T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
HALKLA İLİŞKİLER VE TANITIM ANABİLİM DALI
HALKLA İLİŞKİLER BİLİM DALI

HALKLA İLİŞKİLER UYGULAMASI OLARAK LOBİCİLİK:

ANKARA TİCARET ODASI (ATO) ÖRNEĞİ

DOKTORA TEZİ

TEZ DANIŞMANI
Prof. Dr. M. Naci BOSTANCI

HAZIRLAYAN
Kadir CANÖZ

KONYA, 2007
 ÖNSÖZ

İnsana yapılan yatırımın ve hizmet sektörünün sürekli olarak yükselişte

bulunduğu dünyamızda, halkla ilişkilere olan ihtiyaçta bunlara paralel olarak artışlar
göstermektedir. Halkla ilişkilerin toplumla ve hedef kitleyle kurmuş olduğu olumlu
ve sempatik ilişki, günümüz kuruluşlarının dikkatini çekmekte, ona olan ilgiyi
artırmaktadır. Öyle ki, dünyanın her hangi bir köşesinde yaşanacak her hangi bir
dalgalanmanın, orayla sınırlı kalmayarak dünyanın genelini etkileye bileceğini bilen
kuruluşlar, artık buna yönelik önlemler alırlarken halka ilişkileri kurtarıcı olarak
görmektedirler.

Halkla ilişkiler uygulaması olan lobicilikte, halkla ilişkilerde yaşanan bu

gelişmeye orantılı olarak önem derecesini artırmaktadır. Çünkü dünyada yaşanan
globalleşme ve iletişim teknolojilerinin geçirmiş olduğu aşamalar, karar alma
makamında bulunanları çok değişik güçlerin çok değişik konulardaki
enformasyonuna maruz bırakırken; ulusal ve yerel düzeydeki kuruluşları sıkıntıya
sokmaktadır. Dış kaynaklı oluşan bu sıkıntıları aşmak isteyen kuruluşlar ve
örgütlenmeler, zorunlu olarak halkla ilişkiler bağlamındaki lobicilik faaliyetine
yönelmektedirler.

Halkla ilişkiler uygulaması olarak lobiciliğin önemini, uygulanma yöntem ve

şekillerini ortaya koymayı amaçlayan bu çalışmaya katkılarından dolayı tez
danışmanım Prof. Dr. M.Naci Bostancı, Doç. Dr. Ahmet Kalender, Yrd. Doç. Dr.
Ömer Bakan, Dr. Şükrü Balcı’ya, gösterdikleri büyük özveri için eşim Nilüfer’e ve
oğullarıma şükranlarımı ifade etmek isterim.

i
 İÇİNDEKİLER

Sayfa No

Önsöz ........................................................................................................................... i

İçindekiler .................................................................................................................... ii

Kısaltmalar Cetveli ...................................................................................................... x

Şekil ve Tablolar Cetveli.............................................................................................. xi

Giriş.............................................................................................................................. 1

I. BÖLÜM

LOBİCİLİK

I. LOBİCİLİK KAVRAMI VE TANIMI .................................................................... 11

II. LOBİCİLİĞİN TARİHİ GELİŞİMİ VE YASAL DÜZENLEMELER .................. 14

A. ABD’DE MODERN LOBİCİLİK TARİHİ VE YASAL

DÜZENLEMELER...................................................................................................... 16

1. Yabancı Temsilci Yasası................................................................................ 17

2. Federal Lobi Yasası ....................................................................................... 18

3. Dernekler ve Lobi Faaliyetleri ....................................................................... 20

4. Kampanya Harcamalarına İlişkin Yasal Düzenlemeler ................................. 20

B. AVRUPA’DA MODERN LOBİCİLİK TARİHİ VE LOBİLER ...................... 22

1. Avrupa’da Lobicilik Tarihi ............................................................................ 22

2. Avrupa’da Lobiler.......................................................................................... 25

C. TÜRKİYE’DE MODERN LOBİCİLİK TARİHİ VE YASAL

DÜZENLEMELER...................................................................................................... 27

III. LOBİCİLİĞE YAKIN KAVRAMLAR................................................................. 33

A. BÜROKRASİ..................................................................................................... 34

ii
 B. ÇIKAR GRUBU................................................................................................. 34

C. BASKI GRUBU ................................................................................................. 34

D. KAMUOYU....................................................................................................... 35

E. PROPAĞANDA................................................................................................. 36

F. SİYASAL REKLAM.......................................................................................... 37

G. KAMUSAL İLİŞKİLER.................................................................................... 38

IV. LOBİCİLİĞİN YAKIN KAVRAMLARDAN FARKLARI................................. 38

V. LOBİCİLİK VE SİYASAL SİSTEMLER.............................................................. 41

VI. LOBİCİLİKTE HEDEF KİTLE TESPİTİ............................................................. 43

VII. TÜRKİYE’DE LOBİ FAALİYETLERİNİN HEDEFLERİ ................................ 45

A. YASAMA ORGANI.......................................................................................... 45

B. YÜRÜTME ORGANI........................................................................................ 45

C. YARGI ............................................................................................................... 46

D. BASIN-YAYIN KURULUŞLARI .................................................................... 46

VIII. LOBİCİLİKTE HEDEF KİTLENİN ÖZELLİKLERİ........................................ 46

A. HEDEF KİTLENİN EĞİTİM DURUMU ......................................................... 47

B. HEDEF KİTLENİN ZAMAN KULLANIMI .................................................... 47

C. HEDEF KİTLENİN MEDYA OKUR-YAZARLIĞI ........................................ 48

D. HEDEF KİTLENİN ETNİK KÖKENİ.............................................................. 48

IX. HEDEF KİTLEYE YÖNELİK LOBİCİLİK STRATEJİLERİ ............................. 49

A. DOĞRUDAN VE DOLAYLI LOBİCİLİK STRATEJİLERİ........................... 49

B. YASAMA LOBİCİLİĞİ STRATEJİLERİ ........................................................ 50

C. BÜROKRASİYE YÖNELİK LOBİCİLİK STRATEJİLERİ............................ 51

X. LOBİCİLİĞİ GEREKLİ KILAN NEDENLER...................................................... 52

A. İSTENİLEN SONUCUN GERÇEKLEŞTİRİLME ARZUSU.......................... 53

iii
 B. SEÇİLMİŞLERİN BİLGİ NOKSANLIĞI......................................................... 53

C. GÜNDEME GİRME VEYA GÜNDEMİ BELİRLEME İSTEĞİ ..................... 54

XI. LOBİCİLİKTE KULLANILAN BASKI METOTLARI ...................................... 56

XII. LOBİCİLİKTE KULLANILAN ARAÇLAR ...................................................... 57

A. KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI......................................................................... 58

1. Televizyon...................................................................................................... 58

2. Radyo ............................................................................................................. 59

3. Gazete ve Dergiler ......................................................................................... 59

4. İnternet ........................................................................................................... 60

B. KİŞİSEL/BİREYSEL İLETİŞİM ARAÇLARI ................................................. 60

1. Mektuplar ....................................................................................................... 60

2. Mesajlar.......................................................................................................... 60

C. YÜZYÜZE İLETİŞİM ....................................................................................... 61

XIII. LOBİLERİN BAŞARISINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER ................................ 61

XIV. LOBİCİDE BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER .................................... 65

XV. LOBİCİLERİN GRUPLANDIRILMASI ............................................................ 68

A. BİLGİ TOPLAYICILAR ................................................................................... 68

B. TEMSİLCİLER .................................................................................................. 68

C. BİREYSEL LOBİCİLER ................................................................................... 69

XVI. LOBİCİLERİN GÖREVLERİNİN GRUPLANDIRILMASI ............................ 69

XVII. LOBİCİLERİN İŞLEVLERİ............................................................................. 71

II. BÖLÜM

LOBİ FAALİYETLERİNDE UYGULAMA

I. LOBİCİLİKÇEŞİTLERİ (TEKNİKLERİ)............................................................... 75

iv
 A. DOĞRUDAN (DİREKT) LOBİCİLİK ............................................................. 76

B. DOLAYLI LOBİCİLİK (GRASS-ROOT) ........................................................ 77

C. KOLLEKTİF LOBİCİLİK................................................................................. 78

D. DİĞER LOBİ ÇEŞİTLERİ ................................................................................ 79

1. Amatör Lobicilik............................................................................................ 79

2. Yüksek Düzeyde Lobicilik ............................................................................ 79

3. Wagner Tipi Lobicilik ................................................................................... 79

4. Etnik Lobicilik ............................................................................................... 80

5. Bilgi Lobiciliği............................................................................................... 81

6. Uluslararası Lobicilik .................................................................................... 83

7. Sessiz ve Sesli Lobicilik ................................................................................ 84

II. LOBİCİLİK YÖNTEMLERİ.................................................................................. 89

A. YÜZYÜZE İLETİŞİM YÖNTEMLERİ............................................................ 91

B. GRASS ROOTS HAREKETİNE BAŞVURMA (DOLAYLI

LOBİCİLİK) ................................................................................................................ 93

1. Mektup Göndermek ....................................................................................... 93

1.a. Karar Alıcı Konumundaki Üyelere Yazmak.......................................... 95

1.b. Basın-Yayın Organlarına Yazmak......................................................... 97

2. Halkla İlişkiler Kampanyaları........................................................................ 98

C. SOSYAL LOBİCİLİK ....................................................................................... 99

D. LOBİLER ARASINDA İŞBİRLİĞİ VE KOALİSYONLAR ........................... 100

E. PARASAL DESTEK SAĞLAMA..................................................................... 102

F. YAYIN SERVİSLERİ KURMAK..................................................................... 104

G. KARAR MERKEZLERİNDE BULUNANLARA HEDİYELER

VERMEK..................................................................................................................... 105

v
 H. YÜKSEK ÜCRET ÖDEYEREK TOPLANTILARA KONUŞMACI
OLARAK ÇAĞIRMAK .............................................................................................. 105

I. RADYO PROGRAMLARI VE TV FİLMLERİ YAPMAK .............................. 106

İ. MAKALELER SATIN ALMAK ........................................................................ 107

J. YEMEKLİ TOPLANTILAR DÜZENLEMEK .................................................. 107

K. BİLİMSEL TOPLANTILAR TERTİPLEMEK ................................................ 108

L. ÜNLÜ KULLANMAK ...................................................................................... 109

M. HEDEF KİTLE VE YAKIN ÇEVRESİYLE DOSTLUK KURMAK ............. 109

N. HEMŞERİLİK ................................................................................................... 111

O. LOBİCİ VE LOBİ ŞİRKETİ ÜNÜ.................................................................... 112

Ö. DİNİ İNANIŞLAR............................................................................................. 112

P. BİLGİ SUNMAK ............................................................................................... 114

R. SEÇMENLERLE TANIŞMA............................................................................ 115

S. DOĞRUDAN EYLEMLER ............................................................................... 117

Ş. KOMİTE TOPLANTILARINA VE MAHKEMELERE KATILMAK............. 117

T. DAVA ETMEK.................................................................................................. 119

U. KULLANILMASI SAKINCALI TEKNİKLER ............................................... 120

III. BÖLÜM

TÜRKİYE’DE HALKLA İLİŞKİLER AMAÇLI LOBİCİLİK

UYGULAMASI OLARAK ANKARA TİCARET ODASI’NIN
(ATO’NUN) KREDİ KARTLARI ÇALIŞMASININ İNCELENMESİ

I. ANKARA TİCARET ODASI.................................................................................. 122

II. ÖRNEK ÇALIŞMA: KREDİ KARTLARI KAMPANYASI................................. 133

A. KREDİ KARTLARI KAMPANYASI (Aralık 2002 – Mart 2003)................... 134

vi
 B. 5464 SAYILI BANKA KARTLARI VE KREDİ KARTLARI
YASASI’NIN ÇIKIŞINA KADAR GEÇEN SÜRE (14 Mart 2003 – 1 Mart 2006).......... 144

III. METODOLOJİ ...................................................................................................... 149

A. KATILIMCILARA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER ........................................... 153

B. DENEKLERİN, KREDİ KARTI KULLANIMIYLA İLGİLİ

DÜŞÜNCELERİ.......................................................................................................... 156

C. DENEKLERİN, KREDİ KARTI HABERLERİNE İLGİ DÜZEYLERİ.......... 160

D. DENEKLERİN, KREDİ KARTI MAĞDURLARI VE KREDİ KARTI

FAİZ ORANLARININ DÜŞÜRÜLMESİYLE İLGİLİ EN ÇOK UĞRAŞ
VERDİĞİNİ DÜŞÜNDÜKLERİ KİŞİ VE KURULUŞ ............................................. 162

E. DENEKLERİN, ANKARA TİCARET ODASI, SİNAN AYGÜN VE

KREDİ KARTLARI KAMPANYASI HAKKINDAKİ DÜŞÜNCELERİ................. 164

1. Deneklerin Ankara Ticaret Odası ve Kredi Kartları Kampanyası

Hakkındaki Düşünceleri .............................................................................................. 164

a. Deneklerin Sosyo-Demografik Özelliklerine Göre Ankara Ticaret

Odası’nın Kredi Kartları Çalışmalarının Olumlu Bulunup Bulunulmaması ............... 174

a.1. Deneklerin Yaşına Göre.................................................................... 174

a.2. Deneklerin Cinsiyetine Göre............................................................. 175

a.3. Deneklerin Aylık Gelir Düzeylerine Göre ........................................ 176

a.4. Deneklerin Mesleğine Göre .............................................................. 178

a.5. Deneklerin İkametgahına (Anketin Yapıldığı İle) Göre ................... 179

2. Deneklerin Sinan Aygün ve Kredi Kartları Kampanyası Hakkındaki

Düşünceleri .................................................................................................................. 180

a. Deneklerin Sosyo-Demografik Özelliklerine Göre Sinan

Aygün’ün Kredi Kartları Çalışmalarının Başarılı Bulunup Bulunulmaması............... 189

a.1. Deneklerin Yaşına Göre.................................................................... 190

a.2. Deneklerin Aylık Gelir Düzeylerine Göre ........................................ 191

vii
 a.3. Deneklerin Mesleğine Göre .............................................................. 193

SONUÇ ....................................................................................................................... 195

KAYNAKÇA.............................................................................................................. 203

EKLER ....................................................................................................................... 220

Ek 1: Anket Formu...................................................................................................... 220

Ek 2: Hükümetin ve Bankaların dikkatini kredi kartına yöneltmek amacıyla

ATO tarafından yapılan basın açıklaması................................................................................ 223

Ek 3: ATO’nun İPRA’dan aldığı “Golden World Awards” ödülünün basın

duyurusu................................................................................................................................... 224

Ek 4: Kredi kartlarına uygulanan yüksek faizlerin toplumda oluşturduğu

sosyal problemlerin TBMM üyelerine sunulması ................................................................... 226

Ek 5: Kredi kartlarındaki faiz oranlarının yüksekliğinin medya aracılığıyla

gündeme taşınması................................................................................................................... 227

Ek 6: AB’ye üyelik için tüketicinin korunması gerekliliğinin medyada

işlenmesi .................................................................................................................................. 228

Ek 7: ATO’nun kredi kartları kampanyasıyla ilgili haberlerin gazetelerde

kaplamış olduğu yer itibariyle resim-sütun istatistikleri.......................................................... 229

Ek 8: Televizyonlarda ATO’nun kredi kartları kampanyasıyla ilgili

yayınlanan haber ve programların saat-süre istatistikleri ........................................................ 239

Ek 9: ATO tarafından Internetin kredi kartları kampanyasında kullanım

durumlarını gösterir haber-resim istatistikleri ......................................................................... 246

Ek 10: ATO Başkanı Sinan Aygün’ün, bankaların kredi kartlarına

uyguladıkları yüksek faiz oranlarını basın aracılığıyla gündeme taşıması .............................. 247

Ek 11: Kredi kartı mağdurlarının mektuplarının medyada yer alması........................ 248

Ek 12: TBMM üyelerine Sinan Aygün mektupları ..................................................... 249

Ek 13: ATO tarafından, kredi kartları kampanyasına destek olmaları

amacıyla sivil toplum kuruluşlarına gönderilen mektup.......................................................... 251

viii
 Ek 14: Sinan Aygün’ün basın açıklaması .................................................................. 253

Ek 15: Kredi kartları yasasının çıkartılması çalışmalarında bankaların karşı

faaliyetleri ................................................................................................................................ 254

Ek 16: Kredi kartları yasa tasarısının hazırlanması ve etkileri.................................... 255

Ek 17: Kredi kartı yasasının çıkartılması sırasında Sinan Aygün’ün etkisi ................ 256

Ek 18: ATO’nun kredi kartı faiz indirimi ve düzenlemesi çalışmalarından

örnekler .................................................................................................................................... 257

Ek 19: ATO’nun kredi kartı mağdurlarına yol gösteren kredi kartı danışma
hattı .......................................................................................................................................... 260

Ek 20: ATO’nun da çalışmaları neticesinde yeni yasanın çıkartılması,

borçların faizlendirilmesi ve 12 aylık eşit taksitlere bölünmesi .............................................. 261

ix
 KISALTMALAR CETVELİ

AB : Avrupa Birliği

ABD : Amerika Birleşik Devletleri

ATO : Ankara Ticaret Odası

BYYO : Basın Yayın Yüksek Okulu

İİBF : İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi

C. : Cilt

S. : Sayı

s. : Sayfa

SBF : Siyasal Bilgiler Fakültesi

TODAİE : Türkiye Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü

TRT : Türkiye Radyo Televizyon Kurumu

vb. : ve benzerleri

vd. : ve diğerleri

x
 ŞEKİL VE TABLOLAR CETVELİ

Şekil 1: Halkla İlişkiler ve Gündem Kurma.............................................................................55

Şekil 2: Harrison’un Sesli ve Sessiz lobicilik modeli ..............................................................86

Tablo 1: Deneklerin Yaşı ..........................................................................................................153

Tablo 2: Deneklerin Cinsiyeti ...................................................................................................153

Tablo 3: Deneklerin Eğitim Durumları .....................................................................................154

Tablo 4: Deneklerin Aylık Gelir Düzeyleri...............................................................................154

Tablo 5: Deneklerin Mesleği.....................................................................................................155

Tablo 6: Deneklerin İkametgâhı................................................................................................155

Tablo 7: Kredi Kartı Kullanımı Hakkında Deneklerin Düşüncesi............................................156

Tablo 8: Deneklerin Yakın Çevresinde, Kredi Kartı Faiz Oranlarının Yüksekliği

Nedeniyle Problem Yaşayanların Olup Olmadığının Tespit Edilmesi .......................157

Tablo 9: Deneklerin Kaç Adet Kredi Kartı Sahibi Olduklarının Belirlenmesi .........................157

Tablo 10: Deneklerin Kredi Kartı Borçlarını Genellikle Nasıl Ödediklerinin

Belirlenmesi ................................................................................................................158

Tablo 11: Deneklerin, Kredi Kartlarına Nasıl Sahip Olduklarının Tespit Edilmesi ...................159

Tablo 12: Deneklerin, Medyada Yer Alan Kredi Kartı Haberlerine İlgi Düzeylerinin
Tespit Edilmesi ...........................................................................................................160

Tablo 13: Deneklerin, medyada çıkan kredi kartı haberlerine ilgi düzeyleriyle,
Ankara Ticaret Odası’nın kredi kartı çalışmalarının olumlu bulunulup
bulunulmaması ilişkisi ................................................................................................161

Tablo 14: Kamuoyunda/Medyada Kredi Kartı Mağdurları ve Kredi Kartı Faiz

Oranlarının Düşürülmesiyle İlgili En Çok Uğraş Verdiği Düşünülen
Kişilerin Tespiti ..........................................................................................................162

xi
Tablo 15: Deneklerce, Kamuoyunda/Medyada Kredi Kartı Mağdurları ve Kredi
Kartı Faiz Oranlarının Düşürülmesiyle İlgili En Çok Uğraş Verdiğini
Düşündükleri Kuruluşların Tespiti .............................................................................163

Tablo 16: Ankara Ticaret Odası’nın Deneklerce Nasıl Bilindiğinin Tespiti ..............................164

Tablo 17: Deneklerin, Ankara Ticaret Odası ve Faaliyetleriyle İlgili Bilgi

Düzeylerinin Belirlenmesi ..........................................................................................165

Tablo 18: Ankara Ticaret Odası’nın kredi kartlarıyla ilgili yaptığı çalışmaların
deneklerce olumlu bulunulup bulunulmamasının deneklerin bilgi
düzeyiyle ilişkisi .........................................................................................................166

Tablo 19: Deneklerce, Ankara Ticaret Odası ile İlgili Bilgilerin Daha Çok Hangi
İletişim Kanalı Aracılığıyla Alındığının Tespit Edilmesi...........................................167

Tablo 20: Deneklerin kullanmış olduğu iletişim kanalına göre Ankara Ticaret
Odası’nın kredi kartları çalışmalarının olumlu bulunulup
bulunulmamasının tespiti............................................................................................169

Tablo 21: Ankara Ticaret Odası (ATO) Denildiği Zaman, Ankara Ticaret Odası’yla
İlgili, Deneklerde İlk Akla Gelen Verinin Tespit Edilmesi ........................................170

Tablo 22: Ankara Ticaret Odası’nın Kredi Kartlarıyla İlgili Çalışmalarının

Deneklerce Olumlu Bulunup Bulunmadığının Tespiti ...............................................171

Tablo 23: Ankara Ticaret Odası’nın Çeşitli Zamanlarda Düzenlemiş Olduğu

Faaliyet ve Etkinliklerden, Deneklerce En Çok Bilineninin/Akılda
Kalanının Tespit Edilmesi ..........................................................................................172

Tablo 24: Denekler Nezdinde, Kredi Kartları Kanunun Çıkartılmasında Ankara

Ticaret Odası’nın Etkisinin Ne Düzeyde Olduğunun Belirlenmesi............................173

Tablo 25: Deneklerin yaşına göre Ankara Ticaret Odası’nın kredi kartları
çalışmalarının hangi düzeyde olumlu bulunulup bulunulmamasının tespiti ..............175

Tablo 26: Deneklerin cinsiyetlerine göre Ankara Ticaret Odası’nın kredi kartları
çalışmalarının olumlu bulunulup bulunulmamasının tespiti.......................................176

xii
Tablo 27: Deneklerin aylık gelir düzeylerine göre Ankara Ticaret Odası’nın kredi
kartlarıyla ilgili çalışmalarının olumlu bulunulup bulunulmamasının
tespiti...........................................................................................................................177

Tablo 28: Deneklerin mesleğine göre Ankara Ticaret Odası’nın kredi kartlarıyla
ilgili çalışmalarının olumlu bulunulup bulunulmamasının tespiti ..............................179

Tablo 29: Deneklerin ikametgâhına (anketin yapıldığı ile) göre Ankara Ticaret
Odası’nın kredi kartları çalışmalarının olumlu bulunulup
bulunulmamasının tespiti............................................................................................180

Tablo 30: Sinan Aygün’ün/ATO’nun Kredi Kartlarıyla İlgili Çalışmalarının

Denekler Tarafından Başarılı Bulunup Bulunmadığının Belirlenmesi.......................181

Tablo 31: Sinan Aygün’ün kredi kartları çalışmalarının deneklerce başarılı

bulunulup bulunulmamasının kredi kartı haberlerine ilgi düzeyleriyle
ilişkisi..........................................................................................................................182

Tablo 32: Sinan Aygün’ün kredi kartlarıyla ilgili yaptığı çalışmaların başarılı
bulunup bulunulmamasının deneklerin Ankara Ticaret Odası ve
faaliyetleri hakkındaki bilgi düzeyiyle ilişkisi............................................................184

Tablo 33: Deneklerin ATO ile ilgili bilgileri alırken en çok kullanmış olduğu
iletişim kanalına göre Sinan Aygün’ün kredi kartları çalışmalarının
başarılı bulunulup bulunulmamasının tespiti..............................................................186

Tablo 34: Deneklerin sahibi oldukları kredi kartı sayısına göre Sinan Aygün’ün
kredi kartları çalışmalarının başarılı bulunulup bulunulmamasının ilişkisi................187

Tablo 35: Kredi kartı borcunun ödenmesi şekliyle Sinan Aygün’ün kredi kartları
çalışmalarının başarılı bulunulup bulunulmamasının ilişkisi .....................................189

Tablo 36: Deneklerin yaşına göre Sinan Aygün’ün kredi kartları çalışmalarının
başarılı bulunulup bulunulmamasının tespiti..............................................................191

Tablo 37: Deneklerin aylık gelir düzeylerine göre Sinan Aygün’ün kredi kartlarıyla
ilgili çalışmalarının başarılı bulunulup bulunulmamasının tespiti..............................192

Tablo 38: Deneklerin mesleğine göre Sinan Aygün’ün kredi kartlarıyla ilgili
çalışmalarının başarılı bulunulup bulunulmamasının tespiti ......................................194

xiii
 GİRİŞ

Toplumsal bir varlık olan kuruluşlar da tıpkı canlı organizmalar gibi doğarlar,
zamanla büyürler ve nihayetinde bir gün faaliyetlerine son vererek ölürler. Ancak
bunlar açısından önemli olan, son bulmanın mümkün olduğunca uzun sürede
gerçekleşmesi ve kimseye zarar vermemesidir. Kaçınılmaz sonun farkında olan
işletmeciler de kuruluş aşamasından sonra, büyüme sürecini uzatmanın gayreti
içerisinde sürekli çalışmalara yönelirler ki bu çalışmalardan birisi de halkla ilişkiler
olmaktadır.

Kuruluşların varlıklarını idame ettirmesi sürecinde önemli bir etken olan

halkla ilişikler, Uluslararası Halkla İlişkiler Birliği tarafından, özel veya kamu
sektöründe faaliyet gösteren bir kuruluş veya kurumun, ilişkide bulundukları
kimselerin anlayış, sempati ve desteğini elde etmek üzere sürekli olarak yapmış
oldukları sevk ve idare görevi olarak tanımlanmıştır (Tortop 1986: 128). Bu
tanımlamada da açıkça belirtildiği şekliyle halkla ilişkiler de, hedef kitlenin anlayış
ve sempatisini kazanmak için sürekli çalışma, sevk ve idare gerekliliği esastır. Bunun
için kuruluşların yapmış oldukları bir takım faaliyetler vardır ki, halkla ilişkiler
bağlamında yapılan bu çalışmalara halkla ilişkiler uygulamaları denilmektedir.

Kuruluşların bulunmuş oldukları çevrelerinin destek ve güvenini sağlamaya

yönelik olumlu görüntü yaratması ve kuruluş politikalarının çevre beklentileri
çizgisinde geliştirilmesini amaç edinen (Gürüz 1993: 36) bu uygulamalar, kuruluş
adına ve kamu yararına (Akıllıoğlu 1991: 3) olmak üzere iki türlü beklentiye cevap
vermektedir ve halkla ilişkiler adına yapılan tüm faaliyetleri kapsamaktadır.

Genel olarak; Finansal halkla ilişkiler, Yıllık raporlar, Kurumsal reklâmcılık,

Sorun yönetimi, Kriz yönetimi, İtibar yönetimi, Lobicilik, Uluslararası halkla
ilişkiler, Pazarlama amaçlı halkla ilişkiler, Sponsorluk, Kurumsal kimlik, Sosyal
sorumluluk, Halkla ilişkiler ve etik, İnternet, Web, Halkla ilişkiler (Okay ve Okay
2001: 337–682) (Çamdereli 2000: 117–131), Duyurma ve Propaganda (Varol 1994:
30) şeklinde sınıflandırılabilmektedir.

Cutlip, Center ve Broom ise bu sınıflamayı daha değişik bir duruma sokarak
pazarlama karmasına benzer bir karma oluşturmakta, buna halkla ilişkiler karması

1
adını vermekte ve değişik bir sınıflamaya tabi tutmaktadırlar. Onlara (1994: 8–20)
göre bu sınıflama;

Duyurum, Kurumsal reklâmcılık, Basın sözcülüğü (ajanlığı), Kamu yararına

faaliyetler, Yönetim danışmanlığı, Lobicilik, Ortaklarla ilişkiler ve
Genişleme/Gelişme şeklinde olmaktadır.

Filiz Balta Peltekoğlu ise tüm bunların içerisinden hareketle net ve öz bir
sınıflama yaparak halkla ilişkiler uygulamalarını altı ana başlık altında
toplamaktadır. Bunlar (2004: 289–400);

Sponsorluk, Kriz yönetiminde halkla ilişkilerin yeri, Kurum içi iletişim,

Kurum imajı, Kurum kimliği ve Lobiciliktir.

Peltekoğlu’nun sınıflamasında yer verdiği bu uygulamalar tek tek ele alınacak

olursa öncelikle sponsorluğa değinmek yerinde olacaktır.

Sponsorluk;

Her iki tarafın karşılıklı olarak kabul ettiği ticari kazanımları elde etmek
amacıyla, bir bireye, organizasyona, olaya ya da faaliyete destek vermek
(Sabuncuoğlu 2001: 155) için ticari bir kuruluş ya da hükümet tarafından ayni ya da
parasal desteğin sağlanmasıdır. Söz konusu bu destek ilişkide bulunulan iki taraf
arasında kabul edilmiş sınırlar dâhilindedir ve sponsorun esas faaliyet alanının veya
işinin bir parçasını da oluşturmayabilmektedir (Baybars 1997: 327) (Ball 1993: 16).
Bunlar daha çok devletin gerçekleştiremediği ya da bütçeden pay ayıramadığı (İşçi
2002: 54) bir takım kültür, sanat ve spor faaliyetlerinden oluşmaktadır. Genellikle de
kuruluş ve vakıflar tarafından toplumda eksikliği hissedilen alanlarda (spor ve sosyal
alanlar) yapılabilmektedir (Okay 1997: 283).

Bu tür faaliyetler kuruluş imajına olumlu katkılar sağlarken (Asna 1998:

147), hedef kitleleriyle bir araya gelme, sıcak bir ortam yaratma (Bakan 2005:130),
ürün ve hizmeti kısa sürede tanıtma (Seçim 2003: 473–474) ile iletişim amaçlarını
gerçekleştirmek imkânı sunmaktadır (Büyükbaykal 1999: 427). İstenilen düzeyde
olumlu sonuçların elde edilebilmesi ise, uzun vadeli düşünülmesini (Okay 1998: 28)
gerekli kılmaktadır.

Kriz Yönetimi;

2
 Halkla ilişkilerin uzmanlık alanlarından olan kriz yönetimi ( Okay 2002: 475)
kriz ve yönetim sözcüklerinin birleşmesinden oluşmaktadır. Etimolojik olarak “Kriz”
sözcüğü, eski Yunanca’da “yargılamak, ayırmak, karar vermek” anlamına gelen
“krinein” sözcüğünden gelmektedir (Baltaş 2002: 6).

Önceden sezilemeyen ve anlaşılmasında güçlük çekilen; işletmenin öncelikli

hedeflerini ve hayatta kalmasını ciddi bir şekilde tehdit eden (Barton 1993: 2);
çözülmesi için acil tedbirler gerektiren (Biber 2003: 61); işletmenin saptama ve
önleme sistemlerini yetersiz hale getiren; kuruluşun personeli üzerinde baskı ve stres
yaratan durumlar kriz (Haşit 2000: 9) olarak tanımlanmaktadır.

Kriz Yönetimi Enstitüsü’ne göre ise kriz, işinizdeki ciddi bir aksamanın geniş
kapsamlı olarak medyada yer alması neticesinde, konunun kamuoyunun dikkatini
çekmesiyle şirketinizin normal iş akışı üzerinde politik, finansal ve hükümet
etkilerinin yaratılabilmesi şeklinde tarif edilmektedir (Sherwin ve Avila 2002: 532).

Winner’e (1990: 87) göre;

—Kuruluş açısından itibar kaybı,

—Problem çözümündeki zamanın kıtlığı,

—Beklenilmeyen bir zamanda sorunun ortaya çıkması gibi üç önemli

faktörün aynı anda cereyan etmesi, krizin varlığını tanımlayan en önemli göstergeler
olmaktadır.

Krizleri meydana getiren sebepler, yönetimde görev alan üst yöneticilerin

istisnai olarak “ahlaki anarşi” davranışları gösterip kuruluşlarını yenilemek amacıyla
kasten kriz yaratmaları (Hurst 2000: XVII) hariç, işletme içi faktörler ile çevre
faktörleri olmak üzere iki ana kategoride toplanırken (Tüz 1996: 4–8); genel olarak
ürün hataları, üretim makinelerinde bozulma, endüstriyel kazalar, sabotaj, ürün
taklitçiliği, kuruluşun el değiştirmesi, yalan, iftira, terörizm, boykotlar, hatalı
iletişim, iç ve dış ekonomik dalgalanmalar, yasal düzenlemeler, yangın, kamuoyunun
algılamasında meydana gelen değişiklikler (Özdemir 1994: 23–25) olarak
sıralanabilmektedir. Krizler, her ne kadar olumsuz ve genellikle istenmeyen bir
durum olsalar da bazı yönetimler için fırsat da olabilmektedir. Özellikle, yönetimin
duruma aktif müdahale edebildiği (Baran 2006: 32) ve kısa sürede büyük

3
değişimlerin gerçekleştirildiği “sinerjik yönetim” anlayışının hakim olduğu
kuruluşlar bunu kullanabilmektedir (Kavrakoğlu 1994: 3).

Kriz yönetiminin ikinci tamamlayıcı kelimesi “yönetim” dir. Buna göre;

Yönetim; bir örgütte amaçlara ulaşmak için işbirliğinin yapılması ve

çalışmaların amaç doğrultusunda düzenlenmesi (Gürgen 1997: 32); bir başka deyişle,
belirlenen amaca varmak için gerekli olan koşulların bir bütünlük ve uyum içinde
temin edilerek kurumsallaşmanın sağlanabilmesi (Koç 2003: 29) olarak
tanımlanmaktadır. Bunlara, olağan üstü şartlarda uygulanacak olan kriz yönetim
planının ve açıklık-dürüstlük ilkesinin benimsendiği (Caponigro 2002: 523–524),
kuruluşun krizden mümkün olduğunca en az zararla çıkmasına yardımcı olacak
(Okay ve Okay 2003:183), örgüt itibarını koruyacak (Green 1996: 101) etkin kriz
iletişim metodunun geliştirilmesi de dâhil edilmektedir (Okay ve Okay 2002: 171–
172) (Bıçakçı 1998: 140).

Kriz ve Yönetim kavramları hakkındaki açıklayıcı bilgilerin ışığında kriz

yönetiminin tanımlaması yapılacak olursa;

Kriz yönetimi; işletmelerin istemedikleri halde karşılaşabilecekleri bir kriz

durumunda (Herro ve Pratt 1995: 26), kriz sinyallerinin yakalanarak
değerlendirilmesi ve işletmenin kriz durumunu en az kayıpla atlatabilmesi için
gerekli önlemlerin alınması ve uygulanması faaliyetlerinden oluşan bir süreci ifade
etmektedir (Pearson ve Clair 1998: 61).

Bir başka tanıma göre ise; kuruluş açısından beklenmedik bir anda ortaya
çıkan ve istenmeyen sonuçların doğmasının kaçınılmaz olduğu muhtemel bir kriz
durumunda, kuruluşun imajının zedelenmemesi, hedef kitleleriyle iletişiminin yara
almaması hatta, ilgili kitlelerin desteğini almak (Sabuncuoğlu 1993: 43) için yapılan
bilinçli ve programlı halkla ilişkiler çalışmalarına verilen genel bir ad (Paksoy 1999:
47) olmaktadır. Planlı ve programlı olarak uygulamaya konulan kriz dönemlerindeki
halkla ilişkiler uygulamalarının, hazırlanmasında dikkate alınması gereken bazı
faktörlerin varlığı da bilinmektedir ki bunlar (Peltekoğlu 1993: 136);

Oluşabilecek kriz tiplerinin belirlenmesi, Önleme tedbirlerinin alınması,

Potansiyel krizin atlatılabilmesi için gerekli strateji ve taktiklerin belirlenmesi,

4
Krizden etkilenecek kitlenin belirlenmesi, Kriz anında kullanılacak iletişim
kanallarının belirlenmesi ve Kriz planında yer alan her şeyin kontrol edilmesidir.

Kuruluş İçi İletişim;

Amaçlar, belirlenen süre içinde gerçekleştirilmesi arzu edilen veya ulaşılmak

istenen sonuçlardır. Amaçlar somut veya soyut olabildiği gibi, maddi veya manevi,
beşeri ve sosyal niteliklerde de olabilmektedir. Bu yönüyle ele alındığı zaman
amaçlar; davranışları veya tepkileri yönlendiren beşeri veya sosyal olarak
belirlenmiş, maddi veya manevi değerler (Üzün 2000: 46–47) olarak
tanımlanmaktadır. Halkla ilişkilerin yapılmasında da çeşitli amaçlar vardır. Bunlar
dış hedef kitleye yönelik olabildiği gibi iç hedef kitleye yönelikte olabilmektedir. İç
hedef kitleye yönelik yapılanı da, kuruluş içi iletişimi zorunlu kılmaktadır.

Kuruluş içi iletişim, iç hedef kitleyi oluşturan kuruluş çalışanlarıyla, kuruluş

arasında karşılıklı güven ve iyi niyetin tesis edilip sürdürülmesi, bunun neticesinde
de verimliliğin artırılmasını amaçlayan (Gürgen 1994: 42) bir uygulamadır. Bu
uygulama neticesinde kuruluş yönetimiyle çalışanları arasında doğrudan iletişim
kurularak, çalışanların doyurucu maddi kazanç ve iyi çalışma şartları yanındaki diğer
beklentilerine de (Kazancı 1997: 243) (Tortop 1993: 56) cevap verilmeye
çalışılmaktadır. Doğruluk temeline dayanarak yapılan sürekli bir iletişim şekli olması
nedeniyle kuruluş çalışanlarında oluşabilecek hoşnutsuzlukların, güvensizliklerin,
yanlış bilgilenmelerin ve dedikoduların (Kadıbeşegil 1999: 39) (Baltacıoğlu 1980:
122) engellenerek, çeşitli mal ve hizmetlerin üretimindeki kaynakların -emek,
sermaye, arazi, malzeme, enerji, bilgi- etkin kullanımıyla (Prokopenko 2001: 3) elde
edilen verimliliğin artırılmasını da etkileyen önemli bir unsurdur (Jefkins 1992: 155–
159). Aynı zamanda, kuruluş içi halkla ilişkilerde uygulanan aşağı doğru etkili
iletişim, çalışanları cesaretlendirerek daha özgürce görüş bildirmelerine yardımcı
olurken (Kazancı 1993: 142); yönetime katılma oranını yükselterek tartışmayı teşvik
edip, tavır ve yaklaşımlarda da değişikliğe ön ayak olabilmektedir (Barry 2003: 25).

En tepe yöneticiden en alt kademe çalışana kadar herkesle iletişim kurup

onları bilgilendirme (Barry 2003: 25) esasına göre işleyen kuruluş içi iletişim;
çalışanların, kuruluşun faaliyetlerinden ve genel tutumundan haberdar edilmesi
ilkesiyle hareket etmesi neticesinde, dış hedef kitlelere yönelik olumlu mesajların

5
olumlu temsilcilerle ulaştırılmasını da sağlamaktadır (Ramazoğlu 1986: 46).
Bunlardan başka halkla ilişkiler mesajlarının iletilmesinde sergi, fuar gibi
organizasyonlar (Aydede 2001: 155) ve çeşitli halkla ilişkiler materyalleri
kullanılmaktadır. Ancak, özellikle dış hedef kitlelerle kurulacak iletişimde
kullanılacak araçların seçiminde hedef kitlenin büyüklüğü, kültür, gelir, yaş düzeyi,
yaşanılan bölge, cinsiyet (Asna 1993: 116) gibi özellikler yanında; kuruluşun faaliyet
alanı, kuruluşun yönetim anlayışı ve teşkilatlanma yapısı gibi etkenler dikkate
alınmayı zorunlu kılmaktadır.

Kurum İmajı;

Fransızca kökenli bir sözcük olan image sözcüğünden Türkçe’ye geçmiş olan
imaj (Tikveş 2003: 35), imge ile eş anlamlılık göstermekte ve halkla ilişkilerde,
görüntü yaratmanın da yerine kullanılmaktadır (Ertekin 1986: 288).

Kurum imajı denildiği zaman kurumun sahip olduğu zihinsel

konumlandırmadan bahsedilmektedir ve kurumun ilgili kitlelerinin, kurum
hakkındaki duygusal ve akılcı düşünce ile algılamalarının tümü (Onal 2000: 47); ya
da bir başka deyişle kurumun işleyişi ve faaliyetleri neticesinde soyut olarak
oluşturduğu kendine özgü kimliği (Ak 1996: 193) ifade edilmek istenmektedir.
Kuruluşlar açısından son derece önemli bir durum olan imaj, imgeleme yoluyla
zihinde canlandırılan nesne-kavram-durum ve sembollerle (Küçükkurt 1988: 167),
yavaş yavaş ufak ayrıntılardan oluşan (Mardin 1986: 302) güven esasına dayalı
(Özüpek 2005: 123) düşünsel resimler (Sabuncuoğlu 1993: 42) olarak
tanımlanmaktadır. Hedef kitlenin zihninde oluşturulan resmin kurum adına yapılması
kurum imajını, ürün adına yapılması ürün imajını ortaya çıkartmaktadır. Ancak
kurum ve ürün imajının oluşumlarının farklı verilerden gerçekleştiği görülmektedir.
Örneğin kurum imajı; kurumsal görünüm, kurumsal iletişim ve kurumsal davranışın
toplamından oluşmaktadır (Bakan 2005: 39). Ürün imajı ise, ürün donanımı, satış
aktiviteleri ve reklâmlardan oluşmaktadır (Peltekoğlu 1997: 125–126).

Kurumun sahip olduğu veya olmadığı bazı özellikler kurum imajını

etkileyebilmektedir (Özüpek 2005: 145).

Küçükkurt’a (1988: 168) göre de imajı etkileyen çeşitli faktörler vardır.

Bunlar; mal ve hizmetin görünüşü, paketlenişi, firma veya ürünün ismi, sembolü-

6
markası, fiziki görünüşü-binası, müşterilerle ilişkilerdeki sıcaklığı, yakınlık, firma
veya ürünün prospektüsü, tanıtıcı broşür ve firma mesajını veren çeşitli işaretler
(çeşitli renk ve amblem gibi) olmaktadır. İnsan beyninde onları harekete geçiren ve
kabule zorlayan psikolojik güdüler (sevgi, güvence, mutluluk gibi) (Odabaşı ve Barış
2003: 113) aracılığıyla da kurumsal imajın kabulü gerçekleştirilmektedir.

Bakan’a (2005: 16–35) göre on beş çeşit imaj vardır. Bunlar;

Ayna imajı, Şimdiki imaj, Şemsiye imajı, Kuruluşun kendi algıladığı imajı,
Yabancı imajı, Transfer imajı, Mevcut imaj, İstenen imaj, Pozitif imaj, Negatif imaj,
Marka imajı, Ürün imajı, Kişisel imaj, Mağaza imajı, Kurumsal imajdır. Ural’da
bunlara ek olarak; müşteri tatmini ve sadakati yoluyla ve kurumun sosyal sorumluluk
sahibi bir kurum olduğunun hedef kitleler tarafından algılanmasıyla oluşturulan bir
imaj olan “soyut imaj” ilavesini yapmaktadır (2000: 412).

Kurum Kimliği;

Bir kurumun kendi iç ve dış çevresini oluşturan gruplara kendini anlatan

toplam iletişimi olarak tanımlanmaktadır. Bir başka deyişle kim olduğunun ne
yaptığının ve nasıl yaptığının görsel ve davranışsal boyutu olmaktadır (Büyükbaykal
2002: 794). Aydemir ve Ayla Okay’a (2002: 607) göre kurum kimliği; bir kurumun,
rakiplerinden ve benzerlerinden ayrılabilmesi için, felsefe, tasarım, iletişim ve
davranışında oluşturduğu bir bütünlüktür.

Kurumsal kimliği oluşturan çeşitli girdilerin varlığı bilinmekle birlikte bunlar:

bir kuruluşun ürün, hizmet veya markasının ismi, logosu, antetli kağıdı, taşıt
araçlarının dış dizaynı, “Show-rom”lar, yol tabelaları kuruluş binasının fiziki
görünümü, iç dekorasyonu gibi somut ve fiziki görüntülerle, buralarda yaratılan
“ambiyans”larla (Ak 2000: 453), resepsiyondaki sekreterin kıyafetinden, satış
elemanlarının davranışlarına, firmanın yönetim biçiminden, işletmesine, çalıştırdığı
yöneticilerin kalitesi gibi yönetim anlayışlarından, üretimine, hizmet ve servis
anlayışına, reklam ve halkla ilişkiler çalışmalarında kullandıkları her türlü görüntü,
stil ve mesajlara kadar uzanan geniş bir yelpazeden oluşmaktadır (Ak 1998: 18).
Bunlardan başka pay sahipleri, müşteriler ve bayiler gibi kurumun ilişkide olduğu
tüm kitlelerin toplam görüşleri kurum kimliğini oluşturmaktadır (Onal 2000: 46).
Kurum kimliğini oluşturan bu etkenler, kurumsal kimlik unsurları (kurum felsefesi,

7
kurumsal davranış, kurumsal dizayn, kurumsal iletişim) (Okay ve Okay 2002: 610)
olarak da isimlendirilmektedir.

Kurum kimliği stratejik ve geleceğe yönelik bir araç olmakla beraber

kurumun bütüncül yapılandırılmasında/yönetilmesinde temel bir kavram olarak
değerlendirilmektedir. Buna göre marka ya da kurum kimliği, kurum için anlamı,
yönelimi ve amacı belirleyen yardımcı bir çerçeve olmakla birlikte; kurumun tüm
yönlerini kuşatmakta; kuruma ilişkin parçalardan çok bütünü önemsemekte,
rekabetçi ortamda kurumun gelişimini sürdürmesi ve karlı bir büyüme sağlamasında
etkili olmakta (Uztuğ 2002: 43), kurum üyelerinin moral desteğini sağlayıp rekabetçi
bir kişilik oluşmasına hizmet emekte ve böylece de fayda yaratmaktadır (Onal 2000:
46). Bunlardan başka;

Kurumsal kimlikte sağlanacak kurum prestiji ve iyi tanıtım sayesinde kuruluş

daha kolaylıkla yeni hissedarlar bulabilmekte, daha kaliteli personel
çalıştırabilmekte, uygun koşullarda kredi sağlayabilmekte, hatta kurum kendini daha
kolay pazarlayabilmektedir. Kurum kimliği, kurumun, hizmet verdiği değişik
alanlarda net bir biçimde tek bir organizasyon parçası olarak görünmesini sağlarken;
sektör içinde de farklılık yaratıp, ayırt edilmeyi temin edebilmektedir (Büyükbaykal
2002: 794–795). Kurumun ürettiği mal ya da hizmetin kalitesini artırabilmekte;
hedeflenen tüketici kitlesi üzerinde olumlu ve saygın bir etki bırakarak, tüketicinin
güven duymasını sağlayabilmektedir (Ak 1996: 196).

Lobicilik;

Kuruluşların siyasal iktidarlara yönelik kullandığı halkla ilişkiler

uygulamalarından biriside lobiciliktir (Bıçakçı 1998: 143). Bununla yasama ve
yürütmeyi etkileyerek siyasi bir konuda değişim sağlamak ya da olası bir değişimi
engellemek (Tosun 2003: 353) amacı güdülmektedir. Bu amaç için değişik iş
kollarında faaliyet gösteren birbirinden farklı kuruluşların kendi hedefleri ve
beklentileri doğrultusunda lobicilik faaliyetinde bulundukları bilinmektedir (Faupin
2005: 92). Söz konusu bu durum ise, çeşitli lobicilik tanımlamalarının yapılmasına
neden olmaktadır. Örneğin; üretim sektöründe faaliyette bulunan bir kuruluş lobicilik
faaliyetlerini kendine göre tanımlarken, hizmet sektöründeki bir kuruluş daha farklı

8
bir tanımlamaya gidebilmektedir. Ancak yapılan tüm tanımlamalarda “karar
vericileri etkileme” gibi bir ortak noktanın varlığı da görülmektedir.

Lobicilik, Hikmet Seçim’e (1994: 18) göre; kamu yönetiminde yasa yapıcı ya
da karar verici konumunda olan kişileri bilgilendirme ve etkileme çabaları iken;
Sezgin’e (2002: 752) göre ise; lobicilik, ikna, inandırma ve tanıtma teknikleri
kullanılarak, karar verme mekanizmaları (yasama, yürütme, yargı, yerel meclisler ve
yönetim kurulları gibi) üzerinde baskı oluşturma ve çıkacak kararları bir grubun veya
bir ülkenin lehine ya da aleyhine değiştirebilme becerisi olarak tanımlanmaktadır.

Kısaca bilgiler verilen halkla ilişkiler uygulamalarının hemen hepsinin

birbirine benzer amaçlar için yapıldığı, içlerinden farklı olanının ise lobicilik olduğu
görülmektedir. Lobicilik genel olarak, kişilerin ve özel çıkar gruplarının siyasal karar
alma süreçlerini etkilemek amacıyla başvurdukları girişimler olarak (Peltekoğlu
2004: 381) karşımıza çıkmaktadır.

Halkla ilişkiler uygulaması olarak yapılan lobicilik, karar alma merciindeki

elitlerle iletişim kurulup, istenilen doğrultudaki kararların aldırılmasını amaçlamakla
birlikte, bunun yanında kuruluşa yönelik olumlu imajın oluşturulmasını, davayı ve
kuruluşu kamuoyuna anlatarak halk desteğini kazanmayı da amaçlamaktadır.

Dünyada sayıları 200’ü bulan çok uluslu şirketlerin küresel iktidarı ele
geçirmeleri neticesinde artık günümüzde kamu sektöründen ziyade özel sektörün ilgi
alanına giren halkla ilişkiler (Bıçakçı 1999: 279), gün geçtikçe lobiciliği daha sık
kullanır duruma gelmiştir. Lobiciliğin halkla ilişkilerde önemli duruma gelmesindeki
temel amaçlar; hedef kitlesinde işletmeye yönelik oluşabilecek olumsuz tutumların
önüne geçmek, kuruluşun kamuoyundaki itibarını güçlendirmek, bilinirliğini
artırmak, tekrar konumlandırmak, faaliyet sahalarını etkileyebilecek hukuki
kararların duruma göre alınması ya da alınmaması yönünde etkide bulunmak veya
önceden alınmış olanlarda da gerekli düzenlemelerin yapılmasını sağlamaktır.

Bizimde çalışmamızın amacı, halkla ilişkiler uygulaması olarak lobiciliğin

kuruluşun hedeflerini gerçekleştirmede sağlamış olduğu bu faydaların Türkiye
ölçeğinde geçerli olup olmadığını ortaya koymaktır. Bu amaçla Ankara Ticaret Odası
ve onun Kredi Kartları Kampanyası örnek kuruluş ve örnek olay olarak
incelenmiştir.

9
 Çalışmamız Ankara Ticaret Odası ve onun Kredi kartları kampanyası ile
sınırlandırılmıştır. Bu kuruluşun ve bu kampanyanın örnek olarak seçilmesindeki
temel nedenler; Ankara Ticaret Odası’nın bilgi verme hususunda yeterince açık
olması, Türkiye’de lobicilik yaptığını kabul eden ender kuruluşlardan birisi olması,
ulusal ve uluslararası düzeyde özellikle de Uluslararası Halkla İlişkiler Derneği’nden
(IPRA’dan) lobicilik dalında ödüller ve büyük ödülü almış olmasıdır.

Halkla ilişkiler uygulaması olarak lobicilik konusu ülkemizde daha önce

çalışılmadığı için, Türkiye’de ilk olması nedeniyle çalışmamızı önemli kılmaktadır.
Ülkemizde bu alanda yapılan yakın çalışmalar literatür taramasından öteye gitmemiş,
araştırma bulgularına yer vermemiştir. Bizim çalışmamızla bunların ilk defa
yapılıyor olması, çalışmanın orjinalliğini ortaya koymaktadır.

Söz konusu çalışma ikisi teorik biri saha araştırması bulgularının

değerlendirildiği başlıca üç bölümden oluşmaktadır.

Birinci bölümde; çalışmaya teorik temel oluşturması açısından lobiciliğin

tanımları verilmiş; farklı tanımlarından hareketle de tek bir tanıma varılmaya
çalışılmıştır. Bundan başka lobiciliğin tarihi gelişimi, alakalı olduğu yakın
kavramlar, siyasal sistemlerle ilişkisi, lobicilikte hedef kitlenin önemi, lobiciliğin
gerekli kılan nedenler, lobicilikte kullanılan araçlar, lobilerin başarısını etkiyeleyen
faktörler ve lobi işiyle uğraşan lobiciler hakkında bilgiler yer almaktadır.

İkinci bölümde; “Lobi faaliyetlerinde uygulama” başlığı kullanılmıştır. Bu

başlık altında, lobicilikte kullanılan lobicilik çeşitleri (doğrudan, dolaylı, kolektif vd.)
hakkında detaylı bilgiler verilirken; lobicilik yöntemleri hakkında da, hangi yöntemin
nasıl yapılması gerektiği ve neden yapılması gerektiği konusunda detaylı bilgiler
sunulmaktadır.

Üçüncü bölümde; öncelikle Ankara Ticaret Odası (ATO) ve lobicilik

faaliyetlerinden olan kredi kartları kapmayası hakkında bilgiler verilirken; akabinde,
çalışmanın metodolojisi ve araştırmaya ilişkin bulgular verilmektedir. Araştırma
sonucunda deneklerin sorulara verdiği cevapların frekans dağılımları ve Ki-Kare
analizi bulguları da yine bu bölümün önemli bir kısmını oluşturmaktadır.

10
 I. BÖLÜM

LOBİCİLİK

I. LOBİCİLİK KAVRAMI VE TANIMI

Karar verme (hükümet), hükümeti etkileme (parlamento) ve parlamento

üyelerini etkileme güçlerini arkasına alan lobicilik (Faupin 2005: 92), tarihi kökenleri
itibariyle yöneten ve yönetilenin var olduğu ilk çağlardan başlamaktadır. Günümüzde
yapılan şekliyle çıkış yeri Amerika Birleşik Devletleri, ilk çıkış tarihi ise, ABD’de
Cumhuriyetin benimsendiği erken dönemler (Dincer 1998: 51–52) olarak kabul
edilmektedir.

Planlı, programlı ve bilinçli olarak modern uygulamaların ilk yapıldığı yer

olan Amerika, günümüzde de dünya lobiciliğinin başkenti durumundadır ve sadece
Washington’da, 1999 kayıtlarına göre 20 binden fazla lobicinin faaliyette bulunduğu
bilinmektedir (Powell ve Cowart 2003: 238). Amerika Birleşik Devletlerinden başka
dünya siyasetinde etkili olan bir diğer güç durumundaki Avrupa Birliği de günümüz
lobiciliğinin yapıldığı önemli yerlerden birisidir. Öyle ki Birlik üyesi ülkelerin
toplanma merkezi haline gelen Brüksel’de 20. Yüzyılın sonlarına doğru 10 bini aşkın
lobicinin bulunduğu ve bunlarında, üye ülkelerin kurumlarını ve yöneticilerini
etkilemeye çalıştıkları bilinmektedir (Çamdereli 2000: 292).

Amerika ve Avrupa gibi dünya siyasetinde etkin olan iki süper gücün karar
organlarında böylesine önemsenen ve etkin olabilen Lobicilik, tek başına, salt bir
faaliyet olmayıp üç öğeden oluşmaktadır. Kazancı’ya (2002: 282) göre de bu öğeler
lobi, lobiciler ve lobi çalışmalarıdır.

Bunlardan bilinmesi gereken ilk sözcük “lobi”dir. İngilizce “lobby”

kelimesinden gelen “Lobi”, “koridor” anlamına gelmektedir (Unat 1964: 15).
Meydan Larouse Büyük Lugat ve Ansiklopedi de lobi tanımlaması (1992: 399); “çok
zaman bazı yolsuz çıkarlar sağlamak amacıyla bir araya gelerek, parlamento
koridorlarında, nüfuzlu çevrelerde, basında vb. de çıkarcı bir siyaseti geçerli kılmağa
çalışan kimselerin meydana getirdiği topluluk” olarak ifade edilmektedir. Bunun
yanında Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi’nde ise (1986: 7517), “belirli bir

11
çıkar grubunun isteklerini, siyasal organlara kabul ettirmek, onları kendi
doğrultusunda etkilemek amacıyla kurulmuş topluluk” olarak tanımlanmaktadır. Bu
toplulukların iletişim alanında (medya ve uzman dergilerle olan bağlantı), hukuk
alanında (yasal sınırları bilmek), teknik ve bilimsel alanda ve finansal alanda iyi
organize olmaları (Faupin 2005: 92) ise başarı oranlarını artırmaktadır.

Kavramın ikinci öğesi “lobici”dir. İngilizce “lobbyist” kelimesinden

gelmektedir ve bir lobinin liderliğini (yöneticiliğini) yapan kişiyi ifade etmektedir.
Kaynaklarda, Lobicinin kesin tek bir tanımı yapılmamakla birlikte genel olarak, lobi
işiyle uğraşan, ücret karşılığı çalışan ve yasama kademesindeki görevlilere etki
etmeye çalışan kişiler olarak tarif edilmektedir. İngiliz meclisinin 1995 yılında
çıkarttığı bir rapora göre de “kanun koyucuları, devlet yetkililerini etkilemek üzere
anlaşılan ve en az altı aylık bir süre zarfında zamanının en az yüzde 20’sini
müşterilerini temsil etmek için kullanan kişi” (Theaker 2006: 167) lobici olarak
tanımlanmaktadır. Robert Weissberg’e (1988: 646) göre de; lobi faaliyetlerini
yürüten, siyasi amaçla çalışan ya da baskı grupları yararına siyasi mekanizmanın
çeşitli kademelerindeki çalışanlarla ilgilenmesi için kiralanan profesyoneller
lobicilerdir. Bunlar hem kaynak hem araç durumundadırlar. Kaynak durumundadırlar
çünkü konu hakkında bilgi sahibidirler ve hedef kitlenin bilgilenmesi için sürekli
bilgi üretirler. Araç durumundadırlar çünkü hedef kitle ile yüzyüze temaslarında
lobide üretilen bilgi ve stratejileri aktarma, onlardan edindiği fikir ve izlenimleri de
lobiye ulaştırma görevini yaparlar. Sahip oldukları bu özellikleri nedeniyle iletişim
sürecinde de önemli bir öğe olan “kaynağın özelliğini yansıtma” özelliğine
sahiptirler. Bu özellikleri nedeniylede hedeflerine nazaran daha bilgili, daha bilinçli
olmaları; olayları çabuk kavrayabilen, isabetle teşhis edebilen, düşüncelerini
duygularını hızlı fakat açık, akıcı ve etkili bir şekilde ifade edebilen kimseler olması
gerekir. Ayrıca neyin önemli, neyin önemsiz, neyin gerekli neyin gereksiz, neyin öz,
neyin detay, neyin doğru neyin yanlış olduğu hakkında karar verebilmelidirler
(Küçükkurt ve Can 1988: 26).

Kavramın son öğesi ise “lobicilik” dir. İngilizce “Lobbying” olarak belirtilen
bu kavram Türkçe’de lobicilik, kulisçilik ya da kanun simsarlığı olarak
adlandırılmaktadır. Çıkar/baskı grupları tarafından belli konularda etkili olmak üzere
yönetenler nezdinde, özellikle de yasama ve yürütme üzerinde, kendi amaçlarını

12
gerçekleştirmek üzere yürütülen faaliyetler (Aziz 2003: 26) olarak tanımlanan
lobicilik, daha uzun ya da daha kısa tanımlamalara sahiptir. Bunların bazıları
şöyledir:

“Hukuki kararları ve düzenleyici maddeleri etkilemek için doğrudan devlet

nezdinde yapılan etki denemeleridir” (Theaker 2006: 167).

“Kamu yönetiminde yasa yapıcı ya da karar verici konumunda olan kişileri

bilgilendirme ve etkileme çabalarıdır” (Sabuncuoğlu 2001: 28).

“Üyelerin, Parlamento kulislerinde çeşitli yöntemler kullanılarak değişik

baskı gruplarının düşünce ve çıkarları yönünde tutum almaları ve oy kullanmalarının
sağlanmasıdır” (Özsoy 1999: 187).

“Bir kanun yapıcıyla (parlamenterle) olan ilişkileri, düzenli olarak

etkilemedir” (Grunig ve Hunt 1984: 215).

“Baskı gruplarının, bir siyasal sistemde kendileriyle ilgili kararların

alınmasını veya kendi menfaatlerine uygun olmayan kararların alınmamasını
sağlamak amacıyla giriştikleri yüz yüze ilişkilerdir ” (Dursun 2002: 290).

“Bazı baskı gruplarının, siyasal sistemde kendilerini ilgilendirecek kararları

alabilecek kişi ve mercilerle yüz yüze ilişkiler kurarak, onları amaçlarına inandırma
ve kendilerine yardımcı olanları maddeten ya da manen ödüllendirme gayretidir”
(Turan 1977: 138).

“Özgül siyasal kararların alınması veya istenilen hükümet görevlilerinin

atanmasını sağlamak için gösterilen etkileme çabalarıdır” (Çam 2000: 472).

Yukarıda yapılan çeşitli lobicilik tanımlamalarından da hareketle şöyle bir

tanımlama yapmak mümkündür:

Lobicilik, halkın, baskı gruplarının, şirketlerin ya da ulusal lobilerin,

ülkelerinde veya yabancı ülkelerdeki yasama, yürütme hatta yargı organlarına
yönelik, kendi çıkarları doğrultusunda ki yasaların desteklenip-desteklenmemesi,
hükümet görevlilerinin atanıp-atanmaması konusunda, çeşitli iletişim teknikleri de
kullanılarak maddi/manevi iknanın sağlandığı, süreklilik gerektiren organize
eylemler dizisidir.

13
 II. LOBİCİLİĞİN TARİHİ GELİŞİMİ VE YASAL DÜZENLEMELER

Lobicilik tarihi insanlık tarihi kadar eski olmasa da insanların toplum olarak
yaşamaya başladığı ve yöneten yönetilen ilişkisinin var olduğu ilk çağlara kadar
giden bir tarihi geçmişe sahiptir (Mack 1989: 1). Bu nedenle de dünyanın en eski
ikinci mesleğinin lobicilik olduğu iddia edilmektedir (Howe ve Trott 1978: 20).
Lobicilik, ilk çağlardan beri toplumun sosyal, dini-ahlaki ve ekonomik yaşantısıyla
doğru orantılı olarak yapılan, toplumların geçirmiş olduğu aşamalara paralellik
göstererek zamanın ihtiyaçları doğrultusunda zamanın argümanlarıyla yapıla gelen,
organize ve bilinçli etkileme yöntemlerine sahip uygulama şekli olmaktadır.

ABD ve AB ülkeleri gibi temsili demokrasiye sahip ülkelerdeki yönetim

şekillerinin oluşmasında etkili olan unsurlardan birisinin rekabet olduğu
bilinmektedir. Rekabet ise, kendi mal ve hizmet sistemi için en iyi ortamın geçerli
kılınmasını gerektirirken, insan topluluklarının daha örgütlü topluluklara dönüşmesi
ile de kendi gücünü artırmaktadır (Göğüş 2004). Rekabetin yaşandığı toplumlarda
meydana gelen örgütlenmeler nedeniyle çıkar ve baskı gruplarının oluşumu da
hızlanmaktadır ve bunlar aracılığıyla yönetimler üzerinde son derece önemli etkiler
ve yaptırım güçleri kazanılmaktadır. Bunun neticesinde, değişik yöntemlerle
yürütülen etkileme çalışmalarını içeren kapsamlı bir faaliyet alanı olarak lobicilik
ortaya çıkmaktadır (Hanlı 2006: 1).

Lobiciliğin ruhunda var olan “yöneteni etkileme” çabaları ilk dönemlerde

daha çok güvenlik, giyinme ve gıda ihtiyaçlarının karşılanması isteklerini
içermekteydi ve o durum tarım toplumu düzeyine kadarda böyle devam ede
gelmiştir.

Daha sonra yerleşik hayata geçen toplumlar, tarımla ve tarımsal üretimle daha
fazla uğraşarak tarım toplumu düzeyine ulaşmışlar ve kendilerinden önceki dönemi
oluşturan toplum yapısındaki ihtiyaçları da değiştirmişlerdir. Bu dönem, toplumsal
istekleri biraz daha çeşitlendirerek; toprağın çoğaltılması, mülkiyetinin korunması ve
günün koşullarına göre ihtiyaçların karşılanması zorunluluğunu da beraberinde
getirmiştir.

14
 Tarım toplumunun akabinde ortaya çıkan sanayi toplumunda, buharın
sanayide kullanılması, üretimde makineleşmeyi getirirken bunun sonucu olarak da
üretim miktarını artırmıştır. Öyle ki, bu dönemde mamul üretmek sorun olmaktan
çıkıp üretilen mamulün pazarlanması sorun haline gelmiştir. Yine bu dönemde
önemli bir işçi sınıfı ortaya çıkmış ve bunlar örgütlenerek sendikaları
oluşturmuşlardır (Şimşek 2000: 486). O örgütlenmeler ise günümüz baskı gruplarının
temelini oluşturmuştur (Göksu ve Bilgiç 2003: 52).

Sanayi toplumuna geçildikten sonra yapılan lobicilik çalışmaları da zamanın

şartlarına uygunluk göstererek güvenlik ve gıda temini gibi zorunlu insan
ihtiyaçlarının karşılanmasından başka; kişi ve toplum sağlığının korunması, çalışma
şartlarının düzenlenmesi ve çalışanların sosyal hakları ile ücret sistemlerinin
düzeltilmesi, üretimin artırılması ya da azaltılması, üretilen malların satılabileceği
pazarların bulunması ve var olan pazarların muhafaza edilmesi gibi ana konuları
kapsamaktadır.

Sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiş ve nihayetinde ortaya çıkan

globalizasyon (Sezgin 2002: 768), üretimin yanında bilginin, iletişim
teknolojilerinin, dijital devrimin bir enstrüman olarak kabul edildiği toplumları
oluştururken lobicilik konuları ve lobicilik uygulama şekillerini de değiştirmiş
(Gener 2004); güvenlik, eğitim, sağlık, bağımsızlık, demokrasi, sosyal ve kültürel
haklar, bilgi transferi, uluslararası sermayenin dolaşımı, üretim-tüketim, çevre sağlığı
ve uluslararası siyaset gibi konularda modern lobicilik çalışmalarının ağırlık
kazanmasına neden olmuştur.

Günümüz modern lobiciliğinin tarifinin yapılmaya başlandığı ilk zamanlar

olan 1800’lü yılların son çeyreğinde; “yasama meclisleri koridorlarında meclis
üyeleriyle temas kurarak, çıkması istenen bir kanunu (ya da kararı) çıkarmak veya
çıkmaması istenen bir kanunun (ya da kararın) çıkmasını önlemek için girişilen
faaliyet” (Kapani 2001: 205) olarak tanımlanan lobicilik, o dönemlerde bireysel
istekleri içeren bir yapı sergilemekteydi (Roche ve Levy 1964: 187). O günlerden bu
günlere doğru gelindikçe lobiciliğe olan bakış açısı da değişikliğe uğramış (Kantarcı
2004: 167); uygulama şekliyle, hedef kitlesiyle ve argümanlarıyla kendisini çağa
uydurmuştur. Bireysellikten kurtulan lobicilik, bugün daha geniş bir anlam kazanarak

15
hemen her alanda, her yerde ve her şartta toplumun gruplaşmış önemli bir kesiminin
çabalarının ürünü olarak ortaya çıkmaktadır (Roche ve Levy 1964: 187).

Modern lobiciliğin ilk tarihi uygulamaları ve en fazla gelişme gösterdiği yer

ABD olmakla birlikte (Mardin 1987: 47); 1950’lerden itibaren dünya üzerinde
ekonomik bir güç haline gelen Avrupa Birliği (AB)’de, lobicilik adına önemli
uygulamalara sahne olan önemli merkezlerden birisi olmuştur.

A. ABD’DE MODERN LOBİCİLİK TARİHİ VE YASAL

DÜZENLEMELER

Lobicilik ABD’de devletin kuruluşundan beri sürüp gelen, o zaman için,

toplumdaki çatışan çıkarları dengelemek üzere düşünülüp, geliştirilmiş bir yöntemdir
(Kaymaz 2005: 108). Ancak, o dönemler yapılan faaliyetler başka isimlerle anılırken,
Lobicilik kelimesi Amerika’da ilk defa “lobi ajanları” olarak 1829 yılında
kullanılmaya başlanmıştır (Birnbaum 1994: 57). Rahat ve özgür lobicilik için
elverişli bir ortam oluşturan Amerika, lobi faaliyetlerini vatandaşın ya da ilgili
grupların doğal hakkı kabul ederek (Unat 1987: 48), yasal olarak kurulan lobi
şirketlerinin bu alanda çalışmasına imkân sunmaktadır (Aziz 2003: 26). Amerika’da
uygulanmakta olan iki partili sistem de lobicilik için uygun zemin oluşturmaktadır
(Kantarcı 2004: 166). Bu sistemde, çıkar sahiplerinin yasama ve yürütmeye seslerini
duyurup istedikleri kararları aldırması ancak lobiler aracılığı ile mümkün
olabilmektedir. Kararları etkilemede yoğun olarak çalışan lobiler, devlet düzeninin
bozulmasına ilişkin bazı sınırları aşınca bir takım yasal düzenlemelerin yapılması da
kaçınılmaz olmuştur.

Amerika’da lobicilikle ilgili ilk düzenlemeler 1876 yılında “tüm lobicilerin

kaydolmasını” öngören bir kararla başlamıştır. Lobi yapanlar için önceleri “lobi-
ajanı” ifadesi kullanılırken, 1879 yılında “lobici” sözcüğü kullanılmaya başlanmıştır.
1950’li yıllara gelindiğinde, Kongre’de gümrük vergileri yasaları çıkarken sert
tartışmalar yaşanmış ve endüstrileşmenin gelişimi ile Washington’daki grupların
faaliyetleri de önemli düzeye ulaşmıştır (Rigel 1994: 80). Belirli bir aşamayı
kaydeden faaliyetlerin neticesinde rüşvet ve tatsız olayların sayılarında da artışlar
yaşanmıştır. Bu yıllarda lobicilerle yakın ilişki içerisinde olan birçok kumarhane
patronu başkent Washington’u doldururken; söz konusu kumarhanelerde oyun

16
oynayan Milletvekili ya da Senatörler borca girince, lobiciler işe karışıp, meclislerde
istedikleri yönde oy kullandırmışlardır. Aynı şekilde, gerçekte eğlence yerleri olan
lüks otellerde lobicilerle çalışmış ve büyük gösterişli partilerin düzenlenmesine
mekân oluşturmuşlardır (Bayramoğlu 1985: 10).

Kongre üyelerinin içerisinde bulunduğu ve artarak devam eden bu tür

faaliyetler, Kongre’de çeşitli gelişmelere ve çeşitli istismarların sergilenmesine yol
açınca; lobiciliğin düzenlenmesi amacıyla, lobicilerin kayıt altına alınması ve
harcamalarının açıklanmasını gerektiren yasaların yapılmasını da zorunlu hale
getirmiştir.

Lobiciliği düzenleme çabalarındaki ana amaç; sansür koymak olmayıp

kamusal çıkarları korumak ve bu tür grupların faaliyetlerini daha açık yürütmelerini
sağlamak olmuştur. Lobilerin kimin adına çalıştıklarını, amaçlarının ne olduğunu ve
ne tür faaliyetlerde bulunduklarını ortaya koymayı hedefleyen bu yasalar, lobilerin
kendilerini açıklıkla ifade etmeleri durumunda toplumun yararına olacağını da
hedeflemiştir (Aybay 1961: 277). Ancak, çıkartılan bu tür yasalar lobiciliği çok dar
bir çerçeve içerisinde değerlendirdiğinden lobicilik adına yapılan birçok faaliyetin
yasa kapsamı dışında kalmasına ve beklenen sonucun elde edilememesine neden
olmuştur. Lobiciliğin düzenlenmesi amacıyla sınırlı sayıda çıkartılan bu nitelikteki
yasalarda yeterli bilginin ve açıklığın olmaması da yasanın etkinliğinin istenen
düzeye ulaşmasını engelleyen bir diğer önemli faktör olmuştur (Arı 2000: 165).

ABD Kongresinin lobiciliğin düzenlenmesiyle ilgili çıkarmış olduğu dört

önemli yasa vardır. Bunlardan ilki 1938 yılında çıkartılan “Yabancı Temsilciler
Yasası” (Foreign Agents Registration Act), İkincisi 1946 yılında çıkartılan “Federal
Lobi Yasası” (Federal Regulation of Lobbying Act), Üçüncüsü 1976 yılında
çıkartılan “Derneklerin Lobi Faaliyetlerinin Sınırlandırılması” yasası ve Dördüncü
düzenleyici yasa ise “Kampanya Harcamalarına İlişkin Yasal Düzenlemeleri”dir
(Hanlı 2006: 3). Bunlardan en önemli olanları ise ilk ikisidir.

1. Yabancı Temsilci Yasası

1938 yılında çıkartılan ve daha sonraki yıllarda (1939, 1942, 1946, 1950,
1956, 1961, 1966, 1975’de) amacında değişiklik yapılmadan günün ihtiyaçlarına
göre bazı değişiklikler geçiren Yabancı Temsilci Yasası, “yabancıları temsil edenleri

17
ve ücreti yabancı kaynaklarca ödenenleri” lobici olarak kapsamına almıştır (Howe ve
Trott 1978: 10). Lobicilik işiyle uğraşan, Kongre’yi ve ulusal politikayı etkileyen pek
çok kişi, grup ve kurumun faaliyetinden halkın bilgi sahibi olmasının hedeflendiği bu
yasayla, yabancı ülkeler ve yabancılar adına lobicilik yapan şirketlerin, Adalet
Bakanlığı’na kaydolması ve her altı ayda birde faaliyetleriyle ilgili rapor sunmaları
mecburiyeti getirilmiştir. Adalet Bakanlığı’da bu yasa çerçevesinde kendisine kayıt
olan lobilerin ve onların müşterilerinin ismini kitapçık olarak bastırarak 1950
yılından itibaren Kongre’ye göndermeye başlamıştır. Bu yasada 1966 yılında yapılan
değişiklikle, lobilerin kayıtları esnasında müşterileri adına ne gibi faaliyetlerde
bulundukları; Kongre üyeleriyle ve hükümet yetkilileri ile temaslarında yabancı
temsilci olduklarını belirtme zorunluluğu getirilmiştir. Ayrıca bu temasları esnasında
para ödemeleri ve seçim kampanyalarına katkıda bulunmaları da yasaklanmıştır (Arı
2000: 166–167).

1975 yılında yapılan değişiklik neticesinde de elemanlarının toplamı binleri

bulan altı yüzden fazla lobi ve halkla ilişkiler bürosu Adalet Bakanlığına kaydolmuş,
ancak yinede tüm lobicileri içine alıp belirli bir düzen sağlayamamıştır. Dar kapsamlı
bir yasa olması nedeniyle çok sayıda lobicinin kayıt yaptırmadan faaliyetlerini
devam ettirebilmesine imkân sunmuştur (Howe ve Trott 1978: 13).

Bu yasadan başka, devlete yönelik bölücü ve yıkıcı akımları önlemek

amacıyla 1940 yılında çıkartılan, söz ve ifade özgürlüğü gibi hükümleri de içine alan
“Yabancıların Tescili Yasası” da (Göze 2000: 531), lobiciliği kısmen de olsa
düzenleyen bir başka yasa olarak kabul edilmektedir.

2. Federal Lobi Yasası

Amerika’da ki lobiciliğin düzenlenmesine ilişkin ele avuca gelen, lobiciliğin

kural ve sınırlarının belirlenmeye çalışıldığı ilk yasa (Kaymaz 2005: 108) olarak da
gösterilen Federal Lobi Yasası, 1946 tarihinde “Yasama Reorganizasyonu Yasası”
ile birlikte (Howe ve Trott 1978: 14) on yıllık çelişkiler, soruşturmalar sonucunda
ortaya çıkmıştır ve lobicileri hedef almıştır. Yalnızca Kongre’ye yönelik lobi
faaliyetlerini esas alan bu yasa, 1946 yılı öncesinde yaşanan skandallarla ilgili
Komite toplantılarını içermektedir. Bütün lobi’lere, Kongre’de tutulan bir sicile
kaydolma ve faaliyet alanlarını açıkça belirtme mecburiyeti getiren Federal Lobi

18
Yasası, faaliyetlerin aleni olarak gün ışığında cereyan etmesini ve denetlenebilmesini
amaç edinirken (Kapani 2001: 207–208), Kongre’nin, kamuoyunun oluşumu
hakkında doğru olarak değerlendirmede bulunabilmesine yardımcı olmayı da
hedeflemiştir (Bayramoğlu 1985: 11).

Yasanın çıkartılmasının arkasından 12.000’den fazla grup, lobici olarak

kaydolmuş, bunlardan yarıya yakını da halen etkinliklerine devam etmektedirler
(Grunig ve Hunt 1984: 528).

Çıkartılan bu kanuna göre; bir kanunun kabulüne veya kabulüne engel

olmaya çalışmak için para alan her şahıs, böyle bir işe girişmeden önce Senato
sekreterliğine başvuracak ve hangi şahıs veya menfaat için çalıştığını ve hangi
mesele için ne kadar zaman çalışacağını bildirecektir. Ayrıca, her üç ayda bir aldığı
paraları ve yaptığı masrafları gösteren bir listeyi de vermesi gerekmektedir. Yeni
düzenlemeye göre lobiciler, defter tutmak mecburiyetindedirler ve aldıkları, 500
doları aşan her parayı kimden aldıklarını deftere işleyeceklerdir. Bu yasayla
lobicilere, her yıl Senato sekreterliğine çalışmaları hakkında bir rapor vermek
yükümlülüğü de yüklenmiştir. Verilen bu raporlar, Kongrenin resmi tutanaklarında
yayınlanmaktadır (Aybay 1961: 277).

Daha sonraki yıllarda yapılan değişiklikler ise; rüşveti engellemek için

lobicilerin tescillenme zorunluluğunu getirirken, tescil kapsamına girmeyenlerin
anayasal hakları olan (Enformasyon Özgürlüğü Yasası ile) basın, konuşma, toplanma
ve başvurma özgürlükleri (Schiller 2005: 53) lobicilikle ilgili bu yeni düzenlemelerin
tam olarak gerçekleşmesine engel olmuştur (Aybay 1961: 276). Ancak yinede belirli
bir kural koyan bu değişiklikler her hangi bir organizasyonun kayıtlanmasının
gerekliliğinden ziyade, Kongre üyeleri üzerinde para, armağan, vb. verme, seçimde
oyları elde tutma ve benzeri yollarla baskı yapılmasını; açıkçası rüşveti engellemeyi
amaçlamıştır. Ayrıca bu düzenlemeler; Senatör ve milletvekillerinin yapacakları
konuşmalar için alabilecekleri paraları da sınırlandırma (Bayramoğlu 1985: 12) gibi
bir işlevi de yerine getirmişlerdir.

Kaydolma zorunluluğunun akabinde, lobicilik işiyle uğraşan ABD menşeili

gruplardan başka birkaç yüz yabancı grup da, günümüzde Washington’da kendilerini

19
temsil edecek büyük hukuk şirketleri ve halkla ilişkiler ajansını lobicilik amacıyla
kullanmaktadırlar (Grunig ve Hunt 1984: 528).

3. Dernekler ve Lobi Faaliyetleri

Kar amacı gütmeyen ve vergi muafiyeti olan, (sosyal yardım kuruluşları,

kiliseler ve yan kuruluşları, eğitim, bilim, kültür, kamu sağlığı ve güvenliği ile ilgili
alanlarda faaliyet gösteren dernekler ve örgütler ile kuruluş amaçlarının lobicilik
olduğunu gizleyip sosyal amaçlı örgütler olarak gözüken kitle örgütleri, meslek
grupları ve etnik grupların kurdukları örgütler) dışında kalan ve eğitim, kültür,
ekonomik veya başka amaçları olan derneklerin lobicilik faaliyetlerine sınırlama
getiren bir düzenlemedir.

1976 yılında çıkartılan yasa ile vergi muafiyeti olan kuruluşlar belirlenerek
bunların lobi faaliyeti için bütçelerinin kaçta kaçını harcayabilecekleri belirtilmiştir.
Yasaya göre gerekli nitelikleri taşıyan bir örgüt, yıllık bütçesinin ilk 500.000 dolarlık
kısmının % 20’sini (100.000 $), ikinci 500.000 dolarlık kısının %15’ini (75.000 $),
üçüncü 500.000 dolarlık kısmın %10’unu (50.000 $) ve bundan sonraki her 500.000
doların %5’ini lobicilik için harcama yetkisine sahiptir. Ancak bu harcamaların
toplamı 1 milyon doları geçememekte ve izin verilen bu miktarında ancak %25’i
grass roots (halk hareketi) için harcanabilmektedir (Arı 2000: 172). Bu oranları aşan
ve asıl amacının lobicilik olduğunu gizlemeyerek lobicilik faaliyetinde bulunan
derneklerin vergiden muaf olma statüleri kaybolmakta ve kayıtlı lobici olma
zorunluluğu doğmaktadır.

Bu yasayla aslında, vergi muafiyeti olan ve kar amacı gütmeyen derneklerin

mevcut durumlarını koruyarak lobicilik yapmalarına imkân verilmiş ve bütçelerinin
ne kadarını doğrudan lobicilik veya dolaylı lobicilik için kullanabilecekleri
belirlenmiştir (Arı 2000: 170).

4. Kampanya Harcamalarına İlişkin Yasal Düzenlemeler

Lobicilikte, hedef kitle durumunda olan yasama, çeşitli şekillerde etki altına
alınmaya çalışılır. Bu etkileme şekillerinin başında ise, seçimler sırasında adaya
verilecek oy desteği, seçim kampanyalarında görev alma ve parasal destek sağlama
gibi çalışmalar gelmektedir. Ancak, bu tür destekler seçimi kazanan Kongre üyeleri
için uzun dönemde itibar problemi oluşturarak, Üyelerin halk üzerindeki tarafsızlık

20
imajını zedelemekte ve küçük düşürücü bir durum oluşturabilmektedir. Bu tür
çalışmaların yasal zemine oturtulması ve illegal çalışmaların önlenmesinin denetim
yoluyla sağlanılması için yasal düzenlemelere ihtiyaç duyulmuştur (Hanlı 2006: 3).

Halk üzerindeki imajını düzeltmek isteyen Kongre, grupların kampanya

harcamalarını düzenleme amaçlı olan ve şirketlerin kampanyaları desteklemelerine
yasak getiren 1907 yasasını 1925’de yeniden düzenleyerek genişletmiştir. 1947
yılında ise, Taft-Hartley Yasası ile şirketlerle birlikte işçi sendikaları da bu yasaklılar
kapsamına alınmıştır. Bu düzenlemelerden başka 1940’da çıkartılan Hatch Yasası ile
de bir kişinin veya grubun seçimlerde kampanyalar için bir adaya yapabileceği bağış
miktarı da 5.000 dolar ile sınırlandırılmıştır (Arı 2000: 173).

Yapılan bu düzenlemelerin akabinde yeterli denetimi ve düzenlemeyi

yapamadığını düşünen Amerikan yönetimi, Bill Clinton döneminde yeni
düzenlemelere gitmiştir. Buna göre (Hanlı 2006: 3-4):

—Beyaz Saray’da görev yapan kişiler, buradan ayrıldıkları tarihten itibaren 5

yıl süreyle lobicilik yapamaz, lobicilik yapan şirketler için çalışamazlar.

—Devlet memurları (özellikle üst düzey olanlar) derecelerine uygun süreler

içerisinde görevlerinden ayrıldıktan sonra, lobici olamamaktadırlar.

—Üst düzey yönetici konumundaki Bakanlar, ömürleri boyu yabancı

hükümetler için lobi faaliyeti yapamazlar.

—Üst düzey ticaret temsilcileri de, görevlerinin bitmesinden sonra, yaşamları

boyunca çok uluslu şirketleri ve yabancı hükümetleri temsil edemezler.

—Anayasa’nın sınırlarını aşmadan, ülkeye duyulan sadakatin müşterilerden

üstün tutulması mecburiyeti.

—Temsil edilen müşterinin yanlış yönlendirilmemesi ve aldatılmaması

esastır.

—Devlet görevinde bulunan memurlara, karşılık bekleyerek maddi değeri

olan hediye verilmemesi yasağı getirilmiştir.

—Lobicilikte güvenilir, inanılır ve kavgadan çok uzlaşmacı olunması

zorunluluğu getirilmiştir.

21
 Maddeler halinde sıralanan bu kurallara uyulmaması halinde ise hukuki
sürecin başlatılarak “kamu davası” açılacağı belirtilmektedir.

B. AVRUPA’DA MODERN LOBİCİLİĞİN TARİHİ VE LOBİLER

Son yıllarda özellikle Avrupa Birliği çevresindeki çalışmalar nedeniyle

lobicilik Avrupa’da büyüme kaydetmiş olsa da, halen ABD’deki lobicilikten çok
daha küçük durumdadır. Buna neden olarak çok çeşitli etkenler gösterilmekle
birlikte, Bennedsen ve Feldmann tarafından asıl neden olarak; AB’ni oluşturan
hükümetlerin kurumsal yapılarındaki farklılıklar (Baron 2002: 205) gösterilmektedir.
Avrupa Birliği’nin lobiciliği günümüzde ABD’yi yakalama noktasında biraz geri
olsada ilerleyen dönemler için bunun hep böyle kalacağını da kimse
söyleyememektedir. ABD’de lobiciliğin bu kadar ileri, AB’nde geri olmasının en
büyük nedenlerinden birisi de lobiciliğin buralarda ki tarihi geçmişine bağlı
olmaktadır. AB’de ki lobiciliğin tarihinin henüz 1950’li yıllara dayandığı göz önüne
alındığında bunun normal bir süreç olduğunun da hakkı verilmelidir.

1. Avrupa’da Lobicilik Tarihi

Avrupa’da ki lobiciliğin tarihi, Amerika Birleşik Devletleri’nde ki kadar

köklü bir geçmişe sahip olmayıp kronolojik olarak günümüze daha yakın
konumdadır. Profesyonel manada ki modern lobiciliğin henüz 1980’li yıllarda
Avrupa’da yayıldığı (Hanlı 2006: 1) bilinmektedir. Bundan önce XIX. ve XX.
Yüzyıllarda, Avrupa’da özellikle de İngiltere’de yapılan lobicilik faaliyeti, daha çok
geleneklerin oluşturduğu bir çerçeve içerisinde cereyan etmektedir (Turan 1977:
141). O zamanlar lobicilik, iyi ilişki içerisinde olunan Parlamenterler ve soylulardan
bilgi ve tavsiye alıp, kimi zamanda bu kişilerin nüfuzlarından faydalanmak şeklinde
yapılmaktaydı (Göğüş, 2004). Günümüzdeki gibi modern anlamda olmasa da buna
yakın lobicilik çalışmalarının başlangıcı ise, “ tek merkezli bir Avrupa ve Avrupa
merkezli bir dünya yaratmak” (Özel 1994: 57) amaçlı olan Avrupa Birliği’nin
kuruluş yılları olan 1950’li yıllara dayanmaktadır.

İngiltere’de 1950’li ve 1960’lı yıllarda korporasyonculuğun (siyasi gücün

ekonomik, endüstriyel, tarımsal ve meslek örgütlerine hasredildiği siyasi ya da
ekonomik sistemleri tanımlar) yükselişiyle birlikte muhafazakar hükümetler, tüm

22
taraflara ekonomik düzenlemelere örgütlü olarak katılabilecekleri mesajını vererek
lobiciliği teşvik edici bir temel oluşturmuşlardır (Davies 1985: 16-17).

Bu tarihlerde Almanlar’da, “yasa hazırlıklarında baskı gruplarının ve lobilerin

temsilcilerine danışılma zorunluluğu” getirerek lobiciliğin hukuki boyutta
yapılmasına imkan sağlamışlardır (Turan 1977: 141). Avrupa’da yaşanan tüm bu
değişimler Birliğin başkenti olan Brüksel’de lobiciliğin yoğunlaşmasına sebep
olurken; günümüzde 5 bin (Göğüş 2004) ila 10 bin civarında lobicinin burada
faaliyette bulunduğu tahmin edilmektedir (Çamdereli 2000: 292)..

Avrupa Birliği’nin gerektirmiş olduğu entegrasyon, merkezi devletleri

zayıflatırken Avrupa Komisyonu, Üye ülkeler içindeki bölgesel yönetimler ve toprak
kavramından bağımsız olarak sivil toplumu güçlendirmiştir (Akgönül 2002: 234). Bu
durum ise Avrupa Birliği ülkelerinin tümünde lobiciliğin güçlenmesini sağlayan en
önemli unsur olmuştur. Örneğin, siyaset kültüründe bireyleri cemaatlerden üstün
tutan Fransa gibi ülkelerde bile bölgesel ve etnik lobilerin giderek daha da canlandığı
görülmüştür.

Avrupa’da ki lobicilik tarihi üç dönemde incelenebilmektedir;

Birincisi; dönemi itibariyle ekonomik ve politik değeri olan kömür ve çelik

anlaşmalarının yapılmasıyla (Manisalı 2001: 83) başlayan dönemdir. Avrupa’da,
Avrupa Birliği’nde lobiciliğin ön tarih dönemi olarak değerlendirilen, Avrupa Kömür
Çelik Topluluğu’nu (AKÇT) kuran Paris Antlaşması’nın (1951) imzalanmasından
Avrupa Parlamentosu’nun halkoyu ile seçilişine kadar (1979) geçen dönemi
kapsayan bir süreçtir. Bu aşamada, Parlamento’nun yetki alanları oldukça sınırlıdır;
ekonomik ve sosyal konular üzerine karar merci olarak hiçbir etkinliği
bulunmamakta, siyasi konularda alacağı kararlar ise tavsiye niteliğinin ötesine
geçememektedir (Toruelle’den Aktaran Sezgin 2003: 482).

Bu dönem, günümüzde ki gibi profesyonel manada lobicilik yapan,

örgütlenmiş özel firmaların olmadığı, daha çok dernek tarzı düzenlenmiş baskı
gruplarının olduğu bir dönemdir. Birliğin tek ciddi ve sınırları tanımlanmış politikası
olan “Ortak Tarım Politikası”nın üreticileri etkilemesi neticesinde Brüksel
çevrelerinde Fransız tarımcılarınca “tarım lobileri” kurulmaya başlanmıştır ki, bu
lobiler Avrupa Ekonomik Topluluğu’nun da ilk lobileri oluyordu (Hanlı 2006: 2). İlk

23
lobiler kırsaldan merkeze ulaşmak ve karar mekanizmaları üzerinde etkili olmakta
güçlük çeken çiftçilerce kurulmuştur. Bunlar kendilerine göre daha iyi konuşan,
papyon kravat takan ve cilalı makosenleriyle Topluluk kurumlarının koridorlarında
boy gösteren demogoglara ihtiyaç duymuşlar, bu zaruret ise profesyonel manadaki
lobiciliğin Avrupa’ya gelişini hızlandırmıştır (Esin 1996: 135-136).

Tarım lobilerinin toplumsal uzlaşmada üstlendikleri rolü gören Avrupa Birliği

Komisyonu, sanayi kesiminde de benzer sonuçlar almak için lobicilik
örgütlenmelerine önayak olup teşvik etmiş, idari ve işleyiş yapılarında serbest, yarı –
resmi lobi kuruluşları kurdurmuştur.

İkincisi; Avrupa Parlamentosu’nun halkoyu ile doğrudan seçiminden Beyaz

Kitap’ın yayınına kadar geçen dönem (1979–1985). Bu dönem lobiciliğin biraz daha
olgunlaştığı, çevre koruma, hayvanları konuma, tüketiciyi koruma gibi değişik
lobilerin oluşturulduğu bir dönemdir. Bu dönemde, 1951–1979 döneminde olduğu
gibi lobicilikle topluluğun kararlarına karşı durmak yerine, karar alma sürecinde
karşıt grupların lobi mücadelesiyle alınacak kararlar üzerinde etkili olunmaya
çalışılmıştır. Ancak bu dönemde de baskı grupları, profesyonel lobi kuruluşlarını
kullanmak yerine kendi bünyelerinde kurdukları birimler ile bu işi yürütmeyi tercih
etmişlerdir (Touruelle’den Aktaran Sezgin 2003: 485-487) (Esin 1996: 137-138).

Üçüncüsü; 1985–1992 yıllarını içine alan Beyaz Kitap’tan Birlik

Antlaşmasına kadar geçen dönemdir. Avrupa’da lobicilik için yeni dönemin
başlangıcı ve milat kabul edilen tarih, 1992 yılında Avrupa Topluluğu’nu Tek Pazara
(Ortak Pazara) taşıyan (Hanlı 2006: 2) ve bu amaçla Roma Antlaşması’nın bazı
maddelerini düzenleyen Tek Senet’in ilanı ve yürürlüğe girişidir (Esin 1996: 138).

Beyaz kitap ise, Tek Pazar’ın kurulabilmesi için 31 Aralık 1992 tarihine
kadar 286 adet önlemin yürürlüğe girmesini emrederken; yayınlamış olduğu iş
katalogu ile de genel makro-ekonomik kararların ötesinde sektörel bazda bir dizi
önlemi gündeme getirerek hem sanayi üretim faaliyetini hem de hizmet sektörünü
düzenleme yoluna gitmiştir (Toruelle’den Aktaran Sezgin 2003: 487). Bu durum
Avrupa Birliği’nde tüm sosyal ve ekonomik faktörleri; sendikaları, meslek
kuruluşlarını, siyasi partileri, üniversiteleri vb. Tek Senet’in etki alanına sokarak
genel geçer lobi faaliyetlerini etkisizleştirmiş, nitelikli çoğunluğa döndürülen Konsey

24
karar alma mekanizması üzerinde daha etkili, daha sofistike yöntemlerle lobi
faaliyeti yapabilmeyi zorunlu hale getirmiştir (Esin 1996: 139). Nitelikli çoğunluğa
ulaşmak ise ancak 7 ülkenin bakanının konu hakkında bilgilendirilmesi ve desteğinin
alınması ile mümkün olabilmektedir. Bu işlemin ayrı ayrı ülkelerde yürütülmesi
zaman açısından problem oluşturacağından Avrupa Birliği’nin başkenti olan
Brüksel’de yapılmasını (Toruelle’den Aktaran Sezgin 2003: 488) gerekli hale
getirmiştir. Buradaki lobi firmaları da daha çok Avrupa Parlamentosu ve Komisyonu
nezdinde faaliyette bulunmaktadırlar (Hanlı 2006: 2).

2. Avrupa’da Lobiler

Günümüzde Avrupa Birliğinde lobicilik faaliyetlerinin hedef kitlesini üç

kurum oluşturmaktadır.

1. Avrupa Komisyonu,

2. Avrupa Parlamentosu

3. Bakanlar Kurulu

Yapılan bir istatistiki araştırmaya göre büyük şirketlerin, Avrupa Çıkar Grubu
ve Federasyonlarının (ittifaklarının) bu hedef kitlelere ulaşma dereceleri en fazladan
en aza doğru şu şekilde sıralanmıştır (Bouwen 2002: 383):

Avrupa Komisyonuna ulaşarak kararları etkileme sıralaması;

1. Büyük şirketler,

2. Avrupa çapındaki ticaret ve sektör örgütlenmeleri,

3. Ulusal çaptaki ticaret ve sektör örgütlenmeleri

Avrupa Parlamentosuna ulaşarak kararları etkileme sıralaması;

1. Avrupa çapındaki ticaret ve sektör örgütlenmeleri,

2. Ulusal çaptaki ticaret ve sektör örgütlenmeleri,

3. Büyük şirketler

Bakanlar Kurulu’na ulaşarak kararları etkileme sıralaması;

1. Ulusal çaptaki ticaret ve sektör örgütlenmeleri,

25
 2. Avrupa çapındaki ticaret ve sektör örgütlenmeleri,

3. Büyük şirketler

Bouwen’in yapmış olduğu bu sıralamada da görülmektedir ki hemen her

sahada ki örgütlenmeler ve koalisyonlar ferdi olarak çalışan lobilere göre daha
başarılı olabilmektedir. Bunun bilincine varan Avrupalı kuruluşlarda meslek veya
sektör düzeyinde koalisyonlar kurma yoluna giderek, bu koalisyonların sayısını
artırmışlardır.

Avrupa Topluluğu bünyesinde sektör temsilcilerinin lobicilik amaçlı

oluşturdukları ister şemsiye veya tepe örgütlerine olsun ister meslek ve sektör
derneklerine olsun bu birliklere Avrupa Grupları ya da Avrupa Federasyonları
denmiştir. Avrupa ilaç sanayiicileri dernekleri federasyonu, toptan ve
perakendecileri temsil eden ana örgüt olan Avrupa Ticaret (EuroCommerce) ile
Ulusal Tekstil Federasyonlarını koordine eden kuruluş olan COMITEXTIL gibi az
sayıda örgüt bu alandaki genel eleştirilerden muaf tutulmuş olsa da genelde Avrupa
Federasyonları zayıf, etkisiz “kağıt kaplan” lobileri olarak kabul edilmektedir
(Pijnenburg 1998: 303). Bunun nedeni olarak da şunlar gösterilmiştir (Pijnenburg
1998: 304):

—Kaynak yetersizliği

—İç hiyerarşi ve disiplinin bulunmayışı

—Üye örgütler arasında ülke farlılığından kaynaklanan siyasal kültür ve

lobicilik yaklaşımlarındaki çok sayıda farklılık bulunması

—Üye şirketler ile Avrupa çapındaki bir federasyon arasındaki fiziki ve idari
mesafelerin fazla olması

—Bir örgütün ancak bir kısmını etkileyen konularla tüm sektörü etkileyen
konulara verilen ağırlıklardaki orantısızlığın üyeler arasındaki bağlantıları
zayıflatması

—AB bünyesindeki resmi kuruluşların (özellikle de AB Komisyonu) bu

Avrupa Federasyonlarıyla birlikte çalışmaya hala istekli görünmelerine rağmen son
yıllarda iş dünyasıyla alternatif bağlantıları canlandırma girişimlerinde bulunmaları.

26
 Yukarıda belirtilmiş olan resmi lobiler haricinde AB’de düzensiz çıkar
ittifaklarının oluşturduğu tanımlanması zor “gayri resmi” ittifaklarda mevcuttur.
Bunların örgütlü ticari çıkarların yardımlaşmasıyla ortaya çıkan örgüt bütünleşmeleri
aralarındaki ilişkinin resmiliği ve süresinin derecesine göre değişik gruplarda
incelenmiştir. Bunlar (Pijnenburg 1998: 305):

“Birleşme-Unification”; Batı Avrupa’daki birçok ulusal ticari dernekte

görülen bütünleşme tipini tanımlamaktadır.

“Eşgüdüm-Coordination” örnekleri ise; ticari çıkarları temsil eden çoğu

Avrupa grubu ile ulusal şemsiye federasyonlarını kapsamaktadır.

“Ortak Çalışma-Cooperation” tarzı bütünleşme ise, belli bir konudaki ortak

çıkar çevresinde görülen ittifak türüdür. Bu son gruptaki ittifakların belirleyici
özellikleri şunlardır:

1. Az veya hiç biçimsellik,

2. Kısıtlı süre,

3. Müttefiklerin oldukça özerk davranması,

4. Tek bir konu için birleşme

C. TÜRKİYE’DE MODERN LOBİCİLİK TARİHİ VE YASAL

DÜZENLEMELER

Tarihi kökenleri itibariyle köklü bir geçmişe sahip olan, birçok devletler ve
imparatorluklar kurup yöneten, nihayetinde de Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran bir
ulusun lobicilik geçmişi de en az kendisi kadar eski olması gerekir. Türklerle ilgili
ulaşılabilecek en eski lobicilik bilgileri Orhun Abideleri’nden, Kül Tigin Abidesi’nin
Güney yüzü ile Bilge Kağan Abidesi’nin Doğu yüzündeki bilgilerdir. Bu yazıtlarda
direkt olarak lobicilikle ilgili bilgiler olmasa da; Vatanlarını terk etmemeleri, örf-adet
ve geleneklerinden ayrılmamaları, Çinlilerin çeşitli hediyeler, has ipek ve güzel
sözlerle yöneticileri ve halkı kendine yaklaştırarak toplum ve devlet düzenini istediği
gibi değiştirebildiğinden bahsederek, Türklerin buna inanmamalarını aksi halde
varlıklarını yitirerek esarete düşeceklerini nasihat etmektedir (Ergin 2001: 3-52).
Buradan da anlaşılmaktadır ki, Çinlilerin vermiş olduğu kıymetli ve güzel hediyeler
güç ve iktidar sahibi insanları etkileyip belirli bir duruma sevk etmek için zamanın

27
şartlarına göre lobicilik amaçlı yapılırken, Türklerde de lobiciliğin tarihini
oluşturmaktaydı.

Osmanlı İmparatorluğu döneminde de dolaylıda olsa çeşitli lobicilik

faaliyetlerine rastlanmaktadır. 7 Mayıs 1830 yılında Türkiye ile Amerika arasında ilk
ticaret anlaşması yapılarak Türk-Amerikan ilişkilerine resmi boyut kazandırılmış,
kapitülasyonlarla diğer ülkelere tanınan ayrıcalıklar bu ülkeye de tanınmıştır
(Kantarcı 2001: 141). Bu ve bundan sonraki dönemlerde yapılan lobicilik çalışmaları
genellikle yabancı uyruklu esnaflar ile tebaa durumunda olan azınlıklarca (Yahudi ve
Ermeni zenginlerince) yürütülmüştür. Örneğin, Yahudi ve dönmelerin hâkim olduğu
İttihat ve Terakki Cemiyeti, etkin olduğu dönemde padişahı kontrol altında tutmak
için mabeyin başkâtipliğine (özel kalem müdürlüğüne) güvendikleri dönme birisini
atarken (Yalçın 2004: 79), aynı zamanda isteklerinin direkt olarak üst kademeye
ulaşması amacını da gütmüştür. Yine bu dönemlerde, yabancı ülkelerin İstanbul’daki
büyükelçiliklerinin tercümanlarının bile devlet üzerinde önemli bir nüfuza ulaştıkları
da (Öymen 2002: 186) bilinen bir gerçektir. Bunlardan başka, Yeniçeri Ocağı’nın
kaldırılıp kaldırılmaması olayında da Yahudi ve Ermeni lobilerinin yoğun
çalışmalarının olduğu görülmektedir. Soner Yalçın’a (2004: 123–124) göre, o
dönemde Yahudi sarraflar Yeniçeri ağalarıyla ortaklık ve çeşitli ilişkiler kurarak
saray üzerinde büyük etki kurmuşlardır. Bu nedenle de Yeniçeri Ocağı’nın
kaldırılmasına hep karşı çıkmışlar ve bu yönde faaliyetlerde bulunmuşlardı. Ancak,
Yahudilerin saray üzerindeki bu etkisinden rahatsızlık duyan çeşitli çevreler ve
özellikle Ermeniler, kendilerinin Osmanlı devleti üzerindeki gücünü artırmak istemiş
bunun içinde Ermeni sermayesini devreye sokmuşlardır. Ermeni sermayesi de bu
amaçla, Yeniçeri Ocağının kapatılarak Nizamı Cedit ordusunun kurulmasını büyük
bir istekle desteklemiştir.

Türkiye, bugünkü anladığımız manada modern lobicilik çalışmalarına ise, ilk

defa Cumhuriyete geçişten sonra 1924 yılında New York’taki “Türk Teavün
Cemiyeti” (Turkish Welfare Associaton” aracılığı ile başlamıştır. Bu cemiyet, 6
Ağustos 1923 yılında Amerika ve Türkiye arasında Lozan’da imzalanan “Dostluk ve
Ticaret Antlaşması”nın iptal edilmesi için Ermeni ve Rum lobilerinin başlatmış
olduğu “Lozan Antlaşmasına Hayır!” kampanyasına karşılık, 1924 yılında ilk tepkiyi
göstererek Türkiye’nin bu alanda bilinen ilk modern lobicilik çalışmasını

28
başlatmıştır. Ermeni ve Rum lobilerinin çalışmalarına karşılık “Özgür İnsanlar
Ülkesinin Liderlerine” başlıklı İngilizce küçük bir broşür yayımladı. Açık mektup, ya
da muhtıra niteliğinde bir broşürdü bu. Amerikan Kongresi üyelerine dağıtılmıştı.
Lozan Antlaşmasının onaylanmasını engellemek amacıyla sürdürülen kampanya
karşısında, “Biz, Amerika’daki Türk kolonileri… bu muhtırayı saygıyla dikkatinize
sunarız” diye başlıyordu. Türk düşmanlarının kasıtlı iftiraları “şiddetle protesto”
ediliyordu. Ondan sonra Lozan Antlaşmasının neden onaylanması gerektiği, bunun
dünya barışına ve Türk-Amerikan ilişkilerine yapacağı katkı sebepleriyle
açıklanıyordu (Şimşir 2001: 43-44).

Türkiye Cumhuriyeti, 1924 yılında gönüllülerce başlatılan bu çalışmalardan

sonra yurtdışında ulusal tanıtımımızı ve az da olsa lobicilik faaliyetlerinde
bulunabilecek elemanların yetişmesi için bir takım resmi kurumların oluşumunu
yapmıştır. Bunların en başında da Kültür ve Turizm Bakanlığı, Anadolu Ajansı,
TRT, Basın ve Yayın Genel Müdürlüğü ile 23 Temmuz 1958 yılında kurulan
Dışişleri Enformasyon Genel Müdürlüğü (Soysal 1999: 725) gelmektedir.

Devlet aracılığıyla uluslararası boyuttaki ilk profesyonel denemeler, 1981

yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde Türkiye’nin çıkarlarının korunması için,
Amerikalı profesyonel bir lobi şirketiyle anlaşma yapılmasıyla başlamıştır. Bu
anlaşma ve bu tarih modern anlamdaki ilk Türk lobiciliğinin de başlangıcı oldu. Bu
tarihten sonra günümüze kadar da çeşitli lobi kuruluşlarıyla anlaşmalar yapılarak bu
yöndeki girişimler süregelmiştir (Özsoy 1999: 191). Yapılan anlaşmalar, yıllar
ilerledikçe ihtiyaçlar doğrultusunda çeşitli değişikliklere uğrayarak nitelik ve nicelik
değiştirmiş; önceleri sınırlı konularda hizmet talep edilen lobi şirketlerinden daha
geniş yelpazede hizmet talep edilmesine sebep olmuştur. Örneğin, Türkiye’nin, 1994
yılında “Capitoline / MS L” adlı şirketle yaptığı anlaşma karşılığında firma şu
hizmetleri sunmayı taahhüt etmiştir (Özsoy 1999: 194);

—Müşterileri araştırmak,

—Komitelerde yapılacak açık görüşmelere testimong hazırlamak,

—Politik Eylem Komiteleri (PAC) oluşturmak,

—Diğer lobilerle koalisyon oluşturmak,

29
 —Eyalet ve yerel düzeyde müşterilerinin çıkarlarını gözetmek,

—Medya ile ilişkileri yürütmek,

—Grass roots kampanyaları düzenlemek,

—Müşteriler adına tanıtım amaçlı yayınlar yapmak,

—Türk Büyükelçiliği tarafından yapılacak yazılı açıklamaları Amerikan

kamuoyuna duyurmak.

Lobi yapmak amacıyla ülkemizde kurulan ilk lobicilik firmasıda

19.12.1991’de Grey / Cenajans ile Saatchi and Saatchi / Güzel Sanatlar gruplarının
bir araya gelmesiyle kurulmuş bulunmaktadır. Bu şirket, kuruluşundan itibaren siyasi
lobiciliğe yeni bir boyut getirmeyi amaçlamıştır (Şahım 2006: 27).

Ülkemizin yapmış olduğu lobi faaliyetleri, daha çok uluslararası amaçlı

olmakla birlikte bunun başta ABD ve AB hedefli olduğu görülmektedir. Bunun
nedeni ise günümüz dünyasında ABD ve AB gibi iki süper gücün (Özel 1994: 57),
ekonomik, ticari, siyasi ve askeri alanlarda, belirleyici ve etkileyici konumda
bulunmalarıdır. Buralardakilerin haricinde, ülkemiz adına uluslararası alanda örnek
gösterilebilecek çok da fazla lobicilik faaliyetine rastlanmamaktadır.

Ülkemiz içerisinde ise, lobi faaliyetleri, ABD gibi yasal ve kurumlaşmış

olmamakla birlikte, halk iradesine dayalı parlamentolar kurulduğundan beri
yapılmaktadır (Unat 1987: 49). Bu amaçla zaman zaman TBMM’de ve çeşitli
bakanlıklarda benzeri faaliyetlerin yapıldığı da görülmektedir (Aziz 2003: 27).
Ülkemizde henüz lobiciliği düzenleyen hukuk kurallarının olmaması bu alanın bir
eksikliğini oluştururken; Anayasa ve kanunlarda bu alanı dolaylı yollardan kontrol
ederek sınırlayabilecek başka hukuk kurallarına rastlanmaktadır1.

Örneğin 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu bunlardan birisidir. Bu kanunun

66. ve 79. maddeleri lobiciliği yakından alakadar eden maddelerdir ve şöyle
demektedirler (T.C. Resmi Gazete, Yayım Tarihi:24.04.1983, Sayı: 18027);

1
Ayrıntılı bilgi için bakınız: T.C. Resmi Gazete, “Siyasi Partiler Kanunu”, Kanun No:2820,
Yayımlandığı Tarih: 24/04/1983, Sayı: 18027; (Siyasi Partiler Kanunu’nda Değişiklik) Kanun
No:5341, Yayımlandığı Tarih: 07/05/2005, Sayı: 25808; T.C. Resmi Gazete, “Türkiye Büyük Millet
Meclisi Üyeliği ile Bağdaşmayan İşler Hakkında Kanun”,, Kanun No: 3069, Yayımlandığı Tarih:
06/11/1984, Sayı: 18587; T.C. Resmi Gazete, “Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve
Yolsuzlukla Mücadele Kanunu”, Kanun No: 3628, Yayımlandığı Tarih: 04/05/1990, Sayı: 20508

30
 “Madde 66- (Değişik: 12.8.1999 – 4445/7 md.) Genel ve Katma bütçeli dairelerle
mahalli idareler ve muhtarlıklar, kamu iktisadi teşebbüsleri, özel kanunla veya özel
kanunla verilen yetkiye dayanılarak kurulmuş bankalar ve diğer kuruluşlar, kamu
iktisadi teşebbüsü sayılmamakla beraber ödenmiş sermayesinin bir kısmı Devlete
veya bu fıkrada adı geçen kurum, idare, teşebbüs, banka veya kuruluşlara ait
müesseseler, siyasi partilere hiçbir suretle taşınır veya taşınmaz mal veya nakit
veya haklar bağışlayamaz ve bu gibi mal veya hakların kullanılmasını bedelsiz
olarak bırakamazlar; bağlı oldukları kanun hükümleri dışında siyasi partilere ayni
hakların devrine dair tasarruflarda bulunamazlar. Kamu kurumu niteliğindeki
meslek kuruluşları, işçi ve işveren sendikaları ile bunların üst kuruluşları,
dernekler, vakıflar ve kooperatifler, özel kanunlarında yer alan hükümlere uymak
koşuluyla siyasi partilere maddi yardım ve bağışta bulunabilirler.
Yukarıdaki fıkranın dışında kalan gerçek ve tüzel kişilerin her birinin bir siyasi
partiye aynı yıl içerisinde iki milyar liradan fazla kıymette ayni veya nakdi bağışta
bulunması veya yayınları kullandırması yasaktır. Bağış veya bağışların bağışta
bulunana veya yetkili temsilcisine veya vekiline ait olduğunun partice verilen
makbuzda açıkça belirtilmesi gerekir. Böyle bir belgeye dayanılmaksızın siyasi
partilerce bağış kabul edilemez.
Siyasi partiler, yabancı devletlerden, uluslararası kuruluşlardan, Türk
uyrukluğunda olmayan gerçek ve tüzel kişilerden herhangi bir suretle ayni veya
nakdi yardım ve bağış alamazlar.”
Burada şunu da belirtmekte fayda vardır; gerçek ve tüzel kişilerce siyasi partilere
yapılan bağışlar KDVK’nun 17/1–2 maddesine göre sosyal amaçlı istisna kabul
edildiğinden KDV’den muaf tutulmaktadır (Özkan 2002: 68).

Milli Devlet Niteliğinin Korunması amacıyla getirilen ve Bağımsızlığın Korunması

başlığı altında sunulan 79. maddenin (a) bendinde;

“a) Siyasi partiler: Türkiye Cumhuriyetinin, milletlerarası hukuk alanında

bağımsızlık ve eşitlik ilkesine dayanan hukuki ve siyasi varlığını ortadan
kaldırmak yahut milletlerarası hukuk gereğince münhasıran Türkiye
Cumhuriyetinin yetkili olduğu hususlara diğer devletlerin, milletlerarası
kuruluşların ve yabancı gerçek ve tüzelkişilerin karışmasını sağlamak amacını
güdemezler ve bu amaçlara yönelik faaliyette bulunamazlar.”
gibi sınırlayıcı bir çerçeve çizildikten sonra (c) bendinde de Siyasi Partiler için;

“c) Yabancı devletlerden, uluslararası kuruluşlardan, Türk uyruğunda olmayan

gerçek ve tüzel kişilerden herhangi bir suretle, doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak yardım kabul edemezler, bunlardan emir alamazlar ve bunların Türkiye’nin
bağımsızlığı ve ülke bütünlüğü aleyhindeki karar ve faaliyetlerine katılamazlar.”
denmektedir.
Lobiciliği yakından alakadar eden bir diğer kanun ise 3069 sayılı “Türkiye Büyük
Millet Meclisi Üyeliği ile Bağdaşmayan İşler Hakkında Kanun”dur. Bu kanunun 2, 3
ve 4. maddeleri Milletvekillerinin neler yapamayacağı ile ilgili sınırlamaları
belirtmektedir. Bu maddelere göre Milletvekilleri (T.C. Resmi Gazete, Yayım Tarihi:
06.11.1984, Sayı: 18587);

31
 “Madde 2- Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Devlet ve diğer kamu tüzel
kişilerinde ve bunlara bağlı kuruluşlarda; Devletin veya diğer kamu tüzel
kişilerinin doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak katıldığı teşebbüs ve
ortaklıklarda, özel gelir kaynakları ve özel imkânları kanunla sağlanmış kamu
yararına çalışan derneklerin ve Devletten yardım sağlayan ve vergi muafiyeti olan
vakıfların, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar ve
bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve
denetim kurullarında görev alamazlar, vekili olamazlar, herhangi bir taahhüt işini
doğrudan veya dolaylı olarak kabul edemezler, temsilcilik ve hakemlik
yapamazlar.
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, yürütme organının teklif, inha, atama ve
onamasına bağlı resmi veya özel herhangi bir işle görevlendirilemezler. Bir üyenin
belli konuda ve altı ayı aşmamak üzere Bakanlar Kurulunca verilecek geçici bir
görevi kabul etmesi, Meclisin kararına bağlıdır.

Madde 3- Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri ayrıca; 2 nci maddede belirtilen
kurum ve kuruluşlarda ücret karşılığı iş takipçiliği, komisyonculuk, müşavirlik
yapamazlar; Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlar ile zimmet, ihtilas, irtikâp,
kaçakçılık ve döviz suçları gibi Devletin maddi çıkarlarıyla ilgili davalarda Devlet
aleyhine vekil olamazlar; serbest mesleklerini icrada, ferdi işletmelerini idarede
milletvekilliği unvanlarını kullanamazlar.

Madde 4- Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri 2 nci maddede belirtilen kurum
ve kuruluşlarda genel sekreter, sekreter veya benzeri herhangi bir nam altında
hiçbir yönetim görevi alamazlar.
Milletvekilleri, yabancı bir devlet veya milletlerarası bir kuruluş tarafından verilen
idari ve siyasi, ücretli herhangi bir işi veya görevi Türkiye Büyük Millet
Meclisinin kararı olmadıkça kabul edemezler.”

Türkiye’de ki lobiciliği yakından alakadar eden son hukuki metin ise 3628 sayılı
“Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu”dur.
Bu kanunda da (T.C. Resmi Gazete, Yayım Tarihi: 04.05.1990, Sayı: 20508);

“Madde 2- a) Her tür seçimle iş başına gelen kamu görevlileri ve dışardan atanan
Bakanlar Kurulu üyeleri, (Muhtarlar ve ihtiyar heyeti üyeleri hariç)
b) Noterler,
c) Türk Hava Kurumunun genel yönetim ve merkez denetleme kurulu üyeleri ile
genel merkez teşkilatında ve Türk Kuşu Genel Müdürlüğünde, Türkiye Kızılay
Derneğinin merkez kurullarında ve Genel Müdürlük teşkilatında görev alanlar ve
bunların şube başkanları,
d) Genel ve katma bütçeli daireler, il özel idareleri, belediyeler ve bunlara bağlı
kuruluş veya alt kuruluşlarda, kamu iktisadi teşebbüsleri (İktisadi devlet
teşekkülleri ve kamu iktisadi kuruluşları) ile bunlara bağlı müessese, bağlı ortaklık
ve işletmelerde, özel kanunlarla veya özel kanunların verdiği yetkiye dayanılarak
kurulan ve kamu hizmeti gören kurum ve kuruluşlar ile bunların alt kuruluşlarında
veya komisyonlarında aylık, ücret ve ödenek almak suretiyle kamu hizmeti gören
memurları, işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri ile yönetim ve denetim
kurulu üyeleri,
e) (Mülga: 24.6.1995 - KHK - 557/21 Md.)
f) Siyasi parti genel başkanları, vakıfların idare organlarında görev alanlar,
kooperatiflerin ve birliklerinin başkanları, yönetim kurulu üyeleri ve genel
müdürleri, yeminli mali müşavirler, kamu yararına sayılan dernek yönetici ve
denetçileri,
g) Gazete sahibi gerçek kişiler ile gazete sahibi şirketlerin yönetim ve denetim
kurulu üyeleri, sorumlu müdürleri, başyazarları ve fıkra yazarları,

32
 Mal bildiriminde bulunmak zorundadırlar.
Özel Kanunlarına göre mal bildiriminde bulunmak zorunda olanlar da bu Kanun
hükümlerine tabidir.

Madde 3- Yukarıdaki maddede sayılan kamu görevlileri, milletlerarası protokol,

mücamele veya nezaket kaideleri uyarınca veya diğer herhangi bir sebeple,
yabancı devletlerden, milletlerarası kuruluşlardan, sair milletlerarası hukuk tüzel
kişiliklerinden, Türk uyruğunda olmayan herhangi bir özel veya tüzel kişi veya
kuruluştan; aldıkları tarihteki değeri on aylık net asgari ücret toplamını aşan hediye
veya hibe niteliğindeki eşyayı aldıkları tarihten itibaren bir ay içinde kendi
kurumlarına teslim etmek zorundadırlar. Ancak, yabancı devlet adamları ve
milletlerarası kuruluş temsilcileri tarafından verilen imzalı hatıra fotoğraflarının
çerçeveleri bu madde hükümlerine dâhil değildir.
Hediyelerin bedellerinin tespiti çıkarılacak yönetmeliğe göre Maliye ve Gümrük
Bakanlığınca yapılır.

Madde 5- Bu kanun kapsamına giren görevlilerin kendilerine, eşlerine ve

velayetleri altındaki çocuklarına ait bulunan taşınmaz malları ile görevliye yapılan
aylık net ödemenin, ödeme yapılmayan görevlilerin ise, 1 inci derece Devlet
Memurlarına yapılan aylık net ödemenin beş katından fazla tutarındaki her biri için
ayrı olmak üzere, para, hisse senetleri ve tahviller ile altın, mücevher ve diğer
taşınır malları, hakları, alacakları ve gelirleriyle bunların kaynakları, borçları ve
sebepleri mal bildiriminin konusunu teşkil eder.

Madde 13- Kanunen daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde haksız mal
edinene üç yıldan beş yıla kadar hapis ve beş milyon liradan on milyon liraya
kadar ağır para cezası verilir.
Haksız edinilen malı kaçıran ve gizleyene de aynı ceza verilir.”

Türkiye’de ki doğrudan lobicilik çalışmalarını etkileyerek dolaylı lobiciliği teşvik

eden 2820, 3069 ve 3628 sayılı kanunlar, lobicilik adına yeni düzenlemelerin
yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Bu bağlamda, doğrudan lobicilik amaçlı olmasa da
2002 yılında İstanbul Milletvekili Algan Hacaloğlu ve 58 milletvekilinin imzasıyla
bir kanun teklifi verilmiştir. Bu teklif, 3069 sayılı “Türkiye Büyük Millet Meclisi
Üyeliği ile Bağdaşmayan İşler Hakkında Kanun” ile 3628 sayılı “Mal Bildiriminde
Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu”nun gelişmiş ülkeler
düzeyinde yeniden yapılandırılması amacıyla “Türkiye Büyük Millet Meclisi Etik
Komisyonunun Kurulmasına” ilişkin “Siyasi Ahlak Yasası”(www.tbmm.gov.tr) adını
taşımaktadır, ancak bu teklif de kabul edilmeyerek reddedilmiştir.

III. LOBİCİLİĞE YAKIN KAVRAMLAR

Lobicilikle benzeşen ve onunla alakalı olan bazı kavramlar vardır ki bunlar

birbirlerinin içine girmiş, hatta bazı ifadelerde birbirlerinin yerine bile kullanılır hale
gelmişlerdir. Bu anlam kargaşasını önlemek, daha arı bir anlama kavuşturmak ve

33
birbirleriyle olan farklılıklarını ortaya koymak için ilgili kavramlar hakkında kısa
bilgiler vermek yerinde olacaktır.

A. BÜROKRASİ

Kimi zaman yalnızca kamu yönetimi anlamında, kimi zaman genel olarak bir
gelişmiş örgütlenme biçimi anlamında, kimi zamanda, zaman ve kaynak savurganlığı
yaratan bir kırtasiyecilik anlamında kullanılmaktadır (Kışlalı 1987: 269). Bürokrasi,
Fransız kaynaklı bir terim olmakla birlikte, “Büro” (daire, memurlar) ve “Krasi”
(güç, iktidar) kelimelerinin birleşiminden oluşup “büroların iktidarı” anlamına
gelmektedir. 1745 yılında, ilk defa Fransız “fizyokrat” iktisatçı Vincentde Gournay
tarafından kullanılan “bürokrasi”, bu gün bütün dillerde “aristokrasi, burjuvazi,
teknokrasi” gibi bir sınıfı ve onun zihniyetini anlatan terim olarak da
kullanılmaktadır (Kabaklı 2002: 9).

B. ÇIKAR GRUBU

Ortak çıkarları olan bireylerden meydana gelmiş (Bıçakçı 2002: 114) ancak
bu ortaklaşa çıkarın farkına varmada geri, bireyler arasında birlik şuuru olmayan ve
aktif olarak çalışmasını sağlayacak teşkilattan yoksun; bu nedenle de hükümete,
yasamaya, kamuoyuna etki yapabilmek için disiplinli olarak çalışamayan bir kümedir
(Aybay 1961: 272–273).

Öztekin’e (2001: 95) göre, çıkar grubu; üyelerinin yani bütünü oluşturan
insanların, her türlü maddi ve manevi çıkarlarını korumak için oluşturulmuş örgütlü
ya da örgütsüz insan gruplarıdır. Sendikalar, her türlü dernekler ve topluluklarla,
çeşitli meslek kuruluşları çıkar grubuna örnek oluşturmaktadır. Çıkar grubunun
bilinçlenmesi ve organize olması ise baskı grubuna dönüşmeyi ifade etmektedir.
Çoğu zaman “Baskı Grubu”yla karıştırılarak birbirinin yerine kullanıldıkları da
olmaktadır.

C. BASKI GRUBU

Bazılarınca birbirinin yerine kullanılan “Baskı Grubu” ve “lobi”nin (Göksu

ve Bilgiç 2003: 53) temel amacı, yönetimi etkilemektir. Belirli çıkarları korumak için
kurulmuş iktidarın dışında kalan baskı grupları, iktidarı etkilemek amacıyla iktidara
baskı yapan ve iktidardan kendi yararına bir takım kararlar çıkartmak isteyen (Çam

34
2000: 451), bu nedenle de teşkilatlı çalışmalar yapan (Aybay 1961: 274) örgüt
görünümündeki oluşumlardır.

Baskı grupları, çıkar gruplarının özel bir türünü oluşturmaktadır. Çıkar

grupları, kendisini oluşturan üyelerinin maddi ve manevi çıkarları için siyasi iktidar
ya da ülkede mevcut olan siyasal sistem üzerinde baskı yapmaya başladıkları andan
itibaren baskı grubuna dönüşmüş olmaktadırlar (Öztekin 2001: 96). Yani, her hangi
bir sebeple yönetime yönelik baskının varlığı çıkar grubunu, baskı grubuna
dönüştürmektedir. Her baskı grubu aynı zamanda çıkar grubu da olduğu halde, her
çıkar grubu mutlaka baskı grubu olmayabilmektedir.

Baskı grupları, ortak “menfaatler” ve ortak “tutumlar” (fikirler, amaçlar)

etrafında toplananlar olarak ikiye ayrılmaktadır.

Ortak menfaatler etrafında toplananların belirleyici kriteri ekonomik

menfaatleridir. Bunlar, üyelerinin ekonomik çıkarlarını, maddi menfaatlerini
gözetmek ve geliştirmek amacıyla faaliyet gösterirler. Bunlara örnek, işveren
birlikleri (ticaret odaları, sanayi odaları ve TÜSİAD gibi), İşçi kuruluşları (sendikalar
ve Türk-İş gibi sendika konfederasyonları) (Göksu ve Bilgiç 2003: 53) ve Tarım
sektörü (çiftçi birlikleri, tarım kooperatifleri) oluşumlarıdır. Ortak tutumlar etrafında
birleşenlerin belirleyicisi ise, maddi olmaktan çok paylaşılan bir amaç,
gerçekleştirilmesine çalışılan bir dava veya korunmak istenen manevi bir değerdir.
Toplumun her kesiminden gelen insanlardan oluşur bu nedenle de üyeler arasında
sosyal bakımdan bir türdeşlik bulunmaz. Buna örnek olarak “fikir kulüpleri”
gösterilebilmektedir (Çağlar 1997: 282-283).

D. KAMUOYU

Kamuoyu, belli bir zamanda, belli bir tartışmalı sorun karşısında, bu sorunla
ilgilenen kişiler grubuna veya gruplarına egemen olan kanaattir ve ancak çeşitli
fikirlerin, karşıt görüşlerin, değişik yorumların, çatışan tezlerin açıkça ortaya
döküldüğü, hür bir ortamda oluşabilmektedir (Kapani 2001: 147). Kamuoyunun
oluşumunda ortak kanıların olması ise temel esastır (Bıçakçı 2002: 113–114).

Kamuoyu, çoğunluğun kanısını yansıtabileceği gibi, bazı durumlarda

yansıtmayabilmektedir de. Kışlalı’ya (1998:169) göre de, azınlığın kararlıca
benimsediği bir görüş, çoğunluğun gevşek olarak benimsediği bir görüşe ağır basarak

35
kamuoyunu azınlığın etkisi altında oluşturabilmekte ve siyasal yaşamda kendisini
siyasal bir güç gibi duyurmaktadır. Ulusal veya uluslar arası düzeyde olması fark
etmez, demokratik bir rejimde olsun baskı rejiminde olsun hükümetleri etkileyip,
siyasal kararların yönlendirilmesinde rol oynamaktadır.

Kamuoyu “halkın kanaatlerini, görüş ve düşüncelerini açığa vurdukları

sosyopsikolojik olayı anlatan bir kavram” (Anık 1999: 81) olmakla birlikte;
ülkelerdeki yönetim şekilleri, yönetenlerin yönetim anlayışı, iletişim araçlarının
kullanım düzeyleri ile ülkelerin kendine has özellikleri kamuoyunun oluşma şeklini
etkileyen unsurlar olarak kabul edilmektedir. Kamuoyunu oluşturan bu unsurlar
hakkında geniş çaplı araştırmaların yapıldığı da bilinmektedir. Hatta İkinci Dünya
Savaşı sonrası gerek Avrupa’da gerekse de Amerika’da kitle iletişim araştırmalarında
temel ilgi alanı kamuoyunun oluşturulmasında Kitle İletişim Araçlarının etkileri
üzerine yoğunlaşmıştır (Balle ve Baillon 1983: 146).

E. PROPAGANDA

Latince “Propagare” kökünden gelen “bir fikri, bir görüşü yaymak” (Aykaç
1990: 29) veya “yeni fidanlar elde etmek üzere toprağı ekmek anlamı” taşıyan
(Brown 1980: 9) propaganda, fikir ve tutumları etkilemek için yapılan bütün çabaları
kapsamaktadır (Kalender 2005: 78). Leonard W. Doob’un yapmış olduğu tanıma
göre (Aktaran Brown 1992: 23), “İlgili kişi (ya da kişilerin) telkin vasıtasıyla
gruplarının tutumlarını sonuçta da bu grupların hareketlerini kontrolleri altına almak
için yaptıkları sistematik faaliyetler” olmaktadır.

Arsev Bektaş’ın yapmış olduğu bir başka propaganda tanımında ise “önceden
tasarlanmış olma” şartı da getirilerek (1996: 150); “Belli çıkarları olan bireylerin ya
da grupların, başkalarının kanılarını ve davranışlarını etkilemek amacıyla, önceden
tasarlanmış, ikna ve telkin tekniklerini kullanarak yaptıkları eylemler” şeklindedir.
Propaganda da örgütten hedef kitleye doğru tek yönlü bir iletişim vardır ve amaç, bir
düşünce, fikir veya eylemin benimsetilmesinden ziyade aşılanmasıdır. Yani hedef
kitlenin, mesaj kaynağının istediği yönde düşünmesini ve davranmasını sağlamak
amaçlanmaktadır (Varol 1994: 34). Propaganda maksatlıdır. Daha çok telkin yoluyla
heyecanlı ve renkli kelimeler kullanılarak organize edilmiş çalışmalardır. Bu şekilde
istenilen haber ve bilginin yayılması ve artması amaçlanır. Propaganda önemli

36
sembollerin hünerle işlenmesi ile kolektif davranışların yönetilmesidir (Hekimgil
1968: 82).

F. SİYASAL REKLAM

Herkesin bildiği ancak çok az kişinin yeterince tanımlayabildiği bir insan

etkinliği olan iletişim, yüz yüze konuşmada, televizyon yayınında, enformasyon
yapmada, saç biçimimizde ve edebi eleştiride (Fiske 1990: 15)
gerçekleşebilmektedir. İletişim aynı zamanda, insanın varlık sürdürme biçiminin bir
ürünü ve insanın varlık sürdürme biçimindeki gelişmelere göre değişimlere uğrayan
insana özgü bir olgu (Oskay 1992: 7) olduğundan, siyasal reklâmın temeli de
iletişime dayanmaktadır.

Reklâm, bir ürünün ya da hizmetin potansiyel alıcılarına, etkili satış mesajları

gönderme (Schultz ve Tannenbaum 1991: 20) olduğuna göre, Siyasal reklâmcılık da;
her hangi bir ideolojinin, adayın veya her hangi bir siyasi ürünün amaca uygun
malzeme ve teknikler kullanılarak potansiyel alıcı konumunda olan hedef kitle
üzerinde etkili kılınmaya çalışılmasıdır diyebiliriz. Ya da kısaca, reklâmcılık
tekniklerinin siyasal kampanyada uygulanmasıdır da denilebilir.

