DERS NOTU
1 FİİLLER (Kip ve Kişi)
Fiilde Kişi (Şahıs)
Fiilde bildirilen iş, oluş ya da durumun kim tarafından
yapıldığını belirten eklerdir. Kişi ekleri, cümlede işi
yapanı yani özneyi bildirir. Kişi ekleri, fiillerde kip
eklerinden sonra gelir.
1.Tekil Kişi-------BEN-------geldi(m)
2.Tekil Kişi------SEN-------geldi(n)
3.Tekil Kişi-------O----------geldi
1.Çoğul Kişi------BİZ-------geldi(k)
2.Çoğul Kişi------SİZ-------geldi(niz)
3.Çoğul Kişi-----ONLAR----geldi(ler)
Fiillerde Kip
Fiillerde kip ikiye ayrılır:
A) HABER (BİLDİRME) KİPLERİ
1.Görülen (Bilinen) Geçmiş Zaman
(-di/-dı/-du/-dü/-ti/-tı/-tu/tü)
2. Duyulan (Öğrenilen) Geçmiş Zaman
(-miş/-mış/-muş/-müş)
3. Şimdiki Zaman
(-yor,-makta/-mekte)
4. Gelecek Zaman
(-ecek/-acak)
5. Geniş Zaman
(-r/-ar/-er/-ır/-ir/-ur/-ür, -mez/-maz)
B) DİLEK-ŞART (TASARLAMA) KİPLERİ
1. Gereklilik Kipi (-meli/-malı)
2. Şart Kipi (-se/-sa)
3. İstek Kipi (-e/-a)
4. Emir Kipi (Kip eki yok, şahıs eki alabilir.)
A) HABER (BİLDİRME) KİPLERİ
*Eylemin zamanını bildiren kiplerdir.
*Eklendiği fiile zaman anlamı katar.
*Beş çeşit haber kipi vardır.
1) Görülen (Bilinen) Geçmiş Zaman :
Eylemlere “-di/-dı/-du/-dü/-ti/-tı/-tu/-tü” ekleri getirilerek
yapılır.
*Görülen, tanık olunan, bilinen veya yapıldığından emin
olunan geçmişe ait bir eylemin anlatılmasında veya
bildirilmesinde kullanılır.
FİİL + (-di/-dı/-du/-dü/-ti/-tı/-tu/tü) + Şahıs Eki
Çalış + (-tı) + n (Görülen geçmiş zaman 2. t.ş.)
ÖRNEKLER
 Bu kitabı geçen hafta okudum.
oku- : Fiil kökü
-du: Görülen Geçmiş Zaman eki
-m: 1. tekil kişi eki
 Elindeki çantayı masaya bıraktı.
(bırak- fiilinin Gör. Geç. Zamanının 3. Tekil kişisi)
 Dün tüm ödevlerimizi bitirdik. (Bilinen)
(bitir- fiilinin Gör. Geç. Zamanının 1. Çoğul kişisi)
 Ellerini güzelce yıkadılar. (Görülen, tanık olunan)
(yıka- fiilinin Gör. Geç. Zamanının 3. Çoğul kişisi)
 Cumhuriyet 1923’te kuruldu. (Bilimsel kesinlik)
(kurul- fiilinin Gör. Geç. Zamanının 3. Tekil kişisi)
 Dersimiz henüz bitmedi.
(bit- fiilinin Gör. Geç. Zamanının 3. t.k. olumsuzu)
 Yemeğinizi yediniz mi?
(ye- fiilinin Gör. Geç. Zamanının 2. ç.k. sorusu)
 Konuyu anlamadınız mı?
(anla- fiilinin Gör. Geç. Z.nın 2.ç.k. olumsuz sorusu)
1
 DERS NOTU
1 FİİLLER (Kip ve Kişi)
2) Duyulan (Öğrenilen) Geçmiş Zaman :
Eylemlere “-miş/-mış/-muş/-müş” ekleri getirilerek
yapılır.
