Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 31

MUKAVEMET – I : 09/10 2.

H
MUKAVEMET – I :

2. Hafta
GERĐLME KAVRAMI
1 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
MUKAVEMET – I :

Eğilme
Basma yada
çekme
Burulma
Eğilme
2 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
Gerilme Kavramı ;
• Yapı 30 kN luk yükü taşımak üzere
tasarlanacak.
• Yapı bir dairesel kesitli çubuk (rod)
MUKAVEMET – I :

ve bir dikdörtgen kesitli çubuğun


(boom) pimler yardımıyla
bağlanması ile oluşturulacaktır.
(rod) • Statik analiz yardımıyla her bir
elemandaki iç kuvvetin ve
mesnetlerdeki tepki
kuvvetlerinin bulunması
istenmektedir.
ÖNCE STATİK ANALİZZ
(boom)
4.
40.
3 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
Review of Statics
Statiğin denge denklemleri.
MUKAVEMET – I :

∑Fx=0 ∑Mx=0
∑Fy=0 ∑My=0 3-D
∑Fz=0 ∑Mz=0
∑Fx=0 , ∑Fy=0 , ∑Mz=0 2-D
4 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
SERBEST CĐSĐM DĐYAGRAMI (SCD)
(Structure Free-Body Diagram (FBD ))
• Yapı mesnetlerinden koparılır ve dış yükler ve
Düzeltilmiş mesnet tepki kuvvetleri SCD üzerinde gösterilir
MUKAVEMET – I :

yön
• Statiğin denge denklemleri ile:
∑ M C = 0 = Ax (0.6 m ) − (30 kN )(0.8 m )
Ax = 40 kN
∑ Fx = 0 = Ax + C x
C x = − Ax = −40 kN
∑ Fy = 0 = Ay + C y − 30 kN = 0
Ay + C y = 30 kN
• Ay and Cy bu denklemler yardımıyla
hesaplanamaz !
Gerilme Kavramı
. Bu durumda napcaz?
5 © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
Yapıyı oluşturan elemanların SCD ları çizilir :
• Eğer bir yapının tamamı dengede ise
ondan ayrılan her parçada statikçe
dengededir.
MUKAVEMET – I :

• Sadece AB çubuğunun SCD gözönüne alınırsa


∑ M B = 0 = − Ay (0.8 m )
Ay = 0
Önceki slayttaki genel ifade de yerine
konursa,
C y = 30 kN
• Sonuçlar:
Ax = 40 k → C x = 40 k ← C y = 30 k ↑
Tepki kuvvetleri, AB ve BC çubukları
boyunca etki etmektedir. (çift-kuvvet
elemanı)
6 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
Kesitler Yöntemi
• AB ve BC çubukları 2-kuvvet elemanıdır,
(i.e., statikte görmüştük.)
MUKAVEMET – I :

• For equilibrium (DENGE), kuvvetler


D uygulama noktaları arasında eksene
parelel, eşit şiddette ve zıt yönlerdedir,
• DENGE ???
• Bağlantı noktaları (düğüm noktaları) statik olarak
dengede olmalı bir başka deyişle aynı noktaya etki
eden kuvvetler kapalı bir çokgen oluşturmalı:
r
∑ FB = 0
FAB FBC 30 kN
= =
4 5 3
FAB = 40 kN FBC = 50 kN
7 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
Cisim tüm olarak dengede ise
ondan ayrılan her parçada statik
olarak dengede olacaktır. Bu da
İÇ KUVVETLER ile sağlanır.
MUKAVEMET – I :

Bir yapının analizi yapılırken


incelenen kesitteki iç kuvvetlerin
etkisinin bulunması gerekir,
bunun için de ;
• çubuğun kesit alanının ve
• çubuk malzemesinin bilinmesi
gerekir.
Mikro Analiz (hafiften): Micro düzeyde çubuk atomlardan
meydana gelmiştir ve dış yüke karşı atomları bir arada tutan
bağ kuvveti ile karşılık verir.
8 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
Kestikten sonra üst kısmı
atarsak, kesilen parçada
dengeyi sağlayan Đç Kuvvettir.
MUKAVEMET – I :

Đç kuvvet
Kesit Alanı
Dış kuvvet
9 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
Gerilme Analizi (Stress Analysis)
Can the structure safely support
MUKAVEMET – I :

the 30 kN load?
• From a statics analysis
FAB = 40 kN (compression)
FBC = 50 kN (tension)
bulunmuştu,
10 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
Bu analizdeki F kuvveti kesit
dBC = 20 mm
alanında yayılı elemanter iç
kuvvetlerin bir bileşkesidir. Bu
yayılı kuvvetlerin yoğunluğu (gücü)
MUKAVEMET – I :

birim alana düşen kuvvete eşittir.


