Toplu Konutlarin Günişiği İle Aydinlanma Ve Diş Ortamla Görsel Bağlanti Açisindan İncelenmesine Bir Örnek: Suadiye Sitesi

T.C.
YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TOPLU KONUTLARIN GÜNIŞIĞI İLE AYDINLANMA VE DIŞ

ORTAMLA GÖRSEL BAĞLANTI AÇISINDAN İNCELENMESİNE
BİR ÖRNEK: SUADİYE SİTESİ
Duygu ZAHMACIOĞLU
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Mimarlık Anabilim Dalı
Yapı Fiziği Programı
Danışman
Prof. Dr. Leyla DOKUZER ÖZTÜRK
Temmuz, 2019
T.C.
TOPLU KONUTLARIN GÜNIŞIĞI İLE AYDINLANMA VE DIŞ

ORTAMLA GÖRSEL BAĞLANTI AÇISINDAN İNCELENMESİNE BİR
ÖRNEK: SUADİYE SİTESİ
Duygu ZAHMACIOĞLU tarafından hazırlanan tez çalışması 11.07.2019 tarihinde

aşağıdaki jüri tarafından Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
Mimarlık Anabilim Dalı, Yapı Fiziği Programı YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul
edilmiştir.
Prof. Dr. Leyla DOKUZER ÖZTÜRK
Yıldız Teknik Üniversitesi
Danışman
Jüri Üyeleri
Prof. Dr. Leyla DOKUZER ÖZTÜRK, Danışman

Doç. Dr. Şensin Aydın YAĞMUR, Üye

Dr. Öğretim Üyesi Fazıla DUYAN, Üye
Doğuş Üniversitesi
Danışmanım Prof. Dr. Leyla DOKUZER ÖZTÜRK sorumluluğunda tarafımca
hazırlanan Toplu Konutların Günışığı ile Aydınlanma ve Dış Ortamla Görsel
Bağlantı Açısından İncelenmesine Bir Örnek: Suadiye Sitesi başlıklı çalışmada veri
toplama ve veri kullanımında gerekli yasal izinleri aldığımı, diğer kaynaklardan
aldığım bilgileri ana metin ve referanslarda eksiksiz gösterdiğimi, araştırma
verilerine ve sonuçlarına ilişkin çarpıtma ve/veya sahtecilik yapmadığımı,
çalışmam süresince bilimsel araştırma ve etik ilkelerine uygun davrandığımı beyan
ederim. Beyanımın aksinin ispatı halinde her türlü yasal sonucu kabul ederim.
Duygu ZAHMACIOĞLU
İmza
Aileme
ve
yeğenim Kerem’e,
TEŞEKKÜR
Yüksek lisans eğitimim ve tez çalışması sürecim boyunca beni destekleyen, görüş
ve fikirleri ile çalışmalarımı yönlendiren, yardımlarını ve anlayışını hiç
esirgemeyen ve sabırla bu tezin gelişmesinde emeği olan çok değerli hocam Prof.
Dr. Leyla Dokuzer Öztürk’e teşekkürlerimi sunarım.
Lisans ve yüksek lisans eğitimim boyunca üzerimde emeği geçen tüm hocalarıma
ve bu süreçte beraber çalıştığımız değerli arkadaşlarıma çok teşekkür ederim.
Hayatımın her anında yanımda olan, maddi ve manevi en büyük destekçilerim
başta annem ve babama, canım ablama ve doğumundan bu yana hayatıma renk
katan biricik yeğenim Kerem’e sonsuz teşekkürler.
Duygu ZAHMACIOĞLU
İÇİNDEKİLER
SİMGE LİSTESİ ................................................................................................................................... viii
KISALTMA LİSTESİ ............................................................................................................................. ix
ŞEKİL LİSTESİ ........................................................................................................................................ x
TABLO LİSTESİ .................................................................................................................................. xiii
ÖZET ...................................................................................................................................................... xvi
ABSTRACT ......................................................................................................................................... xviii
1 Giriş ...................................................................................................................................................... 1
1.1 Literatür Özeti ......................................................................................................................... 1
1.2 Tezin Amacı .............................................................................................................................. 2
1.3 Hipotez ....................................................................................................................................... 3
2 Günışığı ile Aydınlatma ................................................................................................................ 4
3 Günışığına Yönelik Avrupa Standardı ..................................................................................... 8
3.1 Günışığı Aydınlığının Sağlanması..................................................................................... 9
3.2 Dış Ortam İle Görsel Bağlantının Kurulması............................................................. 11
3.3 Güneşlenme ........................................................................................................................... 15
3.4 Kamaşmaya Karşı Korunma............................................................................................ 16
4 Ele Alınan Yerleşimin Özellikleri ........................................................................................... 19
5 Suadiye Sitesinin Günışığı Ölçütleri Açısından İncelenmesi ....................................... 23
5.1 Günışığı Aydınlığının Sağlanmasına Yönelik İnceleme......................................... 23
5.1.1 Bilgisayar Programında Hesaplama Yolu İle İnceleme .......................... 23
5.1.2 Ölçme Yolu İle İnceleme ..................................................................................... 49
5.2 Dış Ortamla Görsel Bağlantının Kurulmasına Yönelik İnceleme ...................... 52
5.2.1 Yatay Görüş Açısına Bağlı İnceleme ............................................................... 52

vi
5.2.2 Dış Engellerin Yapıdan Uzaklığına Bağlı İnceleme................................... 57
5.2.3 Görünen Katman Sayısına Bağlı İnceleme ................................................... 64
6 Sonuçların Değerlendirilmesi ................................................................................................. 92
6.1 Günışığı Aydınlık Düzeyine Bağlı Sonuçların Değerlendirilmesi...................... 92
6.2 Yatay Görüş Açısına Bağlı Sonuçların Değerlendirilmesi .................................... 95
6.3 Dış Engellerin Yapıdan Uzaklığına Bağlı Sonuçların Değerlendirlmesi ......... 96
6.4 Görünen Katman Sayısına Bağlı Sonuçların Değerlendirilmesi ........................ 98
6.5 Genel Değerlendirme .......................................................................................................100
7 Sonuç ..............................................................................................................................................109
Kaynakça.............................................................................................................................................112
Tezden Üretilmiş Yayınlar ...........................................................................................................115
vii
SİMGE LİSTESİ
° Derece
% Yüzde
cm Santimetre
D Daylight factor
DGP Daylight glare probability
DT Hedeflenen günışığı çarpanı
Ed Dış aydınlık düzeyi
Ei İç aydınlık düzeyi
Ev,d,med Gökten gelen yayınık ışığın yatayda oluşturduğu medyan
aydınlık düzeyi
HDR High dynamic range
lx Lux
m Metre
m2 Metrekare
viii
KISALTMA LİSTESİ
BREEAM Building Research Establishment Environmental Assessment

Method
CEN European Committee for Standardization
CIE International Commission on Illumination
LEED Leadership in energy and Environmental Design
MRD Munsell Color System
RGB Red Green Blue
SAD Seasonal affective disorder
UV Ultraviolet radiation
ix
ŞEKİL LİSTESİ
Şekil 2.1 Günışığı çarpanı tanımı……………………………..……………………………………….6

Şekil 3.1 En az 300 lx aydınlık düzeyinin sağlandığı bölgenin referans düzlemi
içindeki yerine örnekler……………………………..………………………………….9
Şekil 3.2 Görünen katmanlara örnekler……………………………..……………………….…..13
Şekil 3.3 Hacmin kesitinde görme alanı içine giren katman sayısının
belirlenmesi……………………………..……………………………..…………………..14
Şekil 3.4 Hacmin planında herhangi bir hesap noktasındaki yatay görüş açısının
belirlenmesi……………………………..…………………………………………………15
Şekil 3.5 Günşlenmenin değerlendirildiği referans nokta……………………………….16
Şekil 4.1 Suadiye sitesi konumunu gösteren uydu görüntüsü…………………………19
Şekil 4.2 Suadiye sitesi yakın çevre uydu görüntüsü………………………………………20
Şekil 4.3 Suadiye sitesi vaziyet planı……………………………..………………………………20
Şekil 4.4 Yerleşime giriş noktaları……………………………..………………………………….21
Şekil 4.5 Suadiye sitesinin farklı açılardan görünümleri…………………………………22
Şekil 5.1 Tayfsal ışıkölçer ……………………………..……………………………………………...24
Şekil 5.2 Ölçülen yüzey renklerinin Munsell dönüşüm programı aracılığı ile
aydınlatma programında tanımlanması………………………………………..24
Şekil 5.3 Suadiye sitesi ve yakın çevresinin aydınlatma programındaki modeli.28
Şekil 5.4 C blok kat 7, daire 1, yaşama hacmi…………………………………………………30
Şekil 5.5 Çalışma düzlemi ve belirlenen 10 cm aralıklı hesap noktalarını
gösteren ızgara sistemi…………………………..……………………………………30
Şekil 5.6 Örnek hacimde ≥100 lx ve ≥300 lx sağlananlar alanların Excel
programında gösterimi……………………………..…………………………………31
Şekil 5.7 Örnek hacimde ≥100 lx ve ≥300 lx sağlananlar alanların DIALux evo
programında gösterimi……………………………..…………………………………32
Şekil 5.8 A blok 2. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanlar………………….………...33
Şekil 5.9 A blok 3. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanlar……………….…………...33
Şekil 5.10 A blok 4. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanlar…………….……………...34
Şekil 5.11 A blok 5. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanlar………….………………...34
Şekil 5.12 A blok 6. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanlar…………….……………...35
Şekil 5.13 A blok 7. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanlar…………………….……...35
Şekil 5.14 A blok 8. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanlar………………….………...36
Şekil 5.15 A blok 9. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanlar…………………….……...36
Şekil 5.16 A blok 10. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanlar……………….…………37
Şekil 5.19 A blok 13. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanlar…………….……………38
Şekil 5.20 B blok 1. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanlar……….…………………...39
Şekil 5.23 B blok 4. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanlar………….………………...40
Şekil 5.24 B blok 5. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanlar………….………………...41
Şekil 5.25 B blok 6. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanlar…………….……………...41
x
Şekil 5.26 B blok 7. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanlar…………………………...42
Şekil 5.27 B blok 8. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanlar…………………………...42
Şekil 5.28 C blok 2. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanlar…………………………...43
Şekil 5.36 C blok 10. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanlar………………………….47
Şekil 5.40 C blok, yaşama hacmindeki günışığı aydınlık düzeyi ölçme noktaları.50
Şekil 5.41 Testo 540 tip aydınlık ölçer…………………………...………………………….......50
Şekil 5.42 A blok, kat 9, daire 4 ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan noktalar……………...51
Şekil 5.43 C blok, kat 13, daire 2 ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan noktalar……………51
Şekil 5.44 Yatay görüş açısı hesaplama noktaları…………………………...………………53
Şekil 5.45 Hesap noktalarındaki yatay görüş açıları ve hacim içinde sağlanan
yüzdeleri…………………………...…………………………...…………………………...53
Şekil 5.46 A blok, 14°, 28° ve 54° sağlanan alanlar………………………….......................55
Şekil 5.47 B blok, 14°, 28° ve 54° sağlanan alanlar………………………….......................55
Şekil 5.48 C blok, 14°, 28° ve 54° sağlanan alanlar…………………………...……………..56
Şekil 5.49 Örnek hacim, 6 m, 20 m ve 50 m mesafe çizgileri…………………………....58
Şekil 5.50 Örnek hacimde pencere 1 için engel sınır çizgileri…………………………..58
Şekil 5.51 P1 için dikkate alınan engel uzaklıklığını gösteren doğru parçası…….59
Şekil 5.52 P1 için dikkate alınan engel uzaklığını gösteren doğru parçasının
altında kalan engel uzunluğu…………………………...…………………………..59
Şekil 5.53 P2 için 6 m, 20 m ve 50 m mesafe çizgileri………………………….................60
Şekil 5.54 P2 için engel sınır çizgileri…………………………...…………………………..........60
Şekil 5.55 P2 için dikkate alınan engel uzaklığını gösteren doğru
parçası…………………………………………………………………………………...…...61
altında kalan engel uzunluğu……………………………..……………..................61
Şekil 5.57 Plan üzerinde P1 için engelleri sınırlayan doğru parçaları………………64
Şekil 5.58 P1 için zemin sınır çizgileri…………………………...…………………………........65
Şekil 5.59 P1 için zemin sınır çizgilerinin büyük ölçekli planda gösterimi………..65
Şekil 5.60 P1 için zemin sınır çizgilerinin büyük ölçekli kesitte gösterimi………..66
Şekil 5.61 P1 için gök sınır çizgileri…………………………...………………………….............66
Şekil 5.62 P1 için gök sınır çizgilerinin büyük ölçekli planda gösterimi…………...67
Şekil 5.63 P1 için gök sınır çizgilerinin büyük ölçekli kesitte gösterimi……………67
Şekil 5.64 P1 için planda gök ve zemin sınır çizgilerinin birlikte gösterimi………68
Şekil 5.65 Plan üzerinde P2 için engeli sınırlayan doğru parçaları…………………..69
Şekil 5.66 P2 için zemin sınır çizgileri…………………………...…………………………........69
Şekil 5.67 P2 için zemin sınır çizgilerinin büyük ölçekli planda gösterimi………..70
Şekil 5.68 P2 için zemin sınır çizgilerinin büyük ölçekli kesitte gösterimi………..70
Şekil 5.69 P2 için için gök sınır çizgisi…………………………...…………………………........70
xi
Şekil 5.70 P2 için gök sınır çizgilerinin büyük ölçekli planda gösterimi…………...71
Şekil 5.71 P2 için gök sınır çizgisinin büyük ölçekli kesitte gösterimi………………71
Şekil 5.72 P2 için planda gök ve zemin sınır çizgilerinin birlikte gösterimi………72
Şekil 5.73 P1 ve P2 için görünen katmanların ayrı ayrı gösterimi……………………73
Şekil 5.74 P1 ve P2 pencerelerinin birlikte değerlendirilmesi…………………………73
Şekil 5.75 P1 ve P2 pencerelerine bağlı görünen katman sayısı………………………74
Şekil 5.76 A blok 2. kat, görünen katman sayısına bağlı inceleme……………………76
Şekil 5.84 A blok 10. kat, görünen katman sayısına bağlı inceleme………………….80
Şekil 5.88 B blok 1. kat, görünen katman sayısına bağlı inceleme……………………82
Şekil 5.96 C blok 2. kat, görünen katman sayısına bağlı inceleme…………………….86
Şekil 5.104 C blok 10. kat, görünen katman sayısına bağlı inceleme…………………..90
xii
TABLO LİSTESİ
Tablo 3.1 Günışığından yararlanmaya ilişkin önerilen dereceler…………………..10

Tablo 3.2 Dış ortam ile görsel bağlantıya yönelik önerilen dereceler…………….12
Tablo 3.3 Güneşlenme süresine yönelik önerilen dereceler……….…………………16
Tablo 3.4 Kamaşmadan korunmaya ilişkin önerilen dereceler……………………..17
Tablo 5.1 Yerleşimin çevresindeki yapıların renksel özellikleri……………………25
Tablo 5.2 Suadiye sitesi blokları ve dairelerin renksel özellikleri………………….26
Tablo 5.3 A blok 2. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanların yüzdeleri……….33
Tablo 5.9 A blok 8. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanların yüzdeleri…….....36
Tablo 5.11 A blok 10. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanların yüzdeleri……..37
Tablo 5.15 B blok 1. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanların yüzdeleri………..39
Tablo 5.23 C blok 2. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanların yüzdeleri………..43
Tablo 5.25 C blok 4. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanların yüzdeleri……….44
Tablo 5.27 C blok 6. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanların yüzdeleri……..…45
Tablo 5.30 C blok 9. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanların yüzdeleri……….46
Tablo 5.31 C blok 10. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanların yüzdeleri……...47
Tablo 5.35 Ölçme yapılan dairelerde ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanların
yüzdeleri…………………………………………………………………………………….52
Tablo 5.36 A blok, 14°, 28° ve 54° sağlanan alanların yüzdeleri……………………...55
Tablo 5.37 B blok, 14°, 28° ve 54° sağlanan alanların yüzdeleri……………………...55
Tablo 5.38 C blok, 14°, 28° ve 54° sağlanan alanların yüzdeleri………………………56
Tablo 5.39 A blok, engel uzaklığı hesaplaması ve sınıflandırılması…………………63
xiii
Tablo 5.40 B blok, engel uzaklığı hesaplaması ve sınıflandırılması………………….63
Tablo 5.41 C blok, engel uzaklığı hesaplaması ve sınıflandırılması………………….63
Tablo 5.42 A blok 2. kat, görünen katman sayısı yüzdeleri……………………………..76
Tablo 5.50 A blok 10. kat, görünen katman sayısı yüzdeleri……………………………80
Tablo 5.54 B blok 1. kat, görünen katman sayısı yüzdeleri……………………………..82
Tablo 5.62 C blok 2. kat, görünen katman sayısı yüzdeleri……………………………..86
Tablo 5.65 C blok 5. kat, görünen katman sayısı yüzdeleri……………………………...87
Tablo 5.69 C blok 9. kat, görünen katman sayısı yüzdeleri …………………………….89
Tablo 5.70 C blok 10. kat, görünen katman sayısı yüzdeleri……………………………90
Tablo 6.1 Yerleşim ve blok ölçeğinde minimum günışığı aydınlınlığı sağlanan
hacim sayısı……………………………..………………………………………………….93
Tablo 6.2 A blok, minimum günışığı aydınlığı sağlanan hacim sayısının yönlere
göre değişimi……………………………..………………………………………………..93
Tablo 6.3 B blok, minimum günışığı aydınlığı sağlanan hacim sayısının yönlere
göre değişimi……………………………..………………………………………………..94
Tablo 6.4 C blok, minimum günışığı aydınlığı sağlanan hacim sayısının yönlere
göre değişimi………………………………………………………………………………94
Tablo 6.5 A blok, yönlere göre yatay görüş açısının değişimi………………………..95
Tablo 6.6 B blok, yönlere göre yatay görüş açısının değişimi………………………...96
Tablo 6.7 C blok, yönlere göre yatay görüş açısının değişimi………………………...96
Tablo 6.8 A blok, yönlere göre engellerin yapıdan uzaklığının değişimi………...97
Tablo 6.9 B blok, yönlere göre engellerin yapıdan uzaklığının değişimi………...97
Tablo 6.10 C blok, yönlere göre engellerin yapıdan uzaklığının değişimi………...97
xiv
Tablo 6.11 Yerleşim ve blok ölçeğinde görünen katman sayısı…………………….…98
Tablo 6.12 A blok, görünen katman sayısının sağlandığı hacim sayısının yönlere
göre değişimi……………………………..………………………………………….….…99
Tablo 6.13 B blok, görünen katman sayısının sağlandığı hacim sayısının yönlere
göre değişimi……………………………..……………………………………………….99
Tablo 6.14 C blok, görünen katman sayısının sağlandığı hacim sayısının yönlere
göre değişimi……………………………..……………………………………………….99
Tablo 6.15 A blok, günışığı aydınlığı ve dış ortamla görsel bağlantı için elde
edilen dereceler………………………………………………………………………...102
Tablo 6.16 B blok, günışığı aydınlığı ve dış ortamla görsel bağlantı için elde
edilen dereceler……………………………..………………………………………….105
Tablo 6.17 C blok, günışığı aydınlığı ve dış ortamla görsel bağlantı için elde
edilen dereceler……………………………..………………………………………….106
xv
ÖZET
Toplu Konutların Günışığı ile Aydınlanma ve Dış Ortamla

Görsel Bağlantı Açısından İncelenmesine Bir Örnek:
Suadiye Sitesi
Duygu ZAHMACIOĞLU
Mimarlık Anabilim Dalı

Yüksek Lisans Tezi
Danışman: Prof. Dr. Leyla DOKUZER ÖZTÜRK
Kapalı mekanların günışığı ile aydınlatılması, kullanıcıların kendini fizyolojik ve

psikolojik olarak iyi hissetmesi, dış ortam ile görsel bağlantının kurulması,
güneşlenme ve lamba ışığı için tüketilen enerjinin azaltılması bakımından
önemlidir. Öte yandan, günışığı ile aydınlatmada güneş ışığının kamaşmaya yol
açması ve hacim içinde yüksek ışıklılık karşıtlıkları oluşturması önlenmelidir.
Hacimleri aydınlatan doğal ışığın nicelik ve dağılımı, yapının bulunduğu bölgenin
iklimsel koşulları, yapı dışındaki yapay ve/ya da doğal engeller, yapıdaki yatay
ve/ya da düşey girinti çıkıntılar, hacmin baktığı yön ve biçim, boyut gibi özelikleri,
iç yüzeylerin renkleri, pencerelerin boyut, sayı ve duvar içindeki konumu, camın
ışık geçirme çarpanı gibi birçok etkene bağlıdır.
Yapıların günışığı ile aydınlatılmasına yönelik Avrupa Standardı EN 17037’de
günışığından yararlanmanın ölçütleri; günışığı aydınlık düzeyi, güneşlenme, dış
ortamla görsel bağlantı ve kamaşmanın sınırlanması olarak belirtilmiş ve her ölçüt
ile ilgili kabul edilebilir minimum değerler verilmiştir. Yeni yapılacak bir yapının
arazi içindeki yeri ve yönü, yapıdaki hacimlerin boyut ve biçimi ile pencerelerin
çeşitli özellikleri belirlenirken bu ölçütlere ilişkin gereksinimlerin karşılanması
beklenmektedir. Benzer biçimde, mevcut bir yapıdaki çeşitli hacimlerin günışığı
açısından değerlendirmesinde de söz konusu ölçütlerin ne ölçüde karşılandığının
saptanması gereklidir.
Bu çalışmada, bir toplu konut yerleşiminin günışığı standardında belirtilmiş
ölçütlerden ikisine, günışığını aydınlığının ve dış ortam ile görsel bağlantının
sağlanmasına göre incelenmesi amaçlanmıştır. Belirtilen amaca yönelik olarak,
kentsel dönüşüm kapsamında 2017 yılında tamamlanmış olan Kadıköy ilçesindeki
Suadiye Sitesi ele alınmıştır. Üç blok ve 134 daireden oluşan yerleşimin çevresinde
çok katlı yapılar mevcuttur.
xvi
Çalışmanın ilk aşamasında, yapıları ve açık alanları ile tüm yerleşim DIALux evo
aydınlatma programında üç boyutlu olarak modellenmiştir. Yerleşimin
çevresindeki, dış engel özelliği taşıyan yapılar da kütlesel olarak model yerleşime
eklenmiştir. Ardından, üç blokta yer alan toplam 496 hacim ilk aşamada günışığı
aydınlığının sağlanması açısından incelenmiştir. Bu incelemede aydınlık düzeyi
bakımından ‘en az’ koşulu referans alınmıştır. Aydınlık düzeyi açısından minimum
koşul hacmin çalışma düzleminin en az yarısında ≥300 lx ve en az %95’inde ≥100
lx aydınlığın sağlanmasıdır. Çalışmanın ikinci aşamasındaki inceleme yerleşimdeki
tüm hacimler için dış ortam ile görsel bağlantının sağlanması bakımından
yapılmıştır. Bu ölçüte göre yapılan inceleme, yatay görüş açısı, engel uzaklığı ve
görünen katman sayısı olmak üzere üç alt başlık altında gerçekleştirilmiştir.
Çalışmanın son aşamasında, ulaşılan sonuçlar yerleşim ve blok ölçeklerinde önce
her bir ölçüt açısından ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Daha sonra tüm ölçütlerin göz
önüne alındığı bir genel değerlendirme yapılmıştır. Bir başka deyişle, ele alınan her
hacimde tüm ölçütlerin ne ölçüde karşılandığı saptanmıştır.
Çalışmanın sonunda, yeni yapılacak bir yapının ya da yapı grubunun arazi içindeki
konumu ve yapıdaki hacimlerinin özellikleri belirlenirken günışığı ölçütlerine
ilişkin gereksinimlerin karşılanmasına verilmesi gereken önem vurgulanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Günışığı aydınlık düzeyi, yapı dışı engeller, dış ortam ile görsel
bağlantı.