Reklâmcılık teknikleri kamuoyu yoklamalarının, televizyonların ve afişlerin

desteği ile seçim kampanyalarında uygulanmaya başlanınca siyasal iletişim kavramı
ortaya çıktı buna “Siyasal Pazarlamacılık” da (Topuz 1991: 7) denilmektedir. Siyasal
İletişimin kullandığı propaganda ve iletişim faktörleri; seçmenleri, parti, aday ve
politikalar konusunda bilgilendiren, onların ikna edilmesi için özellikle seçim
dönemlerinde çok yoğun olarak kullanılan unsurlar (Kalender 2005: 80) olmakla
birlikte; siyasi partilerin benzer siyasal reklâm yöntemlerini ve birbirine yakın
düşünceleri benimsemeleri (Altınel 2000: 166) propagandanın siyasal reklâmdan
kesin olarak ayrılmasını güçleştirmiştir.

Siyasal reklamcılıkta kullanılan araçlar reklamcılıkta kullanılan; gazeteler,

dergiler, radyo ve televizyon yayınları, afişler, bültenler, taşıt giydirme veya taşıt
araç ilanları, filmler, sergiler, özel günler ve haftalar, kongre ve konferanslar,
mükafatlar ve eşantiyonlar ve gezici sözlü yayın araçlarıyla yapılan duyuruları
(Hekimgil 1968: 47) kullandığı gibi günümüzde; bez pankartlar, cd’ler, teyp

37
kasetleri, broşürler, kitapçıklar, el ilanları sinemalar, internet ve cep telefonlarını da
kullanmaktadır.

G. KAMUSAL İLİŞKİLER

Toplumla ve devletle ilişkiler kurmak ve kurulan bu ilişkileri devam ettirmek

için faydalanılan bir halkla ilişkiler yöntemi (Cutlip, Center ve Broom 1985: 14) olan
kamusal ilişkiler, lobicilik gibi sorun yönetimi kampanyalarında kullanılmakta ve
lobicilikle de sık sık karıştırılabilmektedir. Ancak kamusal ilişkiler lobicilikten daha
kapsamlı bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Lobicilikte, yönetenleri ve
parlamentoyu belirli bir konu veya durum için belirli bir süre zarfında etkileme
amacı güdülürken, kamusal ilişkilerde bir ilişki ve bunun sürekliliğinin sağlanması
amacı vardır.

İletişim bağlamlı olan, ancak tamamen iletişime de indirgenemeyen,

iletişimin daha çok araç görevinde olduğu bir etkinliği ifade eden kamusal ilişkiler,
Hoewing tarafından (Aktaran Varol 1994: 39); “şirketin ticari olmayan çevresini
yorumlamaktan ve o çevreye cevabını yönetmekten sorumlu yönetim işlevidir”
şeklinde tanımlanmaktadır.

Kamusal ilişkiler, kavramsal olarak ve kapsadığı etkinlikler bakımından

yönetime katılma/katılmalı yönetim arayışının bir ürünü sayılmakta (Varol 1994:
39), yapılan her iki tanımda görüldüğü üzere de halkla ilişkilerin içerisinde kullanılan
bir yönetim ve iletişim yöntemi olarak kabul edilmektedir.

IV. LOBİCİLİĞİN YAKIN KAVRAMLARDAN FARKLARI

Lobicilik, çoğu zaman halkla ilişkiler başta olmak üzere baskı grubu, çıkar
grubu, propaganda, siyasal reklâm ve kamusal ilişkilerle karıştırılmakta ve
birbirlerinin yerine kullanılabilmektedir. Bu durum da bazı anlam kargaşalarına
sebep olurken uygulamalar arasındaki farkların bilinmesini zaruret haline
getirmektedir.

Lobiciliğin en fazla karıştırıldığı uygulamaların başında halkla ilişkiler

gelmektedir. Oysa lobicilik halkla ilişkilerin kullanmış olduğu bir yöntem olmakla
birlikte, kamu kesimi üzerinde yasama ve karar alma mekanizmalarını etkileme

38
amacı güder. Bu yönüyle kamuoyu oluşturma açısından bir halkla ilişkiler faaliyeti
gibi görünse de halkla ilişkilerden ayrılan yönü vardır. Örneğin; lobicilik çoğu kez
bir siyasi amaç uğruna ve bu doğrultuda etkileme aracı olarak kullanılırken; halkla
ilişkiler daha çok ülkenin değil, daha özellikli bir durum arz eden kurumların,
kuruluşların, sosyal ve ekonomik çıkarlarını gözetme amaçlı (Sabuncuoğlu 2001: 29)
yapılan bir uygulama olmaktadır. Halkla ilişkilerde karşılıklı dürüstlük ve güven tesis
etme çabası vardır. Bir hata ve kusuru örtmek için de kullanılmazken (Tortop 1986:
132); lobicilikte, hedefi her hangi bir şekilde (çıkar sağlama, tehdit gibi) ikna etme
olağan sayılabilmektedir. Halkla ilişkiler süreklilik isteyen bir uygulama olmasına
rağmen; lobicilik, hedeflenenin elde edilmesiyle sınırlandırılabilmektedir.

Lobicilik ile baskı grubu arasındaki farklar; Baskı grupları kamu görevi yapan
parlamento üyelerine, devlet memurlarına ve yargıçlara rica, rüşvet, yardım vaadi,
tehdit gibi doğrudan doğruya etkiler yanında, kamuoyunun desteğini arkasına almak
gibi dolaylı etkilerle baskı yaparak kendi menfaatlerine uygun kanunların
yapılmasına, kararların alınmasına çalışan (Aybay 1961: 274), şuurlu ve organize
birlikteliklerden meydana gelmiş oluşumlardır. Lobicilik ise, baskı grupları gibi
oluşumlardan başka, çıkar gruplarının ve ülkelerin de hedef kitlelerini oluşturan
seçilmişleri etkilemede kullanılan bir yöntem olmaktadır.
Lobicilikte kullanılan etkileme yöntemleriyle baskı ve çıkar gruplarının
etkilemede kullandıkları yöntemler hemen hemen aynı türde yöntemler olmakla
birlikte, lobiciliğin uygulanma sahası uluslararası olabildiği gibi baskı gruplarının ki
daha çok ulusal boyutta olmaktadır.
Lobicilik, daha çok belirli bir konu ve amaç için, bireysel ya da baskı grubu
(teşkilat) adına, meclisi (yasama üyelerini) etkileme faaliyeti şeklinde yapılırken,
baskı grupları kendiliğinden oluşarak birden fazla konu hakkında faaliyette
bulunabilmektedir. Örneğin, lobiciliğin ana hedefi olan iktidar ile ilişkiler, baskı
gruplarının faaliyetlerinin sadece bir bölümünü oluşturmaktadır (Ay 1997: 1194).
Baskı grupları belirli çıkarlar çevresinde ve ortak amaca yönelik olarak kurulmuş
olup, iktidar ile ilişkileri, çalışmalarının bir kesitini oluşturur. Lobiciler ise, salt
yasama üyeleri üzerinde türlü yollardan etkinlik sağlayarak karar aldırma amacı ile
faaliyet gösterirler (Şahım 2006: 10-11) ve bu çalışmaları karşılığında ücret alırlar.

39
Oysa baskı grubunun ve üyelerinin yapmış olduğu lobicilik faaliyetleri neticesinde
her hangi bir maddi çıkar söz konusu değildir.
Lobiler için önemli olan husus metotken, baskı grupları için önemli olan ölçü
hedef olmaktadır. Daha değişik bir anlatımla, baskı grupları için sadece yasama ve
yürütme kuvvetini etkileme hedefi, bir amaç olarak belirlenmiştir. Bu etkinin hangi
araç ve yollarla yapılması gerektiği konusunda bizzat karar alma veya teşkilat kurma
zorunluluğu duymayarak; etkileme işlemini lobilere bırakabilmektedir (Ay 1997:
1194).
Kamuoyu, Münci Kapani’nin tanımında (2001: 147); “belli bir zamanda, belli
bir tartışmalı sorun karşısında, bu sorunla ilgilenen kişiler grubuna veya gruplarına
egemen olan kanaat” olarak tarif edilmektedir. Yapılan bu tanımda da görülmektedir
ki kamuoyu tamamen soyut bir varlıktır ve bireylerin kanaatlerinden oluşmaktadır.
Lobicilik ise, organize olmuş faaliyetler bütününden oluşmaktadır ve kamuoyunu
oluşturan bir çabadır.

Propaganda, kamuoyu oluşturmak (Akgönül 2002: 234) ve toplumun

güdümünü etkilemek için yapılan bir harekettir (Daver 1968: 264) ve insana belirli
bir düşünceyi, fikri, inancı, davranış biçimini benimsetmek amacını taşımaktadır
(Koryürek 1986: 263). Lobicilik ise, belirli bir konu hakkında genellikle yasama ve
yargı üyelerini ikna ederek istenilen yönde karar almaları amacını taşır. Lobiciliğin
hedef kitlesi karar alma merciinde bulunan, seçilmiş yetkili kesimden oluşurken,
propagandanın hedef kitlesi toplumun geneli ya da önemli bir çoğunluğu
olabilmektedir. Propaganda genellikle radyo, televizyon ve gazete gibi kitle iletişim
araçları aracılığıyla yapılırken, lobicilik daha çok yüz yüze iletişim teknikleri ve
bilimsel verilerde içeren somut materyallerle yapılmaktadır.

Reklâm, çeşitli yayın organlarında, parası verilerek ve parasının da kimin

tarafından ödendiği belirtilerek, herhangi bir mal, hizmet veya fikrin takdimi ve
tanıtılması (Koryürek 1986: 275) olarak tanımlanırsa; Siyasal reklâm için de, bu
tanımlamadaki “her hangi bir mal veya hizmet” in yerine “Siyasal içerikli ürünler”
ibaresini koymak tanımlama için yeterli olmaktadır. Siyasal reklâm, siyasal içerikli
ürünlerin tanıtılması için genellikle ulusal ve bölgesel boyutta tasarlanıp
uygulanırken; lobicilik, her hangi bir konuda ve uluslararası boyutta olabilmektedir.

40
Siyasal reklâm da hedef kitle halk iken, lobiciliğin hedef kitlesini seçilmişler
oluşturmaktadır.

Kamusal İlişkiler, çok ince hatlarıyla lobicilikten ayrılabilmektedir. Örneğin,

lobicilikte zaman kıtlığı varken; kamusal ilişkilerde zaman daha boldur. Lobicilikte
hedef kitle seçilmişlerden oluşurken; kamusal ilişkilerde ilişkide bulunulan her
kesimden oluşmaktadır. Lobicilikte, istenilen sonucun gerçekleşmesi durumunda
hedef kitleyle olan iletişim kesilebilirken; kamusal ilişkilerde, bir ilişki ve bunun
sürekliliğinin sağlanması çabası devam etmektedir.

V. LOBİCİLİK VE SİYASAL SİSTEMLER

Her hangi bir konu etrafında birleşen ve organize olan güçler amaçlarına
ulaşabilmek için çeşitli yöntemlerle siyasal sisteme baskı yapmaya çalışırlar (Dursun
2002: 289) ki, bu yöntemlerin başında da lobicilik gelmektedir. Ancak, lobiciliğin
türünü ve şeklini belirleyen en önemli etken ise ülkede geçerli olan yönetim şekli
olmaktadır. Özellikle demokratik siyasal sistemler halkla ilişkilerle (Aykaç 1990: 33)
birlikte lobiciliğin büyük gelişmeler gösterdiği sistemlerdir.

Örneğin İngiltere’de ikinci dünya savaşından sonra lobiciliğin gösterdiği

gelişme siyasal sistemdeki değişikliklerle kol kola yürümüştür. Yeni toplumsal
çıkarlar ile büyük siyasi partilerin bu yeni seçmen gruplarını parti bünyesinde temsil
etmedeki yetersizlikleri halkın siyasal sisteme yabancılaşmalarına yol açarken;
herhangi bir ihtiyaç durumunda ise baskı grubuna katılma oranlarını artırmıştır.
Bunun temel nedeni ise siyasi partilerin toplumdaki özelliklede toplumsal ve hassas
ahlaki meselelerdeki hissiyata tercüman olmada yetersiz kalmaları gösterilmiştir
(Davies 1985: 15).

Antikçağ filozoflarından ve yönetimle ilgili önemli çalışmaların sahibi

Aristoteles’e göre altı çeşit yönetim şekli vardır ve bunlar şu şekilde
sıralanabilmektedir (Göze 2000: 45–49);

1-Monarşi Ya da Krallık Yönetimi – Tek Kişinin İyi Yönetimi

2-Aristokrasi - Azınlığın İyi Yönetimi

3-Politeia – Cumhuriyet – Çoğunluğun İyi Yönetimi

41
 4-Tirani – Zorba Yönetim – Tek Kişinin Kötü Yönetimi

5-Oligarşi – Zengin Azınlığın Kötü Yönetimi

6-Demokrasi – Çoğunluğun Kötü Yönetimi

Kışlalı ise yapmış olduğu siyasal sistemler tasnifinde bu yönetim şekillerini

biraz daha daraltarak üç ana başlık altında ele almaktadır (1998: 197). Bunlar;
Demokratik (Çoğulcu) sistemler, Baskıcı (Tekilci) sistemler ve Geri kalmış ülkelerin
kendilerine özgü koşullarının ürünü olan siyasal sistemlerdir. Bu siyasal sistemlerin
hemen hepsinde de var olan lobicilik (AnaBritannica 2004: 549), yinede en rahat ve
en özgür şekilde “komünizm veya faşizme karşılık olarak kullanılan, demokrasiye
eşit Liberalizmin” (Sabine 1991:135–136) hâkim olduğu Demokratik (Çoğulcu)
sistemlerde yapılabilmektedir.

Çünkü birçok sınıflandırmaya da tabi tutulabilen Demokratik sistemler

(Yavuz 2000: 127) de, “tek doğru” yoktur ve dolayısıyla, yasal bir muhalefet ya da
muhalefetler vardır. Toplumda çıkarları ve dolayısıyla dünya görüşleri farklı
kesimlerin bulunmasını doğal sayarlar; bu farklı çıkar ve dünya görüşlerinin barışçı
yollardan savunulmasına, siyasal iktidarında bu barışçı savaşım sonunda oluşmasına
olanak verirler (Kışlalı 1998: 197–198). Tekilci baskıcı sistemler ise; “tek” doğrunun
olduğu, iktidara çıkabilecek yasal muhalefetin olmadığı ve bunun sonucu olarak da
tek parti zihniyetinin egemen olduğu siyasal sistemlerden oluşmaktadır (Kışlalı 1998:
222).

Ancak, Demokratik sistemlerde önemli bir yeri ve işlevi olan lobiciliğe bazı
kesimlerce ihtiyatla yaklaşılmaktadır. Bunların dayanak noktasını ise, serbest piyasa
koşullarında her grubun aynı güce, etkiye ve dolayısıyla erişime sahip olamayacağı
(Kapani 2001: 210) ile etkili lobicilik yapanların üst düzey maddi güçleri (Tekir
1999: 212) nedeniyle temel ülke politikalarının belirlenmesinde tekelci bir denetime
sahip olabilecekleri yönündeki düşünceleridir (Kaymaz 2005: 108). Bundan başka,
sıradan insanların güçlü lobiler içerisinde etkin olarak görev alamamaları depolitize
olmuş ve politikadan dışlanmış bir toplum yaratırken (Gürbüz 1987: 60); bu
durumun Türkiye dâhil liberal demokrasinin uygulandığı tüm ülkelerde temel bir
sorun olacağı da iddia edilmektedir.

42
 Ancak, uluslararası düzeyde rekabetin giderek artması, farklı ülkelerdeki
kültürel ve hukuksal sistemlerin nasıl işlediğini bilmeyi (Theaker 2006: 168) ve
lobiciliği zaruret haline getirirken, bu iddiaların da dayanaksız olduğunu ortaya
koymuştur.

VI. LOBİCİLİKTE HEDEF KİTLE TESPİTİ

Lobicilikte hedef kitlenin tespiti, faaliyetin başarıya ulaşmasındaki ilk ve

belki de en önemli şartı oluşturmaktadır. Hedef kitlenin (kamunun) pazarlama
açısından tanımlamasını yapan Philip Kotler’e (2000: 605) göre; “bir şirketin
amaçlarına erişebilme yeteneğinde gerçek veya potansiyel çıkarı veya şirket üzerinde
etkisi olan herhangi bir grup” hedef kitle olmaktadır. Kotler’in yapmış olduğu bu
tanımlamadaki “şirket”in yerine “lobi”nin kullanılması durumunda aynı
tanımlamanın lobicilik için de geçerli olduğu görülmektedir.

İletişim sürecinin de önemli bir öğesi olan hedef kitle, mesajın ulaşması
amaçlanan kişi, küme ya da kitle olarak tanımlanabilmektedir (Mutlu 1994: 88).
Lobicilik içerisinde gerçekleşen iletişim sürecinde, seslenilmek istenen kişi ya da
toplumsal kesimler birer hedef kitle (Oskay 1992: 16) olarak kabul edilmektedir

Belirlenen hedef kitlelere yönelik bir takım lobicilik faaliyetlerinin yapılması

zorunluluğu ortaya çıkmaktadır ki, bu faaliyetlerin belirlenmesinde ise; anayasal-
kurumsal yapı, parti sistemi ve siyasal kültür ana belirleyiciler olmaktadırlar (Kapani
2001: 205-207).

Örneğin, Türkiye, İngiltere, Fransa, Almanya gibi parlamenter sistemlerde

hükümet yasa yapımının en etkin üyesi olduğundan, lobicilerin isteklerinin hükümet
başkanı ve hükümet üyelerine yönelmesi beklenir. Çünkü bu sistemlerde, partilerin
disiplinli olması, yasa tekliflerinin genellikle hükümetten gelmesini sağladığı için
parlamento üyelerinin (milletvekillerinin) kendi başına buyruk teklifler vermesini
engellemektedir. Bu ise, parlamento üyelerini lobiciler için birincil hedef olmaktan
çıkarırken (Şahım 2006: 26), hükümet üyelerine (bakanlara) direkt olarak erişemeyen
lobilerin aracısı konumuna itmektedir.

43
 Kuvvetlerin ayrımı ve birbirini denetlemesi esasının benimsendiği Amerikan
Başkanlık sisteminde ise, yasama organı olan parlamento önemli bir hedef kitle
konumundadır (Kapani 2001: 206). Çünkü bu sistemde başkan, ayrı bir seçimle iş
başına geldiği için parlamento üzerinde fazla bir etkiye sahip değildir, parti disiplini
gevşek yapıdadır ve parlamenterler hükümet tarafından desteklenmeksizin, uygun
buldukları her alanda yasa teklifi yapabilirler (Dursun 2002: 290), yürütme
organından gelen tekliflerde de istedikleri değişikleri önerebilmektedirler. Bunlardan
başka, Amerikan Kongresi’nde birde uzmanlık komisyonları sistemi vardır ki, bu
komisyonlar Kongrenin, kendi insiyatifi ve başkanın isteği olmaksızın, hatta onların
zıddına yasa yapabilmesi, yasaya son şeklini veren komisyonları güçlü kılmaktadır.
Sayılan nedenlerden ötürü bu sistemde, yasama organı üyeleri ve konuyla alakadar
komisyonların üyeleri önemli birer hedef kitle durumuna gelmektedir (Turan 1996:
139).

Bunlardan başka, yasa ve hükümet kararlarını uygulamakla yükümlü olan

bürokrasi, lobicilikte bir diğer hedef kitleyi oluşturmaktadır. Bürokratların görev
yaptığı kurumlar, karar alma süreçlerinde rol oynayan dinamik unsurlardır ve zaman
zaman diğer birçok grup gibi çıkarları doğrultusunda siyasal otoritelerle çeşitli
boyutlarda etkileşime girebilmektedirler (Alkan ve Ateş 2005: 58). Bu durumları
lobicilikte bürokrasiyi, yasamadan daha önemli kılmaktadır. Yasamanın sadece
belirli dönemler için (kanun çıkartılması dönemi gibi) etkin olması, buna karşılık
uygulayıcı durumundaki bürokrasinin sürekli etkin olması, lobi-bürokrasi arasında
sürekli ilişki yaşanmasına neden olmaktadır. Demokratik sistemlerde yasa ve karar
tekliflerinin hazırlanmasında, hükümet faaliyetlerinin düzenlenmesinde bürokratların
bilgisine, uzmanlığına, tecrübesine sık sık başvurulur. Bu ise, alınan siyasal karalarda
bürokrasinin etkisini hissettirirken, lobilerin bürokrasiye yönelme eğilimini daha da
güçlendirmektedir. Hatta Almanya’da yasa hazırlıkları sırasında, bürokrasiyle sıkı
ilişki içerisinde olan baskı gruplarının temsilcisine konuyla ilgili fikir sorulması yasal
bir zorunluluk (Şahım 2006: 27) haline gelmiştir.

Tüm bunların sonucunda da, baskı grubu adına faaliyette bulunan lobiciler,
kendi konularıyla ilgili devlet kurumlarının yöneticileri ile sürekli yüz yüze ilişki
kurma fırsatı ararlar (Turan 1996: 139–140).

44
 VII. TÜRKİYE’DE LOBİ FAALİYETLERİNİN HEDEFLERİ

Lobicilikte kullanılan yöntemlerin şekli, alanı, yoğunluk ve etkinlik derecesi

ülkelerin anayasal-kurumsal yapısına, parti sitemine ve siyasal kültürüne göre
değişiklik gösterebilmektedir (Çağlar 1997: 285). Günümüz toplumlarında belirli
güçler tarafından kendiliğinden paylaşılır hale gelen iktidar erki (Ay 1998: 1229),
çoğulcu demokrasinin uygulandığı ülkemizde de paylaşılarak lobicilik faaliyetlerinin
hedef kitlesini çeşitlendirmiştir. Günümüz Türkiye’sinde ki iktidar erki, 1982
Anayasası içerisinde Cumhuriyetin temel organları olarak da sıralanan Yasama,
Yürütme ve Yargıdan oluşurken; toplum üzerinde sağladığı etkinlik gücü nedeniyle
bunlara Basın-Yayın Kuruluşlarını da ilave etmek mümkün olmaktadır.

A. YASAMA ORGANI

Yasama Organı; Türkiye Büyük Millet Meclisini ifade eder (Gözübüyük

1991: 166). Meclis içerisindeki tüm parlamenterler hedef kitle olarak kabul edilir,
bunların dışında Meclis Başkanı ve Komisyonlar (İhtisas Komisyonu, Denetim
Komisyonu ve Uluslararası Komisyonlar) da özel bir öneme sahiptir.

B. YÜRÜTME ORGANI

Yürütme Organı; Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu ve İdareden oluşur

(Demir ve Karatepe 1986:218). Cumhurbaşkanı, yürütme organının başıdır, gerekli
gördüğü hallerde bakanlar kuruluna başkanlık eder. Bakanlar Kurulu ise, Başbakan
ve Bakanlardan oluşur, başkanı Başbakandır (Bilge 1987: 138-139).

İdare ise, yerinden ve merkezi yönetimlerden oluşmaktadır. İdarenin

içerisinde valiler, kaymakamlar, belediye başkanları ve üst düzey bürokratlar vardır.

Bunların içerisinden yerel yönetimler, il, belde ve köy halkının yerel ve ortak
ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulmuş, kanunda belirtilen görevleri yerine getirmek
için karar organları seçimle işbaşına gelen (İl Genel Meclisi ve Belediye Meclisi
gibi) kamu tüzel kişisidirler. Görevleri ekonomik, sosyo-kültürel, bayındırlık ve imar
gibi çok çeşitlidir. Bu görevleri yerine getirirken halkın çıkarlarını korumak ve hayatı
ucuzlatmak gibi genel ilkelerle bağımlıdırlar (Karaman 1995: 82).

45
 Parlamenter bir sisteme sahip olan Türkiye’de, lobicilerin ikna ederek
etkilemek için çaba sarf ettikleri hedef kitlesi de en başta yasama olmakla birlikte,
yürütme organı, üyeleri ve onların bürokratları olmaktadır (Çağlar 1997: 285).

C. YARGI

Yargı; bağımsız mahkemeler ve devletin diğer yargılama makamlarınca

yerine getirilir (Gözübüyük 1991: 243). Burada hakimler, savcılar üst mahkeme
üyeleri vardır. Ancak burada yargı bağımsızlığı ve hakim dokunulmazlığı esastır

D. BASIN-YAYIN KURULUŞLARI

Basın-Yayın Kuruluşları; Haber verme, eğlendirme ve bilgilendirme amaçlı

yayın yapan gazete, dergi, televizyon, radyo ve internet basınını kapsamaktadır. Hem
siyasi partilerin hem tek tek parlamenterlerin hem de meclis idaresinin halkla
ilişkilerinin en önemli kanalı medyadır. Basın toplantıları, belirli bir konuda
kamuoyuna bilgi sunma, halkı aydınlatma hizmetlerinde aracı mekanizma olarak da
hep yazılı, sözlü ya da görsel basın-yayın araçları kullanılmaktadır (Kazancı 1999:
87). Lobilerin de, kamuoyu oluşturmak, konu hakkında bilgi vermek ve hedef kitle
üzerinde baskı kurmak amaçlı kullandığı araçlar medyadır ve insanların
çoğunluluğunu ilgilendiren geçerli haberler (Tokgöz 1981: 63) taşıdıkları için de etki
güçleri yüksektir. Savunulan konuyla bu kuruluşların ve sahiplerinin ters düşmemesi,
lobiler açısından dikkate alınması gereken bir durumdur.

VIII. LOBİCİLİKTE HEDEF KİTLENİN ÖZELLİKLERİ

Devletin örgütlenme biçimi ve egemen ideolojisi ne olursa olsun, her toplum

az sayıda yönetenler ve çok sayıda yönetilenlerden oluşmaktadır. Toplumlarda
azınlığı oluşturan ve üretime doğrudan katılmayan ancak yönetim görevini elinde
bulunduran azınlığa elitler (seçkinler) denmektedir (Turhan 1991: 37-38). Lobiciliğin
de hedef kitlesini oluşturan bu elitlerin özelliklerinin bilinmesi, lobicilik
çalışmalarının başarısı açısından önem taşımaktadır. Parlamento üyeleri veya
hükümetler, siyasal parti grupları, parti üyeleri, bürokrasi temsilcileri, yerel
yöneticiler, belediye başkanları veya meclis üyeleri (Dursun 2002: 290) ile
parlamenterlerin danışmanları (Howe ve Trott 1978: 35) lobi faaliyetlerinin hedef

46
kitlesini oluşturan belli başlı elitlerdir. Bunları etkilemeye çalışanlar ise genellikle
çıkar sahibi kuruluşlar ve yabancı ülkeler (Okay ve Okay 2001: 480) olmaktadır.
Buradan hareketle hedef kitlenin bazı özelliklerine değinmek yerinde olacaktır.

A. HEDEF KİTLENİN EĞİTİM DURUMU

Netice itibariyle bir iletişim faaliyeti olan lobicilikte de, iletişim sürecinin
sağlıklı işleyebilmesi kaynağın olduğu kadar hedef kitlenin de iletişim becerisini
gerektirmektedir. Hedef kitlenin bilgi düzeyi, okuma yazma, dinleme ve düşünme
yeteneği ile tutumları, toplumsal ve kültürel yapı ile hedefin bu yapı içerisindeki yeri
iletişim sürecinde etkili olmaktadır (Işık 1998: 35) ve dolayısıyla iletişim becerisini
etkilemektedir. Lobiciliğin hedef kitlesini oluşturan insanların toplum tarafından
seçilmiş ya da bürokraside görevli olması onların bir takım özelliklerinin olması
anlamına gelir ki bunların en başında da eğitim durumları gelmektedir. İstisnaları da
olmak kaydıyla hedef kitleyi oluşturan insanların eğitim durumları genellikle yüksek
öğrenim düzeyinde olmaktadır. Örneğin, Türkiye Büyük Millet Meclisi 22. dönem
parlamenterlerinin eğitim düzeyleri şöyledir; 550 parlamenterden 491’i yüksek
öğrenim (Fakülte, Akademi, Yüksek Okul vb. mezunu olmakla birlikte, bunlardan
42’si profesör, 11’i doçent, 3’ü yardımcı doçent, 27’si doktor ve 73’ü de yüksek
lisans düzeyinde akademik kariyere sahiptir ), 39’u lise, 12’si orta öğretim ve 8’i
ilkokul mezunudur (Türkiye Büyük Millet Meclisi Albümü 2003: 21-22).

B.HEDEF KİTLENİN ZAMAN KULLANIMI

Lobicilik faaliyetinin hedef kitlesini oluşturan insanların sürekli olarak

seyahat etme, toplantılara katılma, sosyal kültürel etkinliklere katılma, bürokratik
işlemlerin çokluğu ve toplumun derdini dinleme gibi iş yoğunluğu nedeniyle zaman
kıtlığı yaşamaktadırlar. Böylesine yoğun bir tempoda çalışan hedef grup için zaman
önemli olmaktadır ve boşa geçirilemeyecek kadar kıymetlidir. Hedef kitlesinin bu
özelliklerini bilen lobici, onların fazla zamanını almayacak, okuduğunda hemen
anlayabileceği hiçbir şekilde yoruma meydan bırakmayacak kadar açık ve doğru
bilgiler içeren kısa belgeler, analizler ve taslaklar hazırlayarak (Rigel 1994: 72)
takdim etmelidir.

47
 C.HEDEF KİTLENİN MEDYA OKURYAZARLIĞI

Yazılı ve yazılı olmayan farklı formatlardaki (televizyon, video, sinema,

reklamlar, internet vs.) iletilere erişim, onları çözümleme, değerlendirme ve iletme
yeteneği (İnceoğlu 2006: 4) olarak tanımlanan medya okuryazarlığı; yazılı, işitsel ve
görsel medyayı bireylerin iletişim kurmak için kullanabilmeleri, buradan kendi
mesajlarını oluşturup iletebilmeleri ve başkalarınınkine erişebilmeleri anlamında bir
“beceri”nin edinilmesini, kazandırılmasını amaçlarken medyadan bize yönelen,
gündelik hayatımızda maruz kaldığımız büyük “bilgi” akışıyla baş edebilme
becerisinin edinilmesini de hedefler (Pekman 2006: 17-18). Daha genel anlamıyla,
yazılı ve yazılı olmayan medyayı etkin ve yeterli bir biçimde anlamak ve kullanmak
yeteneğinin (Hepkon ve Aydın 2006: 46) geliştirilmesini amaçlar.

Lobicilikte hedef kitleyi oluşturan insanların büyük oranda yüksek eğitim

düzeyine sahip olması, medya okuryazarlıklarının iyi olabileceği hususunda bilgiler
içermektedir. Genel olarak bunlar, medya takibini iyi yapan ya da yaptıran kişiler
olmakla birlikte medya kullanımıyla mesaj iletimini de becerebilmektedirler. Ancak,
kısıtlı bir zaman dilimi içerisinde karar alma zorunlulukları (Okay ve Okay 2001:
483) onların bu durumunu etkileyen önemli bir handikap olmaktadır. Durumun
hassasiyetini bilen lobiciler, etkilemek istedikleri hedef kitleye yönelik konuyla
alakalı kısa filmleri, haberleri, yazıları ve karikatürleri kitle iletişim araçlarında
yayınlatabildikleri gibi istatistikî ve bilimsel araştırma sonuçlarıyla desteklenen
lobici sunumlarını da kendi perspektiflerinden olmak kaydıyla (Howe ve Trott 1978:
36) kendilerine ulaştırabilmektedir.

D. HEDEF KİTLENİN ETNİK KÖKENİ

Hedef kitlenin etnik kökeni lobicililik faaliyetinde önem arz eden bir konu
olmaktadır. Özellikle Amerika gibi etnik çeşitliliğe sahip ülkeler yanında Avrupa
Birliği gibi yeni oluşumların (Akgönül 2002: 239) yasama organlarındaki etnik
çeşitlilik de dikkate alınmayı ve bilinmeyi gerektirmektedir. Çünkü hedef kitle
konumunda ki seçilmişler etnik köken olarak kendisine yakın bulduğu veya etnik
davasına hizmet edeceğini düşündüğü oluşumlarla beraber hareket etme eğiliminde
olabilmektedirler. Etnik kökenin ön planda tutulduğu bu tür oluşumlarda sayı
çokluğundan ziyade davaya bağlılık ve iş bitiricilik daha bir önemli olmaktadır. Paul

48
Findley bu konuda şöyle demektedir (2000: 8); “Sosyolojik bir gerçek olarak şunu
hatırlamalıyız ki; tarih boyunca, iyi organize olmuş nice güçler, sayı ve imkan
üstünlüğüne sahip olan ama kötü organize olmuş nice kuvvetlere hükümetmiş ve
galebe çalmışlardır.”

Türkiye gibi geleneksel değerlerin ağırlıklı olduğu ulus devletlerde etnik

kökenin yerini hemşehricilik, bölgecilik ve eş-dost, hısım akraba ilişkileri
almaktadır. Bu ilişkilerde hedef kitle ile onu etkileyenler arasında bir nevi kader
birliği söz konusudur. Özellikle bu bağ hemşehrilik üzerine kurulmuşsa dışarıya karşı
bir kabuk oluşturma, birbirini koruma duygusu güçlenmekte ve şahsa dayalı
hizipçilik artarken seçilmişin kendi grubunu dışarıya karşı kollama güdüsü de
güçlenmektedir (Ayata ve Arıcı 1996: 86). Weber’de politikacının bu durumunu
olağan karşılayarak, politikacının ulusal amaçlar yanında; insancıl, toplumsal, dini,
ahlaki ve kültürel amaçlara da hizmet edebileceğini savunmaktadır (Aktaran
Tataroğlu 2002: 81).

IX. HEDEF KİTLEYE YÖNELİK LOBİCİLİK STRATEJİLERİ

Lobicilikte hedef kitleyi istenilen yönde etkileyebilmek için; hedef kitlenin

yapısının, eğitim durumunun ve siyasi pozisyonun da göz önüne alındığı lobicilik
stratejileri gereklidir. Bunu bilen lobiciler de bunun için çeşitli lobicilik stratejileri
geliştirmişlerdir. Mahood’a (2000: 53-63) göre bunlar; doğrudan ve dolaylı lobicilik
stratejileri, yasama lobiciliği stratejisi ve bürokrasi lobiciliği stratejisidir.

A. DOĞRUDAN VE DOLAYLI LOBİCİLİK STRATEJİLERİ

Doğrudan lobicilik stratejileri hedef kitle durumundaki parlamenter ve

hükümeti hedef alan, aracı kullanılmadan direkt olarak yapılan uygulamaları
içermektedir. Bunlar yüzyüze görüşme, yemek yeme, brifing sunma gibi
etkinliklerden oluşmaktadır.

Dolaylı lobicilik stratejileri ise, hedef kitleye çok daha değişik kanallardan ve
değişik güçler aracılığıyla baskı kurma şeklinde yapılmaktadır. Mektuplar gönderme,
telefonlar açma, büyük mitingler düzenleme gibi etkinliklerden oluşmaktadır.

49
 B. YASAMA LOBİCİLİĞİ STRATEJİLERİ

Bu lobicilik türünde hedef kitle parlamento ve onun üyeleri olan

parlamenterlerdir. Kanuna dönüşen her yasama metni konunun her iki tarafındaki
örgütlerin ittifakını gerektirmektedir (Mahood 2000: 54). Yasama lobiciliğinde
kullanılan yöntemler; hizmet sunma, bilgi isteme gibi taleplerden oluşur. Çıkar grubu
temsilcileri zaman hususunda sıkışık olan yasa koyuculara konuşmalarında
kullanacakları arka plan malzemeleri sunmak, veri araştırmak ve yasama stratejileri
önermek gibi önemli hizmetlerde bulunurlar. Bu hizmetleri sunarken zamanla olumlu
ilişkilere girerler (Mahood 2000: 55).

Charles S. Mack’da hükümet kurumları bakımından, birbirini az veya çok

takip eden 7 lobicilik stratejisinin varlığını kabul etmektedir. Bunlar (1989: 30-31):

1. Kriz Tepkisi: Programlanması, tamamen cevap niteliğinde bir faaliyettir.

Konu sistematik bir takip altında tutulmamıştır. Hükümet tasarıları ve gelişmeler
hakkındaki bilgiler neredeyse tamamen yayınlardan ve meslek kuruluşlarından elde
edilir. İster kuruluş içinden bir lobi yetkilisi isterse dışarıdan tutulmuş bir bağımsız
lobici olsun, hayati çıkarları etkileyen kriz durumlarında ve başkalarının insiyatifine
karşılık olarak doğrudan lobicilik gerçekleştirilir.

2. Tepkici-Düzenlemeci İzleme: Bu yaklaşım “sürpriz istemeyen” bir strateji

olup kilit yürütme kurumlarının sistemli izlenmesine dayanır ve danışman veya
izleme servisi tutmak, kurumlar içinde bilgi kaynağı elde etmek için şirket veya örgüt
personeli kullanımı gibi etkinlikleri içerir.

3. Tepkici-Düzenlemeci Lobicilik: Burada konuların takibi daha yoğun

yapılmakta ve kilit kuruluşlardaki ve diğer önemli kaynaklardaki (örneğin diğer çıkar
grupları ve bazı kilit yasamacılar ve kadrolar) kişisel bağlantıların sistemli bir
biçimde kurulup sürdürülmesini içermektedir. Bu çeşit lobicilik faaliyetinde, yasama
cephesindeki muhtemel hareketlenmeyi önceden haber alıp yetkililer ve kadrolarına
yönelik sık, kişisel ve az çok sistematik lobicilik yoluyla yasama girişiminin yönünü
etkilemeyi amaçlayan ciddi çabalar gerçekleştirilir.

4. Tepkici-Yasamacı Lobicilik: Bu aşamada hem yasama hem de düzenleme

konuları yoğun bir biçimde izlenir. Hala savunmada da olsa, meselenin olası etkisine
oranlanmış bir etkinlik derecesinde de olsa, önemli tüm konularda büyük lobicilik

50
çalışmaları gerçekleştirilir. Halka dayalı lobiciliğe başlama ve ittifak arama
faaliyetleri özellikle önem verilen konular arasında yer alır.

5. Proaktif (Önlemeci)-Siyasal Lobicilik: Halka dayalı lobicilikde paydaşlara

veya kişisel lobicilikde aile üyelerine yönelik faaliyetlerle siyasi çabalar bu aşamada
kapsamlı biçimde ve camia ilişkileri etkinlikleriyle birlikte gerçekleştirilir. Dostlara
yardım etmek ve erişimi genişletmek için bir siyasal destek programı geliştirilir.
Örgüt geçerli ve güncel konularda yoğun lobicilik yapmakla birlikte geçerlilik hala
savunma yaklaşımıyla tanımlanmaktadır. Örgüt bu aşamada dernek ve ittifaklarda
daha sık bir biçimde liderlik rolüne soyunmakta ve zaman zaman koşullar
gerektirdiğinde bağımsız harekete geçme iradesi göstermektedir.

6. Problem (Sorun) Çözme: Bu karma strateji hem tepkici hem de önlemeci

(proaktif) unsurlardan oluşmaktadır. Hem mevcut hem de yeni ortaya çıkacak
konuların ayrıntılı takip ve analizi yapılmaktadır. Doğrudan lobicilik çabaları da bu
aşamada kamuoyunu ve bilgisini biçimlendirip değiştirmeye yardım edecek etkin
iletişim programları ile desteklenmekte ve diğer çıkar grupları ve resmi yetkililerle
birlikte ortak etkileşimli çabalarla sorunları daha kökündeyken çözme
hedeflenmektedir. Dış şartlar gerektirdiğinde gönüllü olarak içeride değişikliğe
gitmeye yönelik bir duyarlılık da mevcuttur. Bu “olgun” bir çıkar stratejisidir.

7. Proaktif Pazarlama Lobiciliği: Bu aşamada örgütün kendi girişimiyle pazar

büyütmeye veya başka yararlara götürebilecek konular tespit edilmekte veya
geliştirilmektedir. Lobicilik katı bir savunmaya yönelik değildir ve örgüt artık
uğraşacağı konuları, ister yasama isterse düzenleme olsun, kendi gündemine göre
kendi iradesiyle seçmeye çalışmaktadır. Örgüt sahip olduğu tüm hükümet
bağlantılarını ve teknikleri meselenin önem ve değeriyle orantılı bir biçimde, sorun
çözme stratejisine uygun olarak kullanmaktadır.

C. BÜROKRASİYE YÖNELİK LOBİCİLİK STRATEJİLERİ

Bürokrasiye yönelik lobicilik, geleneksel olarak çoğu lobici yasamaya göre

bürokrasiye yönelik çabalarına çok daha az ilgi göstermiştir. Ne var ki bürokrasinin
büyüklüğü zamanla arttıkça etkisi de arttığından çıkar grupları tarafından bir hedef
olarak görülmesi de artmıştır. Yüksek bürokrasi iktidardaki parti ve ideolojiye göre
değişiklik göstermekte, kurumlar içinde kutuplaşmalar ortaya çıkmakta, buna karşın

51
daha alt düzeydeki makamlarda ise ideoloji çok fazla önemsenmediğinden parti
bağlantısı ve ideoloji daha karışık bir görüntü sergilemektedir (Mahood 2000: 63).

Bürokrasiye yönelik lobicilik stratejileri, söz konusu kurumun görev ve

amaçlarına göre değişiklik göstermektedir. Örneğin sağlık politikaları mali kaynak
oynamalarından hemen etkilenmektedir. Bunun sonucunda sağlık personeli tıbbi
gider artışlarına karşı duyarlı bir hedef olmaktadır. Diğer yandan çalışma hayatı
düzenlemeleri bu alandaki lobilerin personel sayısı ile birlikte örgütlenme
faktörleriyle ilgilenmesine yol açmaktadır (Mahood 2000: 64).

Bürokrasiye yönelik lobicilikte en önemli konu “baskı”nın nereye

yapılacağıdır. Chubb’a (1983: 22) göre bir kamu politikasından yararlananlar tıpkı
bir pazaryerindeki alıcılar konumundadırlar. Bu pazarda çıkar grupları ihtiyaç
duydukları hizmetin nitelikleri üzerinde söz sahibi olmaya çalışarak, hizmeti sunan
bürokrasi ise istediği maliyet koşullarını (güç) elde etmeye çalışarak bu pazarın
sağlıklı arz – talep dengesini oluştururlar. Bu durum ise lobi faaliyetinde hedef
kitlenin doğru tespit edilmesini zorunlu kılmaktadır.

Örneğin, Lobicilik baskısının hangi yönetim düzeyinde uygulanırsa en büyük

verimi vereceği nasıl tespit edilir? Çabalar çoğunlukla yetki merdiveninin en üstüne
yoğunlaşır, ne var ki siyasi hakimiyetin yukarıdan aşağıya düzgün bir dağılım
göstermeyip geniş ve yaygın olduğunu da göz önünde bulundurmak gerekmektedir.
Belli bir politika oluşturma çevresinde gelişen çatışmalar ve mücadeleler karşılıklı
etkileşim bulunduğunu göstermektedir (Mahood 2000: 64).

X. LOBİCİLİĞİ GEREKLİ KILAN NEDENLER

Lobicilik, ana amaç olarak her hangi bir ülkenin veya belirli bir grubun
çıkarını korumak (Eroğul 1997: 119) için yapılırken, bunun yanında tali başka
sonuçların elde edilmesi gibi nedenlerle de yapılabilmektedir. Bunlar, istenilen
sonucun gerçekleştirilme arzusu, seçilmişlerin bilgi noksanlığı ve gündeme
girme/gündemi belirleme isteği gibi nedenler olabilmektedir.

52
 A.İSTENİLEN SONUCUN GERÇEKLEŞTİRİLME ARZUSU

Demokratik sistemler, politikacılar, seçmenler ve örgütlü gruplar arasındaki

dengeli ilişkiler manzumesine dayanmaktadır. Bunlar arasından özellikle baskı ve
çıkar grupları uyguladıkları lobicilik faaliyetleri ile politikacıları ve bürokratları
etkiledikleri gibi, hükümet kararlarını da kendi çıkarları doğrultusunda
yönlendirebilme (Tekir 1999: 212) becerisini gösterebilmektedirler. Lobiciliğin
yapılış sebebinin en önemli gerekçesini oluşturan bu beklenti, lobiler için olumlu bir
kararın çıkartılması ya da aynen muhafaza edilmesi olabildiği gibi olumsuz olan bir
kararın engellenmesi (Tosun 2003: 350) şeklinde de olabilmektedir. Lobiler
açısından önemli olan, lobicilik faaliyetine konu olan isteğin gerçekleşmiş olmasıdır.

Ancak son yıllarda lobiciliğin aşırı kullanımından dolayı hedef kitle üzerinde
bir takım sıkıntılar oluşturduğuda bilinmektedir. Charles Miller bu konuda şöyle
demektedir (1996: 102): Milletvekilleri iki nedenden dolayı lobicilikten giderek
daha fazla rahatsızlık duyar hale gelmektedir: Birincisi, Meclisin geneline
yöneltilecek birçok temas girişimi doğrudan vekili hedef almaktadır. İkincisi; birçok
lobicinin kullandığı yeni iletişim teknikleri kitlesel üretilmiş ve dağıtılmış ve belkide
çoğu söz konusu vekil için büyük öneme sahip olmayan bir mektup yığını
oluşturmaktadır. Burada vekil, karar alma sürecinin entrikalarından habersiz olan
sıradan seçmenin kendisini muhatap almasını hoş karşılayabilir, ama ticari
kuruluşların yani lobicilerin sistemden habersiz görünmeleri affedilemez.

B. SEÇİLMİŞLERİN BİLGİ NOKSANLIĞI

Lobiler, toplumun çıkarından ziyade belirli grupların çıkarı için çalışan ve bu

sayede de parlamenterleri eğiten oluşumlar olarak kabul edilmektedir. Karar almak
konusunda yetkin olan insanların, maruz kaldıkları bir takım baskılar, onların
aklıselim karar vermesine mani olduğundan yardıma ihtiyaç duyarlar. İşte tam bu
noktada lobiler, kanun koyucuların çevresinde olurlar ve nasıl karar alması gerektiği
hususunda onlara yön verirler; karar alıcılarda lobicilerin yapmış oldukları telkinleri
alacakları kararlarda göz önünde bulundururlar (Powell ve Cowert 2003: 238). Hatta
Kışlalı’ya (1987: 257) göre, lobilerin kamu yönetimine sunmak üzere hazırladığı
ayrıntılı hazırlıkların olmaması, yönetimin, alacağı kararlarda hata payının artmasına
neden olabilmektedir.

53
 Karar alma merciinde bulunan seçilmişlerin uzmanlık gerektiren pek çok
durumda yeterli bilgi donanımına sahip olmamaları, dışarıdan gelen bilgiye açık
olmaları ve etkisinde kalmaları sonucunu doğururken, lobicilerin işin
kolaylaştırmaktadır (Peltekoğlu 2004: 384). Bu bağlamda lobiciler, hem siyasal, hem
bürokratik kadrolar için önemli bir bilgi ve haber alma kaynağı olurken (Turan 1977:
140); seçilmişlerde ortaya çıkan bilgi noksanlıklarının giderilmesi de, lobicilerin
araştırıp hazırladığı kısa bilgiler, notlar, yasal analizler, istatistikî bilgiler ve
tasarılarla (Özsoy 1999: 187) karşılanmaktadır. Hatta muhalefet tarafından, konu
hakkında kendisinden daha çok bilgiye sahip hükümet çevrelerinin karşı görüşlerine
cevap verebilmek için lobicilerin kullanıldığı da olmaktadır (Howe ve Trott 1978:
20). Bu bilgilendirmeler sayesinde lobiciler de, karar alma sürecinde yasa koyucuları
etkilemek için doğrudan isteklerini belirtmek yerine dolaylı bir etkileme yöntemi
seçmiş olurlar ki, bununla hem kamuoyunun tepkilerinden kurtulmayı, hem de
hazırlanan raporların tarafsız olduğu izlenimini vererek (Çaha 1997: 425) iki yönlü
menfaat temin etmiş olurlar.

Buradan da anlaşılmaktadır ki, seçilmiş insanların (hedef kitlenin) bilgi

noksanlığı lobicilik yapılmasının bir başka nedenini oluşturmaktadır. Ancak bu ana
neden olmayıp, hedefe yürürken ortaya çıkan tali bir neden olmaktadır.

C. GÜNDEME GİRME VEYA GÜNDEMİ BELİRLEME İSTEĞİ

İletişimi oluşturan iki birimden birisi olan hedef kitle, mesajın gönderildiği
(alıcı) birim (Cüceloğlu 1992: 68) olarak tanımlandığında etkilenmek istenen kesim
ifade edilmeye çalışılmaktadır. Lobicilikte de etkilenmeye çalışılan kesim genel
olarak parlamento, hükümet, bürokrasi ve yerel yönetimlerden (Dursun 2002: 290)
oluşmaktadır. Ancak bunların etkilenmesi işi sanıldığı kadar kolay olmamakta tam
tersine karmaşık ve zahmetli çalışmalar gerektirmektedir. Çünkü bunlarda karar
verme yetkisi genel olarak tek kişide olmayıp daha çok meclisler aracılığıyla
yapılmaktadır ki bu durum, onların etkilenmesini ve istenilen yönde harekete
geçirilmesini zorlaştıran önemli bir etken olmaktadır.

Lobicilik faaliyetini organize eden güçler istedikleri sonucu elde edebilmek

için örgütlü eylemler çerçevesinde konuya uygun organizasyonlar yaparlar,
bunlardan birisi de kamuoyunda ve medyada gündeme girme/gündemi belirlemedir

54
(Bıçakçı 2002: 115). Gündeme girmede ve gündem oluşturmada etkin olan en önemli
araç ise medya olmaktadır.

Jarol B. Manheim’e (1994: 129) göre, özellikle uluslararası lobicilikte medya

gündemi, halkın veya politikacıların kararlarından daha fazla bir biçimde bilgi akışı
sağladığından ve temel siyasal rolü halk ile politikacılar arasındaki iletişimi
sağlamak olduğundan medya kararları daha büyük önem taşımaktadır. Ayrıca dış
politikayı etkileyebilecek olanların göz önünde bulundurdukları bir gündemdir.
Yapılan araştırmalar bu medyalara önemli kaynaklar ayrıldığını ortaya koymaktadır.

Dış Etkiler Medya Halk

Gündemi Gündemi

Siyaset
Gündemi

Şekil 1: Halkla İlişkiler ve Gündem Kurma (Manheim 1994: 129)

Hedef kitleyi etkilemenin en önemli aletlerinden birisini oluşturan medya,

ulusal düzeydeki lobicilikte de etkin bir şekilde kullanılabilmektedir (Kaymaz 2005:
110). Halkın gündemini büyük ölçüde belirleyen medya, tekrar seçilme kaygısı
taşıyan ve bu sebeple de seçmenlerinin isteklerini yerine getirmeye büyük özen
gösteren siyasiler aracılığıyla siyasi gündemi etkilemektedir (Theaker 2006: 170).
Medyada gündeme giren veya gündemi belirleyen bir konu ister istemez dikkate
alınmayı, bilgi sahibi olunmayı zorlarken, en azından konu hakkında aşinalık
sağlama işlevini yerine getirmektedir. Kamuoyu baskısı olarak da nitelendirilebilecek
bu yaptırım spesifik konular için uygun olmayıp kamu yararının, ulusal ve bölgesel

55
menfaatin ön planda olduğu durumlarda geçerli olabilmektedir. Bu yönüyle de
lobiciliği gerekli kılan bir etken olmaktadır.

Lobiciliği gerekli kılan bu belli başlı nedenlerden başka; karar alınmasını

isteyen bu nedenle de beklenti içerisinde olan grupların (lobilerin), yasaların
komisyonlardaki durumu, kabul olanağı, siyasal grupların bu yasalar karşısındaki
eğilimleri gibi konularda bilgi edinme gereksinimleri (Asna 1993: 145) lobiciliğin
gerekliliğini zorlayan nedenler olmaktadır.

XI. LOBİCİLİKTE KULLANILAN BASKI METOTLARI

Politik sürece işlerlik kazandıran öğeler; seçmenler, baskı ve çıkar grupları ile
politikacılar ve bürokratlardır (Altay 1995: 231). Bunlardan politikacılar ve
bürokratlar aynı zamanda lobiciliğinde hedef kitlesini oluşturmaktadır. Lobicilikte,
“hedef kitleyi belirli bir duruma sevk etme” amacı güdüldüğünden, bu amaç
doğrultusunda bir takım lobicilik faaliyetleri düzenlenerek politikacı ve bürokratların
etkilenmesine çalışılır.

İstekleri doğrultusunda karar aldırmayı hedefleyen lobiler bu nedenle, bilinçli

ve organize olarak yönetime yönelik bazı baskı metotları uygulamaktadırlar. Bu
baskı metotları genel hatlarıyla beşe ayrılmaktadır. Bunlar (Meynaud 1975: 65-76)
(Güzeliş 1964: 26-36):

1. İkna Etmek (İnandırmak): Konu hakkında üst düzey teknik bilgi sahibi
olan kişilerin durumu kamu görevlilerine anlatıp onları ikna etmesidir ki bunun için,
bir dosya hazırlamak ve onu savunmak söz konusudur. “Saygıdeğer” kalmak
isteyenlerin en çok tercih ettikleri yöntem bu olmaktadır. Akla yatkın deliller ortaya
serilerek inandırıcılık artırılır.

2. Korkutmak (Tehdit): Yasama organı üyeleri ve seçimle işbaşına gelen

kamu görevlilerinin oy, yeniden seçilememe ve tayin çıkartma gibi yöntemlerle,
istenilen doğrultuda harekete geçirilmesidir. Ancak bu yöntem daha çok karar
alıcıların lobilerden gelen isteklere yeterince duyarlı davranmadığı durumlarda
kullanılmaktadır.

56
 3. Para (Rüşvet): Üzerinde yazılı delillerden çok manevi bir takım bilgilere
sahip olunabilinen bir durumdur. En başta mali kaynaklar lobilere (bilgi verme ve
propaganda yapma gibi) güncel eylem araçlarını güçlendirip mükemmelleştirme
olanağını sağlar. Ayrıca bu kaynaklar, çeşitli sorumluları borçlu durumda ya da
sadece minnet altında bulundurarak gruplara bağlama olanağını da yaratırlar.

Bu iki şekildedir birincisi, siyasi partilerin seçim kampanyalarının ve ılımlı

kuruluşların maddi yardım yoluyla desteklenmesidir.

İkincisi ise kişisel nitelikte olup; işin gördürülmesi için sorumluya, yetkiliye
para yedirilmesi şeklinde gayri ahlaki sayılan bir yöntemdir.

4. Hükümet Çalışmalarını Kösteklemek: Bu baskı metodu karar alma

konusunda en yetkili merci olan hükümetin çalışmalarını engellemeye
dayanmaktadır. Bunun için;

—Kamu idareleriyle işbirliğinin reddedilmesi,

—Devlet vergilerini ödemekten çekinmek,

—Doğrudan doğruya harekete geçme. Kuvvet denemesi olarak da

adlandırılan bu yöntemde ilgililerin amacı, hükümeti baltalamak olmayıp sadece
dikkat çekmekken varılan sonuç baltalamaya yakın olmaktadır. Bu taktiğin seçkin
yöntemi ise, grevdir.

5. Kamuoyunu Etkilemek Suretiyle Yapılan Çalışmalar: Kamuoyu desteğine

dayanan bir baskı metodu olmaktadır. Kamunun gücünü bilen yönetimler bunun
karşısında çok da fazla direnç gösterememekte, lobilerin isteklerine kulak vermek
zorunda kalmaktadırlar.

XII. LOBİCİLİKTE KULLANILAN ARAÇLAR

Siyasal karar alma mekanizmalarına yönelik yapılan iletişim çalışmalarını

kapsayan lobicilik (Tosun 2003: 351), iletişim araçlarının hemen hemen tamamını
konuya ve amaca uygun olmak şartıyla kullanabilmektedir. İletişim araçları haricinde
hedef kitlesini oluşturan yasa koyucuları ve hükümet yetkililerini etkilemek için kimi
zaman seçmenlere, kimi zaman kamuoyu önderlerine, kimi zaman da baskı

57
gruplarına ulaşarak onların baskılarıyla istenilen sonucun gerçekleştirilmesine
çalışılmaktadır. Bu güçlere ulaşmak için telefon, fax, e-mail, broşür, mektup gibi
kişisel iletişim araçları yanında, kitap, makale gibi yayınlarla, haber programları ve
toplantılar gibi daha geniş kitlelere ulaşabilen iletişim araçları da/ yöntemleri de
kullanılmaktadır (Tosun 2003: 354).

Lobicilikte kullanılan araç ve yöntemler üç ana başlık altında

sıralanabilmektedir; kitle iletişim araçları, kişisel/bireysel iletişim araçları ve yüz
yüze iletişimdir.

A. KİTLE İLEŞİM ARAÇLARI

Lobicilerin hükümete yönelik faaliyetlerinde kullanmış olduğu (Howe ve

Trott 1978: 37) araçlardandır. Sesli, görüntülü, yazılı ve basılı araçlardan oluşan,
feedback yönü zayıf ama kamuoyu oluşturma gücü yüksek (Rigel 1994: 84) geniş
kitlelere ulaşabilen kitle iletişim araçları; Televizyon, radyo, gazete-dergi ve
internetten oluşmaktadır. Bu araçlar Meclis gündemlerinde (ya da komisyonlarda)
olan yasaların getireceği yararlar (ya da zararlar) üzerinde yayınlar yaparak, bunların
kamusal ortama çıkmasını sağlayarak lobicilik çalışmalarını destekleyici bir nitelik
taşırlar (Asna 1993: 145).

1. Televizyon

Televizyon, kitle iletişim araçlarının içerisinde en geniş kitleye, en çabuk ve

en etkili olarak ulaşabilen ve alıcıyı hem görsel hem de sözle ikna edebilen etkili bir
araçtır. Sinyaller aracılığı ile iletişim sağladığı için ülke ve mekan sınırlaması yoktur;
hatta uydular aracılığıyla denizaşırı yayınlar yapıldığı da olmaktadır. Bu özelliği
dolayısıyla uluslararasılaşmaya (globalleşmeye) katkı sağladığı (McQuail ve
Windahl 2005: 265) kabul edilmektedir. Televizyon aracılığıyla ulaştırılan mesajların
hedef tarafından alınmasında ayrıca bir emek gerektirmemesi izlenme oranını ve etki
gücünü artırmaktadır. Lobiciler tarafından da bilinen bu özellikleri onun lobicilikte
aranan bir araç olmasına neden olmaktadır. Lobiciliğin en güçlü olduğu ülkelerin
başında olan ABD’de en güçlü etnik lobiye sahip Yahudilerin, Amerika’nın önde
gelen dört televizyon şebekesinden ikisinin (NBC ve CBS) sahibi olması (Rigel
1994: 84) lobicilikte televizyonun önemini kavramak açısından fikirler içermektedir.

58
 2. Radyo

Sadece sesli bir iletişim aracı olan radyo, lobicilikte daha çok ilgili konu
hakkında programlar düzenlenmesi ve bu programlara konuşmacı olarak bilgili,
referans gösterilebilecek kişilerle, toplum tarafından tanınan kişilerin katılımı
şeklinde kullanılabilmektedir. Örneğin kamuoyunda da sıkça yer alan Fransa’daki
Ermeni lobisi, Türkiye’ye karşı Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki Ermenilere
soykırım yapıldığı savını ileri sürerek gerek hükümetler, gerekse yerel yönetimler
üzerinde etkili olmuşlardır (Aziz 2003: 27). Fransa’da bunu yaparlarken, sözde
“Ermeni soykırımı”nı tanıtan radyo yayınlarının çok sık yapıldığı bilinmektedir
(Akgönül 2002: 243).

3. Gazete ve Dergiler

Yazılı ve basılı kitle iletişim araçları olan gazete ve dergiler, belirli

periyotlarla çıkmakta saklanabilir ve tekrar tekrar okunabilir olmaları nedeniyle
hedef kitle üzerinde önemli bir etki bırakmaktadır. Lobiciliğin ustaları olan Yahudi
asıllı Amerikalıların ABD’de en yüksek tirajlı ve siyasi etkinliğe sahip “New York
News, (Hafta içi tirajı: 1 554 604, Pazar tirajı: 2 202 601)” , “New Yort Times,
(Hafta içi tirajı: 949 830, Pazar tirajı: 1 435 330)” ve “Washington Post, (Hafta içi
tirajı: 601 417, Pazar tirajı: 827 938)” gibi etkin üç büyük Amerikan gazetesinin
sahibi olmaları ve bunların Yahudi lobileri tarafından kullanılması, gazetelerin
lobicilikteki önemini (Bayramoğlu 1987: 5) ortaya koyması açısından önemlidir.

Fransa’da faaliyet gösteren Ermeni lobilerinin aylık olarak yayınlanan üç

dergi, haftalık yayınlanan iki dergi ve günlük olarak yayınlanan iki gazetenin sahibi
oldukları bilinmektedir. Bu süreli yayın organlarında, kendi davalarıyla ilgili ancak
Türkiye aleyhtarı yazılar yayınlayarak Fransa’da Türkiye karşıtı kamuoyu oluşumu
sağlanırken, kendi davalarına bağlı Ermeni’ler yetişmesinde de önemli görevler
üstlenmektedir. Bu yayınlarda ünlü Ermeni asıllı Fransızlarla röportajlar
yayınlanmakta, başarılı Ermeniler tanıtılmakta yeni nesillere hem Fransız, hem
Ermeni hem de ünlü ve başarılı olunabileceği aşılanmakta, “dava”ya hizmet
etmemenin son derece ayıp bir şey olduğu mesajı işlenmektedir (Akgönül 2002: 242)

59
 4. İnternet

İnternet, 80’li yıllardan itibaren dünya üzerinde yaygınlaşan ve hemen her

kesim tarafından kullanılan hızlı, ucuz, saklanabilir ve sınırsız bir iletişim şeklidir.
İnternette, konunun anlatılmasında zaman, yer ve süre sınırlaması bulunmamakta,
çok düşük maliyetler de konuyu boyutlarıyla anlatan siteler hazırlanmakta (Varol
2006) ve kişilere yönelik mesajlar ilgili kişilere ulaştırılabilmektedir. Örneğin
Fransa’da, Ermeni soykırımı iddialarını Ermeni’lere göre anlatan 650’den çok
kurumsal ve kişisel Ermeni internet sitesi “sözde soykırımı” tanıtmakta ve Türkiye
karşıtı faaliyetlere katılmaktadırlar (Akgönül 2002: 243).

B. KİŞİSEL/BİREYSEL İLETİŞİM ARAÇLARI

Kişilerin şahsına yönelik, daha çok detay ve kişisel bilgiler içerebilen yazılı
ya da basılı materyallerden oluşan iletişim araçlarıdır.

1. Mektuplar

Lobicilikte kullanılan en yaygın iletişim aracı mektuplardır. Karar almada

yetkili olan kişilerin bundan etkilenmemeleri mümkün görülmemektedir (Rigel 1994:
78). Savunulan konu hakkındaki genel bilgiler yanında kişiye yönelik özel bilgi ve
belgelerde içerebilmeleri etkileme gücünü artırmaktadır. Özellikle savunulan konu
hakkında karşı durum sergileyen parlamenterlere konuyu aydınlatıcı ve ikna edici
bilgiler içerir (Bayramoğlu 1985: 9). Hedef kitleyi etki altında tutmak için mektup
bombardımanı şeklinde yapılabildiği gibi gazete ve dergilerde yayınlatılması
şeklinde de yapılarak parlamenterlerle iletişim kurmada kullanılabilmektedir.
Böylece konuya başkalarının da dikkati çekilmekte ve görüşlerini açıklamaları için
gerekli olan ortam da hazırlanmış olmaktadır (Okay ve Okay 2001: 492).

2. Mesajlar

Dijital teknolojinin gelişmesinden sonra ortaya çıkan mesajlar bu alanda yeni

yeni kullanılmaya başlanmış bir iletişim aracıdır. Cep telefonlarının ve internetin
gelişim çizgisine paralel olarak gelişmektedir. Bu araçlarla, verilmek istenen mesaj
kısa, öz ama etkili ve yoğun bir şekilde ilgili kişiye anında ve aracısız olarak
ulaştırılabilmektedir. Bu imkanı sunması da onun cazip yönünü oluşturmaktadır.

60
 Kitle iletişim araçları ve Bireysel iletişim araçlarından başka hedef kitlenin ve
kamuoyunun dikkatini konuya çekmek üzere düzenlenen çeşitli lobicilik
organizasyonları vardır. Fındlay (2000: 51) bunları; Basına yönelik araçlar (bültenler
yayınlamak) ve Direkt olarak hükümet liderlerine yönelik araçlar (bülten göndermek)
olarak nitelemektedir. Akgönül (2002: 243) ise bu organizasyonları ve kullanılan
iletişim araçlarını başlıklar halinde şöyle sıralamaktadır:

— Geniş kapsamlı reklam kampanyaları yürütmek

— Paneller-Konferanslar ve Kolokyumlar

— Anma yıldönümleri

— Kısa tanıtıcı filmler ve dia gösterileri

— Sokak tiyatroları (kısa parodiler)

— Sergiler

— Broşürler ve kitaplar bastırmak

C. YÜZYÜZE İLETİŞİM

Lobicilikte en sık kullanılan ve en etkili olduğuna inanılan bir araçtır. Bazı

lobicilik tanımlamalarında da geçen “…bir araya gelerek, parlamento koridorlarında,
nüfuzlu çevrelerde, basında…” (Bayramoğlu 1985: 9) ibaresinde de görülmektedir
ki, lobicilikte bir yüz yüze gelme olgusu vardır. Bu parlamentoda olabildiği gibi
yemekli bir toplantıda, kurulan derneklerde, yılın belirli bir tarihin de toplanılan özel
günlerde (Türk Konukseverlik Günü gibi) (Varol 2006) veya bir spor etkinliğinde de
olabilmektedir. Karar verme yetkisine sahip olanlarla kurulacak tanışıklıkların,
dostlukların, iletişimin, yüz yüze sağlanması lobinin ve lobicinin hedef kitle
üzerindeki güven ve ikna gücünü artırırken en önemlisi de istenilen yönde karar
verdirilmesinde çok daha etkili olabilmesidir.

