u procesu
kruženja materije i
proticanje energije
kroz ekosistem
- Navodi osobine
hidrosfere,
litosfere i
atmosfere kao
okvira
rasprostranjenja
živih bića
Ekološki problemi u životnoj sredini
- Definiše pojmove - Obrazlaže na - Stiče sposobnost - Posjeta laboratoriji
ugrožavanja i primjeru uviđanja i koja se bavi
uništavanja uništavanje rješavanja ispitivanjem vode
prirodnih šumskih ekosistema ekoloških problema - U radu koristi
ekosistema - Analizira pojmove - Uviđa opasnost aparaturu za
- Definiše pojam toksičan, negativnih uticaja omekšavanje vode
131
Formativni ciljevi
zagađenja životne taratogen, u životnoj sredini postupkom soda -
sredine mutagen, za ljudsku vrstu i kreč
- Definiše pojam kancerogen ostali živi svijet
polutanata
- - navodi efekte
negativnih
zagađujućih uticaja
u životnoj sredini
Zagađenje vazduha
- Poznaje fizička, - Analizira fizička, - Razvija svijest o - U radu koristi
hemijska i biološka hemijska i biološka značaju očuvanja aparat za analizu
svojstva vazduha svojstva vazduha osobina vazduha gasova po Orsatu
- Definiše pojam - Ukazuje na uzroke, zarad očuvanja
lokalnog zagađenja izvore lokalnog životne sredine - Posjeta rudniku
vazduha zagađenja vazduha uglja
- Definiše pojam - Navodi uzroke i - Uviđa raznolikost i
globalnog posljedice kompleksnost
zagađenja vazduha globalnog raznovrsnih uticaja
- Navodi prisustvo zagađenja koji doprinose
čvrstih i gasovitih vazduha(efekat zagađenju vazduha
zagađujućih staklene bašte,
materija vazduha oštećenje ozonskog
- Nabraja neke omotača)
čvrste i gasovite
- Ukazuje na
zagađivače
porijeklo čvrstih,
vazduha
gasovitih
- Ukazuje na uzrok
zagađujućih
pojave kisjelih kiša
materijala u
- Nabraja
vazduhu
meteorološke
- Obajašnjava način
prilike koje utiču
nastanka kiselih
na zagađenje
kiša i posljedice
vazduha
njihovog dejstva na
- Ukazuje na
površinske vode,
povezanost
zemljište,
zagađenja vazduha
vegetaciju,
i globalnog
životinje,
poremećaja klime
materijalna i
- Navodi posljedice
kulturna dobra
zagađenja vazduha
- Analizira dejstvo
na ljudsko zdravlje
pojedinih
- Nabraja posljedice
meteoroloških
zagađenja vazduha
elemenata na
na biljni i
zagađenje vazduha
životinjski svijet
- Objašnjava uzroke i
- Nabraja posljedice
posljedice
zagađenja vazduha
globalnog
na materijalna i
poremećaja klime
kulturna dobra
- Ukazuje na
- Navodi mjere za
opasnost od
zaštitu vazduha od
132
Formativni ciljevi
zagađenja (lokalno, najrazličiijih
globalno) hroničnih i akutnih
posljedica
uzrokovanih
zagađenim
vazduhom
- Ukazuje na
poremećaj
ekološke ravnoteže
u lancima ishrane,
usljed povećanog
mortaliteta nekih
populacija
- Objašnjava vezu
zakona o zaštiti
vazduha od
zagađenja sa
ekološkim mjerama
za poboljšanje
kvaliteta vazduha
Zagađenje voda
- Poznaje različite - Ukazuje na - Razumije značaj - U radu koristi
tipove voda u hemijske, fizičke, različitosti piknometar i
prirodi biološke različitosti prirodnih voda kao aparaturu za
- Poznaje oblike voda u prirodi dijela biosfere određivanje SO2 po
zagađenja voda u - Razlikuje prirodno Rajhu
prirodi od vještačkih - Razumije značaj
- Definiše pojam oblika zagađenja očuvanja vodenih
prirodnog voda ekosistema i
zagađenja voda - Ukazuje i raznolikosti živog
- Definiše pojam objašnjava uzroke svijeta u njima
fizičkog zagađenja promjena osobina
voda vode usljed
- Definše pojam prirodnih procesa
hemijskog koji se dešavaju u
zagađenja voda vodenom
- Definiše pojam ekosistemu i
biološkog njegovoj okolini
zagađenja voda - Naglašava značaj i
- Nabraja metode objašnjava uzroke
prečišćavanja voda termalnog
na različitim radioaktivnog
nivoima zagađenja voda,
- Ukazuje na uticaje kao najtežih oblika
zagađenog vazduha zagađenja
i zemljišta na vode - Razlikuje izvore
- Poznaje obavezu organskog i
kontrole vode za neorganskog
piće u pogledu zagađenja voda
različitih uticaja - Analizira
najzastupljenije
133
Formativni ciljevi
neorganske i
organske
zagađujuće
materije u vodi
- Razlikuje uzročnike
biološkog
zagađenja voda
- Uočava infekcije
koje su rezultat
hidričnih epidemija
- Analizira metode,
principe i
mehanizme
prečišćavanja voda
- Analizira načine
kojima zagađenost
vazduha i zemljišta
pojačava ili
uzrokuje zagađenje
voda
- Obrazlaže
obaveznu kontrolu
u pogledu prisustva
deterdženata,
pesticida, teških
metala,
radioaktivnih
izotopa, patogenih
organizama, itd.
Zagađenje zemljišta
- Poznaje način - Obrazlaže uticaj - Uviđa posljedice - Posjeta solani
formiranja prvih kopneneih hemizacije
zemljišta biljaka i zemljišta
- Poznaje značaj za mikroorganizama, uzrokovane na
kopnene biljke, kao i klimatskih razne načine
životinje i čovjeka promjena na
- Nabraja načine formiranje
kojima se zemljište zemljišta
ugrožava - Razumije značaj
- Nabraja načine zemjljišta za žive
kojima se zemljište organizme
trajno zauzima - Analizira sve
- Poznaje načine negativne uticaje
zagađenja koji remete sastav, - Razumije prednost
zemljišta pri strukturu i osobine i zdrave hrane
poljoprivrednoj zemljišta
proizvodnji - Analizira hemijske
- Poznaje značaj promjene u
biljnog pokrivača zemljištu
za očuvanje uzrokovane
strukture zemljišta uotrebom
134
Formativni ciljevi
- Poznaje razlog mineralnih đubriva - Uviđa značaj
upotrebe - Razlikuje grupe mogućnosti
mineralnih đubriva pesticida očuvanaja
- Poznaje negativne - Razlikuje hemijske zemljišta
uticaje koje grupe pesticida
mineralna đubriva - Uočava i
uzrokuju u objašnjava sve
zemljištu toksične efekte
- Definiše pojam koje pesticidi
pesticida izazivaju u
- Poznaje svrhu organizmu čovjeka
upotrebe pesticida - Obrazlaže ostale
u poljoprivredi hemijske osobine
- Poznaje toksičnost pesticida kojima se
pesticida obezbjeđuje
- Nabraja grupe dugotrajno
otpadnih materija toksično dejstvo u
koje zagađuju životnoj sredini
zemljište - Obrazlaže porijeklo
- Definiše pojam različitih otpadnih
erozije materijala i
- Definiše pojam njihove osobine
rekultivacije - Razlikuje tipove
zemljišta erozije
- Uzrokovane
vjetrom,vodom i
lednicima
- Obrazlaže metode i
načine
rekultivacije
zemljišta
Zagađenje hrane
- Definiše pojam - Ukazuje na - Razumije - U radu koristi
hrane i životnih značaju osnovnih neophodnost aparaturu za
namirnica hranljivih materija koriščenja osnovnih destilaciju
- Poznaje načine za čovjeka hranjivih materija amonijaka
hranljivih sirovina - Analizira uticaj za osnovne životne
biljnog i mineralnih đubriva, funkcije
životinjskog pesticida,
porijekla u fazi koncentrata,
njihovog uzgajanja hormona, - Uviđa značaj
- Poznaje načine antibiotika na ispravnosti
zagađenja hrane u zagađenje biljaka proizvedenih
fazi industrijske koje se koriste u namirnica
prerade sirovina ljudskoj ishrani
biljnog i - Uočava negativne
životinjskog posljedice
porijekla upotrebe ovih
- Definiše pojam materijala
aditiva - Objašnjava svrhu
- Navodi tipove upotrebe aditiva
135
Formativni ciljevi
aditiva - Ukazuje na
- Poznaje načine različite osobine
zagađenja hrane u tipova aditiva
fazi pakovanja, - Razlikuje i
čuvanja i objašnjava grupu
magacioniranja negativnih uticaja
namirnica koje aditivi
- Poznaje izazivaju u
neophodnost ljudskom
biološke ispravnosti organizmu
namirnica - Obrazlaže uticaj
neadekvatne
ambalaže i uslova u
kojima se
magacioniraju i
čuvaju namirnice
- Uočava ulogu i
značaj sanitarne
kontrole namirnica
u svim fazama
proizvodnje
Radioaktivno zagađenje životne sredine
- Definiše pojam - Razlikuje tipove - Uviđa opasnost
zračenja i jonizujućih zraka nekontrolisane
radijacije (alfa, beta, gama) upotrebe nuklearne
- Definiše jonizujuće - Ukazuje na energije
zračenje različite biološke
- Definiše X zračenje efekte alfa, beta,
- Navodi vještačke gama zračenja
izvore - Analizira biološke
radioaktivnosti efekte X zračenja
- Nabraja negativne - Analizira dejstvo
uticaje (pojedinačno)
radioaktivnosti na prirodnih izvora
živi svijet radioaktivnosti
- Poznaje načine - Objašnjava svrhu i
zaštite od upotrebni značaj
radioaktivnosti radioaktivnih
- Poznaje izvora
problematiku - Naglašava
radioaktivnog kancerogenost,
otpada mutagenost i
teratogenost
radioaktivnosti
- Ukazuje na
mogućnost i
domete sredstava
za zaštitu od
radioaktivnosti
- Ukazuje na metode
adekvatnog
136
Formativni ciljevi
odlaganja
radioaktivnog
otpada
Buka
- Definiše pojam - Objašnjava buku sa
buke aspekta
- Navodi izvore buke fizike(mjerna
- Nabraja negativne jedinica, intezitet,
uticaje buke na frekvencija)
zdravlje - Obrazlaže prirodu
- Poznaje oblike buke u zavisnosti
zvučne izolacije od izvora
- Ukazuje na
međuzavisnost
posljedica i jačine
buke kao i stepen
izloženosti zvuku
velike jačine
- Analizira izolacionu
moć pojedinih
oblika zvučne
izolacije
Zaštita prirode
- Nabraja zaštićene - Obrazlaže - Poštuje i podržava - U radu koristi
objekte prirode specifičnosti propise koji se kalcimetar i
(nacionalni svakog od odnose na zaštitu Vikatov aparat
parkovi, parkovi navedenih ugroženih,
prirode, predjeli zaštićenih objekata endemskih, - Posjeta krečani
izuzetnih oblika, prirode reliktnih biljnih i
rezervati prirode, - Ukazuje na životinjskih vrsta
spomenici prirode i neophodnost
prirodne rijetkosti zakonske zaštite
- Poznaje pojam mnogih biljaka,
crvena knjiga životinja i
- Definiše pojam mikroorganmizama
ekocida - Analizira najčešće
- Nabraja ekološke uzroke i povode
mjere očuvanja ekocida
biodiverziteta - Obrazlaže
planete nezamjenjivu ulogu
koju svaka vrsta
ima u održavanju
sveukupne ekološke
ravnoteže