xvii
ABSTRACT
An Examination Example on Daylight Provision and View

Out in Mass Housing: Suadiye Site
Duygu ZAHMACIOĞLU
Department of Architecture
M.Sc. Thesis
Advisor: Prof. Dr. Leyla DOKUZER ÖZTÜRK
Daylight illumination of interior side of the buildings is significant to feel good

physiologically and psychologically for users. Moreover, in order to establish a
visual connection with the external environment, to reduce the energy consumed
for sunlight and lamp light. On the other hand, it should be avoided that sunlight
could cause glare in daylight illumination and create high contrast in light.
Quantities and distribution of natural light which illuminate volumes, depends on
many factors. These factors are climatic conditions of the area where the building
is located, artificial and/ or natural obstacles outside the buildings, horizontal and/
or vertical indentations in the buildings, direction and shape of the volume,
characteristics such as dimension, the colors of the interior surfaces, the size of the
windows, the number in the wall and the wall, the light transmittance factor of the
glass. The criteria for utilizing from daylight in the European Standard EN 17037
for the illumination of buildings with daylight; daylight provision, exposure to
sunlight, view out and protection from glare are given and acceptable minimum
values are given for each criterion. The location and direction of a new structure
within the land, the size and form of the volume in the structure and the various
characteristics of the windows are expected to be compensated. Correspondingly,
it is necessary to determine the extent to which these criteria are compensated in
the evaluation of various volumes of an existing building in terms of daylight
provision.
In this research, it is aimed to examine a mass house according to two of the
criteria specified in daylight standard, daylight provision and view out. For the
purpose of the project specified Suadiye Site in Kadıköy district, which was
completed in 2017 within the scope of urban transformation, was investigated.
The complex consists of three blocks and 134 flats. Also, the many multi story exist
around the complex.
xviii
In the first phase of the study, the whole complex with its buildings and open
spaces was modeled in three dimensions in the DIALux evo lighting program.
Buildings with an external obstacle around the complex are also added to the
model. Then, a total of 496 volumes in three blocks were investigated in order to
provide daylight provision in the first stage. In this research, the ‘minimum level’
condition is taken as a reference for the terms of light level. In terms of light level,
the minimum requirement is to provide ≥300 lx at least in at least 95% of the
working plane of the volume and ≥100 lx in light. The second phase of the study
was carried out to ensure the view out for all volumes in the complex. The
examination according to this criterion was carried out under three subheadings:
horizontal sight angle, outside distance of the view and number of layers to be
sight (content of the view). In the final stage of the study, the results were
evaluated separately for each criterion in the complex and block scales. Then, a
general evaluation was made considering all the criteria. In other words, it was
determined to what extent all the criteria were compensated in each volume.
At the end of the research, it was emphasized the importance to be given to
compensate the requirements of daylight criteria when determining the
characteristics of a new building or buildings group within the land and the
volume of the buildings.
Keywords: Daylight provision, external obstacles, view out.
YILDIZ TECHNICAL UNIVERSITY

GRADUATE SCHOOL OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES
xix
YILDIZ TECHNICAL UNIVERSITY

GRADUATE SCHOOL OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES
1
Giriş
1.1 Literatür Özeti
Geçmişten günümüze yapıların şekillenmesinde günışığından yararlanılma önemli

bir rol oynamaktadır. Yapıların içindeki aydınlık gereksiniminin olabildiğince
doğal ışık ile sağlanması çeşitli nedenlerden ötürü önemlidir. Bu nedenlerden biri,
günışığının insanları psikolojik olarak olumlu etkilemesidir. Günışığının gün
boyunca değişen dinamik karakteri insanlar tarafından olumlu algılanmaktadır.
Doğal ışıktan olabildiğince çok yararlanılması lamba ışığı ile aydınlatma için
tüketilecek enerjiden tasarruf sağlar. Bir başka deyişle, günışığı ile aydınlatma
enerji kaynaklarının korunumu açısından da önemlidir. Günışığının hacimler içine
alınmasını sağlayan pencere açıklıkları insanların yapıların dışındaki ortam ile
görsel iletişim kurmasını da sağlamaktadır. Hacimlerin günışığı ile aydınlanması,
insanların kapalı mekanlar içinde geçirdikleri süre boyunca dış çevre ile görsel
bağlantı kurabilmesi ve manzaradan yararlanılabilmelerini de sağlamaktadır.
Doğal ışık ile oluşan aydınlatma, yapının bulunduğu coğrafi konum ve iklimsel
özellikler, yapının dışındaki çevrenin özellikleri, yapının ve içindeki hacimlerin
türlü özelliklerine bağlıdır. Günışığı ile aydınlatmada dikkate alınması gereken
etkenler ve günışığı hesaplarında yararlanılabilecek yöntemlere ilişkin çeşitli
kurumlar tarafından hazırlanmış yayınlar ve standartlar vardır [1-7]. Pencere
tasarımında yön veren, uygun saydamlık oranının belirlenmesine yönelik
kaynaklar da literatürde yer almaktadır [8-12]. Doğal aydınlatma koşullarının
büro, eğitim yapısı, konut gibi farklı işlevli yapılarda çeşitli yönlerden incelendiği
çok sayıda araştırma da yapılmıştır [13-19].
Günışığının sürekli değişken yapısı, günışığına bağlı hesaplamalarda ışık kaynağı

olarak dikkate alınması gereken gök tipinin belirlenmesini güçleştirmektedir. Bu
nedenle, günışığı aydınlığını değerlendirmek üzere bazı varsayımların yapılmasına
ihtiyaç duyulmuş, basitleştirilmiş yaklaşımlar geliştirilmiştir. Günümüzde bu
yaklaşımlarda izlenmesi gereken yol üzerinde bir uzlaşı sağlanmış değildir. Son
1
yıllarda iklimsel verilere dayanan hesaplama yöntemleri de geliştirilmiştir. Bu
yaklaşımda yapının yer aldığı coğrafi bölgenin iklimsel koşulları, dolayısıyla
günışığının yıl boyunca değişen yapısı, dolayısıyla farklı gök koşulları
değerlendirmeye alınmaktadır [20-24]. Yapıların günışığı ile aydınlatılmasına
yönelik, yukarıda örneklenmiş çeşitli yaklaşımların yerini alabilecek yeni bir
Avrupa Standardı; EN 17037: Daylight of Buildings’ oluşturulmuştur [25]. Bu
standartta günışığından yararlanmanın ölçütleri, günışığı aydınlığının sağlanması,
dış ortam ile görsel bağlantının kurulması, güneşlenme ve kamaşmaya karşı
korunma olmak üzere dört başlık altında toplanmıştır. Söz konusu standartta her
bir ölçüt açısından sağlanması gereken koşullar belirtilmiş ve bu koşulların
konutlar da dahil olmak üzere her yapı türünün içinde uzun süre zaman geçirilen
hacimlerinde sağlanması önerilmiştir. Günışığı aydınlığının sağlanması açısından
hacimlerin EN 17037 standardına göre değerlendirildiği çalışma sayısı çok
sınırlıdır. Bu değerlendirmenin yerleşim ölçeğinde yapıldığı bir çalışmaya ise
rastlanmamıştır. Söz konusu standartta belirtilmiş ölçütlerden bir başkası olan, dış
ortamla görsel bağlantı bakımından irdelemenin yapıldığı bir çalışma bilgisine de
ulaşılamamıştır.
1.2 Tezin Amacı
Günümüzde toplu konut yerleşimleri insanların barınma gereksinimini

karşılamanın yanı sıra yerleşim sakinlerinin çeşitli sosyal isteklerini de karşılamak
üzere tasarlanmaktadır. Kullanıcılarına ayrıca güvenli ortamlar da sunduğu
savunulan toplu konut yerleşimlerine ilgi giderek artmaktadır. Toplu konutların
tasarımında günışığından yararlanma konusu hem yerleşim ölçeğinde hem de yapı
ölçeğinde dikkate alınmalıdır.
Bu çalışmada referans alınan günışığı standardında ‘dış ortam ile görsel bağlantı’
ölçütü açısından sağlanması önerilen koşullar tanımlanmıştır. Bununla birlikte bu
koşulların sağlanıp sağlanmadığı yönünden yapılacak incelemede izlenebilecek yol
hakkında ayrıntılı bilgi verilmemiştir. Bu tezin amaçları aşağıdaki gibi
belirlenmiştir:
2
 İstanbul’daki bir toplu konut yerleşiminin EN17037 Standardında belirtilen
‘günışığı aydınlığının sağlanması’ ve ‘dış ortam ile görsel bağlantının kurulması’
ölçütleri açısından incelenmesi.
 Yerleşimin doğal aydınlatma koşullarının yerinde aydınlık ölçmeleri ile
değerlendirilmesi.
 Ele alınan yerleşimin yakın çevresi ile birlikte bilgisayar aydınlatma
programında modellenmesi ve yerleşimdeki, günışığı aydınlığı bakımından ‘en
az’ koşulunun sağlandığı hacimlerin belirlenmesi. Yerleşiminin, günışığı
aydınlığının sağlanması bakımından değerlendirilmesi.
 Dış ortam ile görsel bağlantı ölçütü açısından incelemede yararlanılabilecek
yaklaşımların geliştirilmesi. Bu yaklaşımlar uyarınca yapılacak incelemeler ile
yerleşimdeki, dış ortam ile görsel bağlantı bakımından ‘en az’ koşulunun
sağlandığı hacimlerin belirlenmesi. Yerleşiminin, dış ortamla görsel bağlantı
açısından değerlendirilmesi.
1.3 Hipotez
Bu tez çalışmasının hipotezi,
“toplu konut yerleşimlerindeki hacimlerde oluşan günışığı aydınlığı ve bu

hacimlerde dış ortam ile görsel bağlantı koşulları, yerleşimin çevresindeki
yapılanmaya, yerleşim içindeki yapıların konumuna ve mimari özelliklerine
bağlıdır.”
Bu çalışma kapsamında yapılan incelemeler sonucunda, toplu konutlar için yer

seçimi, toplu konut yerleşimi içindeki yapıların konumu, bu yapıların mimari
biçimlenişi, hacimlerin derinliği, hacimlerdeki pencere duvarı sayısı ve pencere
genişliği gibi tasarımda rol oynayan birçok etken bakımından yol gösterici veriler
ortaya konacaktır.
3
2
Günışığı ile Aydınlatma
Hacimlerin günışığı ile aydınlanması birçok nedenden ötürü büyük önem taşır. Bu
nedenler, lamba ışığı ile aydınlatma için tüketilecek enerjiden tasarruf edilmesi,
insan psikolojisi üzerinde olumlu etkileri olması, dış ortam ile görsel bağlantının
kurulabilmesi ve manzaradan yararlanılması olarak sıralanabilir. Günışığı ile
aydınlatmanın insanların ruh hali üzerinde de etkili olduğu bilinmektedir.
Yapıların içindeki günışığının değişken karakteri insanlar tarafından olumlu olarak
değerlendirilmektedir.
Günışığına yeterli erişim, özellikle bir hastanede ya da yaşlılar yurdundaki gibi,

hareketliliği kısıtlı olan ve günün büyük bir bölümünü kapalı mekanlarda geçiren
kişilerin ruh halini olumlu etkilemektedir. İnsanların küçük bir yüzdesi, günışığının
yeterli olamadığı kış aylarında mevsime bağlı duygusal rahatsızlık (SAD; seasonal
affective disorder) olarak bilinen mevsimsel ruh hali bozukluğu çekerler. Daha
fazla sayıdaki kişi ise bu rahatsızlığın daha yumuşak bir şekli olan sub-syndromal
SAD’ın etkisi altındadır. Bu rahatsızlığın kış mevsiminde depresyon, enerji
eksikliği, artan uyku ihtiyacı, iştah ve kilo artışı olarak ortaya çıkabilen bekirtileri
günışığına maruz kalındığında azalabilmektedir. Bilindiği üzere, morüstü ışınım
(UV; ultraviolet radiation) koşullara göre cilde zarar verebilir. Bununla birlikte,
gündüz saatlerinin büyük bir bölümünü kapalı mekanlarda geçiren insanlar UV
ışınımlarına yeterli süre maruz kalmamalarından ötürü, D vitaminini sağlıklı
düzeyde alamayabilir. D vitaminindeki eksiklik ise çocuklarda raşitizm,
yetişkinlerde kemiklerin yumuşamasına yol açabilmektedir. Günışığından
yararlanma, solunum enfeksiyonların sıklıkla görüldüğü kış aylarında özellikle
büyük önem taşımaktadır [6], [25].
Bir hacim içinde günışığının oluşturduğu aydınlığı etkileyen birçok etken vardır.
Günışığı aydınlığını etkileyen etkenler,
4
 yapının bulunduğu coğrafi bölgenin iklimsel koşulları, dolayısıyla hesaplamada
dikkate alınan gök koşulları (kapalı gök, açık gök, ara gök vb.)
 yapının yer aldığı çevrenin özellikleri (endüstri bölgesi, konut bölgesi vb.)
 yapı dışındaki başka yapıların, duvarların neden olduğu yapay engeller ve/ya
da bitki örtüsü, dağ, tepe gibi doğal engeller,
 yapıdaki saçak, balkon ve bunların dışındaki yatay ve/ya da düşey girinti
çıkıntılar, ışık rafı gibi günışığı sistemleri,
 hacmin baktığı yön ve hacmin biçim, boyut gibi mimari özelikleri,
 pencere duvarı sayısı ve pencerelerin boyut, sayı ve konumları,
 duvar kalınlığı ve pencerelerin duvar içindeki konumu,
 pencerelerdeki doğramaların boyut, biçim, renk gibi özellikleri,
 pencerelerde kullanılan camın ışık geçirme çarpanı,
 hacmin iç yüzeylerinin renkleri, iç mimari elemanların özellik, konum ve
renkleri,
 camların ve hacim iç yüzeylerinin bakım koşulları (temizlenme/boyanma
aralıkları)
olarak sıralanabilir.
Günışığının oluşturduğu aydınlık yıl boyunca her gün, gün boyunca yapının
bulunduğu coğrafi konuma ve iklimsel koşullara göre değişmektedir. Doğal ışığın
değişken bu yapısı, yukarıda sıralanan tüm etkenler dikkate alınarak yapılan
günışığı aydınlık düzeyi hesaplarını güçleştirmektedir. Buna bağlı olarak, günışığı
aydınlığını değerlendirmek üzere basitleştirilmiş hesaplama yöntemleri
geliştirilmiştir. Günümüzde birçok ulusal standart ve yönetmelikte kapalı gök
koşulu için geliştirilmiş olan günışığı çarpanına göre günışığı hesabının yapılması
öneilmektedir. Günışığı çarpanının (D; daylight factor), Uluslararası Aydınlatma
Komisyonu (CIE; International Commission on Illumination) tarafından yapılan
tanımı aşağıdaki gibidir (Şekil 2.1):
Günışığı çarpanı: Işıklılık dağılımları bilinen ya da varsayılan bir gökten dolaysız ya

da dolaylı olarak gelen ışığın, verilmiş bir düzlemin bir noktasında (gözleme
noktası) oluşturduğu aydınlık düzeyinin, hiç engellenmemiş yarım küre
biçimindeki gökten gelen ışığın yatay düzlem üzerinde oluşturduğu aydınlık
5
düzeyine oranını gösteren çarpan. Her iki aydınlık düzeyinde de doğrudan gelen
güneş ışığı hesaba katılmaz [26], [27]. Daha basit bir anlatımla, günışığı çarpanı
gözleme noktasına gökten dolaylı ve dolaysız gelen ışıkların oluşturduğu aydınlık
düzeyinin dış yatay aydınlık düzeyine oranıdır.
İç aydınlık düzeyi (Ei, lx) x %100
Günışığı çarpanı (D)= (2.1)
Dış aydınlık düzeyi (Ed, lx)
Ei: Hacim içerisinde çalışma düzleminde belirli bir noktadaki yatay aydınlık düzeyi
Ed: Hacim dışında engellerin olmadığı durumda bir noktadaki yatay aydınlık düzeyi
Şekil 2.1 Günışığı çarpanı tanımı
Günümüzde, doğal ışığın oluşturduğu aydınlığı günışığı çarpanı aracılığı ile

değerlendirmede izlenecek yol üzerinde uzlaşılmış değildir. Örneğin, İngiliz
standardı BS 8206-2 ortalama günışığı çarpanının, Alman standardı DIN 5034-1
hacmin bir ya da daha fazla sayıda noktasındaki günışığı çarpanının dikkate
alınmasını önermektedir [2], [6]. BREEAM, LEED gibi sürdürülebilir yapı
sertifikasyon programlarındaki genel yaklaşım ise hacmin belli bir bölümünde
tanımlanmış eşit aralıklı noktalardaki günışığı çarpanın dikkate alınmasıdır.
Günışığı çarpanına göre yapılan değerlendirmede ışık kaynağı olarak kapalı gök
koşulu dikkate alındığından doğal olarak yıl boyunca olası en düşük aydınlık
düzeyleri elde edilmektedir. Buna bağlı olarak, bu gök tipinin hakim olduğu iklim
bölgelerinde günışığı çarpanının kullanılması uygun olabilir. Bununla birlikte
yapının yer aldığı coğrafi bölgenin iklimsel koşullarının göz önüne alındığı bir
6
yaklaşımda, günışığının yıl boyunca değişen yapısının, dolayısıyla farklı gök
koşullarının da değerlendirmeye alınması gerekir. Nitekim, son yıllarda iklimsel
verilere dayanan günışığı hesaplama yöntemleri de kullanılmaktadır [19], [20],
[21], [22]. LEED’in güncel versiyonunda da hacmin belli bir yüzdesinde
tanımlanmış hesap noktalarındaki günışığı aydınlık düzeyinin belli sınırlar
arasında olması önerilmekte ve iklimsel verileri dikkatealan yöntemlerle hesap
yapılması beklenmektedir.
Yapıların günışığı ile aydınlatılmasına yönelik, yukarıda örneklenmiş çeşitli

yaklaşımların yerini alabilecek yeni bir Avrupa Standardı geliştirilmiştir. 2016
yılında taslak versiyonu yorumlar için yayınlanmış olan ‘EN 17037: Daylight of
Buildings’ standardının güncellenmiş hali 2018 yılında Avrupa Standardizasyon
Komitesi (CEN: European Committee for Standardization) üyelerine resmi oylama
için sunulmuştur [24]. Bu çalışmada yapılan hesaplama ve değerlendirmelerde söz
konusu standart referans alınmıştır. Bu nedenle, çalışmanın koşullarını ve izlenen
adımlarını açıklamadan önce EN 17037 standardındaki günışığı aydınlığından
yararlanmanın ölçütleri aşağıdaki bölümde özetlenmiştir.
7
3
Günışığına Yönelik Avrupa Standardı
Yapıların günışığı ile aydınlatılmasına yönelik hazırlanmış olan EN 17037 Avrupa

Standardı konutlar da dahil olmak üzere tüm yapı türlerinin içinde uzun süre
bulunulan hacimlerinde dikkate alınması önerilmektedir. Standarttaki günışığı ile
aydınlatmanın ölçütleri,
 günışığı aydınlığının sağlanması,

 dış ortam ile görsel bağlantının kurulması,
 güneşlenme ve
 kamaşmaya karşı korunma
olmak üzere dört başlık altında toplanmıştır. Söz konusu her bir ölçüt için yerine
getirilmesi önerilen koşullar metrik, yani ölçülebilir bir sisteme dayandırılmıştır.
Bu öneriler en az, orta ve yüksek olmak üzere üç farklı derece için yapılmıştır.
Metrik sisteme dayanan ölçme/değerlendirme sisteminde günışığının bir hacmi
yılın önemli bir bölümünde aydınlatması düşüncesinden yola çıkılarak bütün bir
yıl göz önüne alınmıştır. Bu bölümde standarttaki günışığı ölçütleri açıklanmış ve
her ölçüt için sağlanması önerilen değerler üç farklı derece için verilmiştir.
Önerilen değerlerin sağlanabildiği hacim özelliklerinin belirlenmesinde ya da
mevcut bir hacimde önerilen değerlerin ne ölçüde karşılandığının saptanmasında
yararlanılabilecek hesap yöntemleri ve etütlere ilişkin standartta yer alan bilgiler
de özetlenmiştir [24], [28]. Bir hacmin duvarında bulunan düşey pencere ile
hacmin tavanındaki yatay tepe penceresi arasında, sağlanması önerilen değerler
bakımından doğal olarak bazı farklar vardır. Bu çalışmanın konusu olan konutlarda
genel olarak düşey pencerelerin kullanılmasından ötürü tepe pencerelerine
yönelik belirlemelere burada yer verilmemiştir.
8
3.1 Günışığı Aydınlığının Sağlanması
Hacimlerdeki aydınlık gereksiniminin olabildiğince günışığı ile karşılanması büyük

önem taşımaktadır. Bunun için yıl boyunca yeterli düzeyde günışığının hacmin
içine alınmasını sağlayacak pencere açıklıklarına ihtiyaç vardır. Ayrıca hacme giren
günışığı, hacmin aydınlandığına ilişkin öznel bir izlenimin oluşmasını sağlayacak
özellikte olmalıdır. Günışığı aydınlığı açısından önerilen en az, orta ve yüksek
düzeyler sırasıyla ≥300 lx, ≥500 lx ve ≥750 lx olarak belirtilmiştir. Bu değerler
arasından hacimde sağlanması tercih edilen aydınlık düzeyinin hacmin referans
düzleminin ≥% 50’sinde ve yıl boyunca gündüz saatlerinin ≥% 50’sinde sağlanması
istenmektedir. Referans düzlem, hacmin tüm duvarlarından belli bir mesafe (genel
olarak 50 cm) uzaklıkta, döşemeye paralel ve döşemeden 85 cm yükseklikte olan
düzlemdir. Referans düzlem alanının döşeme alanına eşit tutulmamasının nedeni
düzlemin pencereye yakın bölgelerde çok yüksek, pencereden uzak bölgelerde ise
çok düşük olabilen aydınlıkların değerlendirmede dikkate alınmamasıdır. Referans
düzlem üzerinde önerilen aydınlık düzeyinin (örneğin, en az 300 lx) sağlandığı
bölge ya da bölgeler, hacmin ve pencerenin/pencerelerin özelliklerine göre değişik
biçim ve boyutlarda olabilir. Önerilen aydınlık düzeyinin sağlandığı hacim
bölgesine/bölgelerine örnekler Şekil 3.1’de gösterilmiştir. Şekil 3.1’de tüm
özellikleri aynı olan üç hacimdeki 300 lx ve 100 lx sağlanan bölgelerin boyut ve
biçiminin kat yüksekliğine ve pencerelerin baktığı yöndeki yapı dışı engel
özelliklerine göre değişimi örneklenmiştir. Referans düzlemdeki aydınlık
düzeyinin hacmin geneline göre daha yüksek olduğu bölge doğal olarak hacmin
ağırlıklı kullanılan bölgesi olarak düzenlenmeli ve hacimde uzun süreli kullanılan
iç mimari elemanlar bu bölgede konumlandırılmalıdır.
100 lx 100 lx
300 lx 300 lx 300 lx
Şekil 3.1 En az 300 lx aydınlık düzeyinin sağlandığı bölgenin referans düzlem

içindeki yerine örnekler
9
Hacmin ağırlıklı kullanılan bölgesinde ya da bölgelerindeki örneğin en az 300 lx
aydınlık düzeyi yıl boyunca, bir yıl içindeki gündüz saatlerinin toplamının yarısı
olan 2190 saatten ((365×12)/2=2190) daha uzun süre sağlanmalıdır. Hedeflenmiş
aydınlık düzeyinin ≥300 lx olması koşulunda, referans düzlemin ≥%95’indeki
aydınlık düzeyi ise yine yılda ≥2190 saat ≥100 lx olmalıdır. Hacmin işlevine göre
aydınlık düzeyi gereksiniminin en az, orta ve yüksek olduğu üç basamak için
önerilen değerler Tablo 3.1’de verilmiştir.
Tablo 3.1 Günışığından yararlanmaya ilişkin önerilen dereceler