XIII. LOBİLERİN BAŞARISINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Tayyar Arı’ya (2000: 140) göre bir lobinin başarılı olması için üç altın
anahtar vardır. Bunlar;

61
 1. İyi organize olmak,

2. İyi finanse edilmek,

3. Lobinin iyi yönetilmesidir.

Genel olarak başarıyı etkileyen bu üç ön koşuldan sonra, politik süreci

etkilemedeki başarılar için belirlenmiş dört kriter daha vardır. Buna göre (Fındley
2000: 50-51) (Tan 2002: 136), lobilerin politik süreci etkilemedeki başarıları;

—Lobilerin, argümanlarından çok temsil ettiği üye sayısına (Meynaud 1975:

26),

—Lobinin arkasındaki seçmen kitlesine (Lobinin temsil ettiği ve arkasında

bulunan oy kitlesi ne kadar fazla olursa, o oranda daha çok kendi istediklerini
gerçekleştirebilmektedir.) (Meynaud 1975: 26),

—Lobilerin finansal gücüne,

—Lobicinin kişisel başarısına bağlanmaktadır. Faaliyetin planlarını,

araçlarını, zamanlamasını, kullanılacak argümanlarını belirleyen ve işleyişini
koordine edip değerlendirmeler yapan lobicinin bu meslekte geçirmiş olduğu süre
lobiciliğin başarısını etkileyen önemli bir özellik olmaktadır. Çünkü meslekte
geçirilen süre uzadıkça tanınan kişilerin sayısı artmakta, siyasi alanda
yararlanılabilecek ağ genişlemektedir (Zorack 1997: 142).

Bunlara ilaveten lobicilikte başarı için (Theaker 2006: 168);

—Kampanya zamanlamasının doğru olması,

—Hukuk sürecinin iyi anlaşılması ve işleyişinin iyi bilinmesi,

—Sorunlardan önceden haberdar olmak zorunluluğu vardır. Gafil

avlanmamak; hoşa gitmeyen bir tasarıyı daha başlangıçta ortadan kaldırabilmek;
gerekirse bir savaş düzenini önceden hazırlayabilmek için bilgi sahibi olunma

62
zorunluluğu vardır (Meynaud 1975: 94). Ayrıca, uygulama esnasında “araştırma ve
takip ile geçen her saat, lobi faaliyetinde geçen on saate bedel” olmaktadır.

Bir lobi faaliyetinin başarılı olmasında etkili olan etmenler ise (Hanlı 2006: 2-
3) (Roche 1998: 44’den aktaran Theaker 2006: 170):

—Karar yetkisine sahip olanlara erişim,

—Geçmiş araştırması,

—İyi zamanlama, (özellikle seçim kampanyaları, lobilerin temsil ettikleri üye

sayısı ve mali güçleriyle doğru orantılı olmak kaydıyla politikacılar üzerinde etki
yapma olanağı buldukları en uygun anlardan birisi olurken; bir diğer ortam da
“kabine bunalımları” olmaktadır. Çünkü yeni kabinenin kurulması aşamasında bakan
adayları ileri sürülen taleplere daha çok kulak verirler.) (Meynaud 1975: 93),

—İletişim becerileri (lobicilikte istihbarat ve iletişim ağının iyi olması;

gelişmeler hakkında mümkün olduğu kadar erken haber alıp, değişik senaryolar
hazırlamak ve her şeyi son ana bırakmamak için zorunluluktur.),

—Siyasi prosedürü tanıma,

—Kamu menfaati,

—Toplumun önde gelenlerinin desteği,

—Etkili bir şekilde hedef belirleme (tezin savunulması için en doğru kişiyi,
en doğru zamanda görmek gerekir. Etkilenilmesi istenen konu (tema), ne yazılmadan
önce ne de yazıldıktan sonra değil, o anda saati saatine ve detaylarıyla takip etmeyi
gerektirir),

—Lobiciliğin en önemli ve etkili kuralı olan, “dürüst ve açık bir diyalogun

kurulabilmesi ve sürdürülebilmesi”,

—Medyada olumlu yönde haberlerin yer alması,

—Devletin yapısını tanıma ve bilmedir (lobicilikte, neyin nerede olduğunu,

kimin ne ile ilgilendiğini takip etmek gerekli ve zorunludur.),

63
 Chris Miller (1998) ise, bir lobicilik kampanyasını başarılı kılan ana
etmenleri önem derecesine göre şöyle sıralamaktadır (Aktaran Theaker 2006: 173–
174):

1. Savunulan şeyin (iddianın) içeriği/nitelikleri

2. Seçmenlerle ilgili çekinceler

3. Büyük gruplar (organizasyonlar, çıkar odakları)

4. Medya

5. Baskı grupları

6. Mahkemeler

Burada, savunulan konunun yansıttığı değerler ve içerik en önemli etmendir.

Savunulan iddia, uygulanması imkansız olan politika değişiklikleri
gerektirmemelidir; ayrıca, güvenilir kaynaklara yaptırılan araştırmalar sonucunda
elde edilen gerçekçi sonuçlarla desteklenmelidir. Eğer, yönetimler, bir konuda
harekete geçmeye karar vermişse, lobiciler bundan faydalanmasını ve yapıcı
seçenekler sunmasını bilmelidir. Uzman lobiciler, sistemin hangi unsuruna ne şekilde
yaklaşmaları gerektiğini iyi bilenlerdir. Lobiciler, bilgilendirdikleri kişileri paydaş
olarak düşünüp ona göre hareket etmelidirler; sistemin, verilen bilgiyi nasıl
algılayacağı ve ne şekilde tepki vereceği üzerinde dikkatle durmalıdırlar. Miller
ayrıca, sorunların, lobi faaliyetlerinden çok pazarlık süreçleri sayesinde halledildiğini
iddia etmektedir.

Lobinin başarısını etkileyen bir diğer unsur, belirlenen “strateji” olmaktadır.

Hedeflenen amaçlara ulaşmak için en uygun hareket yollarının belirlenmesi ve bu
yolda gerekli kaynak tahsisi çalışmalarına yer verilmesi olarak tanımlanan strateji,
çeşitlilikler göstermektedir. Lobicilik alanında uygulanan stratejiler şunlar
olmaktadır (Kaya 1990: 28):

—Yasal Yollara Başvurma Stratejisi: Hedefe yönelik olarak, ülkede geçerli

olan hukuk sistemi içinde yasal yollardan kişi, grup, örgüt veya ülke aleyhine mevcut
uygulamalara karşı dava açılır. Bunun için davaya konu olan alanla ilgili hukuku çok
iyi bilen uzmanlar yetiştirilir.

64
 —Engelleme ve Karşı Olma Stratejisi: Hedef kitleyi oluşturan politik karar
vericilere ve bürokratlara yönelik kişi, örgüt, grup veya ülke aleyhine alınan kararlara
karşı gelmek veya lehte alınan kararlara destek vermek amacıyla geliştirilen bir
stratejidir.

—Seçmen Etkisi ve Baskısı Stratejisi: Uluslararası boyutta hedef alınan

ülkede soydaş veya ortak menfaatlere sahip azınlık gruplarının, ülke içerisinde ise
ilgili seçmen kitlesinin belli bir yönde oy vermeleri sağlanarak politik karar verenler
etkilenmeye çalışılır.

—Enformasyon Stratejisi: Burada iki yönlü hareket edilir. Hedef karar

vericilere faydalı enformasyon sağlamak ve onlardan enformasyon almaktır. Bunun
için uzmanlık bilgisi, araştırma gücü, büyük finansal olanaklar ve güvenlik gerekir.

—Koalisyon Stratejisi: Politik karar vericilerin alacağı kararların

sonuçlarından etkilenen menfaat veya baskı grupları lehte ve aleyhte olmak üzere
işbirliğine giderek onların vereceği kararları etki altına almaya çalışmalarıdır.

Lobilerin başarısını etkileyen bir diğer etken ise ülkeden ülkeye farklılıklar
gösterebilen, ülkelerin kendilerine has devlet yapıları olmaktadır. Örneğin eyalet
sistemine sahip ABD’de eyalet yasamasının, birçok sektördeki şirketlerin stratejileri
ve başarımları üzerinde çok büyük etkileri olabilmektedir. Özellikle son dönemlerde
yasa koyucuların ticari işlerdeki ilgi ve katılımlarının artması için hem iktisadi hem
de toplumsal güdülerinde artış olmuştur. İş yerinde sağlık ve güvenlik önlemleri,
istihdamda eşitlik, çevre koruma ve refah dağılımında adalete yönelik çabalar tüm
sektörlerde artış göstermiştir. Yasa koyucular ekonomideki belli bazı sektörleri hatta
bazen belli şirketleri lisanslama, izleme, standartlar belirleme, yan dalları gözlem
altına alma, koruma, düzenleme veya serbestleştirme (deregülasyon) amaçlı olarak
odağa alabilmektedir (Lord 2000: 289).

XIV. LOBİCİDE BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER

Bir kanun tasarısının parlamento’dan geçmesini, ya da geçmemesini

sağlamaya çalışan, bu çalışmalar için de belli bir miktar para alan kişiye (Birnbaum
1994: 66) lobici denilmektedir. Lobicilerin sonradan eğitimle ve tecrübeyle

65
kazandıkları (genel kültür, hedef kitlenin tanınması, maddi imkanlar ve fiziksel
görüntü gibi) bir takım meziyetleri yanında birde doğuştan getirmiş olduğu bir takım
meziyetleri vardır (girişkenlik, ikna kabiliyeti gibi) ki bunların her ikisinin
birleşimine lobicinin özellikleri denilmektedir. Bunlar;

—Lobiciler üzerinde çalıştıkları konuda, hiçbir şekilde yoruma meydan

bırakmayacak kadar açık ve doğru bilgi sahibi olmalıdırlar (Bayramoğlu 1985: 9).

—Lobiciler, tüm hükümet düzeylerindeki kanun yapılma sürecini anlamalı,

hükümet işlevlerinin nasıl olduğunu bilmeli, yasa hazırlayanlar ve uygulayanlar ile
iyi ilişkiler kurup şahsen tanımalıdır (Okay ve Okay 2001: 484). Çünkü bu tür
konular halkla ilişkiler uzmanının aldığı eğitimle veya çalışma tecrübesiyle elde
edilememektedir. Bu nedenle de lobiciler genel olarak, sağlam bağlantıları olan
hukukçular (Howe ve Trott 1978: 23), üst düzey kamu yöneticileri, özel sektör
yöneticiler ve hükümet ile iyi ilişkilere sahip eski yasa koyuculardan oluşmaktadır
(Tosun 2003: 353).

—Lobicilerin zor ve karmaşık konuları hedef kitlenin anlayabileceği bir

biçimde açıklama yeteneklerinin bulunması, ele aldığı veya alacağı konularda yasal
değerlendirmeler yapma kabiliyetleri ve iyi bir bilgi toplayıcı olma özelliklerinin
olması da gerekir (Okay ve Okay 2001: 485).

—Kanun yapıcılar için, kısa belgeler, analizler ve taslaklar hazırlayabilmeli

(Bayramoğlu 1985: 9).

—Çok usta halkla ilişkiler uzmanı olmalı ve konularında belli bir kamuoyu
oluşturabilmek için gereken her türlü halkla ilişkiler yöntemini uygulamayı bilmeli
(Sezgin 2002: 752). Bunların eğitimlerine ve meslek gruplarına bakıldığında,
birçoğunun hukuk eğitimi gördükleri ve devlet yönetiminde görev aldıkları
görülmektedir (Bayramoğlu 1985: 9–10). Bunların çoğu eski ünlü eski siyasiler
olmaktadır (Howe ve Trott 1978: 23). Çünkü kanun ve yönetmeliklere göre, eski
üyeler, parlamento binalarına serbestçe girebilmektedirler (Aybay 1961: 276).

—Değişik durumlara çabuk ayak uydurabilme esnekliğine sahip, yetenekli,

prestij sahibi, dürüst ve söylevlerinde güven hissi oluşturan bir karakterde olmalıdır
(Arı 2000: 161).

66
 —Öngörüye sahip olmalı (Arı 2000: 161).

—Süreçte kimlerin kendisine yardımcı olabileceğini çeşitli araştırmalarla

ortaya çıkartabilmeli (Tan 2002: 136).

—Hedef kitle tespitini doğru yapabilmeli (Okay ve Okay 2001: 485).

—Hedef kitlesini oluşturan yasa koyucuyu etkileyerek onun bu eylem veya

edindiği tutumun neticesinde yararlar olacağını ortaya koyarak inandırabilmeli (Ay
1997: 1192).

—Lobici, sakin, akıcı ve etkileyici konuşan birisi olmalıdır, iyi eğitim almış,
istatistik ve araştırma raporlarıyla donanmış olmalıdır (Pelteoğlu 2004: 384).

—Değişik gruplar için lobici olarak atanabilmelidir (Rigel 1994: 73).

—Girişken ve Karar vericilere yol gösterecek yetenekte olmalıdır

(Bayramoğlu 1985: 9).

—Lobicilerin büyük bir çoğunluğu, temsil ettiği gruptan yüksek ücret alırlar
(Aybay 1961: 276)

Lobicide bulunması gereken özellikleri saydıktan sonra, lobicilerde çok sık

rastlanan fakat insani bir özellik olarak tasvip edilmeyen kıskançlıklarını da burada
belirtemeden geçmemek gerekmektedir. Lobi grupları ortak ve gerçekleşmesi çok
istenen bir amaç, bir çıkar için birleşmiş ve harekete geçmiş kişilerden oluştuğundan,
kaçınılmaz derecede egoisttirler (Bayramoğlu 1985: 10). Saymış olduğumuz bu
olumlu ve olumsuz özelliklere sahip bir lobicinin, hedef kitlesini etkilemek üzere
başvuracağı önemli etkileme yöntemleri ise şöyle sıralanabilmektedir (Rigel 1994:
78);

—Parlamento üyelerini etkilemek için, sık sık onlarla birlikte olup,

bilgilendirici konuşmalar yapmak.

—Gerçekleri açığa çıkarıcı basın bültenleri yayınlamak.

—Temsilcilerin radyo ve TV talk-showlarına çıkmaları ve görüşlerini

açıklamaları için ülke çapında “medya turları” düzenlemek. Böyle bir grup üç yıl
içinde ABD’de 48 eyalette (Alaska ve Hawaii dışında) 400 şehirde,1300 radyo-tv
programına çıkmışlardır.

67
 —Hükümet liderlerine ve diğer siyasi yöneticilere ayda bir kez veya iki ayda
bir kez faaliyet raporu niteliğinde, kapsamlı bilgi ve haber içeren veriler göndermek.

—Tanıtım kampanyaları düzenlemek.

—Çok geniş kapsamlı reklam kampanyaları yürütmek.

XV. LOBİCİLERİN GRUPLANDIRILMASI

Parlamento ve diğer karar alıcılara yönelik birçok faaliyetler yaparak onları

etkilemeye çalışan lobiciler, yaptıkları çalışmalarla ilgili olarak üç temel gruba
ayrılmaktadır. Bunlar, bilgi toplayıcılar, temsilciler ve bireysel lobicilerdir (Grunig
ve Hunt 1984: 529–532).

A. BİLGİ TOPLAYICILAR

Hükümetle ilgili işlerde gizli ya da aleni olarak istihbarat yapanlardan

oluşmaktadır (Rigel 1994: 82). Bunlar faaliyetlerinde de gizliliği ya da aleniliği
seçerler. Gizli olanlar, özel amaçlar içindir (Bayramoğlu 1987: 4). Partilere yapılan
örtülü para yardımları, parlamento üyelerine ve kamu görevlilerine çeşitli menfaatler
sağlanması (bunlar davet, parasız seyahatten, “hediye”ye, “komisyon” ve “yüzde”
verilmesine kadar uzanabilir), ya da tehdit (yeniden seçilmeyi önlemek için aleyhte
kampanya açma) gibi yollar (Kapani 2001: 205) gizli lobicilerin yaptığı gizli
faaliyetler kapsamına girmektedir.

Açık olanlar, kamuoyunu şekillendirmek amacıyla faaliyette bulunanlardır ve

faaliyetleri de alenen yaparlar (Sezgin 2002: 755). Seçimlerde bir partinin
desteklenmesi, ileri sürülen taleplerin haklı olduğuna inandırma için yetkili
otoritelere raporlar, etüdler, belgeler sunulması, sözlü açıklamalarda bulunmak üzere
heyetler, delegasyonlar gönderilmesi (Kapani 2001: 205) gibi usulleri kapsamaktadır.

B. TEMSİLCİLER

Bunların çoğu yasal danışmanlık çerçevesinde “hukuk firmalarıdır”. Bu

kuruluşlar belirli konularda uzmanlaşmışlardır (Rigel 1994: 82).

68
 C. BİREYSEL LOBİCİLER

Resmen lobici olarak bilinen ve lobici olduğunu kabul edip hukuki merciler
karşısında da bunu ifade edenlerden oluşmaktadır (Rigel 1994: 82). Temel amaçları,
Parlamento veya Hükümetin faaliyetleri neticesinde ortaya çıkacak olan politik
kararları, müşterilerinin amaçları doğrultusunda (lehine ya da aleyhine olabilir)
(Sezgin 2002: 752) yönlendirmeye çalışmaktır.

XVI. LOBİCİLERİN GÖREVLERİNİN GURUPLANDIRILMASI

Lobicilerin gruplandırmasını yaptıktan sonra, onların yapmış oldukları

görevlerinin de gruplandırılması gerekmektedir. Karar alma yetkisine sahip olan
yetki sahibi insanları etkilemek amacıyla yapılan faaliyetleri kapsayan bu görevler
Bayramoğlu’na (1987: 4) göre şu şekilde sıralanmaktadır:

—Hükümet ilişkileri: Temsil edilen lobi ile yürütmenin başında bulunan

hükümet arasında ilişkilerin sağlanmasını, savunulan konunun onlara güvenli ve net
bir şekilde ulaştırılmasını, hükümet yetkilileri ile samimi ve güvene dayalı ilişkinin
kurulmasını ifade eden stratejik bir ağ kurma (Tosun 2003: 358) çabasıdır. Lobiler ile
hükümetler arasındaki bu ilişkilerin sağlanması için girişilen her türlü faaliyetler,
hükümet ilişkileri kapsamında değerlendirilmektedir.

—Halkla ilişkiler: Lobi ile hedef kitle ve çevresi arasında karşılıklı güvene
dayalı ilişkinin kurulup sürdürülmesini amaçlar. Lobiler için lobiciler tarafından
yapılan her türlü halkla ilişkiler faaliyetleri bu kategoriyi oluşturmaktadır.

—İlişkileri düzenleyici istihbarat: İletişim aracı görevinide üstlenen lobici,

halkla birlikte hükümet kararları üzerinde etki mekanizması kurmayı kendisine
hedefler (Gürbüz 2005: 1). Bunun için lobiciliğin ilk ve en önemli şartlarından birisi
istihbarat çalışmasının varlığıdır. İstihbari bilgiler, gizli lobiciler tarafından elde
edilen kişiye özel bilgiler olmakla birlikte, hemen her lobicinin ilişkileri düzenleyici
mahiyette kullanılmak üzere istihbarata sahip olması da gerekmektedir. Hedef kitle
ile lobicinin karşılıklı ilişkilerinde, lobici için anahtar vazifesi gören istihbari bilginin
önemi lobicilerce bilinir. Lobiciler, bundan sonra yapacağı hamleleri onların verileri
doğrultusunda gerçekleştirir ve bu sayede; doğru hedefe doğru malzemelerle

69
saldırmış olur. Lobicilik açısından böylesine önemli, ilişkileri düzenleyici ve genelde
özel bilgilerin yer aldığı istihbarat çalışmaları bu kapsamda değerlendirilmektedir.

—Yasal danışmanlık: Lobiciler, parlamento ve bürokratlarla olan

ilişkilerinde sahip oldukları araştırma ve istatistiksel verilere dayalı bilgiyi, onlara
vererek konu hakkında bilgilenmelerine yardımcı olurlar. Bu amaçla yapılan
faaliyetler yasal danışmanlık kategorisini oluşturmaktadır.

—Diğer faaliyetler: Lobiciler, yukarıda saymış olduğumuz görevlerinin

haricinde belirli bir kategoriye alınamayan ve özel çalışmalar olarak
değerlendirilebilen, temsil ettiği lobileri yönlendirici, bilgilendirici ve konumlandırıcı
bir takım etkinliklerde bulunabilirler ki, bunlara genel olarak diğer faaliyetler
denilmektedir.

Çok geniş kapsamlı ve uzun vadeli çalışma yapmaları gereken lobicilerin

görevi, Moloney tarafından ise, üç gruba ayrılmaktadır. Bunlar (Aktaran Tosun 2003:
357–361):

1. Kamu politikası oluşturucularına erişim sağlama: Karar alma yetkisine

sahip olanlarla iletişim kurma, lobiciliğin olmazsa olmaz şartını oluşturmaktadır. Bu
nedenle, önemli bir iletişim şekli olan ağırlama ya da diğer bir deyişle
misafirperverlik gibi yüzyüze ve bire bir iletişimin yaşanabildiği yöntemler
kullanılmaktadır.

Politika oluşturuculara erişim sağlama, lobicinin hedef kitle ile istenilen

ortam ve zamanda iletişimi ile gerçekleşir ve kontrol lobicidedir. Erişim iki türlü
gerçekleşebilmektedir; Birincisi, lobicinin karar alıcılar ile bireysel veya yüzyüze
temas şeklinde iletişim kurması. İkincisi, telefon, fax, e-mail şeklinde bire bir temas
olmaksızın elektronik ortamlar yardımı ile iletişimin sağlanmasıdır (Laçiner ve Bal
2002: 104). Faaliyette hangisinin kullanılacağının belirleyicisi ise koşullar, hedefler
ve hedef kitlenin özel durumları olmaktadır.

2. Karar alıcılara beyanlarda bulunma: Hedef kitle ile iletişime girerek

lobicilik faaliyetine başlayan lobicinin, temsil ettiği kuruluşun veya lobinin çıkarını
gerçekleştirmeye yönelik durumu hedef kitleye sunmaları veya temsil ettikleri yerin
üst düzey yöneticileri aracılığı ile sunulmasını sağlamasıdır. Karar alıcı veya
yönlendiricilere erişim sağlayan lobici veya diğer üst düzey temsilci sorunları şahsen

70
açıklar. Ancak bu süreç, beyanda bulunanın konuya hâkimiyetini, politik
durumlardan yeterince haberdar olmasını, hedef kitle ile geçmişe dayalı olumlu
iletişimini veya bireysel iletişimde önemli olan konuşma tarzı ve beden dili gibi
etkileyici özelliklerin olmasını gerektirir. Bu nedenle de beyanda bulunmanın üst
düzey temsilci yerine gerçek lobiciler tarafından gerçekleştirilmesi daha olumlu
neticelerin elde edilmesine sebep olmaktadır.

Karar alıcılara sunulan beyanın ise üç özelliği bünyesinde barındırması

gerekmektedir. Bunların ilki, söylemin fikren tutarlı olması; ikincisi, kamusal çıkarı
gözeten boyutunun bulunması; üçüncüsü ise, talep edilenin hükümet politikasının
genel eğilimine uygun olmasıdır.

3. Politika belirlemede danışmanlık yapma: Lobiciler yaptıkları çalışma ve

sektörde olabilecek gelişmeler hakkındaki öngörülerini de içeren raporlarını hemen
yönetim kurulu altındaki icra komitesine verirler. Görevleri işletmenin karar
alıcılarını etkilemekten çok daha kapsamlıdır. İşletmenin amacına ulaşması için
yapması gerekenler ve alması zorunlu olan kararlar hakkında üst yönetimi
yönlendirir ve yapılması gerekeni belirlerler. Diğer bir deyişle karar alıcı ve
yönlendiricilere erişim sağlayıp beyanda bulunmaktan önce, amaca yönelik strateji
belirleyip işletmenin gideceği yolu saptarlar. Erişim sağlayarak durum sunma ise
bunun doğal uzantısı olarak gelişir.

Lobicilik faaliyetlerini yöneten lobiciler, uzun süre belirli bir iş kolu (sendika,
ticari birlik veya baskı grubu) adına çalıştıklarından o alanda uzmanlaşmış olurlar.
Dolayısı ile o iş kolunun diğer işletmeleri alanlarıyla ilgili bir faaliyete ihtiyaç
duyduklarında alanla ilgili uzmanlaşmış lobiciyi bulurlar ki, bu durum lobici için
olumlu ve istenen bir durumdur. Sektörel bazda uzmanlaşma, belirli bir konuya her
yönüyle hâkim olmayı gerektirdiğinden, o konuyla ilgili olan karar alıcılar ve
yönlendiriciler ile pozitif ilişkiler içinde bulunma olumluluğuna neden olup, etkin
sonuç alınmasını kolaylaştırmaktadır.

XVII. LOBİCİLERİN İŞLEVLERİ

Lobiciler, temsil ettikleri lobinin veya kuruluşun isteklerinin

gerçekleştirilmesi için çaba sarf ederlerken, hedef kitle ile iletişimi sağlamanın

71
yanında iki görevi daha yerine getirirler. Bunların birincisi temsil edilen yer adına
gerçekleşirken; ikincisi ise, hedef kitle açısından gerçekleşmektedir. Yani burada iki
türlü işlev görmektedirler; hem temsil edilen yere yönelik hem de hedef kitleyi
oluşturan karar alıcılara yönelik faydalar sağlanmaktadır.

Lobicinin temsil ettiği yer (lobi, kuruluş, ülke vb.) adına gerçekleştirdiği
görevleri şunlardır ( Le Grelle 1987: 52):

1. Lobi adına toplumsal katmanlara gönderilmek istenen mesajların

yönlendirilmesi.

2. Hedef kitlenin ayrıştırılması ve ulaşması istenen mesajın istenilen

istikamette hedeflenen gruplara ulaştırılmasını sağlamak.

3. Belirlenen hedefin gerçekleştirilmesi için yapılan tüm hazırlıkların

akabinde lobicinin aktif olarak faaliyete katılımı.

Grunig ve Hunt’a (1984: 529) göre de; lobici medyada ki “rüşvetçi” imajına
karşın iyi bir halkla ilişkilerci gibi dikkatli araştırmayla başlayıp, doğru hedefe doğru
bilgilerle ulaşmalıdır. Şu beş temel alanda lobicinin bir örgüte yardımına paha
biçilemez: İttifaklar oluşturmak, araştırma yaparak raporlar hazırlamak, nüfuzlu
insanlarla temas kurmak, tanık ve sözcüleri hazırlamak ve tartışma odağını
yönlendirmek (gündemi belirlemek).

—İttifaklar yapmak: Özellikle yasama kurumu üzerinde etkili olabilmek

için genelde benzer hedefleri olan başka gruplarla güç birliğine gitmek gereklidir.
Çıkarların örtüşmesi durumda durum farklılık gösterebileceğinden ve her grubun
kendi öncelikleri bulunduğundan bu görev karmaşık bir özellik göstermektedir.
İttifaklar belli konular çevresinde kurulur, kayma gösterir ve farklı müttefiklerle
yeniden kurulur. İttifakın en sade hali belli bir konuda birbirine destek vermek
şeklindedir. Fakat bazen ortak bir temsil bürosu tutulup bir yönetici atanması ve belli
bir dönem boyunca iletişimi sağlayacak bir basın bülteni yayınlamayı kapsayan bir
kurumlaşmaya ulaşabilir. Bir ittifak iyi giderken bile müttefik gruplar kendi
gündemlerini kendi tarzlarında takip etmekten vazgeçmezler (Grunig ve Hunt 1984:
529).

72
 —Araştırma Yaparak Raporlar Hazırlamak: Lobicilerin hazırlayıp
dağıtımını yaptığı raporlar yasamacılara bilgi sağlama ve bir davadaki argümanları
güçlendirmeye yöneliktir. Lobicilerin araştırmaları kurulların tartışma ve yasama
kayıtlarının dikkatle incelenmesiyle başlar. Kütüphaneler ve resmi istatistik
kurumları verilerini kullanırlar. Lobiciler için en iyi kaynaklardan biri vekilin kendi
ekibidir. Böyle elde edilen bilgi ulusal, bölgesel ve yerel düzeydeki müttefikleri
bilgilendirmek için kullanılabilir (Grunig ve Hunt 1984: 530).

—Nüfuzlu İnsanlarla Temas Kurmak: Bir yasama kurumu çok sayıda

üyeden oluştuğundan lobicinin, hangisinin diğerlerini etkileyeceğini onlara hakim
olup kurullarda tartışmaları yöneteceğini ve hangisinin hangi çeşit kanunlara özel ilgi
duyduğunu belirlemesi gerekmektedir. Lobici David Kinzer’e göre; lobicinin hedef
seçerken kullanması gereken ölçütler şunlardır:

1. Üyenin belli bir tutumu üstelenmesinin medyada bulacağı yankı potansiyeli

2. Üyenin seçmenlerinin belli bir kanuna gösterdikleri ilgi

3. Yasa tasarısının vergi mükellefleri üzerindeki etkisi

Bir vekilden alabilmek her zaman kolay olmamaktadır bununla birlikte

ABD’de politikacıların lobicilere ilgi göstermedeki en yaygın neden lobicilerin beli
konularda sunabildikleri ayrıntılı ve doğru bilgi oluşturmaktadır. Zira “bilgi güçtür.
En etkili lobici genellikle en iyi bilgiyi getirendir” (Grunig ve Hunt 1984: 531).

—Tanık ve Sözcüleri Hazırlamak: Yasa koyucular harekete geçmeden önce

uzmanlardan ve liderlerden kendi görüşlerini destekleyen bilgiler toplamak
zorundadır. Uzman tanıkların ve sözcülerin rolü o kadar önemlidir ki halkla ilişkiler
şirketleri kurum sözcülerinin eğitilip hazırlanmasını hizmetlerinin bir parçası olarak
sunmaktadırlar. Bu amaçla yapılan sözcü eğitimleri; ayrıntılı ve eksiksiz arka plan
raporlarının hazırlanması, brifing verme, hatta bazen konuşmacıyı video ile ve
muhalif sorgucular rolündeki ekip üyeleriyle hazırlamayı kapsamaktadır (Grunig ve
Hunt 1984: 531).

—Tartışma Odağını Yönlendirmek (Gündemi Belirlemek): Lobiciler

dikkati, müşterilerinin görüşünün kabul edilmesine götürebilecek konular, veriler ve
çağrılar üzerine odaklamaya çalışırlar. Hedef alınan bir yasamacının kendi seçmen

73
bölgesinden halk desteği işaretleri alması da önemlidir. Son olarak lobici,
müşterisiyle ortak ilgi ve kaygılara sahip resmi ve yarı resmi kuruluşları arayıp tek
bir ses olarak organize etmek ister (Grunig ve Hunt 1984: 531-532).

Bundan başka, Vennbur’dan aktarma yapan Ayla ve Aydemir Okay’a (2001:

484) göre, hedef kitleyi oluşturan karar vericiler açısından lobicilerin işlevleri
şunlardır:

1. Hedef kitleyi oluşturan insanların konu hakkındaki ilgilerini

şeffaflaştırırlar.

2. Yasa oluşturma sürecinde kamuoyunun ilgili konu hakkındaki fikrini yasa

yapıcılara ulaştırırlar.

3. Yasa koyucuya, yasanın etkileri hakkında bilgi verirler.

74
 II. BÖLÜM

LOBİ FAALİYETLERİNDE UYGULAMA

Her biçim ve menşeide olabilen lobiler genellikle; sanayide, bankacılıkta,

etnik ve azınlık gruplarıyla, dinle ilgili olabildiği gibi, kültürel ve mesleki
organizasyonlarla da bağlantılı olabilmektedir (Faupin 2005: 92). Toplumun hemen
her kesimi tarafından kullanılan lobiciliğin faaliyetlerinde ki uygulamalar genel
olarak; çeşitler (teknikler), yöntemler ve araçlar olmak üzere üç kategoriye
ayrılmaktadır.

Bunlardan çeşitler, lobicilik çeşitlerini ifade etmektedir ve lobiciliği

“doğrudan, dolaylı, kollektif ve diğer çeşitler” gibi ayrımlara tabi tutmaktadır.

Yöntemler ise, lobicilik tekniklerinde kullanılan lobicilik amaçlı faaliyetleri

içermekle birlikte, bu faaliyetlerinin neden-sonuç ilişkisi hakkında bilgi vermektedir.

Araçlar, lobicilik yöntemlerinde kullanılan yazılı, görsel, sözlü, yüzyüze ve

elektronik araçları içermektedir. Ancak çalışmamızın önceki bölümlerinde
“lobicilikte kullanılan araçlar” hakkında bilgi verildiği için, bu bölümde aynı şeyleri
tekrar etmemek amacıyla kullanılan araçlara değinilmeyerek lobicilik çeşitleri ve
lobicilik yöntemleri hakkında bilgi verilecektir.

I. LOBİCİLİK ÇEŞİTLERİ (TEKNİKLERİ)

Bizim burada “lobicilik çeşitleri” olarak ele aldığımız bu konu bazı

kaynaklarda “lobicilik teknikleri” olarak da isimlendirilebilmektedir. Bu durumunun
her hangi bir anlam kargaşasına sebebiyet vermemesi için biz çalışmamızda
“çeşitleri” ifadesini kullanmayı uygun buluyoruz.

Bu zamana kadar lobicilikle ilgili yazılan kaynaklarda genel olarak iki tür
lobicilikten bahsedilmektedir. Bunların birincisi, direkt olarak karar vericilerle temas
kurma yöntemiyle yapılan “Doğrudan Lobicilik”; ikincisi ise kamuoyunda imaj
oluşturarak, kitleleri ve basını da olaya dahil ederek dolaylı sonuç almayı hedefleyen
“Dolaylı Lobicilik” (Grass-Root) (Dursun 2002: 291) olmaktadır. Bayramoğlu’da
(1987: 6) herkes tarafından kabul edilen bu iki çeşide “lobicinin lobiciye lobi

75
yapması” olarak tarif edilen “Kollektif Lobicilik” ilavesi yaparak çeşitleri üçe
çıkarmaktadır.

A. DOĞRUDAN ( DİREKT) LOBİCİLİK

Lobicilik uygulamaları içerisinde en etkili ve en hızlı netice veren teknik

olarak kabul edilmektedir. Bilgi alışverişi veya iletişimin, yorum gerektirmeyecek
biçimde doğrudan doğruya örgütün temsilcisi (lobici) ile karar alma sürecindeki
yetkili kişi arasında gerçekleşmesi olarak kabul edilen lobicilik (Arı 2000: 153)
türüdür. Lobicinin, kararlarını etkilemeyi hedeflediği kişilerle doğrudan, kişisel
olarak yüz yüze ilişkisiyle gerçekleştirilmektedir (Bayramoğlu 1987: 6). Bu amaçla,
ilgili makamlara dosyalar, raporlar sunulur, araştırmalar yapılır ki; lobinin bu konuda
“ciddi” ve “güvenilir” olduğu hissi de verilmeye çalışılır (Çağlar 1997: 285).

Bu lobicilik çeşidinin daha çok komisyonlar düzeyinde uygulandığı

görülmektedir (Rızaoğlu 2004: 252). Buralarda, lobici tarafından hukuk dili
kullanılarak konunun oluşumu ile teknik yönleri hakkında aydınlatıcı bilgiler
verilirken; komisyonlarda söz alacak konuşmacıların (bağımsız uzmanlar, ilgili
kuruluş temsilcileri, iş adamları ya da iş çevrelerinden ilgili kişilerin) listesiyle,
konuyu destekleyen parlamenter ve diğer üst düzey bürokratların adları gibi hususlar
da belirtilmektedir (Bayramoğlu 1985: 23).

Doğrudan lobicilik tekniğini kullanmak isteyen lobiciler de, parlamenterler ve

onların yakın çalışma personeliyle tanışabilmek için çeşitli konular üzerinde
derinlemesine enformasyon derlemekte ve görüş sorulduğunda komisyonlara
araştırmaya dayalı fikirler beyan etmektedirler (Rızaoğlu 2004: 252). Bu metodun en
önemli özelliğini, kişisel bağlantılardan çok bilgiye önem verilmesi oluşturmaktadır.
Hedef kitleye sunulmak üzere hazırlanan raporlar teknik bilgi, slâytlar ve şemalarla
zenginleştirilmekte, bütçe tasarıları üzerine geniş bilgi sunulmakta, “isterseniz
bunları yasaları düzeltme çalışmalarında kullanın” denilebilmektedir (Ker 1998:
270–271).

Siyasal karar alma organlarını ve kişileri etkilemek amaçlı yapılan doğrudan

lobicilik faaliyetleri şöyle gruplandırılmaktadır (Dursun 2002: 291): seçimlerde bir
partinin desteklenmesi, bir yasanın çıkması ya da çıkmaması için ilgilileri ikna
etmeye yönelik iyi hazırlanmış ve her türlü bilgiler içeren rapor ve belgelerin

76
sunulması, sözlü açıklamalarda bulunmak üzere heyetler gönderilmesi, tanıklık
edilmesi (Rızaoğlu 2004: 251), brifing verilmesi, halkla ilişkiler faaliyetleri
çerçevesinde ilgililerin davet edilerek kuruluş ya da bölgenin gezdirilmesi (Kantarcı
2001: 163), olumlu kanaatlerin oluşmasını sağlamaya yönelik çabaların içine
girilmesidir.

B. DOLAYLI LOBİCİLİK (GRASS-ROOT)

“Mahalli Düzeyde Halkın Lobi Faaliyetine Katılması” veya “Halka Dayalı

Lobicilik” olarak da adlandırılan dolaylı lobicilik, organize olmuş, kendisini ifade
edebilen bir kitlenin çeşitli organizasyonlar ve materyallerle hedef kitleye yönelik
baskı faaliyetinde bulunmasıyla yapılabilmektedir.

“Halk desteğinin” gücünün farkında olan doğrudan lobicilik uygulayıcıları,

çeşitli organizasyonlarda seçmenleri harekete geçirerek, karar alma noktasında
bulunan seçilmişler üzerinde etkili olmaya çalışırlar (Rızaoğlu 2004: 252) ki,
doğrudan lobicilik yöntemiyle sonuç alamadıkları durumlarda dolaylı lobiciliğe
yönelirler. Ancak bu lobicilik çeşidinde, istenilen sonucun elde edilmesi için
lobilerin ve lobicilerin yüksek düzeyde uyumlu çalışmaları zorunluluğu vardır
(Dincer 1998: 116) ve bu çeşit lobicilik öncelikle kamuoyunu hedef almaktadır
(Kapani 2001: 207)

“Doğrudan olmayan lobicilik” olarak da adlandırılan dolaylı lobicilikte,

kullanılan en baskıcı yöntem ise, seçilmişlerde “seçimlerde başarılı olamama”
(seçilme veya tekrar seçilememe) korkusu yaratmaktır (Dincer 1998: 117).

Lobilerin, ilgili bakanlara, parlamenterlere, basın-yayın organlarına mektup

yazmak (Kaplan 2006), kart göndermek, telefon etmek, ziyaretlerine gitmek, şahsi
dostluklar kurmak ve kitle iletişim araçlarında ilanlar yayınlatmak (Şahım 2006),
kampanyalar yoluyla bilgileri yayınlamak, oy verme tutanaklarını açıklamak,
yönetimde karar verenlerin özel olaylarını açıklamak, siyasi protestoda bulunmak,
kamu görevlilerini evinde veya otel odasında sıkıştırmak (Rızaoğlu 2004: 252) gibi
yöntemlerle onları harekete geçirmeleridir. Bu uygulamalar ile “dikkati çekme”
amaçlanmaktadır (Ker 1998: 275–276). Başka dikkati çekme etkinliği olarak;
yürüyüşler tertiplemek, dava konusu olan hallerde mahkemelerde şahitlik yapmak,
üniversite, dernek vb. yerlerde konferanslar vermek, panellere katılmak (Bayramoğlu

77
1987: 6), imzalı dilekçeler yollamak, ürünü boykota gitmek, kitle iletişim araçlarında
kampanyalar tertiplemek ve telgraflar çekmektir (Ker 1998: 276–277).

Kamuoyunda imaj oluşturma ve yönlendirmeye yönelik yürütülen halkla

ilişkiler çerçevesine girebilecek nitelikteki faaliyetler de dolaylı lobicilik olarak
değerlendirilmektedir (Dursun 2002:291). Dolaylı lobicilik faaliyetleri, doğrudan
doğruya örgüt, dernek gibi oluşumların kendisi tarafından yürütüldüğü gibi bu
konuda uzmanlaşmış olan halkla ilişkiler şirketleri aracılığıyla da
yürütülebilmektedir (Arı 2000: 155).

C. KOLLEKTİF LOBİCİLİK

Lobicilik faaliyetinin başarılı olabilmesi için günümüzde hedef kitleyle

sadece yemek yemek ya da onlara sadece mektup göndermek yeterli olamamakta
bunun yanında aynı alanda faaliyette bulunan diğer lobilerle kollektif ilişkilere de
ihtiyaç duyulmaktadır. Bu amaçla ortaya çıkan kollektif lobicilik, “lobicinin lobiciye
lobi yapması” olarak tanımlanabilmektedir. Kollektif lobicilikle, konuyla ilgili bilgi
alışverişi, konunun şekillendirilmesinde karşı tarafı etkileme, hedef kitleye yönelik
kullanılacak taktik ve stratejilerin tartışılması gibi imkânlar yaratılmaktadır
(Bayramoğlu 1987: 6–7).

Kollektif lobiciliği kullanan örgütler önemli gördükleri etkinliklerde kolayca

bir araya gelirken, önemsiz gördükleri konularda ise kolayca bir araya
gelememektedirler. Hula’ya (1999: 106–107) göre, ittifakın merkezine yakın üyeler
davanın başarısını daha çok önemseyenler arasından çıkarken, kenarda kalan
katılımcıların konuya daha az zaman ve çaba harcamak isteyenlerden oluştuğu
gözlenmiştir. Yasamayı etkilemek amacıyla kurulan ittifaklarda liderlik
konumundaki kişilerin bildirdiğine göre alt düzeydeki düzenleme girişimleri
(kararname ve yönetmelikler) sırasında ortaya çıkan ortak eylem sorunları yasa
tasarıları konusundaki ortak eylemlerde daha az görülmektedir.

Kollektif lobicilik için Newcomb’un denge teorisinde ileri sürdüğü;

“insanların kendi pozisyonlarıyla uygunluk içinde olan bilgi kaynaklarına, kulak
verme eğiliminde oldukları ve sergiledikleri davranışları destekleyici ve doğrulayıcı
bilgiler aradıkları görüşü”nün (McQual ve Wındahl 1993: 33) geçerli olduğunu
söylemek de mümkündür.

78
 D. DİĞER LOBİ ÇEŞİTLERİ

Yukarıda belirtilen ve herkes tarafından bilinen çeşitlerden başka; çok fazla

bilinmeyen ama kullanılan lobicilik çeşitlerde mevcuttur. Bunlar, “amatör lobicilik”,
“yüksek düzeyde lobicilik”, “Wagner tipi lobicilik”, “etnik lobicilik”, “bilgi
lobiciliği”, “uluslararası lobicilik” ve “sesli ve sessiz lobicilik” tir.

1. Amatör Lobicilik: Her hangi bir lobi firmasıyla çalışmayan ancak

kendilerini alakadar eden konuların hükümet veya yasamanın gündemine gelmesi
durumunda kendi üyelerini harekete geçirerek lobicilik yapan kuruluşlar vardır.
Amaçlarını çok iyi tespit etmiş ve yaptıklarının farkında olan bu örgütlenme
faaliyetlerine “Amatör Lobicilik” denilmektedir. Ahlaki, dini, etnik, insan hakları
veya genel toplum çıkarları gibi birçok konuda faaliyet gösteren örgütlenmelerin
genellikle bu tekniği tercih ettikleri görülmektedir (Arı 2000: 155).

2. Yüksek Düzeyde Lobicilik: Tüm ülke düzeyinde büyük iş adamları ve

şirket yöneticilerinin kişisel dostluklarıyla, iş ve meslek kuruluşlarından, buralardaki
alt komitelerden, itibar kazandırıcı kulüp üyelerinden, açık siyasal öğelerden,
müşterilerle ilişki kurma yollarından yararlanarak askeri ve politik üst çevrelerle
kaynaşma şeklinde gerçekleşmektedir. Yüksek düzeyde lobiciliğin özelliği, sadece
iktidar çevresinde yapılması ve bu çevrenin dışına çıkılmamasıdır. Konu olarak da,
vergilerin düşük tutulması, en verimli iş ve sanayi dallarının özel sektöre bırakılması,
devletin sosyal harcamalarını en üst düzeyde tutması ve iktidardaki partinin iktidarda
kalmasının sağlanması gibi konular olmaktadır (Mills 1974: 405–407).

3. Wagner Tipi Lobicilik: Bu tip lobiciliğin esası parlamenterlerin genel

konulara olan ilgisizliğine dayanmaktadır. Buna göre, parlamenterlerin büyük
çoğunluğu kendi bölgelerini ilgilendiren kararlara daha fazla ilgi göstererek oralara
daha çok transfer yapılmasını isterler. Bu durum ise lobicilerin işini kolaylaştırmakta,
sadece gelir transferlerini düzenleyen yasalarla ilgilenen ancak diğer kararlarla
ilgilenmeyen parlamenterlerin lobiler tarafından etkilenmesini basit hale
getirmektedir. Bu tip lobiciliğe de Tullock tarafından “Wagner Tipi Lobicilik”
denilmektedir (Tullock’dan Aktaran Çaha 1997: 425).

79
 4. Etnik Lobicilik

Etnik lobicilik, adından da anlaşılacağı üzere aynı etnik kökenden gelen

insanların herhangi bir nedenden dolayı lobi oluşturarak faaliyette (Faupin 2005: 92)
bulunmalarıdır. Bu etnik lobilerin savunduğu ya da olmasını istediği konular,
genellikle etnik grubun milli çıkarlarını alakadar eden veya etnik grubu
oluşturanların genel menfaatini etkileyecek olan kararlar olmaktadır. Etnik lobi’de
üyeler arasındaki bağ manevi ve milli temellere dayanması nedeniyle çok güçlüdür.
Bu bağlamda üyelerin giyimi, tıraşı, yüzüğü, okuduğu kitap veya gazetesi bile
birbirleri arasındaki iletişimde “iletişim kodu” içerebilmektedir.

Etnik lobicilik, diğer lobilere göre daha saldırgan bir yapıdadır. Bu nedenle
kendi üyelerini bile davaya hizmet noktasında eleştirip yargılayabilmekte, gerekirse
“hainlik”le damgalayabilmektedir. Gayri ahlaki sayılan ve hiçbir zaman tasvip
edilmeyen yöntemlerin bile bu lobicilik tekniğinde kullanıldığı olmakla birlikte genel
olarak, her türlü lobicilik araç, gereç ve teknikleri ustaca kullanılabilmektedir.
Örneğin, 6 Ağustos 1923 tarihinde Lozan’da Amerika ile Türkiye arasında imzalanan
“Dostluk ve Ticaret Antlaşması”na Amerika’da yaşayan Ermeniler büyük tepki
göstermişler bunu engellemek için “Lozan Antlaşmasına Hayır!” kampanyası
yürütmüşlerdir. Bu kapmaya da “Lozan Antlaşmasına Hayır!”, sloganını kullanan
Ermeni ve Rum lobileri, zaten var olan Türk düşmanlığını iyice körüklemek için
kurulu bulunan düşman örgütleri, onların kadrosunu, organlarını, gazetecileri,
gazeteleri ve etkileri altındaki çevrelerini organize bir şekilde kullanmışlardır. Bunlar
aracılığıyla oluşturulan baskı neticesinde kampanyaya, başka örgütler, gazeteler ve
Amerikan iç politikasına oynayan muhalefetteki Demokrat Parti ileri gelenleri de
katılmış, böylece Amerikan kamuoyunun ve Kongresinin baskı altına alınması
kolaylaşmıştır (Şimşir 2001: 36–39).

Dünyadaki en önemli lobi merkezlerinden olan Washington’ da ki lobi

faaliyetlerinin önemli bir bölümünü de etnik lobilerin faaliyetleri oluşturmaktadır.
Bunun için Yüzü aşkın büyükelçilik kendi lobi faaliyetlerini yürütürken, aynı
zamanda Amerikalı lobici ve lobi firmalarının desteklerini de sağlamaktadırlar.
Ayrıca bazı Amerikalılar etnik baskı grupları kurarak ana ülkelerine destek sağlama
faaliyeti içine de girerler. Onun için bulunmuş oldukları ülkenin vatandaşlık hakkına

80
sahip taraftarlarıyla, karar alıcı seçilmişler üzerinde seçimlerde oy baskısı kozunu
kullanmakta, kampanyalara parasal destek sağlamakta, ziyaretler, sıkı diyaloglar
geliştirmekte, sahip oldukları çeşitli dernekleri aracılığıyla geceler, kampanyalar ve
çeşitli gösteriler düzenlemektedirler (Gürbüz 2005: 1–2). Kuruluşları aracılığıyla
etnik lobicilik yapanlara en iyi örnek ABD’deki Ermeni lobileri gösterilmektedir.
Bunların günümüzde ABD’de lobicilik yapan 182’si Ermeni kilisesi olmak kaydıyla
toplam 1228 Ermeni kuruluşuna sahip olduğu bilinmektedir (Kantarcı 2001: 156).

Etnik lobilerin davalarını somutlaştırıp, fiziki bir varlığa dönüştürdükleri

dernek binası, kütüphane, kilise-cami gibi dini yapılar ve kültür merkezleri binaları
inşa ettikleri de olmaktadır ki, bu türden çalışmalar onlar tarafından bir çeşit lobicilik
yöntemi olarak kullanılmaktadır. Etnik lobilerce, fiziki yapılaşma çalışmalarının
“dava adına” yer kazanımı yanında sosyal ve psikolojik boyutunun olduğu da
bilinerek teşvik edilmektedir. Lobinin tüm üyelerine ait olan ortak kullanım alanları,
genellikle “imece” usulüyle yapıldığından, dağınık olan imkânları birleştirip daha
etkili hale getirmekte, ulus olma bilincini de artırmaktadır. Kendisini büyük bir
grubun parçası hisseden bireyler böylece etnik kimliklerini kaybetmekten de
kurtulmaktadırlar (Laçiner ve Bal 2002: 83–84).

Ülkemizde de özellikle son yıllarda Alman lobilerinin Konrad Adeneuer ve

Frederich Ebert şeklinde TOSYÖV, Türk Demokrasi Vakfı ya da Liberal Düşünce
Topluluğu kanalı ile faaliyet göstererek lobicilik çalışmaları yaptıkları bilinmektedir
(Şahım 2006).

5. Bilgi Lobiciliği

Bu lobicilik türünde öncelikle iyi araştırma ve bilgiyi iyi seçme (analiz etme)
zorunluluğu vardır. Araştırılarak elde edilen bilgiler hedef kitleye sunulmadan önce
lobinin istekleriyle uygun halde dengelenir. Bennedsen ve Feldmann’a (2002: 188)
göre de, Lobicilik yapan çıkar grupları yalnız kendi çıkarlarına uygun olduğunda
politika oluşturma sürecine bilgi sağlarlar. Çıkar gruplarının ellerindeki bilgi ve
dolayısıyla lobicilik etkisiz kaldığında artık lobicilik faaliyetine çaba ve kaynak
harcama için bir gereklilik de kalmamıştır. Bazı yazarlara göre bir parlamento
sisteminin çıkardığı bir koalisyon hükümetinin partilerinin gücü ile hükümet üyeleri
arasındaki birlik ABD Kongresindeki iki parti sisteminin sağladığı güç ve birlikten

81
daha fazladır. Aynı zamanda parlamenter demokrasilerde yasama süreci ABD
Kongresindeki kadar geniş bir çıkar grupları etkisine açık değildir… çıkar grubunun
kendi lehine sonuç elde etmek amacıyla stratejik bilgi sağlama isteği karar alma
kurumlarının yapısına göre artmakta veya azalmaktadır.

Bilgi sunma, lobicilikte karar alma bakımından önem taşıyan bilginin

parlamenterlere stratejik bir biçimde aktarımıdır. Bu kapsamda bir lobi grubu, seçim
bölgesinin kamusal yarar bakımından değerlendirme bilgisini yasamadaki
temsilcisine ileterek kamusal yararın bölgeye verilmesini etkileyebilir (Bennedsen ve
Feldmann 2002: 190).

Bennedsen ile Feldmann (2002: 199), bilgi lobiciliğinin yasama sisteminin

yapısıyla doğrudan etkili olduğunu savunmuşlardır. Onlara göre, ABD gibi
“güvenoyu” bulunmayan yasama sistemlerinde ister uzun ister kısa dönemde bilgi
aktarımı mecliste oluşan politika oluşturma koalisyonunu etkileyebilmektedir. Bunun
sonucunda çıkar grupları bilgi lobiciliği yapmayı her zaman az çok cazip
görmektedirler. Ancak “güvenoyu” uygulamasının bulunduğu yasama sistemlerinde
uzun dönemli meclislerde bilgi aktarımı, politika oluşturma koalisyonu üzerinde
önemli bir etkiye sahip olmamaktadır Bunun sonucunda çıkar gruplarının bilgi
lobiciliğine kaynak ayırmak için daha zayıf isteği bulunmaktadır. Aynı mecliste kısa
dönemde, bilgi akışının bir politikanın oluşturulmasındaki bileşim üzerindeki etkisi
artış gösterir. Bunun sonucunda ise yaklaşan bir parlamento seçimleri öncesinde
çıkar gruplarının bilgi lobiciliği yapma nedenleri artar.

Bennedsen ve Feldmann’dan aktarımda bulunan David P. Baron’a (2002:

205) göre bu farklılığın kaynağı hükümetlerin kurumsal yapılarındaki farklılıklardan
kaynaklanmaktadır. Bu araştırmacıların “bilgi lobiciliği modelinde” bilgi bir çıkar
grubu tarafından bir çoğunluğun hâkim olduğu yasama meclisine sunulmaktadır.
Yasama söz konusu yararları paylaştırırken karşılığında satın almak zorunda olduğu
oyu göz önünde bulundurur. Bu rıza verme sürecinin etkin olup olmadığına göre
tasarının geçip geçmemesi üzerinde sahip olunan ve lobiciliğin hedefi olan etki az
olmakta (Avrupa örneğinde olduğu gibi) veya çok olmaktadır (ABD örneğinde
olduğu gibi).

82
 6. Uluslararası Lobicilik

Bu lobicilik türü daha çok uluslararası yaptırımların veya kararların

aldırılmasının gündeme gelmesi durumunda uygulanan bir lobicilik türü olmaktadır.
Günümüzde dünya politikasını ve ticaretini belirleyen ABD ve AB gibi süper
güçlerin alacağı kararlar ikinci ve üçüncü ülkeleri etkileyeceğinden bunların karar
organlarına yönelik başta ülkeler olmak üzere uluslararası kuruluşların yürütmüş
oldukları lobicilik olmaktadır.

Uluslararası lobicilikte hedef kitle doğrudan hükümetlerdir. İlk etapta diğer

karar organları tali plandadır. Ancak birinci dereceden hedef kitle olan hükümetlere
yönelik lobi faaliyetlerinde geç kalınması durumunda hedef kitle yön değiştirerek
parlamenter düzeydeki temsilcilere yönelebilmektedir (Wilkinson 1996: 259).

Hükümetler arası cereyan eden uluslararası lobicilik faaliyetleri ayrıca

uluslararası nitelikteki İMF, NATO, GAAT gibi oluşumlarda da yapılabilmektedir.
Örneğin GAAT sistemi.

İkinci Dünya Savaşı sonrasında, dünyada barışı sürekli kılmak amacıyla,

uluslararası ekonomik işbirliğinin tesis edilmesinin gerekliliği düşüncesi genel kabul
görmüştür. Bu çerçevede, ülkelerin kalkınma çabalarına yardımcı olmak, uluslararası
likidite ve mali güven gibi ihtiyaçlara cevap vermek ve uluslararası ticareti
serbestleştirip artırmak amacıyla yeni kurumların oluşturulması yoluna gidilmiştir.
IMF, Dünya Bankası gibi “Bretton Woods” kurumları bu çabaların sonucunda ortaya
çıkmıştır.

Uluslararası mali alanda sağlanan işbirliğinin yanı sıra, uluslararası ticaretin

serbestleştirilmesi yönünde de benzer bir işbirliğine ihtiyaç duyulması sonucunda, 50
kadar ülkenin temsilcisi tarafından “Uluslararası Ticaret Örgütü” (International
Trade Organisation - ITO) adı verilen bir uluslararası örgütün kurulması
amaçlanmıştır. Öte yandan, ITO’nun kuruluş müzakereleri devam ederken, belirli
mallar üzerinde tarife indirimlerinde bulunmak ve ITO’nun ülkelerce onaylanmasına
kadar geçecek sürede bu indirimleri uygulamaya koymak amacıyla, 23 ülke Ekim
1947'de Cenevre'de “geçici” olarak nitelendirilen Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel
Anlaşmasını (GATT) imzalamışlardır. ITO’nun kurulamaması üzerine, “geçici” olma
özelliğine rağmen, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması 1948–1994 yılları

83
arasında uygulana gelmiş ve dünya ticaretinde genel kabul gören bir çerçeve
oluşturmuştur. 1948 yılından bu yana, uluslararası kural ve disiplinlerin daha da
iyileştirilmesi ve güçlendirilmesi amacıyla sekiz çok taraflı müzakere turu
gerçekleştirilmiştir (www.foreigntrade.gov.tr/anl/DTO/GATT_ILKE).

Hükümetler düzeyinde cereyan eden uluslararası lobiciliğin karşılaştığı

güçlükler ikinci dünya savaşından beri yapılan GATT (General Agreement on Tariffs
and Trade) toplantıları çerçevesindeki Uruguay Toplantıları (1983–1992) sırasında
iyice belirgin hale gelmiştir. Bunda en önemli etken GATT toplantılarındaki karar
alma sürecinin karmaşıklığı olmuştur. Aracılık sorumluluğu tamamen komisyonun
elinde olduğundan kilit rolü kendisi üstlenmişti. Komisyon bünyesinde neredeyse
tüm dairelerin temsil edildiği sürekli bir yapı oluşturulmuştur. Bu yapı içindeki
çeşitli alanlardan ve çalışma dosyalarından sorumlu olan memurların bilinmesi ve
temasa açık olması kurucu yönlendirme komitesi açısından önemli bir lobicilik
avantajı olmakla birlikte, yapılan araştırmada komite üyelerinin bu konuda yetersiz
kaldıkları tespit edilmiştir. Bunun sonucunda komisyon, arka planda kalan mercileri
temsil eden lobicilerin faaliyetlerine açık hale gelmiştir (Wilkinson 1996: 260–261).

7. Sessiz ve Sesli Lobicilik

Günümüzün uluslararası dev sermayeleri ve onların yaratıcısı durumundaki

ülkeler yeni teknolojileri sayesinde üretimlerini artırırken, ürettikleri mala pazar
bulma ve buldukları pazarları koruma çabaları içerisine girmişlerdir. Bu çabalarda
lobiciliğin globalleşmesine zemin oluştururken (Hanlı 2006: 1), onu siyasi alandan
çıkartarak pazarlama ve halkla ilişkiler alanlarında kullanılır hale getirmiş, kullanım
sahasını çeşitlendirmiştir (Göğüş 2004). Bu bağlamda lobiciliğin pazarlama ile
ilişkisini ortaya koymak adına bir fikir ileri süren Harrison’da kullanılan araç ve
teknikleri dikkate alarak “Sessiz ve Sesli Lobicilik” modelini ortaya koymuştur.

Sesli ve sessiz lobicilik türünde ayrımı belirleyen, kullanılan araçlar ve

kullanılan yöntemler olmaktadır. Hedef kitle olarak doğrudan karar alıcıların seçilip
onlarla iletişime girilmesiyle ortaya çıkan doğrudan lobiciliğin daha kısıtlı ve daha
spesifik şekli olan “sessiz lobicilik”, istenilen değişikliğin gürültüsüz bir şekilde
olayı kamuoyuna ve kitle iletişim araçlarına mal etmeden gerçekleştirilmesini
içermektedir. Lobiciler tarafından en çok istenen ve desteklenen lobicilik çeşidi de

84
bu olmaktadır. Ancak sessiz lobiciliğin başarılı olamadığı durumlarda ise kitle
iletişim araçlarının, kamuoyunun ve seçmen baskısının devreye sokulduğu sesli
lobicilik devreye girmektedir. İyi bir halkla ilişkilerci olan Miller; bu konuda
“kamuoyunun etkin bir şekilde harekete geçirilmesi lobicilik sürecinin asli
unsurlarından olabilir” (aktaran Harrison 2000: 210) demektedir.

Sesli lobicilik, lobicilik amaçlı, özelliklede kamuoyu baskısı kurma ve

istenilenin toplumun çoğunluğuna mal edilmesi gibi teknikleri kapsayan, bu amaçla
medya dahil her türlü lobicilik araç-gerecini kullanabilen bir lobicilik çeşididir. Bu
lobicilik de, ekonomik boyutun yüksekliği, daha organize eylemler gerektirmesi,
kullanılan araç zenginliği ve geniş zaman gereksinimi en önemli yönleri
oluşturmaktadır. Kısacası sessiz lobiciliğe göre hem pahalı hem de daha uzun zaman
isteyen bir lobicilik türü olmaktadır.

Halkla ilişkiler uygulayıcısı Charles Miller’e göre lobicilik amaçlarına, sessiz

ve sesli lobicilikten biri ya da her ikisi de birlikte kullanılarak ulaşılabilir. Bunlar:
“dikkatli araştırmaya dayanan özetle sistemi işleten, genelde arkasından
arabuluculukla devam eden temsilcilikler… …ile kamuoyu ve medya gündeminin
harekete geçirilmesine… özetle baskıya dayanan temsilciliklerden” oluşmaktadır ki,
bu iki etkinlik sessiz lobicilik ve sesli lobicilik olarak tanımlanabilmektedir ( aktaran
Harrison 2000: 210).

Shirley Harrison tarafından “sessiz ve sesli lobicilik” şeklinde ikiye ayrılan

lobicilik, kullanım sahalarına göre de yeniden ayrıma tabi tutularak üçe
ayrılmaktadır. Bunlar (Harrison 2000: 209):

—Pazarlama olarak lobicilik (LMKT: Lobbying – as- Marketing),

—Halkla ilişkiler olarak lobicilik (LPR: Lobbying – as- Public Relations),

—Kararları etkileme olarak lobiciliktir (LINF: Lobbying – as- Infuluencing-
Decisions).

85
 ESAS AMAÇLAR DİNLEYİCİ, İZLEYİCİ
ve OKUYUCU KİTLE

SESLİ 1. Satışları artırmak

Pazarlama aracı 2. Şirketi farklılaştırmak Medya (aracı)
olarak Lobicilik 3. Müşteri sadakatini
(LMKT) güçlendirmek

Halkla İlişkiler 4. İtibarı güçlendirmek Hedef Kitle,

LOBİCİLİK aracı olarak 5. Tekrar konumlandırmak tüketiciler
Lobicilik (LPR) 6. Bilinirliğini artırmak çevre vb.

Kararları etkileyen 7. Sorun yönetimi

Kanaat
olarak Lobicilik 8. Kanunları iptal etmek
oluşturanlar,
SESSİZ (LINF) 9. Yasamayı etkilemek
Karar verenler

Şekil 2: Harrison’un Sesli ve Sessiz lobicilik modeli (Harrison 2000: 220).

Harrison’un modelinde, her tipin kendine özgü çeşitli öncelikli hedeflerinin

olduğu kabul edilmekle birlikte, bunların birbirlerinden kesin hatlarla ayrılmasının
mümkün olmadığı da belirtilmektedir. Hatta bunların bazen aynı amaçları
paylaşabilecekleri de mümkün görülmektedir. Örneğin; “müşteri sadakatini
güçlendirme” olan üçüncü amaç, hem pazarlama olarak lobicilik (LMKT) hem de
halkla ilişkiler olarak lobicilik (LPR) tarafından paylaşılırken; Altı numaralı
“bilinirliği artırmak” amacı da, halkla ilişkiler olarak lobicilik (LPR) ile kararları
etkileyen olarak lobicilik (LINF) tarafından paylaşılabilmektedir (Harrison 2000:
209). Görüldüğü gibi lobiciliğin birbirinden ayrı sahalarda kullanılması durumunda
bile girift yapı sergileyerek kesin, net bir ayrımın yapılmasına imkan vermemektedir.
Lobiciliğin, “kararları almada yetkili olanları etkileyerek istenilen yönde karar
aldırılması” amacından dolayı da bunun normal bir yapı olduğu kabul
edilebilmektedir.

Harrison’un modelini tek tek açımlayacak olursak “Pazarlama aracı olarak

lobicilik” ele alınması gereken ilk konudur. Buna göre:

Pazarlama Aracı Olarak Lobicilik: Sesli lobicilik içerisinde yer almakla

birlikte; Satışları artırmak, Şirketi farlılaştırmak ve Müşteri sadakatini güçlendirmek

86
amaçlarıyla kullanılmaktadır. Faaliyetlerinde araç olarak medyayı kullanmakla
birlikte; hedef kitle olarak ise genellikle tüketiciler ve onların çevrelerini
seçmektedir.

Halkla İlişkiler Aracı Olarak Lobicilik: Hem sesli hem de sessiz lobicilik
arasında yer alarak her ikisi tarafından da kullanılmaktadır. İtibarı güçlendirmek,
Tekrar konumlandırmak ve Bilinirliği artırmak amaçlarını yerine getirmektedir ki; bu
amaçlar aynı zamanda halkla ilişkilerin de amaçlarından olmaktadır. Bayram
Kaya’ya (1990: 29) göre de, günümüzde halkla ilişkilerin bir uzmanlık alanı olarak
kabul edilen, aynı zamanda işletmelerin genel halkla ilişkiler programlarının da
uzantısı durumunda olan lobicilik; halkla ilişkiler uygulaması olarak, genellikle sesli
(dolaylı) lobicilik yöntemleri içerisinde yer almaktadır (Kaya 1990: 29). Halkla
ilişkiler aracı olarak kullanılan lobiciliğin kullandığı araçlar genellikle medya ve
toplumun geneline ulaşabilen araçlar olmakla birlikte; hedef kitle olarak ise
tüketiciler yani gönderilen iletileri almak durumunda olan karar alıcılar ve çevre
kullanılmaktadır.

