Professional Documents
Culture Documents
Geri̇lme Kavrami
Geri̇lme Kavrami
H
MUKAVEMET – I :
2. Hafta
GERĐLME KAVRAMI
1 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
MUKAVEMET – I :
Eğilme
Basma yada
çekme
Burulma
Eğilme
2 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
Gerilme Kavramı ;
• Yapı 30 kN luk yükü taşımak üzere
tasarlanacak.
• Yapı bir dairesel kesitli çubuk (rod)
MUKAVEMET – I :
∑Fx=0 ∑Mx=0
∑Fy=0 ∑My=0 3-D
∑Fz=0 ∑Mz=0
∑Fx=0 , ∑Fy=0 , ∑Mz=0 2-D
4 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
SERBEST CĐSĐM DĐYAGRAMI (SCD)
(Structure Free-Body Diagram (FBD ))
• Yapı mesnetlerinden koparılır ve dış yükler ve
Düzeltilmiş mesnet tepki kuvvetleri SCD üzerinde gösterilir
MUKAVEMET – I :
yön
• Statiğin denge denklemleri ile:
∑ M C = 0 = Ax (0.6 m ) − (30 kN )(0.8 m )
Ax = 40 kN
∑ Fx = 0 = Ax + C x
C x = − Ax = −40 kN
∑ Fy = 0 = Ay + C y − 30 kN = 0
Ay + C y = 30 kN
• Ay and Cy bu denklemler yardımıyla
hesaplanamaz !
Gerilme Kavramı
. Bu durumda napcaz?
5 © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
Yapıyı oluşturan elemanların SCD ları çizilir :
• Eğer bir yapının tamamı dengede ise
ondan ayrılan her parçada statikçe
dengededir.
MUKAVEMET – I :
Đç kuvvet
Kesit Alanı
Dış kuvvet
9 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
Gerilme Analizi (Stress Analysis)
Can the structure safely support
MUKAVEMET – I :
the 30 kN load?
• From a statics analysis
FAB = 40 kN (compression)
FBC = 50 kN (tension)
bulunmuştu,
10 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
Bu analizdeki F kuvveti kesit
dBC = 20 mm
alanında yayılı elemanter iç
kuvvetlerin bir bileşkesidir. Bu
yayılı kuvvetlerin yoğunluğu (gücü)
MUKAVEMET – I :
v.s. etkendir.
• Örneğin; BC çubuğu için alüminyum malzeme
seçilirse (σs= 100 MPa). Bu durumda çubuğun çapı
ne olmalı?
P P 50 × 10 3 d2
σ = A= = = 500 × 10 −6 m 2 , A = π
s
A σs 100 × 10 6 Pa 4
4A 4(500 × 10 −6 m 2 )
d= = = 2.52 × 10 − 2 m = 25.2 mm
π π
• BC çubuğu alüminyum olursa çapı en az ≥ 25.2 mm olmalıdır.
13 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
1.Eksenel yükleme – ormal Gerilme
Önceki bölümde gördüğümüz BC çubuğu bir çift
kuvvet elemanıdır, FBC ve F′BC kuvvetleri çubuk
MUKAVEMET – I :
P
σ ort.
= kesitteki ortalama gerilme
A
• Herhangi bir noktadaki gerilme
ortalama gerilmeye eşit olmayabilir,
ancak gerilme dağılımının bileşkesi
aşağıdaki eşitliği sağlamalıdır,
P = σ ort . A = ∫ dF = ∫ σ dA
A
16 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
• Eksenel olarak yüklenmiş elemanlarda yük rijid bir levha yardımıyla
iletilirse gerilme ve genleme dağılımı düzgün olacaktır.
• Ancak tekil yükler, yükün uygulama
noktası civarında büyük gerilmelere
neden olurlar.
MUKAVEMET – I :
(P=P’)
O elemandan ayrılan her
parça da dengededir.
(P=P’)
Ayrılan parçanın dengede
kalmasını sağlayan şey iç
kuvvetlerdir (σ) ki bu değer o
parçanın hasarlanıp-
hasarlanmayacağını belirleyen
büyüklüktür.
19 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
Normal Gerilme için Đşaret kuralı
σ için pozitif (+) bir değer çekme
gerilmesini ifade eder. That is, the
MUKAVEMET – I :
Dönüşüm Đfadeleri
-4
1 psi = 6.895 kPa 1 Pa = 1.450 x 10 psi
1 ksi = 6.895 MPa 1 kPa = 0.1450 psi
1000000 psi ≅ 7 GPa 1 MPa = 145.0 psi
5
1000 ksi = 6.895 Gpa 1 GPa = 1.45 x 10 psi
1 psf = 47.88 Pa 1 Pa = 0.02089 psf
24 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
Örnek 2.1.
Şekilde görüldüğü gibi vinç
275 kg ağırlığındaki bir
MUKAVEMET – I :
hava kompresörünü
üzerindeki bir A
noktasındaki cıvataya telle
bağlı olarak taşımaktadır
Tel çapı 5 mm ise teldeki
ortalama çekme gerilmesi
ne olur?
25 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
ÇÖZÜM :
F = m.g = 275.9,81 ≅ 2700
S.C.D.
∑F = 0
F − 2700 = 0
MUKAVEMET – I :
F = 2700
F F
W=275 kg
σ ort . = =
A π d2
4
137.5 MPa 2700
σ ort . =
(5 mm) 2
π 4
σ ort . ≅ 137.5 ( MPa)
mm 2
26 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
Örnek 2.2.