Hedeflenen
Hedeflenen
Düşey Hedeflenen minimum
aydınlık
pencereler Hedeflenen minimum aydınlık Günışığı
düzeyi için
için aydınlık aydınlık düzeyi için saatlerinin
referans
önerilen düzeyi düzeyi referans yüzdesi
düzlemin
dereceler düzlemin
yüzdesi
yüzdesi
En az 300 lx % 50 100 lx % 95 % 50
Orta 500 lx % 50 300 lx % 95 % 50
Yüksek 750 lx % 50 500 lx % 95 % 50
Aydınlık düzeyi hesapları, 0.5 saat ya da 1 saat aralıklarla yapının yer aldığı
bölgenin iklimsel verileri kullanılarak doğruluğu onaylanmış bilgisayar
programları ile yapılmalıdır. Aydınlık düzeyi hesabı yapılacak noktaların sayısı ve
bu noktaların birbirinden uzaklığı, bir başka deyişle hesap ızgara aralıkları
referans düzlemin boyutuna göre EN 12464-1 Avrupa Standardı’nda önerilen
yöntem ile aşağıdaki belirtildiği gibi belirlenmelidir [29].
p = 0,2 × 5log10(d) (3.1)
Formülde,
p ≤ 10 m,
d : hesap alanının uzun kenarı (m) (uzun kenarın kısa kenara oranı ≥ 2 ise, d hesap
alanının kısa kenarı olur),
p : iki ölçme noktası arasındaki maksimum ölçme aralığı (m) olarak gösterilmiştir.
3.1 numaralı formül aracılığı ile sayısı ve aralarındaki mesafe belirlenen hesap
noktalarının en az yarısında, yılın 2190 saatinde hedeflenen aydınlık düzeyinin
elde edilip edilemediği iki farklı yaklaşım ile satanabilir:
10
a. Yıl boyunca saatlik adımlarla referans düzlem üzerinde belirlenmiş hesap
noktalarındaki aydınlık düzeyleri hesaplanır. Kapsamlı hesaplamalar
gerektiren bu yaklaşım ile ulaşılan sonuçlar analiz edilerek yılın en az 2190
saatinde referans düzlemin ≥%50’sinde ve ≥%95’inde hedeflenen
aydınlıkların sağlanıp sağlanmadığı belirlenir.
b. Referans düzlem üzerinde belirlenmiş hesap noktalardaki günışığı çarpanı
hesaplanır. Örneğin, 300 lx aydınlığın hedeflendiği koşul için hedeflenen
günışığı çarpanı 3.2 numaralı eşitlik ile hesaplanır.
DT = 300 lx / Ev,d,med (3.2)
DT : hedeflenen günışığı çarpanı
Ev,d,med: gökten gelen yayınık ışığın yatayda oluşturduğu medyan aydınlık

düzeyi
Hedeflenen günışığı çarpanının, referans düzlemdeki hesap noktalarının en az

yarısında, yılın en az 2190 saatinde sağlanması gereklidir. Bu belirlemeye bağlı
olarak, hesaplamada yapı dışındaki aydınlığa ilişkin medyan değerden
yararlanılabilir. Medyan değerin kullanılması hesaplamayı kolaylaştırmaktadır.
Çünkü medyan değer (Ev,d,med), gökten gelen yayınık ışığın yılda 2190 saat
yeryüzündeki yatay bir yüzeyde oluşturduğu aydınlık düzeyine karşılık kullanılan
tek bir değerdir. Medyan değerin saptanmasında, yıllık 8760 saat için yayınık yatay
aydınlık değerlerini veren standartlaştırılmış iklim dosyalarından (EnergyPlus,
Meteonorm, Satel-Light vb.) yararlanılabilir. Bunun için, bu iklim dosyalarındaki
8760 saate ait veriler yüksekten düşüğe doğru dizilip yüksek değerleri içeren 4380
saatlik veri dizisi seçilir ve bu değerler arasından medyan değer belirlenerek
günışığı çarpanı hesabında kullanılır. EN 17037 standardında 33 ülkenin başkenti
için medyan aydınlık düzeyleri verilmiştir. Ankara için medyan değer 19000 lx
olarak belirtilmiştir.
3.2 Dış Ortam İle Görsel Bağlantının Kurulması
Bir hacmin kullanıcılarının dış ortam ile görsel bağlantı kurabilmesinin çeşitli
yararları vardır. İnsanlar, içinde bulundukları yapının konumu ve çevresi hakkında
bilgi alabilir, hava koşullarını ve gün içindeki zamanın değişimini izleyebilir,
11
kendilerini psikolojik olarak iyi hissedebilir ve gözün dinlendirilmesi yoluyla da
fizyolojik olarak rahatlayabilir. Kişinin görme alanı içine giren görüntünün niteliği,
hacim içindeki konumuna, pencere boyutuna, görünen katman sayısına ve
algılanan çevrenin içeriğine bağlıdır. EN17037 Standardında dış ortamla görsel
bağlantının niteliği açısından değerlendirmenin,
 pencere genişliğine bağlı yatay görüş açısı

 dış engellerin yapıdan uzaklığı ve
 görünen katman sayısı
olmak üzere üç ayrı değişkene göre yapılması önerilmiş ve her değişken için en az,
orta ve yüksek olmak üzere üç derece belirlenmiştir (Tablo 3.2).
Tablo 3.2 Dış ortam ile görsel bağlantıya yönelik önerilen dereceler
Görsel bağlantının derecesi

Değişkenler
En az Orta Yüksek
Pencere genişliğine bağlı yatay
≥ 140 ≥ 280 ≥ 540
görüş açısı
Dış engellerin yapıdan uzaklığı ≥6m ≥ 20 m ≥ 50 m
Kullanılan alanın en az %75 inden
görünmesi gereken katmanlar Manzara En az iki Tüm
- Gök katmanı katman katmanlar
- Manzara (yapay ve/ya da doğal) dahil dahil dahil
- Zemin
Bakılan alan içindeki görüntü, Tablo 3.2’de belirtildiği gibi gök, doğal ve/ya da
yapay manzara ve doğal ve/ya da yapay zemin olmak üzere üç farklı katmanı
kapsayabilir (Şekil 3.2).
12
Kapalı Gök Açık Gök
Yapay Manzara Doğal Manzara
Yapay Zemin Doğal Zemin
Şekil 5.2 Görünen katmanlara örnekler
Görme alanı içine giren katman sayısını ve görüntünün genişliğini, yani yatay görüş
açısını belirleyebilmek için hacmin plan ve kesitinden yararlanılabilir. Katman
sayısının belirlenmesine örnek Şekil 3.3’te gösterilmiştir. Dış engelin yapıya olan
uzaklığı da Şekil 3.3 üzerinde belirtilmiştir.
13
Engel
Gök sınır çizgisi oluşturan
yapı
Zemin sınır çizgisi
Dış engelin yapıdan uzaklığı

gök
Görünen gök
yapı yapı
katmanlar yapı
zemin
1 A 2 B 3
A: göğün görünmediği nokta, B: zeminin görünmediği nokta
1 katman: yapı 2 katman: gök + yapı 3 katman: gök + yapı + zemin
Şekil 3.3 Hacmin kesitinde görme alanı içine giren katman sayısının belirlenmesi
[24], [28]
Şekil 3.3’te görüldüğü gibi, bir insanın görme alanı içine giren katman sayısı kişinin
konumuna göre değişir. Oturan bir insanın göz yüksekliği döşemeden 1.2 m
yükseklikte kabul edilmektedir. Yapının işlevine göre gereksinim olması
durumunda, ayakta duran bir insan dikkate alınarak da benzer bir etüt yapılabilir.
Kişinin konumu, A noktası ile hacmin arka duvarı arasında ise yapıdan oluşan
yapay manzara (1 katman), A ile B noktaları arasında ise gök ve yapı (2 katman),
pencere duvarı ile B noktası arasında ise gök, yapı ve zemin görünür (3 katman).
14
İnsanın hacim içinde bulunduğu noktaya bağlı olarak yatay görüş açısının
büyüklüğü doğal olarak değişir. Yatay görüş açısının belirlenmesine örnek Şekil
3.4’te verilmiştir.
Şekil 3.4 Hacmin planında herhangi bir hesap noktasındaki yatay görüş açısının
belirlenmesi
3.3 Güneşlenme
Güneşlenmek, yani direkt güneş ışınımlarına maruz kalmak insan sağlığına

yararlıdır. Güneşlenmenin insan sağlığına olumlu etkileri, D vitamini üretmek,
kemikleri güçlendirmek, sirkadiyen ritmi düzenlemek ve vücuttaki serotonin
düzeyini artırarak stresi azaltmak olarak sıralanabilir. Hareket kısıtlılığı olan
kişilerin yaşadığı mekanlarda güneşlenme özel önem taşımaktadır. Hacme gelen
güneş ışınımları ayrıca kış aylarında ısıtma için gereken ısıtma yükünü azaltabilir.
Güneş ışınımlarının yaz aylarında yol açabileceği aşırı ısınma ve kamaşmaya karşı
korunma çeşitli güneş kontrol elemanları ile sağlanabilir. Günışığına yönelik
standartta güneşlenmenin değerlendirilmesinde 21 Mart günü referans olarak
seçilmiş ve hacmin söz konusu gün en az 1.5 saat güneş ışığı alması gerektiği
belirtilmiştir. Bulutsuz gök varsayımında, güneşlenmenin süresi açısından en az,
orta ve yüksek olmak üzere üç derece önerilmektedir (Tablo 3.3).
15
Tablo 3.3 Güneşlenme süresine yönelik önerilen dereceler
Güneşlenme derecesi Güneşlenme süresi
En az 1.5 saat
Orta 3 saat
Yüksek 4 saat
21 Mart günü güneşlenmenin değerlendirilmesinde dikkate alınan referans nokta
(P), pencere genişliğinin (w) ortasında, iç duvarda, döşemeden en az 1.2 m
yükseklikte ve eğer varsa parapet yüksekliğinin 0.3 m üstünde olarak
tanımlanmıştır (Şekil 3.5). Bir hacimde birden daha fazla sayıda pencere olması ve
güneşin hacme bu pencerelerden eş zamanlı girmemesi durumunda güneşlenme
süreleri toplanabilir.
Plan Kesit
w P
w/2 w/2 0.3 m
P ≥1.20 m
Şekil 3.5 Güneşlenmenin değerlendirildiği referans nokta [24], [28]
Referans noktanın güneş gördüğü süre, pencerenin yönü ve bulutsuz gök koşulu
dikkate alınarak iklim verilerini kullanan bilgisayar programları ile hesaplanabilir.
Bu açıdan bir başka yol Waldram diyagramı, güneş yolu diyagramı, gölge eğrileri
yöntemi gibi çeşitli yöntemlerden yararlanılmasıdır.
3.4 Kamaşmaya Karşı Korunma
Görme alanı içine yüksek ışıklılıktaki yüzeylerin girmesi durumunda insan

gözünde rahatsızlık yaratan kamaşma oluşur. Kamaşmaya pencereden hacme
doğrudan gelen güneş ışığı neden olabilir. Kamaşmaya yol açan bir başka neden
pencereden görünen yüksek ışıklılıktaki gök ile çalışma alanı arasında olabilecek
yüksek ışıklılık farkıdır. EN 17037 standardında günışığına bağlı kamaşma,
‘günışığı kamaşma olasılığı (DGP, daylight glare probability)’ ile
16
değerlendirilmektedir. DGP, göz hizasındaki düşey aydınlık düzeyini ve kamaşma
yaratan ışıklılığı yüksek kaynakları dikkate alarak, rahatsız olan kişilerin oranını
değerlendirmede kullanılan bir yaklaşımdır.
Kamaşmadan korunma açısından en az, orta ve yüksek olmak üzere üç derece için
önerilen günışığı kamaşma olasılığı eşik değerleri (DGP) Tablo 3.4’te verilmiştir.
Bir hacmin ağırlıklı kullanılan alanının yıl boyunca kullanıldığı süre referans
kullanım süresi olarak tarif edilmektedir. Referans kullanım süresi, yıl boyunca
haftanın beş iş günü 8:00-18:00 saatleri dikkate alınarak hesaplanır. Tablo 3.4’te
belirtilen günışığı kamaşma olasılığı eşik değerlerinin, referans sürenin en fazla %
5’inde aşılmasına izin verilmektedir. Örneğin, yıllık referans kullanım süresinin,
yani 2600 saatin (52 hafta×5 gün×10 saat) en fazla 130 saatinde minimum
korunma için tanımlanmış en az değer olan 0.45 aşılabilir. DGP değerinin 0.45’den
büyük olması durumu, kamaşmanın algılandığı ve çoğunlukla dayanılmaz olduğu
koşulu belirtmektedir.
Tablo 3.4 Kamaşmadan korunmaya ilişkin önerilen dereceler
Kullanım süresi
boyunca izin verilen
Kamaşmadan korunma derecesi DGP maksimum aşılma
oranı
En az: kamaşma algılanır ve
0.40 ˂ DGP ≤ 0.45 %5
sıklıkla rahatsız edicidir.
Orta: kamaşma algılanır fakat
çoğunlukla rahatsız edici 0.35 ˂ DGP ≤ 0.40 %5
değildir.
Yüksek: kamaşma çoğunlukla
DGP ≤ 0.35 %5
algılanmaz.
Günışığı kamaşma olasılığı değerleri bilgisayar programları ile hesaplanabilir. Bir

başka seçenek balık gözü lensli HDR kamera (high dynamic range) ile ölçülmesidir.
Kamaşma olasılığı değerinin yaklaşık olarak hesaplanmasında yararlanılabilecek
basitleştirilmiş formüller de ilgili standartta yer almaktadır. Kamaşma açısından
değerlendirmede, hacmin kullanılan alanında belirlenmiş, döşemeden 1.2 m
yükseklikteki tüm hesap noktaları ele alınabilir. Bununla birlikte, sadece pencere
17
yakınındaki noktaların ve/ya da bakış doğrultusunun pencereye doğru olduğu
noktaların göz önüne alınması da yeterli olabilir. Kamaşmanın derecesine yönelik
belirleme güneşin de görme alanına girdiği açık gök koşulu için yapılmalıdır.
Kamaşmadan korunabilmek için jaluzi, stor, perde kullanılabilir ve güneş denetim
elemanlarından yararlanılabilir.
18
4
Ele Alınan Yerleşimin Özellikleri
Günışığı ile aydınlanma ve dış ortam ile görsel bağlantı açısından incelemek üzere
İstanbul’un Kadıköy ilçesinde yer alan Suadiye sitesi seçilmiştir. Bu yerleşimin
seçiminde, kentsel dönüşüm kapsamında yüksek katlı yapıların yoğun olarak yer
aldığı bir bölgede bulunması belirleyici olmuştur. Ele alınan çalışma alanı, Kadıköy
ilçesi, 19 Mayıs mahallesi, 40° 97' Kuzey enlemleri ile 28° 82', Doğu
meridyenlerinde bulunmaktadır. Sitenin uydu görüntüsü Şekil 4.1-4.2’de, vaziyet
planı Şekil 4.3’te gösterilmiştir. Çalışma alanı olarak tercih edilen bu sitenin inşaatı
Kg yüklenici firması tarafından 1 Ağustos 2017 tarihinde tamamlanmıştır.
Şekil 4.1 Suadiye sitesi konumunu gösteren uydu görüntüsü [30]
19
Şekil 4.2 Suadiye sitesi yakın çevre uydu görüntüsü [31]
Şekil 4.3 Suadiye sitesi vaziyet planı
Suadiye sitesi 4820 m2 arsa alanı üzerinde, A, B ve C olmak üzere üç bloktan

oluşmaktadır. A ve C blokları, zemin kat, 13 normal kat ve 1 dubleks kat olmak
üzere 14 katlıdır. B bloğu ise zemin kat ve 8 normal kattan oluşmaktadır. Bloklarda
2+1 ve 3+1 daireler olmak üzere iki farklı konut tipi bulunmaktadır. B ve C
blokların giriş katlarında ise büro olarak kullanılan daireler vardır. Yerleşime A ve
B bloklarının bulunduğu Gülay sokaktan ve C blok ile otoparkın bulunduğu Kavisli
sokaktan olmak üzere iki noktadan giriş sağlanmaktadır (Şekil 4.4).
20
Şekil 4.4 Yerleşime giriş noktaları
A blokta her katta dört adet 2+1 daire, B blokta her katta iki adet 2+1 daire, C
blokta ise her katta dört adet 3+1 daire yer almaktadır. Yerleşimde toplam 74 adet
2+1 daire, 52 adet 3+1 daire ve 3 adet büro bulunmaktadır. Yerleşimi yakın
çevresi ile birlikte gösteren görseller Şekil 4.5’de verilmiştir.
A B B
C B
Şekil 4.5 Suadiye sitesinin faklı açılardan görünümleri [32], [33], [34]
21
Şekil 4.5 Suadiye sitesinin faklı açılardan görünümleri [32], [33], [34] (devamı)
22
5
Suadiye Sitesinin Günışığı Ölçütleri Açısından
İncelenmesi
Ele alınan yerleşimdeki A blokta 2-13. katlarda yer alan 48 adet 2+1 daire, C blokta
2-13. katlarda yer alan 64 adet 3+1 daire, B blokta ise 1-8. katlarda yer alan 16
adet 2+1 daire olmak üzere toplam 128 daire ve bu dairelerde yer alan toplam 496
hacim incelenmiştir. Farklı yönlere bakan ve farklı kat yüksekliklerinde bulunan bu
dairelerin doğal olarak yerleşimin çevresindeki engellerden etkilenmeleri de
yönlere ve kat yüksekliğine gore değişmektedir.
Hacimlerin incelenmesi günışığı aydınlığının sağlanması ve dış ortamla görsel

bağlantının kurulması bağlamında yapılmıştır. Kamaşmaya karşı korunma ve
güneşlenme konuları bu çalışmanın kapsamı dışında bırakılmıştır. Kullanıcıların
perde, stor, jaluzi gibi güneş kontrol elemanları ile kamaşmaya karşı kişisel olarak
önlem alabilecekleri varsayılmıştır.
5.1 Günışığı Aydınlığının Sağlanmasına Yönelik İnceleme
Yerleşimde ele alınan tüm hacimlerin günışığı aydınlığı bakımından incelemesi

DIALux evo aydınlatma programı ile yapılmıştır. Seçilen bir örnek dairedeki
hacimler ise ayrıca aydınlık düzeyi ölçmeleri ile incelenmiştir. Söz konusu
hacimlerdeki ölçme sonuçları ile hesaplama sonuçları karşılaştırılarak
değerlendirilmiştir.
5.1.1 Bilgisayar Programında Hesaplama Yolu İle İnceleme
Çalışmanın ilk aşamasında, Suadiye sitesi ve yakın çevresi aydınlatma bilgisayar

programında modellenmiş, ardından gerekli aydınlık düzeyi hesapları yapılmıştır.
5.1.1.1 Yerleşimin Bilgisayarda Modellenmesi
Günışığı aydınlığının sağlanmasına yönelik incelemede öncelikle Suadiye sitesine

ait üç bloğun ve siteye engel oluşturabilecek, site dışında yer alan farklı uzaklık ve
23
yükseklikteki 33 adet yapının DIALux evo aydınlatma programında modellemesi
yapılmıştır. Modellemede yakın çevresi ile birlikte mevcut yerleşimin AutoCAD
çizimleri, çalışma yerinde inceleme ve çekilen fotoğraflardan yararlanılmıştır.
Siteye engel oluşturan çevredeki yapıların ve incelenen sitedeki üç bloğun dış
cephe yüzeylerinin renkleri, yerleşimdeki zemin renkleri, örnek olarak incelenen
bir dairedeki iç yüzey renkleri, pencere ve kapı doğramaları ile balkon korkuluğu
renkleri CD 2600-d tayfsal ışıkölçer aracılığı ile ölçülerek belirlenmiştir (Şekil 5.1).
Şekil 5.1 Tayfsal ışıkölçer
Yüzey renkleri Munsell renk dizgesi ve Yxy renk dizgesi uyarınca belirlenmiştir.
Yxy renk dizgesindeki Y değeri doğrudan yüzeylerin ışık yansıtma çarpanını
vermektedir. Renklerin ölçülen Munsell renk dizgesi bileşenlerinin Munsell
dönüşüm programı (Munsell Conversion Software) aracılığı RGB renk dizgesi
karşılıkları bulunmuştur [35]. DIALux evo programında RGB renk dizgesi
bileşenleri aracılığı ile model yerleşimdeki yüzey renkleri tanımlanmıştır (Şekil
5.2). Pencerelerde Şişecam K serisinden, ışık geçirme çarpanı % 71, ışık yansıtma
çarpanı % 10, kalınlığı 4mm+12mm+4mm olan ısıcam kullanılmıştır. Balkon
korkuluklarında ışık geçirme çarpanı % 86, ışık yansıtma çarpanı % 8, kalınlığı 10
mm olan renksiz Şişecam marka düzcam kullanılmıştır. Camların ışık yansıtma ve
geçirme çarpanları aydınlatma programında tanımlanmıştır [36], [37].
Şekil 5.2 Ölçülen yüzey renklerinin Munsell dönüşüm programı aracılığı ile
aydınlatma programında tanımlanması [35]
24
Yüzeylerin ölçme ile belirlenen Munsell renk dizgesi (MRD) ve Yxy renk dizgesi
bileşenleri ile Munsell dönüşüm programı aracılığı ile belirlenen RGB renk dizgesi
bileşenleri yerleşimin çevresindeki 33 adet engel yapı için Tablo 5.1’de; Suadiye
sitesi blokları ve incelenen örnek daire için Tablo 5.2’de verilmiştir.
Tablo 5.1 Yerleşimin çevresindeki yapıların renksel özellikleri