Bizim bu çalışmamızın ana dayanak noktasını da “halkla ilişkiler uygulaması

olarak lobicilik” görüşü oluşturmaktadır. Bu nedenle, burada halkla ilişkiler aracı
olarak lobicilik ve amaçları hakkında biraz daha detaylı bilgi vermek yerinde
olacaktır.

Halkla ilişkiler aracı olarak lobiciliğin kullanılmasındaki ilk amaç, itibarı

güçlendirmek olarak belirtilmektedir. Kadıbeşegil’e (2006: 22-27) göre “itibar”,
kişinin veya kuruluşların sahip olduğu her şey; önemli bir değerdir ve iletişimle ilgili
bir mesele olup yönetilmesi gereken bir şey; kavim ya da insanların var oluş
biçimidir. Charles J. Fonbrun’a göre ise; kurumun çok çeşitli sosyal paydaşlarına
yönelik tüm imajlarının “net değerlendirilmesi”dir (aktaran Dörtok.2004: 59).

Günümüzde “itibar”, hemen her kesimle ilişkilendirilerek kullanılan bir ifade

olmakla birlikte en çok da “kurumsal itibar” şeklinde kullanılmaktadır. Kurumsal
itibar, bir kurumun tüm hedef kitlesine yönelik rakipleriyle kıyaslandığında, genel
görüntüsünü oluşturan geçmiş aksiyonların ve gelecek görüntüsünün algısal
temsilidir (Fombrun’dan aktaran Dörtok 2004: 59). Bir başka tanıma göre ise; “hedef
kitlelerin kuruluşun ürün ve hizmetlerine ilişkin deneyimlerine, okuduklarına veya

87
başkalarından işittiklerine ve onun davranışının görünümüne dayanan inançlarının
toplamı”nı (Harrison’dan aktaran Bakan ve Kalender 2007: 348–349) ifade
etmektedir.

Tekrar konumlandırmak, kuruluşun faaliyet alanı, kuruluşun üretim şekli,

ürün veya hizmet kalitesi, çalıştırdığı eleman yapısı, hizmet binası, kullanmış olduğu
renkler, iletişim şekli gibi özellikleri nedeniyle piyasada ve müşterilerinin
zihinlerinde yerleşmiş olan görüşlerin (Trout ve Revkin 1999: 80) yeniden
yapılandırılması çalışmalarını içermektedir. Konumlandırma, kuruluşu/şirketi
müşterilerinin zihninde tanımlayan bir fikir -hatta bir söz- üzerinde yoğunlaşmaktan
ibarettir (Trout ve Revkin 1999: 81).

Bilinirliği artırmak ise, kuruluşların veya lobilerin hedef kitleleri üzerindeki

bilinirliklerinin artırılmasıdır. Lobicilik bunun için bir takım halkla ilişkiler
faaliyetlerini kullanmaktadır. Buların hedef kitlesi, öncelikle medya olmakla
birlikte, hizmetin veya ürünün tüketicileri ile içinde bulunulan çevre olmaktadır.

Kararları Etkileyen Olarak Lobicilik: Sessiz lobicilik içerisinde

gerçekleşen bir uygulamadır ve Sorun yönetimi, Kanunları iptal etmek, Yasamayı
etkilemek gibi amaçları taşımaktadır. Ana hedef kitlesi kanaat önderleri, karar verme
yetkisine sahip olanlar ve çıkar grupları olmakla birlikte dolaylı olarak, tüketiciler ve
çevrede bunun hedef kitlesini oluşturmaktadır. Kanunları etkileyen olarak lobicilik,
daha özel ve daha doğrudan ilişkiler gerektiren çalışmalar gerektirmektedir. Kararları
etkileyen olarak lobicilik için, amaçlarından dolayı lobiciliğin bilinen yaygın
anlamını ifade ettiğini söylemek de mümkün olmaktadır.

Tüm bunlar göz önüne alındığında lobicilik kampanyalarında kullanılan

taktiklerin diğer pazarlama ve halkla ilişkilerde kullanılan taktiklerle hemen hemen
aynı olması lobiciliğin bunlarla ilişkisini ortaya koyması açısından fikir vermektedir.
Buna göre etkin lobiciler pazarlama kampanyalarında kullanılan ve lobicilik içinde
geçerli olan taktikleri şöyle sıralamaktadırlar (Harrison 2000: 209): Özel olaylar ve
aktiviteler, reklamlar, doğrudan ve e-posta ile mektuplar, gazete yazıları, referans
olabilecek uzman ünlü kullanımı, medya ilişki aktiviteleri, etkili röportaj, telefonla
programa katılma, basın brifingleri ile el ilanı gibi çeşitli promosyon materyallerinin
yapımı, broşür, kitapçık, sticker, rozet, bayrak ve diğerleridir.

88
 II. LOBİCİLİK YÖNTEMLERİ

Lobi faaliyetleri uygulaması içerisinde yer alan bir başka uygulama, “lobicilik
yöntemleri”dir. Yöntemler, tekniklerin uygulanması aşamasında yer ve zamana
uygun kullanılacak materyalleri, iletişim kanallarını ve stratejiyi içermektedir. Bunlar
kaliteli analizler, temel unsurların yer aldığı açık derli toplu özetler ve teknik belgeler
gibi hedef kitle üzerinde etkinlik gücü yüksek argümanlardan oluşmaktadır.

Lobicilikte bir yöntemin başarısı için iki önemli koşulun bulunduğu

(http://www.genclikmeclisi.org: 2006) kabul edilmekle birlikte. Meynaud tarafından
bir ilave daha yapılarak bu koşulların sayısı üçe çıkartılmaktadır.

Bunlardan ilki mantıksallık, ikincisi merkeziyet, üçüncüsü ise yöntemin

yürütülüş tarzıdır.

Mantıksallık, temas edilen grubun çıkarlarına ters düşmeyen, genel mantığa

ve hukuka uygun talepler öne sürebilmektir.

Merkeziyet, ilişki kurulan tüm kişi ve gruplara, aynı mesajın ve taleplerin

benzer şekilde ifade edilmesi anlamına gelmektedir.

Genel yapıya ilişkin bu iki şarttan başka “yöntemin yürütülüş tarzı” da başarı
için önemli etkenlerden olmaktadır (Meynaud 1975: 93–100). Buna göre başarılı bir
eylemin yürütülüş tarzı için ise, üç hususa dikkat edilmesi gerekmektedir. Bunlar:

1. Uygun zamanın seçilmesi: Seçim kampanyaları lobilerin politikacılar

üzerinde etki yapma olanağını buldukları en uygun anlardan biridir. Bu dönemlerde
üyelerinin sayısına ya da mali güçlerine dayanarak, bu lobiler yapabileceklerine
inandıkları hizmet karşılığında en yüksek bedeli elde etmeye çalışırlar. Lobiler
açısından bir başka uygun zaman ise sık sık kabine bunalımları görülen ülkelerde,
yeni kabinenin kurulması aşamasıdır. O zamanlar bakan adayları ileri sürülen
isteklere daha çok kulak verirler

2. Eylem alanının seçilişi: Genellikle lobilerin kontrolü dışında gerçekleşen

bir durum olmakla birlikte; Lobilerin temsil ettiği üyelerin kişiliği ve sayısı, lobi
yöneticilerinin karakterleri ve bürokratik kolaylıkların genişliği, kurulmuş ilişkilerin

89
niteliği, kamuoyunun yargısı ve ele alınan sorunun niteliği eylem alanının seçilişinde
etkili olan faktörlerdir.

3. Araçların seçimi: Araç seçimi, lobilere özgü yeteneklere ve harekete

geçmek için seçtiği ya da üzerinde savaşmak zorunda olduğu alana bağlı olarak
değişmektedir. Uygun araçların seçilmesi neticesinde, lobiler savunduklarını oldukça
geniş bir alana duyurma imkanı bulurlarken, diğer lobilere göre de üstün duruma
yükselirler.

Uygulama kapsamında ki lobicilik faaliyetleri neticesinde parlamentonun alt

komisyonlarında görev yapan bir parlamenter için konunun zıt yönlerini de açıklayan
lobicilerin uzman görüşleri, üst düzey bilgiler olurken, konunun anlaşılması için de
son derece yararlı olmaktadır. Uzman görüşlerinde verilmek istenen mesajın iyi, ya
da kötü; detaylı, egoistçe veya fedakârlık özelliğinde; liberalist, ya da tutucu
olmasından çok, “aldatıcı olmaktan uzak, akıllıca bilgilendirici, yalın, açık ve
anlaşılması kolay olması” (Bayramoğlu 1985: 24) gerekmektedir.

Lobiciliğin çeşitli yöntemleri vardır. Uygulama aşamasında bu yöntemlerden

hangisinin/hangilerinin kullanılması gerektiği, etkilenmek istenen kişinin veya
kurumun şahsiyetine, yapısına, kurallarına, özelliklerine ve taleplerin niteliğine göre
belirlenmektedir. Örneğin bazı talepler yasamanın, mahkemenin veya idarenin önüne
geldiğinde, taleple ilgili olmak kaydıyla konu üzerinde daha önce yapılmış bir
araştırmanın sonuçlarının sunulması talebi en etkili biçimde iletebilecekken, kimi
zamanda başka tekniklerin denenmesi daha çabuk sonuç verebilmektedir (Çam 2000:
473). Burada lobicilerin dikkat etmesi gereken en önemli hususlardan birisi, hedef
kitlesini oluşturan karar alıcıların dürüstlüğüne gölge düşürecek davranışlardan ve
tekniklerden kaçınmak olmaktadır.

Lobicilik yöntemleri içerisinde, sayılabilecek belli başlı yöntemler;

—Yüzyüze iletişim kurma

—Grass-Root (halk desteğini alma) hareketine başvurma (karar alıcılara çok

sayıda mektup yollama, halkla ilişkiler kampanyaları düzenlemek gibi)

—Lobiler arasında işbirliği oluşturma

—Parasal destek sağlamadır.

90
 Bu yöntemlerden başka “dost parlamenterin lobicinin daha az samimi olduğu
diğer parlamenterleri tavlaması” (Howe ve Trott 1978: 28) veya “gezginci lobicilik”
(Şahım 2006) şeklinde yapılan “hedef kitlenin kendi benzerlerine lobisi” olarak
isimlendirebileceğimiz bir yöntem de vardır.

Bayram Kaya ise bu yöntemleri daha dar bir çerçeve içerisine alarak üç ana
başlık altında toplamaktadır (1990: 28). Bunlar;

Doğrudan lobicilik yöntemleri, Dolaylı lobicilik yöntemleri (aracılar yoluyla

lobicilik) ve İletişim kanallarını açık tutmaya yönelik lobicilik yöntemleri
şeklindedir.

Saymış olduğumuz bu yöntemler genel yöntemler olmakla birlikte bunları

daha da detaylandırmak mümkün olmaktadır. Bunların, detaylıca ele alınmaları
yöntemlerin anlaşılması açısından önem arz eden bir durum olmaktadır.

A. YÜZYÜZE İLETİŞİM YÖNTEMLERİ

Karar vericilerde istenilen etkinin hızlı, doğrudan ve aracısız olarak

yaratılabilmesi için kullanılan en etkili yöntemlerin başında yüzyüze iletişim
gelmektedir. Lobilerin kullandığı yüzyüze iletişim yöntemlerinde aracı olmadan
direkt olarak lobiciler ve hedef kitleyi oluşturan karar vericiler karşı karşıya
olmaktadır. Bu yakın temasla lobiciler isteklerini daha samimi ve direkt olarak
aktarma ortamı bulurken, karar alıcılarda lobicinin kim olduğunu ve ne istediğini
daha net anlama imkânına kavuşmaktadır. Yüzyüze iletişimin en büyük
avantajlarından biriside, “bir kere yüzyüze temasın sağlanması durumunda bunun
daha sonra telefon veya mektupla sürdürülebilme” imkânının olmasıdır (Arı 2000:
179).

Yüzyüze iletişim yöntemleri arasında sayabileceğimiz bir takım lobicilik

taktikleri vardır ki bunlar (Asna 1993: 145): Karar alıcı ile meclisteki bürosunda
görüşmek, bir toplantıda karşılaşmak, bir yerde çay içmeye çağırmak, lobici ile karar
alıcının ayaküstü sohbet etme imkânı bulabildiği konferans, seminer ve açık
oturumlar ile karar alıcıların güçlükleri yerinde görmeleri için düzenlenmiş geziler
(Kantarcı 2001: 163) bunlardan bazılarıdır. Bu yöntemlerden başka lobiciler, yüz
yüze iletişim yöntemlerinden; kamu görevlilerine meclis komisyonlarında görüşünü
anlatabilir, gerekirse evinde görüşerek ikna etmek için uğraşır ve telefonla

91
amaçlarına ulaşmaya çabalarlar (Rigel 1994: 72). Ayrıca bakanlar, parlamenterler,
bürokratlar ve onların yardımcıları ile sıkı diyalog kurmada (Gürbüz 2005: 2) öğle
yemekleri, onuruna partiler düzenleme, devam ettikleri kulüp ,… gibi yerlerde
rastlaşma imkanları ararlar (Bayramoğlu 1987: 7).

Yüzyüze iletişimin uygulandığı çalışmalarda hedef kitleyi oluşturanların sayı

olarak çok olması, bazı durumlarda bire bir görüşme ve ikna etmeyi
zorlaştırmaktadır. Böyle sıkıntıların oluşması durumunda stratejik noktalar ve onların
anahtarı olan etkili şahıslar tespit edilerek ilk etapta onlar hedef alınmaktadır. Ancak
bu tip durumlarda, karşı rakiplerin de, aynı kişileri hedef alıp kendileri açısından
olmasını istedikleri şekliyle bilgi aktarması lobicilerin işini zorlaştırırken; alt
komisyonlarda ve parlamentodaki konuları çok iyi bilen ve savunduğu konuya vakıf
olan lobicilerin bu engelleri aşmada daha başarılı olabildikleri görülmektedir.

Yüzyüze iletişim tekniklerinin kullanılması lobicinin hedef kitleye yönelik

etkisini artırabilmektedir. Ancak lobicinin ektisinin tek belirleyicisi bu olmamakta,
bunun yanında lobicinin sosyal pozisyonu ve hedef kitlenin lobici hakkında edinmiş
olduğu önceki düşünceleri de etkiyi belirleyen önemli unsurlar olabilmektedir.
Ayrıca kullanılan yüzyüze iletişim tekniklerinin etkin olup olmadığı
değerlendirmesini yaparken lobicinin tarzını ve temsil ettiği örgütün veya grubun
niteliğini de dikkate almak gerekmektedir. Örneğin ticari alanda faaliyet gösteren
kesimin oluşturmuş olduğu lobiler, doğrudan yöntemlerden olan yüzyüze iletişimi
çok fazla miktarda tercih ederken, sendikalara ve işçi kesimine ait lobilerin ise bu
yöntemi pek fazla tercih etmedikleri görülmektedir (Arı 2000: 180).

Yüzyüze iletişimle bilgi vermek durumunda kalan lobicinin dikkat etmesi

gereken bazı hususlar vardır ki, bunlar şu şekilde sıralanmaktadır (Ak 2003: 2–3):

—Asla yalan bilgi verilmemeli,

—Dürüst olunmalı,

—Ciddi olunmalı (arada, duruma göre az espri yapılmalı dikkati konuya

çekmek açısından),

—Gereksiz laf, ağız değiştirilmemeli,

—Açıklamalarda gereksiz detaylara girilmemeli,

92
 —Bilinmeyen konularda konuşulmamalı, cevap verilmemeli; böyle bir durum
olduğunda bu açıkça söylenmeli, bu sorunun cevabının araştırılıp, daha sonra
cevaplanacağı belirtilmelidir.

—Yapılan konuşma ve açıklamalarda mutlaka ilginç, dinleyicinin ilgisini

çekebilecek bazı şeyler bulunabilmelidir,

—Boş, gereğinden fazla konuşulmamalıdır,

—Mahrem ve sır olması gereken konulara hiç girilmemelidir,

—Ana konunun önemini azaltıcı gündem dışı başka konulara girilerek, ilgi
gereksiz yere dağıtılmamalıdır.

B. GRASS ROOTS HAREKETİNE BAŞVURMA (DOLAYLI

LOBİCİLİK)

Grass roots hareketi, genellikle organize olmadan, doğal olarak kendiliğinden

oluşan halk hareketi görünümündeki lobicilik yöntemlerindendir ve lobi faaliyetini
destekleme işlevini yerine getirmektedir. Profesyonel lobiciler bu hususta, halka
dayalı baskının kanun yapıcının fikrini değiştiremediğini, ancak konuya dikkat
çektiğini belirtmektedirler (Ker 1998: 276).

Mecliste ya da alt komisyonlarda görüşülen bir yasanın hayata geçirilmesi

veya engellenmesi hedeflendiğinde, lobi kampanyalarında kullanılan eğitim,
propaganda ve kitle iletişim araçları vasıtasıyla topluma konu hakkında bilgi
verilmektedir. Bu bilgiler neticesinde kamuoyu oluşurken binlerce kişinin organize
bir görüntü vermeden kendiliğinden harekete geçmiş gibi kaleme ve telefona
sarılarak meclis üyesine ulaşıp isteklerini iletmesi şeklinde ki iletişim sürecini ifade
eden grass roots hareketi, uzun yıllardır uygulanan bir yöntem olmaktadır ve çeşitli
uygulamalara sahiptir.

1. Mektup Göndermek

Karar alma merciinde bulunanları etkilemek, istenilen yönde oy

kullanmalarını sağlamak için lobi üyelerinin de etkinlik içerisinde yer aldığı dolaylı
lobicilik yöntemlerinden birisi mektup göndermektir (Kaplan 2006).

93
 Bu mektuplar el yazısıyla olduğu gibi matbu olarak basılmış, sadece
boşlukların doldurulması şeklinde hazırlanan form mektup şeklinde de
olabilmektedir. Ancak form mektupların karar vericiler üzerinde el yazısıyla
yazılanlar kadar etkili olmadığı, aynı şekil ve üslupta olmaları nedeniyle bunların tek
merkez tarafından kontrol ediliyor olduğu fikrini güçlendirerek çok da fazla
önemsenmemesine neden olmaktadır. Oysa el yazısıyla yazılan mektuplar daha
özgün olduğundan her birisi bir seçmenin isteği gibi algılanmakta, seçimle iş başına
gelmiş karar vericileri daha fazla etkilemekte, seçmen tabanının isteği olması
nedeniyle yeniden seçilmek isteyen karar vericiyi etki altında bırakarak dikkate
almaya zorlamaktadır. Karar alıcıya gönderilen her bir mektup eşittir bir oy anlamı
taşımaktadır, bu nedenle de aynı konu hakkında ne kadar çok mektup gönderilirse
dikkate alınma oranı da o kadar artmaktadır (Ker 1998: 276).

El yazması mektupların etki gücünün yüksek olması, lobiciler için onları

cazip hale getirirken temsil ettikleri lobiyi oluşturan üyelerin eğitim durumları ve
siyasete olan uzaklıkları gibi bazı şartlar, elyazması mektupların sürekli
kullanılmalarını engellemektedir. Bu gibi nedenler ise mektup şekilleri arasından
tercih yapmayı zorunlu hale getirmektedir. El yazması mektupların yüksek etki
gücüne karşılık form mektuplarında bazı üstün yönleri bulunmaktadır. Örneğin
lobileri oluşturan üyelerin neyi, ne şekilde, kime yazacağını bilememesi el yazması
mektuplar için büyük bir handikap oluştururken; matbu form mektuplar bu sıkıntıyı
aşmada daha elverişli bir ortam oluşturabilmekte, anlatılmak veya istekte
bulunulmak istenen konuyu net ve etkili bir şekilde izah edebilme imkanı
sunmaktadır.

Mektupların etki gücü sadece yazılı ve matbu olup olmamasına bağlı

olmamakta temsil edilen lobinin üye sayısı ve maddi gücüyle de alakadarlık
göstermektedir. Örneğin üye sayısı az ve maddi gücü iyi olmayan bir lobinin
göndereceği mektup sayısı az olacağı için karar alıcılar tarafından dikkate alınma
oranı da o oranda düşük olabilmektedir. Buna karşılık üye sayısı çok ve maddi gücü
yerinde olan bir lobinin gönderebileceği mektup sayısı artmakta dolayısı ile dikkate
alınma oranı da o düzeyde yükselmektedir (Dincer 1998: 133).

94
 Mektup gönderme faaliyetini aslında yazılı malzemeler göndermek şeklinde
genellemek de mümkündür. Çünkü bu etkinlikte mektup haricinde kartpostal, faks,
dilekçe ve telgraf gibi yazılı materyaller de gönderilebilmektedir.

Mektup yazmada bilinmeyi ve dikkate alınmayı gerektiren en önemli

konuların başında hedef kitlenin tespit edilmesi gelmektedir. Çünkü istenilen
sonucun elde edilebilmesi için neyi, nereden, ne şekilde isteyeceğimizi bilmek
zorunluluğumuz vardır ve isteğimizi hedef kitlenin etkileneceği üslupla yapmak
durumundayızdır. Bu nedenle mektup yazmada iki çeşit hedef kitle tespit edilmiştir
ve mektuplar buralara yazılır. Bunların birincisi, karar alıcı durumunda bulunan
üyeler olurken, ikincisi Basın-Yayın organları olmaktadır.

1.a. Karar Alıcı Konumundaki Üyelere Yazmak

Bir lobicilik faaliyetinin ana hedef kitlesini oluşturan karar alıcı konumundaki
üyeler, lobiler tarafından çeşitli yöntemlerle etkilenmeye çalışılır ki bunlardan
biriside mektup yazmaktır (Şahım 2006). Mektuplar, istekleri, ilgili kişilerden direkt
olarak karar alıcıya ulaştıran aracısız lobicilik araçlarıdır. Görsel, saklanabilir, tekrar
tekrar okunabilir ve özel bilgileri bünyesinde ihtiva edebilmesi onu lobicilik araçları
içerisinde ayrı bir yere oturtmaktadır. Bunlar doğrudan kişisel olarak yazılabildiği
gibi, kiralanmış halkla ilişkiler ve hukuk firmaları aracılığıyla da matbu olarak
basılıp çoğaltılarak gönderilebilmektedir.

Karar alıcı konumundaki üyelere mektup gönderme faaliyetine örnek olarak

ABD’li Ermenilerin Collin Powell’e gönderdiği mektuplar gösterilebilir. 2002 yılının
sonunda ikinci defa Irak’ı işgal eden ABD ile Türkiye arasında yaşanan ekonomik
pazarlıklar ABD’nin Türkiye’ye 30 milyar dolarlık bir yardımını gündeme getirmiş
bu ise ABD’deki Ermenileri rahatsız etmiştir. Yardımı engellemek için ABD’deki
Ermeni lobisinin önde gelen isimlerinden Frank Pallone bu aşamada devreye girerek
Kongre üzerinde her türlü lobicilik faaliyetini sergilemiş; bununla da yetinmeyerek
Dışişleri Bakanı Collin Powell’a mektupla başvurmuş, niçin verilmemesi gerektiğini
de kendine göre gerekçeleriyle anlatıp, bunun Amerikan politikasına ters
düşeceğinden ve Amerika’lı Ermenileri üzeceğinden bahsetmiştir (Kantarcı 2003:
76-77).

95
 İster el yazması, ister matbu form şeklinde olsun tüm mektuplarda, istenen
etkinin yaratılabilmesi için yazılışlarında bir takım kurallara uymak zorunluluğu
vardır. Bunlar (Bayramoğlu 1985: 24):

—Mektuplar doğrudan, ihtiyaç hissedildiği an yazılmalı ve konu hakkında

sessiz kalınmamalıdır. Aksi takdirde karşı görüş kamuoyunda ve hedef kitle üzerinde
daha etkin hale gelebileceği gibi, “sukut ikrardan gelir” sözünde olduğu gibi bizim de
karşı görüşün fikirlerini kabul ettiğimiz izlenimini doğurabilmektedir.

—Mektuplar mümkün olduğunca açık, kısa (tek sayfa ya da daha az)

yazılmalıdır.

—Mektupta tek bir konu ele alınmalıdır.

—Konu hakkındaki özel düşünceleri yansıtmalıdır.

—Konu yeni ele alınıyorsa daha önce çıkartılmış ilgili yasa ya da kararlara
atıfta bulunmalı ve konuyla ilgilenen diğer üyelerin isimleriyle beraber görüşlerini de
içermelidir. Bu sayede mektubun hedef kitlesini oluşturan üyenin yalnız olmadığı,
kendisiyle beraber başka üyelerin de bu konuda taraf olduğu mesajı verilerek
yalnızlık duygusundan kurtarılabilir.

—Mektup, yapılması istenileni açık, kesin şekilde anlatmalı; savunma şekil

ve nedenini de belirtmelidir.

—Mektupta, ilgilenilen konu hakkında destek mi? karşı tutum mu?

gösterilmesi isteniyor bu açık olarak belirtmelidir.

—Mektupta geçmişteki tutumlarına atıfta bulunarak, ilgiyi yansıtmak

gereklidir. Yani üyenin, konu hakkında ya da benzer konu hakkında geçmişte taraf
olması veya lobinin üyelerine yan çizmesi hatırlatılarak “biz seni unutmadık ve
sürekli takibimizdesin” mesajı verilmelidir.

—Mektupta slogan veya kalıplaşmış ifadelere yer verilmemeli, mümkün

olduğunca bundan kaçınılmalıdır.

—Mektup doğrudan büro adresine yazılmalıdır ve oraya postalanmalıdır.

96
 —Gönderilen mektuba cevap alındığında savunulan tezin güçlendirilmesi için
başka deliller içeren yeni yazışmalar yaparak yazışmayı sürdürmek ve cevaba olumlu
ya da olumsuz tepkiyi yansıtmak gerekmektedir.

1.b. Basın-Yayın Organlarına Yazmak

Mektupların ikinci tip hedef kitlesini ise Basın-Yayın organları

oluşturmaktadır. Lobilerin üyelerinden veya konu ile ilgilenen diğer kişilerden gelen
mektupların gazete ve dergi sütunlarında aynen yayınlatılması (Şahım 2006) şeklinde
gerçekleşen bu yöntemle, karar alıcı pozisyonunda bulunan üyelerle iletişim
kurulmak hedeflenmektedir. Yöntemin ana çalışma prensibi, konunun medya ile
alenileştirilip gündeme girmesi sayesinde karar alıcı kişinin dikkati çekilip, hatta
üzerinde baskı kurulup (Ker 1998: 277), dikkate alınmaya zorlamak şeklinde
işlemektedir.

Buradaki öncelik basın-yayın organlarının dikkatini çekmekten geçmektedir.

Bunun için de (Okay ve Okay 2001: 493); Gazete ve dergilerin “okuyucu mektupları
köşeleri”ne mektuplar göndermek, destek istenilen konuların açık bir biçimde
anlatıldığı makale biçimindeki yazıların gazete ve dergilerde yayınlanmasına
çalışmak, gazete ve dergi editörleriyle toplantılar düzenlemek, konunun önemine
göre basın toplantıları düzenlemek, Radyo ve televizyon programlarına katılmak gibi
organizasyonlar tertiplenir.

Bu yöntemde, yayınlatılan mektuplara, hedef kitle durumundaki üye

tarafından aynı biçimde cevap verilmemiş olsa bile onun konuyla daha fazla
ilgilenme ihtimali artmaktadır. Ayrıca, konuya başkalarının da dikkati çekilmiş ve
onların da görüşlerini belirtmeleri için zemin hazırlanmış olurken; mektubun radyo
ya da TV’ye gönderilmiş olması durumunda, ilgili bir programın içeriğini
oluşturabilmekte ya da karşıt görüşü besleyebilmektedir (Bayramoğlu 1987: 7–8).

Basın – Yayın organlarına yazmanın bir başka şeklini ise basın bültenleri
oluşturmaktadır. Çünkü bunlarda, lobicilik açısından medyayı etkileme amaçlı
kullanılan materyaller olmaktadır. Bu nedenle lobicilik yöntemi olan basın
bültenlerinin hazırlanmasında dikkat edilmesi gereken kurallar vardır. Bunlar (Ak
2003: 3):

97
 —Yazılan kâğıdın bir görsel kimliği (Halkla ilişkiler ya da lobi şirketinin ya
da lobicinin kimliği) olmalıdır.

—Haber olarak yazılan konuya çarpıcı bir başlık konmalıdır.

—Konunun anlatıldığı metinde kısa, net ve kolay anlaşılır olunmalı, çok

duyulmuş laflardan kaçınılmalıdır.

—Konu gereksiz detaylar içermemelidir.

—Basın bültenin genel görünümünde, yazının genel dizaynında ve anlatımda

ciddi olunmalıdır.

—Basın bülteninin hedef kitlesinin doğru tespit edilmesi için gönderilecek

yayın organları ve kişiler doğru seçilerek, kişilerin isim ve unvanları doğru
yazılmalıdır.

2. Halkla İlişkiler Kampanyaları

Halkla ilişkiler kampanyaları mektup göndermeye göre çok daha masraflı,

zahmetli ve uzun süreli bir lobicilik yöntemidir. Buna rağmen mektuplara göre çok
daha az etkiye sahiptir ve genellikle profesyonel lobi şirketleri tarafından yürütülür.
Bu faaliyetle hedeflenen, lobinin düşüncelerini topluma kabul ettirerek, onların genel
kanaatini lobinin savunduğu fikirler doğrultusunda yönlendirmektir. Bu amaçla lobi
ve hedef kitlesi arasında sıkı bir iletişim trafiği zorunluluğu vardır. Bu zorunluluk
içerisinde büyük tanıtım kampanyaları yapılırken bunların yanında mektuplar,
telefonlar ve fakslarda kullanılmaktadır (Ak 2003: 3).

Genelden bireye gitmeyi hedefleyen bu yöntem, başarılı şekilde yapıldığı

takdirde karar vericiler üzerinde çok büyük etkiye sahip olabilmektedir. Özellikle
karar vericilerin konu hakkında kararsız kalması durumunda kamuoyunun genel
eğilimine göre hareket ettikleri göz önüne alındığında bunun ne denli gerçekçi
olduğu daha kolay anlaşılabilmektedir. Ancak bunun her şart ve her yerde böyle
olduğunu söylemek doğru değildir. Lobinin geniş üye sayısı, maddi gücü ve o an için
yaşanan ortam halkla ilişkiler kampanyalarının başarısını etkileyebilmektedir. Tüm
şartlar ne olursa olsun halkla ilişkiler kampanyalarının az da olsa bir etki gücü vardır.
Çünkü toplumun kanaati ve kamuoyu tüm politikacılar için önemlidir ve dikkate
alınmayı gerektiren önemli bir konudur. Onları arkasına almadan, onlara rağmen

98
başarıya ulaşmanın mümkün olmadığını bilen politikacılar tekrar seçilmek arzusunu
taşıyorlarsa bu riski göze alamamakta ve genel kanıya kulak verme yolunu
seçmektedirler (Arı 2000: 185-186). Ancak Jean Meynaud (1975: 101), kamuoyu
üzerine yapılacak etkiyle ilgili bir tespitte bulunarak; “başarı sağlandığı durumlarda
lobinin, hemen bir bilgi verme ve inandırma faaliyetine girişmesinde her zaman için
yarar görmemekte; Hatta kimi durumlarda bu işi bilenlerin sayısını sınırlamakta ve
elde ettiği yararları iyice saklamakta etkinlik bakımından çıkarı olacağını bile
savunmaktadır. Buna karşılık, lobilerden birisi açıktan açığa savaşmak zorunda
kaldığında kamuoyu üzerinde etki yapması, kısa ya da uzun vadede, onun için
zorunluluk olarak görülürken; sorunun bu yönünü ihmal etmesi durumunda, kesin
sonucun alınacağı gün, güveneceğini sandığı desteklerden yoksun kaldığını görmek
gibi bir tehlikeyle karşılaşabileceğini” de söylemektedir.

Gösterileri, yürüyüşleri, ilanları, makaleleri, kitapları, özel raporları, radyo ve

televizyonlara verilen demeçleri kapsayan kamuoyu oluşturma tekniklerinin (Göksu
ve Bilgiç 2003: 57) kullanıldığı halkla ilişkiler kampanyaları için en büyük problem,
çok masraflı bir faaliyet olması ve hedef kitleyi etkilemekte kullanılan ana
malzemenin kamuoyunu oluşturan insanlardan teşkil etmesidir. Bu insanları, her şart
ve her zamanda istenilen yönde harekete geçirmek bazen mümkün olmadığı için
yapılan masraflar boşa gidebilmektedir. Bu nedenlerden dolayı da lobicilikte pek
tercih edilen bir faaliyet türü olmamaktadır.

C. SOSYAL LOBİCİLİK

Lobicilerin, kamu görevlileri, bakanlar, özel danışmanlar ve diğer karar alıcı

ve yönlendiriciler ile temaslarını artırmak için kullandıkları bir araçtır sosyal
lobicilik; ağırlama (Kaplan 2006) veya misafirperverlik olarak da adlandırılmaktadır.

Sosyal lobiciliği yürüten lobiciler, yazmak suretiyle ve yüzyüze tekniklerle

iletişim kurarlar. Kurulan dostluklarda, kampanyalara destek olur, lobi şirketleri
kiralar, toplantılar düzenler ve medya iletişimini sağlarlar (Gürbüz 2005: 1).

Sosyal lobicilik içerisinde kullanılan davetler lobiciler için son derece önemli
organizasyonlardır. Bu nedenle lobiciler aldıkları her türlü davete mümkün
olduğunca katılırlar. Her hangi bir nedenle katılamadıkları önemli toplantılara bir
şekilde telefon, telgraf, vs. ile ulaşılıp mazeret bildirmelidirler. Bu, lobicinin

99
kendisini gündemde tutması açısından son derece önemli bir eylem olmaktadır. Yine
bu işte etkili sonuçlar almak için arkadaşlık, dostlu ilişkilerinin devamlı olarak sıcak
tutulması, mevcut çevrenin yeni kişilerle devamlı olarak genişletilmesi sürekli olarak
çalışma isteyen bir durum olmaktadır (Ak 2003: 2)

Sosyal lobicilik lobicinin tanınırlığı (ünlülüğü) (Şahım 2006) üzerinden etki

sağlayarak istenilenin elde edilmesini amaçlayan bir yöntem olmaktadır. Buna göre
öncelikle lobiciler bulunmuş oldukları yerdeki sosyal hayat içerisinde yer alarak
kendilerini tanıtma yoluna giderler. Bunun için sosyal kulüplere katılabilirler
(Çamdereli 2000: 123), sık sık partiler, yemekler, hafta sonu tatilleri, yılbaşı baloları,
av partileri, yat gezileri gibi eğlence organizasyonları ile ülke içi ve dışına yönelik
geziler tertiplerler. Bu organizasyonlar da kanun yapıcılar eğlendirilip hoşça vakit
geçirtilirken lobicinin bunlarla daha eğlenceli ortamda teması sağlanmış olmakta
(Tosun 2003: 357), rahatlayan karar alıcıyla daha çok konudan bahsedilebilmektedir.
Böyle bir ortamda karar alıcıların gelen tekliflere hayır deme şansı azalırken,
lobicinin dolayısı ile lobinin başarı şansı artmaktadır. Bu tür organizasyonlar
lobicilikte sıkça yapılırken faaliyeti düzenleyen lobicileri de iyi zaman, turizm ve
gezi lobicileri diye çeşitli kategorilerde ünlendirmektedir. Bu eğlenceleri tertipleyen
sosyal lobiciler için resmi toplantıların çok fazla önemi bulunmamakta, onlara göre
asıl önemli olan karar alıcılarla iyi ilişkiler kurup beraber olabilmektir (Dincer 1998:
134). Bu lobicilik türünde karar alıcılar belirli bir yönde karar almaya zorlanırken,
bunları etkilemeye çalışan lobicilerin ve işletme sahiplerinin de siyaset alanı
konusundaki bilgi dağarcıklarına ekleme yapıldığından iki yönlü bir kazanım da söz
konusu olmaktadır (Tosun 2003: 357).

Sosyal lobiciliğin en etkili olduğu yerler, yerel veya bölgesel olarak faaliyet
gösteren (Bölge valilikleri, valilikler, büyük şehir belediyeleri ve belediyeler)
yönetim şekilleri olmaktadır. Bunların aksine yasama, yargı ve yürütme üzerinde çok
fazla etki gücüne sahip olamamaktadır; bu nedenle de lobiler tarafından zor ve sıkıcı
bulunmaktadır.

D. LOBİLER ARASINDA İŞBİRLİĞİ VE KOALİSYONLAR

Benzer amaçlar için faaliyetlerde bulunan lobilerin bir araya gelerek aynı
konu üzerinde güç birliği oluşturup (koalisyon kurup) tek bir lobiymiş gibi hareket

100
etme (Meynaud 1975: 34) esasına dayanan bu yöntem, geniş kapsamlı ve birden
fazla lobiyi alakadar eden konular (insan hakları, sağlık, eğitim, ulusal menfaatler
gibi) üzerinde uygulanabilmekte, buna karşılık sadece bir lobiyi alakadar eden
spesifik konularda uygulanamamaktadır. Lobiler arasında işbirliğinin
oluşturulabilmesi için uzlaşma sağlanacak konunun lobilerin çıkarlarını birinci
dereceden ve aynı yönde etkiliyor olması şartı bulunmaktadır. Koalisyonun ve
işbirliğinin başarılı olabilmesi ise (Arı 2000: 186–187):

—Koalisyonun iyi organize edilmesi ve yönetilmesi, (Aksi halde gruplar

arasındaki kopukluk veya organizasyon yetersizliği koalisyonun amacına ulaşmasını
engeller.)

—Lobileri oluşturan üyelerin koalisyonun başarısına inanmaları,

—Lobileri oluşturan üyelerin, koalisyonu yönetmek için seçilen kişileri

uygun bulması, (Burada yöneticiye olan güven ön plana çıkmaktadır, bunun için de
örgüt içi halkla ilişkilere ihtiyaç duyulur.)

—İşbirliğine giren lobilerin ve onların üyelerinin saygınlığı,

—İşbirliğine giren lobilerin koalisyon oluşturana kadar bir birleriyle olan

yakınlık-uzaklık durumları yani rakip olup olmadıkları, (Eğer koalisyonu oluşturan
lobiler, koalisyona kadar birbirleriyle mücadele halinde iseler ve sadece şimdi bu
konuda birleşmişlerse karar alıcılar ve bürokratlar tarafından çok daha fazla ciddiye
alınmakta ve onlar üzerinde etkili olabilmektedirler. Oysa birbirine yakın, sürekli
koalisyon oluşturabilecek lobiler, hedef kitle tarafından çok da fazla dikkate
alınmamakta etki gücü zayıflamaktadır.) gibi şartlara da bağlı olmaktadır.

Karar alıcılar açısından da bir nevi kolaylık ve zaman rahatlığı sağlayan

koalisyonlar bu kesimi memnun ettiği gibi onları teşvik etme düzeyine de
getirmektedir. Çünkü farklı grupların farklı şekilde dile getireceği ve talepte
bulunacağı konular birleştirilerek tek bir madde halinde onlara ulaşmakta, onları
farklı gruplarla uğraşmaktan kurtarmaktadır.

Lobiler arasında oluşturulan işbirliği ve koalisyonların, sürekli hale

getirilerek etkinliklerinin artırılması için kurumsal hale dönüştürüldüğü de
olmaktadır. Kurumsal hale gelen koalisyon, üyeler arasındaki sürekli koordinasyonu

101
sağlamak için yıllık toplantılar tertiplemekte (Kaplan 2006), ortak çıkarların söz
konusu olduğu durumlarda lobi faaliyeti gerekiyorsa bunu birlikte yapmayı
amaçlamaktadır. Bunlara karşın lobilerin uğraştığı tüm politikalarda birlikteliğe
gitmeyi ise sakıncalı bularak istememektedir. Koordinasyonun sağlanması için
şehirde bir koordinasyon merkezi oluşturulup lobiler arasındaki işbirliği ve görüş
alışverişi sağlanarak ortak lobi faaliyeti organize edilmektedir. Koordinasyon
merkezinin çalışmaları sayesinde bir araya gelen ve ortak toplantılar yapan (Şahım
2006) lobiler, bilgi alışverişinde bulunarak hem uyguladıkları hem de ileride
uygulayacakları taktikler hakkında bilgi sahibi olup (Bayramoğlu 1985: 24), ortak
strateji belirlemektedirler ki bu durum, üyelerin iş bölümü yapmasını ve daha etkin
çalışmalarını sağlamaktadır (Arı 2000: 187).

E. PARASAL DESTEK SAĞLAMA

Mali gücü yerinde olan lobilerin, karar alıcıları istedikleri yönde hareket
ettirebilmek için para dâhil her türlü finans gücünü kullanmaları (Gürbüz 2005: 2)
prensibine dayanan bir yöntemdir. Her grubun aynı güce sahip olamaması dolayısı
ile zenginlerin karar alıcılar üzerinde daha fazla etki ederek toplum yararına olmayan
ve kamu çıkarına aykırı tek yanlı kararlar aldırılabileceği (Kaymaz 2005: 108–109)
çekincesi bu yöntemin en büyük handikabı olurken; halk tarafından “rüşvet” olarak
değerlendirilebilmesi de bir başka olumsuz yönünü oluşturmaktadır. Ancak “rüşvet
olarak algılanması” boyutunun giderilmesi için, yapılacak para yardımlarının belirli
bir rakamla sınırlandırılması yoluna gidilebilmektedir.

ABD’de karar alıcı konumunda olan siyasileri ve başkanı parasal olarak

desteklemek lobicilik faaliyetleri arasında meşru bir yol (Göksu ve Bilgiç 2003: 58)
olarak kabul edilirken, bunun için çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. Bunlar (Arı
2000: 190–191):

Fund Raising (Bağış Toplama): Bu sistem, seçilecek kişi için, her hangi bir
yerde, her hangi bir anda, nakit para yerine çek alınarak para toplama işidir. Çek
alınmasının sebebi ise, kimin nerede ne kadar para verdiğini ve topladığını maliyenin
de kayıtlarında görebilmesidir.

Soft Money (Gizli, Hatları Belli Olmayan Para): Siyasilere nakit olarak
yapılan ve maliyenin kayıtlarına girmeyen yardım sağlama şeklidir. Bu yardımların

102
meblağı ve kimin tarafından kime yapıldığı gibi kayıtları olmadığı için pek hoş
karşılanmamaktadır.

Honororia (Hizmet Karşılığı Para): Bu yöntemde para bir iş karşılığı

veriliyormuş gibi gösterilmektedir ve hedef kitle, birey olarak parlamenterlerden
oluşmaktadır. Bu yöntemde parlamenterle parasal bir ilişki içerisine girilmesi
sayesinde hem parlamentoda görüşülen konunun lobinin istediği yönde sonuçlanması
sağlanmakta, hem de parlamentere bu ilişkinin devamının kendi menfaatine olacağı
mesajı iletilerek açılan kanalın sonraki çalışmalar için de açık tutulmasına
çalışılmaktadır.

Parasal destek sağlamanın sayılan bu yöntemlerinden başka bilinen ve en çok

kullanılan yöntemleri ise iki tanedir. Bunlar (Kaplan 2006):

—Birincisi, seçim öncesinde bir siyasal partiyi ya da adayı destekleme

(Şahım 2006). Bu yöntemde siyasal patinin desteklenmesinden ziyade genellikle
adayların desteklenmesi daha yaygın olarak kullanılmaktadır. Çünkü siyasal partinin
desteklenmesi seçim sonrasında problemler oluşturabilirken adayların
desteklenmesinde böyle bir problem yaşanmamaktadır. Burada bahsedilen
desteklerin başında malî destek gelirken “kampanyalarda gönüllü çalışma” şeklinde
ki destekleri de (Ak 2003: 3) içermektedir. Parasal destek sağlanan parti ya da adayın
yönetime gelmesi durumunda lobiler tarafından verilen desteklerin karşılığı
“istenilenin yaptırılmasına çalışmak” şeklinde istenmektedir. Bu tip lobiciliğe örnek
olarak, para sihirbazı George Soros’un 2004 seçimlerinde George W. Bush’un tekrar
seçilmemesi için 10 milyon dolarlık bir fon ayırması gösterilmektedir. Fakat burada
dikkat edilmesi gereken husus, fon ilgili kişinin seçilmemesi için ayrılmıştır. Yani
George Bush’un rakipleri dolaylı olarak desteklenmiştir.

—İkinci lobicilik yönteminde, baskı grupları bazı milletvekillerinin kendi

çıkarları doğrultusunda lobicileri gibi hareket etmesini sağlamaya çalışırlar (Şahım
2006). Bunun için lobiye taraftar olan milletvekilleri lobici olarak kullanılarak diğer
milletvekilleri ve bürokratlar etkilenmeye çalışılır. Baskı grupları kendi çıkarları için
lobi yapacak milletvekillerinin nüfuzlu, sözü geçen, itibarlı kimselerden olmasını
yeğlerler. Bunların neticesinde, ilgili milletvekilinin ilgili baskı grubu için yaptığı

103
faaliyetler kendisine “parasal destek” sağlama (Kaplan 2006) olarak geri
dönmektedir.

F. YAYIN SERVİSLERİ KURMAK

Savunulan konuyu gündeme getirip kamuoyu oluşturmak ve taraftar kitlesini

artırmak amacıyla sesli, görüntülü ve basılı medyaya haber niteliğinde bilgiler
aktarmak için yayın servisleri kurmak (Şahım 2006), bir lobicilik yöntemi
olmaktadır. Bu yöntemde temel mantık, gerçekleştirilmek istenen sonucun lobinin
istediği şekil ve içeriğiyle medyaya taşınması, bunun sonucunda da kamuoyu
oluşturarak karar alıcı seçilmişler üzerinde taban baskısı kurmaktır.

Lobiler açısından yayın servisleri kurmanın avantajı, kendi haberini kendisi

dizayn ederek haberin nasıl ve ne şekilde yayınlanması gerektiği gibi hususlarda azda
olsa etkin olabilmek ve lobinin savunduğu konu hakkındaki yazılı, basılı ve görsel
materyalleri kendisinin çoğaltarak fikirlerini somut hale dönüştürüp elini
güçlendirmesidir.

Yayın servisleri kurmak haricinde medya ile olumlu ilişkilerin geliştirilip

devam ettirilmesi de, lobicilik açısından bu kapsamda değerlendirilebilecek etkileme
yöntemlerinden birisi olmaktadır.

Bu yöntemde, mevcut ve muhtemel üyelerin lobiye yönelik sadakati ve

sempatisi sağlanırken, köşe yazarlarının olumlu eleştirilerine de talip olunmaktadır.
Bunların gerçekleştirilmesi ise lobinin istediği sonuca varmasını kolaylaştıran bir
etken olmaktadır. Medyayı kullanmak ve adından medyada söz ettirmek isteyen lobi
ve lobiciler bu amaçla bir takım yollara başvururlar. Bunun için ya lobiciler ya da
temsil ettikleri lobinin üyeleri yerel ve ulusal düzeydeki çeşitli gazete ve dergilere,
siyasi sorunlar ve sahip oldukları fikirler hakkında yazılar yazıp yayınlatarak
tanınmışlıklarını artırma yoluna gidebilmektedirler. Üstelik bu gazete ve dergilerde
yer alan diğer makale ve yazılar onların karşında olup eleştirebilmektedir de. Ancak
bilinçli ve başarılı bir lobici bu olumsuzluğu bile kendi amaçları doğrultusunda
kullanarak gündemde kalıp, kendi görüşünü anlatabilmesine fırsat yaratmaktadır.
Gazete ve dergilerde yazılar yazmak, onların, her kesimde ki tanınma düzeylerini
artırırken medya mensuplarıyla yakın ilişki içerisinde bulunmasına da zemin
oluşturmaktadır. İleriki dönemlerde yapılacak lobicilik faaliyetleri için en önemlisi

104
de bu tanışıklık olmakta, çünkü onların veya prestij sahibi kişilerin imzasının
bulunduğu mektuplar köşe yazarlarına gönderildiğinde yayınlanma oranı
yükselmektedir. Yayınlanan mektup ve yazılar geniş okuyucu kitlesi bulduğundan,
seçmen baskısına maruz kalmak istemeyen siyasilerce dikkate alınmayı
zorlamaktadır (McFarland 1993: 93–94). Medyayı kullanan lobi ve lobiciler dikkate
alınma noktasında gerekirse şikâyet mekanizmasını çalıştırmakta, dikkate almayan
siyasileri hem kendi üyelerine hem de kamuoyuna şikâyet etmektedirler.

G. KARAR MERKEZLERİNDE BULUNANLARA HEDİYELER

VERMEK

Lobilerin hedef kitlesini oluşturan meclis üyeleri, yardımcıları ve üst düzey

bürokratlarla iyi ilişkiler kurulması lobiciliğin başarısı için önem arz etmektedir.
Bunlarla bir sefer iletişim kurmak lobicilik için ilk şart olurken, kurulan bu iletişimin
sürekli hale getirilmesi ise etkin lobicilik için zaruret olmaktadır. Çünkü, karar
alıcılarla kurulacak sıcak ilişkiler ileriki dönemlerde savunulacak konularda da
onların desteğini almaya yardımcı olacaktır. Karar alma merciinde bulunanlarla sıcak
ilişkiler kurmanın önemli yöntemlerinden birisi ise hediye vermektir (Kaplan 2006).
Hediye vermek, her iki taraf arasında daha samimi ilişkilerin kurulmasına (Aybay
1961: 276) ortam hazırlarken, rüşvet olarak algılanma gibi bir sakıncayı da
beraberinde getirebilmektedir. Onun için hediyenin içeriği ile veriliş şekli önemli
olmaktadır. Genellikle maddi değeri çok yüksek olmayan, ama akılda kalıcı ve
manevi değer ifade eder tarzda hediyelerin seçilmesi ile hediyelerin toplum
huzurunda takdim edilmesi bu yöntemi başarıya ulaştıran en önemli ayrıntılar
olmaktadır.

H. YÜKSEK ÜCRET ÖDEYEREK TOPLANTILARA KONUŞMACI

OLARAK ÇAĞIRMAK

Parasal destek sağlamanın bir başka şekli de yüksek ücretle toplantılara

konuşmacı olarak çağırmak olmaktadır (Aybay 1961: 276). Bu kategoride
parlamenterler ve üst düzey bürokratlar hedef kitleyi oluşturmaktadır.

Lobiyi destekleyen ya da destekçisi olması durumunda fayda getireceği

düşünülen kişilerin yüksek ücretlerle toplantılara konuşmacı olarak çağırılması gibi
bir etkinlik olan bu yöntemle, etkin kişinin, lobinin yanına çekilemese bile, en

105
azından karşısında olması engellenerek nötr hale getirilmesi hedeflenmektedir. Bu
yöntemin lobi açısından ve toplantıya konuşmacı olarak katılan açısından iki değişik
faydası vardır.

Lobi açısından, savunucu ve taraftar olarak konuşmacının kazanılmasıyla,

lobinin hedef kitleye dönük vitrininde ki referansı olmaktadır.

Konuşmacı açısından ise, böylesi bir toplantıya katılmak tanınırlık ve

ünlülüğünü artırmakta, seçimlerde blok oy sayısını yükseltmekte ve de maddi olarak
güçlenmesini sağlayarak (Dincer 1998: 141) seçim dönemindeki sıkıntıları aşmaya
yardımcı olmaktadır.

I. RADYO PROGRAMLARI VE TV FİLMLERİ YAPMAK

Radyo ve televizyonlarda, konuyu boyutlarıyla anlatan, bilgi veren ve

hikâyelendiren programlar yapılmak suretiyle de lobicilik yapılmaktadır (Şahım
2006). Radyo programları, sunucular tarafından konunun anlatılması şeklinde
olabildiği gibi programa konuyla ilgili konuk almak, telefon bağlantısı kurmak
(Harrison 2000: 209) ve radyo temsilleri hazırlatmak şeklinde de yapılabilmektedir.
Buradaki amaç, konuya vakıf, itibarlı, güvenilir, konuya referans olup konuyu temsil
edebilecek kişilerin üzerinden lobicilik adına istenilenin gerçekleştirilmesi
olmaktadır. Bu kişileri yayına dahil ederek hem konunun kamuoyuna mal olması,
hem de karar alıcıların konu hakkında bilgi sahibi olması hedeflenirken, karar alıcılar
üzerinde toplum baskısı oluşturma (Ak 2003: 1) gayreti de söz konusu olmaktadır.

Günümüzde gündemi genel olarak basın belirlemektedir ve bu, bir lobicinin

asla unutmaması gereken bir durumdur. Herkes basını kullanmak istediği için ise
büyük bir çekişme yaşanmaktadır. Ancak burada, sadece gazeteler ya da TV
kanallarında yer almanın zorluğu yanında, bunun doğru zamanlarda
gerçekleştirilmesi de ayrı bir zorluk olmaktadır. Yani bir lobici için zamanlama
oldukça önemlidir. Çünkü zamanlamada yapılacak bir hata, çok iyi planlanmış,
başarıya ulaşma şansı yüksek bir lobi faaliyetini bile tehlikeye sokabilmekte, her şeyi
tersine çevirebilmektedir (Ak 2003: 1).

Televizyon programları radyoya göre hedef kitle üzerinde çok daha fazla etki
gücüne sahip olmakla birlikte daha zahmetli ve daha masraflı bir yöntemdir.
Televizyon programlarında, lobilerce istenilen sonucun gerçekleştirilmesi için

106
verilen bilgiler, grafik ve görsel malzemelerle desteklenip, ünlü kişiler
kullanılabilmektedir. Ayrıca konuyu dramatize eden veya gerekliliğini anlatan
filmler yapmak suretiyle, akılda kalıcılık artırılmakta, konunun anlaşılması
sistematikleştirilmekte, eğitim durumu düşük lobi üyelerinin ve muhtemel üyelerin
konuyu anlama düzeyleri yükseltilmekte ve hedef kitlenin dikkate alması
artırılabilmektedir.

İ. MAKALELER SATIN ALMAK

Makale satın alma yöntemi, daha çok konuyla ilgili uzman akademisyenlere
uygulanan bir yöntem olmaktadır (Kaplan 2006). Konusunda uzman ve kamuoyunca
da referans kabul edilen akademisyenlere, daha önceden konu bildirilerek o konuda
makale yazması istenmekte ve yazılan makale de lobiler tarafından ücreti ödenerek
satın alınmaktadır. Aynı makale lobinin destekçisi konumundaki veya lobinin kendisi
tarafından yayınlanan gazete ve dergilerde yayınlanmak suretiyle (Kaymaz 2005:
111), lobinin fikirlerinin ne kadar bilimsel gerçekliğe dayandığı tezini desteklemek
için kullanılmaktadır.

Bilimsel makaleler satın alıp yayınlatmak haricinde, lobiler, elleri altındaki

gazetelerde kendi menfaatlerine uygun haberler yayınlatmak şeklinde de lobicilik
yapmaktadır. Bu ise lobicilerin, modern metotları arasında kabul edilmektedir
(Aybay 1961: 276).

J. YEMEKLİ TOPLANTILAR DÜZENLEMEK

Yemekli toplantılar lobi üyesi, lobici ve karar alıcıyı bir araya getiren önemli
bir yöntem olmaktadır. Yüzyüze iletişimin yaşandığı, talep eden ve talebe cevap
verecek olanların birbirini daha yakından görme fırsatı bulduğu (Dincer 1998: 140),
samimi bir ortamda gerçekleşen etkinliktir. Bu tip etkinliklere katılım oranı yüksek
olurken; konunun detaylıca görüşülmesi sağlanabilmekte, slâyt, barkovizyon ve
basılı malzemelerle bilgi verilme fırsatı da bulunabilmektedir. Ayrıca karar alıcının,
lobi üyesi ilgililerin kapasitesini ölçme ve ileride kendisine parasal destek ya da oy
olarak dönecek kitleyle tanışma fırsatı da yaratmaktadır.

Diğer taraftan yemekli toplantılarla parlamento üyelerinin tanıtımı da lobi

üyelerine yapılarak (Şahım 2006), hem lobi hem de hedef kitle için iki yönlü
lobicilik yapılmış olmaktadır.

107
 Toplantıların başarıyla sonuçlanması için bir takım kuralların dikkatte
alınması gerekmektedir ki bunlar;

—Toplantı yapılacak zamanın uygun olması. Eğer toplantıyla aynı vakitte

milli maç gibi toplumun genelini alakadar edecek bir etkinlik var ise onunla aynı
saatte yapılmaması gerekir. Aksi takdirde katılım oranı düşük olur.

—Toplantının yapılacağı yerin ulaşımı kolay ve fiziki koşullarının katılım

için uygun olması. Bu tip toplantılar çok büyük veya çok küçük salonlarda
yapılmamalıdır. Çünkü büyük salonlar doldurulamazsa boş görüntüsü vereceğinden;
küçük salonlar ise yetersiz kalıp sıkıcı bir ortam oluşturacağından ve davetliler de
“önemsenmeme” duygusu oluşturacağından istenilen etkinin elde edilememesine
sebep olurlar.

—Toplantıya konu olan sorunun ilgili hedef kitlesinin çoğunlukla katılımının

sağlanması gereklidir. Burada karar alıcıların öncelikle katılımının sağlanması önem
arz etmektedir. Çünkü istenilen sonucun gerçekleştirilmesi onların insiyatifindedir.

—Toplantıya konu olacak isteğin güncel ve toplumda çok kişiyi alakadar

etmesi gerekir. Aksi takdirde katılım oranı düşük olacağı için toplantı amacına
ulaşamaz.

—Toplantı tarihinin 15–20 gün önceden tespit edilmesi ve duyurulması.

Toplantı tarihini belirlemek ve ilgililere duyurmak burada önemlidir. Çok erken
duyurulan bir toplantı tarihi unutulma tehlikesi ile karşı karşıya kalırken; çok geç
duyurulma da, ilgilerin programlarına alınmama ve dolayısı ile katılımın düşük
olması gibi bir risk taşımaktadır.

—Toplantının konusuna göre yerel ve ulusal düzeydeki medyanın davet

edilmesi. Konunun topluma duyurulması ve onlarında haberdar edilmesi lobicilikte
kamuoyu oluşturma açısından önem arz eden bir durumdur.

—Toplantıya katılacak olanların ağırlanması ve misafirperverlik gösterilmesi,

toplantıların başarıya ulaşması için gerekli olan hususları oluşturmaktadır.

K. BİLİMSEL TOPLANTILAR TERTİPLEMEK

Bilimsel toplantılar genellikle savunulan görüşün bilimsel zemine oturtulması

(Kaya 1990: 28) ve eğitim durumu yüksek hedef kitlenin bilimsel verilerle ikna

108
edilmesi amacıyla uygulanan bir yöntem olmaktadır. Burada izleyici konumunda
bulunanlar genellikle karar alıcılar olmakta ve dikkatleri çekilmeye çalışılmaktadır.

Düzenlenen bilimsel toplantılarla gerçekler, ün yapmış düşünür ve bilim

adamlarının ağzından duyurulmakta, bu ise parlamenterler için inandırıcı ve
aydınlatıcı bir etki yapmaktadır. Ayrıca, bu parlamenterlerin, arkadaşlarına “Prof.
A”nın “Uzman B”nin görüşlerini aktarmaları, gerçekleşmesi istenen durumun
kabulünde geniş ölçüde yardımcı olmaktadır (Asna 1993: 145).

L. ÜNLÜ KULLANMAK

Ünlü kullanımı hemen tüm lobiler tarafından kullanılan bir yöntem olmakla
birlikte (Harrison 2000: 209), daha çok etnik lobilerin kullanmış olduğu uygun ve
etkili bir yöntemdir. Bu yöntemde alanla ilgili tarafsız, konusunda uzman, genellikle
akademisyen kişiler kullanıldığı gibi; toplumda ya da dünyada ün yapmış sporcu,
müzisyen, akademisyen, gazeteci (Laçiner ve Bal 2002: 106) ve ressam gibi etki
gücü yüksek, medyaya ulaşması zor olmayan kişiler de kullanılmaktadır. Örneğin
1950’li yıllarda İngiltere’de ki Ermeni cemaati toplumdaki etkinliğini Ermeni
işadamları ve sanatçıları aracılığıyla artırmıştır (Laçiner ve Bal 2002: 83).

Etnik lobinin savunmuş olduğu fikirleri benimseyen ünlüler, katılmış

oldukları etkinliklerde bu yönlerini de belirterek kendilerine olan sevgi ve saygıyı
davalarına da yansıtarak kamuoyu oluşturmaktadırlar (Gener 2004). Ermenilerin ve
Yahudilerin dünya çapında birçok sanatçı yetiştirip desteklemelerindeki düşüncenin
temelinde bu lobicilik yöntemi yatmaktadır. Örneğin, Ermeni lobileri 1896 yılında
kurmuş oldukları Galler - Ermenistan Dayanışması adlı dernek aracılığıyla hem
davalarının savunulmasını yapmış hem de çok sayıda Galli şair ve yazarın
eserlerinde Ermeni sorununun yer almasını (Laçiner ve Bal 2002: 80–81) sağlayarak
üçüncü ülkelerdeki yazar ve sanatçıların üzerinden Türk karşıtı lobilerini
yapmışlardır. Üçüncü ülkelerden ünlü ve tanınmış insanların konuya dâhil
edilmesindeki amaç, iddianın tüm dünya üzerinde kabul edildiği görüntüsü verilerek
ulusal ve uluslar arası medyalarda yer bulup haklı konuma yükselme düşüncesidir.

M. HEDEF KİTLE VE YAKIN ÇEVRESİYLE DOSTLUK KURMAK

Parlamenter ve bürokratlarla hem resmi hem de kişisel ilişkiler kuran lobiciler

(Göksu ve Bilgiç 2003: 58), kurmuş oldukları bu ilişkiler sayesinde nüfuz sahibi

109
çevrelerini genişletirlerken, bir lobici için gerekli olan “kişisel itibarı” da
güçlendirmektedirler (Laçiner ve Bal 2002: 104). Ancak hedef kitleyi oluşturan karar
alıcılarla ilişkiye girmek çok kolay olan bir davranış olmamakta, ilişkinin istenilen
düzeye gelebilmesi için uğraş gerektiren ön çalışmalar istemektedir. Yakın ilişki
kurmanın ilk şartı ise bürokrat ve kanun yapıcının kendisi veya yakın çevresiyle
dostluklar kurmaktan geçmektedir (Hanlı 2006: 4). Öyle ki dostlukların kurulması,
etkili ve kalabalık çevreye sahip olunması gibi özellikler, lobicinin de değerini
artıran ölçütler olmaktadır.

Dostluk kurma yöntemiyle yapılan lobicilikte, lobici ve karar alıcı arasındaki

bağ manevi bir boyut kazanmaktadır. Birinci Dünya Savaşı yıllarında İngiltere’de
Türk karşıtı faaliyette bulunan İzmir Ermenilerinden Garegin Papazian, Ermeni
yanlısı İngiliz Vikont Lordu James Bryce’nin yakın dostluğunu kazanarak, Ermeni
iddialarının Lordlar Kamarası’nda gündeme getirilmesini ve savunulmasını
kolaylaştırmıştır (Laçiner ve Bal 2002: 79).

Dostluk kurmak için çeşitli yollar kullanılmaktadır ki bunun için ilk yol,
hedef kitlenin yanında çalışan personeli ve yakın akrabaları ile tanışıp (Kaya 1990:
28) sürekliliği olan yakın ilişkiye girmektir. Çünkü bunların ilgili kişiye götüreceği
teklifler, şahsi ve duygusal anlamlar içereceği için reddedilme oranı düşük, kabul
edilme oranı yüksek olmaktadır. Bunun haricinde, sosyal lobicilik tekniğinin
yardımıyla eğlenceli ortamlarda tanışan lobiciler ve hedef kitleleri, ilerleyen
zamanlarda bu tanışıklıklarını dostluklara dönüştürebilirken; lobicilerin kullanmış
olduğu bilgi sunma tekniği ve kampanyalara destek sağlama tekniği (Gürbüz 2005:
2) ile de dostluk için gerekli olan olumlu ortama katkı sağlayabilmektedirler. Ancak
dostluk kurmada başlatılan hedef kitle-lobici ilişkisinin tonu lobicinin üzerinde
yoğunlaşarak, lobicinin temsil ettiği amaçlara, işbirlikçi olup olmamasına ve
güvenirlilik derecelerine bağlı olarak değişkenlik gösterebilmektedir. Lobicilerin
güvenirliliği, kendilerine verilen özel bilgileri korumada gösterdikleri titizlikle
artarken, dostluk kurma aşamasında da önem taşımaktadır. Yaratılan bu ortam
içerisinde ise, hedef kitle ve yardımcı personeli lobiciye ekstra zaman ayırarak,
ilgilerini ve yardımlarını esirgememeleri gerekmektedir. Lobiciler hedef kitlelerine
profesyonel yardım yanında ek olarak; onların yakınlarına iş bulunması, sorunlarının

110
dinlenip çareler üretilmesi vb. gibi konularda kişisel servislerde sunmaktadırlar
(Dincer 1998: 135–136).

N. HEMŞERİLİK

Coğrafi olarak aynı bölge veya aynı şehirden insanların birbirlerine olan
yakınlıklarını ifade eden “hemşerilik”, daha çok Türklere ve Türkiye’ye özgü bir
yöntem olmakla birlikte lobicilikte kullanılmaktadır (Hanlı 2006: 4). Köyden kente
göç ve metropol şehirlerin oluşmasıyla etki gücünü artıran hemşerilik, duygusal,
manevi ve maddi boyut içermektedir. Bundan dolayı da dünyanın en önemli lobicilik
taktiği olarak kabul edilen üye sayısına bağlı “seçmen etkisi” ni (Kaya 1990: 29)
bile, ilk sıradaki yerinden alt sıralara doğru iterek etkinliğini zayıflatabilmektedir.