- Ivo Savić, Veljko Terzija – Ekologija i zaštita životne sredine, Zavod za udžbenike
i nastavna sredstva, Beograd, 2005.
- Ratajac Ružica i drugi: Ekologija i zaštita životne sredine, Zavod za udžbenike i
- Mara Đukanović, Ekološki izazov, Elit, Beograd
137
- dijaprojektor, slajdovi,
- grafoskop,
- TV prijemnik, video-rikorder, video kasete,
- računar.

- Znanje se provjerava i ocjenjuje putem usmenog odgovora, najmanje jedna
ocjena u svakom klasifikacionom periodu. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu

- Visoka stručna sprema: profesor biologije, diplomirani biolog.
Znanja
Predmet Znanja
- Zagađujuće materije - Opšta i neorganska hemija - Karakteristike i hemijske
vazduha, vode, zemljišta i oobine neorganskih
hrane zagađujućih materija
- Zagađujuće materije - Organska hemija - Karakteristike i hemijske
vazduha, vode, zemljišta i osobine organskih
hrane zagađujućih materija
- Uticaji zagađujućih materija - Biologija - Toksičnost, kancerogenost,
na žive organizme mutagenost, teratogenost
- Radioaktivno zračenje - Fizika - Osobine i oblici radioaktivnog
životne sredine zračenja
- Buka - Fizika - Osobine i karaketristike
zvuka i vibracije
138
1.4.3. BIOHEMIJA
1. Naziv predmeta: BIOHEMIJA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III 72 72
IV
Ukupno 72 72

- Povezuju tematske cjeline sa sadržajima već obrađenim u toku prethodnih
razreda;
- Stiču znanja o organskim jedinjenjima koja su neophodna za normalno
funkcionisanje živih organizama;
- Povezuju teorijska znanja sa procesima koji se odvijaju u živim organizmima;
- Razvijaju sposobnosti za posmatranje, uočavanje i zaključivanje;
139
4. Sadržaji/ Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Uvod
- Pojašnjava - Interpretira - Razvija
biohemiju kao rezultate interesovanje
prirodnu nauku i proučavanja prema prirodnim
predmet njenog hemijskog sastava naukama
izučavanja ćelija, tkiva i
organizma kao
cjeline, njihove
fizičko hemijske
strukture i funkcije
Ugljeni hidrati
- Zna definiciju - Razlikuje ugljene
ugljenih hidrata i hidrate prema
podjelu sastavu
- Poznaje - Razlikuje aldoze i
poluacetalne i ketoze
poliketalne oblike - Prikazuje ciklične
monosaharoze poluacetalne i
- Navodi deoksi – poluketalne
šećere i amino Fišerovim
šećere projekcionim
- Obrazlaže hemijske formulama i
osobine Hejvertovim
monosaharide perspektivnim
- Navodi formulama
oligosaharide i - Razlikuje deoksi i
polisaharide od amino šećere kao
biološkog značaja komponente
složenih
biomolekula
oksidacije,
građenje glikozida
estara
- Razlikuje strukturu
maltoze, laktoze i
saharoze
- Analizira strukturu
rezervnih i
strukturnih
polisaharida
Lipidi
- Zna definiciju - Razlikuje lipide kao - Razvija smisao za
lipida i njihovu grupu biomolekula sistematičan rad i
ulogu u živim i njihovu ulogu u marljivost
organizmima živim organizmima
- Navodi podjelu - Upoređuje lipide u
lipida u zavisnosti zavisnosti od
od hemijskog hemijskog sastava
140
Formativni ciljevi
sastava i strukture - Razlikuje masne
- Navodi kiseline neutralne
fosfogliceride i masti i voskove kao
sfingolipide i njihov komponente živih
značaj organizama
- Definiše i navodi - Upoređuje
steroide – sterole, strukturu
žučne kiseline i fosfoglicerida i
steroidne hormone sfingolipida i njihov
značaj u živim
organizmima
- Razlikuje sterole
(holesterol) i
hormone
nadbubrežne
žlijezde, ženske i
muške polne
hormone
Proteini
- Zna definiciju - Analizira optičku
amino – kiseline i aktivnost, kiselo –
reaktivnost bazne osobine,
- Navodi podjelu izoelektričnu tačku
proteina i strukturu aminokiselina
- Opisuje osobine - Razlikuje proteine
proteina prema sastavu,
- Definiše enzime i rastvorljivosti i
navodi podjelu prema biološkoj
- Navodi enzimske funkciji
kofaktore - Analizira primarnu,
(koenzime) sekundarnu,
- Obrazlaže tercijalnu i
mehanizam kvaternernu
djelovanja enzima strukturu proteina
- Opisuje antitijela i - Analizira metodu
njihov značaj elektroforeze
- Analizira bojenje i
taložne reakcije
(denaturacija)
- Razlikuje enzime
prema vrsti
supstance
- Razlikuje vrste
koenzima
- Analizira
mehanizam
djelovanja enzima
- Obrazlaže uticaj
temperature, ph,
aktivatora i
inhibatora na
141
Formativni ciljevi
aktivnost enzima i
njihovu regulaciju
- Interpretira
stvaranje antitijela
i njihov značaj
Nukleinske kiseline
- Definiše nukleinske - Interpretira - Razvija preciznost
kiseline nukleinske kiseline u radu
- Opisuje strukturu i kao biomolekule
osobine nukleinskih - Analizira strukturu
kiselina nukleinskih kiselina
- Pojašnjava – nukleotida
genetsku šifru (purinske i
- Obrazlaže pirimidinske baze,
biosintezu proteina šećera)
- Definiše pojam - Analizira strukturu,
mutacije osobine i funkciju
DNK kao
molekulsku osnovu
za očuvanje i
prenošenje
genetske
informacije
- Analizira strukturu
i funkciju RNK –
ribozomalne,
transportne i
informacione
- Interpretira
genetski kod i
njegov značaj
- Razlikuje faze
biosinteze proteina
- Interpertira
nastanak mutacija
Alkaloidi i antibiotici
- Zna definiciju - Razlikuje alkaloide - Razvija sposobnost
alkaloida i navodi prema strukturi, analitičkog
podjelu alkaloide sa mišljenja,
- Opisuje dejstvo i azotom van prstena povezuje uzroke i
značaj alkaloida (efedrin) i posljedice
- Definiše antibiotike alkaloide sa
i navodi podjelu azotom u prstenu
- Obrazlaže (nikotin, atropin,
mehanizam kokain, morfin)
djelovanja - Interpretira značaj
antibiotika alkaloida u
terapeutske svrhe
- Uočava fiziološko
dejstvo alkaloida
- Razlikuje
142
Formativni ciljevi
antibiotike prema
osnovnim
strukturnim
karakteristikama
(penicilin,
cefalosporin,
gramicidin,
streptomicin,
eritromicin,
tetraciklini,
nikomicin,
hloramfenikal)
- Upoređuje
mehanizam
djelovanja
pojedinih
antibiotika
Vitamini i hormoni
- Zna definiciju - Interpretira
vitamina vitamine kao
- Navodi podjelu i biološki važna
opisuje ulogu jedinjenja
vitamina - Razlikuje vitamine
- Ponavlja definiciju prema - Stiče naviku brige o
hormona rastvorljivosti u zdravlju
- Navodi podjelu i mastima (A, D, E i
opisuje ulogu K) i vitamine
pojedinih hormona rastorljive u vodi
(vitamini B
kompleksa i C)
- Interpretira uloge
pojedinih vitamina
i dnevne potrebe
vitamina
- Interpretira
hormone kao
biološki važna
jedinjenja
- Razlikuje hormone
prema strukturi
(adrenalin,
tiroksin, prolaktin,
somatotropin,
insulin)
- Interpretira uloge
pojedinih hormona
Osnovi metabolizma
- Navodi izvore - Razlikuje - Razvija marljivost i - Koristitii šeme
ugljene energije i autotrofne i upornost procesa:
korišćenja azota heterotrofne katabolizma i
- Navodi osnovne organizme anabolizma,
143
Formativni ciljevi
faze metabolizma i - Analizira procese razgradnje
energetski ciklus u kruženja ugljenika, neutralnih masti,
ćelijama kiseonika i azota razgradnje glukoze
- Pojašnjava procese - Razlikuje i šemu Krebsovog
varenja i resorpcije katabolizam i ciklusa
proteina, masti i anabolizam – kao
ugljenih hidrata osnovne faze
- Obrazlaže procese metabolizma
razgradnje - Interpretira
molekula nastalih energetski ciklus u
varenjem proteina, procesima
masti i ugljenih katabolizma i
hidrata anabolizma u
- Opisuje procese pojedinim etapama
respiratornog niza i prema datoj šemi
oksidativnog (ATP, ADP, AMP)
fosforilovanja - Analizira procese
- Obrazlaže procese varenja i resorpcije
biosinteze proteina, masti i
aminokiselina, ugljenih hidrata
neutralnih masti i - Analizira pojedine
ugljenih hidrata faze razgradnje
- Navodi regulacije aminokiselina
metabolizma - Analizira pojedine
faze razgradnje
sastojaka
neutralnih masti
(glicerola i masnih
kiselina – z –
oksidacije) prema
datoj šemi
- Analizira faze
razgradnje glukoze
prema datoj šemi
- Analizira faze
ciklusa
trikarbonskih
kiselina – Krebsov
ciklus prema datoj
šemi
- Razlikuje enzime i
koenzime
respiratornog niza i
analizira proces
oksidativne
fosforilacije
- Analizira procese
biosinteze
aminokiselina,
neutralnih masti i
ugljenih hidrata
144
Formativni ciljevi
- Interpretira načine
regulacije
metabolizma
Biotehnologija
- Pojašnjava pojam - Interpretira
biotehnologije i biotehnologiju kroz
njene mogućnosti primjenu
mikroorganizama ili
enzima za
dobijanje različitih
proizvoda
dobijanja
proizvoda u
prehrambenoj
industriji (piva,
vina, prerađevina
mlijeka, pivski
kvasac),
farmaceutskoj
(antibiotici),
hemijsko –
prerađivačkoj i
drugim

