Professional Documents
Culture Documents
كتاب تمارين محلولة في الأعداد المركبة
كتاب تمارين محلولة في الأعداد المركبة
$E> 2009
ر
ت6
( ) إاد ا
ذ
اب
را
2009 !"
م$ (
ط5 ) : 1 ا
P (z ) = ( z − 1 − i )( z 2 − 2 z + 4 ) : () )ود+ آP ( z )
. P ( z ) = 0 :
د0 اc
! ا-. /)
. z 2 = 1 − i 3 وz1 = 1 + i : 23
. - ا/67 ا8$ z 2 وz1 5 اآ-أ
z1
. - ا/67 ا9: ا! ي/67 ا8$ 5 اآ-ب
z2
. sin 7 π وcos 7 π > /6 ?
3@ ا اA ا-=ـ
12 12
n
z
.
) 1 د0
ن ا6 (E n 9C ّ . -0 ? دn -أ
z2
z 456
. 1 د0 اC 5G) ا-ب
z
2
: /Eا
: P ( z ) = 0
د0 ا/)
( z − 1 − i )( z 2 − 2 z + 4 ) = 0 H.
6 P ( z ) = 0
z 2 − 2 z + 4 = 0 أوz − 1 − i = 0 : IA>و
z = 1 + i : 8$ /KE z − 1 − i = 0 :
واةG> ا
: z 2 − 2 z + 4 = 0
د0 ا/)
( )2
. ∆ = −12 = 12 i 2 = 2i 3 :
د ه0 اMN هO>
ه. >آ >ا$) / "
د0 اMNن هP. 5
-) ه
دO
أن ا
z ′′ = 1 − i 3 َوz ′ = 1 + i 3
: -
ل ه$) :S: / " P ( z ) = 0
د0 ا: إذن
. z 2 = 1 − i 3 وz1 = 1 + i ، z 0 = 1 + i
: - ا/67 ا8$ z1
آ-أ
-1-
2 2 4
(
z1 = 1 + i = 2 2 + 2 i = 2 cos π + i sin π = 2 e 4
4
) iπ
( ( ) ( )) −i
π
z 2 = 1 − i 3 = 2 1 − 3 i = 2 cos − π + i sin − π = 2 e 3
2 2 3 3
z
: ا! ي/67 ا8$ 1
آ-ب
z2
z1 1 + i 1 + i 3 1 − 3 1+ 3
= × = + i
z2 1 − i 3 1 + i 3 4 4
z
: - ا/67 ا8$ 1
آ
z2
iπ
2 i π4 iπ i 7π
( eiθ × eiθ′ = ei (θ + θ ′) )
z1 2e 4 3 = 2 e 12
= = e × e
z2 −i π 2 2
2e 3
: sin 7 π وcos 7 π > /6 ?
3
ج ا اA ا-=ـ
12 12
z1 1 − 3 1+ 3 z i 7π
= + i :
A و1 = 2 e 12 :
A
z2 4 4 z2 2
2
2 ( 12 12
)
cos 7 π + i sin 7 π = 1 − 3 + 1+ 3 i : IA>و
4 4
cos 7 π = 2 − 6 2
cos 7 π = 1 − 3
12 4 2 12 4 : !
X
و
: إذن
sin 7 π = 2 + 6 2
sin 7 π = 1+ 3
12 4 2 12 4
n
z
:
) 1 د0
ن ا6 (E n 9C 0" -أ
z2
n n
7n π = k π : أيarg z1 = k π : M
A0> -) z1
12 z z
2 2
n = 12 × k : -
و7n = 12k : IA>و
7
-2-
[ إذا آ
ن.
إذا و0 ? داk ′ د0
ن ا6 ) n = 12k ′ : ! k = k ′ 2Z
و
7
. ( 7 د0$
\
3> k د0ا
z1 n
′ ′
. k ∈ n () n = 12k H.
6 -) : إذن
z2
π z 456
z1 2 i 712
= e :
A : 1 د0 اC
بG) -ب
z2 2 z2
z1 456 2 456 i 7×12 456 π
= e = 2 456 e 266 π i
2
z2 2
: IA>و
=
2
( )
456 228
= 1
2 2
2009 !"
م$ (
ط4 ) : 2 ا
. z 2 − 2 z + 4 = 0 :
د0 اc >!
ااد اآ-. /) -أ
.
د0 اMN ه-$) z 2 وz1 -G
. - ا/67 ا8$ z 2 وz1 > S آ5 اآ-ب
، (O ; u , v ) _
!
> وا0 ا9$0 ا8
ب إGA ا5
ي اآG ا-.
: 5" ا8$
`)
ا- اC وB ، A [A ا0
( )
zC = 1 5 + i 3 وzB = 1 + i 3 ، zA = 1 − i 3
2
. ABC ($+ ا0 ? @A ا9: BC وAC ، AB ا?
ال5G) ا-أ
z − zB
.Z= C : () Z 5د اآ0$ وة$
X = ا-ب
z A − zB
k -0 ? د/ آ/= > أ-) دZ 3k @ أنA ا9: Z 6 وZ 3 5G) ا-=ـ
: /Eا
: z − 2 z + 4 = 0
د0 ا/) -أ
2
( )2
. ∆ = −12 = 12 i 2 = 2i 3 :
د ه0 اMN هO>
. >آ >ا$) / "
د0 اMNن هP. 5
-) ه
دO
أن ا
z 2 = 1 + i 3 َوz1 = 1 − i 3 :
ه
: - ا/67 ا8$ z1
آ-ب
-3-
( ( ) ( ))
−i
π
z1 = 1 − i 3 = 2 1 − 3 i = 2 cos − π + i sin − π = 2 e 3
2 2 3 3
i π3
z 2 = z1 = 2 e : - ا/67 ا8$ z 2
آ
: BC وAC ، AB
ب ا?