Yapı
Yapı Yapı Yapı
Renk Dizgesi Renk Dizgesi Görünüm
no Görünümü no
ü
2,07YR 1,6GY
MRD MRD
6,8/2,6 9,3/0,1
1 Yxy 40/0,35/034 2 Yxy 85/0,31/0,33
RGB 191,162,150 RGB 237,237,235
8,3PB 5,4GY
MRD MRD
4,7/0,4 8,6/1,6
3 Yxy 18/0,30/0,32 4 Yxy 71/0,32/0,35
RGB 114,114,117 RGB 214,220,193
3,3Y 2,8Y
MRD MRD
9/0,5 7,9/0,6
5 Yxy 79/0,32/0,33 6 Yxy 58/0,32/034
RGB 231,228,220 RGB 200,197,190
0,2Y 1,2Y
MRD MRD
8,6/1,4 6/1
7 Yxy 62/0,33/034 8 Yxy 29/0,33/034
RGB 227,215,196 RGB 152,154,158
2,4Y 5,1Y
MRD MRD
6,8/1,4 8,9/0,7
9 Yxy 34/0,33/0,35 10 Yxy 75/0,32/0,34
RGB 176,167,150 RGB 228,225,214
7,2Y 1,1Y
MRD MRD
9/0,5 6,3/2,2
11 Yxy 79/0,32/0,33 12 Yxy 33/0,35/0,36
RGB 230,228,220 RGB 168,153,129
9YR 9,1YR
MRD MRD
6,4/7,2 8,3/1,1
13 Yxy 27/0,44/0,40 14 Yxy 65/0,33/0,34
RGB 199,148,80 RGB 217,207,195
0,2Y 0,2YR
MRD MRD
7,3/4,3 6,5/3
15 Yxy 45/0,38/0,38 16 Yxy 36/0,35/0,34
RGB 208,177,131 RGB 186,153,142
9,1R 2,8Y
MRD MRD
5,9/0,2 7,9/0,6
17 Yxy 29/0,31/0,33 18 Yxy 57/0,32/0,34
RGB 146,144,143 RGB 201,197,189
25
Tablo 5.1 Yerleşimdeki çevresindeki yapıların renksel özellikleri (devamı)
Yapı Yapı Yapı Yapı
Renk Dizgesi Renk Dizgesi
no Görünümü no Görünümü
5,2PB 4,8Y
MRD MRD
3,4/0,7 8,5/0,5
19 Yxy 39/0,30/0,31 20 Yxy 68/0,32/0,34
RGB 227,216,198 RGB 217,214,206
0,9Y 4,5YR
MRD MRD
6,8/0,8 5,9/0,9
21 Yxy 40/0,32/0,34 23 Yxy 28/0,33/0,32
RGB 174,167,159 RGB 153,143,137
9,2Y 1,6Y
MRD MRD
8,5/0,2 7,9/1,3
23 Yxy 68/0,31/0,33 24 Yxy 57/0,33/0,35
RGB 214,214,211 RGB 206,197,180
5GY 2,3Y
MRD MRD
9,1/0,2 7,2/1,5
Yxy 72/0,34/0,35 Yxy 45/0,33/0,35
25 26
RGB 217,205,183 RGB 187,178,159
1,2Y 1,2Y
MRD MRD
6/1 5,5/2,4
Yxy 22/0,33/0,34 Yxy 24/0,36/0,37
27 28
RGB 127,102,80 RGB 149,132,108
6,1GY 2,5Y
MRD MRD
4,6/0,7 8,9/1,6
Yxy 16/0,31/0,34 Yxy 75/0,33/0,35
29 30
RGB 109,113,105 RGB 235,225,201
2,5Y
MRD MRD 3,5YR 4,3/4,7
8,9/1,6
31 Yxy 75/0,33/0,35 32 Yxy 13/0,42/0,37
RGB 235,225,201 RGB 137/94/72
4GY
MRD
6,9/1,9
33 Yxy 30/0,33/0,36
RGB 168,174,146
Tablo 5.2 Suadiye sitesi blokları ve dairelerin renksel özellikleri

Malzeme Renk Dizgesi Yüzey Malzeme Renk Dizgesi Yüzey
3,9Y 1Y
MRD MRD
9,2/0,5 Blok dış 5,9/2,8
Blok dış Yxy 83/0,32/0,33 Yxy 37/0,36/0,37
cephe-1
boya
RGB 237,234,126 kaplama RGB 161,142,113
5,6Y 2,7Y
MRD MRD
Blok dış 6,1/0,2 6,4/1,9
cephe-2 Yxy 31/0,31/0,33 Dış zemin Yxy 34/0,34/0,36
kaplama RGB 148,151,150 RGB 168,156,134
26
Tablo 5.2 Suadiye sitesi blokları ve dairelerin renksel özellikleri (devamı)
Malzeme Renk Dizgesi Yüzey Malzeme Renk Dizgesi Yüzey
9,5YR 9,5YR
MRD MRD
Laminat 6/5,2 9/0,7
parke Yxy 24/0,41/0,39 Duvar Yxy 78/0,32/0,33
RGB 178,141,92 RGB 234,227,219
2,7Y 7,7Y
MRD MRD
8,2/1,3 9,5/0,2
Mutfak
Yxy 55/0,33/0,34 Tavan Yxy 90/0,32/0,33
döşeme
RGB 215,205,189 RGB 243,243,239
4,5GY 9,7Y
MRD MRD
9,4/0,3 Pencere 9,3/0,3
Kapı
Yxy 87/0,31/0,33 doğrama Yxy 84/0,32/0,33
doğrama
RGB 239,240,234 (iç) RGB 237,237,231
7,2Y 5,8PB
MRD Pencere MRD
Korkuluk 3,5/0,4 3/0,4
doğrama
profili Yxy 9/0,30/0,34 Yxy 7/0,30/0,32
(dış)
RGB 86,85,81 RGB 72,73,76
Aydınlatma programında yakın çevresi ile birlikte modellenen yerleşimin

görünümüne örnekler Şekil 5.3’te gösterilmiştir. Sitedeki incelenen yapılar tüm
özellikleri ile ayrıntılı olarak modellenmiştir. Çevre yapılar ise boyutlarına uygun
olarak yalnızca kütlesel olarak modellenmiştir.
Şekil 5.3 Suadiye sitesi ve yakın çevresinin aydınlatma programındaki modeli
27
Şekil 5.3 Suadiye sitesi ve yakın çevresinin aydınlatma programındaki modeli
(devamı)
5.1.1.2 Aydınlık Düzeyi Hesaplamaları
Bölüm 3.1’de anlatıldığı üzere, EN 17037 standardında günışığı ile oluşan aydınlık
düzeyinin hesaplanmasında izlenebilecek iki yol vardır. Bu çalışmada, günışığı
çarpanının ve gökten gelen yayınık ışığın yatayda oluşturduğu medyan aydınlık
düzeyinin kullanıldığı seçenek uyarınca hesaplamalar yapılmıştır. DIALux evo
aydınlatma programında kullanılan veriler aşağıdaki gibidir:
 İstanbul ili koordinatları: 40° 97´ N, 28° 82´ E (EnergyPlus programındaki

veriler dikkate alınmıştır)
 Gök tipi: Kapalı gök
 Kirlilik faktörü: Az-orta kirli bölge
 Doğrama kalınlığı: 10 cm (çalışma alanındaki örnek dairede ölçülerek
belirlenmiştir)
 Bakım: Detaylı (Programın sunduğu seçenekler arasından seçilmiştir)
 Temizlenme sıklığı: 1 yıl
28
 Kirlilik sınıfı: hafif trafik, toz yükü; 150 mikrogram/kubikmetre’nin altında
(Programın sunduğu seçenekler arasından seçilmiştir)
 İstanbul için gökten gelen yayınık ışığın yatayda oluşturduğu dış medyan
aydınlık düzeyi (Ev,d,med): 19700 lx
 Hesaplamanın yapıldığı gün ve saat: 08.06.2018 günü, saat 12.00
İstanbul için gökten gelen yayınık ışığın yatayda oluşturduğu dış medyan aydınlık
düzeyi EnergyPlus programından yararlanılarak hesaplanmıştır. Bu programın
web sitesinde yer alan, İstanbul için bir yıl boyunca her saat için gökten gelen
yayınık ışığın yatayda oluşturduğu aydınlık düzeylerinden yararlanılmıştır. Yıl
içindeki 8760 saate ilişkin aydınlık düzeyleri yüksekten düşüğe doğru dizilip
yüksek değerleri içeren 4380 saatlik veri dizisi seçilmiş ve bu değerler arasından
medyan, yani ortadaki değer belirlenerek (19700 lx) günışığı hesaplarında
kullanılmıştır [38]. Ardından DIALux programında kapalı gök koşulunda dış yatay
aydınlığın 19700 lx olduğu gün ve saatler deneme yanılma yolu ile saptanmıştır.
Elde edilen bu değerin DIALux aydınlatma programında kapalı gök koşulunda yılın
hangi gün ve saatlerine karşılık gelebileceği deneme yanılma yoluyla araştırılmış
ve farklı gün ve saatlerde sağlanabildiği görülmüştür. Bir hacim ele alınarak söz
konusu farklı gün ve saatler için hesap yapılmış, her farklı gün ve saat için yapılan
hesaplamada hacim içindeki aydınlıkların ve dış yatay aydınlığın aynı olduğu
görülmüştür. Saptanan farklı gün ve saatler bu şekilde sınandıktan sonra bunlar
arasından biri; 08.06.2018 günü, saat 12.00 seçilerek çalışmada kullanılmıştır.
Tüm günışığı hesapları aynı gün ve saat için yapılmıştır. Bu çalışma kapsamından
yapılan inceleme standarttaki minimum koşul olan ≥300 lx koşulunun sağlanıp
sağlanmadığı bakımından yapılmıştır. İncelemede ≥500 lx ve ≥700 lx koşulu ayrıca
ele alınmamıştır.
Aşağıdaki bölümlerde önce aydınlık düzeyi hesabında ve hacimde ≥300 lx ve ≥100

lx koşullarının sağlandığı bölgelerin saptanmasında izlenen yol yerleşimdeki bir
hacim üzerinde örnek olarak anlatılmıştır. Ardından, yerleşimdeki tüm hacimler
için hesaplama sonuçları sunulmuştur.
29
Aydınlık Düzeyi Hesabında İzlenen Yolun Açıklanması
Günışığı hesabında izlenen yol örnek bir hacim üzerinde açıklanmıştır. Örnek
hacim, C blok, 7. katta yer alan daire 1’deki yaşama hacmidir. Örnek olarak seçilen
hacim Şekil 5.4’te renkli olarak ifade edilmiştir.
Şekil 5.4 C blok kat 7, daire 1, yaşama hacmi
EN 17037 ve EN 12464-1 standartlarında önerildiği üzere döşemeden 85 cm

yükseklikte, döşemeye paralel, sanal bir düzlem olarak kabul edilen çalışma
düzlemi belirlenmiştir. Çalışma düzlemi, yine söz konusu standartlarda önerildiği
üzere tüm duvarlardan 50 cm uzaklıkta kalacak biçimde oluşturulmuştur. Bu
çalışma düzlemine 10 cm aralıklı noktalarda hesaplamalar yapılacak şekilde ızgara
sistemi tanımlanmıştır (Şekil 5.5).
Şekil 5.5 Çalışma düzlemi ve belirlenen 10 cm aralıklı hesap noktalarını gösteren

ızgara sistemi
30
Yerleşimdeki, banyo ve koridorlar dışında kalan tüm hacimlerdeki aydınlık düzeyi,
DIALux evo programında kapalı gök koşulunda belirlenmiş gün ve saat için
hesaplanmıştır. Hesaplama sonuçları Excel programına aktarılmıştır. Hacmin
çalışma düzlemindeki toplam hesap noktası sayısı ile ≥300 lx ve ≥100 lx olan
hesap noktası sayıları belirlenmiştir. ≥300 lx ve ≥100 lx olan hesap noktası sayıları
ayrı ayrı toplam hesap noktası sayısına bölünmüştür. Böylece ≥300 lx ve ≥100 lx
aydınlıkların sağlandığı noktaların toplam hesap noktasına yüzdeleri
belirlenmiştir. Excel dosya üzerinde ≥300 lx ve ≥100 lx sağlanan hacim bölümleri
renklendirilerek belirtilmiştir. Renklendirilmemiş bölgelerde aydınlık düzeyi 100
lx’ün altındadır (Şekil 5.6). En az koşulunun sağlanmış olması için hesap
noktalarının en az % 50’sinde 300 lx ve hesap noktalarının en az % 95’inde 100 lx
aydınlık düzeyinin oluşması gereklidir. Şekil 5.6’da belirtildiği üzere örnek hacmin
% 26’sında ≥300 lx, %87’sinde ≥100 lx elde edilmiştir. Buna bağlı olarak bu
hacimde aydınlık düzeyi bakımından en az koşulu sağlanamamıştır. Örnek hacim
için açıklanan hesaplama yolu yerleşimdeki tüm hacimler için yinelenmiştir.
Şekil 5.6 Örnek hacimde ≥100 lx ve ≥300 lx sağlananlar alanların Excel

programında gösterimi
Hacimlerin ≥300 lx ve ≥100 lx sağlanan bölümlerini ölçekli planları üzerinde de

gösterebilmek amacıyla aydınlatma programında 300 lx ve 100 lx için olan eş
aydınlık eğrileri seçilerek görselleştirilmiştir (Şekil 5.7). DIALux evo’da hacmin
planındaki ≥300 lx ve ≥100 lx olan bölgelerin kapladığı alanın Excel dosyada aynı
değerlerin kapladıkları alanlarla eşit olup olmadığı kontrol edilmiş ve her iki
programdaki ilgili bölgelerin eşit olduğu saptanmıştır.
31
Şekil 5.7 Örnek hacimde ≥100 lx ve ≥300 lx sağlananlar alanların DIALux evo
programında gösterimi
Aydınlık Düzeyi Hesaplama Sonuçları
Örnek hacim için yukarıdaki bölümde yapılan işlemler yerleşimdeki 496 hacim için
yinelenmiştir. Her hacimdeki ≥300 lx ve ≥100 lx olan bölgeleri hacimlerin planında
kat ölçeğinde göstermek istenmiştir. Bunun için aydınlatma programında kat
ölçeğindeki tüm hacimlerin plan görüntüsü Adobe Photoshop programına
aktarılarak ≥300 lx (yeşil) ve ≥100 lx (sarı) olan hacim bölümleri yeniden
renklendirilmiştir. Bu işlem üç bloktaki toplam 32 adet kat için yapılmıştır (Şekil
5.8-5.39). Her kat planının altındaki tablolarda, ilgili kattaki tüm hacimlerde
çalışma düzleminde ≥300 lx ve ≥100 lx sağlanan bölümlerin oranı yüzde ile ifade
edilmiştir.
Kat planlarındaki ve tablolardaki hacimler aynı biçimde kodlanmıştır. Kodlamada

kullanılan harflerin açıklaması aşağıda verilmiştir:
 D: Daire; kattaki her daire D1, D2, D3, D4 olarak belirtilmiştir.

 YH: Yaşama Hacmi
 YO: Yatak Odası, bir dairedeki yatak odaları YO1, YO2 olarak belirtilmiştir.
 M: Mutfak
32
Şekil 5.8 A blok 2. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanlar
Tablo 5.3 A blok 2. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanların yüzdeleri

≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300
D1 D2 D3 D4
lx lx lx lx lx lx lx lx
M %82 %21 M %95 %37 M %90 %42 M %84 %22
YH %31 %12 YH %56 %17 YH %87 %35 YH %77 %26
YO1 %39 %13 YO1 %5 %0 YO1 %96 %37 YO1 %100 %54
YO2 %22 %5 YO2 %10 %0 YO2 %73 %29 YO2 %78 %33

≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300
D1 D2 D3 D4
M %86 %25 M %96 %40 M %92 %44 M %88 %26
YH %37 %14 YH %64 %18 YH %91 %38 YH %83 %29
YO1 %45 %17 YO1 %7 %0 YO1 %97 %39 YO1 %100 %57
YO2 %25 %6 YO2 %12 %0 YO2 %80 %32 YO2 %83 %35
33

≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300
D1 D2 D3 D4
M %89 %28 M %97 %44 M %93 %46 M %91 %29
YH %43 %16 YH %71 %19 YH %96 %42 YH %90 %32
YO1 %50 %20 YO1 %10 %2 YO1 %99 %42 YO1 %100 %62
YO2 %28 %8 YO2 %14 %3 YO2 %83 %34 YO2 %85 %38

≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300
D1 D2 D3 D4
M %91 %28 M %98 %48 M %93 %50 M %93 %31
YH %50 %19 YH %80 %22 YH %100 %46 YH %97 %36
YO1 %57 %23 YO1 %13 %6 YO1 %100 %46 YO1 %100 %67
YO2 %30 %10 YO2 %16 %4 YO2 %86 %38 YO2 %88 %41
34

≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300
D1 D2 D3 D4
M %92 %36 M %99 %51 M %94 %53 M %95 %36
YH %60 %22 YH %84 %25 YH %100 %49 YH %100 %41
YO1 %71 %28 YO1 %19 %10 YO1 %100 %51 YO1 %100 %74
YO2 %34 %13 YO2 %21 %8 YO2 %89 %43 YO2 %92 %45

≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300
D1 D2 D3 D4
M %94 %41 M %99 %54 M %95 %58 M %96 %42
YH %76 %27 YH %88 %29 YH %100 %54 YH %100 %48
YO1 %90 %32 YO1 %29 %17 YO1 %100 %59 YO1 %100 %85
YO2 %40 %18 YO2 %29 %14 YO2 %94 %48 YO2 %97 %50
35

≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300
D1 D2 D3 D4
M %95 %48 M %100 %59 M %95 %67 M %98 %49
YH %87 %33 YH %93 %39 YH %100 %62 YH %100 %52
YO1 %98 %40 YO1 %47 %29 YO1 %100 %77 YO1 %100 %99
YO2 %51 %26 YO2 %41 %24 YO2 %100 %54 YO2 %100 %56

≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300
D1 D2 D3 D4
M %95 %52 M %100 %61 M %95 %73 M %99 %54
YH %99 %44 YH %99 %49 YH %100 %73 YH %100 %57
YO1 %100 %54 YO1 %99 %44 YO1 %100 %99 YO1 %100 %100
YO2 %70 %36 YO2 %61 %34 YO2 %100 %61 YO2 %100 %63
36
≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300
D1 D2 D3 D4
M %96 %58 M %100 %68 M %95 %76 M %100 %59
YH %100 %55 YH %100 %63 YH %100 %81 YH %100 %62
YO1 %100 %81 YO1 %100 %75 YO1 %100 %100 YO1 %100 %100
YO2 %100 %50 YO2 %100 %49 YO2 %100 %66 YO2 %100 %67
≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300
D1 D2 D3 D4
M %96 %66 M %100 %79 M %95 %79 M %100 %67
YH %100 %67 YH %100 %78 YH %100 %84 YH %100 %68
YO1 %100 %100 YO1 %100 %100 YO1 %100 %100 YO1 %100 %100
YO2 %100 %64 YO2 %100 %63 YO2 %100 %68 YO2 %100 %69
37
≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300
D1 D2 D3 D4
M %96 %73 M %100 %85 M %95 %81 M %100 %76
YH %100 %75 YH %100 %84 YH %100 %86 YH %100 %72
YO1 %100 %100 YO1 %100 %100 YO1 %100 %100 YO1 %100 %100
YO2 %100 %67 YO2 %100 %67 YO2 %100 %68 YO2 %100 %70
≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300
D1 D2 D3 D4
M %96 %84 M %100 %86 M %95 %82 M %100 %87
YH %100 %82 YH %100 %87 YH %100 %88 YH %100 %78
YO1 %100 %100 YO1 %100 %100 YO1 %100 %100 YO1 %100 %100
YO2 %100 %68 YO2 %100 %69 YO2 %100 %69 YO2 %100 %71
38
Şekil 5.20 B blok 1. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanlar
Tablo 5.15 B blok 1. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanların yüzdeleri

D1 ≥100 lx ≥300 lx D2 ≥100 lx ≥300 lx
M %54 %11 M %96 %59
YH %100 %45 YH %100 %55
YO1 %87 %33 YO1 %100 %100
YO2 %51 %27 YO2 %48 %26

D1 ≥100 lx ≥300 lx D2 ≥100 lx ≥300 lx
M %71 %12 M %96 %62
YH %100 %48 YH %100 %59
YO1 %89 %36 YO1 %100 %100
YO2 %56 %30 YO2 %54 %28
39

D1 ≥100 lx ≥300 lx D2 ≥100 lx ≥300 lx
M %86 %14 M %96 %66
YH %100 %52 YH %100 %62
YO1 %90 %39 YO1 %100 %100
YO2 %62 %31 YO2 %60 %31

D1 ≥100 lx ≥300 lx D2 ≥100 lx ≥300 lx
M %93 %15 M %96 %71
YH %100 %56 YH %100 %68
YO1 %92 %44 YO1 %100 %100
YO2 %70 %35 YO2 %66 %34
40

D1 ≥100 lx ≥300 lx D2 ≥100 lx ≥300 lx
M %94 %16 M %96 %79
YH %100 %60 YH %100 %72
YO1 %96 %48 YO1 %100 %100
YO2 %78 %38 YO2 %77 %38

D1 ≥100 lx ≥300 lx D2 ≥100 lx ≥300 lx
M %95 %18 M %96 %82
YH %100 %64 YH %100 %77
YO1 %99 %55 YO1 %100 %100
YO2 %83 %41 YO2 %92 %41
41

D1 ≥100 lx ≥300 lx D2 ≥100 lx ≥300 lx
M %96 %20 M %96 %82
YH %100 %68 YH %100 %80
YO1 %100 %61 YO1 %100 %100
YO2 %91 %44 YO2 %97 %45

D1 ≥100 lx ≥300 lx D2 ≥100 lx ≥300 lx
M %96 %23 M %96 %83
YH %100 %72 YH %100 %85
YO1 %100 %65 YO1 %100 %100
YO2 %97 %47 YO2 %100 %48
42
Şekil 5.28 C blok 2. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanlar
Tablo 5.23 C blok 2. kat, ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanların yüzdeleri

≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300
D1 D2 D3 D4
M %69 %18 M %87 %30 M %93 %32 M %86 %24
YH %18 %15 YH %53 %20 YH %74 %28 YH %61 %20
YO1 %8 %0 YO1 %22 %5 YO1 %22 %5 YO1 %40 %11
YO2 %16 %2 YO2 %27 %14 YO2 %28 %12 YO2 %31 %11
YO3 %9 %2 YO3 %12 %3 YO3 %10 %0 YO3 %13 %1

≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300
D1 D2 D3 D4
M %86 %27 M %88 %33 M %94 %35 M %88 %28
YH %41 %17 YH %59 %23 YH %81 %30 YH %67 %22
YO1 %9 %0 YO1 %25 %7 YO1 %23 %6 YO1 %44 %13
YO2 %18 %2 YO2 %30 %13 YO2 %30 %13 YO2 %34 %14
YO3 %9 %2 YO3 %15 %4 YO3 %11 %0 YO3 %15 %2
43

≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300
D1 D2 D3 D4
M %88 %31 M %90 %36 M %95 %39 M %91 %33
YH %47 %19 YH %66 %25 YH %87 %32 YH %74 %24
YO1 %9 %0 YO1 %28 %8 YO1 %27 %7 YO1 %51 %15
YO2 %19 %3 YO2 %33 %17 YO2 %32 %14 YO2 %37 %16
YO3 %10 %3 YO3 %16 %5 YO3 %13 %2 YO3 %16 %4

≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300
D1 D2 D3 D4
M %93 %40 M %92 %40 M %96 %43 M %94 %39
YH %57 %22 YH %74 %27 YH %98 %35 YH %81 %27
YO1 %9 %0 YO1 %33 %11 YO1 %29 %9 YO1 %57 %18
YO2 %21 %3 YO2 %37 %19 YO2 %34 %15 YO2 %42 %18
YO3 %12 %3 YO3 %18 %6 YO3 %15 %5 YO3 %18 %6
44

≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300
D1 D2 D3 D4
M %92 %43 M %93 %43 M %96 %47 M %97 %47
YH %70 %25 YH %80 %29 YH %99 %37 YH %90 %31
YO1 %11 %2 YO1 %37 %12 YO1 %32 %11 YO1 %63 %20
YO2 %23 %5 YO2 %40 %21 YO2 %36 %17 YO2 %46 %21
YO3 %13 %4 YO3 %19 %7 YO3 %18 %7 YO3 %21 %10

≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300
D1 D2 D3 D4
M %97 %54 M %94 %46 M %98 %51 M %99 %56
YH %87 %26 YH %86 %32 YH %100 %41 YH %98 %36
YO1 %12 %3 YO1 %44 %16 YO1 %36 %15 YO1 %74 %26
YO2 %25 %7 YO2 %45 %22 YO2 %40 %20 YO2 %54 %25
YO3 %15 %5 YO3 %21 %7 YO3 %23 %13 YO3 %27 %15
45

≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300
D1 D2 D3 D4
M %98 %61 M %95 %51 M %98 %56 M %100 %63
YH %98 %28 YH %91 %36 YH %100 %44 YH %100 %43
YO1 %14 %4 YO1 %51 %19 YO1 %48 %25 YO1 %92 %34
YO2 %26 %8 YO2 %51 %25 YO2 %57 %30 YO2 %67 %33
YO3 %17 %6 YO3 %23 %9 YO3 %33 %21 YO3 %36 %22

≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300
D1 D2 D3 D4
M %97 %57 M %96 %55 M %99 %60 M %100 %68
YH %99 %29 YH %96 %40 YH %100 %49 YH %100 %51
YO1 %16 %7 YO1 %62 %22 YO1 %69 %37 YO1 %100 %46
YO2 %29 %11 YO2 %58 %27 YO2 %100 %41 YO2 %100 %45
YO3 %19 %8 YO3 %26 %11 YO3 %50 %29 YO3 %52 %30
46
≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300
D1 D2 D3 D4
M %99 %60 M %96 %58 M %99 %62 M %100 %74
YH %100 %31 YH %100 %45 YH %100 %60 YH %100 %64
YO1 %20 %11 YO1 %78 %26 YO1 %100 %56 YO1 %100 %63
YO2 %31 %15 YO2 %69 %29 YO2 %100 %62 YO2 %100 %66
YO3 %23 %11 YO3 %29 %14 YO3 %91 %41 YO3 %94 %42
≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300
D1 D2 D3 D4
M %99 %62 M %96 %60 M %99 %65 M %100 %82
YH %100 %34 YH %100 %51 YH %100 %77 YH %100 %75
YO1 %29 %16 YO1 %94 %31 YO1 %100 %86 YO1 %100 %85
YO2 %41 %21 YO2 %92 %34 YO2 %100 %100 YO2 %100 %100
YO3 %30 %17 YO3 %35 %20 YO3 %100 %51 YO3 %100 %52
47
≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300
D1 D2 D3 D4
M %99 %61 M %96 %64 M %100 %70 M %100 %84
YH %100 %39 YH %100 %56 YH %100 %79 YH %100 %81
YO1 %42 %26 YO1 %100 %39 YO1 %100 %99 YO1 %100 %100
YO2 %58 %31 YO2 %100 %40 YO2 %100 %100 YO2 %100 %100
YO3 %37 %24 YO3 %42 %25 YO3 %100 %53 YO3 %100 %53
≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300 ≥100 ≥300
D1 D2 D3 D4
M %100 %61 M %96 %66 M %100 %72 M %100 %84
YH %100 %48 YH %100 %64 YH %100 %80 YH %100 %82
YO1 %61 %36 YO1 %100 %50 YO1 %100 %99 YO1 %100 %100
YO2 %97 %41 YO2 %100 %49 YO2 %100 %100 YO2 %100 %100
YO3 %52 %30 YO3 %55 %32 YO3 %100 %52 YO3 %100 %53
48
5.1.2 Ölçme Yolu İle İnceleme
Çalışmanın bu bölümünde yerleşimdeki kullanıcısı olmayan boş iki daire (C blok,

kat 7, daire 1; kuzey cephesi; A blok, kat 9, daire 4; güney cephesi) günışığı ile
aydınlanma bakımından yerinde incelenmiştir. Bu bağlamda, dairenin tüm
hacimlerinde referans düzlem (çalışma düzlemi) üzerinde aydınlık düzeyi
ölçmeleri yapılmıştır. Çalışma düzlemi üzerinde ölçme yapılacak noktaların sayısı
ve konumu, her hacim için 3. Bölümde verilmiş olan 3.1 numaralı formül ile
belirlenmiştir.
Ölçme noktası aralıklarının hesaplanması incelenen dairenin yaşama hacmi

üzerinde örneklenmiştir. Kısa kenarı 4.10 m, uzun kenarı 5.00 m (d) olan
hacimdeki ölçme sayısı ve ölçme aralıkları aşağıdaki işlemler yapılarak
saptanmıştır:
p = 0.2 x 5log10(d) (3.1)
p= 0.2 x 5log10(5)
p= 0.62 m
d/ p = 5/ 0.62 m; uzun kenardaki ölçme aralığı
d/p = 8.06 ≌ 8; uzun kenardaki ölçme noktası
4.10/ 0.62 =6.61 ≌ 7; kısa kenardaki ölçme noktası
Belirlenen ölçme noktaları hacimde işaretlenerek, döşemeden 85 cm yükseklikteki

düzlem üzerinde Testo 540 tip aydınlıkölçer ile günışığı aydınlık düzeyleri
ölçülmüştür (Şekil 5.40-5.41).
49
Şekil 5.40 C blok, yaşama hacmindeki günışığı aydınlık düzeyi ölçme noktaları
Şekil 5.41 Testo 540 tip aydınlık ölçer
Ölçmeler 24 Şubat 2019 günü, saat 13.00-17.00 arasında kapalı gök koşulunda
yapılmıştır. Dış yatay aydınlık düzeyi 8000 lx olarak ölçülmüştür. Ölçülen değerler
AutoCAD programına aktarılarak ≥300 lx ve ≥100 lx oluşan noktaların oranı yüzde
cinsinden saptanmıştır (Tablo 5.36). Her iki dairedeki ≥300 lx olan noktalar yeşil
renk, ≥100 lx olan noktalar sarı renk ile gösterilmiştir (Şekil 5.42-5.43).
50
Şekil 5.42 A blok, kat 9, daire 4 ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan noktalar
Şekil 5.43 C blok, kat 13, daire 2 ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan noktalar
51
Tablo 5.35 Ölçme yapılan dairelerde ≥100 lx ve ≥300 lx sağlanan alanların
yüzdeleri
A Blok, kat 9, C Blok, kat 3,
≥100 lx ≥300 lx ≥100 lx ≥300 lx
daire 4 daire 2
M % 56 % 22 M % 100 % 37
YH % 100 % 64 YH % 100 % 57
YO1 % 100 % 68 YO1 % 100 % 62
YO2 % 100 % 75 YO2 % 100 % 56
YO3 % 100 % 45 YO3 % 100 % 38
Günışığı standardında belirtilen hacmin en az yarısında (≥%50) ≥300 lx ve en az
%95’inde ≥100 lx koşulunun, A blok, kat 9, daire 4’te mutfak ve yatak odası
dışındaki öteki hacimlerde; C blok, kat 3, daire 2’de mutfak ve yatak odası dışında
kalan öteki hacimlerde sağlandığı saptanmıştır.
5.2 Dış Ortamla Görsel Bağlantının Kurulmasına Yönelik İnceleme
Dış ortamla görsel bağlantı, yatay görüş açısı, dış engellerin yapıdan uzaklığı ve
görünen katman sayısı başlıkları altında incelenmiştir. Her üç başlık için önce
incelemede izlenen yol örnek bir hacim üzerinde açıklanmış, ardından
yerleşimdeki tüm hacimlere ilişkin inceleme sonuçları sunulmuştur.
5.2.1 Yatay Görüş Açısına Bağlı İnceleme
Dış ortamla görsel bağlantının ilk değişkeni yatay görüş açısının, ilgili standartta en
az, orta ve yüksek derecelendirilmesi sırasıyla 14°, 28° ve 54° olarak belirtilmiştir.
5.2.1.1 Yatay Görüş Açısı Belirlenmesinde İzlenen Yolun Açıklanması
Bir hacimdeki yatay görüş açılarını hesaplayabilmek için öncelikle hacmin

boyutlarına göre referans düzlem üzerindeki hesap noktası sayısı ve hesap
noktaları arasındaki uzaklık 3. bölümde verilen 3.1 numaralı formül ile
hesaplanmış, ardından bu noktalar AutoCAD çizim programında hacmin planı
üzerine işlenmiştir. Daha sonra belirlenen her hesap noktası ile hacimdeki
pencerelerin dış noktaları birleştirilmiştir. Hesap noktasını pencerenin dış
noktalarına birleştiren iki doğru arasındaki açı ölçülerek ilgili noktadaki yatay
görüş açısı saptanmıştır (Şekil 5.44). Hacimde birden fazla sayıda pencere olması
durumunda herhangi bir nokta için yatay görüş açısı tüm pencereler için ayrı ayrı
52
belirlenmiş, hangi pencereye ait yatay görüş açısı daha büyük ise bu açı
değerlendirmede dikkate alınmıştır.
Şekil 5.44 Yatay görüş açısı hesaplama noktaları
Bu işlem çalışma düzlemi üzerindeki tüm hesap noktaları için yapılmıştır. Yatay
görüş açısına ilişkin günışığı standardında belirtilmiş en az, orta ve yüksek
derecelerine karşılık gelen açılar hacim planında farklı renklerle gösterilmiştir
(Şekil 5.45). Yatay görüş açısına ilişkin farklı derecelerdeki (en az, orta, yüksek)
nokta sayısının hacimdeki tüm noktalara oranı da hesaplanarak Şekil 5.45’de
belirtilmiştir.
≥14° (%27) ≥28° (%51) ≥54° (%22)
Şekil 5.45 Hesap noktalarındaki yatay görüş açıları ve hacim içinde sağlanan
yüzdeleri
53
Örneğin bu hacimdeki toplam 63 hesap noktasının 17’sinde ‘en az’, 32’sinde ‘orta’,
14’ünde ‘yüksek’ koşulunun sağlandığı görülmüştür. Bu değerlerin toplam hesap
noktasına yüzdeleri hesaplanmıştır. Hacim ölçeğinde yatay görüş açısı bakımından
derecelendirme yapabilmek için EN 17037 standardı uyarınca referans düzlemin
%75’inin hangi yüzdeye karşılık geldiği belirlenmiştir. İncelenen hacimde, hacmin
%78’inde yatay görüş açısı ≥14°’ün üstünde olduğu için yatay görüş açısı
bakımından ancak minimum koşulun karşılanabildiği görülmüştür. Bununla
birlikte, referans düzlemin %75’ini yerine, hacmin tefrişine bağlı ağırlıklı
kullanılan bölümünün referans düzlem içindeki yeri dikkate alındığında yatay
görüş açısına bağlı derecelendirme farklılık gösterebilir.
5.2.1.2 Yatay Görüş Açısı Hesaplama Sonuçları
5.2.1.1. Bölüm’de örnek hacim üzerinde anlatılan işlemler yerleşimdeki A, B, C

bloklarının birer katındaki tüm hacimler (44 hacim) için yinelenmiştir. Yatay görüş
açısı kat yüksekliğine göre değişiklik göstermediğinden incelemenin tek bir katta
yapılması yeterli olmuştur. Her hacimdeki en az (kırmızı renkli), orta (lacivert
renkli) ve yüksek (mavi renkli) derecelerin sağlandığı alanlar kat ölçeğinde Şekil
5.46-5.48‘de renklendirilerek gösterilmiştir. Her şeklin altındaki tabloda en az,
orta ve yüksek dereceye karşılık gelen yatay görüş açılarının referans düzlem
içinde kapladıkları alanların oranı yer almaktadır (Tablo 5.36-5.38).
54
Şekil 5.46 A blok, 14°, 28° ve 54° sağlanan alanlar
Tablo 5.36 A blok, 14°, 28° ve 54° sağlanan alanların yüzdeleri

Derece(%) Derece(%) Derece(%) Derece(%)
D1 D2 D3 D4
14°/28°/54° 14°/28°/54° 14°/28°/54° 14°/28°/54°
M 24/48/24 M 24/48/24 M 24/48/24 M 24/48/24
YH 24/47/29 YH 24/47/29 YH 24/47/29 YH 24/47/29
YO1 0/14/86 YO1 0/14/86 YO1 0/14/86 YO1 0/14/86
YO2 8/70/22 YO2 8/70/22 YO2 8/70/22 YO2 8/70/22
Şekil 5.47 B blok, 14°, 28° ve 54° sağlanan alanlar
Tablo 5.37 B blok, 14°, 28° ve 54° sağlanan alanların yüzdeleri

Derece(%) Derece(%)
D1 D2
14°/28°/54° 14°/28°/54°
M 42/43/15 M 42/43/15
YH 37/37/26 YH 37/37/26
YO1 0/57/43 YO1 0/57/43
YO2 11/64/25 YO2 11/64/25
55
≥14° ≥28° ≥54°
Şekil 5.48 C blok, 14°, 28° ve 54° sağlanan alanlar
Tablo 5.38 C blok, 14°, 28° ve 54° sağlanan alanların yüzdeleri

Derece(%) Derece(%) Derece(%) Derece(%)
D1 D2 D3 D4
14°/28°/54° 14°/28°/54° 14°/28°/54° 14°/28°/54°
M 34/51/15 M 34/51/15 M 34/51/15 M 34/51/15
YH 27/51/22 YH 27/51/22 YH 27/51/22 YH 27/51/22
YO1 0/50/50 YO1 0/50/50 YO1 0/50/50 YO1 0/50/50
YO2 0/50/50 YO2 0/50/50 YO2 0/50/50 YO2 0/50/50
YO3 35/50/15 YO3 35/50/15 YO3 35/50/15 YO3 35/50/15
Örneğin Tablo 5.38’de verilen C blok, daire 1’deki mutfak hacminin referans
düzleminde tanımlanmış hesap noktalarının %34’ünde 14°-28° arasındaki yatay
görüş açıları; % 51’inde 28°-54° arasındaki yatay görüş açıları; %15’inde ise
54°’ten büyük yatay görüş açılarının sağlandığı saptanmıştır. Yatay görüş açısına
bağlı derecelendirmede referans düzlemin %75’inin göz önüne alınması günışığı
standardında yeterli kabul edilmektedir.
Bu bağlamda,
 ‘büyük derecesi’ için gereken 54° referans düzlemin %15’inde

(%15 ˂ %75),
 ‘orta derecesi’ için gereken 28°-54° referans düzlemin %66’sında (%15+%51)
(%66 ˂ %75),
 ‘en az derecesi’ için gereken 14° referans düzlemin %100’ünde
(%15+%51+%34)
(%100  %75)
56
gerçekleşmektedir. Buna bağlı olarak söz konusu hacimde yatay görüş açısı
derecesi ‘en az’ olarak kabul edilmiştir. Üç blokta toplam 44 hacim yatay görüş
açısı bakımından incelenmiştir. Bu hacimlerin 24’ünde en az koşulu, 16’sında orta
koşulu, 4’ünde de yüksek koşulunun sağlandığı gözlenmiştir.
5.2.2 Dış Engellerin Yapıdan Uzaklığına Bağlı İnceleme
EN 17037 standardında günışığı açısından değerlendirilen hacmin yer aldığı yapı

ile dış engel arasındaki uzaklık açısından en az, orta ve yüksek olmak üzere üç
derece belirtilmiştir. Buna karşılık, engel oluşturan birden fazla yapının olması ve
bu yapıların incelenen hacme farklı uzaklıklarda bulunması durumunda izlenecek
yol ile ilgili bilgi verilmemiştir. Ayrıca, en az, orta ve yüksek derecelerine karşılık
gelen sırasıyla 6, 20 ve 50 metre engel uzaklığı çizgilerinin engellerin üzerinden
geçmesi durumunda yapılacak işleme yönelik bilgide standartta yer almamaktadır.
Bir hacimde birden fazla pencere olması durumunda bu ölçüt açısından
derecelendirmenin nasıl olması gerektiği konusunda da bilgi bulunmamaktadır. Bu
nedenle, bu çalışmada konuyla ilgili değerlendirmenin yapılabilmesi için bazı
kabullerin yapılmasına gereksinim duyulmuştur. Bu bağlamda yapılan işlemler ele
alınan örnek üzerinde önce pencere 1 daha sonra pencere 2 için aşağıda sırasıyla
verilmiştir.
5.2.2.1 Dış Engellerin Yapıdan Uzaklığına Bağlı Incelemede Izlenen Yolun

Açıklanması
C blokta yer alan ve izlenen yolu açıklamak üzere örnek olarak ele alınan yaşama
hacminin 1 numaralı penceresi (P1) için yapılan incelemede ilk aşamada pencere
duvarının dış yüzeyinden 6 m, 20 m ve 50 m uzaklıktaki mesafe çizgileri çizilmiştir
(Şekil 5.49).
57
Şekil 5.49 Örnek hacim, 6 m, 20 m ve 50 m mesafe çizgileri
Ele alınan hacmin planında pencerenin dış duvar yüzeyindeki orta noktası dikkate
alınarak engel oluşturan yapı ya da yapıları sınırlayan doğrultular yani engel sınır
çizgileri çizilmiştir (Şekil 5.50).
Şekil 5.50 Örnek hacimde pencere 1 için engel sınır çizgileri
Ardından engel sınır çizgilerinin mesafe çizgilerini kestiği noktalar arasında kalan
doğru parçasının uzunluğu, yani dikkate alınan engel uzaklığını gösteren doğru
parçası belirlenmiştir (Şekil 5.51, mavi renkli doğru parçası). Mavi renkli doğru
parçasının uzunluğu ölçülmüştür (46,53 m).
58
Şekil 5.51 P1 için dikkate alınan engel uzaklığını gösteren doğru parçası
Dikkate alınan engel uzaklığını gösteren doğru parçasının (mavi renkli çizgi)
altında kalan engel uzunluğu Şekil 5.52’de kırmızı renk ile belirtilmiştir. Kırmızı
renkli doğru parçasının uzunluğu ölçülmüştür (10 m).
altında kalan engel uzunluğu
59
Dikkate alınan engel uzaklığını gösteren doğru parçasının altında kalan engel
uzunluğunun (kırmızı renkli çizgi) dikkate alınan engel uzaklığını gösteren doğru
parçasının (mavi renkli çizgi) uzunuluğuna oranı (10/46,53= %21) hesaplanmıştır.
C blok yaşama hacminin 2 numaralı penceresi için, pencere duvarının dış

yüzeyinden 6 m, 20 m ve 50 m uzaklıktaki mesafe çizgileri çizilmiştir (Şekil 5.53).
Şekil 5.53 P2 için 6 m, 20 m ve 50 m mesafe çizgileri
Ele alınan hacmin planında pencerenin dış duvar yüzeyindeki orta noktası dikkate
alınarak engel oluşturan yapı ya da yapıları sınırlayan doğrultular yani engel sınır
çizgileri çizilmiştir (Şekil 5.54).
Şekil 5.54 P2 için engel sınır çizgileri
Ardından engel sınır çizgilerinin mesafe çizgilerini kestiği noktalar arasında kalan
doğru parçasının uzunluğu, yani dikkate alınan engel uzaklığını gösteren doğru
60
parçası belirlenmiştir (Şekil 5.55, mavi renkli doğru parçası). Mavi renkli doğru
parçasının uzunluğu ölçülmüştür (48,39 m).
Şekil 5.55 P2 için dikkate alınan engel uzaklığını gösteren doğru parçası
Dikkate alınan engel uzaklığını gösteren doğru parçasının (mavi renkli çizgi)
altında kalan engel uzunluğu Şekil 5.56’da kırmızı renk ile belirtilmiştir. Kırmızı
renkli doğru parçasının uzunluğu ölçülmüştür (27,11 m).
altında kalan engel uzunluğu
61
Dikkate alınan engel uzaklığını gösteren doğru parçasının altında kalan engel
uzunluğunun (kırmızı renkli çizgi) dikkate alınan engel uzaklığını gösteren doğru
parçasının (mavi renkli çizgi) uzunluğuna oranı (27,11/48,39=%56)
hesaplanmıştır.
Günışığı standardında yatay görüş açısı ve görünen katman sayısına yönelik

belirlemelerde hacmin kullanılan alanının %75’i dikkate alınarak en az, orta ve
yüksek derecelendirilmelerinin yapılacağı belirtilmektedir. Buna bağlı olarak, bu
çalışmada engel uzaklığına bağlı belirlemede de dikkate alınan engel uzaklığını
gösteren doğru parçası uzunluğunun %75’i dikkate alınarak en az, orta ve yüksek
sınıflandırılması yapılabileceğine karar verilmiştir.
Bu oranın yapıya en yakın mesafe çizgisi üzerinde yüzde 25 den büyük olması
durumunda o engel mesafesi dikkate alınarak derecelendirme yapılmıştır. Söz
konusu oranın yüzde 25 olması durumunda bir sonraki engel mesafesi için aynı
işlem tekrarlanmıştır. Bu işlem her pencere için ayrı ayrı yapılmıştır. Daha iyi
sonuç veren pencerenin sonucu, hacim ölçeğindeki değerlendirmede esas
alınmıştır. Bu örnekte de bu oran %25 den büyük olduğu için orta engel mesafesi
yani 20 metre için dış engelin yapıdan uzaklığı belirlenmiştir.
5.2.2.2 Dış Engellerin Yapıdan Uzaklığına Ilişkin Yapılan Belirleme

Sonuçları
Yerleşimdeki tüm hacimler için, yukarıda örnek hacim üzerindeki açıklanmış

işlemler yinelenmiştir. Dış engellerin yapıdan uzaklığı belirlenirken, yatay görüş
açısı değişkeninde olduğu gibi, kat yüksekliğine bağlı olarak sonuçlar farklılık
göstermemektedir. Bu nedenle her blokta tek bir kat üzerinden değerlendirmeler
yapılmıştır. Yerleşimde incelenen 44 hacmin 18’inde en az koşulu, 14’ünde orta
koşulu, 12’sinde ise yüksek koşulunun sağlandığı gözlenmiştir. İnceleme ve
sınıflandırma sonuçları Tablo 5.39-5.41’de sunulmuştur.
62
Tablo 5.39 A blok, engel uzaklığı hesaplaması ve sınıflandırılması
Mesafe Mavi çizgi Kırmızı çizgi K/M
A blok Sınıflandırma
çizgisi (M) (K) yüzdesi
M 50 m 82 m 38 m % 46 Orta
YH 20 m 51,60 m 26 m % 50 En az
D1 YO1 20 m 42,60 m 25,84 m % 61 En az
YO2 20 m 36,50 m 25,75 m % 70 En az
M 20 m 13,35 m 0m %0 Orta
YH 20 m 13,34 m 0m %0 Orta
D2 YO1 20 m 43,48 m 25,84 m % 59 En az
YO2 20 m 38,42 m 25,75 m % 67 En az
M 50 m 92,41 m 31,76 m % 30 Orta
YH 50 m 73,1 m 17 m % 23 Yüksek
D3 YO1 50 m 65 m 20 m % 31 Orta
YO2 50 m 58,16 m 19,90 m % 34 Orta
M 20 m 32,21 m 0m %0 Orta
YH 20 m 129,12 m 21,1 m % 16 Orta
D4 YO1 50 m 135,44 m 43,1 m % 33 Orta
YO2 50 m 126,46 m 42,9 m % 34 Orta
Tablo 5.40 B blok, engel uzaklığı hesaplaması ve sınıflandırılması