- Petrović, J., Velimirović, S.: Hemija za IV razred gimnazije, Zavod za udžbenike i
- Ristić, M. S., Ristić Z. M.: Medicinska biohemija za III razred usmjerenog
obrazovanja zdravstvene struke, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 1988.
- Džamić, M.: Biohemija, IRO – Građevinska knjiga, Beograd, 1998.

7. Obavezni način provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

- Znanje se provjerava i ocjenjuje putem usmenog i pismenog odgovora (testovi
poslije svake oblasti), najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu.
Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim
periodima.

tehnologije.
145
Znanja
Predmet Znanja
- Ugljeni hidrati, lipidi, - Organska hemija - Osobine ugljenih hidrata,
proteini lipida, proteina
- Nukleinske kiseline - Biologija - Struktura nukleinskih kiselina
146
1.4.4. TEHNOLOGIJA PREMAZNIH SREDSTAVA
1. Naziv predmeta: TEHNOLOGIJA PREMAZNIH SREDSTAVA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III
IV 58 8 66
Ukupno 58 8 66
3.Opšti ciljevi nastave

- Stiču znanja o procesima u tehnologiji premaznih sredstava;
- Upoznaju uređaje i opremu koji se koriste u proizvodnji premaznih sredtava;
- Upoznaju sastav i vrste premaznih sredstava;
zanimanja, stručno odlučuju i usvajaju nova znanja iz ove oblasti;
- Upoznaju metode ispitivanja premaznih sredstava i premaza;
- Razvijaju osjećaj za racionalno korišćenje materijala i vremena;
- Razvijaju osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu;
147
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Sastav premaznih sredstava
- Definiše premazno - Razlikuje pojmove: - Razvija smisao za - Prospekti
sredstvo i razumije premazno sredstvo, sistematičan rad i proizvođača
njegovu osnovnu premaz i film marljivost premaznih
namjenu premaznog sredstava
- Upoznaje pojam sredstva
sistem premaza - Analizira sistem Referat:
- Objašnjava sastav premaza
premaznih - Razlikuje osnovne - Modifikacija
sredstava komponente alkidnih smola
- Nabraja vezivna premaznog
sredstva sredstva
- Nabraja i - Uočava ulogu
objašnjava smole pigmenata u
kao veziva za premaznim
premazno sredstvo sredstvima
- Navodi klasifikacije - Pronalazi sličnosti i
alkidnih smola i razlike između
obrazlaže njihov pigmenata i
hemijski sastav i punioca
svojstva - Razlikuje vrste
- Nabraja pomoćnih
oplemenjene sredstava
prirodne proizvode - Upoređuje fizičko i
- Definiše pigmente i hemijsko sušenje
objašnjava njihova
svojstva
- Definiše punioce i
navodi vrste punila
- Nabraja pomoćna
sredstva (aditive)
- Navodi svojstva i
vrste rastvarača
- Opisuje formiranje
filma premaznog
sredstva
Vrste premaznih sredstava
- Navodi podjele - Uočava mogućnost - Razvija analitičko Referat:
premaznih kombinovanja mišljenje - Vrste, svojstva i
sredstava osnovnih sirovina primjena smolnih
- Nabraja i - Razlikuje providne lakova
objašnjava vrste i neprovidne vrste - Prospekti
premaznih premaznih proizvodjača
sredstava sredstava premaznih
- Analizira pomoćne i sredstava
specifične Test:
materijale - Sastav i vrste
premaznih
sredstava
148
Formativni ciljevi
Proizvodnja premaznih sredstava
- Definiše - Uočava cilj
mehanizam dispegovanja
dispergovanja - Upoređuje
pigmenata i primarne čestice,
punioca i agregate i
objašnjava aglomerate
kvašenje - Analizira uticaj pvk
- Objašnjava na svojstva
koloidnu stabilnost premaznog
- Navodi posljedice sredstva - Razvija
nestabilnosti - Analizira i interesovanje
disperzije ocjenjuje značaj prema istraživanju
- Upoznaje pojam pojedinih faza i novim saznanjima
''pigment – volumna postupka
koncentracija'' proizvodnje
(pvk) pigmentiranih
- Razumije postupak premaznih
proizvodnje sredstava
pigmentiranih - Analizira i
premaznih ocjenjuje značaj
sredstava pojedinih faza
- Razumije postupak postupka
proizvodnje proizvodnje
providnih providnih
premaznih premaznih
sredstava sredstava
- Opisuje postupke - Analizira i
dorade ocjenjuje značaj
nepigmentiranih i pojedinih faza
pigmetiranih postupka dorade
proizvoda nepigmentiranih i
- Navodi primjere pigmentiranih
proizvodnih linija premaznih
- Poznaje standarde sredstava
kvaliteta - Poštuje standarde
kvaliteta
premaznih
sredstava
- Adekvatno skladišti
sirovine i gotove
proizvode
- Šematski prikazuje
vrste čestica
prisutne u prahu
pigmenata
stabilizaciju
disperzije pomoću
adsorpcionih
slojeva
149
Formativni ciljevi
pigmentni šok
- Crta tehnološku
šemu postupka
pigmentiranih
premaznih
sredstava
- Crta tehnološku
šemu postupka
providnih
premaznih
sredstava
- Crta tehnološku
šemu postupka
dorade
nepigmentiranih i
pigmentiranih
premaznih
sredstava
Svojstva premaznih sredstava i njihovo ispitivanje
- Opisuje dobijanje - Uzorkuje premazna - - razvija ekološku Referat:
reprezentativnog sredstva u tečnom i svijest - Određivanje
uzorka čvrstom stanju i premaznog
- Opisuje metode priprema uzorke za sredstva u tečnom
ispitivanja analizu stanju
svojstava - Razlikuje - Određivanje
premaznih mehanička, premaznog
sredstava u tečnom optička, fizička, sredstva u čvrstom
stanju hemijska, biološka stanju
- Opisuje metode i električna
ispitivanja svojstva
svojstava premaza - Pravilno
u čvrstom stanju primjenjuje
aparate za
ispitivanje
svojstava
premaznih
sredstava u tečnom
stanju
- Pravilno
primjenjuje
aparate za
ispitivanje
svojstava premaza
u čvrstom stanju
Primjena premaznih sredstava
- Opisuje pripremu - Razlikuje postupke - Navikava se na red Referat:
površina za pripreme metalne, i urednost - Priprema metalne,
nanošenje mineralne i mineralne i drvene
pramaznih površine od drveta površine
sredstava - Priprema površinu - Nanošenje
150
Formativni ciljevi
- Navodi i opisuje za nanošenje premaznog
načine nanošenja premaznih sredstva na
premaznih sredstava površinu
sredstava - Nanosi premazno
- Poznaje uslove sredstvo na
sušenja površinu
- Nabraja područja - Razlikuje
primjene diskontinualni i
premaznih kontinualni proces
sredstava sušenja

- Rikovski, G.: Zaštita premazima, Zavod za udžbenika i nastavna sredstva,
Beograd, 2000.
- Tomaš, M.: Tehnologija premaznih sredstava, Zavod za udžbenika i nastavna
sredstva, Beograd, 2003.
- Tomić, B.: Tehnologija boja i lakova, Naučna knjiga- Beograd, Zavod za izdavanje
udžbenika Novi Sad, 2000.