Çubuğun kırılıp kırılmaması bu
birim alana düşen kuvvete bağlıdır.
Birim alana düşen kuvvete (veya
verilen bu kesitteki yayılı kuvvetlerin
yoğunluğuna) bu kesitteki GERĐLME
denir. Sigma (σ) ile gösterilir.
A kesit alanına sahip ve bir F eksenel yükü etkisi altındaki bir
yapı elemanında ortaya çıkan gerilme F büyüklüğünün A kesit
alanına bölünmesi ile elde edilir.
11 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
• BC elemanı boyunca herhangi bir kesitteki
dBC = 20 mm iç kuvvet 50 kN dur, bu yayılı kuvvetlerin
yoğunluğu yada gerilme,
F 50 × 10 3 N
σBC = = = 159 MPa
A 314 × 10 -6 m 2
MUKAVEMET – I :

• İlgili literatürden, müsaade edilen


çalışma gerilmesi okunur,
σ = 165 MPa
• Sonuç: BC elemanı hasarlanmaz.
Mukavemet şartı ;
σ ≤ σs
σ (σall) ; dış yüklerin etkisinde elemanda oluşan gerilme (hesaplanan)
(müsaade edilen çalışma gerilmesi veya tasarım gerilmesi)
σ (σ
s u) ; Sınır gerilme, malzemenin hasarlanmadan taşıyabileceği
en büyük gerilme (standart deneylerle saptanır).
12 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
Tasarım (Design)
• Yeni bir yapının tasarımı, ondan beklenen işlevi yerine
getirebilecek şekilde bileşen boyutları ve uygun malzeme
seçimini gerektirir.
• Malzeme seçiminde fiat, ağırlık, elde edilebilirlik,
MUKAVEMET – I :

v.s. etkendir.
• Örneğin; BC çubuğu için alüminyum malzeme
seçilirse (σs= 100 MPa). Bu durumda çubuğun çapı
ne olmalı?
P P 50 × 10 3  d2
σ = A= = = 500 × 10 −6 m 2 , A = π
s
A σs 100 × 10 6 Pa 4
4A 4(500 × 10 −6 m 2 )
d= = = 2.52 × 10 − 2 m = 25.2 mm
π π
• BC çubuğu alüminyum olursa çapı en az ≥ 25.2 mm olmalıdır.
13 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
1.Eksenel yükleme – ormal Gerilme
Önceki bölümde gördüğümüz BC çubuğu bir çift
kuvvet elemanıdır, FBC ve F′BC kuvvetleri çubuk
MUKAVEMET – I :

ekseni boyunca etkimektedir. Çubuk EKSENEL


YÜKLEME etkisi altındadır.
İç kuvvet ve buna karşılık gelen gerilmeyi
bulmak için çubuktan geçirilen kesit çubuk
eksenine diktir. Buna karşılık gelen gerilme
NORMAL GERİLME dir. Eksenel yükleme etkisi
altındaki bir elemanda ,
14 Gerilme Kavramı © 2009NM
Normal gerilme ; P ile elde edilir.
σ = (1.1)
A
* ÖNEMLĐ
Alana dik kuvvet (F ⊥ A)
ormal Gerilme =
Kesit Alanı
Bu formüldeki gerilme; kesitte dağılı iç kuvvetlerin
kesit alanına bölünmesiyle elde edilmiştir,
ORTALAMA bir değerdir. Bu kesitteki herhangi bir
noktadaki gerilme değildir. Herhangi bir noktadaki
gerilme değerini bulmak için
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
A alanı sonsuz küçük ∆A ya doğru giderken gerilme ;
∆F
σ = lim herhangi bir noktadaki gerilme
∆A → 0
∆A
MUKAVEMET – I :

P
σ ort.
= kesitteki ortalama gerilme
A
• Herhangi bir noktadaki gerilme
ortalama gerilmeye eşit olmayabilir,
ancak gerilme dağılımının bileşkesi
aşağıdaki eşitliği sağlamalıdır,
P = σ ort . A = ∫ dF = ∫ σ dA
A
16 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
• Eksenel olarak yüklenmiş elemanlarda yük rijid bir levha yardımıyla
iletilirse gerilme ve genleme dağılımı düzgün olacaktır.
• Ancak tekil yükler, yükün uygulama
noktası civarında büyük gerilmelere
neden olurlar.
MUKAVEMET – I :