*Görülmeyen, başkasından duyulan veya bittikten
sonra fark edilen geçmişe ait bir eylemin
anlatılmasında veya bildirilmesinde kullanılır.
FİİL + (-miş/-mış/-muş/-müş) + Şahıs Eki
Çalış + (-mış) + sın (Duyulan geçmiş zaman 2. t.ş.)
ÖRNEKLER
 Son derste kitap okumuşsunuz.
oku- : Fiil kökü
-muş: Öğrenilen Geçmiş Zaman eki
-sunuz: 2. çoğul kişi eki
 Elindeki çantayı masaya bırakmış. (Başkasından
duyma)
(bırak- fiilinin Duy. Geç. Z. nın 3. tekil kişisi)
 Geçen akşam Bolu’ya gitmişsiniz.
(git- fiilinin Duy. Geç. Z. nın 2. çoğul kişisi)
 Telefon almak için para biriktirmiş.
(Başkasından duyma)
(biriktir- fiilinin Duy. Geç. Z. nın 3. Tekil kişisi)
 Onlar Kırşehir’e hiç gelmemişler.
(gel- fiilinin Duy. Geç. Z. nın 3. Ç. K. olumsuzu)
 Yorgunluktan uyumuşum. (Sonradan fark etme)
(uyu- fiilinin Duy. Geç. Z. nın 1. tekil kişisi)
 Henüz altı aylıkken yürümüşüm.
(Başkasından duyma)
(yürü- fiilinin Duy. Geç. Z. nın 1. tekil kişisi)
 Eyvah! Zili duymamışız. (Sonradan fark etme)
(duy- fiilinin Duy. Geç. Z. nın 1. çoğul kişisi)
 Ödevini bitirmemiş mi?
(bitir- fiilinin D. Geç. Z. nın 3. t.k olumsuz soru)
3) Şimdiki Zaman :
Eylemlere “-yor, -mekte” ekleri getirilerek yapılır.
* Halen yapılmakta olan, henüz tamamlanmamış bir
eylemin anlatılmasında veya bildirilmesinde kullanılır.
* Eylemin söylenme zamanı ile gerçekleşme zamanı
aynıdır. Bu kiple konuşan kişi, anlattıklarını bizzat görür
ve gördüğü anda dile getirir.
FİİL + (-yor) + Şahıs Eki
Çalış + (ı)yor + uz (Şimdiki zaman 1. ç.ş.)
ÖRNEKLER
 Düzenli olarak dergi okuyorlar.
oku- : Fiil kökü
-yor: Şimdiki Zaman eki
-lar: 3. çoğul kişi eki
 Merdivenlerden aşağı iniyorum.
(in- fiilinin Şimdiki Z. nın 1. tekil kişisi)
 Bahçede top oynuyorlar.
(oyna- fiilinin Şimdiki Z. nın 3. çoğul kişisi)
 Öğretmenin yanına gidiyoruz.
(git- fiilinin Şimdiki Z. nın 1. çoğul kişisi)
 Çok fazla konuşuyorsunuz.
(konuş- fiilinin Şimdiki Z. nın 2. çoğul kişisi)
 Beni dinlemiyorsun.
(dinle- fiilinin Şimdiki Z. nın 2. tekil k. olumsuzu)
 Dışarıda yağmur yağıyor.
(yağ- fiilinin Şimdiki Z. nın 3. tekil kişisi)
 Onunla konuşmuyor musun?
( (konuş- fiilinin Şimdiki Z. nın 2. t.k. olumsuz soru)
 Soruları cevaplıyor musun?
(cevapla- fiilinin Şimdiki Z. nın 2. tekil k. soru)
 Mutfakta yemek yapmaktayım.
(yap- fiilinin Şimdiki Z. nın 1. tekil kişisi)
2
 DERS NOTU
1 FİİLLER (Kip ve Kişi)