الG) -أ
3i 3
AC = zC − zA = 3 + = 3 ، AB = zB − zA = 2i 3 = 2 3
2 2
BC = zC − zB = 3 −
i 3 = 3
2 2
: ABC ($+ ا0 ?
جAا
@ أنAG
رثc
+. A > ه5G) وAC 2 + AB 2 = AB 2 : أنa)S
. C -. 9d
C ABC ($+ا
: Z 5د اآ0$ وة$
X ا0" -ب
z − zB 3 − i 3 4i 3 1 3
Z= C = × = + i :
A
zA − zB − 4i 3 4i 3 4 4
arg (Z ) = arg 1 + 3 i = π وZ = 1 + 3 i = 1 : IA>و
4 4 3 4 4 2
1 i π3
Z = e : -
و
2
: Z وZ 3
بG) -=ـ
6
( )e ()
π
6 6i 3 3 3i π
2iπ iπ
Z = 1
6
= 1 e = 1 وZ = 1 e 3 = 1 e = −1
3
2 64 64 2 8 8
-4-
2009 -Z
ط ( ر4 ) : 3 ا
ه. >آ >ا$) / "
د0 اMNن هP. 5
-) ه
دO
أن ا
z ′′ = −5 + 3i َوz ′ = −5 − 3i
. z ′′ = −5 + 3i َوz ′ = −5 − 3i :
ه$) / "
ةX0
د ا0 ا: إذن
:
>
"
) داf ( z )
ن6 (E M [A >!
ا0" -أ
: 8? أو
-5-
z − zA z − zA
: arg َو ـ-A` اG\ ا: آN"
z − zB z − zB
5" ا8$ z َوzB ، zA
ر ااد اآh M َوB ، A m
إذا آ
z − zA AM
: نP. z ≠ zB ()
z − zB = BM
z−z
arg z − zA = ( BM ; AM ) [2 π ]
B
5" ا8$ zB = i َوzA = 1 د اآ0 ا-"
رh B َوA
نXA ا6
z − zB
f (z ) = z − i = :
A
z − 1 z − zA
( z ≠ zB وz ≠ zA وarg ( f ( z )) ≡ π [2π] ) H.
6 (
>
" 5
-) f ( z ) )
. M ≠ B َوM ≠ A ( َوA M ; BM ) = π + k π (k ∈ z ) : IA>و
. M ≠ B َوM ≠ A ( َوMA ; M B ) = π + k π (k ∈ z ) : أي
G ا0X ا- دا )
هf ( z )
ن6 (E M [A >!
ا: إذن
. ( ]AB[ )
\ ا0X ا: ) أيB وA XA [ >
ا اAB ]
:
: ?
. ( x ; y ) ∈ r () z = x + i y 23 : ا! ي/67 ا8$ f ( z )
آ
2
x + iy − i x + i( y − 1) ( x − 1) − iy
f (z ) = z − i = = ×
z − 1 x + iy − 1 ( x − 1) + iy ( x − 1) − iy
x 2 + y 2 − x − y + i (1 − x − y )
=
( x − 1)2 + y 2
=
x2 + y2 − x − y
+
(1 − x − y ) i
( x − 1)2 + y 2 ( x − 1)2 + y 2
f (z) =
x2 + y2 − x − y
+
(1 − x − y ) i : إذن
( x − 1)2 + y 2 ( x − 1)2 + y 2
( Ré ( f ( z )) < 0 وIm( f ( z )) = 0 ) H.
6 (
>
" 5
-) f ( z ) ) : آN"
-6-
− x − y +1= 0
(1 − x − y ) = 0
( x − 1)2 + y 2
x 2 + y 2 − x − y < 0 : -
و : IA>و
x2 + y2 − x − y
(x − 1)2 + y 2 ≠ 0 < 0
( x − 1)2 + y 2
− x − y +1= 0
(x ; y ) ≠ (1 ; 0)
. ( AB ) 9G ا- ه− x − y + 1 = 0 ()
يG > اM [A >!
ا-
( ) (
- هx − 1 + y − 1 <
2
2
) 2
2 2 2
2
()
يG > اM [A >!
ا-
( )
. r = 2 MXC fK وΩ 1 ; 1 XA اMOي >آN( اC ) يdاص اا
2 2 2
. ]AB[ )
\ ا0X ا-( هC ) ( وAB ) 2?
" -
G ا0X ا- دا )
هf ( z )
ن6 (E M [A >!
ا: إذن
. ( ]AB[ )
\ ا0X ا: ) أيB وA XA [ >
ا اAB ]
: arg ( f ( z 0 )) = 3π وf ( z 0 ) = 1
ن6 (E z 0
بG) -ب
2
3 π
f ( z 0 ) = e 2 = − i : نP. arg ( f (z 0 )) = 3π وf ( z 0 ) = 1 :
أن
i
2
z −i
z 0 = 1 + i : ! 0 = − i :
د0 ا/Eو
z0 − 1
: ABC ($+ ا0 ? -أ
AC = zC − zA = z0 − 1 = i = 1 ، AB = zB − zA = i − 1 == 2
. BC = zC − zB = z0 − i = 1 = 1 َو
ABC ($+@ أن اAG ، AC = BC َ وAC 2 + BC 2 = AB 2 : أنa)S
. C
G
وي اG> وC -. 9d
C
: أنk)S !A \_ ا8
ل إh
ا6 :
: ?
. C A = CB وC A . CB = 0
-7-
: نC -.
d
C َ وC
G
وي اG> ABC ($+ ا: +
: ?