• Gerilme ve genleme dağılımının düzgün


olduğu yaklaşımı ancak yükün uygulama
noktasından relatif olarak belli bir
uzaklıktaki kesitlerde kabul edilebilir.
Pratikte eksenel yüklenmiş
elemanlardaki gerilme dağılımı düzgün
kabul edilecektir .
•Gerilme dağılımı,
yükün hemen
uygulama noktası • Saint-
cıvarı hariç yükleme
modundan bağımsız Venant’s
olduğu kabul Prensibi:
edilebilir.
17 Saint Venant Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
• Kesitteki düzgün (üniform)
gerilme dağılımı kabulü, iç
kuvvetlerin bileşkesinin kesitin
ağırlık merkezinden (C) geçtiği
MUKAVEMET – I :

kabulünün bir sonucudur.


• Bir çift-kuvvet elemanında düzgün
gerilme dağılımı ancak kuvvetler
kesitin ağırlık merkezinden (C)
geçecek şekilde uygulanırsa
mümkündür.
• Ki buna MERKEZSEL YÜKLEME
(EKSENEL YÜKLEME)
KLEME adı verilir.
18 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
ÖZET : EKSENEL YÜKLEME (Đki-kuvvet elemanında)
Bir eleman dış yükler
etksinde dengede ise
MUKAVEMET – I :

(P=P’)
O elemandan ayrılan her
parça da dengededir.
(P=P’)
Ayrılan parçanın dengede
kalmasını sağlayan şey iç
kuvvetlerdir (σ) ki bu değer o
parçanın hasarlanıp-
hasarlanmayacağını belirleyen
büyüklüktür.
19 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
Normal Gerilme için Đşaret kuralı
σ için pozitif (+) bir değer çekme
gerilmesini ifade eder. That is, the
MUKAVEMET – I :

stress due to a force ∆F pulls on the


area on which it acts.
çekme
σ için negatif (-) bir değer basma
gerilmesini ifade eder. That is, the
stress due to a force ∆F pushes on the
area on which it acts.
basma
Ok. ?
20 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
GERĐLME BĐRĐMĐ (Units of Stress)
SI birim systeminde (International System of Units) gerilmenin
birimi Pascal,dır. (i.e. : 1 Pa = 1 N/m2)
MUKAVEMET – I :

Mühendislik açısından Pa ‘ ı kullanmak çoğu zaman çok


küçük skaler değerler vermekte bu nedenle de genellikle
çarpım katsayıları kullanılır:
σ (Normal or shear stress) = force/unit area = Newtons/m2
1 Pa (Pascal) = 1 Newton/m2
1kPa (kilo Pascal) = 103 Newton/m2
1MPa (Mega Pascal) = 106 Newton/m2
1GPa (Giga Pascal) = 109 Newton/m2
21 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
MUKAVEMET – I :
22 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
MUKAVEMET – I :

23 Gerilme Kavramı © 2009NM


MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
Her ne kadar SI birim sistemi kullanıcağız dedikse
de zaman zaman slaytlarda farklı birim sistemleri ile
karşılabilirsiniz, bu durumda ;
MUKAVEMET – I :

Dönüşüm Đfadeleri
-4
1 psi = 6.895 kPa 1 Pa = 1.450 x 10 psi
1 ksi = 6.895 MPa 1 kPa = 0.1450 psi
1000000 psi ≅ 7 GPa 1 MPa = 145.0 psi
5
1000 ksi = 6.895 Gpa 1 GPa = 1.45 x 10 psi
1 psf = 47.88 Pa 1 Pa = 0.02089 psf
24 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
Örnek 2.1.
Şekilde görüldüğü gibi vinç
275 kg ağırlığındaki bir
MUKAVEMET – I :

hava kompresörünü
üzerindeki bir A
noktasındaki cıvataya telle
bağlı olarak taşımaktadır
Tel çapı 5 mm ise teldeki
ortalama çekme gerilmesi
ne olur?
25 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
ÇÖZÜM :
F = m.g = 275.9,81 ≅ 2700 
S.C.D.
∑F = 0
F − 2700  = 0
MUKAVEMET – I :

