737-800

TEMEL KOKPİT SİSTEMLERİ

UÇUŞ BİLGİLERİ

2017, Erdenay Güler

GİRİŞ

Bu doküman, Boeing 737’in NG versiyonunu konu almakta olup

temel kokpit sistemleri ve uçuş bilgilerini içermektedir. Bu sistemler,
Flight Simulator’de bulunan Default Boeing 737-800 ile büyük ölçüde
benzerlik gösterir fakat farklı olduğu alanlar da bulunmaktadır.

737’de bulunan paneller aşağıdaki gibidir;

2017, Erdenay Güler

PRIMARY FLIGHT DISPLAY

PFD, uçağın ana uçuş göstergesidir. Sol taraftaki kutu içerisinde uçağın hızı knot cinsinden 152
olarak gözükmektedir. Hemen yanında bulunan pembe kutu ise (5 numara) Autothrottle paneline
girilen hızın gösterir. (Bu panele daha sonra değineceğiz.) Bu aynı şekilde göstergenin sol üst
köşesinde de bulunur. (1 numara) Altta yer alan GS (Ground Speed) de hızı belirtir. (6 numara)

Sağ taraftaki şeritte bulunan kutucukta ise uçağın irtifası feet cinsinden 160 olarak gözükmektedir.
Yükseklik göstergesinin yanında da Vertical Speed göstergesi yer alır. (7 numara) Bu gösterge
bize uçağın dakikada kaç feet yükseldiğini ya da alçaldığını bildirir. Yükseliyorsa göstergenin
içerisinde yukarıya doğru bir çubuk, alçalıyorsak aşağı doğru bir çubuk belirir. Şeritin en üstünde
pembeyle yazılmış 6000 ibaresi (4 numara) ise Altitude paneline girilen irtifa bilgisidir.

Ortada ise Suni Ufuk Göstergesi yer alır. Kahverengi kısım yeryüzünü simgelergen, mavi kısım
ise gökyüzü anlamına gelir. Ortada bulunan pembe Flight Director’dur. Aktif olduğu zaman
göstergenin üzeinde FD simgesi belirir.

Ekranın en üstünde yer alan 3 adet bildirimin bulunduğu kısım ise otomatik pilotun hangi
özelliklerinin kullanıldığına dair bilgi verir. (2 numara)

Otomatik pilot bilgisinin hemen altında bulunan kısım ise uçağın GPS ve uzaklık bilgilerini verir. (3
numara)

Göstergenin en altında bulunan pusulada uçulan baş bilgisi yer alır. (8 numara) 155 derece güney.

PFD’nin klavye kısayolu Shift+7’dir.

2017, Erdenay Güler

MULTI FUNCTION DISPLAY

MFD, özet olarak uçağın navigasyon bilgilerini içeren bir göstergedir. Genel anlamda uçağın
bulunduğu konum, hedefe olan uzaklık gibi bilgiler bulunur.

Sol üstte bulunan GS 139 (Ground Speed) uçağın yer hızını simgeler. (1 numara)

Hemen yanındaki TAS 136 (True Air Speed) ise uçağın gerçek hızını gösterir. (2 numara) Bu deniz
seviyesi ve sabit hava basıncından sistemlerin ölçmüş olduğu bir türdür. Burada basınç sabit şekilde
ele alındığı için PFD’de gözüken hız değerlerinden daha yüksek çıkacaktır. PFD’deki IAS yani
Indicated Air Speed (İndirgenmiş Hava Hızı) pilot için daha önemlidir çünkü havada bulunan her
türlü basınç ve değişkenler hesaplanarak hız bilgisi PFD’ye yansıtılır. Özetle bu sistemdeki sonuçlar
daha doğrudur.

En tepede bulunan yeşil renkli 151 rakamın uçağın uçmakta olduğu baş bilgisini gösterir. (3 numara)
Pembe çizgiler ise navigasyona girilen uçuş rotasıdır. (4 numara)

MFD’nin klavye kısayolu Shift+8’dir.