CB = CA i =1 zA − z C
: IA>و و =i
(CB ; CA) ≡ π2 [2π] arg ( i ) ≡ π [2 π ] zB − zC
2
z −z zA − zC = CA
( arg zA − zC = ( C B ; C A ) َو
B C zB − zC CB )
: ( AB ) 9G ا8 إGA
C XAة اk D XA ا0" -ب
. I I=
"
ع0q AB (1 ; − 1) : -
و− x − y + 1 = 0 : - ( هAB )
د0>
: [ إذا آ
ن. ( إذا وAB ) 9G ا8 إGA
C XA$ ةk D XA
ن ا6"
. ( AB ) 9G ا8 إ-A" [CD ] 0X اfKA> َ وAB ⊥ CD
1( xD − 1) − 1( yD − 1) = 0
xD = 0
: 8$ /KE x + xD yC + y D : $! ا/Eو
yD = 0 − C − +1= 0
2 2
. O XA ا- ( هAB ) 9G ا8 إGA
C ةk أي أنD (0 ; 0 ) : إذن
: ACBD -
ا0 ?
جAا
AB ⊥ CD نP. ( AB ) 9G ا8 إGA
"r
A> D وC XA
أن ا
:
ن نG
>
`. s ذ8$ وز
دة،
>ان0> ACBD -
ي اXC أي أن
. 2>
هACBD -
@ أن اAG . AB = CD = 2
2009 -Z
ر-A" (
ط4 ) : 4 ا
. ه
ا!`
لz () z 2 − 2 z + 2 = 0
د0 اc -. /) -أ
: z
د ذات ا!`
ل0
ل ا$) c -. @A ا-ب
( ) (
. z e. >اz () z + 3 2 − 2 z + 3 + 2 = 0 )
، (O ; u , v ) _
!
> وا0 ا9$0 ا8
ب إGA ا5
ي اآG ا-.
. 5" ا8$ z و1 + i ، 1 − i
`)
ا- اM وB ، A [A ا0
i 5π
z = 1 − i + k e 4 : ()
يG > اM [A( >!
اΓ ) ّ -أ
z − 1 + i = z − 1 − i : ()
يG > اM [A( >!
اE ) ّ -ب
: /Eا
: z − 2 z + 2 = 0
د0 ا/) -أ
2
-8-
. ∆ = − 4 = 4 i 2 = ( 2 i ) : O
ب اG)
2
:
ه. >آ >ا$) / "
د0ن اP. 5
-) دO
أن ا
z 2 = 1 − i وz1 = 1 + i
: (E )
د0
ل ا$)
جA ا-ب
(E ) ... (z )2 (
+3 −2 z +3 +2=0 )
z − 2 z + 2 = 0 : -$
( آE )
د0 اu K" z = z + 3 2Z
2
-9-
2 6
. 5" ا8$ +i و3 − 3i ، 3 + 3i
`)
ا- اC وB ، A
2 2
{ ( A ; 1) , (B ; − 1) , (C ; α ) } $+ ا$! ا/ " 8) α -Eد ا0 ّ ا-أ
. G α O>
I O>
E=>
. r* -. α ّy
ّ G α [A ّ >!
ا-ب
: /Eا
: (1)
د0 ا/)
. ∆ = − 36 = 36 i 2 = ( 6 i ) : O
ب اG)
2
:
ه. >آ >ا$) / "
د0ن اP. 5
-) دO
أن ا
z 2 = 3 + 3i وz1 = 3 − 3i
: - ا/67 ا8$ z1
آ-أ
−i
π
z1 = 3 − 3i = 3 2 2 − 2 i = 3 2 e 4
2 2
: z 3 د0$ وة$
X
ب اG) -ب
eiθ
= ei (θ − θ′) َ وeiθ × eiθ′ = ei (θ + θ ′) : آN"
i θ′
e
( )
π
π
z1 × z 3 = 6 cos + i sin π =6e
i 12
:
A
12 12
iπ iπ π
6 e 12 6 e 12 i12 i π4 i π3
z3 = = = 2e ×e = 2 e : IA>و
z1 −i π
3 2e 4
i π3
z 3 = 2 e = 22 + 26 i : إذن
: sin π وcos π -C
جAا
( )
12 12
: @ أنAG z1 × z 3 = 6 cos + i sin π :
واةG> ا
π
12 12
( 12
)
cos π + i sin π = 1 z1 × z 3 = 1 × (3 − 3i ) 2 + 6 i
12 6 6 2 2
6+ 2 6− 2
= + i
4 4
- 10 -
(cos 12π + i sin 12π ) =
6+ 2
4
+
6− 2
4
i : IA>و
- 11 -
0" 5$X وA
هO( >آΓ) ةd دا8$
ن0" D وB XA@ أن اA ا-ب
.
هXC fK
. 3 I G وB MOي >آN ا-
آE
A
رةh F 6 (2
2
. − 2 i - هF XA$ zF )S ّ أن ا-أ
. [CD ] 0X اfKA> - هF XA ّ أن ا-ب
z − zF z − zF
. C د0$ - ا/67@ اA واC = − i 3 : أنm : أ-=ـ
zA − zF zA − z F
[CD ]G ا0X
ر اE>
( هAF ) 9G
أن اG ا$z@ > اA ا-
. D وC XA اH7 أ، F وB ، A [A ا8$ ( ا
دا3
: /Eا
: 2 π I وزاوA MOي >آN
وران اB
رةh - هD "
ن أن-( أ1
3
/6 e. يN واθ I وزاوM 0 ( z0 ) MOي >آNوران ا$
رة اآ0 ا: آN"
z ′ − z 0 = eiθ ( z − z 0 ) : - هM ′( z ′) XA اM ( z) X
i 23π
z ′ − zA = e ( z − zA ) : -ا اوران هN`
اآ6ن اP. I$و
i 23π
z B′ − zA = e ( z B − zA ) : نP. ا اورانN` B
رةh B′ m
إذا آ
i 23π
zB′ = e ( z B − zA ) + zA = − 12 + i 3
2
( 3 + 4i − 1 ) + 1 : IA>و
= −2 3 + i − 2 + 3 ( )
2 π I وزاوA MOي >آN
وران اB
رةh - هD أي أنz = z : إذن
3 B′ D
- 12 -
: − 2 i - هF XA$ zF )S "
ن أن ا-( أ2
/6 e. يN واk I G وM 0 ( z0 ) MOي >آN ا-
آE$
رة اآ0 ا: آN"
z ′ − z 0 = k ( z − z 0 ) : - هM ′( z ′) XA اM ( z) X
z ′ − zB = 3 ( z − z B ) : - ه-
آEا اN`
اآ6ن اP. I$و
2
zF = 3 ( zA − zB ) + zB = 3 (1 − 3 − 4i ) + 3 + 4i = −2i : IA>و
2 2
. − 2 i - هF XA$ zF )S ا: إذن
: [CD ] 0X اfKA> - هF XA "
ن أن ا-ب
zC + zD
[ هCD ] 0X اfKA> ){
2
zC + zD
=
( )
2 3+i −2− 3 −2 3+i −2+ 3 ( )
= −2 i :
Aو
2 2
. [CD ] 0X اfKA> - هF XA ا: إذن
z − zF
: C = − i 3
ت أن: إ-=ـ
zA − z F
z C − z F 2 3 + i (− 2 − 3 ) + 2i 2 3 − i 3 1 − 2i
= = × =−i 3
zA − z F 1 + 2i 1 + 2i 1 − 2i
z − zF
: C د0$ - ا/67
ج اAا
zA − zF
π
= 3 e 2 : إذن. arg (− i 3 ) = − π و− i 3 = 3 :
A
z C − zF −i
zA − z F 2
: [CD ] G ا0X
ر اE>
( هAF ) 9G
ج أن اAا
z − zF
Gن اP. -
وarg C = ( FA ; FC ) = − π أن9$0
zA − zF 2
.
>ان0> ( AF ) ( وCF )
>
ا-. D وC ، F [A[ واCD ] 0X اfKA> - هF XAو
أن ا
.
>ان0> ( AF ) ( وCD ) Gن اP.
. [CD ] G ا0X
ر اE>
( هAF ) 9G@ أن اAG
- 13 -
: D وC XA
ء ا7( إ3
. B XA
ّ" وA XAه
اO >آ-( اΓ) ةd اا9
-A" A XA ن اA
هO >آ-( اΓ) ةd اا8$
ن0" C وD
نXAا
. AC = AD -
[ وCD ] G ا0X
ر اE> 8إ
. − 2 i )S ذات اF XA ا9$0ُ
و
أن، F XA
ّ يN ( واAF ) 9G ا8$
دي0 ) ∆( ا9G ا9
. (∆ ) 8$
ن0" D وC XA@ أن اAG [CD ] 0X
ر اE>
( هAF )
. (∆ ) 9G( واΓ) ةd اا2?
"
X
هD وC
نXAا
(
G ا$h
\ ذات اXA ا- هD ا
= و$h
\ ذات اXA ا- هC )
y
B
(Γ)
A
O x
D
2 2 2
2
( )
zA = − 3 + i 3 = − 3 + 3 = 3 : IA> وzA = − 3 + i 3
2
2
2 2
5π
zA = 3 − 3 + 1 i = 3 cos 5π + i sin 5π = 3 e 6 : -
و
i
2 2 6 6
: - ا/67 ا8$ zB
آ
arg ( zB ) = − arg ( zA ) [2 π ] َ وzB = zA : IA> وzB = zA :
A
arg ( zB ) = − 5π [2π ] َ وzB = 3 : -
و
6
5π
−i
zB = 3 e : إذن
6
zA′ = 1 i zA2 = 1 i 3 e
3 3
i
( 5π 2
6 )
= ie
i 5π
3
=e
iπ
2 ×e
i 5π
3
(
=e 2
i π + 5π
3
)= ei 136π = ei π6
zB ′ = 1 i zB2 = 1 i 3 e
3 3
( − i 5π
6 ) =ie
2
− i 5π
3
=e
iπ
2 ×e
− i 5π
3 (
=e 2
i π − 5π
3
)= e− i 76π =e
i 5π
3
π
zC ′ = 1 i zC2 = 1 i ( − 3)2 = 3 i = 3e 2
i
3 3
′
. /67 اk ا: C وB ′ ، A′ [A ا9$0" -ب
: B ′ وA ، O [A ا
> ا0" -=ـ
π π
i 56 i5
Z OA = 3 e : IA> وzA = 3 e 6 :
A
i 5π i 5π
Z OB ′ = e 3 : IA> وzB ′ = e 3 :
Aو
.
Xn X "> OB ′ وOA
07ن اP. -
وOA = 3 OB′ : IA>و
. >
ا-. B ′ وA ، O [A ا: إذن
: A′ وB ، O [A ا
> ا0"
- 16 -
5π 5π
−i −i
Z OB = 3 e 6 : IA> وz B = 3 e 6 :
A
i π6 − iπ i π6 − i 5π π
ZA ′ O = − e =e ×e =e 6 : IA> وzA′ = ei 6 :
Aو
.
Xn X "> A′O وOB
07ن اP. -
وOB = 3 A′O : IA>و
. >
ا-. A′ وB ، O [A ا: إذن
: G XA {) ا0" -( أ2
{ ( A ; α ) , (B ; β ) , (C ; γ ), (D ; λ ) } $+ ا$! اu=> G m
إذا آ: آN"
: - هG XAن {) اP. α + β + γ + λ ≠ 0 2>
α z + β zB + γ zC + λ zD
zG = A
α + β +γ +λ
z + z + zB + zC ... 3
zG = O A = = − : IA>و
1+1+1+1 2
: G ′ XA {) ا0"
3 3 2 ( ) 4
2
zG ′ = 1 i zG2 = 1 i − 3 = 3 i : IA> وz ′ = 1 i z 2 :
A
3
؟C ′ وB ′ ، A′ ، O ′ [A$
وG
ت ا.
G اO >آ- هG ′ XA ا/ ه-ب
C ′ وB ′ ، A′ ، O ′ [A$
وG
ت ا.