- diplomirani inženjer organske tehnologije, diplomirani inženjer neorganske
tehnologije, diplomirani inženjer hemijske tehnologije.
Znanja
Predmet Znanja
- Smole kao vezivo za - Organska hemijska - Sastav i struktura smole
premazna sredstva tehnologija
- Pigmentirana i - Neorganska hemija - Struktura i osobine
nepigmentirana premazna pigmenata
sredstva
- Nanošenje i ispitivanje - Tehnološke operacije i - Aparati za nanošenje i
premaznih sredstava uređaji ispitivanje premaznih
sredstava
151
1.4.5. PREHRAMBENA TEHNOLOGIJA
1. Naziv predmeta: PREHRAMBENA TEHNOLOGIJA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III
IV 72 72
Ukupno 72 72

- Stiču znanja o hemijskom sastavu hrane;
- Primjenjuju principe pravilne ishrane;
- Stiču znanja o značaju pomoćnih sirovina, aditiva i njihovoj pravilnoj primjeni;
- Razumiju važnost konzervisanja u svakodnevnom životu;
- Osposobljavaju se da razlikuju vrste ambalaže i skladišta prema vrsti
prehrambenih proizvoda;
- Ovladavaju stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci;
- Razvijaju svijest o potrebi očuvanja radne i životne sredine.
152
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
I Uvod
- Upoznaje predmet - Interpretira
izučavanja i definiciju, značaj i
podjelu podjelu
prehrambene prehrambene
tehnologije tehnologije
II Životne namirnice i osnovni sastojci
- Definiše životne - Razlikuje gradivnu,
namirnice i njihovu energetsku i
podjelu zaštitnu ulogu
- Objašnjva ulogu hranljivih sastojaka
životnih namirnica - Razlikuje
u ishrani namirnice biljnog i
- Poznaje osnovne životinjskog
hranljive materije, porijekla
podjelu i izvore - Razlikuje dnevne
- Upoznaje principe potrebe hrane
pravilne ishrane muškarca i žene
- Poznaje ishranu - Analizira biološku
pojedinih ulogu ugljenih
kategorija zdravih hidrata, masti i
ljudi bjelančevina u - Koristi: skice,
- Nabraja osnovne organizmu fotografije,
funkcije mineralnih - Vrši podjelu nutricionističke
materija u vitamina i analizira - Razvija analitičko tabele, vodiče za
organizmu njihov značaj u mišljenje ishranu
- Upoznaje bolesti ishrani
nepravilne ishrane - Uočava potrebe
- - navodi najčešća čovjeka za
trovanja izazvana vitaminima i - Usvaja uzročnu
hranom posljedice povezanost ishrane
nedostataka i zdravlja
vitamina po - Film:
zdravlje - Bolesti nepravilne
- Razlikuje ishrane
mikroelemente i
makroelemente
- Izračunava
energetsku
vrijednost
pojedinih
namirnica
- Predlaže primjer
jelovnika koji
zadovoljava
principe pravilne
ishrane
- Upoređuje
karakteristike
153
Formativni ciljevi
ishrane pojedinih
kategorija zdravih
ljudi
- - komentariše
ishranu
srednjoškolaca
III Pomoćne materije u prehrambenoj industriji
- Upoznaje pomoćne - Uočava značaj
sirovine koje se pomoćnih sirovina
koriste u u prehrambenoj
prehrambenoj industriji
industriji - Analizira
- Razumije značaj i rastvorljivost
objašnjava šećera
upotrebu: - Obrazlaže značaj
zaslađivača, upotrebe kuhinjske
skroba, kuhinjske soli u
soli, pekarskog prehrambenoj
kvasca, začina, industriji i navodi
kafe, kakaoa, oblike nalaženja u
arome prirodi - Koristi: fotografije
- Uočava značaj pomoćnih sirovina
- Razvija
pekarskog kvasca u raznih proizvođača,
odgovornost u
proizvodnji uzorke zaslađivača,
donošenju odluka
pekarskih sredstava za
proizvoda narastanje
- Analizira dejstvo
povećane
temperature na
kvasne ćelije
- Interpretira pojam
začina i uočava
značaj njihove
upotrebe
- Vrši podjelu aroma
i nabraja najčešće
korišćene
aromatične
materije
IV Aditivi
- Definiše pojam i - Vrši podjelu aditiva - Stiče samostalnost
podjelu aditiva prema namjeni u radu
- Objašnjava - Prema Pravilniku o - Koristi pravilnik o
označavanje kvalitetu primjeni aditiva u
aditiva na razvrstava aditive prehrambenoj
proizvođačkim - Razlikuje industriji
specifikacijama opravdanu i
- Razumije svrhu i neopravdanu - Koristi uzorke
objašnjava upotrebu aditiva aditiva
upotrebu: - Shvata značaj
konzervanasa, upotrebe propisane
154
Formativni ciljevi
antioksidanasa, količine aditiva
kiselina, - Analizira
emulgatora, djelovanje
zgušnjivača, konzervanasa i
stabilizatora, nabraja najčešće
humektanata, korišćene u
sredstava za prehrambenoj
želiranje industriji
- Upoznaje zakonske - Interpretira pojam
norme o upotrebi antioksidanasa i
aditiva objašnjava njihovo
djelovanje vezano
za procese u
mastima, voću i
povrću
- Analizira ulogu
emulgatora i
nabraja najviše
korišćene
- Analizira
mehanizam
djelovanja
sredstava za
narastanje tijesta
V Pesticidi
- Definiše pojam - Vrši podjelu
pesticida pesticida prema
- Objašnjava karencu namjeni
i tolerancu - Ističe značaj
- Poznaje vrste korišćenja Referat:
- Razvija ekološku
pesticida i način dozvoljene količine
svijest
njihove primjene pesticida - Vještačka đubriva
- - predlaže mjere
zaštite životne
sredine od
pesticida
VI Ambalaža
- Definiše pojam i - Analizira funkciju - Navikava se na - Koristi uzorke
funkciju ambalaže ambalaže urednost i brigu o različitih
- Poznaje ambalažne - Razlikuje ambalažu radnom prostoru ambalažnih
materijale prema materijalu materijala
- Objašnjava opšte za izradu, namjeni,
karakteristike i prirodi proizvoda Referat:
značaj u koji se pakuje
prehrambenoj - Ističe nedostatke - Staklena ambalaža
industriji: bijelog i metalne ambalaže i
crnog, aliminijuma prednosti staklene
i aluminijum- ambalaže
ambalaže, stakla - Shvata značaj
- Nabraja najčešće jedinstvenog
korišćene plastične međunarodnog EAN
155
Formativni ciljevi
mase za izradu sistema
ambalaže numerisanja
- Razumije EAN - Komentariše
sistem numerisanja problem
- - definiše zagađivanja
recikliranje čovjekove sredine
otpadne ambalaže kao posljedicu loših
postupaka sa
ambalažom
- Predlaže postupke
u zaštiti životne
sredine od otpadne
ambalaže
- Ukazuje na
mogućnost
recikliranja
otpadne ambalaže
kao zagađivača
životne sredine
VII Skladištenje
- Definiše pojam - Shvata značaj
skladišta čuvanja i
- Poznaje podjelu i skladištenja
vrste skladišta sirovina i namirnica
- Poznaje - Analizira uslove
karakteristike koji moraju biti
pojedinih vrsta obezbijeđeni
skladišta i tokom skladištenja
objašnjava rad: namirnica
silosa, podnih - Vrši podjelu
skladišta i skladišta prema
hladnjača namjeni
- Koristi šeme raznih
- Navodi skladišne - Ističe prednosti
tipova skladišta
štetočine skladištenja u
- Stiče radne navike
kontrolisanoj
Referat:
gasnoj atmosferi
- Uloga silosa
- Ističe prednosti
silosnog
skladištenja
- Uočava značaj
skladištenja
žitarica i zrnastog
industrijskog
materijala
- Predlaže načine
suzbijanja
štetočina u
skladištu
156
- M. Rosić, I. Anđelković I G. Rosić: Osnovni principi nutricionizma i dijetetike,
Medicinski fakultet Univerziteta u Kragujevcu, 1998.
- S. Cvejanov i saradnici: Prehrambena tehnologija za II razred srednje škole, ZUNS
Beograd, 2002.

sredstvima, grafoskopom i dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima i
šemama.