5) Geniş Zaman :
4) Gelecek Zaman :
Eylemlere “-r/-ar/-er/-ır/-ir/-ur/-ür, -mez/-maz”
Eylemlere “-ecek/-acak” ekleri getirilerek yapılır. ekleri getirilerek yapılır.

* Henüz gerçekleşmemiş bir eylemin sonraki bir * Her zaman yapılan eylemleri ifade eder.
zaman diliminde yapılacağını ifade eder. * Olumsuzu yapıldığında “-r” eki kaybolur.

FİİL + (-ecek) + Şahıs Eki FİİL + (-r) + Şahıs Eki

Çalış + acak + sın (Gelecek zaman 2. t.ş.) Çalış + ır + lar (Geniş zaman 3.ç.ş.)

ÖRNEKLER ÖRNEKLER

 Bu şiiri yarın okuyacaksın.  Her sabah gazete okurum.

oku- : Fiil kökü oku- : Fiil kökü
-(y)acak: Gelecek Zaman eki -r: Geniş Zaman eki
-sın: 2. tekil kişi eki -um: 1. tekil kişi eki

 Merdivenlerden aşağı ineceğim.  Her yaz köyümüze gideriz.

(in- fiilinin Gelecek Z. nın 1. tekil kişisi) (git- fiilinin Geniş Z. nın 1. çoğul kişisi)

 İki saat sonra çay içeceğiz.  Her hafta bize gelirler.

(iç- fiilinin Gelecek Z. nın 1. çoğul kişisi) (gel- fiilinin Geniş Z. nın 3. çoğul kişisi)

 Çantanızdaki kitapları sonra çıkaracaksınız.  Düzenli olarak spor yaparım.

(çık- fiilinin Gelecek Z. nın 2. çoğul kişisi) (yap- fiilinin Geniş Z. nın 1. tekil kişisi)

 Gelecek hafta futbol oynayacaklar.  Arkadaşlarınla futbol oynarsın.

(oyna- fiilinin Gelecek Z. nın 3. çoğul kişisi) (oyna- fiilinin Geniş Z. nın 2. tekil kişisi)

 Söylediklerinin hiçbirini yapmayacağım.  Hiçbir zaman yalan söylemez.

(söyle- fiilinin Gelecek Z. nın 1. tekil k. olumsuzu) (söyle- fiilinin Geniş Z. nın 3. tekil k. olumsuzu)

 Birazdan yağmur yağacak.  Bu konuda ona asla güvenmem.

(yağ- fiilinin Gelecek Z. nın 3. tekil kişisi) (güven- fiilinin Geniş Z. nın 1. tekil kişisi)

 Onunla konuşmayacak mısınız?  Her gün onlarla konuşur musunuz?

(konuş- fiilinin Gelecek Z. nın 2. ç.k. olumsuz soru) (konuş- fiilinin Geniş Z. nın 2. ç.k. olumlu soru)

 Soruları cevaplayacak mısın?  Sen hiçbir şeyden korkmaz mısın?

(cevapla- fiilinin Gelecek Z. nın 2. tekil k. soru) (kork- fiilinin Geniş Z. nın 2. t. k. Olumsuz soru)

 Sınav sistemi yenilenecek.  Çok para kazanınca bizi görmez artık.

(yenilen- fiilinin Gelecek Z. nın 3. tekil kişisi) (gör- fiilinin Geniş Z. nın 3. tekil kişisi)

3
 DERS NOTU
1 FİİLLER (Kip ve Kişi)

NOT 1: Cümle içinde fiile benzeyen sözcüklerle B)DİLEK-ŞART (TASARLAMA)

çekimli fiilleri karıştırmamalıyız.
KİPLERİ
Şahsı ve kipi olmayan ama hareket özelliği bulunan,
fiile benzeyen ama fiil olmayan bu sözcüklerin genel *Eyleme isteme, şart, zorunlukuk gibi anlamlar katar.
adı “FİİLİMSİ”dir. *Zaman anlamı taşımazlar.
*Dört çeşit dilek-şart kipi vardır.
 Yaşlanmış sandalla denize açıldı. (Fiilimsi)
 Görmeyeli Ali Amca bayağı yaşlanmış. (Fiil)
1) Gereklilik Kipi :
 Tutmaz dizlerim birden düzeldi. (Fiilimsi)
 Dedemin dizleri tutmaz. (Fiil) Eylemlere “-meli/-malı” ekleri getirilerek yapılır.

 Koşar adımlarla yanıma geldi. (Fiilimsi) * Eylemin yapılmasının gerekli/zorunlu olduğunu

 Her sabah mutlaka koşar. (Fiil) ifade eder.
* Bazen cümleye ihtimal anlamı katabilir.
 Gelecek yıl şampiyonuz. (Fiilimsi)
 Seneye bize gelecek. (Fiil)
FİİL + (-meli) + Şahıs Eki
 Yırtılmış pantolon ile dışarı çıkma. (Fiilimsi)
 En sevdiği pantolonu yırtılmış. (Fiil) Çalış + malı + sın (Gereklilik kipi 2. t.ş.)