2017, Erdenay Güler

PRIMARY AND SECONDARY ENGINE INDICATIONS

Motorlarla ilgili bilgilerin ve uyarıların yer aldığı göstergedir.
Sol üst köşede bulunan TAT simgesi (Total Air
Temperature) havadaki sıcaklığı belirtir. (1 numara)
Ekranın sol tarafındaki gösterge birinci motoru yani ana
motoru, diğeri ise ikinci motoru simgeler.
N1 simgesi % cinsinden motorların kullanım oranlarını
gösterir. (2 numara)
EGT, yakıt-hava oranıdır. Uçaklarda motorların çalıştırma
işlemine başlanabilmesi için belirlenmiş bir hava ve yakıt
miktarı gereklidir. Çalıştırmaya başladığınızda motorlara
bir miktar hava ve yakıt girer, ardından daire içerisindeki
değerler yükselir, uygun değerlere geldiğinde ise motorlar
çalıştırılır. (3 numara)
N2 - High Pressure Turbine Shaft: Yüksek
Basın Türbini’nin dönüş miktarını gösterir. (1
numara)
FF - Fuel Flow: Yakıtın akış miktarıdır. (2
numara)
OIL PRESS: Motorun yağ basıncı hakkında
bilgi verir. (3 numara)
OIL TEMP: Motorun yağ sıcaklığı hakkında bilgi
verir. (4 numara)
OIL QTY: Kullanılabilir yakıt miktarını litre
cinsinden gösterir. (5 numara)
VIB: Motorlardaki titreşim oranıdır. (6 numara)

Sağ alt köşedeki göstergeler yakıt bilgilerine aittir. Pilota

uçaktaki yakıt miktarını galon cinsinden belirtir. CTR,
merkez tanktaki yakıt miktarıdır. 1 numaralı tank sol
kanatta yer alır, 2 numaralı tank ise sağ kanatta yer alır. (4
numara)

Sağ üst köşedeki kısım da motorlara ait uyarı ve arızaların

bildirildiği alandır. (5 numara)

Klavye kısayolu Shift+9’dur. 2017, Erdenay Güler

 ATTITUDE INDICATOR

Durum Cayrosu, yedek suni ufuk göstergesidir. Pilota uçağın yatışı ve yunuslaması konusunda bilgi verir.
Yeryüzünü sembolize eden siyah kısım, gökyüzünü sembolize eden mavi kısım ve bunların birleşimi üzerinde olan
uçak maketinden (1 numara) meydana gelir ve sağ alt köşesinde ayar düğmesi bulunur. (2 numara)

Uçakta meydana gelebilecek elektronik arızalara bağlı olarak dijital ekranların çalışmaması durumunda bu yedek
göstergeler kullanılır. Dolayısıyla bu paneller dijitallerden bağımsız olarak çalışırlar.

ALTIMETER INDICATOR

Uçakta bulunan yedek göstergelerden birisidir ve uçağın hız-irtifa durumu hakkında bilgi verir.

Dijital bölümde bulunan altimetre değeri (1 numara), göstergenin sol alt köşesinde Baro düğmesiyle değiştirilir. (2
numara) IAS yazan kısım ise uçağın İndirgenmiş Hava Hızı’dır. (3 numara)

2017, Erdenay Güler

UÇAKLARDA FREN SİSTEMİ

Uçakların seyir hızı neredeyse ses hızına denktir ve iniş hızları ortalama 250 km’dir. Pistlerin uzunlukları ve
hava koşullarına bağlı olarak zeminlerin durumları üzerine iniş ağırlıklarını da hesaba katarsak uçakların
durdurulması çok zor bir iştir.

Bu konuda tek bir sistem değil, birden fazla durdurma yöntemi karşımıza çıkar. Uçaktaki “Auto Brake
Switch” göstergesine geçiş yapmadan önce bu durdurma yöntemlerine üzerine birkaç bilgi verelim.

SPOILER

Uçaklar yüksek hızla piste indikleri için temastan sonra dahi kanatları kaldırma kuvvetine sahiptir. Bunun
için değdikten sonra yapılan ilk iş kanatların kaldırma kuvvetini ortadan kaldırmak yani Spoiler adı verilen
sistemi çalıştırmaktır. Uçuşlarını kanatların yanından alan yolcular inişin hemen ardından üzerinde panellerin
yukarı kalktığını görecektir. Bu paneller kanatların yapısını bozar ve uçak tüm ağırlığıyla piste tutunur.
Spoilerlara aynı zamanda Speed Break de denir. Sebebi yüksek hızda açıldığında hızı yavaşlatmalarıdır.
Bu şekilde tekerleklerde bulunan frenler uçağı rahat şekilde durdurabilir. Buradaki kritik nokta bu panellerin
en erken şekilde açılmasıdır çünkü ne kadar erken açılırsa uçak o kadar kısa sürede yavaşlar. Bunun yolu
da inişten önce “arm” konumuna alınmasıdır, bu otomatik olarak açılmalarını sağlar.

2017, Erdenay Güler

FRENLER

En önemli sistem ana iniş takımlarının tekerleklerinde bulunan fren sistemleridir. Kısa pistlere inildiği ya da
kalkışın iptal edilip acil frenleme yapıldığı gibi durumlarda bu frenler çok fazla yüke maruz kalır ve ciddi
derecede ısınır. Bu sebepten dolayı büyük uçaklara yük eşit şekilde dağıtılsın ve fazla ısınmanın önüne
geçilsin diye çok sayıda tekerlek konulur.