F = 2700 
F F
W=275 kg
σ ort . = =
A π d2 
 
 4 
137.5 MPa 2700 
σ ort . =
 (5 mm) 2 
 π 4 



σ ort . ≅ 137.5 ( MPa)
mm 2
26 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
Örnek 2.2.
80 kg. ağırlığındaki lamba şekilde görüldüğü gibi AB ve BC
çubukları ile bağlanmaktadır. ∅ dAB=10 mm ve ∅ dBC=8 mm
olduğuna göre her bir çubuktaki gerilmeyi bulun.
MUKAVEMET – I :

S.C.D.
27 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
Đlk önce her bir çubuktaki eksenel kuvveti
bulmalıyız. Bunun için de B maddesel
noktasının dengesini yazarsak;
MUKAVEMET – I :

Bu kuvvetler aynı zamanda Newton’u 3. yasası


gereği çubuk kuvvetleridir. O halde gerilmeler;
(c) de AB çubuğu kesitindeki gerilme
dağılımı, (d) de ise bu kesit içinde bir
noktadaki elemanda gerilme durumu
görülmektedir.
28 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
MUKAVEMET – I :

29

?
Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
MUKAVEMET – I :
30 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
MUKAVEMET – I :

31 Gerilme Kavramı © 2009NM


MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
MUKAVEMET – I :
32 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
Japonya da bir köprü hasarı
MUKAVEMET – I :

33 Gerilme Kavramı © 2009NM


MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
2. Kayma (Kesme) gerilmesi (Shearing Stress)
Daha çok perçinli, cıvatalı, vidalı veya çivili
bağlantı elemanlarında ortaya çıkan gerilmedir.
MUKAVEMET – I :

ÖRNEĞİN :
• Şekildeki gibi P and P’ dış
kuvvetlerine maruz kalan
bir AB elemanını gözönüne
alırsak,
(Makasın kesmesi gibi düşünün)
34 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
• C kesit düzleminde etki eden iç kuvvetlere
kesme kuvvetleri, bu kuvvetlerin ortaya çıkardığı
duruma da kesme (makaslama) adı verilir.
• Buna karşılık gelen gerilmeye kesme gerilmesi
MUKAVEMET – I :

denir ve aşağıdaki gibi hesaplanır,


P
τ ort. = (τ: Tau )
A
• Normal gerilmelerde olduğu gibi, herhangi bir noktadaki kayma gerilmesi
kesit içinde yayılı ortalama kayma gerilmesine eşit olmayabilir ancak kesit
içindeki iç kesme kuvvetlerinin dağılımının bileşkesi P ye eşit olmalıdır.
• Kesme gerilmelerinin dağılımı elemanın alt ve üst yüzeylerindeki sıfır
değerinden ortalama değerden çok daha büyük bir maksimum değere
kadar değişir. Kesme gerilmelerinin dağılımının düzgün olduğu kabulü
35
yapılamaz. Gerilme Kavramı
Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
Kesme gerilmesi örnekleri
Single Shear Double Shear
MUKAVEMET – I :

Cıvatanın SCD ; Cıvatanın SCD ;


P F
τ ort. = = τ ort.
P F
= =
A A A 2A
36 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
ÖRNEK SORU : Şekilde iki cıvata kullanarak yapılmış civatalı bağlantıya
80 kN luk eksenel yük etkimekte. Kullanılan cıvataların hasarlanmadan
taşıyabileceği kesme gerilmesi 140 MPa olduğuna göre , cıvataların çapı
en az ne olmalıdır ?
MUKAVEMET – I :

37 Gerilme Kavramı © 2009NM


MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
Eksenel yük nedeniyle kesme gerilmesi
MUKAVEMET – I :

Düzgün kayma gerilmesi


38 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
3. Yataklama gerilmesi (Bearing Stress)
(Ezilme Gerilmesi)
MUKAVEMET – I :

39 Gerilme Kavramı © 2009NM


MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
3. Yataklama gerilmesi (Bearing Stress)
• Cıvata , perçin, pim gibi
elemanlar ile birleştirdikleri
elemanların temas yüzeylerinde
veya yataklama yüzeylerinde
MUKAVEMET – I :

ortaya çıkan gerilmelerdir.