- diplomirani inženjer prehrambene tehnologije, diplomirani inženjer tehnologije –
prehrambreno inženjerstvo.
Znanja
Predmet Znanja
- Ugljeni hidrati, proteini,
- Životne namirnice i osnovni
- Hemija lipidi
sastojci
- Podjela životnih namirnica
- Pomoćne sirovine u - Ispitivanje pomoćnih
- Praktična nastava
prehrambenoj industriji sirovina i aditiva
- Korišćenje fosfata u - Neorganska hemijska - Tehnologija fosforne
prehrambenoj industriji tehnologija kiseline
157
1.4.6. MIKROBIOLOGIJA
1. Naziv predmeta: MIKROBIOLOGIJA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III 72 72
IV
Ukupno 72 72

- Upoznaju osnovne pojmove iz mikrobiologije;
- Upoznaju se sa značajem mikroorganizama u prehrambenoj industriji;
- Stiču znanja o korisnim i štetnim mikroorganizmima;
- Stiču znanja o metodama uništavanja mikroorganizama;
- Stiču znanja o značaju mikrobiološke kontrole proizvodnje, mikrobiološkim
normama i higijenskoj ispravnosti;
- Stiču rutinu u radu sa mikroskopom;
- Upoznaju postupak sterilizacije laboratorijskog pribora;
- Razvijaju ekološku svijest;
- Ovladavaju stručnom terminologijom.
158
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Uvod
- Definiše predmet - Uočava brzi razvoj Referat:
izučavanja mikrobiologije kao - Naučnici –
mikrobiologije nauke istraživači značajni
- Navodi značaj i - Navodi primjere za razvoj
podjelu primjene mikrobiologije
mikrobiologije mikrobiologije u (Levenhuk, Paster,
- Opisuje istorijat i poljoprivredi, Koh, Mečnikov,
razvoj prehrambenoj Ivanovski,
mikrobiologije industriji, medicini Vinogradski i dr.)
i dr.
Osnovne karakteristike živih bića
- Poznaje strukturnu - Uočava sličnosti i - Razumije odnos - Šematski prikazuje
građu ćelije razlike u građi čovjeka i prirode izgled strukturne
- Navodi hemijski prokariotskih i građe prokariotske
sastav ćelija eukariotskih ćelija i eukariotske ćelije
mikroorganizama - Razlikuje hemijski
- Objašnjava sastav ćelija
osnovne životne mikroorganizama
funkcije gradivnih - Uočava međusobnu
jedinica ćelije povezanost
strukturne građe
ćelije i osnovnih
životnih funkcija
ćelije
Morfologija mikroorganizama (MO)
- Poznaje morfološke - Razlikuje oblike - Razvija pozitivan - Šematski
karakteristike bakterija stav prema novim prikazuje izgled
bakterija (oblik, (okruglaste, saznanjima okruglastih,
građu, veličinu i štapićaste, štapićastih i
kretanje bakterija) izvijene) izvijenih bakterija
- Definiše - Uočava red,
bakterijske veličine, dužine i
kapsule, spore i prečnike bakterije Vježba:
oblike porasta - Analizira građu - Rukovanje
bakterija bakterija mikroskopom i
- Opisuje opšte - Razlikuje aktivno i priprema nativnih i
karakteristike i pasivno kretanje fiksiranih preparata
morfologiju gljiva bakterija
(plijesni i kvasca) - Interpretira
kretanje bakterija
pomoću flagela
- Uočava značaj
bakterijskih
kapsula i spora u
prehrambenoj
industriji
- Razlikuje kolonije i
druge oblike
159
Formativni ciljevi
porasta bakterija
- Analizira opšte
karakteristike
gljiva
- Razlikuje
morfologiju plijesni
od morfologije
kvasca
Uticaj spoljašnjih činilaca na MO (ekologija MO)
- Opisuje uticaj - Uočava uticaj vode - Razvija analitičko
fizičkih činilaca na na razvoj i životnu mišljenje
mikroorganizme aktivnost MO Referat:
(voda, - Interpretira - Uloga
temperatura, praktičan značaj pasterizacije i
osmotski pritisak, isušivanja u - Razvija pozitivan sterilizacije u
svjetlost, zračenje konzervisanju stav prema novim mljekarskoj
i ultrazvuk) namirnica saznanjima industriji
- Uočava uticaj - Konzervi-ranje
- Poznaje uticaj temperature na - Razvija pozitivnu namirnica
hemijskih činilaca mogućnost razvoja orjentaciju prema primjenom fizičkih
na mikroorganizme MO zanimanju faktora
(ph, molekulski - Razlikuje
kiseonik, hemijska minimalnu,
jedinjenja: optimalnu i
neorganske maksimalnu
kiseline, organske temperaturu u
kiseline, baze, soli, životu MO i izvodi
oksidaciona podjelu MO u
sredstva, alkoholi, odnosu na
fenoli, sapuni, temperature
deterdženti, - Razlikuje postupke
sulfonalidi, sterilizacije i
antibiotici i dr.) pasterizacije
- Poznaje i razlikuje - Analizira
uticaj bioloških djelovanje visoke
činilaca na MO temperature na MO
- Definiše - Razlikuje pojave
mutualizam, plazmalize i
sinergizam i plazmoptize ćelija
komensalizam MO
- Definiše antibiozu, - Analizira uticaj UV,
inhibiciju i X i radioaktivnih
parazitizam zraka na MO
- Analizira
djelovanje
ultrazvuka na
mikroorganizme
- Analizira uticaj
reakcije sredine
(ph) na
mikroorganizme
160
Formativni ciljevi
- Razlikuje obligatno
aerobne, obligatno
anaerobne,
fakultativno
anaerobne i
mikroaerofilne
mikroorganizme
- Analizira
stimulativno,
mikrobiostatično i
mikrobicidno
djelovanje
hemijskih
jedinjenja na MO
- Analizira
djelovanje
neorganskih i
organskih kiselina
na MO
- Analizira
djelovanje baza,
soli i oksidacionih
sredstava na MO
- Analizira
djelovanje
alkohola, fenola,
sapuna i
deterdženta na MO
- Interpretira
djelovanje
antibiotika na
mikroorganizme
- Upoređuje
djelovanje
različitih hemijskih
činilaca na MO
- Razlikuje
indiferentni odnos
MO, simbiozu i
antibiozu
- Razlikuje pojave
mutualizma,
sinergizma i
komensalizma MO u
prirodi
- Uspostavlja vezu
između biotičkih
činilaca i
tehnologije mlijeka
Fiziologija mikroorganizama
- Definiše - Razlikuje - Razvija moć Referat:
161
Formativni ciljevi
metabolizam anabolizam i zapažanja - Fermenti-sani
- Objašnjava ulogu katabolizam mliječni proizvodi
(značaj) fermenata - Interpretira značaj - Razvija analitičko - Uticaj temperature
- Navodi mehanizme i djelovanje mišljenje na razmnožavanje i
djelovanja fermenata uticaj hlađenja na
fermenata - Izražava uticaj zaustavljanje
- Poznaje procese temperature, ph i procesa
ishrane aktivatora na razmnožavanja
mikroorganizama djelovanje mikro-organizama
(sastav hrane za fermenata
MO tj. Hranljive - Analizira sastav Vježba:
podloge i načine hrane za MO - Zasijavanja tečnih i
uzimanja hrane) - Uspostavlja vezu čvrstih hranljivih
- Poznaje anaerobno između vrsta MO i podloga
i aerobno disanje hranljivosti
mikroorganizama podloga
- Objašnjava - Razlikuje
razmnožavanje fototrofne,
bakterija, plijesni i hemotrofne,
kvasca heterotrofne MO
- Definiše - Razlikuje procese
promjenljivost MO osmoze, difuzije i
(modifikacije, aktivnog transporta
mutacije) - Analizira procese
disanja MO
- Razlikuje
anaerobno i
aerobno disanje MO
- Razlikuje načine
razmnožavanja
bakterija, plijesni i
kvasca
- Analizira krivu
rasta populacije
MO
- Razlikuje
modifikacije i
mutacije
- Uočava praktičnu
primjenu
mutagenih MO
Klasifikacija MO
- Poznaje - Analizira osobine - Povezuje teorijska - Uraditi šematsku
klasifikaciju MO koji su korisni u saznanja sa klasifikaciju
bakterija prehrambenoj praktičnim radom bakterija
- Navodi grupe industriji - Šematski prikazati
bakterija koje su - Upoređuje klasifikaciju
značajne za djelovanje plijesni
prehrambenu bakterija - Šematski prikazati
industriju mliječnog, klasifikaciju
- Poznaje sirćetnog i aceton – kvasaca
162
Formativni ciljevi
klasifikaciju buternog vrenja
plijesni i navodi - Razlikuje
vrste plijesni koje termofilne od
su značajne za psihrofilnih
prehrambenu bakterija
industriju - Razlikuje klase
- Poznaje plijesni
klasifikaciju - Klasifikuje
kvasaca i navodi (razvrstava)
kvasce koji su plijesni sa štetnom
značajni u i korisnom ulogom
prehrambenoj u prehrambenoj
industriji industriji i
poljoprivredi
- Razlikuje klase
kvasaca
- Upoređuje
djelovanje
sporogenih i
asporogenih
kvasaca i
interpretira njihovu
ulogu u
prehrambenoj
industriji
Mjesto i uloga mikroorganizama u prirodi
- Poznaje ulogu MO u - Interpretira ulogu - Razvija
kruženju materije MO u kruženju sistematičnost u
- Objašnjava ulogu materije radu
MO u atmosferi, - Upoređuje uloge
zemljištu, vodi kao MO u atmosferi,
i u životu biljnog i zemljištu i vodi
životinjskog svijeta - Interpretira ulogu
MO u životu biljaka
i životinjskog
svijeta
- Povezuje
djelovanje MO iz
prirode sa
prehrambenom
tehnologijom
Uloga MO u prehrambenoj industriji
- Poznaje primjenu - Uočava korisnu i Referat:
fermentacionih štetnu ulogu MO u - Primjena
procesa MO prehrambenoj fermentacionih
(vrenja) u industriji procesa u
prehrambenoj - Razlikuje prehrambenoj
industriji anaerobnu od industriji
- Poznaje primjenu aerobne - Alge
biosintetičkih fermentacije - Uviđa važnost - Zanatsko gajenje
procesa MO u - Upoređuje prirodnih nauka pečuraka
163
Formativni ciljevi
industriji mehanizme - Mikro-biološka
- Poznaje MO – alkoholne, kontrola namirnica
uzročnike kvarenja mliječne, buterne,
mlijeka i proizvoda sićetne i limunske Vježba:
od mlijeka fermentacije - Dokazuje hidrolizu
- Definiše patogene - Interpretira skroba na
MO važnost (ulogu) skrobnom agaru
- Navodi MO koji su biosintetičkih - Određuje dejstva
prouzrokovali procesa penicilina,
trovanja hranom - Uočava značaj i streptomici-na i
- Poznaje navodi primjere teramicina na
mikrobiološke primjene kulturu
norme higijenske biosintetičkih Staphlylococcus
ispravnosti procesa MO u aureus
namirnica poljoprivredi,
medicini,
prehrambenoj
industriji
- Interpretira
djelovanje MO koji
su izazvali kvarenje
mlijeka i mliječnih
proizvoda
- Analizira osnovne
karakteristike
patogenih MO
- Razlikuje vrste
imuniteta
- Razlikuje
intoksikaciju
hranom od
toksikoinfekcije
- Pravilno
primjenjuje
pravilnik o
mikrobiološkoj
kontroli namirnica