80 kg. ağırlığındaki lamba şekilde görüldüğü gibi AB ve BC
çubukları ile bağlanmaktadır. ∅ dAB=10 mm ve ∅ dBC=8 mm
olduğuna göre her bir çubuktaki gerilmeyi bulun.
MUKAVEMET – I :
S.C.D.
27 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
Đlk önce her bir çubuktaki eksenel kuvveti
bulmalıyız. Bunun için de B maddesel
noktasının dengesini yazarsak;
MUKAVEMET – I :
29
?
Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
MUKAVEMET – I :
30 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
MUKAVEMET – I :
ÖRNEĞİN :
• Şekildeki gibi P and P’ dış
kuvvetlerine maruz kalan
bir AB elemanını gözönüne
alırsak,
(Makasın kesmesi gibi düşünün)
34 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
• C kesit düzleminde etki eden iç kuvvetlere
kesme kuvvetleri, bu kuvvetlerin ortaya çıkardığı
duruma da kesme (makaslama) adı verilir.
• Buna karşılık gelen gerilmeye kesme gerilmesi
MUKAVEMET – I :
Düzgün normal
gerilme dağılımı
41 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : Gerilme kavramı 09/10
09/10 2.H
2.H
Örnek 2.3. t kalınlığında levhada oluşan ortalama kesme gerilmesini
hesaplayınız?
MUKAVEMET – I :
τ avg t ( π D ) − F = 0
F
τ avg =
π tD
42 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : MDSolids) 09/10 2.H
(MDSolids)
NORMAL ve KESME KUVVETĐ
• Normal kuvvet yüzeye dik olarak etki eder,
• Kesme kuvveti yüzeye parelel (teğet) olarak etki eder.
MUKAVEMET – I :
σ=P/A τ=V/A
43 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
Basit Yapıların Gerilme Analizi & Tasarım
• Her bir elemanda ve
bağlantılardaki gerilmeleri
hesaplayalım,
MUKAVEMET – I :
−6 2
A = π r2 = π = 491×10 m
2
• C deki pim,
• C pimindeki kuvvet BC çubuğundaki kuvvete
eşittir,
P 50 × 103 N
τ = = = 102 MPa
A 491 × 10−6 m2
C ,ort .
47 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
A daki pim de çift kesme söz konusudur ;
MUKAVEMET – I :
PG = 25 kN (largest) 4
5 3 1/2Q
PG
D E G H J
• Ve buna karşılık gelen ortalama
kesme gerilmesi,
P 25 kN
τ = G = = 50.9 MPa
A 491 × 10 −6 m 2
B ,ort .
49 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
Pimlerdeki yataklama gerilmeleri (Bearing stress)
• To determine the bearing stress at A in the
boom AB, we have t = 30 mm and d = 25 mm,
MUKAVEMET – I :
P 40 kN
σb = = = 53.3 MPa
td (30 mm )(25 mm )
• To determine the bearing stress at A in the
bracket, we have t = 2(25 mm) = 50 mm and
d = 25 mm,
P 40 kN
σ = = = 32 .0 MPa
td (50 mm )(25 mm )
b
50 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
Đki kuvvet elemanında gerilmeler :
• Çift –kuvvet elemanlarında eksenel
kuvvetler elemanın eksenine dik
kesitlerde Normal Gerilmelere
MUKAVEMET – I :
neden olurlar.
• Cıvata ve pimlerdeki enine kuvvetler
elemanın eksenine dik kesitlerde
kesme gerilmelerine neden olurlar.
• Eksenel veya enine kuvvetler
elemanın eksenine dik kesitlerden
farklı açılardaki kesitlerde hem
normal hem de kesme gerilmelerine
neden olurlar.
51 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
Eğik Düzlemde Gerilmeler (Stress on an Inclined Plane) :
• Normal düzlem ile θ gibi bir açı yapan
eğik bir düzlem ile kestiğimizde.
• Ayırdığımız parçanın kesilen yüzündeki
yayılı iç kuvvetlerin (gerilmelerin)
MUKAVEMET – I :
olarak,
σmax=P/A0 = σx ve τ=0
veya aynı büyüklükte normal
ve kayma gerilmeleri
τmax= P/2A0 = σ′
ortaya çıkarabilir. SWF File
54 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
* Kısa Sınav :
Üç çubuk aynı malzemeden yapılmış ve aynı dış P yükü taşıyor. P yükü
yavaş yavaş arttırılıyor. Hangi çubuk daha önce hasarlanır. Veya hepsi
aynı anda mı hasarlanır.
MUKAVEMET – I :
A1=4 mm2
L1=2 m
A2=2 mm2
L2=4m
A3=4 mm2
L3=4 m
55 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
ÖRNEK SORU : Şekildeki eğimli elemana 3000 N luk basma yükü etki
ediyor. AB ve BC ile tanımlı temas yüzeylerindeki ezilme normal
gerilmelerini ve EBD ile tanımlı yüzey boyunca meydana gelecek ortalama
kesme gerilmesini hesap ediniz.
MUKAVEMET – I :
Eğik parçanın SCD
56 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
SCD dan; temas yüzeylerine basma
kuvvetleri etki ediyor,
MUKAVEMET – I :
Aynı zaman da alt parçanın üst kısmının SCD nı çizersek Eğik parçanın SCD
kesilen yatay düzleme etki eden kesme kuvveti,
57 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
Yatay ve düşey düzlemlerde ortalama basma gerilmesi ;
MUKAVEMET – I :
THE END
yani dersin sonu
61 Gerilme Kavramı © 2009NM