Mesafe K/M
B blok Mavi çizgi (M) Kırmızı çizgi (K) Sınıflandırma
çizgisi yüzdesi
M 20 m 64,75 m 27,01 m % 42 En az
YH 50 m 89,5 m 31,90 m % 36 Orta
D1 YO1 50 m 55,1 m 12,75 m % 23 Yüksek
YO2 50 m 187 m 65,8 m % 35 Orta
M 20 m 48,5 m 23 m % 48 En az
YH 50 m 148,9 m 35,7 m % 24 Yüksek
D2 YO1 50 m 58 m 50 m % 85 Orta
YO2 50 m 130,46 m 45 m % 34 Orta
Tablo 5.41 C blok, engel uzaklığı hesaplaması ve sınıflandırılması

Mesafe Mavi çizgi
C blok Kırmızı çizgi (K) K/M yüzdesi Sınıflandırma
çizgisi (M)
M 20 m 45,48 m 10 m % 22 Orta
YH 20 m 46,77 m 27,11 m % 58 En az
YO1 20 m 44,55 m 27,11 m % 58 En az
D1
YO2 20 m 48,57 m 27,20 m % 69 En az
YO3 20 m 43,50 m 27,26 m % 63 En az
M 50 m 159,18 m 82,84 m % 52 Orta
YH 50 m 159,30 m 82,84 m % 52 Orta
YO1 20 m 48,94 m 27,20 m % 56 En az
D2
YO2 20 m 47,88 m 27,20 m % 57 En az
YO3 20 m 44,20 m 27,26 m % 62 En az
M 50 m 158,9 m 82,8 m % 52 Orta
YH 50 m 159,30 m 82,8 m % 52 Orta
YO1 20 m 65,91 m 32,8 m % 50 En az
D3
YO2 20 m 69,08 m 32,82 m % 48 En az
YO3 20 m 72,52 m 32,82 m % 45 En az
63
Tablo 5.41 C blok, engel uzaklığı hesaplaması ve sınıflandırılması (devamı)
Mesafe Mavi çizgi
C blok Kırmızı çizgi (K) K/M yüzdesi Sınıflandırma
çizgisi (M)
M 20 m 43,59 m 10 m % 23 Orta
YH 20 m 63,24 m 14,5 m % 24 Orta
YO1 20 m 31,91 m 19,47 m % 61 En az
D4
YO2 20 m 42,95 m 19,47 m % 45 En az
YO3 20 m 41,93 m 19,08 m % 46 En az
5.2.3 Görünen Katman Sayısına Bağlı İnceleme
Dış ortamla görsel bağlantının üçüncüsü, yani son değişkeni olan görünen katman
sayısı ile ilgili standartta en az, orta ve yüksek koşul için sırasıyla 1,2 ve 3 katman
sayısı olarak ifade edilmiştir.
5.2.3.1 Görünen Katman Sayısına Bağlı İncelemede İzlenen Yolun

Açıklanması
Görünen katman sayısı hesaplanırken, her hacim için 120 cm göz yüksekliğindeki
referans düzlem dikkate alınmış, bu düzlemdeki 1,2 ve 3 katman sayısının
göründüğü bölgeler belirlenmiştir. katman sayısının belirlenmesinde izlenen yol
örnek olarak C blokta yer alan bir dairenin yaşama hacmi üzerinde açıklanmıştır.
Hacmin iki penceresi (P1 ve P2) için yapılan işlemler peş peşe ele alınmıştır.
P1 penceresinde katman sayısının göründüğü bölgeleri belirlemek amacıyla

öncelikle plan üzerinde yapı dışı engellerin en dış noktalarından hacimdeki
pencerenin iki kenarına doğru parçaları uzatılmıştır (Şekil 5.57). Şekil 5.57’de
hacim ayrıca büyük ölçekte gösterilmiştir.
Şekil 5.57 Plan üzerinde P1 için engelleri sınırlayan doğru parçaları
Kesit üzerinde P1 penceresine ilişkin zemin sınır çizgisi ve gök sınır çizgisinin
çizilmesi gerekmektedir. Zemin sınır çizgisi için, kesit üzerinde yapı dışı engellerin
64
en alt noktalarından (zemin noktası) P1 penceresinin alt noktası birleştirilerek 120
cm yükseklikteki referans çizgisini kesecek şekilde hacmin içine doğru uzatılmıştır
(Şekil 5.58).
Şekil 5.58 P1 için zemin sınır çizgileri
Şekil 5.58’deki Y1 (yeşil çizgi), Y2 (pembe çizgi) ve Y3 (mavi çizgi) engellerinin

oluşturduğu zemin sınır çizgilerinin plan ve kesit üzerinde büyük ölçekli hali Şekil
5.59-5.60’da gösterilmiştir.
Şekil 5.59 P1 için zemin sınır çizgilerinin büyük ölçekli planda gösterimi
65
Şekil 5.60 P1 için zemin sınır çizgilerinin büyük ölçekli kesitte gösterimi
Gök sınır çizgisi için de, kesit üzerinde yapı dışı engellerin en üst noktalarından
(çatı noktası) P1 penceresinin üst noktası birleştirilerek 120 cm yükseklikteki
referans çizgisini kesecek şekilde hacim içine doğru uzatılmıştır (Şekil 5.61).
Şekil 5.61 P1 için gök sınır çizgileri
Şekil 5.61’de görüldüğü gibi, yeşil renk ile gösterilen Y1 engeli alçak olduğundan
bu engele ait gök sınır çizgisi 120 cm yükseklikteki referans çizgiyi kesmemektedir.
Dolayısıyla Y1 engeli göğün görünmesine engel olmamaktadır. Y2 engeline ait gök
sınır çizgisi de 120 cm yükseklikteki referans çizgiyi hacmin sınırları dışında
kesmektedir (Şekil 5.63). Bu nedenle Y2 engeli de göğün görünmesine engel
değildir. Şekil 5.62’de planın ve Şekil 5.63’te kesitin büyük ölçekli hali
belirtilmiştir.
66
Şekil 5.62 P1 için gök sınır çizgilerinin büyük ölçekli planda gösterimi
Şekil 5.63 P1 için gök sınır çizgilerinin büyük ölçekli kesitte gösterimi
Hacmin planında gök sınır çizgileri (kesikli çizgi) ve zemin sınır çizgileri (sürekli
çizgi) birlikte gösterilerek bu çizgilerin kesiştiği bölgeler belirlenmiştir (Şekil
5.64). Çünkü kesişen bu çizgiler arasındaki bölgeler görünen katman sayısı
hakkında bilgi vermektedir.
67
Y1 engelinden gelen çizgilerin (yeşil) ve Y2 engelinden gelen çizgilerin (pembe)
kesiştiği alanlar hacim içindeki gök ve yapı katmanının görüldüğü alanları
vermektedir. Y3 engelinden gelen çizgiler (mavi) kesişmediği için hacim içinde
engel oluşturmamaktadır. Bir başka deyişle, Y3 engelinin varlığına rağmen hacim
içindeki her noktadan dışarıdaki zemin, başka yapılar (manzara) ve gök
görünebilmektedir.
Hacim içinde görünen katman saysına bağlı bölgeleri belirleyebilmek için, zemin
sınır çizgilerinin Şekil 5.59’da görülen plandaki izdüşümleri ile gök sınır
çizgilerinin Şekil 5.62’de görülen plandaki izdüşümlerinin birlikte gösterilmesi
gerekmektedir. Bu işlem Şekil 5.64’te gösterildiği gibi yapılmıştır.
Şekil 5.64’te yeşil ve pembe renk ile taranmış alan içindeki her noktadan gök ve
yapı olmak üzere yalnızca 2 katman görünmektedir. Renkli taranmış bu alanın
herhangi bir noktasında bulunan kişi P1 penceresinden dışarıya baktığında zemini
görememektedir. Hacmin geri kalan, taralı olmayan bölümünün her noktasından
ise gök, yapı ve zemin olmak üzere her 3 katman da görülebilmektedir.
Şekil 5.64 P1 için planda gök ve zemin sınır çizgilerinin birlikte gösterimi
Bu işlemler aynı sırayla P2 penceresi için de yapılmıştır. Öncelikle plan üzerinde,

yapı dışındaki engelin en dış noktalarından hacimdeki pencerenin iki kenarına
doğru parçaları uzatılmıştır (Şekil 5.65). Şekil 5.65’de hacmin büyük ölçekli hali de
gösterilmiştir.
68
Şekil 5.65 Plan üzerinde P2 için engeli sınırlayan doğru parçaları
Kesit üzerinde, P1 penceresinde olduğu gibi, P2 penceresine ait zemin ve gök sınır
çizgilerinin çizilmesi gerekmektedir. Zemin sınır çizgisi için, kesit üzerinde yapı
dışı engelin en alt noktasından (zemin noktası) P2 penceresinin alt noktası
birleştirilerek 120 cm yükseklikteki referans çizgisini kesecek şekilde hacmin içine
doğru uzatılmıştır (Şekil 5.66).
Şekil 5.66 P2 için zemin sınır çizgisi
Şekil 5.67-5.68’de P2 penceresi için zemin sınır çizgisinin (sürekli çizgi) plan ve
kesit üzerinde büyük ölçekli hali belirtilmiştir.
69
Şekil 5.67 P2 için zemin sınır çizgilerinin büyük ölçekli planda gösterimi
Şekil 5.68 P2 için zemin sınır çizgisinin büyük ölçekli kesitte gösterimi
Gök sınır çizgisi için, kesit üzerinde yapı dışı engelin en üst noktası (çatı noktası)
ile P2 penceresinin üst noktası birleştirilerek 120 cm yükseklikteki referans çizgiyi
kesecek şekilde hacim içine doğru uzatılmıştır (Şekil 5.69).
Şekil 5.69 P2 için gök sınır çizgisi
70
Gök sınır çizgisinin (kesikli çizgi) plan üzerindeki izdüşümü büyük ölçekli olarak
Şekil 5.70’de gösterilmiştir. P2 penceresi için gök sınır çizgisi kesit üzerinde büyük
ölçekli olarak Şekil 5.71’de gösterilmiştir.
Şekil 5.70 P2 için gök sınır çizgilerinin büyük ölçekli planda gösterimi
Şekil 5.71 P2 için gök sınır çizgisinin büyük ölçekli kesitte gösterimi
Zemin (Şekil 5.67) ve gök çizgilerinin (5.70) plan üzerinde ayrı ayrı gösterilen
izdüşümleri Şekil 5.72’de birlikte gösterilmiştir. Şekil 5.72’de gök sınır çizgilerinin
(kesikli çizgi) ve zemin sınır çizgilerinin (sürekli çizgi) kesiştiği bölgeler
belirtilmiştir. Şekilde Y4 engelinden gelen lacivert renkli çizgilerin kesiştiği alan
hacim içindeki sadece yapı katmanının görüldüğü bölgeyi vermektedir. Şekilde
taranarak gösterilen bu bölge içindeki herhangi bir noktada bulunan kişi P2
numaralı pencereden dışarıya baktığında yalnızca yapı katmanını görmekte (1
katman), öteki iki katmanı, yani zemin ve göğü görmemektedir. Şekildeki taralı
71
olmayan bölge içindeki herhangi bir noktadan ise her üç katman da
görülebilmektedir.
Şekil 5.72 P2 için planda gök ve zemin sınır çizgilerinin birlikte gösterimi
Pencerelerden bakıldığında görünen katman sayısının belirlenmesine yönelik

yapılan işlemler yukarıda P1 ve P2 pencereleri için ayrı ayrı açıklanmıştır. Ancak,
hacmin bir bütün olarak her iki penceresini de dikkate alarak değerlendirilmesi
gerekmektedir. Nitekim, bundan sonraki açıklamalar her iki pencerenin etkisini
birden değerlendirmeye yöneliktir.
Y1, Y2, Y3 ve Y4 engellerine ait zemin sınır çizgileri (sürekli) ve gök sınır
çizgilerinin (kesikli) plan üzerindeki izdüşümleri Şekil 5.73’te P1 ve P2 için yan
yana gösterilmiştir. Bu izdüşümlerin sınırladığı alanlar taranarak katman sayısı
belirlenmiştir. Yukarıda da belirtildiği gibi, P1 penceresine ait inceleme sonucunda
hacmin taralı alanında (soldaki resim) yalnız gök ve yapı katmanları görünmekte;
P2 penceresine ait inceleme sonucunda hacmin taralı alanında (sağdaki resim)
yalnız yapı bileşeni görünmektedir.
72
Şekil 5.73 P1 ve P2 için görünen katmanların ayrı ayrı gösterimi
Şekil 5.73’te iki pencere için ayrı ayrı gösterilmiş olan, farklı katmanların
gösterildiği bölgeler üst üste çakıştırılarak bunların kesiştiği bölgeler
belirlenmiştir (Şekil 5.74). Şekil 5.74’te kesişim bölgesi kalın siyah çerçeve ile
belirtilmiştir.
Şekil 5.74 P1 ve P2 pencerelerinin birlikte değerlendirilmesi
Hacimdeki iki pencere için ayrı ayrı yapılan incelemelerin birleştirilmesi ile hacmin
bütünü için saptanan görünen katman sayısı Şekil 5.75’de belirtildiği gibidir. Şekil
5.74’te belirtilen koyu siyah çerçeve içindeki kesişim bölgesinde P1 penceresinden
ötürü gök ve yapı katmanı görünürken, bu kesişim bölgesinde P2 penceresinden
ötürü sadece yapı katmanı görünmektedir. Dolayısıyla, söz konusu kesişim
73
bölgesinden gök ve yapı olmak üzere 2 katman gözükmektedir. Referans düzlemin
geri kalan bölgesinde tüm katmanlar görünmektedir (Şekil 5.75).
Şekil 5.75 P1 ve P2 pencerelerine bağlı görünen katman sayısı
Günışığı standardında görünen katman sayısına bağlı derecelendirmede hacmin

kullanılan alanının %75’i dikkate alınarak işlem yapılabileceği belirtilmektedir. Bu
çalışma kapsamında hacimlerin iç mimari düzeni dikkate alınamadığından hacmin
kullanılan alanı olarak duvarlardan 50 cm boşluk bırakılarak belirlenen 120 cm
yüksekliğindeki referans düzlem dikkate alınmıştır. Bu düzlem içinde belirlenen
her bir katmanın kapladığı bölgenin alanı hesaplanmıştır. Ardından, her bir
katmana ait alanın referans düzlemin alanına oranı hesaplanmış, bu oranlar yüzde
ile ifade edilmiştir.
Örnek olarak ele alınan hacmin referans düzleminin alanı 17,30 m2 dir. Hacimde 1
katman, 2 katman ve 3 katman görünen bölgelerin alanları ve yüzdeleri aşağıdaki
gibidir:
En az - 1 katman - 0 m2 : %0
Orta - 2 katman - 4,93 m2 : %28,5

Yüksek - 3 katman - 12,37 m2 : %71,5
Bu örnek hacimde 2 ve 3 katmanın göründüğü bölgeler mevcuttur. Buna gore,
 ‘yüksek’ derecesi için gereken 3 katmanın göründüğü bölge referans düzlemin

% 71.5’unda (%71.5 < %75),
 ‘orta’ derecesi için gereken 2 katmanın göründüğü bölge referans düzlemin %
100’ünde (%28.5+%71.5),
74
 ‘en az’ derecesi gereken 1 katmanın göründüğü bölge referans düzlemin %
0’ında
sağlanmaktadır. Buna göre örnek hacimde görünen katman sayısına bağlı derece
‘orta’ olarak saptanmıştır.
5.2.3.2 Görünen Katman Sayısına Bağlı Yapılan Belirleme Sonuçları
Görünen katman sayısının belirlenmesine yönelik çalışmada izlenen yol yukarıdaki

bölümde örnek bir hacim üzerinde açıklanmıştır. Örnek hacim için yapılan tüm
işlemler sırasıyla A, B ve C bloktaki tüm hacimler (496 hacim) için tekrarlanmıştır.
Her hacimde 1, 2 ve 3 katmanın göründüğü bölgelerin sağlandığı alanlar bu
bölümde kat ölçeğinde gösterilmiştir. Bunun için AutoCAD programında çizilmiş
kat planları Adobe Photoshop programına aktarılarak 1 katmanın (kırmızı), 2
katmanın (lacivert) ve 3 katmanın (mavi) göründüğü bölgeler renklendirilmiştir
(Şekil 5.76-107). Her kat planının altındaki tablolarda, ilgili kattaki hacimlerin
referans düzleminde görünen 1, 2 ve 3 katmanın belirlendiği bölgelerin oranı
yüzde ile ifade edilmiştir.
Örneğin Tablo 5.42’de A blok, kat 2, daire 1 yatak odası 1 (YO1) hacminin referans
düzlemindeki belirlenen bölgede; 1 katmanın göründüğü alan referans düzlemin
%11’i, 2 katmanın göründüğü alan referans düzlemin %5’i ve tüm katmanların
göründüğü alan referans düzlemin %84’ünü kaplamaktadır. Görünen katman
sayısına bağlı derecelendirmede referans düzlemin %75’inin dikkate alınması
standartta yeterli kabul edilmektedir. Buna göre, hacmin % 84’ünde görünen
katman sayısı 3 olduğundan, bu hacimde ‘yüksek’ derecesi sağlanmış olmaktadır.
Yerleşimde toplam 496 hacim görünen katman sayısı bakımından incelenmiş, 133
hacimde ‘en az’ derecesi, 70 hacimde ‘orta’ derecesi ve 293 hacimde ‘yüksek’
derecesinin sağlandığı görülmüştür.
75
Şekil 5.76 A blok 2. kat, görünen katman sayısına bağlı inceleme
Tablo 5.42 A blok 2. kat, görünen katman sayısı yüzdeleri

Katman(%) Katman(%) Katman(%) Katman(%)
D1 D2 D3 D4
1/2/3 1/2/3 1/2/3 1/2/3
M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100
YH 0/5/95 YH 4/2/94 YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 11/5/84 YO1 55/0/45 YO1 0/0/100 YO1 0/0/100
YO2 24/8/68 YO2 49/17/34 YO2 1/4/95 YO2 0/6/94

D1 D2 D3 D4
1/2/3 1/2/3 1/2/3 1/2/3
M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100
YH 2/3/95 YH 4/2/94 YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 14/2/84 YO1 55/0/45 YO1 0/1/99 YO1 0/0/100
YO2 31/1/68 YO2 59/7/34 YO2 4/0/96 YO2 3/2/95
76

D1 D2 D3 D4
1/2/3 1/2/3 1/2/3 1/2/3
M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100
YH 4/1/95 YH 4/1/95 YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 12/4/84 YO1 55/0/45 YO1 0/11/89 YO1 0/0/100
YO2 32/0/68 YO2 61/5/34 YO2 4/0/96 YO2 3/1/96

D1 D2 D3 D4
1/2/3 1/2/3 1/2/3 1/2/3
M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100
YH 5/0/95 YH 4/0/96 YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 9/7/84 YO1 55/0/45 YO1 0/17/83 YO1 0/0/100
YO2 32/0/68 YO2 60/6/34 YO2 4/0/96 YO2 3/0/97
77

D1 D2 D3 D4
1/2/3 1/2/3 1/2/3 1/2/3
M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100
YH 5/0/95 YH 4/0/96 YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 4/14/82 YO1 55/0/45 YO1 0/20/80 YO1 0/0/100
YO2 32/0/68 YO2 52/5/43 YO2 4/0/96 YO2 3/1/96

D1 D2 D3 D4
1/2/3 1/2/3 1/2/3 1/2/3
M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100
YH 5/0/95 YH 4/0/96 YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 2/16/82 YO1 55/0/45 YO1 0/22/78 YO1 0/0/100
YO2 32/0/68 YO2 54/2/44 YO2 3/1/96 YO2 2/4/94
78

D1 D2 D3 D4
1/2/3 1/2/3 1/2/3 1/2/3
M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100
YH 5/0/95 YH 4/0/96 YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 2/16/82 YO1 55/0/45 YO1 0/23/77 YO1 0/0/100
YO2 31/1/68 YO2 49/9/42 YO2 0/4/96 YO2 0/6/94

D1 D2 D3 D4
1/2/3 1/2/3 1/2/3 1/2/3
M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100
YH 4/1/95 YH 4/0/96 YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 2/16/82 YO1 49/6/45 YO1 0/23/77 YO1 0/0/100
YO2 24/8/68 YO2 39/21/40 YO2 0/5/95 YO2 0/7/93
79

D1 D2 D3 D4
1/2/3 1/2/3 1/2/3 1/2/3
M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100
YH 3/2/95 YH 4/0/96 YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 2/16/82 YO1 0/55/45 YO1 0/23/77 YO1 0/0/100
YO2 0/32/68 YO2 0/61/39 YO2 1/4/95 YO2 0/7/93

D1 D2 D3 D4
1/2/3 1/2/3 1/2/3 1/2/3
M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100
YH 1/4/95 YH 0/4/96 YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 0/18/82 YO1 0/55/45 YO1 0/23/77 YO1 0/0/100
YO2 0/32/68 YO2 0/62/38 YO2 0/5/95 YO2 0/7/93
80

D1 D2 D3 D4
1/2/3 1/2/3 1/2/3 1/2/3
M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100
YH 0/5/95 YH 4/0/96 YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 0/18/82 YO1 0/55/45 YO1 0/23/77 YO1 0/0/100
YO2 0/32/68 YO2 0/63/37 YO2 0/5/95 YO2 0/7/93

D1 D2 D3 D4
1/2/3 1/2/3 1/2/3 1/2/3
M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100
YH 0/5/95 YH 0/4/96 YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 0/18/82 YO1 0/55/45 YO1 0/23/77 YO1 0/0/100
YO2 0/32/68 YO2 0/63/37 YO2 0/5/95 YO2 0/7/93
81
Şekil 5.88 B blok 1. kat, görünen katman sayısına bağlı inceleme
Tablo 5.54 B blok 1. kat, görünen katman sayısı yüzdeleri

Katman(%) Katman(%)
D1 D2
1/2/3 1/2/3
M 0/30/70 M 0/74/26
YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 0/0/100 YO1 0/0/100
YO2 0/8/92 YO2 0/5/95

Katman(%) Katman(%)
D1 D2
1/2/3 1/2/3
M 6/24/70 M 37/35/28
YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 0/0/100 YO1 0/0/100
YO2 0/8/92 YO2 0/5/95
82

Katman(%) Katman(%)
D1 D2
1/2/3 1/2/3
M 12/18/70 M 57/13/30
YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 0/0/100 YO1 0/0/100
YO2 0/8/92 YO2 0/5/95

Katman(%) Katman(%)
D1 D2
1/2/3 1/2/3
M 12/17/71 M 63/5/32
YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 0/0/100 YO1 0/0/100
YO2 0/8/92 YO2 0/5/95
83

Katman(%) Katman(%)
D1 D2
1/2/3 1/2/3
M 23/5/72 M 64/1/35
YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 0/0/100 YO1 0/0/100
YO2 0/8/92 YO2 0/5/95