- Stojanović, M.: Mikrobiologija za III razred prehrambene škole, Zavod za

- Vježbe se izvode u mikrobiološkoj laboratoriji.

ocjena u svakom klasifikacionom periodu.
164
periodima.

- Nastavnik: Diplomirani inženjer tehnologije – smjer prehrambeno-tehnološko
inženjerstvo, diplomirani inženjer prehrambene tehnologije, diplomirani inženjer
poljoprivrede za animalne proizvode, diplomirani inženjer tehnologije – smjer
mikrobiološki procesi, diplomirani inženjer poljoprivredne prerade i kontrole
poljoprivrednih proizvoda.
Znanja
Predmet Znanja
- Osnovne karakteristike živih - Biologija - Strukturna građa ćelije;
bića osnovne životne funkcije
- Utucaj spoljašnjih činilaca na - Hemija - pH, T, P, O2, hemijska
MO jedinjenja; dezinfekcija
- Fiziologija i sistematizacija - Biohemija - Fermenti
mikroorganizama
165
2. ISPITNI KATALOZI
Tip ispita: Usmeno
Nastavnik/aktiv formuliše pojedina pitanja i sastavlja detaljan spisak ispitnih

pitanja na osnovu okvirnog spiska pitanja, datih u ispitnom katalogu.
Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti na
odgovarajući način – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih
tematskih oblasti.
Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta.
Usmeni ispit traje najviše 20 minuta.
Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na prijedlog ispitivača.
2.1. FIZIČKA HEMIJA
1. Agregatna stanja materija i međumolekulske sile.

2. Osnovni gasni zakoni.
3. Jednačina idealnog gasnog stanja (Klapejronova jednačina).
4. Daltonov zakon parcijalnih pritisaka.
5. Realno gasno stanje - Van Der Valsova jednačina.
6. Termodinamički sistemi.
7. Unutrašnja energija.
8. Prvi zakon termodinamike i rad pri promjeni zapremine.
9. Primjena prvog zakona termodinamike na izohorske, izotermske, izobarske i
adijabatske procese.
10. Molarne i specifične toplote - jednačine za količinu toplote.
11. Funkcije stanja i entalpija.
12. Promjena entalpije pri procesima rastvaranja i neutralizacije.
13. Hesov zakon.
14. Karnoov kružni ciklus i drugi princip termodinamike.
15. Entropija.
16. Svojstva materije u tečnom agregatnom stanju.
17. Napon pare i toplota isparavanja.
18. Svojstva materije u čvrstom agregatnom stanju - amorfno i kristalno stanje.
19. Kristalne strukture.
20. Brzina hemijske reakcije.
21. Uticaj temperature, koncentracije i katalizatora na brzinu reakcije.
22. Klasifikacija hemijskih reakcija (molekularnost i red reakcije).
23. Hemijska ravnoteža i zakon o dejstvu mase.
24. Konstanta ravnoteže izražena preko koncentracije i parcijalnih pritisaka.
25. Le Šatelijeov princip - uticaj primjene koncentracije, temperature i pritiska na
pomjeranje ravnoteže.
26. Rastvori (relativno učešće komponenti u rastvoru).
27. Rastvori gasova u tečnostima, rastvori čvrstih supstanci u tečnostima, krive
rastvorljivosti.
28. Napon pare rastvora i Raulov zakon.
29. Sniženje temperature mržnjenja i povišenje temperature ključanja.
30. Smješe dviju tečnosti - idealni sistemi.
31. Gibsovo pravilo faza.
32. Površinski napon.
33. Adsorpcija (fizička i hemijska).
34. Principi hromatografskog razdvajanja materije - adsorpcione i podeone
hromatografije.
35. Gasna i jonoizmjenjivačka hromatografija.
166
36. Prirodna radioaktivnost i osobine radioaktivnih zraka.
37. Atomsko jezgro - prirodni radioaktivni nizovi.
38. Izotopi i stabilnost jezgra.
39. Zakon radioaktivnog raspadanja.
40. Nuklearne reakcije.
41. Fuzija.
42. Fisija, nuklearni reaktor.
43. Refraktometrijska analiza, zakon prelamanja svjetlosti (apsolutni i relativni indeks
prelamanja, specifična i molarna refrakcija).
44. Princip refraktometrijskog određivanja.
45. Polarimetrijska analiza, polarizacija svjetlosti.
46. Optički aktivne supstance.
47. Polarimetar i primjena polarizacije.
48. Kolorimetrijska analiza.
49. Vizuelna kolorimetrija.
50. Fotoelektrični kolorimetar i primjena kolorimetrijskih metoda.
51. Spektri, spektar elektromagnetnih talasa.
52. Podjela spektra prema talasnoj dužini, izgledu i mehanizmu nastajanja.
53. Spektrohemijska analiza.
54. Plamena fotometrijsa i atomska apsorpciona spektrofotometrija.
55. Spektrofotometrija.
56. Hemijske i elektrohemijske reakcije.
57. Provodnici prve i druge vrste.
58. Električna provodljivost i konstanta posude.
59. Kolraušova modifikacija Vitstonovog mosta.
60. Molarna provodljivost.
61. Zakon o nezavisnom putovanju jona.
62. Pokretljivost jona.
63. Konduktometrijska titracija.
64. Teorija galvanskog elementa.
65. Danijelov element.
66. Nernstova jednačina.
67. Elektrohemijski niz elemenata.
68. Elektrode I vrste (vodonikova i staklena elektroda).
69. Elektrode II vrste (Kalomelova elektroda).
70. Redoks elektrode (Hinhidronova elektroda).
71. Vestonov standardni element.
72. Određivanje elektromotorne sile galvanskog elementa elektrodnog potencijala.
73. Korozija.
74. Faradejevi zakoni elektrolize, kulometri.
75. Kulometrijska titracija.
76. Polarizacija i napon razlaganja.
77. Nadnapon.
78. Zaštita metala od korozije.
79. Hemijski izvori struje - olovni akumulator.
167
2.2. TEHNOLOŠKE OPERACIJE I UREĐAJI
1. Nabrojati osnovne karakteristike fluida.