 Yazılacak cümleleri belirledim. (Fiilimsi)

 Bu cümlelerin tamamı deftere yazılacak. (Fiil)
ÖRNEKLER
 Fuarda tanıdık simalar vardı. (Fiilimsi)
 Bu şiiri ezbere okumalıyım.
 Onu gördüğümüzde zor tanıdık. (Fiil)
oku- : Fiil kökü
-malı: Gereklilik Kip eki
NOT 2: Eğer bize fiilin kipi soruluyorsa fiilin -(y)ım: 1. tekil kişi eki
cümledeki anlamına göre değil kip ekinin çeşidine
göre cevap vermeliyiz.  Ödevinizi zamanında bitirmelisiniz.
(bitir- fiilinin Gereklilik. K. nin 2.çoğul kişisi)
“Yarın dayımlar bize geliyor.” cümlesi “yarın”
sözcüğünden dolayı gelecek zaman anlamı taşıyor ama
 Yarın sabah erken kalkmalıyız.
bu cümledeki fiilin kipi sorulursa kesinlikle “gelecek
(kalk- fiilinin Gereklilik. K. nin 1. çoğul kişisi)
zaman” dememeliyiz. Bu cümledeki fiilin kipi
“ŞİMDİKİ ZAMAN”dır.
 Sizinkiler söylediklerimi duymamalılar.
“Her sabah okula gidiyorum.” cümlesinin anlamı (duy- fiilinin Gereklilik. K. nin 3.ç.k. olumsuzu)
geniş zaman olmasına rağmen kipi “şimdiki zaman”
dır. Çünkü fiilimizde “-yor” eki bulunmaktadır.  Bunları deftere yazmalı mıyım?
(yaz- fiilinin Gereklilik. K. nin 1. T.k. soru)
Bu durumdaki cümlelerde “anlam kayması/kip
kayması” vardır. Bu konunun ayrıntılarına sonra
 Anlatılanları güzelce dinlemeli.
değineceğiz.
(dinle- fiilinin Gereklilik. K. nin 3. tekil kişisi)
NOT 3: Geniş zamanın olumsuz çekiminde “-r” eki
kaybolur, yerine “-mez, -maz, -me, -ma” eki gelir.  Dışarıda hava soğuk olmalı. (ihtimal)
(ol- fiilinin Gereklilik. K. nin 3. tekil kişisi)
Konuşurum…………………konuşmam
 Bolu’ya çoktan varmış olmalı. (ihtimal)
Çalışırsın…………………..çalışmazsın (ol- fiilinin Gereklilik. K. nin 3. tekil kişisi)

4
 DERS NOTU
1 FİİLLER (Kip ve Kişi)
2) Şart Kipi :
Eylemlere “-se/-sa” ekleri getirilerek yapılır.
* Eklendiği sözcüğe şart veya istek anlamı katar.
* “-si,-sı,-su,-sü” şekli yoktur.
FİİL + (-se) + Şahıs Eki
Çalış + sa + lar (Şart Kipi 3.ç.ş.)
ÖRNEKLER
 Biraz da makale okusan.
oku- : Fiil kökü
-sa: Şart kip eki
-n: 2. tekil kişi eki
 Her yaz köyümüze gitsek. (istek)
(git- fiilinin Şart K. nin 1. çoğul kişisi)
 Yağmur yağsa ıslanırız. (şart)
(yağ- fiilinin Şart K. nin 3. tekil kişisi)
 Sınıfın perdesini kapatsanız keşke. (istek)
(kapat- fiilinin Şart K. nin 2. çoğul kişisi)
 Beni bir dinlesen hak verirsin bana. (şart)
(dinle- fiilinin Şart K. nin 2. tekil kişisi)
 Eve gitmesem annem meraklanır. (şart)
(git- fiilinin Şart K. nin 1. tekil kişisi olumsuz)
 Bu akşam dışarı çıkmasak mı?
(çık- fiilinin Şart K. nin 1. Ç.K. olumsuz soru)
 Keşke bu yaz yüzme kursuna yazılsam.
(yaz- fiilinin Şart K. nin 1. Tekil kişisi)
Uyarı: “-se/-sa” eki isim veya isim soylu bir sözcüğe
de gelebilir. Böyle bir kullanımda “kip eki” olarak
adlandırmayız. “Ek fiil” deriz. Ek fiilleri ileride
ayrıntılı olarak işleyeceğiz.
 Bu kitap seninse hemen oku.
3) İstek Kipi :
Eylemlere “-e/-a” ekleri getirilerek yapılır.
* Cümleye istek, dilek, temenni anlamı katar.
Cümle içerisinde genelde “-elim, -eyim” şeklinde
kişi eklerini almış haliyle karşımıza çıkar.
FİİL + (-e) + Şahıs Eki
Çalış + a + lım (İstek Kipi 1.ç.ş.)
ÖRNEKLER
 Biraz da roman okuyayım.
oku- : Fiil kökü
-(y)a: Şart kip eki
-(y)ım: 1. tekil kişi eki
 Eğri oturup doğru konuşalım.
(konuş- fiilinin İstek K. nin 1. çoğul kişisi)
 Sinemaya onları da çağırayım.
(çağır- fiilinin İstek K. nin 1. tekil kişisi)
 Paralarınızı bankaya yatırasınız.
(yatır- fiilinin İstek K. nin 2. çoğul kişisi)
 Ömrün boyunca mutlu olasın.
(mutlu ol- fiilinin İstek K. nin 2. tekil kişisi)
 Bir daha böyle laflar duymayayım.
(duy- fiilinin İstek K. nin 1. tekil kişisi olumsuz)
 Bu akşam dışarı çıkmayalım mı?
(çık- fiilinin İstek K. nin 1. Ç.K. olumsuz soru)
Uyarı: İstek kipinin bazı kullanımları ile sık
karşılaşmadığımız için bize yanlışmış gibi gelebilir.
Özellikle 3. Tekil ve 3. Çoğul kullanımları ile sık
karşılaşmayız ama kipi sorulduğunda “istek kipi”
demeliyiz.
 Ali de bizimle gelse.
(Anlam: İstek Kip: Şart)
 Ali de bizimle gele.
(Anlam: İstek Kip: İstek)
5
 DERS NOTU
1 FİİLLER (Kip ve Kişi)