Frenleme verimini artırmak için ayrıca “Anti-skid” adında bir sistem daha kullanılır. Bu, piste temastan
sonra her bir tekerliğin dönüşünü kontrol eder. Sistem eğer bir tekerleğin diğerlerinde daha az döndüğünü
tespit ederse o tekerlek üzerindeki frenlemeyi hafifletir. Yağmur ve karlı havalarda çok etkilidir.

DIFFERENTIAL BRAKING

Uçaklarda da fren için pedal bulunur fakat bu sayı otomobillerdeki gibi tek değildir. Pilotun ayaklarının
altında bulunan frenlerden sağdaki basarsanız sağ iniş takımı, soldakine basarsanız sol iniş takımı
üzerine fren uygulamış olursunuz. Fakat buradaki önemli nokta şudur, pedalın ortasına değil en üst
kısmına basılması gerekir. Her iki iniş takımına farklı oranda frenleme yapabilme şansı sunan bu sisteme
“Differential Braking” denir.

2017, Erdenay Güler

THRUST REVERSER

Bu da motor frenleme sistemidir. Bu sistemde motorun içindeki hava akışı, pilotların gaz kolları üzerinde
bulunan kolları geri çekmesi aracılığıyla açılan panellerle ön tarafa yönlendirilir. Motorun o esnada fren
gücünü artırmak için de gaz pedalları ileri itilir. Bu şekilde öne yönlendirilen hava artar ve uçak yavaşlar.
İnişin hemen ardından yoğun bir gürleme sesi duymanız bu sistemin çalışmaya başladığı anlamına gelir.
Çok efektif bir sistemdir, tekerleklerin ve frenlerin maruz kaldığı yükleri azalttığı için hem tekerlek hem
frenin ömrünü uzatır. Ek olarak Thrust Reverser teorik anlamda havadayken de açılabilir fakat bu uçağın
düşmesine sebebiyet verecektir.

AUTO BRAKE SWITCH

Pilotlar her inişte fren sistemini yukarıdaki gibi kullanmaz. Tabii ki bunun da otomatik yönü vardır. Burada
pilotlar, inecekleri pistin uzunluk durumunu, uçak ağırlığını ve hava koşullarına bağlı olarak zeminin
durumunu hesaba katarak Switch’in üzerinde bulunan 1-2-3-Max seçeneklerini arasndan istediklerini
ayarlar. İniş itibariyle de yapılan tercihe göre bilgisayarlı frenleme ile uçak yavaşlama başlar. Burada sık
kullanılan tercih 2’dir fakat pist kısa, ıslak ya da karlı ise Max seçilir.
2017, Erdenay Güler
FLAP - SLAT

Auto-Brake Switch’in hemen yanında Flap göstergesi bulunur. 0, toplu olduklarını gösterir, 40 ise
maksimum seviyede açıldıklarını belirtir.

Yolcuklarını kanatlara yakın bir yerden cam kenarında yapanlar kanadın arka tarafında ve ön tarafında aşağı
yukarı açılan bu parçaları görmüştür.

Flaplar arkaya doğru uzatılınca kanadın şeklinde değişiklik meydana gelir, yani kanadın yüzeyi büyümüş
olur. Bu da kaldırma kuvvetini arttırdığından, pilota kalkış ve iniş esnasında düşük süratlerde uçağı havada
daha rahat kontrol etmesini sağlar.

Kalkıştan belli bir süre sonra uçak süratlendikçe kademeli şekilde kapatılır ve iniş için yaklaşırken sürat
azaldıkça yine kademeli olarak açılırlar. İnişte kullanılmaz ise uçak yavaşlayamaz ve büyük bir hızla piste
iner ve pistin sonuna kadar uçağı durdurmak mümkün olmayabilir.

İniş için açılması geri sürtünmeyi de arttıracağı için pilot da gücü artırmak için gaz kollarını açacaktır. Bu
sırada motor sesindeki artış da yolcular tarafından hissedilir. Kalkıştan önce açılan Flaplar, kaldırma
kuvvetini artırarak, daha kısa mesafede kalkış yapma imkanı sağlar.

Kanatların önünde bulunan Slatların görevi ise Flaplar gibi havanın akış yönünü değiştirerek bazı
durumlarda daha fazla kaldırma kuvveti sağlamaktır.

Boeing 737-800 için değerler şunlardır;

1-250 Knots, 2-250 Knots, 5-250 Knots, 10-210 Knots, 15-200 Knots, 25-190 Knots, 30-175 Knots,
40-162 Knots.

Klavye kısayolları F5: tamamen kapatır, F6: kademeli kapatır, F7: kademeli açar, F8: tamamen açar.

2017, Erdenay Güler

 THROTTLE PANEL

Elevator Trim Indicator: Uçağın alçalma ve yükselme hareketlerinden sorumlu kanatçıktır. Uçuş esnasında
lövye serbest bırakılırsa yükselme alçalmada bozulmalar meydana gelir, bunu önlemek için kullanılır. (2
numara)

Throttle Control: Motorlara ait güç kollarıdır. Her iki motora da aynı ölçüde güç verilmesi gerekir, aksi
takdirde uçak gücün fazla olduğu yerin tersine doğru hareket eder. (4 numara)

Reverse Control: Yukarıda bahsedilen Thrust Reverser sisteminin kullanıldığı kollardır. Yukarı doğru
çekildiğinde hava akımını ters yöne çevirip uçağı yavaşlatır. (3 numara)

Speed Brake Lever: Süzülüş sırasında hızlanmaması için kademeli olarak kullanılıp uçağın yavaşlamasını
sağlar. “Arm” konumunda bulunması ise frenlerin hazır durumda olduğunu, piste temasın ardından otomatik
açılacağı anlamına gelir. (1 numara)

Flap Lever: Yukarıda bahsedilen Flap sisteminin kademeli olarak açılıp kapatılmasını sağlar. (5 numara)

Master Starter Switch: Motorlara yakıt akışını sağlamak için valf kapaklarını açan, motorların çalıştırılmasını
ve durdurulmasını sağlayan kollardır. (6 numara)

Parking Brake Switch: Park frenini açıp kapatır. (7 numara)

2017, Erdenay Güler

Engine Fire Supression: İlgili motorlarda çıkabilecek yangın ile ilgili söndürme sistemlerini devreyen
sokar. (1-2 numara)

APU Fire Supression: APU’da çıkabilecek yangın ile ilgili söndürme sistemlerini devreyen sokar. (2
numara)

RADIO AND NAVIGATION PANEL

Kule ve yer hizmetleriyle bağlantı kurulabilmesini sağlayan

paneldir. Active kısmı kullanılan, Standby kısmı ise
beklemede olan frekansları gösterir. Yeni ayarlama yapmak
için Standby bölümünden yeni frekans girilip ortadaki oka
basılarak atanır.

ILS (Aletli İniş Sistemi) inişlerde de aynı sistem geçerlidir.

Klavyeden Alt tuşuna basılarak dünya haritası açılır ve
inilecek pistin ILS frekansı bulunur. İlgili frekans Standby
bölümüne girilerek oka basılıp aktif hale getirilir.

2017, Erdenay Güler

OVERHEAD PANEL

DC Volts: Elektrik ihtiyacının nereden temin edileceğini ayarlayan paneldir. (1 numara) Batt: batarya,
Gen1: 1 numaralı motorun beslediği jeneratör ile, Gen2: 2 numaralı motorun beslediği jeneratör ile, APU
Generator: APU’nun beslediği jeneratör ile.

Altta yer alan BAT tuşu bataryaları açıp kapamaya yarar. Motorlar ve APU çalışmadığı zaman güç
bataryadan sağlanır. Uzun süre kullanılırsa tükenir, takibi işaretlenen ekrandan yapılır.

Panel Bright: Panel ışıklandırmalarını açıp kapatır. (2 numara)

No Smoking / Fasten Belts Switch: Yolcular için pilot tarafından verilen emniyet kemerleri ve sigara
uyarılarına dair butonlardır. (3 numara)

APU Starter Switch: APU, motorların çalışmadığı ya da arıza yaptığı durumlarda uçak için gerekli olan
elektriğin sağlandığı harici güç ünitesidir. Motorların ilk çalıştırılması için gerekli olan enerjiyi sağlar. (9
numara)

2017, Erdenay Güler

Generator Systems: Gen1 ve Gen2 ilgili motorların beslediği jeneratörleri kontrol eden butonlardır. Uçuş
süresince aktif olmak zorundadır aksi takdirde elektrik APU ya da bataryalardan alınmak zorunda kalınır ve
bu da elektriğin kısıtlı süre içerisinde sağlanmasına sebep olur. APU GEN ise, motorların devre dışı olduğu
durumda APU’da sağlanan gücün kullanılmasını sağlayan butondur. APU, bataryaların da güç kaynağıdır.
Motor arızalarında bataryalar otomatik devreye girer, eğer APU çalıştırılmadan bataryalar kullanılmaya
devam edilirse tüm güç çok kısa sürede kesilir. Onun için bu tür durumlarda önce APU çalıştırılmalıdır. (4
numara)

Fuel Panel: Motorların ihtiyaç duydugu yakıtı kontrol eden yakıt pompalarının kontrolünü sağlar. (5
numara) L sol motoru, R ise sağ motoru temsil eder. Cross Feed de “Çapraz Besleme Sistemi” olarak
adlandırılır. Motor göstergeleri kısmında bahsettiğimiz yakıt tankları arasında dengesiz dağılım oluştuğunda
yakıtın fazla olan tanktan az olana aktarım sağlar.

Anti-ice Switch: Wing Anti-ice kanat üzerindeki buzlanmayı, Engine Anti-ice ise motorlardaki
buzlanmayı önleyici sistemlerdir. (6 numara)

Hydraulic System Control Panel: 737-800’de iki ana bir yedek hidrolik haznesi vardır. Haznelerden
alınan hidroliği motorlara taşıyan pompalara Engine Hydraulic Pumps denir. Yanlarındaki iki elektrik
pompası da hidrolik akışını sağlar. Sürekli açık tutulmalıdır ve Pushback işlemine başlamadan önce
açılmalıdır. Üstte bulunan “Low Pressure” ikaz ışığı düşük seviyede hidrolik pompalandığı, “Overheat”
ikaz ışığı da pompanın aşırı ısındığını gösterir. (7 numara)

Landing Lights Switch: İniş takımı ışıklarının kontrolünü sağlar. (8 numara)

Engine Starter Switch: Motorların çalışması için ilk komutun verildiği kısımdır. GRD ve FLT seçenekleri
kullanılır. GRD aktif değildir, FLT’ye alındığında “Start Valve Open” uyarısı motor bilgileri kısmında
bahsettiğimiz uyarı panelinde sarı ışık şeklinde belirir. N1 ve EGT göstergeleri hızla yükselir, belirli seviyeye
gelip durduktan sonra ilgili motorun altındaki IGN seçenekleri aktif hale getirilir ve motor çalışır. Motorlar
çalıştıktan sonra da FLT tekrardan GRD pozisyonuna alınır. (10 numara)

Position Lights Panel: Panelde yer alan gösterge ışıklarının kontrolünü sağlar. (11 numara)

2017, Erdenay Güler

IŞIKLARIN KULLANIM PROSEDÜRLERİ
NAV - Navigator: Gece ve gündüz açılır. Park
halinde olan uçağa girildiği an ilk açılacak,
uçak seferden dönüp park ettikten sonra da
son kapatılacak ışıktır. “NAV” butonu ON
durumuna getirildiği zaman yanan ışıklar ve
konumları; uçağın sağ kanadının ön köşesinde
sabit yanan yeşil (sancak) ışık, uçağın sol
kanadının ön köşesinde sabit yanan kırmızı
(iskele) ışık, kokpit kabin ışıkları, yolcu
kabini ışıkları.

BCN - Beacon: Gece ve gündüz açılır.

NAV’dan sonra ve motorlar çalıştığı esnada
yakılır. Uçak motorlarının çalıştığını gösterir.
Motorlar kapatılıncaya kadar açık kalması
gerekir. Konumları; uçak gövdesinin üstünde
(tepesinde) ve altında olmak üzere 2 adet
fasılalı yanan kırımızı ışıklardır, sürekli yanıp
söner.

TAXI (Kısa Far): Akşam üzeri ve gece açılır. Uçak kalkış için piste gitmeden önce taxi yolunda iken açılır.
Kalkış pistinin başına geldiğinde Landing ışıkları da açılır. Sefer dönüşü uçak pisti terkedip taxi yoluna
girdiği an Landing kapatılıp taxi ışığı açılır. Uçağın tip ve modeline göre adedi ve yerleri farklıdır. Genelde ön
tekerlek süspansiyon takımlarına monte edilmişlerdir. Ayrıca bazı uçak modellerinde “Runway Turn Light”
denilen uçağın yönüne göre hareket eden taxi ışıklarından az güçlü ışıklar da kullanılır. Bu ışıkta, uçak park
ettiği an taxi ışıkları ile birlikte kapatılır.

STROBE: Gece ve gündüz açılır. Uçak kalkış pistinin başında iken, kalkış izni verildiğinde genelde
Landing ışıkları ile birlikte açılır. Uçak sefer dönüşü piste indikten sonra taxi yoluna girerken kapatılır.
Strobe ışıkları da Beacon ışıkları gibi güçlü çakar ışıklardır. Her uçak modeline göre yanıp sönme zaman
aralıkları farklıdır. Konumları; kanat uçlarındaki NAV ışıklarının yanında konumlandırılmış olarak, 1 adet sol
kanat ucunda, 1 adet sağ kanat ucunda ve 1 adet de uçağın tam arkasındaki kuyruk alt bölümündeki
konik uç bitiminde yer alır. Işığın rengi beyazdır.