2. Objasniti režime kretanja fluida.
3. Objasniti jednačinu kontinuiteta.
4. Objasniti Bernulijevu jednačinu.
5. Objasniti hidraulični i pneumatski transport.
6. Objasniti princip rada uređaja za transport tečnosti.
7. Objasniti princip rada uređaja za transport gasova.
8. Objasniti operaciju transporta čvrstog materijala.
9. Objasniti princip rada uređaja za transport čvrstog materijala.
10. Uporediti sabirni i rasturni pneumatski transport.
11. Objasniti operaciju sitnjenja čvrstog materijala.
12. Objasniti značaj operacije sitnjenja u industriji.
13. Objasniti princip rada uređaja za grubo i srednje sitnjenje.
14. Objasniti princip rada uređaja za fino sitnjenje.
15. Objasniti operaciju prosijavanja i njen značaj u industriji.
16. Objasniti princip rada sita.
17. Objasniti operaciju miješanja tečnosti.
18. Objasniti značaj operacije miješanja u industriji.
19. Objasniti princip rada mješalica za tečnost.
20. Nabrojati tipove heterogenih sistema i načine njihovog razdvajanja.
21. Objasniti operaciju taloženja i njen značaj u industriji.
22. Objasniti operaciju filtriranja i njen značaj u industriji.
23. Objasniti princip rada filtera.
24. Objasniti operaciju centrifugiranja i njen značaj u industriji.
25. Objasniti princip rada uređaja za centrifugiranje.
26. Definisati pojmove temperature i toplote.
27. Nabrojati izvore i nosioce toplote.
28. Objasniti načine prenosa toplote.
29. Objasniti operaciju razmjene toplote.
30. Objasniti značaj razmjene toplote u industriji.
31. Objasniti princip rada razmjenjivača toplote koji se koriste za grijanje fluida.
32. Objasniti princip rada razmjenjivača toplote koji se koriste za hlađenje fluida.
33. Objasniti operaciju hlađenja.
34. Objasniti značaj operacije hlađenja u industriji.
35. Objasniti princip rada hladnjaka.
36. Objasniti operaciju ukuvavanja.
37. Objasniti značaj operacije ukuvavanja u industriji.
38. Objasniti princip rada otvorenih ukuvača.
39. Objasniti princip rada zatvorenih ukuvača.
40. Objasniti operaciju višestepenog ukuvavanja i njen značaj.
41. Objasniti operaciju destilacije.
42. Objasniti značaj operacije destilacije u industriji.
43. Objasniti princip rada uređaja za destilaciju pod atmosferskim pritiskom.
44. Objasniti princip rada uređaja za destilaciju pod vakuumom.
45. Objasniti operaciju višestepene destilacije i njen značaj.
46. Objasniti operaciju rektifikacije.
47. Objasniti značaj operacije rektifikacije u industriji.
48. Objasniti princip rada diskontinualnih uređaja za rektifikaciju.
49. Objasniti princip rada kontinualnih uređaja za rektifikaciju.
50. Definisati pojam difuzije i vrste difuzije.
51. Definisati apsolutnu i relativnu vlažnost vazduha.
52. Objasniti značaj kondicioniranja vazduha u industriji.
168
53. Objasniti princip rada kondicionera.
54. Objasniti operaciju sušenja.
55. Objasniti značaj operacije sušenja u industriji.
56. Objasniti princip rada sušnica koje se koriste za sušenje čvrstog materijala.
57. Objasniti princip rada sušnica koje se koriste za sušenje tečnog materijala.
58. Objasniti princip rada sušnica koje se koriste za sušenje tjestastog materijala.
59. Definisati rastvorljivost i objasniti dijagram rastvorljivosti.
60. Objasniti operaciju kristalizacije.
61. Objasniti značaj operacije kristalizacije u industriji.
62. Objasniti princip rada uređaja za kristalizaciju.
63. Objasniti operaciju ekstrakcije.
64. Objasniti značaj operacije ekstrakcije u industriji.
65. Objasniti princip rada uređaja za ekstrakciju.
66. Objasniti operaciju apsorpcije.
67. Objasniti značaj operacije apsorpcije u industriji.
68. Objasniti princip rada uređaja za apsorpciju.
69. Objasniti operaciju adsorpcije.
70. Objasniti značaj operacije adsorpcije u industriji.
71. Objasniti princip rada uređaja za adsorpciju.
169
2.3. STRUČNI RAD
OKVIRNI SPISAK TEMA ZA STRUČNI RAD
1. Dobijanje boja.
2. Dobijanje ulja presovanjem.
3. Rafinacija sirovog ulja.
4. Dobijanje sapuna.
5. Dobijanje deterdženta.
6. Prerada plastičnih masa.
7. Dobijanje hartije.
8. Dobijanje voćnih prerađevina.
9. Dobijanje lozove rakije.
10. Dobijanje vina.
11. Dobijanje piva.
12. Prerada mlijeka.
13. Dobijanje mlijeka.
14. Dobijanje jogurta.
15. Dobijanje sladoleda.
16. Dobijanje sira.
Kandidat za praktični dio stručnog ispita priprema seminarski ili projektni zadatak.
Sadržaj ispitnih zadataka određen je okvirnim spiskom zadataka ili njihovom
kombinacijom, datih u ispitnom katalogu. Nastavnici/aktivi definišu konkretne,
pojedinačne zadatke, koji treba da su ujednačeni po težini za sve kandidate,
usaglašeni između nastavnika stručno- teorijskih predmeta i praktične nastave.
Sastavni dio praktičnog dijela stručnog ispita je odbrana urađenog zadatka.
Kandidat radi zadatak samostalno, u toku školske godine u kojoj završava razred.
Ispitni odbor propisuje početak, završetak i rok predaje radova.
Ispitni odbor priprema kriterijume za ocjenjivanje. U sljedećoj tabeli daje se

prijedlog za udio pojedinih elemenata pri izradi zadataka u konačnoj ocjeni:
Oblast ocjenjivanja Udio

Plan obrade teme ∼20%
Izbor i upotreba odgovarajućih
∼10%
metoda rada
Analiza, interpretacija i
∼40%
vrednovanje rezultata
Predstavljanje problema ∼20%
Usmena odbrana ∼10%
Ukupno 100%
Za učenike je preporučena literatura i drugi izvori objavljena u katalogu znanja i

godišnjem planu rada nastavnika.
170
3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA I OCJENJIVANJA UCENIKA
Predmet Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja
Tehničko crtanje sa mašinskim - usmeno
elementima - pismeno
- vježbe - grafički rad
Opšta i neorganska hemija - usmeno
- pismeno
Elektrotehnika - usmeno
Preduzetništvo - usmeno
Organska hemija - usmeno, pismeno
- vježbe
Tehnološke operacije i uređaji - usmeno
- vježbe
Fizička hemija - usmeno, pismeno
- vježbe
Neorganska hemijska tehnologija - usmeno
- pismeno
Organska hemijska tehnologija - usmeno
- pismeno
Analitička hemija - usmeno
- pismeno
Automatska kontrola procesa - usmeno, pismeno
- vježbe
Praktična nastava - dnevnik rada prakse; prakticni radovi koji se rade u
toku casova; odbrana zadataka ili radova; usmeno.
Hemijski račun - usmeno
- pismeno
Biohemija - usmeno
- pismeno
Mikrobiologija - usmeno
Tehnologija premaznih sredstava - usmeno
Prehrambrena tehnologija - usmeno
Ekologija - usmeno
4. USLOVI ZA ZAVRŠETAK OBRAZOVANJA

Za završetak srednjeg stručnog obrazovanja u četvorogodišnjem trajanju potrebno
je završiti zadnju godinu obrazovanja sa pozitivnim ocjenama iz svih predmeta,
odraditi sve slobodne aktivnosti, završiti obaveze iz praktičnog obrazovanja u
procesu rada i stručni ispit.
Četvorogodisnja stručna škola završava se polaganjem stručnog ispita. Stručni ispit
(za hemijsko-tehnološkog tehničara) se sastoji iz: pismenog ispita iz Maternjeg
jezika i književnosti, pismenog ispita iz Matematike ili stranog jezika, usmenog
ispita iz stručno-teorijskog predmeta i stručnog rada sa odbranom.
O tipu ispita iz Maternjeg jezika i književnosti i Matematike ili stranog jezika,
odluku donosi nadležni Savjet odnosno Zavod.
Kao stručno-teorijski predmet na stručnom ispitu učenici mogu odabrati Fizičku
hemiju ili Tehnološke operacije i uređaje.
Zadaci za stručni rad treba da budu približno iste težine za sve učenike. Sastavlja
ih Stručni aktiv. Težina i složenost zadataka, odnosno tema za stručni rad treba da
bude donesena i usaglašena između nastavnika stručno-teorijskih predmeta i
praktične nastave.
171
Stručni rad rade učenici u toku završnog razreda. Ispitni odbor, pored ostalog,
određuje početak, završetak i rok predaje zadatka, vrijeme za izradu rada u školi,
vrijeme za konsultacije sa nastavnikom. Odbrana se obavlja prema rasporedu za
sprovođenje stručnog ispita.
Kriterijum za ocjenjivanje stručnog rada može biti:
- plan obrade teme - 20%,
- odabir i upotreba odgovarajućih metoda rada - 10%,
- analiza, interpretacija i vrednovanje procesa ili podataka - 40%,
- prezentovanje obrađene teme ili problema u jezički (pismeno) odgovarajucem
obliku - 10% i
- odbrana - 20%.
Djelovi stručnog ispita koje je učenik položio priznaju mu se u sljedećem roku.
5. NAČIN PRILAGOÐAVANJA PROGRAMA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA

Za učenike sa smetnjama u razvoju obrazovni programi se izvode:
- prilagođavanjem uslova izvođenja uz dodatnu stručnu pomoc (dva izvođača
programa, manje grupe), u skladu sa Zakonom o usmjeravanju djece sa posebnim
potrebama. Škola treba da uradi individualni plan (u roku od 30 dana) na osnovu
važećeg, uzimajući u obzir stav da učenici treba da postignu iste standarde
znanja u svim predmetima.
- prilagođavanjem programa tako da se određeni sadržaji zamjenjuju njihovim
ekvivalentima, koji omogućavaju dostizanje istog profesionalnog standarda,
odnosno profesionalnih kompetencija.
- Obrazovanje za učenike sa smetnjama u razvoju može se produžiti najviše za
jednu godinu.
6. NAČIN PRILAGOÐAVANJA PROGRAMA ZA OBRAZOVANJE ODRASLIH