Duygusal olması, lobicilerle karar alıcı durumundaki kişilerin hemşerilikleri

nedeniyle aynı kültürü paylaşmaları, kader birlikteliği nedeniyle dayanışma içinde
olmaları (Ayata ve Arıcı 1996: 86) ve “ahde vefa” duygusuyla hareket etmelerinden
kaynaklanmaktadır.

Manevi olması, İslam dininde de yer alan “önce yakın çevrenin gözetilmesi”
öğretisinden de esinlenerek karar alıcıların hemşerilerinden gelen taleplere olumlu
yaklaşmalarıdır.

Maddi olması ise, karar alıcı konumundaki insanların yeniden seçilmek için
birliktelik gösterebilen hemşerilerinin oy ve desteğine ihtiyaç duymasıdır.

Lobicilikte hemşeriliğin kullanılması en çok yüzyüze iletişimle

gerçekleşirken, kurulan yerel dernekler, bunların yayın organları, hemşerilerden ilgili
karar alıcıya mektuplar, yerel basın-yayın kuruluşları, bölgesel diğer hemşeri
dernekleriyle koalisyonlar (Kaya 1990: 29) ve karar alıcının referans kabul edeceği
prestij sahibi diğer hemşeriler bu yöntemin araçlarını oluşturmaktadır.

Bu tip lobiciliğin üye sayısı düşük olmakla birlikte etki gücü yüksek
olabilmektedir. Çünkü lobiyi oluşturan üyeler arasında ki bağ ve iletişim çok
güçlüdür. Bu küçüklük de onların tek vücut olarak hareket edebilmelerine, aynı
tarzda, aynı üslupta belirlenen hedefe yürüyebilmelerine imkân sunmaktadır.

111
 O. LOBİCİ VE LOBİ ŞİRKETİ ÜNÜ

Lobilerin kullanmış olduğu dolaylı yöntemlerden biriside lobici ve lobi şirketi

ününe dayanılarak yürütülen lobicilik olmaktadır. Bu yöntem, lobilerin çalışmak için
kiraladığı lobici ve lobi şirketinin kamuoyunda ve karar alıcılar nezdinde kazandığı
olumlu, güvenilir ve büyüklük imajlarına dayanılarak yürütülmektedir. Hanlı bu
konuda (2006: 2–3), “kaliteli bir lobi şirketi savunduğu tezi, bilimsel tabana
oturtabilmek için devamlı veya muntazam ilişkileri olan bilim insanları ile birlikte
çalışmak zorundadır” şeklinde belirtmektedir. Konuyu temsil eden lobici ve lobi
şirketinin, daha önce yürüttüğü faaliyetlerin ekonomik ve toplumsal büyüklüğü,
temsil ettiği ve başardığı konuların zorluğu ile mevcut müşteri profili (Dincer 1998:
139) onun bu alandaki imajını oluşturan önemli referansları olmaktadır.

Geçmişinde “başarılı” imajına sahip olan lobici ve lobi şirketleri bu imajları

nedeniyle mevcut projelerde de etki sağlayarak hedef kitleyi yönlendirebilmekte,
onlar tarafından dikkate alınmayı artırabilmektedirler. Bu durum ise onların lobiler
tarafından tercih edilmesinde önemli rol oynamaktadır. Çünkü ”başarılı ve büyük
olanlarla çalışmak” kuruluşlar ve lobiler için de büyüklük imajını oluşturan bir unsur
olmaktadır. Bunun haricinde, üyelerinde kendilerine güven ve davaya sahip çıkma
duygusu oluştururken, karar alıcılar üzerinde de lobinin ekonomik ve sayısal
güçlülüğü ile lobinin konuya olan istekliliği hakkında fikir vermektedir.

Ö. DİNİ İNANIŞLAR

Lobici ve kara alıcıyı ortak noktada buluşturarak istenilen kararın

çıkartılmasında etkili olan bir diğer unsur “din” olabilmektedir (Faupin 2005: 2005).
Çünkü insanlar bazı olaylar karşısında ki tutumlarını belirli bazı inançlarına göre
şekillendirmektedirler (Eren 2000: 157). Jean Meynaud da baskı gruplarının
sınıflamasını yaparken, dört madde sayar ki bunun birisi de “din”dir. O bu konuda
şöyle demektedir: “Dinde bir gruplama öğesidir: Katolik, Protestan, Ortodoks gibi
çeşitli mezhepler, kamu güçleri karşısındaki davranışlarını farklı farklı sergilerler”
(Meynaud 1975: 14). Ancak mezhepler arasındaki bu farlılık kendi içlerinde tek
sesliliğe dönüşmekte, birlikte hareket tarzının dışına çıkılmamaktadır.

Özellikle azınlık durumunda olan ya da cemaat boyutunda örgütlenen dini

inanışlar; dinin, bireysel ilkelerin ve bireysel yaşantının kaynağı haline gelmesiyle

112
(Eren 2000: 157) aynı inanış sistemi içerisinde yer alan karar alıcılar üzerinde etki
kurarak istediği sonucu alabilmektedirler. Seçilmesinde ve orada bulunmasında
“hizmet” fikrinden başka bir şey düşünmeyen, bunu benimseyerek makam ve şöhrete
itibar etmeyen karar alıcılar, kendi inanışında olan örgütlenmelerden gelecek
taleplere de mümkün olduğunca cevap vermeye çalışırlar. Bunlar arasındaki iletişim
daha çok dini toplantılar (cami, kilise ve sinagog ayinleri), kendi fikirleri
doğrultusundaki yayın organları ve dini liderler vasıtasıyla yapılmaktadır. 1820’lerde
Türk topraklarına gelen Amerikalı misyonerlerin “Doğu Hıristiyanları” olarak
tanımladıkları Rumlar, Masturiler, Süryaniler ve özellikle de Ermenileri “din ortak
paydasında” kendi amaçları için uygun gördükleri ve örgütledikleri bilinen bir
gerçektir (Kantarcı 2001: 145).

Dini toplantıların ve toplu ibadetlerin iletişim için iyi bir zemin ve ortam
hazırladıkları bilinmektedir. Örneğin Müslümanlar arasındaki en büyük dini iletişim
“cuma namazında okunan hutbeler” aracılığıyla sağlanırken, Hıristiyanlarda “Pazar
ayinleri”yle sağlanmaktadır.

1923 yılında Türkiye ve Amerika arasında Lozan’da imzalanan dostluk ve

ticaret antlaşmasına tepki gösteren Ermeni ve Rum lobilerine destek vermek
amacıyla din faktörü devreye girmiş, bunun için ABD Anglikan Kilisesinden 110
kişilik bir din adamları grubu da “Lozan Antlaşmasına Hayır!” kampanyasına
katılarak bir bildiri imzalamışlardır. Bu etkinlikleri ile Amerika’da ki Türk
düşmanlığı kampanyasına büyük güç katmışlar ve antlaşmanın reddedilmesinde
önemli rol oynamışlardır (Şimşir 2001: 41).

Cemaat düzeyinde örgütlenen dini oluşumlar kendi gibi olandan başka,

kendisine hizmet verecek, taleplerini mümkün olduğunca karşılayabilecek, çoğunluk
arasında olabilecek kişi ve siyasi partilere de destek verebilmektedir. Burada
“çoğunluk arasında olabileceklerden” kasıt, parlamentoya girebilecek ve hükümet
olabilecekler ifade edilmektedir. Lobiciliğin gerçek manada yapıldığı kişiler ise
bunlar olmaktadır. Bu türden seçim kazanan siyasiler veya göreve atanan bürokratlar,
direkt olarak onlarla bağ kurmasa da kendilerinin seçmenleri olarak onları görmekte
onlardan gelecek taleplere cevap vermeye çalışmaktadırlar. Ancak bunlar birinci tip
seçilmişler kadar tutucu olmadıkları için gelen her talebe cevap

113
vermeyebilmektedirler. Aslında burada hem lobi üyesi durumundaki seçmenlerin
hem de hedef kitle durumundaki seçilmişlerin karşılıklı menfaatleri söz konusudur ve
bu menfaat devam ettiği sürece bu ilişkinin de devam etmesi kaçınılmaz olmaktadır.
Weber’de bunu olağan karşılayarak “politikacı, ulusal amaçlara olduğu gibi; insancıl,
toplumsal, dini, ahlaki ve kültürel amaçlara da hizmet edebilir” demektedir
(Tataroğlu: 2002: 81).

Dini inanış temeline dayanarak oluşan lobilerin maddi harcamalarının büyük

çoğunluğu aynı dine mensup geniş halk kitlelerinin bağışlarından elde edilmektedir.
Örneğin, kapitülasyonların vermiş olduğu ayrıcalıklarla Amerika ve Ermenilerin
çıkarlarını korumak isteyen Amerika’nın dışa yönelik misyoner örgütü ABCFM
(American Board of Commisioners for Foreign Mission), Osmanlı’nın Hıristiyan
Ermenilerini harekete geçirmek için devreye girmiştir. Bu amaçla 1893 yılına kadar
Anadolu’da 3 milyon İncil ve yaklaşık olarak 4 milyon da çeşitli kitaplar dağıtmış,
bu malzemeler için10 milyon doların üzerinde para harcamış ve bu paraların
yarısından fazlasını Amerikan vatandaşlarından toplamıştır (Kantarcı 2001: 146).

Direkt olarak din faktörünü kullanan cemaat ve mezhep oluşumlarından başka

birde manevi ilkelere öncelik verdiklerini ileri sürmekle birlikte yine de maddi
çıkarlar sağlamayı amaçlayan topluluklar vardır. Bunlar; öğrencilerin, ailelerin
kurdukları birlikler ile emekli, gazi, dul ve yetimlerin kurdukları tek amaçları -
maaşlarının artırılması- olan derneklerdir (Meynaud 1975: 19).

P. BİLGİ SUNMAK

Lobilerin genel yapısını tarif eden Gener’e (2004) göre günümüzde ki lobiler;
oy, para, sempati ve bilgi gibi dört temele dayanmaktadır. Bunların en önemlisi de
bilgi olmaktadır. Bu görüşten hareketle bilgi sunmak; lobi üyelerinin, yardımcılarıyla
beraber hedef kitlenin ve medyanın, konu hakkında bilgilendirilmesi, yönlendirilmesi
ve ortak hareket tarzının geliştirilmesi için; özel araştırma sonuçlarıyla ilgili
ekspertiz raporları, çeşitli araştırmalar (akademik ve vakıfların yaptıkları araştırmalar
gibi), siyasi kuruluşların çalışmaları, mülakatlarla (hedef kitle ve lobi sözcüleriyle)
ve yönetim arşivlerinden elde edilen bilgilerin paylaşımını esas alan bir lobicilik
yöntemi olmaktadır (Dincer 1998: 144).

114
 Örneğin ABD’de yaşayan Türklerin, başkan Clinton’un Türk hayranı eşini ve
Senato üyeleri arasındaki Türk severleri ziyaret ederek; Ermeni ve Rum konusunda
bilgilendirmeleri gibi (Gürbüz 2005: 2) faaliyetleri içermektedir.

Lobinin gerçekleşmesini istediği konuyla alakalı olan veya bu konuya ilgi

gösteren tüm kesimlerin enforme olması açısından önemli olan bilgi sunmak, bu
kesimler tarafından da bilgilenme amaçlı olarak talep edilen bir yöntemdir (Rızaoğlu
2004: 252). Çünkü herkes her konuda bilgi sahibi olamayabilmekte bilgilenmek için
ise uzun ve yorucu çalışmalar yapmak gerekmektedir (Kaya 1990: 28). Oysa
lobicilerin sunmuş olduğu bu bilgiler hazır ve işlenmiş bilgi olarak kendilerine
ulaşmakta, ayrıca zahmet çekmelerine gerek kalmamaktadır. Genellikle lobi
şirketleri aracılığıyla yönetilen bilgi sunma eylemleri, uygulayıcı konumunda olan
lobicilerle lobi şirketlerini de eğitim ve bilgi toplama merkezleri haline getirirken;
bunlara, edindikleri bilgileri temsil ettikleri kuruluşlara ulaştırarak, onları gelecek
değişikliklere hazırlama fırsatını da vermektedir (Hanlı 2006: 3). Doğrudan ve
dolaylı lobicilik tekniklerinde sıkça başvurulan bu yöntem lobiciliğin temel
taşlarından birisini oluştururken, lobicilerle hedef kitlesi arasında sıkı ve güvene
dayalı bağlar oluşmasını sağlamakta ve karar alıcıların eksik olan bilgilerini
tamamlayarak lobinin istediği yönde kararlar almalarını etkilemektedir.

R. SEÇMENLERLE TANIŞMA

Siyasal sistemlerin ve toplumsal yapının en önemli unsurlarının başında gelen

seçmenler; siyasal sistemleri oluşturan aynı zamanda bu sistemler içerisinde görev
yapacak olan siyaset adamlarını seçen, belirli bir süreliğine görev veren 18 yaş ve
üzeri kişilerden oluşmaktadır. Bu kişiler karar almak noktasında akli melekelere
sahip olmakla birlikte, her insanda olan “çevrenin eğilimini öğrenme ve onlara kulak
verme” gibi açıklığa da sahiptirler. Bu özellikleri nedeniyle etki altında kalıp yeni
tutumlar geliştirirler ki, edinmiş oldukları tutumlar sayesinde karar alıcı konumunda
olan seçilmişleri de yönlendirirler.

Seçmenleri tarafından etki altına alınan seçilmişler, alacağı kararlarda onların

isteklerini göz ardı etme gibi bir lükse sahip olamamaktadır. Belirli aralıklarla rutin
olarak tekrarlanan seçimlerde yeniden seçilme arzusunu taşıyan seçilmiş, seçmeninin
isteklerine ne derece cevap verirse amacına ulaşmada o kadar yol kat etmiş

115
olmaktadır. Aksi takdirde seçmen tabanının tepkisine maruz kalarak onların oylarını
alamamakta dolayısı ile yeniden seçilememe riski yaşamaktadır. Lobicilikte buna
“oy baskısı” da denilmektedir. Buna göre oy potansiyeline sahip olan lobiler, oy
desteği kozuyla seçilmişler üzerinde etki mekanizmaları kurarlar (Gürbüz 2005: 3)
ve onları istedikleri doğrultuda hareket etmeye zorlarlar ki; bunu politik yozlaşma
olarak görenler vardır. Bunlara göre böylesi bir ortamda rüşvet, adam kayırmacılık,
oy satın alma, politik hileler, yanlış politik vaatler gibi etkinlikler rant kollama
sürecini (Altay 1995: 236) daha da hızlandırabilmektedir.

Ancak siyasiler açısından böylesine önemli olan seçmenlerin ihmal edilmesi

lobicilik açısından doğru olmamakta, dikkate alınmayı gerektirmektedir. Bu nedenle
“seçmenlerle tanışma” yöntemi lobicilikte sıkça kullanılmaktadır. Doğrudan olması,
kişiselleşerek kanun yapıcının belleğinde bir yüz ya da isimle yerleşmesi ve kişisel
ilişkilerin oluşturulmasında önem taşıması nedeniyle lobi faaliyetlerinde yararlı
olmaktadır.

Yönteme iki ayrı açıdan yaklaşmak mümkündür. Bunlardan ilki, lobicilerin

temsil ettikleri üyelerle ve seçmenlerle açık kanal yaratmaya ve kanalın açıklığını
sürdürmeye yönelik (Kaya 1990: 29) olan tanışmasıdır ki; bundaki amaç, lobicilerin
temsil edeceği kitle hakkındaki bilgi eksikliğini gidermektir. Bu amaçla lobi
üyeleriyle yapılacak telefon görüşmeleri, mektuplar yollanması ve kısa zamanda çok
kişiye ulaşma imkânı veren seçim bölgesi toplantıları düzenlenebilmektedir.
Özellikle toplantılar, diğerlerine göre çok daha etkili ve faydalı olmaktadır. Ancak
düzenlenen toplantılara en yüksek katılımın sağlanması için çaba sarf edilirken,
önemi ve yararı da lobi üyelerine belirtilmelidir. Lobiciler bu toplantılar sayesinde
kimlerin desteğini aldıklarını, çeşitli tekniklerin –büro ziyaretleri, komitelerde söz
alma gibi- uygulanmasında yardım edecek kişileri belirleme fırsatı da bulurlar.

Yöntemin ikinci yaklaşımı ise, iletişim kanallarını açık tutmak amacıyla

(Kaya 1990: 29) seçmenlerin karar alıcılarla tanıştırılmasıdır. Bunun için çeşitli
yollar kullanılmakla birlikte; kalabalık seçmen grupları ya da birkaç temsilciyle
meclis ziyaretleri düzenlemek, kanun yapıcıyı seçim bölgelerine davet edip
toplantılar düzenlemek, sosyal lobicilik tekniğiyle yakınlaşma sağlamak ve mektup

116
yazma kampanyaları düzenlemek en sık kullanılan yollar olmaktadır (Dincer 1998:
146).

S. DOĞRUDAN EYLEMLER

Karar alıcıların, alacakları kararlarda dikkatini çekmek; onlara, alınacak

kararın ilgili kitlesinin boyutunu göstermek ve istenilen yönde harekete geçmelerini
sağlamak için lobi üyelerinin aktif eylem düzeyinde lobicilerce kullanımıyla
gerçekleştirilen bir dizi etkinlikten oluşmaktadır. “Politik protesto”da denilen (Kaya
1990: 29) bu eylemler için çadırlar kurulabilmekte, yürüyüşler, forumlar, boykotlar
ve direnişler tertiplenebilmektedir (Dincer 1998: 148).

Hemen her faaliyette olduğu gibi bu faaliyetlerde de, araştırma, planlama,

uygulama ve değerlendirme aşamalarının lobici tarafından dikkatlice ele alınıp
uygulanması gerekmektedir. Doğrudan eylemlerin dikkatli yapılması zorunluluğu
vardır. Çünkü kamuya açık alanlarda ve büyük kitlelerce yapıldığı için provakasyona
müsait olması sebebiyle istenmeyen sonuçların çıkmasına sebep olabilmektedir. Bazı
kesimlerce provake edilen doğrudan eylemler, kaş yapayım derken göz
çıkartabilmektedir. Yani gerçekleşmesi istenen masum bir isteğin, istenmeyen
eylemler nedeniyle amacından saparak başka boyuta gitmesi olasıdır ki, bu durumda
bizim isteğimizin gölgede kalmasına neden olabilmektedir. Ancak bu eylemlerin
kontrollü, hatta güvenlik birimlerinin kontrolünde, sertleşmeden yumuşak bir tarzda
gerçekleştirilmesi onların başarısını belirleyen önemli bir unsur olmaktadır.

Ş. KOMİTE TOPLANTILARINA VE MAHKEMELERE KATILMAK

Amerikan siyasal sisteminde tasarıların ele alındığı ve bu konuda ön

hazırlıkların yapıldığı hatta tartışmalı konularda ilgililerin dinlendiği, söz hakkı
verildiği yerler olan komiteler (Kaya 1990: 28), Türk siyasal sisteminde
bulunmamaktadır. Ancak kısmen de olsa buna benzetilebilecek parlamento dışından,
her hangi bir lobinin veya baskı grubunun söz hakkı alamadığı Türkiye Büyük Millet
Meclisi Alt Komisyonları vardır. Buralarda ise parlamenterler ve konuyla ilgili bazı
bürokratlar görev yapmaktadır. Türkiye Büyük Millet Meclisi çatısı altında üyeler,
dışarıdan atanan bakanlar ve Cumhurbaşkanı hariç kimsenin konuşma hakkı
bulunmamaktadır. Bazı özel durumlarda kurulan araştırma komisyonları bu kapsamı
genişletebilmektedir. Özel komisyonlar, bilgisine başvurulmak üzere alakalı gördüğü

117
kişi veya grup liderlerini çağırıp sözlü ve yazılı bilgi alabilmektedir. İşte tam burada,
eğer bilgisine başvurulan bir lobici ise lobicilik açısından şu hususlara dikkat
etmelidir (Bayramoğlu 1987: 8):

—Hazırlanan metin kısa, öz, doğru, gerçeklere ve olabildiğince belgelere

dayanmalıdır.

—Konuşma metninin bir kopyası önceden veya konuya göre sonradan

gazetelere yollanmalıdır.

—Sorular iyice anlaşılarak sakin, sabırla, gerçeklere dayalı

cevaplandırılmalıdır.

—Toplantı bitiminde hazırlanan metnin birer kopyası komisyon üyelerine ve

diğer ilgili parlamenterlere yollanmalıdır.

Lobicilikte kullanılan bir diğer etkileme şekli ise mahkemelere katılmaktır.

Ancak Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ile de garanti altına alınan “mahkeme
bağımsızlığı ve hâkim dokunulmazlığı” ülkemizde mahkemelere yönelik
yapılabilecek lobicilik çalışmalarını kısıtlamaktadır. Ancak yinede bu konuda, bazı
çalışmaların yapılması mümkün olmaktadır.

Bunlardan ilki, mahkemede görülecek dava konusuyla ilgili derinlemesine

araştırmalar yapıp bunu kitle iletişim araçları vasıtasıyla açıklamaktır. Araştırma
sonuçları; televizyon, gazete, radyo gibi kitle iletişim araçları için haber değeri
taşıyan verilerdir ve yayınlanmaya değer bulgulardır. Sonuçların haber şeklinde
yayınlanması hâkim ve savcıları dolaylı yollardan etki altında bırakırken, olayın
toplumsallaşması ve halk vicdanında değer kazanarak taraftar kitleyi artırmak gibi
bir işlevi de yerine getirmektedir.

İkincisi, konuyla ilgili dava duruşmalarına kalabalık ve medya ordusuyla

katılmak şeklindedir. Bu tür katılımlar hâkimler üzerinde “kamu vicdanının
sızlatılmaması” etkisi yaratarak “takdir yetkisini” lobilerin lehine kullanmalarına
neden olabilmektedir.

Üçüncüsü, toplumun her kesimi tarafından tanınan sporcu, sanatçı, din adamı
ve konu hakkında inandırıcılığı yüksek olan akademisyenlerin konuya taraf olmasını

118
sağlamak ve bunları, özellikle medyada ve kamuya açık toplantılarda vitrine
çıkarmak şeklinde yapılabilmektedir.

Dördüncüsü, dava ile ilgili konuda Adalet Bakanlığı, Başbakanlık,

Cumhurbaşkanlığı ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’na mektuplar
göndererek hatta mektup bombardımanı oluşturarak taraf olmaları sağlanıp yeni bir
düzenleme yapılması için çalışmalar başlattırılabilir.

Beşincisi, davaya karar verilmesi durumunda üst mahkemelere veya

uluslararası mahkemelere gitmek şeklinde gerçekleştirilebilmektedir. Ancak yüksek
yargı yolunu kimlerin kullanabileceği Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ile
belirlenmiştir. Buna göre; Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde grubu bulunan ve son
seçimlerde yüzde on barajını geçen siyasi partiler, meclisteki üye tam sayısının en az
altıda birini oluşturan üyeler (550’de 92 üye tarafından), Sayıştay hariç yargı
organları ve üniversiteler, Türkiye Büyük Millet Meclisi iç tüzüklerinin veya
bunların belirli madde ve hükümlerinin Anayasaya aykırılığı iddiasıyla Anayasa
Mahkemesine dava açabilmektedirler. Böylesi bir durumda hükümet olmuş parti eğer
davaya sıcak bakmıyorsa, onlar haricinde mecliste bulunan diğer parti ve
parlamenterlerin oy kazanma amaçlı davaya sahip çıkıp bunu yargıya taşıması teşvik
edilerek yargıya intikal ettirilmesi mümkün olmaktadır.

T. DAVA ETMEK

Dava etmek lobilerin savunmuş oldukları davanın kaybedilmesinde ya da

gerçekleşmesini istedikleri bir neticenin gerçekleşmemesi durumunda kullanılan bir
uygulama olmaktadır. Lobiler tarafından genellikle bir üst mahkemeye gidilmek
suretiyle yapılan bir lobicilik uygulamasıdır. De Figuiredo ve De Figuiredo’ya (2002:
163) göre; “Dava etmek” lobicilik için bir tamamlama taktiğidir. İlk aşamada Çıkar
çatışması içindeki taraflardan biri lobicilik için harcadığı kaynakların karşılığını
alarak bir resmi kurumdan istediği politikayı satın alır. İkinci aşamada ise bu
mücadelede kayıp eden taraf mahkemeye gitme tercihini kullanabilir. ABD’de
yapılan bir araştırmaya göre Üst Mahkemelere yapılan başvurularda ilk aşamada
kaybedenlerin kazanma oranı daha yüksek olmaktadır

119
 U. KULLANILMASI SAKINCALI TEKNİKLER

Kullanılması sakıncalı olan teknikler kısa süre içerisinde sonuç almaya

yaramakla birlikte, uzun dönemde lobiye ve lobiciye zarar veren “tehdit”, “rüşvet”
(Hanlı 2006: 4) gibi gayrı ahlaki ve hukuk dışı kurallardan oluşmaktadır (Göksu ve
Bilgiç 2003: 56). Bu teknikler uygulayan kadar uygulatana da zarar vereceği bilinen,
bu nedenle de gizli yürütülen faaliyetler olmaktadır (Kaya 1990: 29). Sakıncalı
teknikler de kullanılan araçlar çok bilineniyle; para, kadın, silah, maddi değeri
yüksek hediye, hatta içki ve uyuşturucuyla birlikte karar alıcının kendisi veya
yakınlarının tehdit edilmesidir. Bunların maddi boyutta olanlarını genel olarak
“rüşvet”, somut olmayan ancak varlığı bilinenleri ise “tehdit” olarak sınıflandırmak
mümkündür.

Tehdit, kamu görevlilerinin yeterli otoriteye sahip olamadığı durumlarda

tercih edilen bir yöntem olmaktadır. Bu yöntemde lobi temsilcileri, isteklerini açıkça
söylemekten ve sert ifadeler kullanmaktan çekinmezler. Seçilmişlerin yeniden
seçilmeleri için gerekli olan “oy” ile lobiler tarafından tehdit edildikleri (Gürbüz
2005: 2) bilinmektedir. Bu amaçla karar alıcıya gönderilen mektup yığınları,
telgraflar ve telefonların yoğunluğu bu tehdidi belirten göstergeler olmaktadır.
Ülkemizde ise aşiretlerin, ağaların ve beylerin etkin olduğu bölgelerde bu yöntemin
daha geçerli olduğu bilinmektedir. Üst düzey bürokrat ve memurların istemedikleri
halde daha kötü yerlere tayini çıkartılması şeklinde de uygulandığı olmaktadır
(Güzeliş 1964: 28).

Rüşvet, genellikle karar alıcıya para verilmesi şeklinde yapılmaktadır. Para,

lobilerin isteklerini kabul ettirmek konusunda ellerinde bulunan önemli bir güç
olmaktadır. Lobiler, mali kaynakları ölçüsünde haber ve propaganda araçlarına sahip
olurlar ki, bunlarla savunduklarını anlatıp sonuç almaya giderler. Ayrıca paranın
cazibesiyle birçok yetkili ve yöneticiyle de iletişim kurmakta faydalanırlar (Güzeliş
1964: 29–30).

Tehdit ve rüşvet gibi kullanılması sakıncalı baskı teknikleri haricinde

lobilerin baskı metodu olarak kullandıkları iki yöntem daha vardır; sabotaj ve
doğrudan hareket. Bunlar (Çağlar 1997: 286–287):

120
 Sabotaj, hükümet faaliyetlerini baltalama (sabote etme) şeklinde yapılan bir
hareket tarzıdır. Örneğin bir topluluğun komple ve kendilerine yakın başka
toplulukları da yanlarına alarak devlete olan vergilerini ödemeyi geciktirmeleri ya da
tasarrufların olduğu gibi bankadan çekmeleri şeklinde yapılan uygulamalardır.

Doğrudan hareket metodunda ise, yine hükümet çalışmalarını baltalamak

amacı vardır. Genellikle lobilerin zayıf, teşkilatsız bir yapı sergileyerek olağan
yolları kullanamaması durumlarında veya siyasi yönetimin konuya duyarsızlığı
durumlarında grev gibi kuvvet gösterileriyle yapılmaktadır.

121
 III. BÖLÜM

TÜRKİYE’DE HALKLA İLİŞKİLER AMAÇLI LOBİCİLİK

UYGULAMASI OLARAK ATO’NUN KREDİ KARTLARI ÇALIŞMASININ
İNCELENMESİ

Üçüncü bölümde lobicilik çeşitleri içerisinde geniş olarak ele aldığımız

“Sessiz ve Sesli Lobicilik” modeli bu çalışmamızın esin kaynağını oluştururken,
çalışmamızın dayanak noktasını da bu model içerisinde yer alan halkla ilişkiler aracı
olarak lobiciliğin kullanılması oluşturmaktadır.

Gerek çalışmalarının niteliği ve süreci, gerek konunun imaj oluşturma

boyutu, gerekse de hedef kitle ile etkin iletişim ve temas sürekliliğinin sağlanması
zorunluluğu, lobicilik çalışmalarının halkla ilişkiler kapsamında değerlendirilmesine
(Tosun 2003: 355–356) zemin hazırlamaktadır. Günümüzde işletmelerin genel halkla
ilişkiler programlarının da uzantısı durumunda olan lobicilik, bu özellikleri nedeniyle
halkla ilişkiler uygulaması olarak kabul edilmektedir ve genellikle dolaylı lobicilik
yöntemleri içerisinde yer almaktadır (Kaya 1990: 29).

Lobiciliğin salt gayri ahlaki bir uygulama olmayıp halkla ilişkiler uygulaması
olarak da etik kurallar dâhilinde kullanılabileceğini gören uygulayıcılar bu
uygulamalara yönelmede de gecikmemişlerdir. Bu bağlamda günümüz Türkiye’sinde
halkla ilişkiler uygulaması olarak sistemli lobicilik çalışmalarının yeni yeni
gelişmekte olduğu görülmektedir. Bunun öncülüğünü ise Ankara Ticaret Odası
(ATO) yapmaktadır.

I. ANKARA TİCARET ODASI

1923'ün Mayıs’ında Ankara’nın Anafartalar Caddesi'nde kurulmuştur.

Kuruluşundan itibaren birkaç yıl faaliyet yapmayan Ankara Ticaret Odası, 1926
yılında 12 kişilik bir heyetin yönetiminde ilk faaliyetlerine başlayarak 350 tüccarla,
800 kişilik de küçük esnaf ve sanatkârın kayıt ve tescilini yapmıştır. İlerleyen
yıllarda kurulduğu adresten taşınarak değişik adreslerde faaliyetler yürüten Oda,
sürekli olarak büyümüş ve yönetim şeklini çağın gereklerine uydurmuştur. 1995'ten

122
sonra ise günümüzde faaliyet yaptığı Ankara Söğütözü’ndeki yeni modern binasına
taşınmıştır. 1923 yılında üç-dört kişiyle tamamladığı kadrosunu içinde
bulunduğumuz günlerde 104'e çıkarmış, teşkilat yapısı içinde de yenilik ve
iyileştirmelere giderek, daha verimli ve etkin çalışma sistemlerini geçerli kılmıştır
(http://www.atonet.org.tr/turkce/index12.html., Erişim Tarihi: 10.06.2006).

Ankara Ticaret Odası, 5590 sayılı yasaya tabi olarak faaliyetlerini yürütürken,
Ülkenin ekonomik ve sosyal hayatı, devletin ekonomik politikaları, ülke ve yöre
ekonomisi gibi, tüccar kesimini yakından ilgilendiren konularda temsil ettiği
camianın sözcülüğünü yapmakta, doğruları savunup hatalı kararlara karşı teklifler ve
çözüm önerileri getirmekte, bunların yanında bünyesinden çok değerli iş ve devlet
adamları çıkartmakta, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği gibi oluşumların
kurulmasına da öncülük etmektedir. Bunlardan başka yasanın kendisine verdiği
görev ve yetkilerin çok ötesinde hür teşebbüsün sesi olma özelliğini her zaman için
muhafaza etmekte, ülke menfaatlerini her şeyden aziz bilerek, üyelerinin mesleki
menfaatlerinin ülke menfaatleriyle çatışmadan kollanıp gözetilmesinde de çok üst
düzey görevler üstlenmektedir. Bu görevleri yerine getirirken Oda’ya kayıtlı meslek
grupları sayısı günümüzde 70’e ulaşmış üye sayısı ise 125 bin'e yaklaşmıştır
(http://www.atonet.org.tr/turkce/index12.html., Erişim Tarihi: 10.06.2006).

Yukarıda belirtilen amaçların gerçekleştirilmesi doğrultusunda çeşitli

faaliyetler yürüten ATO, bu amaçla halkla ilişkilerden de faydalanmaktadır. Halkla
ilişkiler bağlamında yürütmüş olduğu faaliyetlerin belli başlı olanları ise şunlardır
(http://www.atonet.org.tr/turkce/index12.html., Erişim Tarihi: 22.02.2007):

-(04.10.2002) ATO’NUN ÖĞRENCİLERE KIRTASİYE VE GİYİM;

MUHTAÇ 40 BİN AİLEYE DE GIDA YARDIMLARI ORGANİSAZYONU: Bu
faaliyet kapsamında hedeflenen; 20 bin öğrenciye giyim ve kırtasiye yardımı,
Ramazan ayında da 40 bin aileye gıda yardımı yapılmasıdır.

-(12.11.2002) ATO’DAN KREDİ KARTI UYARISI: Kredi kartlarındaki

yüzde 118’lik fazilerin toplumda sosyal bir yara oluşturuduğunun uyarısını yaparak
banka faizlerinin kontrol altına alınması gerektiği uyarısı yapılmaktadır.
Bilgilendirme amaçlı bir çalışmadır.

123
 -(01.02.2003) "MADENLERİN EFENDİSİ BOR" RAPORU: Kamuoyunu
bilgilendirme amaçlı bir çalışmadır. “Bor” madeninin dünya ve ülkemiz açısından
stratejik önemi vurgulanarak özelleştirilmesine karşı kamuoyu oluşturmayı
hedeflemektedir.

-(18.03.2003) ATO BÜNYESİNDE KREDİ KARTI DANIŞMA HATTI:

Kredi kartı mağdurlarının durumlarına çözüm önerileri getirebilmek için danışma
amaçlı kurulmuştur. Bu hatta günlük olarak 1000’e yakın müracaat olmuştur.

-(29.03.2003) GÖNÜL HAVUZU PROJESİ: Türkiye’nin iç ve dış borcunun

ödenmesi ya da hafifletilmesi için vatandaşın gönüllü bağışlarının toplanacağı bir
“Gönül Havuzu” oluşturulması yönündeki halktan gelen taleplerin ilgililere
iletilmesidir. Halktan gelen bu taleplerin genel bir kampanyaya çevrilmesi amacıyla
Cumhurbaşkanı, Başbakan, TBMM ve sivil toplum örgütleri göreve çağırılmıştır.

-(04.04.2003) KREDİ KARTI MAĞDURLARINA REHBER: Kredi

kartlarındaki yüksek faiz nedeniyle mağdur durumda bulunan vatandaşların yapılan
yasa değişikliklerinden nasıl faydalanacağının anlatıldığı bilgilendiririci çalışmalar
yapılmıştır.

-(18.08.2003) "KREDİ KARTIYLA YAŞAM" ARAŞTIRMASI: Türkiye’de

kredi kartı kullanımı ve yüksek faizli borçlarının nasıl ödendiği hususunda
kamuoyunun genel durumunun verilerle ortaya konduğu bir çalışmadır. Hedef kitle
kamu ve dolaylı olarak karar alma mercileridir.

-(29.08.2003) 1 MİLYON DEFTER 1 MİLYON KALEM KAMPANYASI:

Daha önceki eğitime destek çalışmalarında 4 adet ilköğretim okulu yaptıran, son 7 yıl
içerisinde de toplam 13 bin 244 lise ve üniversite öğrencisine 8 trilyon 373 milyar
lira karşılıksız burs veren Ankara Ticaret Odası, bu kampanya ile de “Ankara’da
kalemsiz deftersiz öğrenci kalmayacak” sloganıyla “1 milyon defter-1 milyon kalem
kampanyası” başlatmıştır.

Kampanyaya Milli Eğitim Bakanlığı ile birlikte Ankara Valiliği’de katkı

sağlarken bunların yanında; Sabah Gazetesi, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği,
işadamları Salih Bezci ve İbrahim Berkman, Ayakkabı Dünyası ve Fatih Kalem
Fabrikası’nın da katılımları sağlanmıştır.

124
 -(10.09.2003) KREDİ KARTI FAİZLERİ İÇİN MEKTUP ATAĞI:
Tamamen halkla ilişkiler ve lobicilik amaçlı bir çalışmadır. Ankara Ticaret Odası
(ATO) Başkanı Sinan Aygün tarafından Başbakan, Bakanlar Kurulu üyeleri ve 550
Milletvekiline birer mektup gönderilerek, bankaların uyguladığı kredi kartı faizleri
şikâyet edilmiştir. Bankalar Birliği ve bankaların Genel Müdürlerine de mektup
yazan Aygün, onları uyararak kredi kartı faizlerinin düşürülmesini istemiştir.

-(20.09.2003) EK VERGİ ZAFERİ: Ankara Ticaret Odası (ATO) Başkanı

Sinan Aygün, kamu yararına bir faaliyet olarak Ek Motorlu Taşıtlar Vergisi'nin
Anayasa'ya aykırı olduğu gerekçesiyle Ankara 4.Vergi Mahkemesi’ne dava açmış ve
dava neticesinde mahkemece yürütmeyi durdurma kararı verilmiştir. Bu kararın
arkasından da, davanın tüm ilgililerce açılması için matbu dilekçe örneği
yayınlanmıştır.

-(25.10.2003) “GÖNÜL PANAYIRI” KAMPANYASI: “İğneden İpliğe

Gönül Panayırı” adını taşıyan kampanya ile vatandaşların evlerinde işyerlerinde
bulunan fazla ya da kullanılmayan eşyalarının toplanarak ihtiyaç sahibi ailelere
verilmesi hedeflenmiştir. Bu kampanya ile hem toplumsal barışın sağlanması
hedeflenmiş, hemde halkla ilişkiler bağlamında sosyal sorumluluk faaliyeti
gerçekleştirilmiştir.

-(27.12.2003) GÜMRÜK BİRLİĞİ’NİN İPTALİ İÇİN TESPİT DAVASI:

Yapısı itibarıyla “milletlerarası anlaşma” statüsünde olduğu halde, ancak dönemin
Bakanlar Kurulu’nun bu hususta herhangi bir kararının olmadığı, TBMM’nin
onayına sunulmadığı, Resmi Gazete’de yayımlanmadığı ve sadece dönemin
Başbakanı tarafından imzalandığı vurgulanan, Gümrük Birliği Anlaşması’nın
Türkiye Cumhuriyeti Anayasa’nın 87. ve 90. Maddelerine aykırılığı neden
gösterilerek, iptali için dava açılmıştır. Bu faaliyet, halkla ilişkiler de kamu yararı
adına yapılan bir faaliyet, lobicilikte de “dava etmek” şeklinde uygulanan bir
yöntemdir.

-(03.01.2004) ATO’DAN 2003’DEN 2004’E ÇARŞININ NABZI ANKETİ:

Toplumsal ekonomik yapının ortaya konulduğu, esnaf ve tüccarın ekonomiye,
dolayısıyla hükümete bakışlarının yansıtıldığı, bulunan rakamlar üzerinden ülkenin
ekonomik yönetimine not verildiği “Çarşının Nabzı Anketi”, aynı zamanda da halkın

125
hükümet hakkındaki görüşlerini yansıtması açısından önem taşımaktadır ve her yıl
tekrarlanmaktadır.

-(13.02.2004) AYGÜN: KIBRIS’TAN SONRA SIRA EGE’YE GELECEK:

Ticari konular dışında ülke sorunlarıyla da ilgilenen Ankara Ticaret Odası ve başkanı
Sinan Aygün, Kıbrıs ve Ege Denizi konusunda da çeşitli basın açıklamaları,
toplantılar ve programlar tertiplemişlerdir. Bu açıklamada o çalışmalardan biridir.

-(20.02.2004) ATO`DAN VATANSEVERİN EL KİTABI SERİSİ: ATO

yapmış olduğu faaliyetler yanında bu faaliyetleri destekleyici, kamuoyu oluşturucu
niteliklerde yayınlarda yapmaktadır ki bu kitapta onlardan birisidir.

-(04.03.2004) "TÜRKİYE-AB İLİŞKİLERİ VE KIBRIS SORUNU"

KONULU ULUSLARARASI KONFERANSA KATILIM: Ankara Ticaret Odası,
ulusal konuların söz konusu olduğu durumlarda göstermiş olduğu duyarlılığını
yüzyüze ileşitimin gerçekleştiği konferans türü bilgilendirici etkinlikler aracılığıylada
yapmaktadır. Başkanı Sinan Aygün’ün katıldığı bu uluslararası konferansta onlardan
birisidir.

-(01.04.2004) ATO BAŞKANI AYGÜN: “KIBRIS İÇİN ASIL

REFERANDUM TÜRKİYE’DE YAPILMALIDIR”: Kıbrıs’ta yapılacak referandum
hakkındaki çekince ve düşüncelerini açıklayan Ankara Ticaret Odası, bunu yazılı bir
basın açıklamasıyla kamuoyuna duyurmuştur. Bunun arkasında, kamuoyu oluşturma
fikri yatmaktadır.

-(05.06.2004) “MİSYONERLİK” RAPORU: Ankara Ticaret Odası’nın milli

ve manevi konularda toplumu bilinçlendirme çabalarındandır. Bu rapor Avrupa
Birliği uyum yasalarıyla birlikte Türkiye’nin misyonerlik faaliyetlerinin hedefi haline
geldiğini ortaya koyan bir çalışmadır. Rapora göre başlangıçta hıristiyanlığı yayma
amaçlı görülen misyonerlik faaliyetleri etnik ve dini ayrımcılığı körükleyerek
devletin üniter yapısını hedef almaktadır. Ülkemizde özellikle Karadeniz ile
Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yoğunlaşmaktadır. Kamu yararına bir faaliyettir.

-(06.06.2004) “HAYATIMIZ MAFYA” RAPORU: Toplumun ve devletin

içinde bulunduğu bir olumsuz gerçekliği ortaya koyarak uyarırken, kendisi açısından
olumlu imaj oluşturmaya yönelik bir çalışmadır.

126
 -(20.06.2004) TÜRK EİNSTEİN’LAR FİRARDA: Türkiye Cumhuriyeti
adına yurtdışına eğitime giden Yüksek Lisans ve Doktora öğrencilerinin yeniden
ülkeye dönmemeleri neticesinde oluşan tehlikeye, hem yetkililerin hemde
kamuoyunun dikkatinin çekilmesi amacıyla bir rapor hazırlanmıştır. Bu rapora göre;
İyi eğitim görmüş, düşünen, üreten, nitelikli işgücümüze, yıllar ve milyarlar
harcayarak yatırım yaptığımız beyinlerimize, gerekli ortamı ya da refahı
sağlayamadığımız için (yüzde 59’unu) yurtdışına kaptırmaktayız. Ankara Ticaret
Odası (ATO)’nın hazırladığı “Türk Beyin Gurbetçileri” raporuna göre Türkiye, beyin
göçü en fazla olan 32 ülke içinde 24’üncü, yurt dışına en çok öğrenci gönderen
ülkeler arasında ise 11’inci sırada yer almaktadır.

-(05.08.2004) “KREDİ KARTLARINDA TÜKETİCİ NE DİYOR” ANKETİ:

Toplumdaki kredi kartı kullanımı ile ilgili bilgilerin derlendiği ve analiz edilerek
kamuoyuna tekrar sunulduğu bir çalışma türüdür. Bilinçsizce kullanılan kredi
kartlarının toplumda oluşturduğu sıkıntıları hükümetin ve ilgililerin dikkatine
sunmak amacıyla yapılmış, kredi kartları faiz oranlarının düşürülmesi çalışmasının
desteklemesi hedeflenmiştir.

-(14.08.2004) “PLASTİKLEŞEN HAYATLAR” RAPORU: ATO’nun kredi

kartlarında yapılmasını istediği faiz indirimi ve yasal düzenlemelerin niçin ihtiyaç
olduğunu ortaya koymak açısından toplumun ekonomik analizinin yapıldığı bir
çalışmadır.

-(11.09.2004) “PAYLAŞTIKÇA BÜYÜYORUZ” KAMPANYASI: Yoksul

öğrencilere yardım amacıyla düzenlenen kitap ve oyuncak kampanyasıdır. Bu
kampanyada hedef 10 milyon kitap ve oyuncaktır. Kampanya süresince toplanacak
kitap ve oyuncakların, Türkiye’nin dört bir yanındaki ihtiyaç sahibi okullara
ulaştırılması hedeflenmiştir. Sosyal sorumluluk türünde bir çalışmadır.

-(21.11.2004) “SOYKIRIMLAR TARİHİ: İKİYÜZLÜ KRİTERLER

DOSYASI”: Türkiye’yi soykırımlarla uluslararası arenada sıkıştırmak iseteyen ABD
ve AB gibi ülkelere cevap niteliğinde bir rapordur. İnsanlık suçlarını konu alan ve
50’yi aşkın soykırım örneklerine yer verilen raporda, Amerikalıların Felluce’de
uyguladığı operasyonun, soykırımlar tarihinin son soykırımı olarak tarihe geçtiğine
işaret edildi.

127
 -(12.12.2004) AZINLIK RAPORU: AB’nin azınlıklar raporuna tepki
niteliğinde bir çalışmadır ve azınlıkların Lozan Antlaşması ile belirlendiğini
savunmuştur. AB tarafından yayınlanan Türkiye’deki etnik yapı rakamlarının gerçeği
yansıtmadığını, gerçek rakamların ise, tarafsız ve karşı tarafın çelişen verileriyle
desteklendiği bilgilendirici mahiyette bir çalışmadır.

-(20.01.2005) BAŞBAKAN’A TELİF HAKLARI MEKTUBU: ATO

üyelerinin mağduriyetlerinin giderilmesi adına direkt olarak Yürütmenin başı olan
Başbakana mektup yazma ve bunu medyayla paylaşarak kamuoyuna mal etme
şeklinde yapılan bir çalışmadır.

-(21.01.2005) KREDİ KARTI KRİTERLERİ RAPORU: Kredi kartı

kullanımının yüksek faizleri nedeniyle kullanıcıyı geri ödemede zor durumlara
soktuğu, temsili şahıslarla hikayelendirelerek aylar itibariyle geri ödemenin ne kadar
zor olduğu vurgulanmaktadır.

-(29.01.2005) BDDK’YA KREDİ KARTLARI RAPORU: Kredi Kartları

Yasa Taslağı hazırlığı içerisinde bulunan Bankacılık Denetleme ve Düzenleme
Kurulu (BDDK), kredi kartları konusunda çalışmalarıyla tanınan Ankara Ticaret
Odası’nın görüşlerine başvurması neticesinde hazırlanan bir rapordur. Raporda kredi
kartları faiz oranlarıyla ilgili sorunlara yer verilirken bunların sadece yasa ile
çözülemeyeceği de belirtilmiştir. Tüketicilerin genel olarak kredi kartı kullanımı,
özekllikle de faizler, ödeme zamanları ve miktarları konularında bilgi eksikliğinin
bulunduğunun gözlendiği, bu nedenle “Kredi Kartları Bilgilendirme" kampanyası
düzenlenerek, tüketicilerin bilinçlendirilmesinin en az yasa kadar önemli olduğunuda
vurgulayan, lobicilik amaçlı bilgilendirici bir çalışmadır.

-(12.02.2005) KREDİ KARTINDA DOLANDIRICILIĞIN 12,

KORUNMANIN 41 YOLU: 9 milyon kredi kartı kullanıcısını bilinçlendirmek
amacıyla, kredi kartı kullanımının püf noktalarını içeren “Kredi Kartı Kullanma
Kılavuzu” hazırlanması şeklinde yapılan bir çalışmadır. Çalışmanın nitelikleri
hakkında yapılan açıklamalar esnasında; mağdur profilinin milletvekili, asker, polis,
hakim, savcı ve tüccara kadar uzandığının belirtildiği bu çalışma basın aracılığıyla
kamuoyuna duyurulmuştur. Lobicilik adına yapılan bir çalışmadır.

128
 -(23.02.2005) KREDİ KARTLARI KANUN TASLAĞI: Hükümetin
çıkartmayı planladığı kredi kartları kanunu için; kanunda olanlar ve olması
gerekenler hakkında, ATO’nu görüşünün belirtildiği lobicilik amaçlı bir çalışmadır.

-(11.03.2005) KREDİ KARTI YASASINA İNCE AYAR: Kredi kartları

yasası ile sorunlu kredi kartı borçlarının yeniden yapılandırılması konusunda,
bankaların yasal modelin dışında ki farklı uygulamalarına dikkat çekilerek,
tüketicilerin dikkatli olmaları konusunda uyarılarda bulunulduğu bir çalışmadır.
Bilgilendirme ve uyarı niteliğinde olan bu çalışma yazılı olarak basın aracılığıyla
yapılmıştır.

-(12.03.2005) “SAHTE TÜRKİYE” RAPORU: Türkiye’de yaşanan “sahte

rakı” olaylarından sonra ortaya konulmuş bir çalışmadır ve ülkemizdeki sahte
çalışmalar hakkında bilgi ile birlikte uyarıları içermektedir. Kamuoyunu
bilgilendirmeye yönelik bir çalışmadır.

-(19.06.2005) AYGÜN’DEN AP TÜRKİYE RAPORTÖRÜ EURLİNGS’E

MEKTUP: Ankara Ticaret Odası’nın “Time” dergisi aracılığıyla dağıtmış olduğu
Ermeni Soykırımı yalanını anlatan “Sarı Gelin” DVD’sine tepki gösteren Avrupa
Parlamentosu raportörü Eurlings’e cevap niteliğinde hem şahsına hemde kamuoyuna
yazılmış bir mektuptur.

-(25.06.2005) GELECEĞE SİLGİ: EĞİTİMLİ KÜSKÜNLER DOSYASI:

Ülkemiz eğitim sistemi içerisindeki üniversitetelerin ve buralardan mezunların iş
bulma, sosyal ve ekonomik durumlarının anlatıldığı, toplumsal sorunları gündeme
getiren, sosyal içerikli tespitlerin yapıldığı bir çalışmadır.

-(26.06.2005) PAROLA 869: “TÜRK’ÜN ŞİFRESİ 869” sloganıyla verilen

bir çalışmadır. Türk malı üretimlerinin uluslararası pazarlardaki barkod şifrelerinin
“869” rakamlarıyla başlayan ürünler olması dolayısıyla Türk tüketicinin bu ürünleri
tercih etmesi husunda bilgilendirici ve yerli malı ürünler kullanılmasını teşvik eden
sosyal sorumluluk kapsamında ki bir çalışmadır.

-(27.06.2005) İSTİHDAM BÜROSU: Türkiye’deki işsizlik oranının giderek

artması ve bunun toplumsal sorunlar yaratması, toplumsal duyarlılığı olan Ankara
Ticaret Odası’nı harekete geçmeye mecbur etmiş ve “Haydi İşbaşına” sloganıyla
işsizlere iş bulma, işverenler için de kalifiye eleman bulma sıkıntılarını gidermelerine

129
yardımcı olabilmek için “istihdam bürosu” kurulmuştur. ATO’nun bünyesinde
kurulan bu büroya müracaatlar yüzyüze veya online ortamda yapılmıştır.

-(02.07.2005) CUMHURBAŞKANI’NI YANILTAN DOKTORLAR

CEZALANDIRILSIN: Tunceli’de güvenlik güçleriyle girdikleri çatışmada öldürülen
iki teröristin Cumhurbaşkanı tarafından Adli Tıp Kurumu raporlarına dayanılarak
affedildiğinin ortaya çıkmasının ardından, toplumsal duyarlılık sergileyen bir çalışma
olarak basın aracılığıyla kamuoyunun dikkati olaya çekilmeye çalışılmıştır.

-(03.07.2005) “KREDİ KARTLARI VEKİLLERİ SİLKELİYOR, MİLLETİ

DUT GİBİ AĞACIN DİBİNE DÜŞÜRÜYOR: Hükümetin ve bankaların dikkatini
kredi kartına yöneltmek amacıyla Sinan Aygün tarafından yapılan bir basın
açıklamasıdır (Bakınız Ek 2). Meclis tatile girmeden kredi kartları yasasının
çıkartılması gerektiği savunulmaktadır.

-(06.07.2005) KÜRESEL ISINMA KISKACINDA TÜRKİYE RAPORU:

Ankara Ticaret Odası’nın hazırladığı “Küresel Isınma kıskacında Türkiye” raporuna
göre, Türkiye iklim değişikliğinin olumsuz etkileri açısından “risk grubundaki
ülkeler” arasında yer almakta; Türkiye’de kuraklaşma, seller hızla artmakta, içme
suları ise azalmaktadır. Sosyal sorumluluk bağlamında çevre ile ilgili bir çalışmadır.

-(02.09.2005) SUÇ DOSYASI RAPORU: Toplumsal bir yara olan suç işleme
oranlarının istatistikî verilerle ortaya konulduğu bir çalışmadır. Basın aracılığıyla
kamuoyuna ve hükümete iletilmiştir.

-(12.11.2005) ATO İLE TİME DERGİSİ ARASINDA DVD KRİZİ: TİME

Dergisi, Ankara Ticaret Odası (ATO) tarafından hazırlatılan Türkiye’nin tanıtım
filmi ve Türk-Ermeni ilişkilerini konu alan “Sarı Gelin” belgeselini içeren 600 bin
adet DVD’yi önce dağıtıp, sonra Ermeniler’den gelen baskılar sonucu, “içeriğini
bilmiyorduk” gerekçesiyle okurlarından özür dileyince ATO ile aralarında kriz
yaşanmıştır. TİME Dergisi’nin bu özrüne tepki gösteren Ankara Ticaret Odası
Başkanı Sinan Aygün; TİME’ın “Özürü kabahatinden büyük” sözleriyle
değerlendirirken bunun “TİME Dergisi’nin ciddiyetine yakışmadığını, Ermeni
lobisine gol attıklarını ancak meğer kalede TİME dergisi varmış” ifadeleriyle
belirtmiştir. Bu çalışma ulusal menfaatlerin savunulduğu bir çalışma olup mektup ve
basın aracılığı ile gerçekleştirilmiştir.

130
 -(19.11.2005) “REPUBLIC OF TÜRKİYE” KAMPANYASI: Türkiye
Cumhuriyeti’nin adının uluslararası alanda “Hindi Cumhuriyeti” anlamına gelen
“Republic of Turkey” olarak kullanılmasından vazgeçilmesi ve “Republic of
Türkiye” olarak yazılması ve söylenmesi için yapılan bir kampanyadır.

Kampanya çerçevesinde ATO Başkanı Sinan Aygün, Başbakan Recep Tayyip

Erdoğan ve Bakanlar Kurulu üyelerine birer mektup göndererek, “Republic of
Türkiye” olarak gelmeyen resmi yazışmaların ve postaların kabul edilmemesi
çağrısında bulunmuştur. Bu mektupların ve kampanyanın içerikleri medya
aracılığıyla kamuoyuna duyurulmuştur.

-(03.01.2006) GİZLİ AF: ZAMAN AŞIMI RAPORU: Toplumun tamamını

yakından alakadar eden Adalet sisteminin, yavaş işlemesi nedeniyle zaman aşımına
uğrayan dosyaları ve bunların toplumda oluşturduğu güven bunalımları sonuçlarının
yer aldığı bir rapordur.

-(12.02.2006) TÜRKİYE BOŞANIYOR: Türkiye ekonomisindeki

olumsuzlukların, sadece işletmeleri değil, insanları da vurduğu belirtilen raporda;
“Bir ömür boyu mutluluk” umuduyla evlenenlerin bile soluğu mahkemelerde aldığı
belirtilmektedir. Boşanmaların yıllar itibariyle istatistiki verilerinin de yer aldığı bu
rapor, toplumsal duyarlılık adına yapılmış bir çalışmadır.

-(11.05.2006) ATO’DAN PARİS’E MEKTUP: Fransız Parlamentosu’nun

gündeminde yer alan “Ermeni soykırımı yoktur” demeyi cezalandıran yasa teklifine
ilişkin tepkiyi dile getirmek amacıyla Fransız Ticaret ve Sanayi Odaları Meclis
Başkanı Jean François Bernardin ile Paris Ticaret Odası Başkanı Pierre Simon’a birer
mektup gönderilmiştir. Bu metupların içeriği ise Türk kamuoyuna basın aracılığı ile
açıklanarak milli bir duruş sergilendiği mesajı verilmiştir.

-(09.09.2006) ATO HAVALE ÜCRETLERİNİ BDDK’YA ŞİKAYET ETTİ:

Bankaların “ücret, komisyon ve bankacılık hizmetleri” adı altında 80 farklı işlem için
vatandaşlardan yüksek miktarlarda komisyonlar talep etmesinin, vatandaşı canından
bezme noktasına getirdiği belirtilen şikayet, BBDK Başkanı Tevfik Bilgin’e yapıldı.
Toplumsal sorumluluk anlayışında yapılan bir çalışmadır.

-(23.09.2006) CUMHURBAŞKANI SEZER’E VAKIF RAPORU: Bir nevi

şikayet ve bilgilendirme niteliğinde olan bu rapor, Meclis gündemine gelen Vakıflar

131
Yasa Tasarısı’nı ele alırken, bu tasarının Lozan’a ve Anayasa’ya aykırılıklar içerdiği
belirtilmektedir. Ülke menfaatleri konusunda çeşitli endişelerin yer aldığı rapor
Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’e iletildi ve onaylamaması talep edildi.

-(14.10.2006) AB’NİN KATLİAM VE SOYKIRIM SİCİLİ RAPORU: AB

ülkelerinin Türkiye aleyhine sözde Ermeni Soskırımı yasasını çıkartmaları üzerine,
karşı bir çalışma başlatılmış, tarihçilerin hazırladığı verilerle AB üyesi ülkelerin
yapmış oldukları soykırımlar anlatılmıştır.

-(17.10.2006) SAĞLIKTA VAKA BAŞINA ÖDEME DANIŞTAY’DAN

DÖNDÜ: Kamu yararına bir faaliyet olarak Maliye Bakanlığı’nın sağlıkta tasarruf
sağlamak amacıyla yayınladığı tebliğin iptali için Danıştay’a açılmış ve dava
kazanılmıştır. Bu karar medya aracılığıyla tüm kamuoyuna duyurulmuştur.

-(04.11.2006) SOSYAL GÜVENLİK RAPORU: Sosyal Güvenlik Reformu

ile tek çatı altında toplanarak Sosyal Güvenlik Kurumu’na dönüştürülen SSK, Bağ-
Kur ve Emekli Sandığı’nın kendi istatistiki verileriyle “Sosyal Güvenlik Raporu”
hazırlanmıştır. Raporun hazırlanmasındaki amaç, bu üç sosyal güvenlik kuruluşunun
Türkiye ekonomisine yüklediği maliyeti ortaya koymaktır. Rapor hükümet ve
kamuoyuna sunulmuştur.

-(10.11.2006) ATATÜRK’ÜN SEVDİĞİ ÇİÇEKLER: Sosyal sorumluluk

kapsamında değerlendirilen bir çalışmadır. Atatürk’ün ölüm günü olan 10 Kasım’da
Anıtkabir’in Atatürk’ün sevdiği çiçeklerle süslenmesinden oluşmaktadır. Değişik
yıllarda da yapılmış olan bu çalışma üçüncü kez tekrarlanmıştır. Ankara Çiçekçiler
Odası ile birlikte gerçekleştirilmiş ve 500 bin dal çiçek kullanılmıştır.

Ankara Ticaret Odası, yapmış olduğu bu halkla ilişkiler ve lobicilik

faaliyetleriyle uluslararası bazı halkla ilişkiler yarışmalarına da katılmış ve bu
yarışmalarda altın madalyalar almıştır. Bunların bazıları şunlardır:

ATO’NUN ALDIĞI ÖDÜLLER

-(19.06.2002) “TL’ye İtibar Kampanyası” ile Türkiye’de ki halkla ilişkiler

yarışmasında “Altın Pusula” “Jüri Özel Ödülü” nü alan ATO, aynı projeyle
uluslararası alanda da Uluslararası Halkla İlişkiler Derneği (IPRA)’nın, “2002 Altın

132
Ödülleri” ni kazanmıştır. Yarışmaya dünyanın çeşitli yerlerinden 278 halkla ilişkiler
projesi katılmıştır.

-(13.09.2003) “Siyasi İlişkiler” (Lobicilik) dalında “Kredi Kartı Ruleti” ve

“Halka Hizmet” dalında “Tüketici Yasası Krizi” adıyla iki ayrı dalda Uluslararası
Halkla İlişkiler Derneği (IPRA)’nin “Halkla İlişkilerde Mükemmellik Yarışması”na
katılan Ankara Ticaret Odası (ATO), her iki alanda da “Halkla İlişkilerde
Mükemmellik 2003 Altın Ödülleri”ni kazanmıştır. Dünyanın önde gelen
kuruluşlarının projelerinin yarıştığı finalde 219 halkla ilişkiler projesi yarışmış,
bunlar arasından ATO iki madalya alarak “En iyilerin iyisi” vitrininde yerini almıştır.

-(06.02.2004) Uluslararası Halkla İlişkiler Derneği (IPRA)’nin

“Mükemmellik 2003 Altın Ödülleri”nin finali sayılan ve “Halkla İlişkiler Oscar’ı”
olarak bilinen, “Golden World Awards”ın büyük ödülünü alarak dünya çapında bir
başarıya imza atmıştır (Bakınız Ek 3). Ankara Ticaret Odası elde etmiş olduğu bu
başarıyla halkla ilişkilerin içerisinde var olan lobicilik uygulamalarını, ne derece
başarıyla yaptığını tescillemiştir (Çuhadar 2006).

Halkla ilişkiler ve lobicilik alanında çalışmalar yaparak ulusal ve uluslararası

kuruluşlardan ödüller alan Ankara Ticaret Odası, Türkiye’de, halkla ilişkiler
uygulaması olarak lobiciliğin yapılabileceğini bilen, kabul eden ve uygulayan ilk
kuruluşların öncülerinden olmaktadır. IPRA’nın lobicilik dalındaki Halkla İlişkiler
Oscar’ı ödülünü alan “Kredi Kartları Kampanyası” da bu türdeki lobicilik
çalışmalarından birisidir. Dünyanın en büyük ödülünü almış olması nedeniyle bizde
bu çalışmamızda, halkla ilişkiler uygulaması bağlamında lobicilik faaliyeti olan
Ankara Ticaret Odası’nın “Kredi Kartları Kampanyasını” örnek çalışma olarak
incelemeyi uygun gördük.

II. ÖRNEK ÇALIŞMA: KREDİ KARTLARI KAMPANYASI

Ankara Ticaret Odası’nın Kredi kartları için yürütmüş olduğu çalışmalar iki
dönemde ele alınıp incelenebilir. Bunlardan ilki, büyük ödülü aldığı Aralık 2002 ile
Mart 2003 tarihlerini içine alan “Kredi Kartları Kampanyası”dır. Bu kampanya
neticesinde; 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun’da değişiklik

133
yapan 4822 sayılı kanun çıkartılmış, 14 Mart 2003 tarihinde de Resmi Gazete’de
yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.

Yaptığı çalışmaların İkinci dönemini ise, 14 Mart 2003 tarihinden itibaren

5464 Sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Yasası’nın çıkış tarihi olan 1 Mart 2006
tarihine kadar sürdürdüğü faaliyetler oluşturmaktadır.

Çalışmamız içerisinde, bu her iki dönemi ana hatlarıyla kronolojik olarak

sıralamanın konu bütünlüğü açısından daha uygun olacağına inanmaktayız. Bu
nedenle, ATO tarafından kredi kartları hakkında gerçekleştirilmiş olan kampanyalar
Protokol - Basın ve Halkla İlişkileri Müşaviri Melih Çuhadar’ın aktarımı
doğrultusunda kronolojik olarak şöyledir (Çuhadar 2006):

A. KREDİ KARTLARI KAMPANYASI (Aralık 2002 – Mart 2003)

Konunun Geçmişi

Türkiye Cumhuriyeti yasalarına göre Bankalar her hangi bir standart yasal
çerçeve olmadan kendi kontratlarını yazıyordu. Tüketicilerin yasal korunmaları
yoktu. Buna rağmen de tüketiciler, kredi anlaşmasının bir kopyasını almıyor; faiz
ödeme yapısını anlamıyor, oranlardaki değişimlerle ilgili ön bilgi verilmiyor veya
onlar talep etmiyordu. Bu esnada da bankalar faizlerini üç seviyede uyguluyorlardı;
1. Standart oran, 2. Gecikmiş ödeme, 3. Temerrüt faiz ödemesi. Bu oranlar %120 ile
%375 arasında değişiyordu.

2000 yılında başlayıp 2001 yılında 11 bankanın batmasına sebep olan

ekonomik krizden sonra, 2002’de Bankaların kontrolsüz bir şekilde uyguladıkları
faizler nedeniyle, Türkiye yeni bir krizle karşı karşıya kalmıştır. Bu durum insanlar
ve ülke için olumsuz ekonomik bir ortam yaratmıştır.

Programın Hitap Ettiği Belirli Konu

2001 yılında ATO’nun uyarılarını dikkate almayan hükümet, 2002 yılının

Ekim’in de 200 milyon Dolarlık ve giderek de artan ödenemeyen kredi kartı borcuyla
karşılaşmıştır. Toplumsal bir yaraya dönüşen bu borçlar neticesinde tüketiciler: hapse
giriyordu; intihar ediyordu; boşanmalar artmış, evlilikler azalmıştı; harcamalar
kullanılmış ürünlere kaymıştı. Evde yemek yeme ve kendi ekmeklerini yapma
oranları artarken; özel okul ücretleri düşmüş buna karşılık öğrenci sayıları azalmıştı

134
(Bakınız Ek 4). Ülke ekonomik açıdan aşağı doğru giden bir sarmal içerisindeydi ve
halk değişim arıyordu. Bu değişim 2002 Kasım’ın da, geldiği gün itibariyle içeride
siyasi ve ekonomik bir karışıklık, uluslararası alanda ise, Türkiye’nin ekonomik
açıkları ile baş edebilme yeteneği konusunda IMF ve AB’nin baskısı ile karşılaşan
yeni Hükümet şeklinde geldi; AB üyeliği Kıbrıs nedeniyle ertelendi. Bütün bu
faktörler daha sonra BM/ABD ve olası Irak savaşı nedeniyle şiddetlendi.

ATO, genel mevcut olumsuz koşullar içerisinde kredi kartları konusunda

etkili mücadeleler yapabilmek için paralel kampanyalar uyguladı. Bunlar: Siyasi–
Kredi kartı kullanıcısına yasal çerçeve ve koruma sağlayan yeni yasalar sunması için
Hükümeti etkilemek ile Medya-uygulamalarını gözden geçirmeleri ve değiştirmeleri
için Bankalara baskı yapmak gibi kampanyalardır. Bu kampanya siyasi programa
odaklanmakla birlikte, coğrafi alan olarak Türkiye’nin tamamını kullanmıştır.

Araştırma

ATO, her zaman periyordik olarak, temel ekonomik göstergeleri belirleyen

ana konular çerçevesinde aylık ve üç aylık sürelerle araştırmalar yapmaktadır. Ancak
bu konu için diğer araştırmalardan bağımsız olarak “kredi kartı borcunun ülkeye
etkisi” ile ilgili yeni bir araştırma yapmıştır. Bu araştırma neticesinde ise şu
ekonomik anahtar bulgulara ulaşılmıştır:

—Türk ekonomisi %9,6 oranında daralmıştı.

—Hazine Banka iç borçlarını kuramadı.

—IMF Borçları dış borcu artırdı.

—Dalgalı döviz kurunun getirilmesi ve TL’nin %28,5 oranında devalüe

edilmesi.

—GSMH 2002’de 180,3 milyar dolara çıkmıştı ama halen 2000 yılının %10
altındaydı.

—Dış ticaret açığı 25 milyar dolara çıkmıştı, oysa bu rakam 2001’de 10

milyar dolardı.

—IMF batan Bankaların maliyetini 40 milyar dolar olarak belirlemekteydi.

—Dış politika zayıfladı.

135
 Ülkenin içerisinde bulunduğu genel ekonomik yapı ile siyasi yapı hakkında
bilgiler veren bu araştırma, ekonominin içerisinde bulunduğu sıkıntılı ortamda “kredi
kartı kullanıcıları ve tüketici üzerindeki ana etkileri” ni de ortaya koymak açısından
önemli olmuştur. Buna göre:

—315 bin firma kapanmıştır.

—3 milyon insan işini kaybetti toplam işsiz sayısı 9,9 milyona çıktı. Bu
rakam gizli işsizliği içermiyor- tahminen artı 1,5 milyon kişi.

—8 milyon kişi gecikmiş Kredi Kartı borcundan etkilendi.

—Bankaların tüketicilere Kredi Kartı satışları aracılığıyla kullandırdıkları

krediler 2,4 milyar doları geçti.

—Kredi kartı negatif borç Ekim 2002’de 200 milyon dolara çıktı.

—2000 yılında 137.109 kişi Kredi Kartı borçlarını ödeyemiyordu, bu rakam

2001’de 290.449’a ve 2002’de 1.110.000 kişiye çıkarak % 702 artış göstermiştir.

—2000’deki 837.540 karşılıksız çek 2001’de 1.199.329’a çıktı, 2002’de

748.493’e indi.

Ankara Ticaret Odası, yapmış olduğu bu araştırma ve diğer araştırmaların

neticesinde ortaya çıkan verilerle Hükümet, Bankalar, IMF ve AB’nin verilerini
karşılaştırdı. Elde edilen bulguların tamamı Türk ekonomisinin inişine etkide
bulunan ve Türkiye’nin AB’ye girişi önünde engel olabilecek Kredi kartı faizlerinin
düzensizliğinin giderilmesi için Türkiye’de önemli bir değişiklik ve Tüketici
Yasası’nın gerekliliğini onaylar nitelikteydi.

Planlama

Planlama program hedeflerini içermektedir. Buna göre:

—Yeni kurulan hükümetin hızla yeni tüketici yasasını çıkarması,

—Parlamentodaki etkili ve güçlü Ekonomi/Banka lobilerinin azaltılması,

—Hükümete aşağıdakileri yapacak yeni kuralların çıkması için serbesti

vermek;

—Dengeli ve adil Kredi kartı anlaşmaları sunmak

136
 —Faiz seviyelerini sınırlamak/azaltmak

—Tüketicilere kontrat ve artan faizlerin önceden bildirilmesini sağlamak,

—Yeni oranların eski borçlara uygulanmaması.

Strateji

—Hızlı hareketin ve krizin sonuçlandırılmasının Hükümete getireceği siyasi

yararların uluslararası ekonomik yararlarlarla ikiye katlanacağının altını çizerek
hükümeti konuya taraf etmek hedeflenmiştir.

—Yerleşik AB kanunları ile aradaki çatışma üzerine odaklanmak.

—Politikacılara tanıdıkları kaç kişinin etkilendiğini sormak.

—Temerrüt faizi mağdurlarını kullanarak bankalara baskı yapmak-kendi

kenidizi değiştirin- için medya programı kullanmak(Bakınız Ek 5), bu şekilde siyasi
etkilerini azaltmak.

—Ülkenin Tüketici Yasasının hızlı değişiminde etkili olabilecek güç ve

yeteneğe sahip oldukları şeklinde yeni bakan ve parlamenterleri konumlandımak ve
desteklemek.

Hedef Kitle

Bakanlar, Parlamenterler, Yetkililer (bürokratlar), Medya, Tüketiciler ve

Bankalar bu lobi faaliyetinin hedef kitlelerini oluşturmaktadır.

Arzulanan Yanıt

—Hükümet, politikacılar ve yetkililerin yukarıdaki stratejinin siyasi ve

ekonomik yararlarını ve aksiyon almadıkları takdirde oluşacak tehlikeleri anlamaları.

—Halkın çogunluğu tarafından desteklenmek.

—Yeni kanunlar için bankaların kamu önünde desteğini kazanmak.

Mesajların Formülasyonu

Faaliyet çerçevesinde hedef kitleye yöneltilecek mesajlar şu noktalar

etrafında oluşturulmuştur;

—8 milyon mağdurdan biri ile kendini özdeşleştirmek,

137
 —Hızlı aksiyon için yeni bir Hükümet,

—Sizi bu insanlar seçti –onlar için bir şey yapın,

—Tüketicilerini korumayan Türkiye AB’ye üye olamaz (Bakınız Ek 6),

—Durum gittikçe kötüleşecek.

İletişim Kanallarının Seçimi

Bu kampanya esnasında bireysel ve kitle iletişim olmak üzere toplam altı ana
iletişim kanalı kullanılmıştır (Bakınız Ek 7, Ek 8, Ek 9).

—Bakanlar ve Yetkililerle güvenlikli brifingler.

—Parlamenterlerin brife edilmesi ve Parlamento Komisyonlarına sunumlar.

—Düzenli halk toplantıları açıkalamaları.

—Seçilmiş TV ropörtajları ve geniş medya platformları.

—İnternet.

—Mektuplar.

Araçların Yaratılışı

Bu kampanyada kullanılan araçlar, kampanyanın doğasına uygun olarak

ihtiyaca göre o an belirlenmiştir. Ancak yöntemleri önceden belirlenmiştir. Bunlar;
özel ve kamu toplantıları, mektuplar, görsel ve basılı medya ile internettir.

Danışma Etkinlikleri

Ankara Ticaret Odası başkanı Sinan Aygün, porgramın geliştirilmesi ve

uygulanması için bir yönetim grubu oluşturdu. Bu grupta ATO içerisindeki: Hukuk,
Ekonomi, Siyasi, İnsan Kaynakları, Bilgi İşlem ve İletişim Yönetmenleri
bulunuyordu. Danışmanlık etkinlikleri ayrıca Hükümetin Hazine ve Ekonomi
Bakanlıklarını, Hâkimleri, Bankaları, Ekonomi ve Hukuk Editörlerini de içeriyordu.

Uygulama

Bu aşamaya kadar yapılan planların uygulanmasını içermektedir. Siyasi

program olarak, Aralık 2002 – Mart 2003 tarihleri arasında Bakanlar / Politikacılar /

138
Danışmanlar ve yetkililerle planlanmış toplantılar gerçekleştirilir ve lobicilik adına
şu faaliyetler yapılır:

Siyasilere Yönelik Programlar

-(3 Aralık 2002): Ankara Milletvekili, Adalet Bakanı ve Hükümet Sözcüsü

Cemil Çiçek ile konu hakkında görüşülüp konunun gerekliliği yüz yüze anlatılır ve
desteği istenir.

-(5 Aralık 2002): Hükümet içerisinde, yeni Tüketici Yasası’nın çıkmasından

birinci derece sorumlu olan Sanayi ve Ticaret Bakanı Ali Coşkun ile görüşülüp
durumun boyutları detaylıca anlatılır.

-(20 Aralık 2002): Konu hakkında Başbakan Yardımcısı ve Ekonomiden

Sorumlu Devlet Bakanı Abdüllatif Şener’le görüşülür.

-(21 Aralık 2002): Maliye Bakanı Kemal Unakıtan ile görüşmeler yapılır.

-(23 Aralık 2002): Başbakan Abdullah Gül, ATO’nun Meclis toplantısına

davet edilir ve orada bir konuşma yapar; akabinde konu hakkında kendisine detaylı
bilgiler verilir.

-(24 Aralık 2002): Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Bülent Arınç ile
görüşme yapılır ve konuya desteği istenir.

-(27 Aralık 2002): Bu arada Sanayi ve Ticaret Bakanı Ali Coşkun, temerrüt
faizlerine sınırlama getiren yeni kanunun Ocak ayında TBMM’ye geleceğini bildiren
bir açıklama yapar.

-(Ocak 2003): Yeni kanun tasarısını hazırlayan Adalet, Sanayi ve Ticaret,

Plan ve Bütçe Komisyonları yetkilileri ile görüşüldü.

-(29 Ocak 2003): Adalet Bakanı Cemil Çiçek ile tekrar görüşüldü.

-(29 Ocak 2003): Muhalefet partisi CHP parlamentoya gelen bu kanunu

destekleyeceğini deklare eder.

-(31 Ocak 2003): TBMM Başkanı Bülent Arınç ATO’nun Konsey

Toplantısına katılır.

-(7 Şubat 2003): TBMM’nin 550 üyesine konuyla ilgili bilgilerin yer aldığı
brifing kağıtları elden dağıtılır.

139
 -(14–21 Şubat 2003): Ankara Ticaret Odası’nın bu iş için kurduğu ekibi 7 gün
boyunca Parlamento’da aralıksız çalışır.

-(20–21 Şubat 2003): Plan ve Bütçe Komisyonuna katılındı.

-(27 Şubat 2003): Uzlaşma Komisyonu kuruldu

-(3 Mart 2003): Tüketici Yasası ile ilgili kanun tasarısı Genel Kurul’a geldi.

-(6 Mart 2003): Kanun TBMM’den oy birliği ile geçti.

-(9 Mart 2003): Cumhurbaşkanı tarafından imzalandı.

-(14 Mart 2003): Yeni Tüketici Yasası yürürlüğe girdi.

Bankalara Yönelik Programlar (Kasım 2002 – Ocak 2003)

-ATO Başkanı Sinan Aygün, tüketici ve siyasilerle birlikte 6 büyük ulusal TV

kanalının tartışma programına katılmıştır.

-Aralık ve Ocak aylarını içine alan zaman diliminde Bankaların Genel

Müdürleri ATO ile görüşmeler yapmıştır.

-(23 Aralık 2002): Bütün bankaların Genel Müdürleri ATO Başkanı ile
görüştü ve uyguladıkları oranlarla temerrüt faiz politikalarını belirten mektup
yazmayı kabul ettiler.

-(27 Aralık 2002): Vakıfbank basın toplantısı yaparak “temerrüt faizi

uygulamayacağını” duyurdu.

-(27 Aralık 2002): Garanti Bankası kampanyayı destekleyen bir basın

açıklaması yayınladı.

-(29 Aralık 2002): 12 banka ile görüşülür, bunların 6’sı temerrüt faizi
uygulamamayı, 4’ü %50 temerrüt faizi uygulamayı ve 2’si de faizi indimeyi ve
değişik oranlarda uygulamayı kabul eder.

-(23 Ocak 2003): Ankara Ticaret Odası Başkanı Halkbank ile kredi protokolü
imzalar.

Kamuoyuna Yönelik Programlar (Kasım 2002 – Ocak 2003)

—12 Kasım 2002’de ATO’dan “kredi kartı uyarısı” yapıldı. Yazılı olarak
yapılan ve hemen tüm ulusal medyada yer bulan bu uyarıya göre; 2002 yılı sonu

140
itibarıyla kredi kartı borcunu ödeyemeyen ve kara listeye alınan kişi sayısının 1
milyonu aştığı vurgulandı. Kredi kartı mağduriyetinin sosyal yaraya dönüştüğü de
belirtilen açıklamada, Tüketiciye yüzde 118 olarak yansıyan kredi kartı faizlerinin
enflasyonun 4 katına, borçlanma faizlerinin ise 2,5 katına yaklaştığı ifade edilmiştir.
Her ay asgari ödeme yapan ve 1 milyar lira kredi kartı borcu olan bir vatandaşın bu
borcu bu şartlarda ancak 38 ayda bitirebildiğine dikkat çekilmiştir (Bakınız Ek 10).

—ATO bünyesinde 11 görevlinin hizmet verdiği “Kredi Kartları Danışma

Hattı” kuruldu. On günlük süre zarfında 8910 kişi telefonla bu hattı ararken, 2 bin
107 kişi mektup ve faksla, 475 kişide şahsen müracat etmiştir.

—ATO Başkanı Sinan Aygün’ün önderliğinde TBMM’de temsil edilen veya

edilmeyen tüm siyasi partiler ziyaret edilerek konuya destek vermeleri istendi.

—Hem muhalefet hem de Hükümet milletvekilleri ile yüz yüze görüşmeler

yapılarak konu hakkında bilgiler verilirken; kredi kartları ve mağdurlarıyla ilgili
istatistikî bilgiler sunulmuştur.

—300’ün üzerinde dernek ve sivil toplum kuruluşu ile görüşülerek konuya

destek vermeleri istenmiştir.

—Medya ile yazışmalar yapılarak konuya sahip çıkmalarının ve gündeme

taşımalarının gerekliliği anlatılmıştır.

—ATO’nun bu kampanyada savunduğu ve sürekli olarak dile getirdiği temel

düşünce; “Kredi kartı borcu vatandaşın değil bankaların bir sorunu idi ve
utanılmaması gerektiği” yönündedir.

—Basın aracılığıyla, kredi kartı hikâyeleri tüm Türkiye’den istendi ve

mektuplar geldi. Bu mektupların hikâyeleri yine basın aracılığıyla kamuoyu ve
parlamenterlerle paylaşıldı (Bakınız Ek 11).

—Kredi kartı hikâyelerinin yer aldığı mektupların fotokopileri, konuya

ciddiyet katması ve daha etkili olması için Parlamenter ve Bakanlara postalandı.

—Gelen mektupların orjinallerinin yayınlanması için gazeteler ve tüketici

programlarının yönetmenleriyle görüşülüp yayınlatıldı.

141
 —Kredi kartları ile ilgili “Sinan Aygün Mektubu” tüm parlamenterlere
gönderildi (Bakınız Ek 12).

—Konuyu toplumsal bir harekete dönüştürmek için tüm sivil toplum

kuruluşlarından Kredi kartlarıyla ilgili açıklama yapmaları istendi (Bakınız Ek 13).

—Medya ile kurulan dostluklar nedeniyle Kredi kartı mağdurlarının yanında

yer alması sağlandı. Böylecede medya desteği elde edilmiş oldu.

— Pop müzik sanatçısı Harun Kolçak gibi ünlü kredi kartı mağdurları
medyaya taşınarak onların hikâyeleri kamuoyuna anlatıldı.

—Konunun gündemde kalması için konuyla ilgili çeşitli olaylar

hikâyelendirilerek medya aracılığıyla sürekli gündeme taşınmıştır (Bakınız Ek 14).

—Ayrıca konferans, panel ve açık oturumlara katılınarak konunun enine

boyuna tartışılması, kamuoyu oluşturulması ve gündemde kalması sağlanmıştır.

—Bu çalışmalar neticesinde Bankalar, Plan ve Bütçe Komisyonu’na çağrıldı.

Bu sayade “bankacılık sistemiyle fazla oynanılması durumunda ekonomik bir kriz
yaşanacağı” tezi üzerinden lobicilik faaliyetleri yürüten bankaların, lobi faaliyetleri
de boşa çıkartılmış oldu (Bakınız Ek 15).

Uygulama Sırasında Planda Yapılan Düzenlemeler

Bu çalışmanın yoğun olarak yapıldığı dönemlerde ulusal ve uluslararası bir

takım olaylar parlamentonun gündemine girerek kredi kartları çalışmasının
gecikmesine sebep olmuştur. Bunlar:

—BM – Kıbrıs konusu,

—BM/İngiltere/Amerika – Irak konusu,

—Arap Bakanlar Toplantısı – 23 Ocak 2003,

—Ankara Ticaret Odası, Bankalar ve Hükümet arasında Uzlaşma

Komisyonu’nun kurulmasıdır.

Karşılaşılan Zorluklar

Yeni Hükümetin dolu bir gündemi vardı bu nedenle ilk 8 haftasında hükümet
aşağıdaki konular için Parlamento’nun onayına ihtiyaç duydu;

142
 —23 Bakanın seçimi ve onaylanması

—Yeni ulusal bütçenin sunumu ve kabulü

—Hükümet programının sunumu

—Dördüncü IMF gözden geçirmesinden önce yeni bir ekonomik program

hazırlanması

—Kıbrısla ilgili Kofi Annan planına cevap

—Arap Dışişleri Bakanları toplantısı

—BM’de Irak’la ilgili kararlar geçti/reddedildi

—Türkiye’ye savunma sistemleri sağlanması konusunda NATO / AB

anlaşmazlığı

—Fransa ve Almanya’dan Irak Savaş karşıtı baskılar

—ABD / İngiltere Hükümetlerinin Irak’a karşı harekete geçmesi

—Bankaların ATO programını halk önünde destekler görünüp gizliden

gizliye karşı savaş açmaları.

Değerlendirme

Hedefler;

1. Yeni Hükümetin hızla yeni Tüketici Yasası’nı çıkarmasıydı. Bu bağlamda

6 Mart 2003 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi oybirliğiyle yeni kanunu kabul
etti ve 9 Mart 2003 tarihinde Cumhurbaşkanı tarafından onaylandı. 4077 sayılı
Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun’da değişiklik yapan 4822 sayılı kanun 14
Mart 2003 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girdi.

Çıkartılmış olan bu Tüketici Yasası ile tüketicilere şu yararlar sağlanmıştır;

—Temerrüt faizlerinin sınırlandırılması ve önceden bildirilmesi,

—Sözleşme yapılması esnasında tüketicilere sözleşmenin bir kopyasının

verilmesi,

—Faizlerde yapılacak artışlar için tüketicilere önceden haber verilecek ve

yeni oranlar eski borçlara uygulanmayacaktır.

143
 2. Parlamento’daki güçlü ve etkili bankacılık lobisini azaltmak. Medya
kampanyasının etkisi 12 bankanın – pazarın %85’i, kanun geçmeden önce
uygulamalarını gözden geçirmeleri ile sonuçlandı. Bankalar tüketicilere 30 gün ve
geri ödeme programlarını yeniden yapılandırma sağlamak için 30 günlük
moratoryumu uygulamaya koydular. Daha sonra altı banka moratoryumu otuz gün
daha uzatmıştır (Bakınız Ek 16, Ek 17).

B. 5464 SAYILI BANKA KARTLARI VE KREDİ KARTLARI

YASASI’NIN ÇIKIŞINA KADAR GEÇEN SÜRE (14 Mart 2003 – 1 Mart 2006)

Kasım 2002 – Ocak 2003 tarihinden sonrada ATO’nun kredi kartları

çalışması bitmemiş; faiz indirimi, ödeme kolaylığı ve kredi kartı verilmesinin
sınırlandırılması gibi çeşitli düzenlemelerin yapılması için ara ara devam ederek
2006’da çıkartılan Tüketici Yasasına kadar devam etmiştir (Bakınız Ek 18). O
zamana kadar yapılan çalışmaların bazıları ise şunlardır
(http://www.atonet.org.tr/turkce/index12.html., Erişim Tarihi: 28.02.2007):

-(18 Mart 2003): Kredi kartı mağdurlarının sorunlarına çözüm bulmak

amacıyla kampanya süresinde kurulan Kredi Kartı Danışma Hattı (Bakınız Ek 19),
yasanın çıkmasından sonrada kredi kartı mağdurlarına yeni yasadan nasıl
faydalanabilecekleri hususunda yol göstermek amacıyla faaliyetlerine devam etti.

-(31 Mart 2003): Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’ndan Kredi Kartı mağdurları

İçin tebliğ yayınlandı. 4822 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'da
Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un Geçici Birinci Maddesi'nin Uygulanmasına
Dair yayınlanan Tebliğ; borçların faizlendirilmesi ve 12 aylık eşit taksitlere nasıl
bölüneceği ile ilgilidir (Bakınız Ek 20).

-(4 Nisan 2003): Ankara Ticaret Odası, yeni çıkartılan kanundan faydalanmak
durumunda olanlara nasıl, ne şekilde ve hangi süreler içerisinde hareket etmeleri
gerektiği hususunda bilgilerin yer aldığı “Kredi Kartı Mağdurlarına Rehber” başlığı
altında bilgilendirici materyaller yayınlamıştır.

-(18 Agustos 2003): ATO, "Kredi Kartıyla Yaşam" Araştırmasını yayınlandı.

Daha önceki dönemlerde çeşitli kereler yapılan benzer araştırmalar gibi toplam borca
uygulanan faizin yüksekliği ve tüketicinin bilgilendirilmemesi gibi konular nedeniyle
kredi kartı kullanıcılarının mağduriyetleri çeşitli örneklerle ortaya konuldu.

144
 -(10 Eylül 2003): ATO’dan Kredi Kartı Faizleri için mektup atağı başlatıldı.
Başbakan, Bakanlar Kurulu ve Milletvekillerinin tamamına gönderilen mektuplarda
kredi kartı faizlerinin yüksekliği şikâyet edildi. Mektupta, yıllık yüzde 287,5’lere
varan kredi kartı faiz oranlarının bu şekilde sürdürülmesinin imkânsız olduğunu, bu
durumun dar gelirli kesimden mali kesime sermaye transferine neden olarak
yoksulluğu artırdığına dikkat çekildi. Ayrıca, “Kredi kartlarına ilişkin
düzenlemelerin Tüketici Yasası içerisinde yer alması sorunlara yol açmaktadır.
Münhasır bir Kredi Kartları yasası çıkarılmalı ve bu yasa ödünsüz uygulanmalıdır. ”
denildi. Bunlardan başka Bankalar Birliği ve Bankalara’da mektuplar gönderilerek
kredi kartı faizlerinin indirilmesi istendi.

-(5 Agustos 2004): Ankara Ticaret Odası, Ankara’da 3215 denek üzerinde
yapmış olduğu “Kredi Kartlarında Tüketici Ne Diyor” anketini yayınlandı. Bu
ankete göre; Kredi kartı sahiplerinin %70,6’sı birden fazla kredi kartı kullanıyor;
Tüketicinin %61,3’ü Kredi kartlarında kaç tür faiz uygulandığını, %54,5’i ise
kullandığı Kredi kartının faizini bilmiyor; Deneklerin %74,6’sı Kredi kartı faizlerini
çok yüksek buluyor. Faizleri normal bulanların oranı ise %12,6’dır. Halkın %75,7’si
sıklığı değişse de Kredi kartının cazibesine kapılıp, ihtiyacından fazla ya da gereksiz
harcama yapabiliyor. Halkın %90’ı Kredi kartlarına ilişkin bir yasanın çıkarılması
yönünde fikir belirtiyor. Ancak, “Kredi Kuruluşları Yasa Tasarısı” ile getirilmesi
düşünülen düzenlemeler hakkında bilgi sahibi değiller.

-(14 Ağustos 2004): ATO’dan “Plastikleşen Hayatlar Raporu” yayınlandı.

Ankara Ticaret Odası’nın “Plastikleşen Hayatlar” adını taşıyan raporu, tüketimde
yaşanan patlamanın yanısıra kredi kartları ve kredi kartı faizleri nedeniyle ağır borç
yükü altında olan vatandaşların dramlarını konu aldı. Rapora göre kart borcunu
ödemek için tüketici ev, araba, arsa satıyor, boşanıyor, göçüyor, yuvasını yıkıyor.
Çocukların eğitimi yarıda kesiliyor, akrabalarına veriliyor, ev geçindirmek için
çalıştırılıyor. Rapora göre halkın alım gücünde bir değişiklik olmamasına rağmen
kredi kartı kullanımında ve sayısında patlama yaşandığına (Bankalararası Kart
Merkezi (BKM) verilerine göre Türkiye’de 2003 yılı Haziran ayında 17 milyon olan
kredi kartı sayısının, bu yılın aynı ayına göre yüzde 36 artış göstererek 23,2 milyona
ulaştığı), halkın yeni bir kredi kartları krizi ile karşı karşıya olduğuna dikkat
çekiliyor.

145
 -(24 Ağustos 2004): Ankara Ticaret Odası Başkanı Sinan Aygün, Devlet
Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Abdüllatif Şener'i, ATO'nun kredi kartı kanunu ile
ilgili önerilerini iletmek amacıyla ziyaret etti. Ziyarette, kredi kartlarının bankalarca
verilişinden, halk tarafından kullanılışına kadar geniş bir perspektifte
değerlendirilmesi yapıldı.

-(26 Ağustos 2004): Ankara Ticaret Odası (ATO) Başkanı Sinan Aygün,
tüketicinin ödeme gücünün üzerinde kredilendirilmesini önlemek için, kişinin ödeme
kabiliyetini ölçecek ve buna göre kredilendirme yapılmasını sağlayacak bir “kredi
reyting sistemi” önerisinde bulundu. Kişisel Kredi Derecelendirme Sistemi -KKDS”
adını taşıyan sistem, BDDK bünyesinde ya da özel şirketler eliyle kurularak,
tüketicinin kredi kartı, tüketici kredisi, konut kredisi, devlete olan vergi borçlarını
içeren risklerle birlikte, tüm gelir ve mal varlıklarının bir havuzda toplanarak
derecelendirilmesi ve puanlamaya tabi tutulması amacını taşıyor.

-(21 Ocak 2005): ATO tarafından “Kredi Kartı Kriterleri Raporu” yayınlandı.
Ankara Ticaret Odası (ATO)’nın “Kredi Kartı Kriterleri” adını taşıyan kredi kartları
raporu, kredi kartı ile yapılan alışverişlerin asgari ödeme yapılarak kapatılması
halinde bir ürünün fiyatının hangi rakamlara çıkabileceğini gözler önüne serdi.
Rapora göre geçen yıl kurban bayramı öncesinde, kredi kartı ile 1 milyar liralık
bayram alışverişi yapan temsili tüketici Remzi bey, 12 ay boyunca başka hiç bir
alışveriş yapmaksızın, bankasına her ay asgari ödeme yapsa dahi, bu Kurban
Bayramı’nda borcunu henüz bitiremediği gibi, aldığı bayram hediyeleri, doldurduğu
mutfak filesi de kendisine pahalıya mal olduğunu gösteren hesaplar ortaya
konulmuştur.

-(29 Ocak 2005): ATO’dan “BDDK’ya Kredi Kartları Raporu” sunuldu.

Kredi Kartları Yasa Taslağı hazırlığı içerisinde bulunan Bankacılık Denetleme ve
Düzenleme Üst Kurulu (BDDK), kredi kartları konusunda çalışmalarıyla tanınan
Ankara Ticaret Odası’nın görüşlerine başvurdu. Ankara Ticaret Odası’da bu isteğe
cevaben 22 maddelik bir rapor hazırlayarak sözlü ve yazılı olarak BDDK’ya sundu.
Bu 22 maddelik raporda; kredi kartlarına yasal düzenleme getirecek bir yasanın bir
an önce çıkarılması; plastik patlayıcıya benzetilen kredi kartı faizlerine yasal bir
sınırlama getirilmesi; sözkonusu faizlerin devlet borçlanma faizlerine ya da tüketici

146
kredisi faizlerine endekslenmesi gibi istek ve önerilerde bulunuldu. Ayrıca, Kredi
kartlarında çalınma ve bilgi dışı kullanım hallerini kapsayan ücretsiz bir “sigorta
sistemi“nin zorunlu hale getirilmesi gerektiği de kaydedilen raporda, tüketiciyi
cezbetmek amacıyla uygulanan kredi kartıyla taksitlendirme işleminin de
sınırlandırılması gerektiğine vurgu yapıldı.

-(12 Şubat 2005): Ankara Ticaret Odası (ATO) 9 milyon kredi kartı
kullanıcısını bilinçlendirmek amacıyla, kredi kartı kullanımının püf noktalarını içeren
“Kredi Kartı Kullanma Kılavuzu” hazırladı. Bu kılavuzda, Kredi kartında
dolandırıcılığın 12, Korunmanın 41 yolu olduğu ve korunma yöntemleriyle ilgili
bilgiler verildi. ATO Başkanı Sinan Aygün tarafından kredi kartları mağdurlarıyla
ilgili bir açıklama yapılarak, mağdur profilinin, milletvekili, asker, polis, hakim,
savcı, tüccara kadar genişlediğine dikkat çekilerek, bankaların doğru kredi kartı
kullanımı konusunda tüketiciyi bilgilendirmeye yönelik kampanyalar yapması
gerektiği vurgulandı.

-(23 Şubat 2005): Kredi kartları hakkında çalışmalar yapan Bankacılık

Denetleme ve Düzenleme Üst Kurulu (BDDK) tarafından “Kredi Kartları Kanun
Taslağı” hazırlandı. Ankara Ticaret Odası (ATO) Başkanı Sinan Aygün, BDDK
tarafından hazırlanan Banka Kartları ve Kredi Kartları Yasa Taslağının olumlu ancak
faiz ayağının eksik olduğunu söyledi. Aygün’e göre; Kredi kartında yaşanan
sorunların yüzde 80’ini yüksek faizlerin, yüzde 20’sini ise diğer konuların
oluşturması nedeniyle, “Faizi disiplin altına almayan bir kredi kartları yasası ölü
doğar.”

-(11 Mart 2005): “Yasayı Yanlış Uygulamayın, Tüketiciyi Homurdatmayın”

uyarısı. Ankara Ticaret Odası (ATO) Başkanı Sinan Aygün, kredi kartları yasası ile
sorunlu kredi kartı borçlarının yeniden yapılandırılması konusunda, bankalar
tarafından yasanın öngördüğü modelin dışında, bankalar lehine yanlış yorumlanıp,
yanlış uygulanması gibi farklı uygulamalar yapıldığına dikkat çekerek, tüketicilerin
dikkatli olmaları konusunda uyarılarda bulundu.

-(3 Temmuz 2005): Ankara Ticaret Odası Başkanı Sinan Aygün, “Meclis
tatile girmeden kredi kartları yasası çıkmalı” çağrısında bulundu. Kredi kartı
faizlerinin yüksek maaş alan bürokratları, valileri ve milletvekillerini de şikâyet eder

147
noktaya getirdiği belirtilerek “Vekilimin maaşını yüksek kredi kartı faizleri
tırtıklıyor. Kredi kartları milletvekillerini silkeliyor, vatandaşı ise dut gibi ağacın
dibine düşürüyor” açıklaması yapıldı. Açıklamada, 186 milletvekilinin kredi kartının
iptal edildiğide hatırlatılarak Meclis tatile girmeden kredi kartları yasasının
çıkartılması gerektiği vurgulandı.

-(29 Eylül 2005): BDDK tarafından “Kredi Kartları Yasa Taslağı” hazırlandı.
Bir hafta sonra Bakanlar Kurulu’nda imzaya açılacak olan yasaya, daha önce de
“eksikliği var” yönünde görüş belirten Ankara Ticaret Odası, yasanın bu şekilde
çıkmaması gerektiği hakkındaki görüşünü tekrarladı. Başkan Aygün’e göre; “Taslak
olumlu ancak faiz ayağı kırık” hazırlanmıştır. Faizi disiplin altına almayan, faizlere
sınırlama getirmeyen bir yasanın Parlamento’yu meşgul etmemesi gerektiği
vurgulanmıştır.

-(3 Aralık 2005): ATO tarafından “Kredi Kartıyla Altın Kredisi” uyarısı
yapıldı. Kredi kartı borcunu ödeme sıkıntısına düşen ya da borçlarına taze kaynak
arayan tüketicilerin kredi kartına 10 ay vadeli altın aldığı, sonrada bu altınları
değerinin altında satarak sıcak para sağladığı belirtildi. Kısa dönem için çıkış gibi
görünen bu yöntemin uzun dönemde daha büyük sıkıntılar yaratabileceğinin uyarısı
yapıldı.

-(18 Ocak 2006): Bankalarca, okuma-yazması olmayan, sağır-dilsiz birisine

parmak bastırmak suretiyle kredi kartı verilmesi olayı, kredi kartlarının nasıl
verildiğini gözler önüne sermek amacıyla medyaya taşındı. Ulusal TV kanallarında
ve gazetelerde yer alan bu olay haber, Kredi kartları çalışmalarının gündemde
kalması ve olayın tirajik yönü nedeniyle akılda kalıcılığı yüksek olacağı için
seçilmişti (Çuhadar 2006).

-(23 Şubat 2006): 5464 Sayılı “Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu”
kabul edildi (http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5464.html=tr, Erişim Tarihi:
25.02.2007). Kanunun kabül edilmesi aşamasında Hükümet ve Muhalefet, bankaların
lobicilik faaliyetiyle engellemesine karşı da ortak hareket etmişlerdir.

-(1 Mart 2006): “5464 Sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu”
Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girdi. Bu yasa, Ankara Ticaret Odası’nın
ısrarla üzerinde durduğu temerrüt faizi, kartların verilmesinin sınırlandırılması,

148
yapılacak değişikliklerin ilgili şahısların iznine tabi olması gibi hususları kapsayan
bir yasa olmuştur. Ankara Ticaret Odası’yla beraber toplumda mağdur durumda
bulunan insanların birçoğunun derdine derman olmuştur
(http://www.ntvmsnbc.com/news/363335.asp+%22Kredi+Kartlar%C4%B1+Yasas%
C4%B1%22&hl=tr&ct=clnk&cd=1&gl=tr., Erişim Tarihi: 28.02.2007).

5464 sayılı “Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu”nun çıkartılmasına

kadar geçen süre zarfında bunun mücadelesini veren, çıkması yönünde halkla
ilişkiler ve lobicilik faaliyetleri yürüten Ankara Ticaret Odası, bu kanunun yürürlüğe
girmesiyle beraber bu konudaki zaferini ilan etmiş, Türkiye’de de halkla ilişkiler
bağlamında lobiciliğin yapılabileceğinin örneğini vermiştir.

III. METODOLOJİ

Ankara Ticaret Odası (ATO) çok çeşitli konularda halkla ilişkiler

faaliyetlerinde bulunan bir kuruluştur. Bu çalışmaları kamu yararına ve lobicilik
üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bunlardan lobicilik, halkla ilişkiler uygulaması olarak
lobicilik şeklinde yapılmaktadır. Ülkemizde, lobicilik yaptığını kabul eden ve bu
faaliyetleri dünya standartları ölçüsünde gerçekleştirebilen ilk kuruluşlardan birisi
ATO’dur. ATO’nun yapmış olduğu lobicilik faaliyetleri, ulusal ve uluslararası olarak
ikiye ayrılmaktadır. Uluslararası lobicilik faaliyeteleri, daha çok Ermeni sorunu,
Avrupa Birliği ve Kıbrıs konularında yoğunlaşırken; ulusal boyutta yaptığı lobicilik
faaliyetleri ise, halkın büyük bir kesimini alakadar eden “Kredi Kartı ve Faiz
Oranları” gibi konularda yoğunlaşmaktadır. Çalışmamız içerisinde ele alıp örnek
olarak incelediğimiz “Kredi Kartları Kampanyası”da bu türden lobicilik
çalışmalarından birisidir.

Çalışmanın önemi; Türkiye’de, “halkla ilişkiler uygulaması olarak

lobiciliğin” kuruluşa yönelik etkisinin anket düzenlenerek araştırıldığı, ilk çalışma
olması nedeniyle önemlidir. Ayrıca;

—Lobiciliğin halkla ilişkiler faaliyetlerindeki yerini ve önemini ortaya

koyması;

149
 —Sivil toplum kuruluşlarının yürüttükleri lobicilik kampanyaları sonucunda
ne oranda başarılı olduklarını göstermesi;

—Halkla ilişkiler uygulaması olarak lobiciliğin, ülkemizdeki anlaşılma şekli

üzerinde düşünme, tartışma ve yeni araştırmalara imkân yaratması;

—Halkla ilişkiler uygulaması olarak lobiciliğin Türkiye’de çok fazla çalışılan

bir konu olmaması nedeniyle, araştırmacıların dikkatini çekmesi ve yeni araştırma
alanları yaratması;

—Halkla ilişkiler uygulaması olarak lobiciliği kullanan Ankara Ticaret

Odası’nın “Kredi Kartları Kampanyası”nda ne derece başarılı olduğunun
belirlenmesi;

—Halkla ilişkiler uygulaması olarak lobiciliğin etkilerini ölçmek amacıyla

anket tekniğini kullanarak çalışmalar yapacaklara kaynak materyal sağlaması;

—Genel olarak lobicilik ve halkla ilişkiler alanında çalışma yapacaklara

kaynak materyal oluşturması;

—Lobiciliğin halkla ilişkiler uygulaması olup olmadığını tartışan kişi,

akademisyen ve öğrencilere yeni bir bakış açısı kazandırması;

—Türkiye’de lobicilik alanında yapılan kıt çalışmalara, öncü bir kimlikle

konunun farklı yönlerini ortaya koyan daha fazla araştırma yapılmasına katkı
sağlaması açısından da önem taşımaktadır.

Çalışmanın amacı;

—ATO’nun yaptığı lobicilik çalışmalarının kurum imajına katkısını ortaya

koymak;

—Lobiciliğin ahlak kuralları çerçevesinde bir halkla ilişkiler uygulaması

olup-olmadığını ortaya koymak;

—Lobiciliğin topluma yararlı bir uygulama olup - olmadığını ortaya koymak;

—Halkla ilişkiler uygulaması olarak lobiciliğin, itibarı güçlendirmek işlevinin

olup - olmadığını ortaya koymak;

—Lobiciliğin halkla ilişkiler boyutunda, konumlandırma işlevinin olup -

olmadığını ortaya koymak;

150
 —Yine lobiciliğin halkla ilişkiler boyutunda, bilinirliği artırıp – atırmadığını
orataya koymak;

—Lobiciliği bir halkla ilişkiler faaliyeti olarak ele alıp incelemek;

—Lobiciliğin dünyadaki ve Türkiye’de ki gelişimini ortaya koymak;

amaçlarını taşımaktadır.

Çalışmanın sınırlılığı;

“Halkla İlişkiler Uygulaması Olarak Lobicilik: Ankara Ticaret Odası (ATO)

Örneği” isimli çalışmamızın örnek olayını, Ankara Ticaret Odası (ATO)’nın lobicilik
çalışması olan “Kredi Kartları Kampanyası” oluşturmaktadır. 2002 Aralık
döneminde başlayan “Kredi Kartları Kampanyası”, 2002 Aralık – 2003 Ocak
dönemindeki uygulamaları ile 4822 sayılı kanunun çıkmasında etkili olmuş bu
nedenlede IPRA’nın “Halkla İlişkiler Oscar’ı” olarak kabul edilen “Golden World
Awards” ödülünü almıştır. Ödül almasının ardından ara verilmeden sürdürülen
kampanya, 1 Mart 2006 tarihinde 5464 Sayılı “Banka Kartları ve Kredi Kartları”
yasasının çıkartılmasına kadar devam etmiştir. Kampanyanın devam ettiği Aralık
2002 – 1 Mart 2006 tarihleri bu çalışmamızın sınırlılıklarını oluşturmaktadır.

Öte yandan bu çalışma, halkla ilişkiler uygulaması olarak lobiciliğin bilimsel

anlamda incelenmesi açısından özgün ve tektir. Bu nedenle ilgili literatürde bu
bağlamda benzer çalışmaya rastlanmaması açısından da sınırlılık içermektedir.

Çalışmada yöntem olarak, teorik bölümü için literatür taraması, uygulama

bölümü için de anket yöntemleri kullanılmıştır.

Anketle elde edilen verilerin değerlendirilmesi için Frekans dağılımlarından

ve çapraz tablolardan yararlanılmıştır. Değişkenler arasındaki ilişki ise, Ki-Kare testi
ile yapılmıştır.

Çalışmanın Evrenini, 2006 yılında Ankara ve Konya illeri oluşturmaktadır.

Araştırmada, merkezin fikrini almak açısından Ankara ili seçilirken, taşrayı temsilen
de Konya ili seçilmiştir. Tesadüfî örenklem yönteminin uygulandığı anket çalışması
her iki ilde de aynı anda başlamış olup; toplam 553 anketten oluşmuştur. Bunların
258 tanesi Ankara’da 295 taneside Konya’da yapılmıştır. Konu güncelliğini
yitirmeden 6–16 Haziran 2006 tarihleri arasında tamamlanmıştır.

151
 Yüz yüze görüşme tekniği ile uygulanan ankette deneklere toplam 22 soru
yöneltilmiş, bunların 6 tanesi sosyo-demografik özelliklerin sorulduğu sorulardır.
Geriye kalanlarda ise;

—Kredi kartlarının kullanımı hakkında ne düşündükleri;

—Kredi kartlarıyla ilgili medyada yer alan haberlere ilgi duyup duymadıkları;

—Kredi kartı mağdurları ve kredi kartı faiz oranlarının düşürülmesiyle ilgili

kamuoyunda/medyada en çok ugraş veren kişinin kim olduğu;

—Ankara Ticaret Odası (ATO)’nın nasıl bir kuruluş olduğu;

—Deneklerin, Ankara Ticaret Odası (ATO) ve faaliyetleri ile ilgili bilgi

düzeyleri;

—Ankara Ticaret Odası (ATO) ile ilgili bilginin genellikle nereden alındığı;

—Ankara Ticaret Odası (ATO) denildiği zaman ilk akla gelenin ne olduğu;

—Ankara Ticaret Odası (ATO)’nın kredi kartlarıyla ilgili çalışmalarının nasıl

bulunduğu;

—Sinan Aygün’ün / Ankara Ticaret Odası (ATO)’nın, kredi kartları

çalışmalarının başarılı bulunup – bulunmadığı;

—Ankara Ticaret Odası (ATO)’nın düzenlemiş olduğu faaliyetlerden ilk akla

gelenin ne olduğu;

—Kredi kartı mağdurları ve kredi kartı faiz oranlarının düşürülmesiyle ilgili

kamuoyunda/medyada en çok uğraş veren kuruluşun hangisi olduğu;

—Denekler nezdinde, Kredi kartları kanununun çıkartılmasında Ankara

Ticaret Odası (ATO)’nın etkisinin olup – olmadığı;

—Yakın çevrelerinde keredi kartı faiz oranlarının yüksekliği nedeniyle

problem yaşayan olup – olmadığı;

—Kişilerin genelde, kaç adet kredi katı kullandıklarını öğrenmek için “kaç
adet kredi katı sahibi oldukları”;

—Kredi kartı borçlarını nasıl ödeyebildikleri;

—Kredi kartını nasıl temin ettikleri, gibi sorulardır.

152
 A. KATILIMCILARA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER

Tablo 1: Deneklerin Yaşı.

Geçerli Toplamlı
Sayı Yüzde Yüzde Yüzde
16-24 79 14,3 14,3 14,3
25-34 136 24,6 24,6 38,9
35-44 214 38,7 38,7 77,6
45-54 108 19,5 19,5 97,1
55-64 16 2,9 2,9 100,0
TOPLAM 553 100,0 100,0

Ankete cevap veren deneklerin %38,7’si 35–44 yaş grubunda; %24,6’sı 25–
34 yaş grubunda; %19,5’i 45–54 yaş grubunda; %14,3’ü 16–24 yaş grubunda ve
%2,9’u da 55–64 yaş grubundadır.

Tablo 2: Deneklerin Cinsiyeti.

Geçerli Toplamlı
Sayı Yüzde Yüzde Yüzde
Erkek 368 66,5 66,5 66,5
Bayan 185 33,5 33,5 100,0
TOPLAM 553 100,0 100,0

Ankete cevap veren deneklerin %66,5’inin cinsiyetinin erkek; %33,5’inin ise

bayan olduğu görülmektedir.

153
Tablo 3: Deneklerin Eğitim Durumları.

Geçerli Toplamlı
Sayı Yüzde Yüzde Yüzde
Okur-yazar 2 ,4 ,4 ,4
İlköğretim 51 9,2 9,2 9,6
Lise 168 30,4 30,4 40,0
Ön lisans 84 15,2 15,2 55,2
Lisans 182 32,9 32,9 88,1
Lisans Üstü 66 11,9 11,9 100,0
TOPLAM 553 100,0 100,0

Ankete cevap veren deneklerin eğitim durumlarının dağılımı ise şöyledir;

%32,9 lisans mezunu, %30,4 lise mezunu, %15,2 ön lisans mezunu, %11,9
lisansüstü, %9,2 ilköğretim mezunu, %0,4 okur-yazar.

Tablo 4: Deneklerin Aylık Gelir Düzeyleri.

Geçerli Toplamlı
Sayı Yüzde Yüzde Yüzde
500 YTL'den az 93 16,8 16,8 16,8
501YTL - 750YTL 92 16,6 16,6 33,5
751 YTL - 1000 YTL 158 28,6 28,6 62,0
1001 YTL - 1250 YTL 131 23,7 23,7 85,7
1251 YTL - 1500 YTL 42 7,6 7,6 93,3
1501 YTL'den fazla 37 6,7 6,7 100,0
TOPLAM 553 100,0 100,0

Ankete katılan deneklerin ayılık gelir düzey aralıkları ise şu şekildedir;

%28,6’sının 751YTL-1000YTL arasında, %23,7’sinin 1001YTL-1250YTL arasında,
%16,8’inin 500YTL’den az, %16,6’sının 501YTL-750YTL arasında, %7,6’sının
1251YTL-1500YTL arasında, %6,7’si ise 1501YTL’den fazladır.

154
Tablo 5: Deneklerin Mesleği.
Geçerli Toplamlı
Sayı Yüzde Yüzde Yüzde
Memur 270 48,8 48,8 48,8
İşçi 108 19,5 19,5 68,4
Serbest meslek 68 12,3 12,3 80,7
Esnaf 40 7,2 7,2 87,9
Öğrenci 46 8,3 8,3 96,2
Ev hanımı 9 1,6 1,6 97,8
Emekli 12 2,2 2,2 100,0
TOPLAM 553 100,0 100,0

Ankete cevap veren deneklerin mesleki dağılımlarına bakıldığında ise;

%48,8’inin memur, %19,5’inin işçi, %12,3’ünün serbest meslek, %8,3’ünün öğrenci,
%7,2’sinin esnaf, %2,2’sinin emekli, %1,6’sının ise ev hanımı olduğu görülmektedir.

Tablo 6: Deneklerin İkametgâhı.

Toplamlı
Sayı Yüzde Geçerli Yüzde Yüzde
Konya 295 53,3 53,3 53,3
Ankara 258 46,7 46,7 100,0
TOPLAM 553 100,0 100,0

Ankete cevap veren deneklerin ikamet ettikleri iller ise şöyledir; %53,3
Konya, %46,7 Ankara’dır.

155
 B. DENEKLERİN KREDİ KARTI KULLANIMIYLA İLGİLİ
DÜŞÜNCELERİ

Tablo 7: Kredi Kartı Kullanımı Hakkında Deneklerin Düşüncesi.

Geçerli Toplamlı
Sayı Yüzde Yüzde Yüzde
Kredi kartları günümüz
şartlarında gerekli bir 114 20,6 20,6 20,6
araçtır
Kredi kartları günümüz
şartlarında gereksizdir 42 7,6 7,6 28,2
ve insanlara
Kredi kartlarının
kullanımı yaygınlaştığı 28 5,1 5,1 33,3
için bulundurulma
Kredi kartları bilinçli
kullanıldığı zaman iyi 270 48,8 48,8 82,1
bir dosttur
Tüketiciyi avlamak
amacıyla bankaların 99 17,9 17,9 100,0
geliştirdiği ekonomik
TOPLAM 553 100,0 100,0

Ankete katılarak, “Kredi kartlarının kullanımı hakkında ne düşünüyorsunuz?”

sorusuna cevap veren deneklerin, %48,8’i Kredi kartları bilinçli kullanıldığı zaman
iyi bir dost, %20,6’sı da Kredi kartlarının günümüz şartlarında gerekli bir araç,
olduğu şeklinde olumlu görüş belirtirlerken; %17,9’u Tüketiciyi avlamak amacıyla
bankaların geliştirdiği ekonomik bir avlama yöntemi olduğunu, %7,6’sı Kredi
kartlarının günümüz şartlarında gereksiz ve insanlara çok para harcattığını, %5,1’i de
Kredi kartlarının kullanımı yaygınlaştığı için bulundurulma zorunluluğu hissettirdiği
şeklindeki olumsuz görüşlerini belirtmişlerdir.

Deneklerin vermiş olduğu cevaplara genel olarak bakacak olursak %69,4 gibi
bir kesimin kredi kartlarının gerekliliğine inandıklarını ve olumlu görüş belirttiklerini
görmekteyiz. Geriye kalan ve olumsuz görüş belirten %30;6’lık kesimin ise, sadece
%7,6’sının tamamen karşı olduğunu; %23’ünün ise tamamen olumsuz görüş
bildirmeyerek farklı düşünce yapılarından ötürü olumsuz görüşü benimsediklerini
görmekteyiz. Bu veriler ışığında, deneklerin kredi kartı’na yönelik bakış açılarının
yoğunluklu olarak olumlu olduğu sonucunu çıkartmak mümkündür.

156
Tablo 8: Deneklerin Yakın Çevresinde, Kredi Kartı Faiz Oranlarının Yüksekliği
Nedeniyle Problem Yaşayanların Olup Olmadığının Tespit Edilmesi.

Geçerli Toplamlı
Sayı Yüzde Yüzde Yüzde
Oldu 332 60,0 60,0 60,0
Olmadı 220 39,8 39,8 99,8
Cevapsız 1 ,2 ,2 100,0
TOPLAM 553 100,0 100,0

Katılımcıların, kredi kartı olaylarıyla yakın ilişkilerini tespit etmek amacıyla

“Sizin yakın çevrenizde de (akraba, komşu vb.), kredi kartı faiz oranlarının
yüksekliği nedeniyle problem yaşayan oldu mu? sorusu yöneltilmiştir. Bu soruya
deneklerin %60,0’ı oldu; %39,8’i olmadı cevabını verirken; %0,2’si ise cevap
vermemiştir. Verilen cevapların yoğunluğuna bakılacak olursa, toplumda büyük bir
kesimin kredi kartı problemini, yakından yaşadığı sonucunu çıkartmak mümkündür.
Yani insanlar bu konuyla ilgilidir denilebilir.

Tablo 9: Deneklerin Kaç Adet Kredi Kartı Sahibi Olduklarının Belirlenmesi.

Geçerli Toplamlı
Sayı Yüzde Yüzde Yüzde
Hiç yok 98 17,7 17,7 17,7
1 adet 210 38,0 38,0 55,7
2 adet 144 26,0 26,0 81,7
3 adet 64 11,6 11,6 93,3
4 ve daha fazla 37 6,7 6,7 100,0
TOPLAM 553 100,0 100,0

Toplumdaki insanların genel olarak kaçar tane kredi kartı sahibi olduklarını
öğrenmek amacıyla “Kaç adet kredi kartınız var?” sorusu deneklere yöneltilmiştir.
Deneklerin %38,0’i 1 adet; %26,0’ısı 2 adet, %11,6’sı 3 adet; %6,7’si 4 ve daha fazla
kredi kartı sahibi olduğunu belirtirken, %17,7’si de hiç kredi kartı sahibi
olmadıklarını belirtmişlerdir.

Katılımcıların vermiş oldukları cevaplara bakıldığında, toplumdaki 16 yaş ve

üzerinin %82,3’lük bir kesimin en az bir kredi kartı sahibi olduğu görülmektedir. Bu
%82,3’lük kesimden ise sadece %38,0’lik kesimin tek kredi kartı kullandığını, geriye
kalan %44,3’lük gibi büyük bir kesimin ise birden fazla kredi kartı kullandığı ortaya

157
çıkmaktadır. Bu veriler ışığında; kredi kartının Türk tolumunda çok yaygın olarak
kullanıldığını, dolayısıyla kredi kartında yaşanan problemlerin toplumun önemli bir
kesimini ilgilendiridiğini söylemek mümkün olmaktadır. Sadece hiç kredi kartı
sahibi olmayan %17,7’lik kesimin olaylarla doğrudan alakası bulunmamaktadır.

Tablo 10: Deneklerin Kredi Kartı Borçlarını Genellikle Nasıl Ödediklerinin

Belirlenmesi.

Geçerli Toplamlı
Sayı Yüde Yüzde Yüde
Cevap vermeyenler 93 16,8 16,8 16,8
Her ödeme tarihinde
339 61,3 61,3 78,1
tamamını
Her ödeme tarihinde
64 11,6 11,6 89,7
bir kısmını
Her ödeme döneminde
34 6,1 6,1 95,8
asgari tutarını
Uzun vadeye yayarak
11 2,0 2,0 97,8
ödemeye çalışırım
Ödemede büyük zorluk
çekiyorum, 12 2,2 2,2 100,0
ödeyemiyorum
TOPLAM 553 100,0 100,0

Tablo 9’la ilişkili olan bir sorudur. Orada bir veya daha fazla sayıda kredi
kartı sahibi olduklarını söyleyen deneklere yöneltilmiştir. Onların kredi kartı borcunu
ödemesi durumlarını tespit etmek amacıyla “Kredi kartı borçlarını nasıl ödersiniz?”
sorusu yöneltilmiştir. Katılımcıların %61,3’ü her ödeme tarihinde tamamını;
%11,6’sı her ödeme tarihinde bir kısmını; %6,1’i her ödeme döneminde asgari
tutarını; %2,2’si ödemede büyük zorluk çekiyorum ve ödeyemiyorum; %2,0’si uzun
vadeye yayarak ödemeye çalışıyorum; cevaplarını vermişlerdir. %16,8’lik bir kesim
ise bu soruya cevap vermemiştir.

Deneklerin vermiş olduğu cevaplar gözönüne alındığında görülmektedir ki;

%21,9’luk bir kesim kredi kartı ödemeleriyle ilgili ciddi poblemler yaşamaktadır.
Geriye kalanlar ise problem yaşamamak ve problem yaşayanların durumuna
düşmemek için daha dikkatli davranmayı tercih etmektedirler.

158
Tablo 11: Deneklerin, Kredi Kartlarına Nasıl Sahip Olduklarının Tespit Edilmesi.
Geçerli Toplamlı
Sayı Yüzde Yüzde Yüzde
Cevap vermeyenler 95 17,2 17,2 17,2
Bankaya müracaatla 250 45,2 45,2 62,4
Sokakta veya alış veriş
mekanlarında 56 10,1 10,1 72,5
kurdukları stantlardan
Çalıştığımız yere
uygfuladıkları bir 109 19,7 19,7 92,2
kampanyayla
Adresime gönderdiler 43 7,8 7,8 100,0
TOPLAM 553 100,0 100,0

Bu soru da tablo 9’la ilişkili olan bir sorudur ve bir veya daha fazla sayıda
kredi kartı sahibi olduklarını söyleyen deneklere yöneltilmiştir. Deneklerin kredi
katına sahip olma şekillerini ortaya koymak açısından “Kredi kartınızı nasıl aldınız?”
sorusu yöneltilmiştir. Bu soruya katılımcıların %45,2’si bankaya müracaatla;
%19,7’si çalıştığımız yere uyguladıkları bir kampanyayla; %10,1’i sokakta veya alış-
veriş mekânlarında kurulan standlardan; %7,8’i de adresime gönderdiler cevabını
verirken; %17,2’lik bir kesim ise cevap vermemiştir.

Katılımcılardan, kredi katlarını bankaya müracaatla alan %45,2’lik kesimin

haricinde %37,6’lık bir kesim ortaya çıkmaktadır ki, bunların kredi kartını edinme
şekillerinin ve şartlarının çok kurallı olduğunu söylemek mümkün değildir. Yani bu
%37,6’lık kesim kartını ya zorlamayla, ya ayaküstü pazarlama yöntemiyle ya da iş
yerlerindeki uygulamalar sonucunda; sözleşmenin bir nüshasını almadan, okumadan
ve anlamadan bilinçsiz bir şekilde imzalayarak elde etmişlerdir. Bu veriler Türk
toplumundaki kredi kartı kullanıcıları hakkında bilgiler içermektedir. Bu bilgiler,
kredi kartı sahiplerinden önemli bir kesiminin bilinçsiz olduğunu, insanlara büyük
yükümlülükler yükleyebilen kredi kartlarının edinme şekillerinin bile gayrı ciddi bir
uygulama ile gerçekleştirildiğini ortaya koymaktadır.

159
 C. DENEKLERİN KREDİ KARTI HABERLERİNE İLGİ
DÜZEYLERİ

Tablo 12: Deneklerin, Medyada Yer Alan Kredi Kartı Haberlerine İlgi Düzeylerinin
Tespit Edilmesi.

Geçerli Toplamlı
Sayı Yüzde Yüzde Yüzde
Çok ilgi duyarım 56 10,1 10,1 10,1
İlgi duyarım 192 34,7 34,7 44,8
Nadiren ilgi duyarım 169 30,6 30,6 75,4
İlgilenmem 75 13,6 13,6 89,0
Hiç ilgilenmem 61 11,0 11,0 100,0
TOPLAM 553 100,0 100,0

Katılımcıların, kredi kartı kullanımı nedeniyle toplumda cereyan eden

olaylara ilgilerini ölçmek amacıyla “Kredi kartlarıyla ilgili medyada yer alan
haberlere ilgi duyarmısınız?” sorusu yöneltilmiştir. Deneklerin %34,7’si ilgi
duyarım; %30,6’sı nadiren ilgi duyarım; %10,1’i çok ilgi duyarım demişlerdir. Buna
karşılık %13,6’sı ilgilenmem; %11,0’i ise hiç ilgilenmem cevabını vermiştir.

Kredi kartı haberlerine çeşitli düzeylerde ilgi duyduğunu söyleyenlerin

toplam içindeki oranları %75,4’tür. Böylesine büyük bir rakamın ortaya çıkması,
toplumun büyük çoğunluğunun kredi kartıyla ilgilendiğini, kendisinin ya da
çevresindeki birilerinin her an için böyle bir sorunla karşılaşabileceğini
düşündüklerini ortaya koymaktadır.

Öte yandan deneklerin medyadaki kredi kartı haberlerine ilgi düzeyleri

bakımından, Ankara Ticaret Odası’nın kredi kartı çalışmalarının olumlu bulunup
bulunmaması karşılaştırıldığında; medyada ki haberlere çok ilgi duyarım, diyen
deneklerin %76,8’i çok olumlu; %10,7’si biraz olumlu bulmuştur. Buna karşılık
%3,6’lık bir kesim ise olumsuz bulmuştur. İlgi duyarım, diyen deneklerin %55,7’si
çok olumlu; %25,0’i biraz olumlu bulurken, %4,7’si de olumsuz bulmuştur. Nadiren
ilgi duyarım, diyenlerin %45,6’sı çok olumlu; %30,8’i biraz olumlu bulurken,
%3,6’sı ise olumsuz bulmuştur. Kredi kartı haberlerine ilgi duymadığını söyleyen,
ancak Ankara Ticaret Odası’nın kredi kartları çalışmaları hakkındaki fikirlerini
beyan eden deneklerin; %38,7’si çok olumlu; %25,3’ü biraz olumlu bulurken;
%5,3’ü ise tamamen olumsuz bulmaktadır. Hiç ilgilenmem, diyenlerin ise %31,1’i

160
çok olumlu; %16,4’ü biraz olumlu bulurken, %13,1’i de olumsuz bulmaktadır
(Bakınız Tablo 13).

Bu veriler ışığında bakılacak olursa; Ankara Ticaret Odası’nın yapmış olduğu

kredi kartları çalışmaları, medyadaki kredi kartı haberlerine ilgi duyan denekler
tarafından olumlu bulunurken, medyadan bunları takip etmeyen ve kredi kartı
haberlerine ilgi duymayan deneklerce de olumlu bulunup, takdir edildiği
görülmektedir.

Tablo 13: Deneklerin, medyada çıkan kredi kartı haberlerine ilgi düzeyleriyle,
Ankara Ticaret Odası’nın kredi kartı çalışmalarının olumlu bulunulup
bulunulmaması ilişkisi.
Ankara Ticaret Odası'nın kredi kartlarıyla ilgili yaptığı çalışmaların
deneklerce olumlu bulunup bulunmadığının tespiti
Deneklerin, medyada Tamamen
çıkan kredi kartı ile ilgili Çok olumlu Biraz olumlu Olumsuz olumsuz
haberlere ilgi düzeyleri buluyorum buluyorum Fikrim yok buluyorum buluyorum TOPLAM
Çok ilgi duyarım 43 6 5 2 56
76,8% 10,7% 8,9% 3,6% 100,0%
15,6% 4,4% 4,4% 11,1% 10,1%
7,8% 1,1% ,9% ,4% 10,1%
İlgi duyarım 107 48 28 6 3 192
55,7% 25,0% 14,6% 3,1% 1,6% 100,0%
38,9% 35,6% 24,6% 33,3% 27,3% 34,7%
19,3% 8,7% 5,1% 1,1% ,5% 34,7%
Nadiren ilgi duyarım 77 52 34 4 2 169
45,6% 30,8% 20,1% 2,4% 1,2% 100,0%
28,0% 38,5% 29,8% 22,2% 18,2% 30,6%
13,9% 9,4% 6,1% ,7% ,4% 30,6%
İlgilenmem 29 19 23 4 75
38,7% 25,3% 30,7% 5,3% 100,0%
10,5% 14,1% 20,2% 36,4% 13,6%
5,2% 3,4% 4,2% ,7% 13,6%
Hiç ilgilenmem 19 10 24 6 2 61
31,1% 16,4% 39,3% 9,8% 3,3% 100,0%
6,9% 7,4% 21,1% 33,3% 18,2% 11,0%
3,4% 1,8% 4,3% 1,1% ,4% 11,0%
TOPLAM 275 135 114 18 11 553
49,7% 24,4% 20,6% 3,3% 2,0% 100,0%
100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
49,7% 24,4% 20,6% 3,3% 2,0% 100,0%

X2= 63,803; s.d= 16; p= 0,000

161
 D. DENEKLERİN, KREDİ KARTI MAĞDURLARI VE KREDİ
KARTI FAİZ ORANLARININ DÜŞÜRÜLMESİYLE İLGİLİ EN ÇOK
UĞRAŞ VERDİĞİNİ DÜŞÜNDÜKLERİ KİŞİ VE KURULUŞ

Tablo 14: Kamuoyunda/Medyada Kredi Kartı Mağdurları ve Kredi Kartı Faiz

Oranlarının Düşürülmesiyle İlgili En Çok Uğraş Verdiği Düşünülen Kişilerin Tespiti.

Geçerli Toplamlı
Sayı Yüzde Yüzde Yüzde
Rıfat Hisarcıklıoğlu 35 6,3 6,3 6,3
Derviş Günday 16 2,9 2,9 9,2
Sinan Aygün 425 76,9 76,9 86,1
Murat Yalçıntaş 11 2,0 2,0 88,1
Ali Coşkun 29 5,2 5,2 93,3
Bülent Deniz 8 1,4 1,4 94,8
Bilmiyorum 29 5,2 5,2 100,0
TOPLAM 553 100,0 100,0

Kamuoyunda ya da medyada, kredi kartı mağdurları ve kredi kartı faiz

oranlarının düşürülmesiyle ilgili en fazla uğraş verdiği düşünülen kişilerin tespit
edilmesi amacıyla ankete katılan deneklere; “Sizce, kredi kartı mağdurları ve kredi
kartı faiz oranlarının düşürülmesiyle ilgili kamuoyunda/medyada ençok uğraş veren
kişi kimdir?” sorusu yöneltilmiştir. Ankete cevap veren katılımcıların, %76,9’u
Sinan Aygün; %6,3’ü Rıfat Hisarcıklıoğlu; %5,2’si Ali Coşkun; %2,9’u Derviş
Günday; %2,0’si Murat Yalçıntaş; %1,4’ü Bülent Deniz; %5,2’si de bilmiyorum,
cevabını vermişlerdir.

Deneklerin vermiş olduklar cevaplar gözönüne alındığında; toplamda

%17,8’lik bir kesimin farklı beş ismi telafuz ettikleri görülürken; %76,9 gibi çok
büyük bir kesimin de “Sinan Aygün” ismini kabul ettiklerini görmekteyiz. Bu durum,
Sinan Aygün tarafından kamuoyunda ve medyada konun ne kadar başarıyla gündeme
getirildiğinin, gündemde tututulduğunun ve bu konuyla gündem oluşturulduğunun da
bir göstergesi olarak ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla kredi kartı mağdurları ve kredi
kartı faiz oranlarının düşürülmesiyle ilgili uğraş veren Ankara Ticaret Odası Başkanı
Sinan Aygün, yapmış olduğu halkla ilişkiler ve lobicilik faaliyetleriyle, kamuoyu
nezdindeki hedeflediği başarıyı elde etmiştir sonucu çıkmaktadır.

