SUNDIATA

Epiko ng Sinaunang Mali

ni Griot Djeli Mamadou Kouyaté.
SALIN SA FILIPINO
NI
eddie lauyan de fiesta esteban
KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN
Ang Sundiata Keita o Epiko ni Sundiata (tinatawag ding Sundiata Epic o Epiko ni Sunjata) ay isang
epikong patula ng mga mamamayang Malinke. Ito’y tungkol kay Sundiata Keita na namatay noong
1255, ang unang Hari ng Emperyo ng Mali.
Ang epiko na isang saling dila’y sinimulang isalaysay ng mga griot poets o jeliw (djeli), noong
ikalabing-apat na siglo (14th century), henerasyon sa henerasyon. Isang kadahilanan upang masabing
wala itong orihinal na bersyon.
Ang mga materyal na may kinalaman sa epiko’y sinimulang ipunin sa French Sudan, sa kasagsagan
ng ikadalawumpung siglo (20th century). Ito’y pinangunahan ng isang kilalang paaralan ng France,
ang École William Ponty. Sa kanila nagsimula ang makabagong bersyon ng epiko, sa anyong nobela.
Nobelang isinalin ni Djibril Tamsir Niane sa wikang Pranses, noong 1960 at sa English, noong 1965.
Konteksto ng kasaysayan at Kahalagahan
Dahil nga ang pinagmula’y saling dila lamang, hindi malayong may mga pangyayari sa epikong
hindi naitala… maaring may pagkakaiba nang konti ang pagkakalahad ng mga pangyayari sa ibang
mga bersyon. Datapuwa’t gayon, sinikap ng mga scholars, ang lahat ay maitugma, sinikap na
mapagsama-sama ang lahat ng elemento, mga elementong maaaring salamin ng kasaysayan ng
nasabing epiko.
Ang epiko ng Sundiata’y ang salamin ng mga sinaunang tradisyon ng Kanlurang Africa… nang ang
iba’t ibang kultura sa lugar ay nagsisimula pa lamang magkatipon-tipon.Noong 1890, sa Wikang
Arabic, ilang banghay ng mga pangyayari ang naisulat. Sa panahon ding ito, ilang bersyon ng
nasabing epiko ang natipon ng gobyerno ng France. Sa pangunguna ng École William Ponty, noong
1898, ito’y isinalin sa Wikang Pranses at sa Wikang German. 1937, ang nasabing kumpanya’y
nagsagawa ng isang drama presentation, ang nagpanimula ng unang interaksyong makabago, sa
paraang pasalita, na naging malawakan noong 1940’s at 1950’s.
1960, ang panobelang pamaraan ay nilikha ni Niane.
1967, isang griot ang gumawa ng unang line-by line transkripsyon ng epiko.
Bilang isang pasalitang epikong historikal, ang Sundiata’y naglalahad ng mga impormasyon tungkol
sa Emperyo ng Mali, sa kultura ng etnikong grupo ng Mande.
Ang istruktura ng isang Pamilyang Mande ay may dalawang elemento, ito ang constructive
(badenya) at destructive (fadenya). Ang Fadenya o “father-less-ness” ay ang girian ng magkakapatid
sa ama. Sa epiko ito’y ipinakita, “ang hindi pagkakaunawaan sa pagitan ni Sundiata, anak ni Sogolon
(pangalawang asawa ni Maghan Kon Fatta) at ni Dankaran Touman, anak ni Sassouma (unang asawa
ni Maghan Kon Fatta).” Ang mapanirang elementong ito ang naging dahilan kung bakit sina
Sundiata’y ipinatapon.
Samantalang ang Badenya o “mother-child-ness” ay ang pagmamahalan sa pagitan ng anak na may
parehong ina. Ito’y ipinakita ni Kolokan, babaeng kapatid ni Sundiata… kanyang binantayan ang
mga pagtatangka ni Sassouma na kulamin ang kapatid. Ito rin ay ipinakita sa suportang ibinigay ng
mga kapatid ni Sundiata, nang kanyang bawiin ang Mali. Ang suporta ng Ina, sa kabila ng kanyang
pisikal na kaanyuan (namanang kapangitan ni Sundiata sa Inang si Sogolon) ay nagsilbing
motibasyon para kay Sundiata upang maging matatag, magpursiging makalakad.
Lumalabas na ang dalawang elemento ay kinailangan ni Sundiata upang magkaroon ng kaganapan
ang kanyang kapalaran… isang indikasyon na ang mga nabanggit na elemento ay bahagi ng kultura
ng Mande.
Hanggang ngayon, ang epiko ni Sundiata’y buhay dahil: Ito’y masasalamin sa mga umiiral na
kultura’t tradisyon ng Mande; dahil sa patuloy na pagsasalaysay ng mga griot tungkol dito; Dahil
ito’y isa nang bahagi ng mitolohiya ng Republika ng Mali, ng Gambia, ng Senegal at Guinea at dahil
ito’y bahagi ng pag-aaral ng mga nasa grado primarya ng Kanlurang Africa.