Da bi potrebama obrazovanja odraslih prilagodili obrazovni program pripremljen za
stručno obrazovanje mladih, neophodno je:
- iz nastavnog plana izbrisati predmet Fizičko vaspitanje kao i slobodne aktivnosti,
koji time prestaju biti uslov za završetak obrazovanja. Škola je obavezna da
odraslima ponudi školske aktivnosti kojima se oni mogu priključiti po sopstvenoj
želji;
- škola je dužna da uradi prilagođen program praktičnog obrazovanja s obzirom na
poslove i zadatke koje obavlja učesnik obrazovanja;
- Provjeravanje znanja sprovodi se putem ispita, pri čemu se uzimaju u obzir načini
provjeravanja znanja (usmeno, pismeno, vježbe, praktični radovi), određeni
obrazovnim programom.
7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA

Predmet Izvođač Stručna sprema
Tehničko crtanje sa Nastavnik - Dipl.inženjer(mašinstva, metalurgije i
mašinskim elementima tehnologije).
Opšta i neorganska hemija Nastavnik - Dipl. inženjer(organske, neorganske i
hemijske)tehnologije, profesor
hemije, dipl. Inž. hemijskog
inženjerstva.
Analitička hemija Nastavnik - Dipl. inženjer(organske, neorganske i
hemije,dipl. Inž. hemijskog
inženjerstva.
172
Predmet Izvođač Stručna sprema
Elektrotehnika Nastavnik - Dipl.inženjer elektrtehnike, profesor
elektrotehnike, profesor fizike.
Preduzetništvo Nastavnik - Dipl.inženjer elektrtehnike, profesor
elektrotehnike, profesor fizike.
Organska hemija Nastavnik - Dipl. inženjer(organske, neorganske i
Saradnik hemijske)tehnologije, profesor
hemije.
- Hemijsko-tehnološki tehničar,
hemijski laborant.
Tehnološke operacije i Nastavnik - Dipl. inženjer(organske, neorganske i
uređaji Saradnik hemijske)tehnologije.
hemijski laborant.
Fizička hemija Nastavnik - Dipl. inženjer( neorganske i
hemije,diplomirani fiziko-hemičar.
hemijski laborant.
Neorganska hemijska Nastavnik - Dipl. inženjer( neorganske i
tehnologija hemijske)tehnologije.
Organska hemijska Nastavnik - Dipl. inženjer(organske, neorganske i
tehnologija hemijske)tehnologije.
Automatska kontrola Nastavnik - Dipl. inženjer(tehnologije, mašinstva,
procesa elektrotehnike).
Praktična nastava Nastavnik - Dipl. Inženjer(organske, neorganske i
hemije.
- -Stručni saradnik: Hemijsko-
tehnološki tehničar, hemijski
laborant.
Hemijski račun Nastavnik - Dipl. inženjer(neorganske i
hemije,dipl. fiziko-hemičar.
Ekologija Nastavnik - Profesor biologije, diplomirani biolog.
Biohemija Nastavnik - Dipl. inženjer(organske, neorganske i
hemijske) tehnologije, profesor
hemije.
Mikrobiologija Nastavnik - Dipl.inž. tehnologije(smjer
prehrambreno-tehnološko
inženjerstvo, smjer mikrobiološki
procesi),dipl.inž.prehrambrene
tehnologije, dipl. inž. poljoprivrede
za animalne proizvode, dipl.inž.
poljoprivredne prerade i kontrole
poljoprivrednih proizvoda.
Tehnologija premaznih Nastavnik - Dipl. inženjer(organske, neorganske i
sredstava hemijske)tehnologije.
Prehrambrena tehnologija Nastavnik - Dipl.inž.prehrambrene tehnologije,
dipl.inž.tehnologije-prehrambreno
inženjerstvo
173
8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOÐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA
Obrazovni program se izvodi u školskom obliku.
8.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE

Broj časova kod
kojih se
Redni Ukupno
Naziv premeta Razred Vrste nastave odjeljenje dijeli
broj časova
u grupe do 12
učenika
T V V(P)
1. Tehničko crtanje
sa mašinskim I 72 48 24
elementima
2. Opšta i
neorganska I 140 140
hemija
3. Elektrotehnika II 36 36
4. Organska hemija II 210 105 105
5. Analitička hemija II 72 72
6. Preduzetništvo III 72 72
7. III 144 72 72
Fizička hemija
IV 132 66 66
8. Automatska
IV 66 58
kontrola proizvoda 8
9.
Tehnološke III 144 72
72
operacije i uređaji 66
IV 132 66
10. Organska hemijska
IV 99 99
tehnologija
11. Neorganska
hemijska III 108 108
tehnologija
12. Hemijski račun I 72 72
13. Ekologija II 72 66 6
14. Biohemija IV 66 66
15. Mikrobiologija III 72 72
16. Tehnologija
premaznih IV 66 58 8
sredstava
17. Prehrambrena
IV 72 72
tehnologija
18. I 108 108
II 144 144
Praktična nastava
III 144 144
IV 144 144
9. SLOBODNE AKTIVNOSTI
Slobodne aktivnosti učenika sastavni su dio nastavnog plana i obrazovnog programa.
Koncepcija slobodnih aktivnosti zasniva se na tome da doprinose kako rekreaciji i
opštekulturnom uzdizanju učenika, tako i upotpunjavanju stručnog znanja.
Slobodne aktivnosti sadrže obavezne i sadržaje po izboru učenika.
174
Program slobodnih aktivnosti priprema škola, polazeći od utvrđenog broja časova u
nastavnom planu. Program slobodnih aktivnosti sastavni je dio godišnjeg plana rada
škole i to:
Obavezni sadržaji vezani za opšteobrazovno područje:
- dani sporta,
- ekološke aktivnosti,
- filmske, pozorišne, muzičke predstave i likovne izložbe,
- posjeta istorijskim spomenicima, muzejima, sajmu knjiga i dr.
Obavezni sadržaji vezani za stručno-teorijsko područje:
- posjete institucijama i preduzećima koja su stručno vezana s obrazovnim
programom koji se realizuje,
- posjete sajmovima informatike, tehnike i nastavne tehnologije,
- učešće na stručnim predavanjima i takmičenjima u poznavanju određenih oblasti.
Sadržaji po izboru učenika:
- učešće u raznim sekcijama (sportska, dramska, literarna, muzička, likovna,
informatička, prva pomoć, saobraćajni propisi, tehnički i Internet klub i dr.),
- socijalni rad učenika,
- organizovanje dopunske i dodatne nastave i dr.
Uspješnost učenika na slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su učenici
obavezni da realizuju sadržaje slobodnih aktivnosti jer je to uslov za napredovanje
u viši razred, kao i za završetak obrazovnog programa.
10. PROFESIONALNA PRAKSA

Učenici I i II razreda obavljaju profesionalnu praksu nakon završetka nastavne
godine, u skladu s nastavnim planom.
Profesionalna praksa izvodi se u odgovarajućim preduzećima ili objektima škole.

Za izradu programa profesionalne prakse i njenu realizaciju zadužena je škola.
Program profesionalne prakse mora biti u korelaciji sa programom stručno-
teorijskih predmeta.
O realizaciji programa profesionalne prakse učenik je obavezan da vodi dnevnik
profesionalne prakse u koji upisuje sadržaje rada po danima, uz priložene skice,
šeme ili neke druge elemente tehnološko-tehničke dokumentacije.
Dnevnik profesinalne prakse potpisuje lice zaduženo za realizaciju programa.
Podatke o profesionalnoj praksi (ime i prezime učenika, mjesto i vrijeme
izvođenja) evidentiraju se u posebnim rubrikama u odjeljenskim knjigama.
Profesionalna praksa se ne ocjenjuje, ali je uslov za završetak razreda.
175

4-11 Hemijsko-Tehnoloski Tehnicar

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

4-11 Hemijsko-Tehnoloski Tehnicar

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

4-11 Hemijsko-Tehnoloski Tehnicar

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

OBRAZOVNI PROGRAM

OPŠTI DIO .................................................................................................. 3

1.Naziv programa: HEMIJSKO - TEHNOLOŠKI TEHNIČAR

3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa

4. Uslovi za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih

7. Nivo obrazovanja koje se stiče

1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI

1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST

1.2.1. OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA

1. Naziv predmeta: OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

3. Opšti ciljevi nastave

III grupa periodnog sistema elemenata

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

1. Naziv predmeta: TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

3. Opšti ciljevi nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

1. Naziv predmeta: ANALITIČKA HEMIJA

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

3. Opšti ciljevi nastave

- Pojam, podjela i - Interpretira značaj - Razvija analitičko

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

1. Naziv predmeta: ORGANSKA HEMIJA

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Vježbe- odjeljenje se dijele na grupe do 12 učenika

3. Opšti ciljevi nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

1. Naziv predmeta: ELEKTROTEHNIKA

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

3. Opšti ciljevi nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

Osnovni pojmovi i veličine Fizika Poznavanja građe atoma

Jednosmjerna struja Elektrotehnika Mjerenje i računanje

Elektrostatika Hemija Poznavanje dielektričnih i

1. Naziv predmeta: PREDUZETNIŠTVO

2. Broj časova prema godinama obrazovanja i vrstama nastave

3. Opšti ciljevi nastave

Organizaciona - Pronalazi sličnosti i

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

1.Naziv premeta: FIZIČKA HEMIJA

2.Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave