Układ moczowy

Budowa układu moczowego

• - 2 nerki
• - 2 moczowody
• - pęcherz moczowy
• - cewka moczowa
NERKI

• Nerki są narządem parzystym, o

kształcie fasoli, położonym
zaotrzewnowo. Prawidłowo nerka
osoby dorosłej ma ok. 12 cm długości,
masę 125-170 g u mężczyzn, 115-155 g
u kobiet. Lewa nerka położona jest na
wysokości kręgów Th12-L3, a prawa 1-3
cm niżej i jest mniejsza.
• Nerki zbudowane są z dwóch części:
kory i rdzenia nerki.
 Kora nerki, leżąca zewnętrznie, składa się z
NERKI piramid (w liczbie 418), struktur
o stożkowatym kształcie, ułożonych
podstawami
na zewnątrz. Szczyty piramid zwrócone są w
stronę miedniczki nerkowej, tworzą brodawki
nerkowe, które stanowią ujścia cewek
zbiorczych.
Pomiędzy piramidami biegną słupy nerkowe (k
olumny Bertina),od podstaw piramid w
kierunku kory przenikają promienie
rdzeniowe (Ferreina).
Jednostką funkcjonalno-strukturalną nerki jest nefron. Każda nerka posiada
ok. miliona nefronów, a każdy nefron składa się z kłębuszka nerkowego,
cewki bliższej i cewki dalszej (kanaliki).

Kłębuszek nerkowy zbudowany jest z sieci naczyń włosowatych, posiada

biegun naczyniowy (miejsce wniknięcia tętniczki doprowadzającej oraz
odejścia tętniczki odprowadzającej), biegun moczowy (miejsce połączenia
kłębuszka z cewką bliższą). Ponadto w skład jego budowy wchodzą:
• komórki śródbłonka (tworzą pierwszą warstwę bariery filtracyjnej,
przepuszczalnej dla wody i małych cząsteczek);
• podocyty (przylegają do błony podstawnej za pomocą wypustek, między
którymi znajdują się szczeliny przykryte błoną filtracyjną, syntetyzują
enzymy);
• błona podstawna (pokrywa w większości pętle naczyń kłębuszka, znajduje
się między komórkami śródbłonka a podocytami, tworzy barierę dla
cząsteczek o określonej masie i ładunku elektrycznym);
• mezangium ( wypełnia przestrzeń między pętlami włośniczek kłębuszka).
Kłębuszek otoczony jest torebką Bowmana, tworząc ciałko nerkowe.
MOCZOWODY

Moczowody to dwa przewody, które łączą miedniczkę nerkową z pęcherzem. Mają około 30
centymetrów długości. Składają się z błony mięśniowej i śluzowej, która znajduje się po
stronie światła moczu. Moczowody, dzięki błonie mięśniowej, mogą wykonywać ruchy
perystaltyczne (podobnie jak jelita), co umożliwia przesuwanie moczu w kierunku pęcherza.
Główną funkcją moczowodów jest transport moczu z nerek do pęcherza.
PĘCHERZ MOCZOWY

Pęcherz znajduje się w jamie brzusznej, a dokładniej w

dolnej jej części, za spojeniem łonowym. Zbudowany
jest głównie z mięśni gładkich oraz tkanki łącznej,
które umożliwiają pęcherzowi kurczenie się i
rozciąganie pod naporem gromadzonego moczu. Może
zmieścić od 400 do 700 ml płynu. Przy największym
rozciągnięciu jest to nawet 2000 ml. Pęcherz łączy się
bezpośrednio z moczowodami, z których spływa do
niego mocz, a także z ujściem cewki moczowej, o
której za chwilę napiszemy. Dolna część pęcherza
posiada także zwieracz, który uniemożliwia moczowi
samoistne wydostawanie się, na przykład pod
wpływem grawitacji. W sytuacji, w której mięśnie
zwieracza są osłabione, może dojść do nietrzymania
moczu.
CEWKA MOCZOWA

Cewka moczowa to ostatni element dróg moczowych. Stanowi przewód, przez

który dochodzi do ujścia moczu. Jej początek, a zatem ujście wewnętrzne cewki,
znajduje się na dnie pęcherza moczowego. Zakończenie zaś – ujście zewnętrzne
– znajduje się w brodawce cewkowej (u kobiet) i na czubku żołędzi (u mężczyzn).
Jak działa?

• Układ moczowy to jeden z ważniejszych systemów w ludzkim organizmie.

Jego zadaniem jest utrzymanie równowagi płynów ustrojowych poprzez
filtrację krwi i tworzenie moczu z usuniętych z niej substancji.
• Nieustanna praca nerek reguluje zawartość soli oraz kwasów w organizmie. W
ciągu doby przez nerki przepływa ok. 170–180 litrów krwi, z czego ok. 1,5 litra
zostaje wydalone w postaci moczu. Jest to proces cykliczny, przebiegający
według następującego schematu:
• Wyprodukowany mocz zbiera się w
pęcherzu moczowym, który w miarę
napełniania rozciąga się. Kiedy
pęcherz zawiera ok. 200–300 ml
moczu, receptory umieszczone w
ścianie pęcherza wysyłają sygnał,
który wzbudza potrzebę oddania
moczu. Osoba, u której układ
moczowy działa prawidłowo, jest w
stanie kontrolować wydalanie
moczu i opóźnić moment
opróżnienia pęcherza.
• Opróżnienie pęcherza zaczyna się
od rozluźnienia zwieraczy i skurczu
pęcherza, który wypycha mocz na
zewnątrz. Mocz wypływa przez
cewkę moczową na zewnątrz, po
czym zwieracze zaciskają cewkę
moczową i mocz na nowo zaczyna
gromadzić się w pęcherzu.
 Układ moczowy odpowiada za zbieranie
Funkcje produktów ubocznych przemiany materii i
wydalanie ich z organizmu. Poprzez filtrowanie
układu krwi jest w stanie pozbyć się zbędnych
produktów przemian biochemicznych oraz
moczowego utrzymać równowagę kwasowo-zasadową i
wodno-elektrolitową, co umożliwia
regulowanie ciśnienia tętniczego krwi. W korze
nerek produkowana jest także erytropoetyna,
która bierze udział w syntezie witaminy D.
Proces powstawania moczu
Na pierwszym etapie dochodzi do przesączania osocza przez barierę filtracyjną, gdzie zatrzymane zostają
elementy morfotyczne krwi, cząsteczki o dużej masie, a usunięte produkty o mniejszej masie (produkty
przemiany materii) oraz niektóre substancje niezbędne dla organizmu, które w późniejszym etapie
zostaną reabsorbowane.
Przesączanie kłębuszkowe w ciągu minuty (GFR) wynosi 80-120ml/1,73m2 powierzchni ciała. W ciągu
doby powstaje ok. 150 litrów przesączu kłębuszkowego, z czego 99% ulega wchłanianiu zwrotnemu w
cewkach nerkowych, 1% zostaje wydalone jako mocz ostateczny.
Nefron dzieli się na wyspecjalizowane odcinki, a każdy z nich pełni określone zadanie. W cewkach
bliższych odbywa się wchłanianie zwrotne glukozy, aminokwasów, fosforanów, wodorowęglanów, części
elektrolitów przesączonych w kłębuszkach nerkowych. Na tym etapie substancje są reabsorbowane w
dużych ilościach, regulacja nie jest dokładna. Natomiast główną funkcją Pętli Henlego jest zagęszczanie i
rozcieńczanie moczu.
W cewce dalszej dochodzi do precyzyjnej regulacji gospodarki sodowej, potasowej i wapniowej. W
kanaliku (cewce) zbiorczym w obecności wazopresyny (hormonu antydiuretycznego), odbywa się
ostateczne zagęszczanie moczu, a także dokładna regulacja wydalania wodoru i wodorowęglanów.
 • Głównym zadaniem nerek jest utrzymanie stałego składu
Rola nerek płynów we wnętrzu organizmu. Nerki wydalają raz
w utrzymaniu większą, raz mniejszą ilość wody i soli mineralnych. Gdy
pewnych substancji jest w organizmie za dużo, w torebce
stałości środowiska nefronu wzmagają się procesy filtracji. Gdy za mało,
intensywniej przebiega odzyskiwanie składników z kanalika
wewnętrznego nerkowego do osocza krwi. W ten sposób nerki uczestniczą
w utrzymaniu równowagi bilansu wodnego organizmu.
10 najczęstszych chorób układu moczowego
• Kamica nerkowa
• Kolka nerkowa
• Zapalenie nerek
• Zespół nerczycowy
• Wrodzone wady nerek
• Zapalenie pęcherza moczowego
• Krwiomocz
• Nietrzymanie moczu
• Skaza moczanowa
• Nowotwory dróg moczowych