LANDING (Uzun Far): Gece açılır. Uçak modellerine ve tiplerine göre adedi ve bulundukları yerler
farklıdır. Bazı uçaklarda arka tekerlek hizasındaki kanatların ön kısmında, bazı uçakların kanat önlerindeki
gövde üzerinde, bazı uçak modellerinde hem kanat hem gövde üzerinde birer adet olmak üzere
konumlandırılmışlardır. Uçağın önündeki pisti güçlü bir şekilde aydınlatır. Landing ışığı kalkış pisti başında
iken kalkış izni verilidiği an açılır. Bazı uçak modellerinde Landing ışığı kuyruktaki şirket logosunu
aydınlatan kuyruk ışığı ile birlikte çalışabileceği için şirketin reklamını yapmak amacıyla genelde uçak 10 bin
feet irtifadan sonra kapatılır, tersi sefer dönüşü 10 bin feet irtifaya gelindiğinde açılır. Piste inişten sonra taxi
yoluna girerken Landing kapatılıp taxi ışığı açılır.
2017, Erdenay Güler
AUTO PILOT PANEL

Fire Warn: Motor, APU ya da diğer bileşenlerde çıkan yangını bildirir. (1 numara)

Master Caution: Uçağın herhangi bir yerinde çıkabilecek arızaları ya da önemli durumları bildirir, yakıtın
kritik seviyeye inmesi gibi. (1 numara)

System Anunciator Lights: Aşırı ısınma, yakıt, elektrik, APU, uçuş kontrolleri ile ilgili arızaları bildirir. (2
numara)

Decision Height Setting Knob: Decision Height, karar yükseliği anlamına gelir. Yani iniş sırasında,
gerekli görsel referansların görülememesi halinde, inmekten vazgeçilmesine ve Go-Around (Pas Geçme)
yapılmasına karar verilecek en düşük yüksekliktir. Buradaki switch de bunun sağlanması görevini görür.
Burada her havalimanın yükseklik değerlerinin farklı olduğu unutulmamalıdır. (3 numara)

Altimeter Calibration Knob: Havalimanların rakım seviyeleri birbirinden farklıdır ve bulunduğunuz liman
ile iniş yapacağınız pist arasında yükselik farkı ortaya çıkar. Bu farkın önüne geçebilmek için bu sistemle
doğru olan basınç değerleri uçağa girilir. Bu değerlere ise dünya haritası açılıp ilgili liman seçilerek, o limanın
ATIS frekanslarının istenme yoluyla ulaşılır. (4 numara)

EFIS Display Panel: Elektonik uçuş sistemlerinden MFD’de görüntülenen APP, VOR, Map seçenekleri
arasında geçiş sağlar. Ortadaki buton ise MFD’nin ekranda merkezlenmesine ve genişletilmesine olanak
sağlar. (5 numara)

Display Modes: Yine MFD’de gösterilen NDB, VOR, Airports gibi seçenekler arasında geçişi sağlar.
NDB, belirli bir yerde bulunan radyo yayın istasyonudur. VOR, yer istasyonu ile uçaktaki alıcıdan oluşup
alet uçuşunda sıklıkla kullanılır. (6 numara)

2017, Erdenay Güler

Autopilot Master Switch: Otomatik pilotu aktifleştirip de-aktif eden butondur. Bu panelde yer alan
modların çalıştırılabilmesi için otomatik pilotun akfit olması gerekir. (11 numara)

Course Switch: ILS inişlerinde inilecek olan pistin baş bilgisinin otomatik pilot paneline yüklenmesi
görevini görür. Her limanın değerleri farklıdır, yine bu değerlere ulaşmak için harita açılıp “Heading”
numaralarına bakılmalıdır. Uçak Localizer sinyalini aldığı an girdiğiniz baş bilgisine göre uçağı pist başına
hizalar. (1 numara)

Flight Director Switch: Uçuş manuel olarak icra edildiğinde pilotun işini kolaylaştırmak için uçağın yatış-
tırmanış komutlarını ekrana yansıtan elektronik bir yardımcıdır. Yatay ve dikey pembe çizgiler ile sembol
edilir. (2 numara)

Autothrottle Switch: Otomatik gaz sistemini aktif ya da de-aktif eden butondur. Bu sistem kullanıldığında
IAS/MACH paneline girdiğiniz hıza göre uçağın gaz kollarını otomatik yönetilir. (3 numara)

N1 Hold Switch: Otomatik pilota motorun gücünün yüzde kaçını kullanacağının girilmesini sağlar. Örnek
olarak, kalkış öncesi tüm ağırlık değerlerini hesaplayarak çıkarılan güç miktarı, otomatik pilot panelinin
hemen altından bulunan “N1 Set” butonu ile sisteme girildiğinde bu değerlere göre motorlara tam güç
verilir. (4 numara)

IAS/MACH Speed Selector: Autothrottle sistemine uçağın uçmasını istediğiniz hız miktarını girmenizi
sağlar. Bunun için önce yukarıda bahsettiğimiz Autothrottle butonu aktif hale getirilmelidir. (5 numara)

Heading Reference: Yukarıdaki kısımlarda uçuş yönünün baş şeklinde tabir edildiğinden bahsetmiştik.
Bu kısma uçmak istediğiniz yönü/açıyı yani baş bilgisini girdiğiniz takdirde otomatik pilot o açıya kadar
dönüş yapıp ardında düz bir çizgide uçmanızı sağlar. (6 numara)

Altitude Selector: Uçağın belirlediğiniz bir irtifaya çıkması ya da inmesini sağlayan kısımdır. Tamamen
otomatik pilota bağlıdır. (7 numara)

VOR-LOC Switch: Uçağın navigasyon panelindeki VOR noktalarını izlemesine yarar. Bunun için
uçuş öncesi panele rota girilmeli ya da Flight Planner’dan aletli uçuş oluşturulmalıdır. Yine bu modun
kullanılabilmesi için uçağın NAV değil GPS modunda olması gerekir. (8 numara) VOR-LOC modunun aletli
iniş sistemlerinde kullanılış şekli ise şu şekildedir; uçağı GPS’den NAV moduna almanız gerekir. Yukarıdaki
Course değeri ve radyodan alınan ILS frekansının ardından modu aktifleştirdiğinizde uçağı piste doğru
hizalar ve yaklaştırır fakat alçalma sağlamaz.

2017, Erdenay Güler

Approach Switch: Görüşün düşük olduğu şartlarda uçağın piste güvenli şekilde yaklaşmasını ve teker
koyabilmesini sağlar. Aletli inişlerde uçak Localizer sinyalini yakaladığı zaman bu mod aktifleştirilir. (9
numara)
Vertical Speed Selector: Yukarıda bahsettiğimiz Altitude Selector ile beraber çalışır. Belirlediğiniz
irtifaya göre dakikada kaç feet hızla yükseleceğinizi ayarlamayı sağlar. (10 numara)
KLAVYE KISAYOLLARI
Q: Simülasyon sesini açar-kapatır.
F1: Gaz kolunu tamamen geriye çeker.
F2: Kademeli olarak motor gücünü azaltır. Ayrıca
iniş yaptıktan sonra bastığınızda motorlara reverse
komutu verir.
F3: Kademeli olarak motor gücünü arttırır.
F4: Motorlara tam güç verir.
F5: Flap ve Slatları tamamen kapatır.
F6: Flap ve Slatları kademeli olarak kapatır.
F7: Flap ve Slatları kademeli olarak açar.
F8: Flap ve Slatları tamamen açar.
F9-F10-F11-F12: Kamera açılarını değiştirir.
Shift+1: Kokpit otomatik pilot panelini açar.
Shift+2: Radyo panelini açar.
Shift+3: Navigasyon panelini açar.
Shift+4: Gaz kolu panelini açar.
Shift+5: Overhead panelini açar.
Shift+F10: Kullanıcı panelini açar. Bu panelde
bulunan sayfalardan tüm klavye kısa yollarına, pilot
ve kule konuşmalarına, uçağa dair teknik bilgilere,
VOR noktalarına dair ayrıntıların tümüne ulaşılabilir.
U: Görev pusulasını açar-kapatır.
S: Kameralar arası geçişi sağlar.
G: İniş takımlarını açar-kapatır.
L: Uçakta bulunan tüm ışıkları açar-kapatır.
Ğ: Her bastığınızda ekrana harici pencereler açar
ve uçuşunuzu farklı açılardan aynı anda izlemenize
olanak sağlar.
Ü: Açılan bu harici pencereleri tek tek kapatmanızı
sağlar.
Z: Otomatik pilotu aktifleştirir-deaktifleştirir.
Ö: Speed Brake’i açar, uçuş esnasında hızlı bir
şekilde yavaşlamanızı sağlar.
2017, Erdenay Güler
Shift+Ö: Speed Brake’i ARM konumuna alır,
iniş esnasında aktifleştirilen bir özeliktir. Uçak piste
teker koyduğunda Speed Brake’in otomatik olarak
açılmasını sağlar.
.(Nokta): Tekerlek freni yapar. Ayrıca Parking
Brake aktif ise park frenlerini de devre dışı bırakır.
P: Simülasyonu duraklatır.
ALT: Simülasyon içi menüyü açar, uçuş esnasında
bazı ayarları değiştirebilmenize olanak tanır.
CTRL+Y: Mouse Yoke özelliğini açar-kapatır. Fareyi
joystick gibi kullanmanızı sağlar.
Numpad 2-4-5-6-8: Kamera bakış açılarını
değiştirir.
Shift+Numpad 0: Taksi esnasında uçağı sola
doğru döndürür.
Numbad Enter: Taksi esnasında uçağı sağa doğru
döndürür.
Shift+P: Pushback yapmanızı sağlar, uçağın
aprondan geriye itilmesi için Pushback aracını
çağırır.
Shift+Z: Uçuşa dair bazı önemli bilgileri sol üst
köşeye sabitler.
Ctrl+Shift+D: Fuel Dump (Yakıt Boşaltımı)
açar-kapatır. Acil durum inişi olduğunda ve yakıt
miktarınızın çok fazla olduğu durumlarda, iniş
esnasında kırıma uğramamak için fazla olan yakıtın
boşaltılmasını sağlar.
-: Zoom out, kamerayı daha uzak bir açıya taşır.
Backspace: Zoom in, kamerayı yakınlaştırır.
Ctrl+J: Körüğe yanaştığınızda yolcuların uçaktan
tahliye edilmesini sağlayan aracı çağırır.
Shift+E: Uçağın kapısını açar.
“: ATC’yi açar-kapatır.
ALETLİ UÇUŞ (IFR) PLANLAMA VE ALETLİ İNİŞ (ILS)
FSX’i çalıştırıldıktan sonra Free Flight’tan uçak
ve diğer seçenekler ayarlanarak “Flight Planner”
kısmına gelinir.
Bu ekranda sizden kalkış-varış havalimanlarının,
uçuş sisteminin ve rotanın seçimi istenir. Bu bilgiler
dolduruktan sonra “Find Route” sekmesine
tıklanarak sistemin çizdiği rota üzerinde farklılıklar
yapabilir. Burada dikkat edilmesi gereken şey, bir
kağıda inilmek istenen havalimanının hangi pisti
seçilecekse o frekans numaralarının not edilmesidir.
Havaalanının da denizden yüksekliği not edilerek
yaklaşmadaki irtifanın ona göre ayarlanması gerekir.
Kritik nokta şudur; iniş yapılacak pistin önüne çok
uzaklardan gelinmelidir. Pistin arka tarafından ya
da çaprazlardan yaklaşılırsa ILS denemesi başarılı
olmayabilir.
ATC penceresi açılıp uçuş bilgileri teyit edilir ve
“Request Taxi” seçeneği seçilerek taksi izni istenir.
Kule hangi pistten kalkış yapılacağını söyler ve
“Anknowledge Taxi Clearence” diyerek teyit
edilir.
“Turn on Progressive Taxi” seçeneği hangi yolun
kullanılarak pist başına ulaşılacağını gösterir.
Burası itibariyle park frenleri serbest bırakılıp
Pushback kısayolu kullanılarak uçak geri hareket
ettirilir. Pushback işleminin ardından frenler aktif
hale getirilip Overhead Panel’deki “Engine Start”
butonları kullanılarak iki motora da güç verilir ve pist
başına hareket etmeye başlanır.
Pist başında otomatik pilot panelinden GPS modu
ayarlanıp, irtifa ve hız bilgilerini sisteme girilir,
“Request Takeoff Clearence” denilerek kalkış
izni istenir. “Cleared for Takeoff” komutunun
ardından kalkışa başlanır. Course değeri ise
kalkıştan sonra inmek istenilen piste göre ayarlanır.
Kalkışın ardından kuleden uçağın gidilecek piste
göre konumu, uçulması gereken yükseklik,
hangi piste iniş yapılacağı konularında bir takım
yönlendirmeler yapılır. Standart olarak görüşlü
iniş yapılabilecek değerler verilir, ILS için talepte
bulunulması gerekir.
ILS için olmazsa olmazlar şunlardır: Course,
Frekans, Mode Switch, VOR-LOC ve APP.
Öncelikle frekansın aktif edilmesi gerekir, bunun
için rota düzenlemede not edilen bilgiler (İlgili piste
tıklandığında Course ve Frekans değerleri çıkar)
ilgili sistemlere girilir. Kalkış öncesinde GPS’e
çekilen mod NAV’a ayarlanır.
Frekans ve Course değerleri girilip, NAV aktif hale
getirildikten sonra uçağın piste doğru hizalanması
ve yaklaşması için VOR-LOC sistemi de aktif hale
getirilir. Bu sırada Auto Brake, Flap, hız, irtifa
ve iniş takımları gibi işlemleri kontrol altında
tutulmalıdır.
Localizer sinyali yakalandığı zaman VOR-LOC ve
ALT HLD devre dışı bırakılarak APP modu açılır. Bu
mod uçağın alçalmasını sağlar.
Yaklaşma esnasında kule pisti görme durumunu
sorar, “Report Runway in Sight” denilerek teyit
edilir. Kuleden yapılan “Cleared to Land” komutu
iniş izninin verildiği anlamına gelir.
2017, Erdenay Güler
737-800