Katman(%) Katman(%)
D1 D2
1/2/3 1/2/3
M 25/2/73 M 59/7/34
YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 0/0/100 YO1 0/0/100
YO2 3/5/92 YO2 0/5/95
84

Katman(%) Katman(%)
D1 D2
1/2/3 1/2/3
M 22/6/72 M 40/26/34
YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 0/0/100 YO1 0/0/100
YO2 6/2/92 YO2 3/2/95

Katman(%) Katman(%)
D1 D2
1/2/3 1/2/3
M 22/7/71 M 0/69/31
YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 0/0/100 YO1 0/0/100
YO2 8/0/92 YO2 4/1/95
85
Şekil 5.96 C blok 2. kat, görünen katman sayısına bağlı inceleme
Tablo 5.62 C blok 2. kat, görünen katman sayısı yüzdeleri

D1 D2 D3 D4
1/2/3 1/2/3 1/2/3 1/2/3
M 0/7/93 M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100
YH 10/7/83 YH 0/1/99 YH 0/0/100 YH 0/1/99
YO1 84/0/16 YO1 56/28/16 YO1 43/1/56 YO1 2/11/87
YO2 73/3/24 YO2 64/8/28 YO2 64/1/35 YO2 42/14/44
YO3 50/36/14 YO3 38/45/17 YO3 62/26/12 YO3 54/27/19

D1 D2 D3 D4
1/2/3 1/2/3 1/2/3 1/2/3
M 0/7/93 M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100
YH 5/17/78 YH 0/0/100 YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 84/0/16 YO1 81/3/16 YO1 44/0/56 YO1 8/9/83
YO2 75/1/24 YO2 70/2/28 YO2 65/0/35 YO2 52/11/37
YO3 50/36/14 YO3 48/34/18 YO3 72/15/13 YO3 67/14/19
86

D1 D2 D3 D4
1/2/3 1/2/3 1/2/3 1/2/3
M 0/7/93 M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100
YH 4/23/73 YH 0/0/100 YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 84/0/16 YO1 77/14/9 YO1 43/1/56 YO1 3/23/74
YO2 75/2/23 YO2 68/4/28 YO2 64/1/35 YO2 45/30/25
YO3 71/14/15 YO3 57/24/19 YO3 75/11/14 YO3 74/7/19

D1 D2 D3 D4
1/2/3 1/2/3 1/2/3 1/2/3
M 0/7/93 M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100
YH 4/24/72 YH 0/0/100 YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 84/0/16 YO1 71/23/6 YO1 43/2/55 YO1 0/32/68
YO2 73/4/23 YO2 65/10/25 YO2 64/1/35 YO2 17/46/37
YO3 74/10/16 YO3 65/14/21 YO3 66/18/16 YO3 77/3/20
87

D1 D2 D3 D4
1/2/3 1/2/3 1/2/3 1/2/3
M 0/7/93 M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100
YH 4/24/72 YH 0/0/100 YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 84/0/16 YO1 64/32/4 YO1 42/2/56 YO1 0/35/65
YO2 72/5/23 YO2 60/15/25 YO2 63/3/34 YO2 28/59/13
YO3 77/5/18 YO3 71/6/23 YO3 80/1/19 YO3 78/1/21

D1 D2 D3 D4
1/2/3 1/2/3 1/2/3 1/2/3
M 0/7/93 M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100
YH 0/29/71 YH 0/0/100 YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 84/0/16 YO1 56/40/4 YO1 40/4/56 YO1 0/37/63
YO2 70/7/23 YO2 52/23/25 YO2 60/5/35 YO2 17/73/10
YO3 80/1/19 YO3 73/2/25 YO3 78/4/18 YO3 78/2/20
88

D1 D2 D3 D4
1/2/3 1/2/3 1/2/3 1/2/3
M 0/7/93 M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100
YH 0/29/71 YH 0/0/100 YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 84/0/16 YO1 42/54/4 YO1 40/4/56 YO1 0/38/62
YO2 69/8/23 YO2 40/35/25 YO2 58/7/35 YO2 17/75/8
YO3 77/6/17 YO3 68/10/22 YO3 74/10/16 YO3 74/6/20

D1 D2 D3 D4
1/2/3 1/2/3 1/2/3 1/2/3
M 0/7/93 M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100
YH 0/29/71 YH 0/1/99 YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 84/0/16 YO1 21/75/4 YO1 37/7/56 YO1 0/39/61
YO2 69/8/23 YO2 23/52/25 YO2 57/8/35 YO2 17/77/6
YO3 76/8/16 YO3 62/18/20 YO3 64/22/13 YO3 60/21/19
89

D1 D2 D3 D4
1/2/3 1/2/3 1/2/3 1/2/3
M 0/7/93 M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100
YH 0/29/71 YH 0/1/99 YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 84/0/16 YO1 0/96/4 YO1 5/40/55 YO1 0/39/61
YO2 69/8/23 YO2 7/68/25 YO2 7/58/35 YO2 5/92/3
YO3 76/9/15 YO3 56/25/19 YO3 10/78/12 YO3 10/71/19

D1 D2 D3 D4
1/2/3 1/2/3 1/2/3 1/2/3
M 0/7/93 M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100
YH 0/29/71 YH 0/1/99 YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 83/1/16 YO1 0/96/4 YO1 0/44/56 YO1 0/40/60
YO2 69/8/23 YO2 7/68/25 YO2 0/65/35 YO2 0/96/4
YO3 74/12/14 YO3 55/27/18 YO3 0/89/11 YO3 0/81/19
90

D1 D2 D3 D4
1/2/3 1/2/3 1/2/3 1/2/3
M 0/7/93 M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100
YH 0/29/71 YH 0/0/100 YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 80/4/16 YO1 0/96/4 YO1 0/44/56 YO1 0/40/60
YO2 69/8/23 YO2 7/68/25 YO2 0/65/35 YO2 0/96/4
YO3 72/15/13 YO3 53/30/17 YO3 0/89/11 YO3 0/81/19

D1 D2 D3 D4
1/2/3 1/2/3 1/2/3 1/2/3
M 0/7/93 M 0/0/100 M 0/0/100 M 0/0/100
YH 0/29/71 YH 0/1/99 YH 0/0/100 YH 0/0/100
YO1 74/10/16 YO1 0/96/4 YO1 0/44/56 YO1 0/40/60
YO2 66/11/23 YO2 7/68/25 YO2 0/65/35 YO2 0/96/4
YO3 66/21/13 YO3 50/34/16 YO3 0/89/11 YO3 0/81/19
91
6
Sonuçların Değerlendirilmesi
Kapalı mekanlarda günışığı ile aydınlatma, hacim içinde görsel konforun

sağlanması, insanların kendini daha iyi hissetmesi, güneşlenme ve yapay
aydınlatmadan kaynaklı tüketilen enerjinin azaltılması bakımından önemlidir.
Hacimlerin günışığı ile aydınlatılmasında günışığının kamaşmaya yol açması
önlenmelidir. Doğal ışığın hacimlerin aydınlatılmasına katkısı, yapının yer aldığı
iklim koşulları, yapı dışındaki yapay engeller, çevredeki doğal ve yapay engeller,
hacmin boyutu ve baktığı yön, hacim içi yüzey renkleri, hacimdeki pencere
açıklıklarının boyut, konum ve adedi, camın ışık geçirme katsayısı gibi birçok
nedene bağlıdır.
2018 yılında yayınlanan günışığı ile aydınlatmaya yönelik Avrupa Standardı EN

17037’de dikkate alınması gereken dört ölçüt, günışığı için gerekli aydınlık
düzeyinin sağlanması, dış ortamla görsel bağlantının kurulması, kamaşma ve
güneşlenme şeklinde belirlenmiştir. Her ölçüt için kabul edilen koşullar en az, orta
ve yüksek olmak üzere üç derece ile tanımlanmıştır.
Bu tez çalışmasının amacı, bir toplu konut yerleşiminin söz konusu standartta
verilen ölçütlerden ikisine; gerekli aydınlık düzeyinin sağlanması ve dış ortamla
görsel bağlantının kurulması açısından incelenmesidir. Özellikle yerleşimin
çevresindeki engellerin belirtilen iki ölçüt üzerindeki etkisini belirlemek
hedeflenmiştir. Bu nedenle çalışma alanı olarak, kentsel dönüşüm bölgesinde yer
alan ve yüksek katlı binaların çoğunlukta bulunduğu Kadıköy ilçesindeki Suadiye
sitesi seçilmiştir. Bu bölümde, ayrıntıları 5. Bölümde verilen inceleme sonuçlarının
değerlendirilmesi yapılmıştır.
6.1 Günışığı Aydınlık Düzeyine Bağlı Sonuçların Değerlendirilmesi
Yerleşimdeki toplam 496 hacmin günışığı aydınlığının sağlanması açısından

incelenmesinde ‘en az’ koşulu referans alınmıştır. Aydınlık düzeyi açısından
92
minimum koşul hacmin çalışma düzleminin en az yarısında ≥300 lx ve en az
%95’inde ≥100 lx aydınlığın sağlanmasıdır.
Günışığı aydınlık düzeyine ilişkin incelemede A blokta 2-13. katlar arasında

bulunan 192 daire, B blokta 1-8. katlarda bulunan 64 daire ve C blok için 2-13.
katlarda yer alan 240 daire ele alınmıştır. Yerleşim ve blok ölçeğinde minimum
koşulların sağlandığı hacim sayısı Tablo 6.1’de gösterildiği gibidir. Blok ölçeğinde
yönlere göre minimum koşulların sağlandığı hacim sayısı Tablo 6.2-4’te verilmiştir.
Yapıların dört cephesi, kuzey-doğu (KD), kuzey-batı (KB), güney-doğu (GD) ve
güney-batı (GB) yönlerine bakmaktadır. Yapıların köşelerindeki hacimlerin iki
farklı yöne bakan iki duvarında pencere bulunmaktadır. Köşe hacimlerinin yönü,
hacmin baktığı söz konusu iki yönün ortasındaki yön ile belirtilmiştir. Örneğin,
kuzey-doğu ve kuzey-batı yönlerinde penceresi olan köşe hacmin yönü kuzey (K)
ile belirtilmiştir.
Tablo 6.1 Yerleşim ve blok ölçeğinde minimum günışığı aydınlığı sağlanan hacim
sayısı
≥300 lx ve
İncelenen ≥300 lx sağlanan ≥100 lx sağlanan ≥100 lx
hacim sayısı hacim sayısı hacim sayısı sağlanan hacim
sayısı
A, B, C Blokları 496 193 245 190
A Blok 192 97 118 95
B Blok 64 33 39 33
C Blok 240 62 88 62
Tablo 6.2 A blok, minimum günışığı aydınlığı sağlanan hacim sayısının yönlere
göre değişimi
≥300 lx ve ≥100
Hacmin baktığı İncelenen Tüm hacimlerinde ≥300 lx ve ≥100
lx sağlanan
yön hacim sayısı lx sağlanan katlar
hacim sayısı
Kuzey-doğu 24 17 6-7-8-9-10-11-12-13
Kuzey-batı 48 16 11-12-13
Güney-doğu 48 33 8-9-10-11-12-13
Güney-batı 24 10 9-10-11-12-13
Kuzey 12 4 10-11-12-13
Güney 12 6 8-9-10-11-12-13
Doğu 12 7 7-8-9-10-11-12-13
Batı 12 4 10-11-12-13
93
Tablo 6.3 B blok, minimum günışığı aydınlığı sağlanan hacim sayısının yönlere
göre değişimi
≥300 lx ve ≥100
lx sağlanan
hacim sayısı
Kuzey-doğu — — —
Kuzey-batı 8 — —
Güney-doğu 8 8 1-2-3-4-5-6-7-8
Güney-batı 16 — —
Kuzey 8 6 3-4-5-6-7-8
Güney 8 8 1-2-3-4-5-6-7-8
Doğu 8 8 1-2-3-4-5-6-7-8
Batı 8 3 6-7-8
Tablo 6.4 C blok, minimum günışığı aydınlığı sağlanan hacim sayısının yönlere
göre değişimi
≥300 lx ve ≥100
lx sağlanan
hacim sayısı
Kuzey-doğu 24 13 8-9-10-11-12-13
Kuzey-batı 72 1 —
Güney-doğu 72 22 11-12-13
Güney-batı 24 14 7-8-9-10-11-12-13
Kuzey 12 3 11-12-13
Güney 12 5 9-10-11-12-13
Doğu 12 4 10-11-12-13
Batı 12 — —
 A ve B bloklarında minimum günışığı aydınlık düzeyi açısından koşullar C
bloğuna göre daha iyi çıkmıştır. A ve B bloklarında istenen koşulların
sağlandığı hacim sayısı incelenen hacimlerin yaklaşık yarısı iken, C blokta
incelenen hacimlerin yaklaşık dörtte birinde minimum koşullar elde
edilebilmiştir. Bunun nedeni, C blok çevresinde daha yakın mesafede engel
oluşturan yapıların yer almasıdır.
 B blokta iki duvarında pencere olan köşe hacimlerin çoğunda istenen
minimum koşullar elde edilebilmiştir. Bunu sırasıyla A ve C bloklarınındaki
köşe hacimleri izlemiştir.
 Tüm hacimlerinde ≥300 lx ve ≥100 lx sağlanan kat sayısı en fazla B blokta
olmuştur. Bunu sırasıyla A ve C blokları izlemiştir.
 B blokta tüm katlarda (alt, orta ve üst) ≥300 lx ve ≥100 lx koşulu çoğunlukla
sağlananabilmiş iken, bu durum A bloğunda orta ve üst katlarda, C bloğunda
ise daha çok üst katlarda gözlenmiştir.
94
 Yapıların girintili çıkıntılı olan mimari biçimlenişi, dolayısyla hacimlerin
blok içindeki konumu da günışığından yararlanma üzerinde etkili olmuştur.
Örneğin, A bloktaki yatak odalarından biri (YO2) yapıdaki çıkıntı nedeniyle
daha az günışığından yararlanabilmektedir. Benzer durum, C bloğun orta
bölümünde yer alan yatak odalarında da gözlenmiştir.
 Yerleşimdeki üç blok arasından günışığı ile aydınlanma bakımından en iyi
sonuçlar B bloğunda, en olumsuz sonuçlar ise C bloğunda ortaya çıkmıştır.
Büyüklüğü aynı olan hacimlerde elde edilen sonuçlar doğal olarak bulundukları kat
yüksekliğine ve baktıkları yöne göre farklılık göstermiştir. Çünkü, gerek
yerleşimin çevresindeki engel oluşturan yoğun yapıların, gerekse yerleşim içindeki
blokların incelenen hacim üzerindeki etkisi, bu hacmin bulunduğu kata ve hacmin
pencere duvarının baktığı yöndeki engel özelliklerine göre değişmektedir.
6.2 Yatay Görüş Açısına Bağlı Sonuçların Değerlendirilmesi
Yatay görüş açısı kat yüksekliğine göre değişmemektedir. Bu nedenle, yerleşimdeki

3 bloğun birer katında yer alan her hacim için inceleme yapılmıştır. İncelenen her
hacim, yatay görüş açısı ile ilgili standartta verilen derecelendirme sistemine göre
en az (≥14°), orta (≥28°) ve yüksek (≥54°) olarak derecelendirilmiştir. Bu
sınıflandırmada referans düzlemin %75’ine karşılık gelen alan dikkate alınmıştır.
Her blok için yönlere göre yatay görüş açısının değişimi Tablo 6.5-7’de
gösterilmiştir.
Tablo 6.5 A blok, yönlere göre yatay görüş açısının değişimi

Hacmin İncelenen ≥14° sağlanan ≥28° sağlanan ≥54° sağlanan
baktığı yön hacim sayısı hacim sayısı hacim sayısı hacim sayısı
Kuzey-doğu 2 2 - —
Kuzey-batı 4 — 2 2
Güney-doğu 4 — 2 2
Güney-batı 2 2 — —
Kuzey 1 1 — —
Güney 1 1 — —
Doğu 1 1 — —
Batı 1 1 — —
95
Tablo 6.6 B blok, yönlere göre yatay görüş açısının değişimi
Kuzey-doğu — — — —
Kuzey-batı 1 1 — —
Güney-doğu 1 1 — —
Güney-batı 2 — 2 —
Kuzey 1 1 — —
Güney 1 — 1 —
Doğu 1 1 — —
Batı 1 — 1 —
Tablo 6.7 C blok, yönlere göre yatay görüş açısının değişimi

Kuzey-doğu 2 2 — —
Kuzey-batı 6 2 4 —
Güney-doğu 6 2 4 —
Güney-batı 2 2 — —
Kuzey 1 1 — —
Güney 1 1 — —
Doğu 1 1 — —
Batı 1 1 — —
 Yatay görüş açısı bakımından en iyi koşullar A bloğunda gözlenmekte, bunu

sırasıyla B ve C blokları izlemektedir.
 Bir duvarda yer alan pencere genişliği arttıkça hesap noktalarında elde
edilen yatay görüş açıları da büyümektedir. Ancak pencere genişliği aynı
olup hacim boyutları büyüdüğünde yatay görüş açıları küçülmektedir.
 Dikdörtgen formlu hacimlerde hacim derinliği arttıkça hacmin pencereden
uzak bölgelerinde yatay görüş açıları küçülmektedir.
Yatay görüş açısı bakımından günışığı standardında önerilen en küçük değer olan
≥14° yerleşimdeki tüm hacimlerde elde edilmektedir.
6.3 Dış Engellerin Yapıdan Uzaklığına Bağlı Sonuçların

Değerlendirlmesi
Dış engellerin yapıdan uzaklığı kat yüksekliğine göre değişmemektedir. Buna bağlı
olarak, bu ölçüt açısından da yerleşimdeki 3 bloğun birer katında yer alan her
hacim için inceleme yapılmıştır. İncelenen her hacim, dış engelin yapıdan uzaklığı
96
ile ilgili standartta verilen derecelendirme sistemine göre en az (6 m), orta (20 m)
ve yüksek (50 m) olarak derecelendirilmiştir. Her blok için yönlere göre dış
engellerin yapıdan uzaklığının değişimi Tablo 6.8-10’da gösterilmiştir. Birden fazla
sayıda penceresi olan hacimlerde sınıflandırma daha iyi sonuç veren pencereye
göre yapılmıştır.
Tablo 6.8 A blok, yönlere göre engellerin yapıdan uzaklığının değişimi

Engel uzaklığı Engel uzaklığı Engel uzaklığı
Hacmin İncelenen
≥6 m olan hacim ≥20 m olan hacim ≥50 m olan hacim
baktığı yön hacim sayısı
sayısı sayısı sayısı
Kuzey-doğu 2 — 2 —
Güney-doğu 4 — 4 —
Kuzey 1 — 1 —
Güney 1 — 1 —
Doğu 1 — — 1
Batı 1 1 — —
Tablo 6.9 B blok, yönlere göre engellerin yapıdan uzaklığının değişimi

Hacmin İncelenen
≥6 m olan hacim ≥20 m olan hacim ≥50 m olan
sayısı sayısı hacim sayısı
Kuzey-doğu — — — —
Kuzey 1 — 1 —
Güney 1 — 1 —
Doğu 1 — — 1
Batı 1 — — 1
Tablo 6.10 C blok, yönlere göre engellerin yapıdan uzaklığının değişimi

Hacmin İncelenen
≥6 m olan hacim ≥20 m olan hacim ≥50 m olan
sayısı sayısı hacim sayısı
Kuzey-doğu 2 — 2 —
Kuzey 1 — 1 —
Güney 1 — 1 —
Doğu 1 — 1 —
Batı 1 1 — —
97
 A ve B bloğunda engel uzaklığı açısından minimum koşul hacimlerin
yaklaşık %25‘inde sağlanırken, C bloğunda ise hacimlerin yarısında
minimum koşul elde edilmiştir.
 A ve B blokta engel uzaklığının ≥50 m olduğu hacimlerde, dış engeller alçak
katlı ya da yıkılmış yapıların yerine yeni inşaatlar yapılmadığı içindir.
 Yerleşimdeki üç blok arasında engellerin yapıdan uzaklığına göre yapılan
incelemede en iyi sonuçların B bloğunda, en olumsuz sonuçların C bloğunda
çıktığı söylenebilir.
Yerleşimdeki üç blok, iki yol arasında ve kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda inşa

edilmiş olduğundan, engel oluşturan komşu binalar yerleşimi sınırlayan bu
yolların kenarında ve biribirine çok yakın konumda dizilmiştir. Dolayısıyla
kuzeybatı ve güneydoğu cephesine bakan hacimlerde dış engeller çok yakında
konumlanmıştır. Buna bağlı olarak, bu hacimler dış engel uzaklığı açısından
çoğunlukla minimum koşul şartını yerine getirmiştir.
6.4 Görünen Katman Sayısına Bağlı Sonuçların Değerlendirilmesi
Görünen katman sayısı, kat yüksekliği ve yöne göre değişmektedir. Bu nedenle

yerleşimdeki tüm hacimler ayrı ayrı incelenmiştir. İncelemede, referans düzlemin
%75’i dikkate alınmıştır. Yerleşim ve blok ölçeğinde, her hacim için belirlenen
katman sayısı Tablo 6.11-14’te yer almaktadır.
Tablo 6.11 Yerleşim ve blok ölçeğinde görünen katman sayısı

İncelenen 1 katman 2 katman 3 katman
hacim sayısı görünen hacim görünen hacim görünen hacim
sayısı sayısı sayısı
A, B, C Blokları 496 128 76 292
A Blok 192 22 14 156
B Blok 64 7 9 48
C Blok 240 99 53 88
98
Tablo 6.12 A blok, görünen katman sayısının sağlandığı hacim sayısının yönlere
göre değişimi
İncelenen
Hacmin 1 2 3 Tüm hacimlerinde 3 katman
hacim
baktığı yön katman katman katman görünen katlar
sayısı
Kuzey-doğu 24 — — 24 2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12-13
Kuzey-batı 48 22 14 12 —
Güney-doğu 48 — — 48 2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12-13
Güney-batı 24 — — 24 2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12-13
Kuzey 12 — — 12 2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12-13
Güney 12 — — 12 2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12-13
Doğu 12 — — 12 2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12-13
Batı 12 — — 12 2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12-13
Tablo 6.13 B blok, görünen katman sayısının sağlandığı hacim sayısının yönlere
göre değişimi
İncelenen
hacim
sayısı
Kuzey-doğu — — — — —
Kuzey-batı 8 — 8 — —
Güney-doğu 8 7 1 — —
Güney-batı 16 — — 16 1-2-3-4-5-6-7-8
Kuzey 8 — — 8 1-2-3-4-5-6-7-8
Güney 8 — — 8 1-2-3-4-5-6-7-8
Doğu 8 — — 8 1-2-3-4-5-6-7-8
Batı 8 — — 8 1-2-3-4-5-6-7-8
Tablo 6.14 C blok, görünen katman sayısının sağlandığı hacim sayısının yönlere
göre değişimi
İncelenen
hacim
sayısı
Kuzey-doğu 24 — — 24 2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12-13
Kuzey-batı 72 62 10 — —
Güney-doğu 72 37 33 2 —
Güney-batı 24 — — 24 2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12-13
Kuzey 12 — — 12 2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12-13
Güney 12 — — 12 2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12-13
Doğu 12 — — 12 2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12-13
Batı 12 — 10 2 2-3
 A ve B bloklarında tüm katmanların göründüğü hacim sayısı C bloğuna göre

daha fazla çıkmıştır. A ve B bloklarında incelenen hacimlerin yaklaşık
99
%75’inde tüm katmanlar görünürken, bu oran C bloğunda %37’lerde
kalmıştır.
 Üç blokta da kuzeybatı ve güneydoğu cephesine bakan hacimlerde, dış
engeller yapıya yakın ve yüksek katlı olduğu için 3 katman
görünememektedir.
 İki duvarında pencere olan köşe hacimlerinde tüm katmanlar
görünmektedir.
 Tüm hacimlerinde 3 katman görünen kat sayısı C blokta öteki iki bloğa göre
daha az olmuştur. Yerleşimdeki üç blokta görünen katman sayısı açısından
en iyi sonuçlar A ve B bloklarında, en olumsuz sonuçlar C bloğunda
çıkmıştır.
Yerleşimdeki tüm bloklarda her üç katmanın da göründüğü hacimler binaların tüm

katlarında (alt, orta ve yüksek katlarda) yer almaktadır.
6.5 Genel Değerlendirme
Günışığı aydınlığının sağlanması ve dış ortam ile görsel bağlantının kurulması ile ilgili
yapılan inceleme sonuçları 6.1-6.4. bölümlerde ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Ayrıca, ele
alınan her hacimde tüm ölçütlerin ne ölçüde karşılanabildiği de belirlenmek istenmiştir.
Bu amaçla, her hacimde her bir ölçüt için sağlanan dereceler, blok ölçeğinde toplu
olarak Tablo 6.15-6.18’de sunulmuştur. Tablo 6.15-6.18’deki sonuçların
değerlendirmesi aşağıda yapılmıştır:
 Günışığı aydınlık düzeyi açısından ‘100 lx ve 300 lx’ koşulunun sağlandığı ve dış
ortamla görsel bağlantıya ait üç ölçüt için ‘yüksek derecenin’ elde edildiği
hacim sayısı: 0
 Günışığı aydınlık düzeyi açısından ‘100 lx ve 300 lx’ koşulunun sağlandığı ve dış
ortamla görsel bağlantıya ait iki ölçüt için ‘yüksek derecenin’ gözlendiği hacim
sayısı: 30 (Sadece A blokta).
 Dış ortamla görsel bağlantıya ait üç ölçüt için ‘en az derecenin’ sağlandığı
hacim sayısı: 44
 Yerleşimdeki üç blokta dış engel uzaklığı bakımından ‘yüksek derece’ sağlanan
hacimlerde tüm katmanların göründüğü belirlenmiştir.
100
 Gerekli günışığı aydınlık düzeyi sağlanan hacim sayısı kat yüksekliği ve engel
uzaklığı arttıkça artmaktadır.
 Hacim boyutlarına göre hacim derinliği arttıkça, pencere yakın ve uzak
noktalardaki aydınlık düzeylerinin farkı, hacmin aydınlık düzeyi dağılımını
olumsuz etkilemektedir. Pencereye yakın noktalarda gereğinden yüksek
günışığı sağlanırken uzak noktalarda günışığı aydınlık düzeyi yetersiz
kalmaktadır. Dolayısıyla, bu tip hacimlerde aydınlık düzeyi açısından
sağlanması gereken minimum koşullar bile elde edilememektedir.
 Pencere yükseklikleri ve pencerenin duvarda kapladığı alan arttıkça aydınlık
düzeyleri artmaktadır.
 Kat yüksekliği arttıkça zemin görme alanına girmediğinden görünen katman
sayısı genelde azalmaktadır. Alçak katlarda ise yapıya yakın konumlanan dış
engellerden dolayı gök görünmemektedir. Orta katlarda ise genelde sadece
yapı katmanı görünmektedir.
 Aynı hacimde birden fazla pencere olması durumunda, hem günışığı aydınlığı
hem de dış ortamla görsel bağlantı bakımından olumlu sonuçların çıktığı
gözlenmiştir.
 Yerleşimde dış engellerden en çok C bloğu etkilenmekte, bunu sırasıyla A ve B
blokları izlemektedir. Buna bağlı olarak, gerek aydınlık düzeyi gerekse dış
ortamla görsel bağlantı açısından en olumsuz sonuçlar C blokta gözlenmiştir.
 Özellikle kuzeybatı yönüne bakan hacimlerde, yakınında bulunan yüksek katlı
dış engellerden dolayı hem aydınlık düzeyi hem dış ortamla görsel bağlantı
açısından gerekli minimum şartlar elde edilememiştir.
Yeni yapılacak bir yapının ya da yapı grubunun arazi içindeki konumu ve yapının
çeşitli hacimlerinin boyut, biçim gibi özellikleri ile pencere özellikleri belirlenirken
günışığı ölçütlerine ilişkin gereksinimlerin karşılanmasına önem verilmelidir.
Günışığı ölçütleri bakımından ön incelemelerin yapılmadığı durumda, ele alınan
yerleşimde görüldüğü gibi, gereken minimum koşulların sağlanamadığı çok sayıda
hacmin olması kaçınılmazdır.
101
Tablo 6.15 A blok, günışığı aydınlığı ve dış ortamla görsel bağlantı için elde edilen
dereceler
Yatay Görünen Yatay Görünen 300 100
Engel 300 lx 100 lx Engel
görüş katman görüş katman lx lx
uzaklığı ≥%50 ≥%95 uzaklığı
açısı sayısı açısı sayısı ≥%50 ≥%95
HACİM A BLOK 2.KAT A BLOK 3.KAT
D1-M En az Orta Yüksek %21 %82 En az Orta Yüksek %25 %86
D1-YH En az En az Yüksek %12 %31 En az En az Yüksek %13 %37
D1-YO1 Yüksek En az Yüksek %13 %39 Yüksek En az Yüksek %17 %45
D1-YO2 Orta En az Orta %5 %22 Orta En az En az %6 %25
D2-YH En az Orta Yüksek %17 %56 En az Orta Yüksek %18 %64
D2-YO1 Yüksek En az En az %0 %5 Yüksek En az En az %0 %7
D2-YO2 Orta En az En az %0 %10 Orta En az En az %0 %12
D3-YH En az Yüksek Yüksek %35 %87 En az Yüksek Yüksek %38 %91
D3-YO1 Yüksek Orta Yüksek %37 %96 Yüksek Orta Yüksek %39 %97
D3-YO2 Orta Orta Yüksek %29 %73 Orta Orta Yüksek %32 %80
A BLOK 4.KAT A BLOK 5.KAT
102
dereceler (devamı)
D1-YO2 Orta En az En az %26 %51 Orta En az Orta %36 %70
103
dereceler (devamı)
D1-YO2 Orta En az Orta %50 %100 Orta En az Orta %64 %100
D2-YO1 Yüksek En az Orta %75 %100 Yüksek En az Orta %100 %100
D2-YO1 Yüksek En az Orta %100 %100 Yüksek En az Orta %100 %100
104
Tablo 6.16 B blok, günışığı aydınlığı ve dış ortamla görsel bağlantı için elde edilen
dereceler
Yatay Görünen Yatay Görünen
Engel 300 lx 100 lx Engel 300 lx 100 lx
görüş katman görüş katman
uzaklığı ≥%50 ≥%95 uzaklığı ≥%50 ≥%95
açısı sayısı açısı sayısı
HACİM B BLOK 1.KAT B BLOK 2.KAT
D1-M En az En az Orta %11 %54 En az En az Orta %12 %71
D1-YO1 Orta Yüksek Yüksek %33 %87 Orta Yüksek Yüksek %36 %89
D2-M En az En az Orta %59 %96 En az En az En az %62 %96
B BLOK 3.KAT B BLOK 4.KAT
D2-M En az En az En az %66 %96 En az En az En az %71 %96
105
Tablo 6.17 C blok, günışığı aydınlığı ve dış ortamla görsel bağlantı için elde edilen
dereceler
HACİM C BLOK 2.KAT C BLOK 3.KAT
D1-YO3 En az En az En az %2 %9 En az En az En az %2 %9
D4-YO1 Orta En az Yüksek %11 %40 Orta En az Yüksek %13 %44
C BLOK 4.KAT C BLOK 5.KAT
D1-YH En az En az Orta %19 %47 En az En az Orta %22 %57
106
dereceler (devamı)
görüş Engel katman 300 lx 100 lx görüş Engel katman lx lx
açısı uzaklığı sayısı ≥%50 ≥%95 açısı uzaklığı sayısı ≥%50 ≥%95
107
dereceler (devamı)
görüş Engel katman 300 lx 100 lx görüş Engel katman lx lx
açısı uzaklığı sayısı ≥%50 ≥%95 açısı uzaklığı sayısı ≥%50 ≥%95
D3-YO3 En az En az Orta %41 %91 En az En az Orta %51 %100
108
7
Sonuç
Yapıların biçimlendirilmesinde günışığından yararlanma etkin rol oynar.

Hacimlerde günışığı ile aydınlatma, kullanıcıların kendilerini psikolojik olarak iyi
hissetmesi, dış ortam ile görsel ilişkinin kurulması, güneşlenme ve yapay
aydınlatma için tüketilen enerjiyi en aza indirmek açısından önemlidir. Doğal ışık
ile aydınlatma, yapının yer aldığı bölgenin iklimsel koşulları, yapının çevresindeki
doğal ve yapay engeller, yapının mimari özellikleri ve yönlendirilmesi ile yapı
içindeki hacimlerin özellikleri gibi birçok etkene bağlıdır. Hacimlerde oluşan
günışığı aydınlığının değerlendirilmesinde yararlanılan çeşitli yaklaşımlar vardır.
Bu yaklaşımların yerini alabilecek yeni bir Avrupa Standardı hazırlanmıştır. EN
17037 standardında günışığından yararlanmanın ölçütleri, ‘günışığı aydınlığının
sağlanması, güneşlenme, kamaşmaya karşı korunma ve dış ortam ile görsel
bağlantının kurulması’ olmak üzere dört başlık altında toplanmıştır.
Bu çalışmanın amacı, bir toplu konut yerleşimini ‘günışığı aydınlığının sağlanması

ve dış ortam ile görsel ilişkinin kurulması’ ölçütlerine göre incelemek olarak
belirlenmiştir. Bu bağlamda yüksek katlı yapıların yoğun olduğu Kadıköy ilçesinde
yer alan Suadiye sitesi ele alınmıştır. Üç blok, 134 daireden oluşan sitedeki 496
hacim belirtilen iki ölçüt açısından incelenmiştir. Günışığı aydınlığının sağlanması
bakımından yapılan incelemede standartta belirtilen ‘en az’ koşulu referans
alınmıştır. En az koşulunun tarifi, hacmin çalışma düzleminin en az yarısında ≥300
lx ve en az %95’inde ≥100 lx aydınlığın sağlanması biçiminde yapılmaktadır. Dış
ortam ile görsel bağlantının sağlanması açısından inceleme, ‘yatay görüş açısı, dış
engellerin yapıdan uzaklığı ve hacim içinden dış çevreye ait görünen katman sayısı’
başlıkları altında gerçekleştirilmiştir.
Elde edilen sonuçların değerlendirilmesi ile aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır:
 Ele alınan toplam 496 hacim arasında minimum günışığı aydınlığının sağlandığı
hacim sayısı 190 olmuştur.
109
 Yapıların mimari biçimlenişindeki girintili ve çıkıntılar, dolayısıyla hacimlerin
blok içindeki konumu günışığından yararlanma oranını etkilemiştir. Yapıdaki
çıkıntıların gölgesinde kalan hacimler günışığından daha az yararlanmıştır.
 Günışığı standardında yatay görüş açısı bakımından önerilen en küçük değer
(≥14°) yerleşimdeki tüm hacimlerde elde edilmiştir.
 Hacimdeki pencere genişliği arttıkça yatay görüş açıları da büyümektedir.
Pencere genişliği aynı kalıp hacim boyutları büyüdüğünde yatay görüş açıları
küçülmektedir.
 Dikdörtgen biçimindeki hacimlerin derinliği arttıkça pencereden uzak
bölgelerde yatay görüş açıları küçülmektedir.
 Yerleşimi sınırlayan yolların kenarında birbirine yakın konumda ve yüksek çok
sayıda yapı mevcuttur. Engel oluşturan bu yapıların yoğunluğu nedeniyle
yerleşimdeki üç bloğun uzun cephelerindeki hacimler için dış engel uzaklığı
açısından çoğunlukla minimum koşul (≥6 - ˂20 m) söz konusu olmuştur.
 Yapıların köşelerinde bulunan, dolayısıyla iki duvarında pencere olan
hacimlerde tüm katmanlar görünmektedir. Bu hacimlerde günışığı aydınlığı ve
dış ortamla görsel bağlantı bakımından da daha olumlu sonuçların çıktığı
gözlenmiştir.
 Günışığı aydınlık düzeyi açısından ‘minimum’ koşulunun sağlandığı, aynı
zamanda dış ortamla görsel bağlantıya ilişkin her üç ölçüt için ‘yüksek
derecenin’ elde edildiği hacim olmamıştır.
 Günışığı aydınlık düzeyi bakımından ‘‘minimum’ koşulunun elde edildiği, aynı
zamanda dış ortamla görsel bağlantıya ait iki ölçüt için ‘yüksek derecenin’
sağlandığı hacim sayısı 30 olmuştur.
 Yerleşimdeki üç blokta dış engellerin uzaklığı açısından ‘yüksek derece’
sağlanan hacimlerde aynı zamanda tüm katmanların göründüğü saptanmıştır.
 Gerekli minimum günışığı aydınlık düzeyi sağlanan hacim sayısı, doğal olarak
kat yüksekliği ve engel uzaklığı arttıkça artmaktadır.
 Pencerelerin yüksekliği ve alanı arttıkça hacimde gerekli minimum aydınlık
düzeyinin sağlandığı alan büyümekte ve dış ortamla görsel bağlantı
bakımından sağlanan koşullar iyileşmektedir.
110
 Hacim derinliği arttıkça, hacimde minimum günışığı aydınlık düzeyinin
sağlandığı alan küçülmektedir.
Kentsel dönüşüm kapsamında yeni inşa edilen yapıların, bu çalışmada ele alınan
toplu konuttaki bloklar gibi yüksek katlı olması ve yapı dışındaki engellerin de
birbirine yakın konumlandırılması hacimlerde yeterli günışığı aydınlığının
sağlanmasını önlemektedir. Gerek yeni yapılacak bir yapının arazi içindeki
konumunun saptanmasında gerekse yapının ve içindeki hacimlerin mimari
özelliklerinin belirlenmesinde günışığı ölçütlerine ilişkin gereksinimlerin
karşılanmasına önem verilmelidir. Toplu konut tasarımında ayrıca yerleşim
içindeki yapıların birbirlerine engel oluşturmayacak biçimde konumlandırılmasına
dikkat edilmelidir. Toplu konutun tüm hacimlerinde günışığı ölçütleri bakımından
gereksinimlerin karşılanabilmesi için alınacak tasarım kararları yerleşim
ölçeğinden başlayarak blok ve bloklardaki tüm hacimleri kapsamalıdır.
Günışığı ölçütlerinin göz önüne alınmadığı durumda, ele alınan yerleşimde

görüldüğü gibi, gerekli minimum aydınlık koşulunun elde edilemediği hacim
sayısının çok olması kaçınılmazdır. Hacmin kullanım biçine göre günışığı
ölçütlerinde sağlanması istenen dereceler arasında denge kurulmalıdır. Toplu
konutlar için yer seçimi, yerleşim içindeki yapıların konumu, hacimlerin derinliği,
hacimlerdeki pencere duvarı sayısı ve pencere genişliği gibi mimari tasarımda rol
oynayan birçok etken bakımından bu çalışmanın sonuçlarından yaralanılabileceği
düşünülmektedir.
111
Kaynakça
[1] CIE, ‘‘Spatial Distribution of Daylight – Luminance Distributions of Vaious

Reference Skies’’, Publication no. 110, Viyana, 1994.
[2] DIN 5034-1, ‘‘Tageslicht in Innenräumen, Teil 1: Allgemeine Anforderungen’’,
1999.
[3] CIBSE, ‘‘Daylighting and Window Design’’, Lighting Guide LG10, 1999.
[4] R. Ünver, Yapı Dışı Engellerin Hacim İçi Günışığı Aydınlığına Etkisi: İstanbul
Örneği, YTÜ Basım-Yayın Merkezi, 2002.
[5] CIE, ‘‘Spatial Distribution of Daylight - CIE Standard General Sky, ISO 15469:
2004(E)/CIE S011/E: 2003’’, Viyana, 2003.
[6] BS 8206–2, ‘‘Lighting for buildings-Part 2: Code of practice for daylighting’’,
2008.
[7] E. Orlando, ‘‘Tips For Daylighting-With Windows, The Integrated Approach,
LBNL-39945’’, Lawrence Berkeley National Laboratory, 1997.
[8] P. Littlefair, ‘‘Daylighting and Solar Control in the Building Regulations,
Building Research Establishment Ltd.’’, June 1999.
[9] P. Littlefair, ‘‘Daylight, Sunlight and Solar Gain in the Urban Environment,
Solar Energy’’, vol. 70, no. 3, pp. 177-185, 2001.
[10] M. Fontoynont, A. Tsangrassoulis ve A. Synnefa, ‘‘SynthLight Handbook,
Chapter 2: Daylighting’’, 22 April 2004.
[11] D. Phillips, ‘‘Daylighting - Natural Light in Architecture, Architectural Press,
Elsevier’’, 2004.
[12] Ü. Arpacıoğlu, ‘‘Günışığı Öncelikli Fiziksel Çevre Tasarım Destek
Modeli’’, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul, 2010.
[13] İ. Erlalelitepe, D. Aral ve T. Kazanasmaz, ‘‘Eğitim Yapılarının Doğal
Aydınlatma Performansı Açısından İncelenmesi’’, Megaron, cilt. 6, no. 1, pp.
39- 51, 2011.
[14] H. Hester, ‘‘Daylight and View: The Influence Of Windows on
the Visual Quality of Indoor Spaces’’, Delft University of
Technology, Faculty of Architecture and the Built Enviroment, Delft,
Netherlands, 2013.
[15] T. İnan, ‘‘An investigation on daylighting performance in educational
institutions’’, Structural Survey, vol. 31, no. 2, pp. 121-138, 2013.
[16] B. Harputlu, ‘‘Konutlarda Enerji Etkin Aydınlatma Tasarımı ve Bir
Örneğin Değerlendirilmesi’’, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü, İstanbul, 2015.
112
[17] G. Lima, M. B. Hirning, N. Keumalaa ve N. A. Ghafar, ‘‘Daylight performance
and users’ visual appraisal for green building offices in
Malaysia’’, Energy and Buildings, no. 141, pp. 175-185, 2017.
[18] Z. A. Kılıç, ‘‘Cephe Açıklıklarının İç Mekandaki Günışığı Performansına
Etkisinin Konut Örneğinde İncelenmesi’’, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2018.
[19] A. Nabil, ve J. Mardaljevic, “Useful daylight illuminances: a replacement for
daylight factors”, Energy and Buildings, vol. 38, no. 7, pp. 905–913, 2006.
[20] C. F. Reinhart, J. Mardaljevic ve Z. Rogers, “Dynamic Daylight
Performance Metrics for Sustainable Building Design”, Leukos, vol. 3, no.1,
pp. 7-32, 2006.
[21] J. Mardaljevic, M. Andersen, N. Roy ve J. Christoffersen, “Daylighting
Metrics For Residential Buildings”, CIE 27th Session,Sun City, pp. 93-111, 9-
16 Temmuz 2011.
[22] J. Mardaljevic, J. Christoffersen ve P. Raynham, “A Proposal for a
European Standard for Daylight in Buildings”, Lux Europa 2013, Krakow, pp.
237-250, 17-19 Eylül 2013.
[23] J. Christoffersen ve J. Mardaljevic, The New European Standard (prEN
17037) in Buildings – A Brighter Future ?, Part 2,
https://www.cibse.org/getmedia/a3b596d6-4bb5-4ab3-b3a3-
44ee27752b09/CIBSEWebinar_prEN-17037-Daylight-Standard_Jens-
Christoffersen.pdf.aspx,[Erişim tarihi: 11 Nisan 2019].
[24] EN 17037, ‘‘Daylight of Buildings’’, 2018.
[25] L. Dokuzer Öztürk, Günışığı dersi ders notları, 2018.
[26] CIE, http://eilv.cie.co.at/, [Erişim tarihi: 23 Mayıs 2019].
[27] Ş.Sirel, Aydınlatma Sözlüğü, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, 1997.
[28] L. Dokuzer Öztürk, ‘‘Pencere Tasarımını Etkileyen Önemli Bir Parametre:
Günışığına Yönelik Yeni Avrupa Standardı’’, İstanbul 1.Konut Kurultayı,
Güvenli Yaşam Alanları ve Erişilebilir Konut, pp. 556-571, İstanbul, 10-11
Mayıs 2018.
[29] TS EN 12464-1, ‘‘Light and Lighting - Lighting of workplaces - Part 1:
Indoor work’’, 2011.
[30] Google Earth, https://earth.google.com/web/@40.96735548,29.0839035,
48.00576211a,57.70067996d,35y,16.35099349h,59.99758038t,0r?
authuser=0, [Erişim tarihi: 10 Nisan 2019].
[31] Kadıköy Belediyesi, https://webgis.kadikoy.bel.tr/imardurumu/imar.aspx?
parselid=42352, [Erişim tarihi: 10 Nisan 2019].
[32] Sahibinden.com, https://celikgayrimenkulemlak.sahibinden.com, [Erişim
tarihi: 23 Mayıs 2019].
[33] Troyka Emlak, http://troykarealestate.com, [Erişim tarihi: 15 Nisan 2019].
113
[34] Sahibinden.com, https://suadiyepremar.sahibinden.com, [Erişim tarihi: 15
Nisan 2019].
[35] Munsell Color, https://munsell2018.org/news/2018/2/22/free-munsell-
conversion-software-for-2018/, [Erişim tarihi: 13 Nisan 2019].
[36] Şişecam, http://www.sisecamduzcam.com/tr/faaliyet-alanlarimiz/mimari-
camlar /profesyoneller-icin-urun-katalogu/isicam-sistemleri-k-serisi/,
[Erişim tarihi: 15 Şubat 2019].
[37] Şişecam, http://www.sisecamduzcam.com/tr/faaliyet-alanlarimiz/mimari-
camlar/profesyoneller-icin-urun-katalogu/sisecam-renksiz-duzcam/,
[Erişim tarihi: 15 Şubat 2019].
[38] Energyplus, https://energyplus.net/weatherlocation/europe_wmo_region_6
/TUR//Istanbul.170600_IWEC/, [Erişim tarihi: 8 Ekim 2018].
114
Tezden Üretilmiş Yayınlar
İletişim Bilgisi: duyguzahmacioglu@gmail.com
Konferans Bildirileri
1. D. Zahmacıoğlu ve L. Dokuzer Öztürk, ‘‘Dış Engellerin Hacimlerdeki Günşığı
Aydınlığına Etkisi: Suadiye Sitesi Örneği’’, 1. Mimarlık ve Şehircilik Lisansüstü
Sempozyumu, İstanbul, 2019.
115

Toplu Konutlarin Günişiği İle Aydinlanma Ve Diş Ortamla Görsel Bağlanti Açisindan İncelenmesine Bir Örnek: Suadiye Sitesi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Toplu Konutlarin Günişiği İle Aydinlanma Ve Diş Ortamla Görsel Bağlanti Açisindan İncelenmesine Bir Örnek: Suadiye Sitesi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