G اO >آ- هI 6
z + z + zB ′ + zC ′ ...
z I = O ′ A′ = = i : IA>و
1+1+1+1
- هmG G ′ @ أنAG G ′ XA اf$g" I XA أي أن اi ≠ 3 i و
أن
4
. C ′ وB ′ ، A′ ، O ′ [A$
وG
ت ا.
G اO>آ
H.
6 ا2X ا8 إ-A" M ′ نP. ( AB ) 9G ا8 إM m إذا اI( "
ن أ3
: y = − 1 x 2 + 3 I
د0> يNا
3 4
-. /h
ر ا\
اE> 2X
دي9G> ( AB ) . ( AB ) 9G ا8 إ-A" M
. ّy>
` "" وM $h
. نP. -
و، − 3 $h
\ ذات اXAا
2
3
. -) دx () zM = − + i x 5د اآ0 ه
اM XA {) ا: إذن
2
- 17 -
: 8$ /KE z ′ = 1 i z 2 :
واةG> ا
3
3 3 (2 )
zM ′ = 1 i zM2 = 1 i − 3 + i x = ... = x + 3 − 1 x 2 i
2
4 3
. y M ′ = 3 − 1 x 2 َ وx M ′ = x : IA>و
4 3
يN اH.
6 ا2X ا8 إ-A" M ′ نP. ( AB ) 9G ا8 إM m إذا ا: إذن
. y = − 1 x 2 + 3 I
د0>
3 4
y
C′
A
B′ G′ A′
C G
O x
- 18 -
p( z ) = ( z − 3)(z 2 + α z + β )
. p ( z ) = 0
د0 اc -. /) -=ـ
0 ، (O ; u , v ) _
!>
> و0> 9$0> 8
ب إGA ا5
ي اآG ا-. (2
8$ c = 2 − 2 i َ وb = 2 + 2 i ، a = 3
`)
ا- اC َ وB ، A [Aا
. 5"ا
. C َ وB ، A [A ا9$ -أ
. c وb د اآ0 > ا/6 وة$
X ّ ا-ب
. C
G
وي اG> و9d
C OBC ($+ أن اm : أ-=ـ
z − 3 = 5 : (E z )S ذات اM [A$ (E )
! ا0 (3
. (E )
! ا8
ن إA" C َ وB XA ّ أن ا-أ
. e
G ا9$0 \_ ا-.
`z7( وأE )
!$ ةO اh
A0 وا0 X ّ ا-ب
- 19 -
$E> 2008
ر
ت6
(
تZ
ر: 07 ا. 2008
ر6 ) 9 "
0 ، (O ; u , v ) _
!
> وا0 ا9$0 ا8
ب إGA ا5
ي اآG ا-.
. 5" ا8$ 3 + 3i و3 − i
{)
ه$ اB وA XAا
ّ 9: B 8 إA
ّلE وO MOي >آN اS I
7$
رة اآ0 ا5اآ
. I G وIزاو
/ آ/= و> أ، A0 = A : -$
آ5
ي اآG[ > اAف >
ا0
. zn O>
A n ){ 8 إO> . A n +1 = S ( An ) ، n -0 ? د
. A 2 وA1 ، A0 [A ا5
ي اآG ا-. H7 أ-أ
zn = 2 ( ) 3 e
(
n i n2π − π6 )
: ه أن-ب
( OA1 ) 8 إAn XA`
ا$= > أ-A" - اn 0 X ّ >!
ااد ا-=ـ
: -$
آ.0 ( اu n )
ا0
. n -0 ? د/ آ/= > أu n = An An +1 وu 0 = A0 A1
. q
`
أu 0 )ّه
اول0" 5$X A ( >
هu n ) ّ أن-أ
. n { u n @
رةA ا-ب
S n = u0 + u1 + ... + un : () S n ا!
ع، n { ، 5G) ا-=ـ
lim Sn 5G) ا9:
n→ +∞
: /Eا
: S I
7$
رة اآ0آ
ا
. z ′ = az + b /67 > اS q
اI
7
رة ا
a =i 3 zO = a zO + b S (O ) = O
: IA>و : -
و :
A
b=0 zB = a zA + b S ( A) = B
z ′ = 3 iz : - هS I
7$
رة اآ0 ا: إذن
θ ≡ π [2 π ] I وزاوk = 3 I G ، O MO >آ: S q
اI
7 اh
A
2
: -
اf0
ل ا0
G! اA \_ ا8$
لKE ا6 : k)S>
I( وزاوk > 0 ) k I G ، M 0 ( z0 ) MOي >آN اq
اI
7$
رة اآ0ا
- 20 -
z′ − z0 = k eiθ (z − z0 ) : - هM ′( z ′) XA اM ( z) X /6 e. يN واθ
i π2
z′ = i 3 z = 3 e z : 8$ /KE -
و
/67 اk ا: A2 وA1 ، A0 [A
ء ا7 إ-أ
: @ أنAG An +1 = S ( An ) CS0> ا
i π2
( )
A1 3 ; 3 : إذن. z1 = 3 e z0 = 3 + 3i : IA> وA1 = S ( A0 )
i π2
A2 (− 3 3 ; 3) : إذن. z 2 = 3 e z1 = −3 3 + 3i : IA> وA2 = S ( A1 )
: zn = 2 3 e ( ) ( )
n i n2π − π6
ا ه
ن أن-ب
: @ أنAG An +1 = S ( An ) CS0> ا
i π2
z1 = 3 e z 0
i π2 i π2 i π2 i 22π
z 2 = 3 e z1 = 3 e × 3 e z0 =( 3 ) e z0
2
i π2 i π2 i 22π i 32π
z3 = 3 e z2 = 3 e × ( 3 ) e z0 =( 3 ) e z0
2 3
.................................................................................
i π2 n i n2π
zn = 3 e zn −1 = ( 3 ) e z0 : -
ا90 اIA>و
− i π6
z0 = 3 − i = 2 e :
أن$ وeiθ1 × eiθ 2 = ei (θ1 + θ 2 ) : h
gو> ا
i π2 n i n2π n i n2π − i π6
zn = 3 e zn −1 = ( 3 ) e z0 = ( 3 ) e × 2 e : @ أنAG
zn = ( 3 ) e × 2 e
n i n2π − i π6
=2 3 e ( ) ( )
n i n2π − π6
: إذن
:
! اAام اg
sى وذn
ل ? أ0 ا6 : 2 ?