• Temas yüzeyinde dağılı
Temas yüzeyi
kuvvetin bileşkesi cıvata
üzerindeki kuvvete eşit ve zıt
yöndedir.
İzdüşüm alanı
• Bu kuvvete karşılık gelen
gerilmeye de yataklama
(ezilme) gerilmesi denir ve
aşağıdaki gibi hesaplanır.
P P
σ = =
b
A td
40 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
3. Yataklama gerilmesi (Bearing Stress)
MUKAVEMET – I :

Düzgün normal
gerilme dağılımı
41 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : Gerilme kavramı 09/10
09/10 2.H
2.H
Örnek 2.3. t kalınlığında levhada oluşan ortalama kesme gerilmesini
hesaplayınız?
MUKAVEMET – I :

τ avg t ( π D ) − F = 0
F
τ avg =
π tD
42 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : MDSolids) 09/10 2.H
(MDSolids)
NORMAL ve KESME KUVVETĐ
• Normal kuvvet yüzeye dik olarak etki eder,
• Kesme kuvveti yüzeye parelel (teğet) olarak etki eder.
MUKAVEMET – I :

σ=P/A τ=V/A
43 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
Basit Yapıların Gerilme Analizi & Tasarım
• Her bir elemanda ve
bağlantılardaki gerilmeleri
hesaplayalım,
MUKAVEMET – I :

• From a statics analysis:


FAB = 40 kN (compression)
FBC = 50 kN (tension)
• AB and BC deki
maksimum normal
gerilmeler ve pimli
bağlantılardaki kesme ve
yataklama gerilmelerini
hesaplayalım
44 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
AB ve BC elemanlardaki Normal Gerilmeler ;
• BC çubuğu 50 kN luk çekme kuvveti etkisinde.
• Çubuğun ortalarındaki dairesel kesitte
ortalama normal gerilme (A = 314x10-6m2) is
MUKAVEMET – I :

σBC = +159 MPa’ dır.


• Çubuğun uçlarında düzleştirilmiş kısımlarda , en
küçük kesit alanı pimin merkez hattı
üzerindedir
A = (20 mm )(40 mm − 25 mm ) = 300 ×10− 6 m 2
FBC
P 50 ×103 
σ BC ,end = = = 167 MPa
A 300 ×10− 6 m 2
• Alt kısımdaki dikdörtgen AB çubuğu 40 kN’ luk basma kuvvetleri
etkisinde idi ve ortalama basma gerilmesi –26.7 MPa’ dı.
• AB deki minumum kesit alanında gerilme yoktur çünkü çubuk basma
kuvvetleri etkisindedir.
45 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
Pimlerle bağlanmış bir elemanda çekme ve basma
zorlaması halleri :
Çekmede: delikli kesit (kesik çizgi ile
gösterilen) yük taşımakta, zorlanmakta
yani gerilme etkisi altındadır.
MUKAVEMET – I :

Basmada: delikli kesit yük taşımaz,


zorlanmaz yani gerilme etkisi altında
değildir.
Kırmızı bölge : gerilme altındaki bölge
sıfır dır.
Yeşil bölge de gerilme …………
46 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
Pimlerdeki kesme gerilmeleri
• A, B, and C, deki pimlerin kesit alanı
2
 25 mm 
MUKAVEMET – I :

−6 2
A = π r2 = π   = 491×10 m
 2 
• C deki pim,
• C pimindeki kuvvet BC çubuğundaki kuvvete
eşittir,
P 50 × 103 N
τ = = = 102 MPa
A 491 × 10−6 m2
C ,ort .
47 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
A daki pim de çift kesme söz konusudur ;
MUKAVEMET – I :

• A daki pim AB çubuğundaki kuvvete eşit bir kuvvetle çift yüzeyden


kesmeye zorlanır,
P 20 kN
τ = = = 40 . 7 MPa
491 × 10 − 6 m 2
A , ort .
A
48 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
• B deki pimde en büyük kesme
kuvvetini bulmak için,
50 kN PE = 15 kN
1/2FAB
MUKAVEMET – I :

PG = 25 kN (largest) 4
5 3 1/2Q
PG
D E G H J
• Ve buna karşılık gelen ortalama
kesme gerilmesi,
P 25 kN
τ = G = = 50.9 MPa
A 491 × 10 −6 m 2
B ,ort .
49 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
Pimlerdeki yataklama gerilmeleri (Bearing stress)
• To determine the bearing stress at A in the
boom AB, we have t = 30 mm and d = 25 mm,
MUKAVEMET – I :