4) Emir Kipi : ANLAM (ZAMAN/KİP) KAYMASI

*Kip eki yoktur yalnızca şahıs ekleri ile çekimi Fiil çekimlerinde kullanılan kip ve zaman ekleri her zaman kendi
vardır. anlamlarında kullanılmazlar. Bu ekler birbirlerinin yerlerine de
* 1. tekil ve 1. çoğul şahıslar için emir çekimi geçebilir. İşte bir zaman kipi ya da bir dilek kipi başka bir kipin
bulunmaz. yerine kullanılmışsa burada bir zaman (anlam / kip) kayması var
* 2. tekil şahsında şahıs eki kullanılmadan sadece
demektir.
fiil kök ya da gövdesi ile çekimleme yapılır.
ÖRNEKLER
FİİL + Şahıs Eki
 Yarın dayımlar bize geliyor.
Çalış + sın (Emir Kipi 3.t.ş.)
Kipi : Şimdiki zaman Anlamı : Gelecek zaman
ÖRNEKLER
 Her sabah spor yapıyorum.
 Biraz da makale okuyun.
Kipi : Şimdiki zaman Anlamı : Geniş zaman
oku- : Fiil kökü
Kip eki yok
 Bu eser Selçuklulardan kalma olacak.
-(y)un: 2. çoğul kişi eki
Kipi : Gelecek zaman Anlamı : Gereklilik kipi
 Hemen yanıma gel.
(gel- fiilinin Emir K. nin 2. tekil kişisi)
 Hemen eve geleceksin.
 Bu konuyu sessizce dinleyin/ dinleyiniz.
Kipi : Gelecek zaman Anlamı : Emir kipi
(dinle- fiilinin Emir K. nin 2. çoğul kişisi)
 Keşke sen de bizimle gelsen.
 Koridorda gürültü yapmasınlar.
(yap- fiilinin Emir K. nin 3. çoğul kişisi olumsuz)
Kipi : Şart Kipi Anlamı : İstek kipi
 Bir daha benimle konuşma.
 Allah’ım bize yardım et.
(konuş- fiilinin Emir K. nin 2.tekil kişisi olumsuz)
Kipi : Emir kipi Anlamı : İstek kipi
 Bu soruların hepsini cevaplasın mı?
(cevapla- fiilinin Emir K. nin 3. tekil kişisi soru)
 Sınavı gelecek hafta yaparız.
 Çantandakileri masanın üstüne çıkar.
Kipi : Geniş zaman Anlamı : Gelecek zaman
(çıkar- fiilinin Emir K. nin 2. T.K.)
 Nasrettin Hoca bir gün eşekten düşer.
 Öğrenciler bahçeye çıkmasınlar mı?
(çık- fiilinin Emir K. nin 3. Ç.K. olumsuz soru)
Kipi : Geniş zaman Anlamı : Geçmiş zaman
Uyarı: Emir kipinin 2. Çoğul şahısta iki türlü çekimi
 Dersimiz biraz sonra biter.
vardır.
 Soruların tamamını cevaplayın. Kipi : Geniş zaman Anlamı : Gelecek zaman
 Soruların tamamını cevaplayınız.

Yukarıdaki iki çekim de emir kipinin 2. Çoğul

şahısta çekimlenmiş şeklidir.