O XA اMOا >آq
>
`
7" S إذا آ
نI@ أAG
`
ت7 ا5 >آf0" >
O \_ اآI q
> I
7"
هS I
7 >ة اn 5ن >آP. θ I وزاوk I G
. n θ I وزاوk n I G ، O
( ) ( )
n i n2π − π6
zn = 2 3 e ه
ن أن$ 2=
ل ا ه
ن
ا0 ا6 : 3 ?
: n 0 X >!
ااد ا0" -=ـ
y = 3 x - ( هOA1 ) 9G
د ا0> نP. -
وz1 = 3 + 3i - هA1 ){
- 21 -
[ arg ( zn ) = π + kπ ] H.
6 [ A n ∈ (OA1) ]
3
k ∈ n 2> n = 2k + 1 : @ أنAG nπ − π = π + kπ : IA>و
2 6 3
د.
0 ? داn ( إذا آ
نOA1 ) 9G ا8 إA n XA ا-A" : إذن
: A ( >
هu n )
ت أن: إ-أ
: (E q -) [ إذا و= د. إذا وA ( >
هu n ) : آN"
u n +1 = q × u n ، n -0 ? د/ آ/=> أ
u n +1= An +1 An + 2 : IA> وu n = An An +1 :
A
( An , An +1 ) XA اd
A+
رة اh نP. S q
اI
7$ ةO اh
g ا5G)
A n +1 A n + 2 = 3 A n A n +1 : (E ( An +1 , A n + 2 ) X d
A: -ه
u n +1= 3 u n : -
و
q = 3
`
وأu 0 = A0 A1 = 4 )ّه
اولA ( >
هu n ) : إذن
: S n
ب ا!
عG) -=ـ
S n = u0 + u1 + ... + un = u0 ×
1 − q n +1
1− q
(
= −2 1 + 3 1 − 3 )[ ( ) ]
n +1
lim Sn = + ∞ : -
وlim ( 3 )
n +1
= + ∞ : أن9$0 : lim Sn
بG)
n→ +∞ n→ +∞ n→ +∞
A2
A1
O
A0
- 22 -
( -Z
ر-A" : 07 ا. 2008
ر6 ) 10 "
. -\ آ-) دθ "
>
و5=
> -) دr
: z
د ذات ا!`
ل0 اc >!
ااد اآ-. /)
( )
z 2 − 2i r cos θ z − r 2 = 0
2
. - ا/67 ا8$ $E ا5 اآ-
، (O ; u , v ) _
!
> وا0 ا9$0 ا8
ب إGA ا5
ي اآG ا-.
. $E ا-"
رh B وA XA ا0
. عSZ >
_ اOAB ($+
ن ا6 8) θ ّ -
: /Eا
:
د0 ا/)
2
(
∆ = 4r 2 sin θ2 = 2r sin θ2 ) 2
:
د ه0 اO>
z2 = −r sin θ2 + ir cos θ2 وz1 = r sin θ2 + ir cos θ2 :
د ه0 اS)
: z2 وz1 > /6 - ا/67ا
cos ( π − x ) = sin x : آN"
2
π
sin ( − x ) = cos x
2
cos ( π + x ) = − sin x
2
π
sin ( + x ) = cos x
2
z1 = r sin θ2 + ir cos θ2 = r (sin θ2 + i cos θ2 ) : z1 ـ- ا/67 ا-
=r ( (2 2 )
π θ π θ (2 2 )) ( )
cos − + i sin − = r e
i π2 − θ2
- 23 -
: [ إذا آ
ن.ع إذا وSZ >
_ اOAB ($+
ن ا6 : آN"
z −z
arg B O = − π [2π]
zA − zO 3
z −z
أو َ وzB − zO = 1
A O
zB − zO π
arg = − [2π]
zA − zO 3
zB − zO = zB = r = 1
zA − zO zA r :
A
z −z
( ) ( )
arg B O = arg( zB ) − arg( zA ) = π + θ − π − θ = θ [2π ]:
Aو
zA − zO 2 2 2 2
: ! )S
وي اG" 8 و
{
ل إMM ′ = u :
بEG{ اf0" > -أ
z ′ = z + 4 − 2i : IA> وz ′ − z = 4 − 2i
b − c (3 − 5i ) − (7 + 3i ) − 4 − 8i − 4 − 2i 40i
= = × = = 2i -ب
a − c (3 + 5i ) − (7 + 3i ) − 4 + 2i − 4 − 2i 20
zC = zA + 4 − 2i : M
A0> T
بEG{
A XA$
رةh - هC XAا
: BC = 2 AC او وأنO ا9d
C ABC ($+
ج أن اA ا-=ـ
- 24 -
b−c
( AC ; BC ) = arg(2i ) = π + 2 π k : @ أنAG = 2i
واةG> ا
2 a−c
BC b−c b−c
= 2 : أي = 2i : @ أنAG = 2i
واةG> ا
AC a−c a−c
. BC = 2 AC وC XA ا-. 9d
C ABC ($+ ا: إذن
( Bac Amérique du Nord juin 2008 ) 12 "
. (O ; i , j ) _
!
> وا0 ا9$0 ا8
ب إGA> 5
ي اآGا
( 4 cm
لX) و)ة ا
fK وA
هO >آ-( اΓ ) ةd وااzA = 2 + i )S ذات اA XA ا0
. 2
هXC
.
= ا/)ل >اSn I
إآ9 أن8$ S6q 9ار
. ( O ; u )
رE( و اΓ ) 2?