P 40 kN
σb = = = 53.3 MPa
td (30 mm )(25 mm )
• To determine the bearing stress at A in the
bracket, we have t = 2(25 mm) = 50 mm and
d = 25 mm,
P 40 kN
σ = = = 32 .0 MPa
td (50 mm )(25 mm )
b
50 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
Đki kuvvet elemanında gerilmeler :
• Çift –kuvvet elemanlarında eksenel
kuvvetler elemanın eksenine dik
kesitlerde Normal Gerilmelere
MUKAVEMET – I :

neden olurlar.
• Cıvata ve pimlerdeki enine kuvvetler
elemanın eksenine dik kesitlerde
kesme gerilmelerine neden olurlar.
• Eksenel veya enine kuvvetler
elemanın eksenine dik kesitlerden
farklı açılardaki kesitlerde hem
normal hem de kesme gerilmelerine
neden olurlar.
51 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
Eğik Düzlemde Gerilmeler (Stress on an Inclined Plane) :
• Normal düzlem ile θ gibi bir açı yapan
eğik bir düzlem ile kestiğimizde.
• Ayırdığımız parçanın kesilen yüzündeki
yayılı iç kuvvetlerin (gerilmelerin)
MUKAVEMET – I :

bileşkesi P’ kuvvetine eşit bir P kuvveti


olmalıdır (statik denge).
• P yüzeye dik ve parelel bileşenlerine ayrılırsa,
F=P.cos θ , V= P. sin θ
F : Kesitte yayılı normal kuvvetlerinin bileşkesi,
V : Kesitte yayılı kayma kuvvetlerinin bileşkesi
• Eğik düzlemdeki ortalama normal ve
kayma gerilmeleri
F P cos θ P
σ = = = cos 2 θ
Aθ A0 A0
cos θ
V P sin θ P
τ = = = sin θ cos θ
Aθ A0 A0
52 Gerilme Kavramı cos θ © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
En Büyük Gerilmeler (Maximum Stresses) :
• Eksenel yüklenmiş bir elemanda
herhangi bir doğrultudaki düzlemde
normal ve kayma gerilmeleri,
P P
MUKAVEMET – I :

σ = cos 2 θ , τ = sin θ cos θ


A0 A0
• Maksimum normal gerilme elemanın
eksenine dik düzlemlerde ortaya çıkıyor,
P
σ max. = , τ′ = 0
A0
• Maksimum kayma gerilmeleri elemanın
ekseni ile ±45º açı yapan düzlemlerde
ortaya çıkıyor,
P = σ′
τ max. = AP sin45cos45 = 2A
0 0
53 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
http://classes.mst.edu/ide110/
Sonuç :
Aynı yükleme koşulları
kesitin doğrultusuna bağlı
MUKAVEMET – I :

olarak,
σmax=P/A0 = σx ve τ=0
veya aynı büyüklükte normal
ve kayma gerilmeleri
τmax= P/2A0 = σ′
ortaya çıkarabilir. SWF File
54 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
* Kısa Sınav :
Üç çubuk aynı malzemeden yapılmış ve aynı dış P yükü taşıyor. P yükü
yavaş yavaş arttırılıyor. Hangi çubuk daha önce hasarlanır. Veya hepsi
aynı anda mı hasarlanır.
MUKAVEMET – I :

A1=4 mm2
L1=2 m
A2=2 mm2
L2=4m
A3=4 mm2
L3=4 m
55 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
ÖRNEK SORU : Şekildeki eğimli elemana 3000 N luk basma yükü etki
ediyor. AB ve BC ile tanımlı temas yüzeylerindeki ezilme normal
gerilmelerini ve EBD ile tanımlı yüzey boyunca meydana gelecek ortalama
kesme gerilmesini hesap ediniz.
MUKAVEMET – I :
Eğik parçanın SCD
56 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
SCD dan; temas yüzeylerine basma
kuvvetleri etki ediyor,
MUKAVEMET – I :

Aynı zaman da alt parçanın üst kısmının SCD nı çizersek Eğik parçanın SCD
kesilen yatay düzleme etki eden kesme kuvveti,
57 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
Yatay ve düşey düzlemlerde ortalama basma gerilmesi ;
MUKAVEMET – I :

EBD yatay düzleminde ortalama kayma gerilmesi ;


58 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
ÖRNEK SORU : Şekilde görüldüğü gibi 5 kN yük taşıyan tahta takoz içine
açılan delik yardımıyla duvara monte edilmiş φ 5 mm çapında bir çelik çubuğa
asılmıştır. Çubukta ve takozda meydana gelen kayma gerilmelerini hesap
ediniz.
MUKAVEMET – I :

59 Gerilme Kavramı © 2009NM


MUKAVEMET – I : 09/10
09/10 2.H
2.H
MUKAVEMET – I :
60 Gerilme Kavramı © 2009NM
MUKAVEMET – I : 09/10 2.H
MUKAVEMET – I :

THE END
yani dersin sonu
61 Gerilme Kavramı © 2009NM

You might also like