" [ e) ّ
ا-أ
. zC = 3 وzB = 1
{)
ه$ اXA اC وB 6 -ب
. (Γ ) ةd اا8$
XC B XAة اk ، D XA {) اzD ّ -
. 3 + 6 i )S ذات اXA اM 6
5 5
z −z
. D M 5د اآ0 ا5G) ا-أ
zB − zM
z −z
8 إ-A" M XA@ أن اA ا. D M 5د اآ0$
ةAّ هG. -ب
zB − zM
. (Γ ) ةdاا
ةd
اا: 2X (BM ) 9G ا. [ AB ] Xة ذات اdا$ (Γ′) ـO>
. N X -. (Γ′)
. ( >
از
نAN ) ( وDM ) G أن اm : أ-أ
. N XA ّ {) ا-ب
. − π I وزاوB MOي >آN
وران اM XA
رة اh M ′ -G
2
. M ′ XA ّ {) ا-أ
. (Γ′) ةd اا8 إ-A" M ′ XA أن اm : أ-ب
: /Eا
/67 اk ا: 9ا
- 25 -
: ( O ; u )
رE( و اΓ ) 2?
" [ e)
ا0" -أ
y = 0 : - ( هO ; u )
د0> ، (x − 2)2 +( y − 1)2 = 2 : (Γ ) ةd
د اا0>
x = 3 أوx = 1 8$ /KE ( x − 2 )2 + ( y − 1)2 = 2 $! ا/Eو
y=0
. 3 و1
{)
هX -. (Γ ) ةd اا2X /h
ر ا\
اE> : إذن
: ىn? أ
. x ∈ r () z = x - هM ){ . ( O ; u )
رE > اX M 6
z − zA = 2 : IA> وAM = 2 : ( إذا آ
نΓ ) > X M
ن6"
x = 3 أوx = 1 : إذن. ( x − 2)2 +(− 1)2 = 2 : -
و
: D XA {) اzD 0" -ب
A XAن اP. -
و، (Γ ) ةd اا8$
XC B XAة اk - هD XAا
. [BD ] 0X اfKA> -ه
z +z
zD = 2 zA − zB = 3 + 2i : IA> وzA = B D :
A
2
3 6
zD − zM 3 + 2i − 5 − 5 i ... z −z
= = = 2i : D M
بG) -أ
zB − zM 1− 3 − 6i zB − zM
5 5
z −z z −z
arg D M = ( MB ; MD ) : D M ة0 -A` اG\ ا-ب
zB − zM zB − zM
($+ن اP. -
( وMB ; MD ) = arg ( 2i ) = π [2 π]
A :
جA{ا
2
[BD ]
هXC -ة اd اا8 إ-A" M XA@ أن اAG . M -. 9d
C MBD
(Γ ) 8 إ-A" M XAن اP. (Γ ) ةd اا8$
XC B ةk - هD و
أن
: ( >
از
نAN ) ( وDM ) G
ت أن ا: إ-أ
@ أنAG ، N -. 9d
C ABN ($+ن اP. -
( وΓ′) > X N
A
.
>ان0> (BN ) ( وAN ) Gا
>ان0> (BM ) ( وAN ) Gن اP. (BN ) 9G > اX N
أن
9d
C MBD ($+
>ان ن ا0> (DM ) ( وBM )
نG اs ذ8 إ.
Z
( AN ) ( وDM ) G > ا/ آ8$ (
ديBM ) 9G ا. M -.
. ( >
از
نAN ) ( وDM )
نG ا: إذن
- 26 -
: N XA {) ا0" -ب
، [BM ]0X > اX N ، [BD ] 0X اfKA> - هA : BDM ($+ ا-.
. [BM ] 0X اfKA> N XA@ أن اAG . ( >
از
نAN ) ( وDM )
z +z
zN = B M = 45 + 53 i : IA>و
2
: M ′ XA {) ا0" -أ
π
− I وزاوB MOي >آN
وران اM XA
رة اh - هM ′ XAا
2
π
+ 2 i : إذن. zM ′ − zB = e− 2 ( zM − zB ) : -
و
i
zM ′ = 11
5 5
: (Γ′) ةd اا8 إ-A" M ′ XA
ت أن ا: إ-ب
2
( هΓ′) ةd ااXC fK @ أنAG . AB = z − z = 2 :
A
2 B A
z +z
zI = A B = 32 + 12 i
`){ نP. [AB ] 0X اfKA> I m
إذا آ
2
I M ′ = zM ′ − zI = 7 − 1 i = 2 : I M ′ 5GEA
10 10 2
(Γ′) أي22
هXC fK وI XAه
اO >آ-ة اd اا8 إ-A" M ′ : إذن
- 27 -
( Bac Pondichéry Avril 2008 ) 13 "
0 ، (O ; u , v ) _
!
> وا0 ا9$0 ا8
ب إGA ا5
ي اآG ا-.
: 5" ا8$
`)
ا- اD وC ، B ، A [Aا
zD = −1 + i 3 وzC = 3 + i ، zB = 1 − i 3 ، zA = − 3 − i
. zD وzC ، zB ، zA > ااد اآ/6 وة$
X ّ ا-أ
. D وC ، B ، A : [A ا، ة واورXG
ل ا0
، H7 أ-ب
. [BD ] 0X اfKA> و، [ AC ] 0X اfKA> ّ -=ـ
zB
. ABCD -
ا0 ? @A ا. 5G) ا-د
zA
− i π3
z′ = e z + 2 :
اآ6
ف0 اg -XA ا/
E ا0
. g /
E$ ةO اh
A0 وا0 X ّ ا-أ
، A [A
ر اh J وF ، E [A ا، ة واورXG
ل ا0
، H7 أ-ب
. g I
7
5" ا8$ O وC
؟J وF ، E [A$ GA
@AG" >
ذا-=ـ
: /Eا
: zD وzC ، zB ، zA > /6 وة$
X ا0" -أ
( ( 6) ( 6) − i 5π
zA = − 3 − i = 2 − 23 − 12 i = 2 cos − 5π + i sin − 5π = 2 e 6
( ( ) ( ))−i π
zB = 1 − i 3 = 2 1 − 3 i = 2 cos − π3 + i sin − π3 = 2 e 3
2 2
( ( ) ( ))
i π
zC = 3 + i = 2 3 + 1 i = 2 cos π + i sin π = 2 e 6
2 2 6 6
2π
( ( ) ( ))
i
zD = −1 + i 3 = 2 − 1 + 3 i = 2 cos 23π + i sin 23π = 2 e 3
2 2
/67 اk ا: D وC ، B ، A [A
ء ا7 إ-ب
D وC ، B ، A [Aن اP. -
وzA = zB = zC = zD = 2 :
A
. 2
هXC fK وO XAه
اO >آ- ( اc) ةd اا8 إ-A"
- 28 -
y = −1 I
د0> يN ا9G ا8 إ-A" A نP. -
و− 1
هA XA ا5""
x = 1 I
د0> يN ا9G ا8 إ-A" B نP. -
و1
هB XA ا$h
.
y = 1 I
د0> يN ا9G ا8 إ-A" C نP. -
و1
هC XA ا5""
x = −1 I
د0> يN ا9G ا8 إ-A" D نP. -
و− 1
هD XA ا$h
.
9
ل اور و0
( c) ةd اا9 ، D وC ، B ، A [A
ء ا7
. ةXG
ل ا0
0
ت ارGا
يN ا9G ا2> ( c) ةd اا2?
" X -
( هG ا$h
\ ) ذات اA : S+>
. y = −1 I
د0>
: [ AC ] 0X اfKA> 0" -=ـ
z + zC
O XA ا- [ هAC ] fKA> أي أنA = 0 - [ هAC ] fKA> ){
2
: [BD ] 0X اfKA> 0"
z + zD
O XA ا- [ هAC ] fKA> أي أنB = 0 -[ هBD ] fKA> ){
2
−i π 5π
zB 2 e −iπ
3 +i i 2π zB
= =e 3 ×e 6
=e =i :
بG) -د
zA − i 5π zA
2e 6
: ABCD -
ا0 ?
جAا
انXع ) اSZ >
ازي أABCD -
@ أن اAG ا\ع ب1 الvG> ا
( fKA`
\_ ا
zB
= i
OB = OA zA
: -
و :
Aو
( OA ; OB ) ≡ π2 [2π] z
arg B = arg ( i )
zA
. 2> ABCD @ أنAG ، \
نh
A>
>ان و0> ABCD -
ا اXC : إذن
z ′ = az + b /67 > اg
رة: g /
E$ ةO اh
A0 ا0" -أ
−i π
. ه
دورانg /
E ا: IA>و a = e 3 = 1 :
A
- 29 -
− i π3
θ = arg e π
= − 3 : θ اوO ا0"
ω = b = 1 − i 3 5د اآ0 ا- هΩ XA {) ا: Ω O اآ0"
1− a
/67 اk ا: J وF ، E
ء7 إ-ب
( c1) ةd اا8 إ-A" E XA@ أن اAG . BA = BE : IA> وE = r ( A) :
A
. A XA
ّ " وB
هO >آ-ا
_
> BAE ($+ن اP. -
وBA = BE ( وBA ; BE ) = −
π :
Aو
3
- ( اc2 ) ةd اا8 إ-A" E XA@ أن اAG . AE = AB : IA>ع وSZا
. B XA
ّ " وA
هO>آ
.
ل اور0
s ( وذc2 ) ( وc1) "d اا9
م، E XA
ء ا7
: eE" - اXA ا- هE XA ا، X -.
ن0?
" "
نdه
"
ن اا
( BA ; BE ) = − π3
. J وF XA
ء ا7P
م$:
> X
. ا
> وا)ة8$ J وF ، E [A ا:
جA{ ا-=ـ
- 30 -
( Bac Polynésie juin 2008 ) 14 "
. z − 6 z + 13 = 0
د0 ا، c >!
ااد اآ-. ، /)
2
[ ( z 2 − 6 z + 9 ) + 4 = 0 ] H.
6" [ z 2 − 6 z + 13 = 0 ] :
A
z − 3 = 2i أوz − 3 = −2i @ أنAG (z − 3)2 = −4 = 4i 2 =(2i )2 : IA>و
z = 3 + 2i وz = 3 − 2i :
ة هX0
د ا0 اS) : إذن
/67 اk ا: C وB ، A [A ا9$0" -أ
: عSZ >
ازي أOABC -
ت أن ا: إ-ب
OC = AB [ إذا آ
ن.ع إذا وSZ >
ازي أOABC -
ن ا6
ZAB = ZB − ZA = (3 + 2i ) − (3 − 2i ) = 4i وZ OC = Z C = 4 i :
A
OC = AB : -
وZ O C = Z AB : IA>و
عSZ >
ازي أOABC -
ا: إذن
z +z
zΩ = O B = 1 zB = 3 + i : Ω XA {) ا0" -=ـ
2 2 2
: (E )
! ا0"
: -
وMO + MA + MB + MC = 4 MΩ :
A
4ΩM = 12 : IA> وMO + MA + MB + MC = 12 H.
6 M ∈ (E )
. 3
هXC fK وΩ XAه
اO >آ-ة اd اا-( هE ) : إذن
- 31 -
: 5 − β + 5 i - هN XA
ت أن {) ا: إ-أ
2 2
zM = 3 + iβ - هM XAن {) اP. -
وx = 3 - ( هAB )
د0>
:
رة اآ0
ف0> π I وزاوΩ MOي >آNاوران ا
2
i π2 π
zN − zΩ = e ( zM − zΩ ) : IA> وz ′ − zΩ = ei 2 ( z − zΩ )
. 5 − β + 5 i - هN XAن {) اP. -
و
2 2
: β 0" -ب
2 x + 3 y − 12 = 0 -( هBC )
د0>
- 32 -