162
Tablo 15: Deneklerce, Kamuoyunda/Medyada Kredi Kartı Mağdurları ve Kredi
Kartı Faiz Oranlarının Düşürülmesiyle İlgili En Çok Uğraş Verdiğini Düşündükleri
Kuruluşların Tespiti.

Toplamlı
Sayı Yüzde Geçerli Yüde Yüzde
Cevap vermeyenler 4 ,7 ,7 ,7
Türkiye Odalar ve
32 5,8 5,8 6,5
Borsalar Birliği (TOBB)
Türkiye Esnaf ve
Sanatkarları 18 3,3 3,3 9,8
Konfederasyonu (TESK)
Ankara Ticaret Odası
405 73,2 73,2 83,0
(ATO)
İstanbul Ticaret Odası
12 2,2 2,2 85,2
(İTO)
Sanayi ve Ticaret
28 5,1 5,1 90,2
Bakanlığı
Tüketiciler Birliği 54 9,8 9,8 100,0
TOPLAM 553 100,0 100,0

Kredi kartı ve faizleri konusunda en fazla uğraş verdiği düşünülen

kuruluşların tespit edilmesi amacıyla ankete katılan deneklere “Sizce, kredi kartı
mağdurları ve kredi kartı faiz oranlarının düşürülmesiyle ilgili kamuoyunda/medyada
en çok uğraş veren kuruluş hangisidir?” sorusu yöneltilmiştir. Soruya cevap veren
deneklerin %73,2’si Ankara Ticaret Odası (ATO); %9,8’i Tüketiciler Birliği; %5,8’i
Türikey Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB); %5,1’i Sanayi ve Ticaret Bakanlığı;
%3,3’ü Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu (TESK); %2,2’si İstanbul
Ticaret Odası (İTO); %0,7’si de soruya cevap vermemiştir.

Kredi kartları ve faiz oranları hakkında en fazla uğraş veren kişi ve

kuruluşları ayrı ayrı öğrenmek, aynı zamanda kişilerce verilen cevapların da
ciddiyetini ölçmek amacıyla bu soru yöneltilmiştir. Ankete katılarak soruya cevap
veren katılımcıların en büyük çoğunluğunun (%73,2’lik kesimin) Ankara Ticaret
Odasını (ATO), kredi kartları ve faiz oranları konusunda en fazla uğraş veren kuruluş
olarak kabul ettikleri görülmektedir. Bu veriler bir önceki tablonunda sonucunu
doğrular niteliktedir ve Ankara Ticaret Odası’nın (ATO’nun), bu alanda yapmış
olduğu çalışmaların denekler nezdindeki başarısını desteklemektedir.

163
 E. DENEKLERİN ANKARA TİCARET ODASI, SİNAN AYGÜN
VE KREDİ KARTLARI KAMPANYASI HAKKINDAKİ DÜŞÜNCELERİ

1. Deneklerin Ankara Ticaret Odası ve Kredi Kartları Kampanyası

Hakkındaki Düşünceleri

Tablo 16: Ankara Ticaret Odası’nın Deneklerce Nasıl Bilindiğinin Tespiti.

Geçerli Toplamlı
Sayı Yüzde Yüzde Yüzde
Cevap vermeyenler 2 ,4 ,4 ,4
Kamu yararına çalışan
90 16,3 16,3 16,6
bir dernektir
Gönüllü kuruluşlardan
17 3,1 3,1 19,7
birisidir
Bir ticaret odasıdır ve
390 70,5 70,5 90,2
üyeleri ticari kuruluşlardır
Kamu kuruluşlarından
49 8,9 8,9 99,1
bir tanesidir
Siyaset yapan bir ticaret
5 ,9 ,9 100,0
kuruluşudur
TOPLAM 553 100,0 100,0

Ankete cevap vermeyi kabul eden katılımcıların Ankara Ticaret Odası’nın

(ATO’nun) gerçek işlevi hakkındaki bilgilerini öğrenmek, yapmış olduğu bu
faaliyetler neticesinde kamuoyundaki algılanmasında bir değişime uğrayıp-
uğramadığını ortaya koymak amacıyla “Ankara Ticaret Odası (ATO) sizce nasıl bir
kuruluştur?” sorusu deneklere yöneltilmiştir. Deneklerin %70,5’i bir ticaret odasıdır
ve üyeleri ticari kuruluşlardır; %16,3’ü kamu yararına çalışan bir dernektir; %8,9’u
kamu kuruluşlarından bir tanesidir; %3,1’i gönüllü kuruluşlardan birisidir; %0,9’u
siyaset yapan bir ticaret kuruluşudur; %0,4’ü ise bu soruya cevap vermemiştir.

Ankete katılmayı kabul ederek cevaplayanların %70,5’inin Ankara Ticaret

Odası’nın gerçek işlevi ve yapısı hakkında bilgi sahibi oldukları görülmektedir.
Geriye kalan kesimden bir kısmının da (%16,3 kamu yararına çalışan bir dernektir,
%8,9 kamu kuruluşlarından bir tanesidir) Ankara Ticaret Odası’nın varlık sebepleri
ve diğer işlevleriyle ilgili algılama içerisinde oldukları görülmektedir. Bu veriler
ışığında, Ankara Ticaret Odası’nın (ATO) yapmış olduğu faaliyetlerle gerçek
boyuttaki algılanma amacından sapmadığını, tam aksine bilinirliğini artırarak iyi bir
imaja kavuştuğunu söylemek mümkün olmaktadır.

164
Tablo 17: Deneklerin, Ankara Ticaret Odası ve Faaliyetleriyle İlgili Bilgi
Düzeylerinin Belirlenmesi.

Geçerli Toplamlı
Sayı Yüzde Yüzde Yüzde
Çok 56 10,1 10,1 10,1
Biraz 185 33,5 33,5 43,6
Az 149 26,9 26,9 70,5
Çok az 104 18,8 18,8 89,3
Hiç 59 10,7 10,7 100,0
TOPLAM 553 100,0 100,0

Deneklerin Ankara Ticaret Odası (ATO) ve faaliyetleriyle ilgili bilgi

düzeylerini yine kendilerine sınatmak amacıyla “Ankara Ticaret Odası ve
Faaliyetleriyle ilgili bilgi düzeyiniz ne kadardır?” sorusu sorulmuştur. Ankete
katılanların %33,5’i biraz; %26,9’u az; %18,8’i çok az; %10,1’i çok, cevabını
verirken, %10,7’si hiç bilgilerinin olmadığını beyan etmişlerdir.

Verilen cevaplara genel olarak bakıldığında deneklerin %89,3’nün değişik

düzeylerde de olsa Ankara Ticaret Odası (ATO) hakkında bilgi sahibi oldukları
görülmektedir. Ancak %10,7’lik bir kesimin bilgi sahibi olmadığını bildirdikleri
görülmektedir. Hatta hiç bilgi sahibi olmadığını söyleyenlerle, çok az bilgi sahibi
olduğunu söyleyenlerin (%29,5’inin) genel toplamdan çıkartılması durumunda bile
merkez (Ankara) ve taşrada (Konya) %70,5’lik bir kesimin Ankara Ticaret Odası
hakkında bilgi sahibi oldukları görülmektedir.

Diğer yandan deneklerin Ankara Ticaret Odası ve faaliyetleriyle ilgili bilgi

düzeyleri bakımından, yine Ankara Ticaret Odası’nın kredi kartları çalışmalarının
olumlu bulunup bulunmaması karşılaştırıldığında; Ankara Ticaret Odası ve
Faaliyetleriyle ilgili, bilgi düzeyleri çok olanların %82,1’i çok olumlu; %7,1’i biraz
olumlu, %9,0’u ise olumsuz bulduklarını belirtmişlerdir. Biraz, bilgisi olanların
%63,2’si çok olumlu; %25,4’ü biraz olumlu bulurken, %4,8’i de olumsuz
bulmaktadır. Az, bilgisi olanların %45,0’i çok olumlu; %32,2’si biraz olumlu ve
%4,0’ü de olumsuz bulurken; çok az, bilgisi olanların %32,7’si çok olumlu; %28,8’i
biraz olumlu; %3,8’i de olumsuz bulmuştur. Hiçbir bilgi düzeyine sahip değilim
diyen deneklerin büyük çoğunluğu (%62,7’si) konuyla ilgili fikrinin olmadığını

165
beyan ederken; %18,6’sı çok olumlu; %10,2’si biraz olumlu bulurken; %8,5’i de
olumsuz bulduklarını beyan etmişlerdir (Bakınız Tablo 18).

Tüm bu veriler gözönüne alındığında Ankara Ticaret Odası’nın ve

faaliyetlerinin, kamuoyunun çok büyük bir kesimi tarafından bilindiği, takip edildiği
ve beğenildiği sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu durum Ankara Ticaret Odası’nın halkla
ilişkiler ve lobicilik konusunda yapmış olduğu çalışmalarının başarısını ortaya
koymak açısından da fikirler içermektedir.

Tablo 18: Ankara Ticaret Odası’nın kredi kartlarıyla ilgili yaptığı çalışmaların
deneklerce olumlu bulunulup bulunulmamasının deneklerin bilgi düzeyiyle ilişkisi.

Deneklerin, Ankara Ticaret Odası'nın kredi kartlarıyla ilgili yaptığı çalışmaların

Ankara Ticaret deneklerce olumlu bulunup bulunmadığının tespiti
Odası ve Biraz Tamamen
faaliyetleriyle ilgili Çok olumlu olumlu Olumsuz olumsuz
bilgi düzeyleri buluyorum buluyorum Fikrim yok buluyorum buluyorum TOPLAM
Çok 46 4 1 2 3 56
82,1% 7,1% 1,8% 3,6% 5,4% 100,0%
16,7% 3,0% ,9% 11,1% 27,3% 10,1%
8,3% ,7% ,2% ,4% ,5% 10,1%
Biraz 117 47 12 8 1 185
63,2% 25,4% 6,5% 4,3% ,5% 100,0%
42,5% 34,8% 10,5% 44,4% 9,1% 33,5%
21,2% 8,5% 2,2% 1,4% ,2% 33,5%
Az 67 48 28 3 3 149
45,0% 32,2% 18,8% 2,0% 2,0% 100,0%
24,4% 35,6% 24,6% 16,7% 27,3% 26,9%
12,1% 8,7% 5,1% ,5% ,5% 26,9%
Çok az 34 30 36 2 2 104
32,7% 28,8% 34,6% 1,9% 1,9% 100,0%
12,4% 22,2% 31,6% 11,1% 18,2% 18,8%
6,1% 5,4% 6,5% ,4% ,4% 18,8%
Hiç 11 6 37 3 2 59
18,6% 10,2% 62,7% 5,1% 3,4% 100,0%
4,0% 4,4% 32,5% 16,7% 18,2% 10,7%
2,0% 1,1% 6,7% ,5% ,4% 10,7%
TOPLAM 275 135 114 18 11 553
49,7% 24,4% 20,6% 3,3% 2,0% 100,0%
100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
49,7% 24,4% 20,6% 3,3% 2,0% 100,0%

X2=149,881; s.d=16; p=0,000

166
Tablo 19: Deneklerce, Ankara Ticaret Odası ile İlgili Bilgilerin Daha Çok Hangi
İletişim Kanalı Aracılığıyla Alındığının Tespit Edilmesi.

Geçerli Toplamlı
Sayı Yüzde Yüzde Yüzde
Cevap vermeyenler 3 ,5 ,5 ,5
Televizyon 364 65,8 65,8 66,4
Radyo 7 1,3 1,3 67,6
Gazete 91 16,5 16,5 84,1
Dergi 6 1,1 1,1 85,2
Çevre ve arkadaşlar 35 6,3 6,3 91,5
İnternet 47 8,5 8,5 100,0
TOPLAM 553 100,0 100,0

Ankara Ticaret Odası (ATO) ile ilgili bilgilerin daha çok hangi iletişim
kanalları aracılığı ile deneklere ulaştığını belirlemek ve bulunan oranlar üzerinden bu
kanalların etki derecelerini ortaya koymak amacıyla anket katılımcılarına “Ankara
Ticaret Odası (ATO) ile ilgili bilgiyi genellikle nereden alıyorsunuz?” sorusu
sorulmuştur. Katılımcıların %65,8’i televizyon; %16,5’i gazete; %8,5’i internet;
%6,3 çevre ve arkadaşlar; %1,3 radyo; %1,1 dergi cevabını verirken; %0,5’i ise
soruya cevap vermemiştir.

Verilen cevapların yüzdelerine bakıldığı zaman %65,8 ile televizyonun en

etkili bilgi aracı olduğu; bunu %16,5 ile basılı araçlardan gazetenin takip ettiği
görülmektedir. Ancak her ikisi arasında çok büyük bir farkın olduğuda aşikârdır.
%8,5 ile internet burada dikkati çekmektedir. Çünkü Türkiye’de kullanımı yeni
olmasına rağmen gazetenin televizyon karşısındaki hezimetine uğramamış en
azından gazetenin yarı yüzdesine yakın bir yüzde yakalayabilmiştir. Bu sonuçlar
ışığında, Ankara Ticarte Odası (ATO) açısından en etkili bilgi aktarım aracının
televizyon olduğu, bunu takiben gazete, internet, çevre ve arkadaş gibi kulaktan
kulağa bilgi aktarının yaşandığı iletişimin ve daha sonrada radyo ve dergi gibi
araçların geldiğini söylemek mümkündür.

Deneklerin kullanmış olduğu iletişim kanalına göre Ankara Ticaret Odası’nın

kredi kartları çalışmalarının olumlu bulunup bulunmamasının tespit edilmesi için
karşılaştırma yapıldığında ise; Televizyonu kullanan deneklerin %54,4’ü çalışmaları
çok olumlu bulurken; %24,5’i biraz olumlu; %3,9’u da olumsuz bulmuştur. Radyoyu
kullananların %42,9’u çok olumlu; %14,3’ü biraz olumlu; %28,6’sı da olumsuz
bulmuştur. Gazeteyi kullananların %41,8’i çok olumlu; 29,7’si biraz olumlu; %7,7’si

167
olumsuz görüş belirtmişlerdir. Dergiyi kullananların %50,0’si çok olumlu, şeklinde
görüş belirtirken; %33,4’ü de olumsuz görüş belirtmiştir. Çevre ve arkadaşlardan
bilgi aldıklarını söyleyenlerin görüşleri ise, %25,7’si çok olumlu; %31,4’ü biraz
olumlu; %8,6’sı da olumsuzdur. İnterneti kullananların %51,1’i çok olumlu; %14,9’u
biraz olumlu yönünde görüş belirtirlerken, %2,1’i de olumsuz bulduklarını
belirtmişlerdir (Bakınz Tablo 20).

Ankara Ticaret Odası ve faaliyetleri ile ilgili biligileri Televizyondan

alanların ve olumlu bulanların oranı %78,9; Gazeteden alanların ve olumlu
bulanların oranı %71,5; İnternetten alanların ve olumlu bulanların oranı ise
%66,0’dır. Diğer veriler ise birbirine yakın ve %50,0’ler civarındadır. Genel olarak
bu verilere bakılarak, Ankara Ticaret Odası’nın faaliyetlerinin televizyon, gazete ve
internette yer alması hem daha geniş bir kitleye ulaşmaya yaramakta hem de olumlu
fikirlerin oluşmasında çok önemli katkılar sağlamaktadır denilebilir.

168
Tablo 20: Deneklerin kullanmış olduğu iletişim kanalına göre Ankara Ticaret
Odası’nın kredi kartları çalışmalarının olumlu bulunulup bulunulmamasının tespiti.
Ankara Ticaret Odası'nın kredi kartlarıyla ilgili yaptığı çalışmaların
Ankara Ticaret Odasıyla deneklerce olumlu bulunup bulunmadığının tespiti
ilgili bilgilerin daha çok Tamamen
hangi iletişim kanalı Çok olumlu Biraz olumlu Olumsuz olumsuz
aracılığıyla alındığı buluyorum buluyorum Fikrim yok buluyorum buluyorum TOPLAM
Cevap vermeyen 3 3
100,0% 100,0%
2,6% ,5%
,5% ,5%
Televizyon 198 89 63 9 5 364
54,4% 24,5% 17,3% 2,5% 1,4% 100,0%
72,0% 65,9% 55,3% 50,0% 45,5% 65,8%
35,8% 16,1% 11,4% 1,6% ,9% 65,8%
Radyo 3 1 1 2 7
42,9% 14,3% 14,3% 28,6% 100,0%
1,1% ,7% ,9% 11,1% 1,3%
,5% ,2% ,2% ,4% 1,3%
Gazete 38 27 19 4 3 91
41,8% 29,7% 20,9% 4,4% 3,3% 100,0%
13,8% 20,0% 16,7% 22,2% 27,3% 16,5%
6,9% 4,9% 3,4% ,7% ,5% 16,5%
Dergi 3 1 1 1 6
50,0% 16,7% 16,7% 16,7% 100,0%
1,1% ,9% 5,6% 9,1% 1,1%
,5% ,2% ,2% ,2% 1,1%
Çevre ve arkadaşlar 9 11 12 1 2 35
25,7% 31,4% 34,3% 2,9% 5,7% 100,0%
3,3% 8,1% 10,5% 5,6% 18,2% 6,3%
1,6% 2,0% 2,2% ,2% ,4% 6,3%
İnternet 24 7 15 1 47
51,1% 14,9% 31,9% 2,1% 100,0%
8,7% 5,2% 13,2% 5,6% 8,5%
4,3% 1,3% 2,7% ,2% 8,5%
TOPLAM 275 135 114 18 11 553
49,7% 24,4% 20,6% 3,3% 2,0% 100,0%
100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
49,7% 24,4% 20,6% 3,3% 2,0% 100,0%

X2=61,729; s.d=24; p=0,000

169
Tablo 21: “Ankara Ticaret Odası (ATO)” Denildiği Zaman, Ankara Ticaret
Odası’yla İlgili, Deneklerde İlk Akla Gelen Verinin Tespit Edilmesi.

Geçerli Toplamlı
Sayı Yüzde Yüzde Yüzde
Cevap vermeyenler 5 ,9 ,9 ,9
Oda üyelerine yönelik
62 11,2 11,2 12,1
faaliyetleri
Başkanı Sinan Aygün 336 60,8 60,8 72,9
Binasının dış görünümü 19 3,4 3,4 76,3
Türk toplumunun
menfaatilen yönelik 125 22,6 22,6 98,9
çalışmaları
Siyaset 6 1,1 1,1 100,0
TOPLAM 553 100,0 100,0

Ankara Ticaret Odası (ATO) denildiği zaman deneklerde ilk çağrışım yapan
olgunun tespiti ve hangi imajla hatırlandığının belirlenmesi için “Ankara Ticaret
Odası (ATO) denildiği zaman aklınıza ilk gelen nedir?” sorusu yöneltilmiştir. Ankete
cevap veren deneklerin %60,8’i Başkanı Sinan Aygün; %22,6’sı Türk toplumunun
menfaatine yönelik çalışmaları (kredi kartı faiz oranlarının düşürülmesi, Gümrük
Birliğine hayır kampanyası gibi.); %11,2’si Oda üyelerine yönelik faaliyetleri;
%3,4’ü binasının dış görünümü; %1,1’i siyaset, cevabını verirken; %0,9’u da bu
soruya cevap vermemiştir.

Verilen cevaplar içerisinde en büyük payı %60,8 ile Başkanı Sinan Aygün
oluşturmaktadır. Bu nedenle Sinan Aygün ve Ankara Ticaret Odası (ATO)
birbirleriyle özdeşleşmiş, kamuoyunuda onun şahsıyla temsil edilen bir kuruluş
haline gelmiştir. Bu sonucu takip eden diğer önemli iki veri ise; %22,6 ile Türk
toplumunun menfaatine yönelik çalışmaları ve %11,2 ile Oda üyelerine yönelik
faaliyetleri olmaktadır. Tüm bu veriler ışığında, Ankara Ticaret Odası (ATO)
denildiği zaman, Başkanı Sinan Aygün başta olmak üzere kamu yararına faaliyetleri
ve üyelerine yönelik faaliyetleri hatırlanmakta, onlarla birlikte anılmaktadır demek
mümkün olmaktadır.

170
Tablo 22: Ankara Ticaret Odası’nın Kredi Kartlarıyla İlgili Çalışmalarının
Deneklerce Olumlu Bulunup Bulunmadığının Tespiti.

Geçerli Toplamlı
Sayı Yüzde Yüzde Yüzde
Çok olumlu buluyorum 275 49,7 49,7 49,7
Biraz olumlu buluyorum 135 24,4 24,4 74,1
Fikrim yok 114 20,6 20,6 94,8
Olumsuz buluyorum 18 3,3 3,3 98,0
Tamamen olumsuz
11 2,0 2,0 100,0
buluyorum
TOPLAM 553 100,0 100,0

Kuruluş tüzügü itibariyle bir Ticaret Odası olan ATO, bu tüzük

çerçevesindeki asıl amaçlarının gerçekleştirilmesi yolunda bazı kamu yararına
faaliyetleri icra ederken, lobicilik faaliyetlerinden de faydalanmaktadır. Kredi
kartlarıyla ilgili yaptığı çalışmalar da bunlardan birisidir. Özellikle bu çalışmanın
toplum tarafından hangi derecede nasıl bulunduğunun öğrenilmesi amacıyla
deneklere “Ankara Ticaret Odasının (ATO’nun) kredi kartlarıyla ilgili çalışmasını
nasıl buluyorsunuz?” sorusu sorulmuştur.

Ankete cevap veren katılımcıların %49,7’si çok olumlu buluyorum; %24,4’ü

biraz olumlu buluyorum, cevabını verirlerken; %20,6’sı fikrim yok cevabını; %3,3’ü
olumsuz bulduğunu; %2,0’si ise tamamen olumsuz bulduğunu belirtmişlerdir.

Yoğunluk dereceleri farklı olmak kaydıyla da olsa, olumlu bulduklarını

belirten deneklerin toplamı %74,1 gibi bir sonucu ortaya koymaktadır ki; bu sonuç
Ankara Ticaret Odası’nın bu alandaki çalışmalarının, toplumun hemen her kesimince
takdir edildiğini ve beğenildiğini sergileyen bir veri olmaktadır. Dolayısıyla bu
veriler ışığında; kamu yararına yapılan bir halkla ilişkiler faaliyetinin, lobicilik
uygulamalarıyla yapılması durumunda da kuruluş adına olumlu düşünceler
yaratabileceği sonucu ortaya çıkmaktadır denilmesi mümkün olmaktadır.

171
Tablo 23: Ankara Ticaret Odası’nın Çeşitli Zamanlarda Düzenlemiş Olduğu Faaliyet
ve Etkinliklerden, Deneklerce En Çok Bilineninin/Akılda Kalanının Tespit Edilmesi.

Geçerli Toplamlı
Sayı Yüzde Yüzde Yüzde
Cevap vermeyenler 2 ,4 ,4 ,4
Paylaştıkça Büyüyoruz
27 4,9 4,9 5,2
kampanyası
Gönül Panayırı
13 2,4 2,4 7,6
kampanyası
Kredi Kartları Faiz
Oranlarının indirilmesi 262 47,4 47,4 55,0
çalışmaları
Bir Milyon Defter-Bir
Milyon Kalem 33 6,0 6,0 60,9
Kampanyası
Gümrük Birliğine hayır
31 5,6 5,6 66,5
kampanyası
TİME Dergisi'nde "Sarı
Gelin" isimli DVD'nin 17 3,1 3,1 69,6
dağıtımı
Özelleştirmeye hayır
38 6,9 6,9 76,5
kampanyası
Yerli Malı kullanma
79 14,3 14,3 90,8
kampanyası
Kıbrıs kampanyası 24 4,3 4,3 95,1
ATO'dan Paris'e Mektup 7 1,3 1,3 96,4
"Hayatımız Mafya" raporu 20 3,6 3,6 100,0
TOPLAM 553 100,0 100,0

Ankara Ticaret Odası (ATO), geçmişinden günümüze kadar birçok konuda

kamuya ve Oda’ya yönelik faaliyetlerde bulunmuştur. Ancak bunlar içerisinden
özellikle halkla ilişkiler bağlamındaki lobicilik çalışması olan kredi kartları
çalışmasının ne derece hatırlanıp hatırlanmadığını araştırmak için (kredi kartı yasası
çıkartıldıktan 3 ay sonra yaptığımız bu ankette) “Ankara Ticaret Odası’nın
(ATO’nun) düzenlemiş olduğu faaliyetlerden aklınıza ilk gelen hangisidir?” sorusu
yöneltilmiştir.

Anketi cevaplayan deneklerin %47,4’ü kredi kartları faiz oranlarının

indirilmesi çalışmaları; %14,3’ü yerli malı kullanma kampanyası; %6,9’u
özelleştirmeye hayır kampanyası; %6,0’sı bir milyon defter bir milyon kalem
kampanyası; %5,6’sı gümrük birliğine hayır; %4,9’u paylaştıkça büyüyoruz
kampanyası; %4,3’ü Kıbrıs kampanyası; %3,6’sı “hayatımız mafya” raporu; %3,1’i
TIME Dergisi’nde “Sarı Gelin” isimli DVD’nin dağıtımı; %2,4’ü gönül panayırı

172
kampanyası; %1,3’ü ATO’dan Parise mektup, cevabını verirlerken; deneklerin
%0,4’ü de bu soruya cevap vermemiştir.

Burada verilen 11 faliyet içerisinde %47,4’le kredi kartları faiz oranlarının

indirilmesi çalışmalarının en büyük payı aldığı görülmektedir. Bu anketin kredi
kartları yasası çıkartıldıktan yaklaşık olarak 3 ay sonra yapıldığı, Türkiye
gündeminin değiştiği ve Ankara Ticaret Odası’nın başka etkinliklerle gündeme
geldiği dikkate alınırsa; halkla ilişkiler bağlamında uygulanan bir lobicilik
faaliyetinin, hedef kitlesinin akılda kalıcılığını, hatırlanabilirliğini ve kuruluşun
imajına yönelik sağladığı güçlü katkıyı ortaya koymak açısından önemli doneler
içerdiği görülmektedir.

Tablo 24: Denekler Nezdinde, Kredi Kartları Kanunun Çıkartılmasında Ankara

Ticaret Odası’nın Etkisinin Ne Düzeyde Olduğunun Belirlenmesi.

Geçerli Toplamlı
Sayı Yüzde Yüzde Yüzde
Çok etkili 198 35,8 35,8 35,8
Biraz etkili 214 38,7 38,7 74,5
Fikrim yok 113 20,4 20,4 94,9
Etkisiz 20 3,6 3,6 98,6
Tamamen etkisiz 8 1,4 1,4 100,0
TOPLAM 553 100,0 100,0

Kredi kartları kanunun çıkartılması sürecinde başarılı lobicilik faaliyetleri

yürüten Ankara Ticaret Odası’nın (ATO’nun) halk nezdindeki başarı
değerlendirmesini ölçmek amacıyla deneklere “Sizce, kredi kartları kanununun
çıkartılmasında Ankara Ticaret Odası’nın (ATO’nun) etkisi nedir?” sorusu
yöneltilmiştir.

Sorunun yöneltildiği katılımcıların %38,7’si biraz etkili; %35,8’i çok etkili,

olduğunu söylemişlerdir. %20,4’lük bir kesim ise fikrim yok cevabını verirken;
%3,6’sı etkisiz; %1,4’ü de tamamen etkisiz cevabını vermişlerdir.

Verilen cevaplara bakıldığı zaman %74,5’lik büyük kesimin Ankara Ticaret

Odası’nı kredi kartları kanunun çıkartılmasında değişik yoğunluk düzeylerinde etkili
olarak kabul etmektedir. Buna karşılık %5,0’lik bir kesim ise etkisiz olduğu yönünde
görüş bildirmiştir.

173
 Tüm bu verilerin sonucunda, Ankara Ticaret Odası (ATO) yapmış olduğu
lobicilik faaliyetleri ile kredi kartları kanunun çıkartılmasında etkin ve başarılı olmuş
bir kuruluştur sonucuna varılabilmektedir.

a. Deneklerin Sosyo-Demografik Özelliklerine Göre Ankara Ticaret

Odası’nın (ATO’nun) Kredi Kartları Çalışmalarının Olumlu Bulunup
Bulunulmaması

a.1. Deneklerin Yaşına Göre

Deneklerin yaşlarıyla, Ankara Ticaret Odası’nın kredi kartları çalışmalarının

olumlu bulunup bulunulmaması arasındaki ilişkisinin tespiti için karşılaştırma
yapıldığında; 16–24 yaş aralığındaki deneklerin %40,5’i çok olumlu; %19,0’u biraz
olumlu bulmuş; %5,1’i ise olumsuz bulmuştur. 25–34 yaş aralığındakilerin %40,4’ü
çok olumlu; %26,5’i biraz olumlu; %4,4’ü ise olumsuz bulmuştur. 35–44 yaş
aralığındakilerin %53,7’si çok olumlu; %24,8’i biraz olumlu; %5,6’sı olumsuz
bulmuştur. 45–54 yaş aralığındakilerin %57,4’ü çok olumlu; %26,9’u biraz olumlu;
%5,6’sı ise olumsuz bulmuştur. 55–64 yaş aralığındakilerin %68,8’i çok olumlu;
%12,5’i biraz olumlu; %6,3’ü de olumsuz bulmuştur (Bakınız Tablo 25).

Tabloya genel olarak bakıldığında, 16-24 yaş aralığındaki deneklerin

%59,5’inin, 25-34 yaş aralığındaki deneklerin %66,9’unun, 35-44 yaş aralığındaki
deneklerin %78,5’inin, 45-54 yaş aralığındaki deneklerin %84,3’ünün, 55-64 yaş
aralığındaki deneklerin %81,3’ünün olumlu görüş bildirdikleri görülmektedir. Genç
deneklerden yaşlı deneklere doğru gidildikçe olumlu görüş belirten denek yüzdesinin
arttığıda görülmektedir.

Bu veriler ışığında, Ankara Ticaret Odası’nın kredi kartları çalışmaları

deneklerin tüm yaş seviyeleri itibariyle beğenilmekte; genç yaştan ileri yaşlara doğru
gidildikçe de bu oran artmaktadır denilebilir.

174
 Tablo 25: Deneklerin yaşına göre Ankara Ticaret Odası’nın kredi kartları
çalışmalarının hangi düzeyde olumlu bulunulup bulunulmamasının tespiti.

Ankara Ticaret Odası'nın kredi kartlarıyla ilgili yaptığı çalışmaların

deneklerce olumlu bulunup bulunmadığının tespiti
Tamamen
Deneklerin Çok olumlu Biraz olumlu Olumsuz olumsuz
Yaşları buluyorum buluyorum Fikrim yok buluyorum buluyorum TOPLAM
16-24 32 15 28 1 3 79
40,5% 19,0% 35,4% 1,3% 3,8% 100,0%
11,6% 11,1% 24,6% 5,6% 27,3% 14,3%
5,8% 2,7% 5,1% ,2% ,5% 14,3%
25-34 55 36 39 6 136
40,4% 26,5% 28,7% 4,4% 100,0%
20,0% 26,7% 34,2% 33,3% 24,6%
9,9% 6,5% 7,1% 1,1% 24,6%
35-44 115 53 34 7 5 214
53,7% 24,8% 15,9% 3,3% 2,3% 100,0%
41,8% 39,3% 29,8% 38,9% 45,5% 38,7%
20,8% 9,6% 6,1% 1,3% ,9% 38,7%
45-54 62 29 11 4 2 108
57,4% 26,9% 10,2% 3,7% 1,9% 100,0%
22,5% 21,5% 9,6% 22,2% 18,2% 19,5%
11,2% 5,2% 2,0% ,7% ,4% 19,5%
55-64 11 2 2 1 16
68,8% 12,5% 12,5% 6,3% 100,0%
4,0% 1,5% 1,8% 9,1% 2,9%
2,0% ,4% ,4% ,2% 2,9%
TOPLAM 275 135 114 18 11 553
49,7% 24,4% 20,6% 3,3% 2,0% 100,0%
100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
49,7% 24,4% 20,6% 3,3% 2,0% 100,0%

X2=38,194; s.d=16; p=0,001

a.2. Deneklerin Cinsiyetine Göre

Deneklerin cinsiyetlerine göre Ankara Ticaret Odası’nın (ATO’nun) kredi

kartları çalışmalarının olumlu bulunup bulunulmadığının tespiti için karşılaştırma
yapıldığında, Erkek deneklerin %53,3’ü çok olumlu; %24,2’si biraz olumlu
bulduklarını belirtirlerken, %5,4 gibi bir oran da olumsuz bulduğunu belirtmiştir.
Bayan deneklerin ise, %42,7’si çok olumlu; %24,9’u biraz olumlu bulurken, %4,9’u
olumsuz bulduklarını belirtmişlerdir (Bakınız Tablo 26).

Bu verilere göre; Ankara Ticaret Odası’nın kredi kartları çalışmaları erkek

deneklerin %77,5’i tarafından; bayan deneklerin ise %67,6’sı tarafından olumlu
bulunmaktadır. Her iki cinsiyette de deneklerin çoğunluğu tarafından olumlu

175
bulunmasına rağmen, bu çalışmalar, en fazla olarak erkek denekler üzerinde etkili
olmuştur. Buna karşılık bayan denekler üzerindeki etkisi erkeklere göre biraz daha az
düzeyde gerçekleşmiştir denilebilir.

Tablo 26: Deneklerin cinsiyetlerine göre Ankara Ticaret Odası’nın kredi kartları
çalışmalarının olumlu bulunulup bulunulmamasının tespiti.

Ankara Ticaret Odası'nın kredi kartlarıyla ilgili yaptığı çalışmaların

deneklerce olumlu bulunup bulunmadığının tespiti
Tamamen
Deneklerin Çok olumlu Biraz olumlu Olumsuz olumsuz
Cinsiyetleri buluyorum buluyorum Fikrim yok buluyorum buluyorum TOPLAM
Erkek 196 89 63 13 7 368
53,3% 24,2% 17,1% 3,5% 1,9% 100,0%
71,3% 65,9% 55,3% 72,2% 63,6% 66,5%
35,4% 16,1% 11,4% 2,4% 1,3% 66,5%
Bayan 79 46 51 5 4 185
42,7% 24,9% 27,6% 2,7% 2,2% 100,0%
28,7% 34,1% 44,7% 27,8% 36,4% 33,5%
14,3% 8,3% 9,2% ,9% ,7% 33,5%
TOPLAM 275 135 114 18 11 553
49,7% 24,4% 20,6% 3,3% 2,0% 100,0%
100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%

49,7% 24,4% 20,6% 3,3% 2,0% 100,0%

X2=9,604; s.d=4; p=0,048

a.3. Deneklerin Aylık Gelir Düzeylerine Göre

Deneklerin aylık gelir düzeylerine göre, Ankara Ticaret Odası’nın kredi

kartları çalışmalarını olumlu bulup bulmadıklarının belirlenmesi için karşılaştırma
yapıldığında; aylık geliri 500 YTL’den az olanların %35,5’i çok olumlu; %24,7’si
biraz olumlu; %3,3’ü olumsuz bulmuştur. Aylık geliri 501–750 YTL arasında
olanların %52,2’si çok olumlu; %17,4’ü biraz olumlu; %6,5’i olumsuz bulmuştur.
Aylık geliri 751-1000YTL arasında olanların %53,2’si çok olumlu; %25,9’u biraz
olumlu; %4,4’ü olumsuz bulmuştur. 1001–1250 YTL arasında olanların %49,6’sı
çok olumlu; %28,2’si biraz olumlu; %7,6’sı olumsuz bulmuştur. 1251–1500 YTL
arasında olanların %52,4’ü çok olumlu; %26,2’si biraz olumlu; %4,8’i olumsuz
bulmuştur. Aylık geliri 1501 YTL’den fazla olan deneklerin %62,2’si çok olumlu;
%18,9’u biraz olumlu; %2,7’si olumsuz bulmuştur (Bakınız Tablo 27).

Tabloya genel olarak bakılacak olursa, aylık geliri 500 YTL’den az olan
deneklerin %60,2’si, aylık geliri 501–750 YTL arasında olanların %69,6’sı, 751–

176
1000 YTL arasında olanların %79,1’i, 1001–1250 YTL arasında olanların %77,8’i,
1251–1500 YTL arasında olanların %78,6’sı, aylık geliri 1500 YTL’den fazla olan
deneklerin ise %81,1’i Ankara Ticaret Odası’nın kredi kartları çalışmalarını olumlu
bulduğu görülmektedir.

Bu tabloya göre genel bir değerlendirme yapılacak olursa; aylık gelir seviyesi
751 YTL ve üzerinde olan deneklerin, Ankara Ticaret Odası’nın kredi kartları
çalışmaları hakkındaki olumlu görüşlerinin yüzdesi %70’lerin üzerindedir. Bu durum
ise bize, kredi kartları çalışmalarına ilgi duyanların belirli bir gelir standardını
yakalamış insanlarda daha etkili olduğu sonucunu vermektedir.

Tablo 27: Deneklerin aylık gelir düzeylerine göre Ankara Ticaret Odası’nın kredi
kartlarıyla ilgili çalışmalarının olumlu bulunulup bulunulmamasının tespiti.
Ankara Ticaret Odası'nın kredi kartlarıyla ilgili yaptığı çalışmaların
deneklerce olumlu bulunup bulunmadığının tespiti
Tamamen
Deneklerin Aylık Gelir Çok olumlu Biraz olumlu Olumsuz olumsuz
Düzeyleri buluyorum buluyorum Fikrim yok buluyorum buluyorum TOPLAM
500 YTL'den az 33 23 34 1 2 93
35,5% 24,7% 36,6% 1,1% 2,2% 100,0%
12,0% 17,0% 29,8% 5,6% 18,2% 16,8%
6,0% 4,2% 6,1% ,2% ,4% 16,8%
501YTL - 750YTL 48 16 22 4 2 92
52,2% 17,4% 23,9% 4,3% 2,2% 100,0%
17,5% 11,9% 19,3% 22,2% 18,2% 16,6%
8,7% 2,9% 4,0% ,7% ,4% 16,6%
751 YTL - 1000 YTL 84 41 26 3 4 158
53,2% 25,9% 16,5% 1,9% 2,5% 100,0%
30,5% 30,4% 22,8% 16,7% 36,4% 28,6%
15,2% 7,4% 4,7% ,5% ,7% 28,6%
1001 YTL - 1250 YTL 65 37 19 8 2 131
49,6% 28,2% 14,5% 6,1% 1,5% 100,0%
23,6% 27,4% 16,7% 44,4% 18,2% 23,7%
11,8% 6,7% 3,4% 1,4% ,4% 23,7%
1251 YTL - 1500 YTL 22 11 7 2 42
52,4% 26,2% 16,7% 4,8% 100,0%
8,0% 8,1% 6,1% 11,1% 7,6%
4,0% 2,0% 1,3% ,4% 7,6%
1501 YTL'den fazla 23 7 6 1 37
62,2% 18,9% 16,2% 2,7% 100,0%
8,4% 5,2% 5,3% 9,1% 6,7%
4,2% 1,3% 1,1% ,2% 6,7%
TOPLAM 275 135 114 18 11 553
49,7% 24,4% 20,6% 3,3% 2,0% 100,0%
100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
49,7% 24,4% 20,6% 3,3% 2,0% 100,0%

X2=33,814; s.d=20; p=0,027

177
 a.4. Deneklerin Mesleğine Göre

Deneklerin mesleğine göre Ankara Ticaret Odası’nın kredi kartları

çalışmalarını olumlu bulup bulmadıklarını tespit etmek amacıyla karşılaştırma
yapıldığında, Memurların %53,3’ü çok olumlu; %24,8’i biraz olumlu bulurken;
%3,3’ü ise olumsuz bulmuştur. İşçilerin ise %46,3’ü çok olumlu; %21,3’ü biraz
olumlu; %12,0’si olumsuz bulmuştur. Serbest meslekle uğraşanların %57,4’ü çok
olumlu; %23,5’i biraz olumlu; %3,0’ü olumsuz bulmuştur. Esnafların %40,0’ı çok
olumlu; %35,0’i biraz olumlu; %2,5’i olumsuz bulmuştur. Öğrencilerin %32,6’sı çok
olumlu; %19,6’sı biraz olumlu bulurken, %6,5’i de olumsuz bulmuştur. Ev
hanımlarının %55,6’sı çok olumlu; %22,2’si biraz olumlu; olumsuz görüş bildiren
ise hiç olmamıştır. Emeklilerin %50,0’si çok olumlu; %33,3’ü biraz olumlu şeklinde
görüş bildirirken, %8,3’ü de olumsuz görüş bildirmişlerdir (Bakınız Tablo 28).

Bu verilerin ışığında olumlu görüş bildirenleri mesleklere göre en fazladan en

aza doğru bir sıralama yapacak olursak, ilk sırada %83,3’le emekliler, ikinci sırada
%80,9’la serbest meslek sahipleri, üçüncü sırada %78,1’le memurlar, dördüncü
sırada %77,8’le ev hanımları, beşinci sırada %75,0’le esnaflar, altıncı sırada
%67,6’yla işçiler ve yedinci sırada %52,2’le öğrenciler takip etmektedir.

178
Tablo 28: Deneklerin mesleğine göre Ankara Ticaret Odası’nın kredi kartlarıyla
ilgili çalışmalarının olumlu bulunulup bulunulmamasının tespiti.

Ankara Ticaret Odası'nın kredi kartlarıyla ilgili yaptığı çalışmaların

deneklerce olumlu bulunup bulunmadığının tespiti
Tamamen
Çok olumlu Biraz olumlu Olumsuz olumsuz
Deneklerin Mesleği buluyorum buluyorum Fikrim yok buluyorum buluyorum TOPLAM
Memur 144 67 50 6 3 270
53,3% 24,8% 18,5% 2,2% 1,1% 100,0%
52,4% 49,6% 43,9% 33,3% 27,3% 48,8%
26,0% 12,1% 9,0% 1,1% ,5% 48,8%
İşçi 50 23 22 8 5 108
46,3% 21,3% 20,4% 7,4% 4,6% 100,0%
18,2% 17,0% 19,3% 44,4% 45,5% 19,5%
9,0% 4,2% 4,0% 1,4% ,9% 19,5%
Serbest meslek 39 16 11 1 1 68
57,4% 23,5% 16,2% 1,5% 1,5% 100,0%
14,2% 11,9% 9,6% 5,6% 9,1% 12,3%
7,1% 2,9% 2,0% ,2% ,2% 12,3%
Esnaf 16 14 9 1 40
40,0% 35,0% 22,5% 2,5% 100,0%
5,8% 10,4% 7,9% 5,6% 7,2%
2,9% 2,5% 1,6% ,2% 7,2%
Öğrenci 15 9 19 1 2 46
32,6% 19,6% 41,3% 2,2% 4,3% 100,0%
5,5% 6,7% 16,7% 5,6% 18,2% 8,3%
2,7% 1,6% 3,4% ,2% ,4% 8,3%
Ev hanımı 5 2 2 9
55,6% 22,2% 22,2% 100,0%
1,8% 1,5% 1,8% 1,6%
,9% ,4% ,4% 1,6%
Emekli 6 4 1 1 12
50,0% 33,3% 8,3% 8,3% 100,0%
2,2% 3,0% ,9% 5,6% 2,2%
1,1% ,7% ,2% ,2% 2,2%
TOPLAM 275 135 114 18 11 553
49,7% 24,4% 20,6% 3,3% 2,0% 100,0%
100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
49,7% 24,4% 20,6% 3,3% 2,0% 100,0%

X2=36,360; s.d=24; p=0,051

a.5. Deneklerin İkametgahına (Anketin Yapıldığı İle) Göre

Deneklerin ikametgâhına (anketin yapıldığı vilayete) göre Ankara Ticaret

Odası’nın kredi kartları çalışmalarının olumlu bulunup bulunmamasının tespiti için
karşılaştırma yapıldığında Konya’dakilerin %51,5’i çok olumlu; %20,7’si biraz
olumlu; %4,1’i ise olumsuz bulmuştur. Ankara’dakilerin %47,7’si çok olumlu;
%28,7’si biraz olumlu; %6,6’sı da olumsuz bulmuştur (Bakınız Tablo 29).

179
 Genel olarak bir değerlendirmeye tabi tutulacak olursa bu illerden
Konya’dakilerin %72,2’sinin olumlu, buna karşılıkta %4,1’inin olumsuz;
Ankara’dakilerin ise %76,4’ünün olumlu, %6,6’sının da olumsuz görüş bildirdikleri
ortaya çıkmaktadır.

Tablo 29: Deneklerin ikametgâhına (anketin yapıldığı ile) göre Ankara Ticaret
Odası’nın kredi kartları çalışmalarının olumlu bulunulup bulunulmamasının tespiti.

Ankara Ticaret Odası'nın kredi kartlarıyla ilgili yaptığı çalışmaların

İkametgah deneklerce olumlu bulunup bulunmadığının tespiti
(Anketin Tamamen
Yapıldığı Çok olumlu Biraz olumlu Olumsuz olumsuz
İl) buluyorum buluyorum Fikrim yok buluyorum buluyorum TOPLAM
Konya 152 61 70 9 3 295
51,5% 20,7% 23,7% 3,1% 1,0% 100,0%
55,3% 45,2% 61,4% 50,0% 27,3% 53,3%
27,5% 11,0% 12,7% 1,6% ,5% 53,3%
Ankara 123 74 44 9 8 258
47,7% 28,7% 17,1% 3,5% 3,1% 100,0%
44,7% 54,8% 38,6% 50,0% 72,7% 46,7%
22,2% 13,4% 8,0% 1,6% 1,4% 46,7%
TOPLAM 275 135 114 18 11 553
49,7% 24,4% 20,6% 3,3% 2,0% 100,0%
100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
49,7% 24,4% 20,6% 3,3% 2,0% 100,0%

X2=10,082; s.d=4; p=0,039

2. Deneklerin Sinan Aygün ve Kredi Kartları Kampanyası

Hakkındaki Düşünceleri

Ankara Ticaret Odası (ATO) Başkanı Sinan Aygün’ün, kredi kartlarıyla ilgili
lobicilik çalışmalarının kamuoyunca başarılı bulunup bulunmadığını belirlemek
amacıyla deneklere “Sinan Aygün’ün / Ankara Ticaret Odası’nın, kredi kartlarıyla
ilgili çalışmalarını başarılı buluyormusunuz?” sorusu yöneltilmiştir.

180
Tablo 30: Sinan Aygün’ün/ATO’nun Kredi Kartlarıyla İlgili Çalışmalarının
Denekler Tarafından Başarılı Bulunup Bulunmadığının Belirlenmesi.

Geçerli Toplamlı
Sayı Yüzde Yüzde Yüzde
Çok başarılı buluyorum 231 41,8 41,8 41,8
Biraz başarılı buluyorum 187 33,8 33,8 75,6
Fikrim yok 103 18,6 18,6 94,2
Başarısız buluyorum 22 4,0 4,0 98,2
Tamamen başarısız
10 1,8 1,8 100,0
buluyorum
TOPLAM 553 100,0 100,0

Deneklerin %41,8’i çok başarılı bulduğunu; %33,8’i biraz başarılı bulduğunu;

%18,6’sı konuyla ilgili fikrinin olmadığını; %4,0’ü başarısız bulduğunu; %1,8’i de
tamamen başarısız bulduğunu belirtmişlerdir (Bakınız Tablo 30).

Sinan Aygün’ün kredi kartları konusundaki çalışmalarını çeşitli derecelerde

başarılı bulanların toplamı %75,6’dır. Başarısız ve tamamen başarısız bulunlar ise
%5,8’dir. Bu rakamlar Sinan Aygün’ün kredi kartlarıyla ilgili lobicilik çalışmalarının
kamuoyunca takdir edildiğinin ve başarılı bulunduğunun bir göstergesi olurken;
halkla ilişkiler uygulaması olarak lobicilik faaliyetlerinin de kurum veya kişi imajına
katkı sağladığını onaylamaktadır.

Diğer yandan deneklerin medyada çıkan kredi kartı haberlerine ilgi

düzeyleriyle Sinan Aygün’ün kredi kartları çalışmalarının başarılı bulunup
bulunmadığının ilişkisini ortaya koymak açısından karşılaştırma yapıldığında;
Medyadaki kredi kartı haberlerine çok ilgi duyarım diyenlerin % 55,4’ü çok başarılı;
%30,4’ü biraz başarılı; %7,1’i ise başarısız bulduğunu bildirmiştir. İlgi duyduğunu
belirtenlerin %46,9’u çok başarılı; %37,5’i biraz başarılı; %5,2’si de başarısız
bulduğunu bildirmiştir. Nadiren ilgi duyarım diyenlerin %39,6’sı çok başarılı;
%36,7’si biraz başarılı; %3,6’sıda başarısız bulduğunu söylemiştir. İlgilenmem
diyenlerin %33,3’ü çok başarılı; %33,3’ü biraz başarılı; %5,4’üde başarısız
bulmuştur. Hiç ilgilenmem diyenlerin %29,5’i çok başarılı; %18,0’i biraz başarılı;
%13,1’i de başarısız bulduğunu bildirmiştir (Bakınız Tablo 31).

Bu veriler gözönünde bulundurularak genel bir değerlendirme yapılacak

olursa, medyada yayınlanan kredi kartı haberlerine çok ilgi duyarım diyenlerin
%85,8’i, ilgi duyduğunu belirtenlerin %84,4’ü, nadiren ilgi duyduğunu belirtenlerin

181
de %76,3’ü Sinan Aygün’ün kredi kartları çalışmalarını başarılı bulmaktadır. Kredi
kartı haberlerine ilgi düzeyleri bakımından olumsuz görüş bildirerek, ilgilenmem
diyenlerin %66,6’sı ile hiç ilgilenmem diyenlerin %47,5’i de Sinan Aygün’ün kredi
kartları çalışmalarını başarılı bulmuştur.

Bu sonuçlara göre, kredi kartı haberlerine yüksek düzeyde ilgi duyanlar Sinan
Aygün’ü daha yüksek yüzde oranıyla başarılı bulurken, ilgi düzeyi az olanlar daha az
yüzde oranıyla başarılı bulmaktadırlar diyebiliriz. Hatta kredi kartı haberleriyle
ilgilenmediğini söyleyen deneklerin bile %66,6 - %47,5 aralığında Sinan Aygün’ü
başarılı buldukları görülmektedir ki, bu durum, Sinan Aygün’ün kredi kartları
çalışmasındaki lobicilik başarısının göstergesi olarak da kabul edilebilir.

Tablo 31: Sinan Aygün’ün kredi kartları çalışmalarının deneklerce başarılı

bulunulup bulunulmamasının kredi kartı haberlerine ilgi düzeyleriyle ilişkisi.

Sinan Aygün'ün/ATO'nun kredi kartlarıyla ilgili çalışmasının başarılı

bulunup bulunmadığının belirlenmesi
Deneklerin, medyada Tamamen
çıkan kredi kartı ile ilgili Çok başarılı Biraz başarılı Başarısız başarısız
haberlere ilgi düzeyleri buluyorum buluyorum Fikrim yok buluyorum buluyorum TOPLAM
Çok ilgi duyarım 31 17 4 4 56
55,4% 30,4% 7,1% 7,1% 100,0%
13,4% 9,1% 3,9% 18,2% 10,1%
5,6% 3,1% ,7% ,7% 10,1%
İlgi duyarım 90 72 20 5 5 192
46,9% 37,5% 10,4% 2,6% 2,6% 100,0%
39,0% 38,5% 19,4% 22,7% 50,0% 34,7%
16,3% 13,0% 3,6% ,9% ,9% 34,7%
Nadiren ilgi duyarım 67 62 34 5 1 169
39,6% 36,7% 20,1% 3,0% ,6% 100,0%
29,0% 33,2% 33,0% 22,7% 10,0% 30,6%
12,1% 11,2% 6,1% ,9% ,2% 30,6%
İlgilenmem 25 25 21 2 2 75
33,3% 33,3% 28,0% 2,7% 2,7% 100,0%
10,8% 13,4% 20,4% 9,1% 20,0% 13,6%
4,5% 4,5% 3,8% ,4% ,4% 13,6%
Hiç ilgilenmem 18 11 24 6 2 61
29,5% 18,0% 39,3% 9,8% 3,3% 100,0%
7,8% 5,9% 23,3% 27,3% 20,0% 11,0%
3,3% 2,0% 4,3% 1,1% ,4% 11,0%
TOPLAM 231 187 103 22 10 553
41,8% 33,8% 18,6% 4,0% 1,8% 100,0%
100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
41,8% 33,8% 18,6% 4,0% 1,8% 100,0%

X2=54,370; s.d=16; p=0,000

182
 Sinan Aygün’ün kredi kartları çalışmalarının başarılı bulunup
bulunulmamasının deneklerin Ankara Ticaret Odası ve faaliyetleriyle ilgili bilgi
düzeyleriyle ilişkisini ortaya koymak için karşılaştırma yapıldığında, Ankara Ticaret
Odası ve faaliyetleriyle ilgili bilgi düzeylerinin çok olduğunu söyleyenlerin %73,2’si
çok başarılı; %10,7’si biraz başarılı; %12,5’i de başarısız bulmuştur. Biraz bilgi
sahibi olduğunu söyleyenlerin %54,6’sı çok başarılı; %34,1’i biraz başarılı; %3,7’si
başarısız bulmuştur. Az bilgi sahibi olduğunu söyleyenlerin %36,9’u çok başarılı;
%43,6’sı biraz başarılı; %4,7’si ise başarısız bulduğunu belirtmişlerdir. Çok az bilgi
sahibi olduğunu söyleyen deneklerin %26,9’u çok başarılı; %40,4’ü biraz başarılı;
%6,7’si de başarısız bulduğunu belirtmiştir. Hiç bilgisinin olmadığını söyleyen
deneklerin de %10,2’si çok başarılı; %18,6’sı biraz başarılı; %6,8’i başarısız
bulurken, %64,4’ü bu konuda fikrinin olmadığını beyan etmişlerdir (Bakınız Tablo
32).

Bu verilere göre genel olarak, Ankara Ticaret Odası ve faaliyetleri ile ilgili
çok bilgi sahibi olanların %83,9’u, biraz bilgi sahibi olanların %88,7’si, az bilgi
sahibi olanların %80,5’i, çok az bilgi sahibi olduklarını söyleyenlerin %67,3’ü, hiç
bilgi sahibi olmadıklarını söyleyenlerin %28,8’i Sinan Aygün’ün kredi kartları
çalışmalarını başarılı bulmuşlardır.

Burada dikkati çeken nokta, deneklerin Ankara Ticaret Odası hakkındaki

bilgi düzeyi ve Sinan Aygün’ün kredi kartları çalışmalarının çok başarılı bulunması
arasında anlamlı bir ilişki olmasıdır. Buna göre, Ankara Ticaret Odası ve faaliyetleri
hakkında bilgi seviyesi yükselen deneklerin, Sinan Aygün’ün kredi kartları
çalışmalarını çok başarılı bulma oranlarının da yüksek olduğudur. Bilgi seviyesi
düştükçe, bu çok başarılı bulma oranı da düşmektedir. Buradan hareketle denilebilir
ki, deneklerin kuruluşlar hakkında önceden yeterince bilgilendirilmesi kuruluşun ve
yöneticilerin yapacağı çalışmalarda anlaşılmasını, desteklenmesini ve başarılı
bulunmasını sağlayacak önemli çalışmalardan birisini oluşturmaktadır. Halkla
ilişkiler ve lobiciliğin temelinde de bu bilgilendirme görevinin olduğu
unutulmamalıdır.

183
Tablo 32: Sinan Aygün’ün kredi kartlarıyla ilgili yaptığı çalışmaların başarılı
bulunulup bulunulmamasının deneklerin ATO ve faaliyetleri hakkındaki bilgi
düzeyleriyle ilişkisi.

Deneklerin, Sinan Aygün'ün/ATO'nun kredi kartlarıyla ilgili çalışmasının

Ankara Ticaret başarılı bulunup bulunmadığının belirlenmesi
Odası ve Çok Biraz Tamamen
faaliyetleriyle ilgili başarılı başarılı Fikrim Başarısız başarısız
bilgi düzeyleri buluyorum buluyorum yok buluyorum buluyorum TOPLAM
Çok 41 6 2 3 4 56
73,2% 10,7% 3,6% 5,4% 7,1% 100,0%
17,7% 3,2% 1,9% 13,6% 40,0% 10,1%
7,4% 1,1% ,4% ,5% ,7% 10,1%
Biraz 101 63 14 6 1 185
54,6% 34,1% 7,6% 3,2% ,5% 100,0%
43,7% 33,7% 13,6% 27,3% 10,0% 33,5%
18,3% 11,4% 2,5% 1,1% ,2% 33,5%
Az 55 65 22 5 2 149
36,9% 43,6% 14,8% 3,4% 1,3% 100,0%
23,8% 34,8% 21,4% 22,7% 20,0% 26,9%
9,9% 11,8% 4,0% ,9% ,4% 26,9%
Çok az 28 42 27 5 2 104
26,9% 40,4% 26,0% 4,8% 1,9% 100,0%
12,1% 22,5% 26,2% 22,7% 20,0% 18,8%
5,1% 7,6% 4,9% ,9% ,4% 18,8%
Hiç 6 11 38 3 1 59
10,2% 18,6% 64,4% 5,1% 1,7% 100,0%
2,6% 5,9% 36,9% 13,6% 10,0% 10,7%
1,1% 2,0% 6,9% ,5% ,2% 10,7%
TOPLAM 231 187 103 22 10 553
41,8% 33,8% 18,6% 4,0% 1,8% 100,0%
100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
41,8% 33,8% 18,6% 4,0% 1,8% 100,0%

X2=160,618; s.d=16; p=0,000

Ankara Ticaret Odası hakkındaki bilgileri çeşitli iletişim kanallarından alan

deneklerin kullanmış oldukları iletişim kanalına göre Sinan Aygün’ün kredi kartları
çalışmalarını başarılı bulup bulmamalarını tespit etmek için karşılaştırma
yapıldığında, Ankara Ticaret Odası’yla ilgili bilgileri daha çok televizyondan
alanların %46,2’si çok başarılı; %35,4’ü biraz başarılı; %3,9’u başarısız bulmuştur.
Radyodan alanların %14,3’ü çok başarılı; %42,9’u biraz başarılı; %28,6’sı başarısız
bulmuştur. Gazeteden alanların %35,2’si çok başarılı; %31,9’u biraz başarılı; %9,9’u
başarısız bulmuştur. Dergiden alanların %33,3’ü çok başarılı; %16,7’si biraz başarılı;
%50,0’si başarısız bulmuştur. Çevre ve arkadaşlarından bilgi aldığını söyleyenlerin
%22,9’u çok başarılı; %37,1’i biraz başarılı; %8,6’sı başarısız bulmuştur. İnternetten

184
alanların ise %42,6’sı çok başarılı; %25,5’i biraz başarılı; %2,1’i de başarısız
bulduğunu belirtmiştir (Bakınız Tablo 33).

Araştırmada çıkan bu sonuçlar genel bir değerlendirmeye tabi tutulacak

olursa; Ankara Ticaret Odası’yla ilgili bilgileri televizyondan alanların %81,6’sı,
radyodan alanların %57,2’si, gazeteden alanların %67,1’i, dergiden alanların
%50,0’si, çevre ve arkadaşlarından alanların %60,0’ı, internetten alanların da
%68,1’i, Sinan Aygün’ün kredi kartları çalışmalarını başarılı bulmuştur.

Ortaya çıkan bu verilere göre günümüzde lobicilik ve halkla ilişkilerde

kullanılan en etkili iletişim araçları, televizyon ve internet olmaktadır. Onları takip
eden diğer araçlar ise, gazete, çevre ve arkadaşlar, radyo ve dergilerdir.

185
Tablo 33: Deneklerin ATO ile ilgili bilgileri alırken en çok kullanmış olduğu
iletişim kanalına göre Sinan Aygün’ün kredi kartları çalışmalarının başarılı
bulunulup bulunulmamasının tespiti.

Sinan Aygün'ün/ATO'nun kredi kartlarıyla ilgili çalışmasının başarılı

Ankara Ticaret Odasıyla bulunup bulunmadığının belirlenmesi
ilgili bilgilerin daha çok Tamamen
hangi iletişim kanalı Çok başarılı Biraz başarılı Başarısız başarısız
aracılığıyla alındığı buluyorum buluyorum Fikrim yok buluyorum buluyorum TOPLAM
Cevap vermeyen 3 3
100,0% 100,0%
2,9% ,5%
,5% ,5%
Televizyon 168 129 53 9 5 364
46,2% 35,4% 14,6% 2,5% 1,4% 100,0%
72,7% 69,0% 51,5% 40,9% 50,0% 65,8%
30,4% 23,3% 9,6% 1,6% ,9% 65,8%
Radyo 1 3 1 1 1 7
14,3% 42,9% 14,3% 14,3% 14,3% 100,0%
,4% 1,6% 1,0% 4,5% 10,0% 1,3%
,2% ,5% ,2% ,2% ,2% 1,3%
Gazete 32 29 21 6 3 91
35,2% 31,9% 23,1% 6,6% 3,3% 100,0%
13,9% 15,5% 20,4% 27,3% 30,0% 16,5%
5,8% 5,2% 3,8% 1,1% ,5% 16,5%
Dergi 2 1 2 1 6
33,3% 16,7% 33,3% 16,7% 100,0%
,9% ,5% 9,1% 10,0% 1,1%
,4% ,2% ,4% ,2% 1,1%
Çevre ve arkadaşlar 8 13 11 3 35
22,9% 37,1% 31,4% 8,6% 100,0%
3,5% 7,0% 10,7% 13,6% 6,3%
1,4% 2,4% 2,0% ,5% 6,3%
İnternet 20 12 14 1 47
42,6% 25,5% 29,8% 2,1% 100,0%
8,7% 6,4% 13,6% 4,5% 8,5%
3,6% 2,2% 2,5% ,2% 8,5%
TOPLAM 231 187 103 22 10 553
41,8% 33,8% 18,6% 4,0% 1,8% 100,0%
100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
41,8% 33,8% 18,6% 4,0% 1,8% 100,0%

X2=70,954; s.d=24; p=0,000

Deneklerin sahip oldukları kredi kartları sayısının, Sinan Aygün’ün kredi

kartları çalışmalarını başarılı bulup bulmamalarına etkisinin tespit edilmesi için
karşılaştırma yapıldığında, hiç kredi kartı olmayanların %31,6’sı çok başarılı;
%33,7’si biraz başarılı; %3,0’ü başarısız bulmuştur. Bir adet kredi kartı olanların
%42,9’u çok başarılı; %34,8’i biraz başarılı; %5,2’si başarısız bulmuştur. İki adet
kredi kartı olanların %49,3’ü çok başarılı; %31,3’ü biraz başarılı, %6,3’ü başarısız
bulmuştur. Üç adet kredi kartı olanların %39,1’i çok başarılı; %42,2’si biraz başarılı;

186
%6,2’si başarısız bulmuştur. Dört ve daha fazla kredi kartı sahibi olanların %37,8’i
çok başarılı; %24,3’ü biraz başarılı; %13,5’i de başarısız bulmuştur (Bakınız Tablo
33).

Bu verilerden hareketle Sinan Aygün’ün kredi kartları çalışmasını başarılı

bulanlar, hiç kredi kartı bulunmayanların %65,3’ünden, bir kredi kartı olanların
%77,7’sinden, iki kredi kartı olanların %80,6’sından, üç kredi kartı olanların
%81,3’ünden, dört ve üzeri sayıda kredi kartı bulunanların %62,1’inden
oluşmaktadır. Ortaya çıkan bu yüzdeler itibariyle, hiç kredi kartı olmayanlarla en
fazla üç kredi kartı sahibi olanların, Sinan Aygün’ün kredi kartları çalışmalarını daha
başarılı bulma yüzdelerinin; dört ve daha fazla kredi kartı sahibi olanlardan yüksek
olduğu söylenilebilir.

Tablo 34: Deneklerin sahibi oldukları kredi kartı sayısına göre Sinan Aygün’ün
kredi kartları çalışmalarının başarılı bulunulup bulunulmamasının ilişkisi.

Sinan Aygün'ün/ATO'nun kredi kartlarıyla ilgili çalışmasının başarılı

Deneklerin kaç bulunup bulunmadığının belirlenmesi
adet kredi kartı Tamamen
sahibi olduklarının Çok başarılı Biraz başarılı Başarısız başarısız
belirlenmesi buluyorum buluyorum Fikrim yok buluyorum buluyorum TOPLAM
Hiç yok 31 33 31 2 1 98
31,6% 33,7% 31,6% 2,0% 1,0% 100,0%
13,4% 17,6% 30,1% 9,1% 10,0% 17,7%
5,6% 6,0% 5,6% ,4% ,2% 17,7%
1 adet 90 73 36 8 3 210
42,9% 34,8% 17,1% 3,8% 1,4% 100,0%
39,0% 39,0% 35,0% 36,4% 30,0% 38,0%
16,3% 13,2% 6,5% 1,4% ,5% 38,0%
2 adet 71 45 19 5 4 144
49,3% 31,3% 13,2% 3,5% 2,8% 100,0%
30,7% 24,1% 18,4% 22,7% 40,0% 26,0%
12,8% 8,1% 3,4% ,9% ,7% 26,0%
3 adet 25 27 8 2 2 64
39,1% 42,2% 12,5% 3,1% 3,1% 100,0%
10,8% 14,4% 7,8% 9,1% 20,0% 11,6%
4,5% 4,9% 1,4% ,4% ,4% 11,6%
4 ve daha fazla 14 9 9 5 37
37,8% 24,3% 24,3% 13,5% 100,0%
6,1% 4,8% 8,7% 22,7% 6,7%
2,5% 1,6% 1,6% ,9% 6,7%
TOPLAM 231 187 103 22 10 553
41,8% 33,8% 18,6% 4,0% 1,8% 100,0%
100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
41,8% 33,8% 18,6% 4,0% 1,8% 100,0%

X2=32,831; s.d=16; p=0,008

187
 Deneklerin kredi kartı borçlarını ödeme şekillerinin, Sinan Aygün’ün kredi
kartları çalışmalarını başarılı bulup bulmamaları arasındaki etkinin belirlenmesi için
karşılaştırma yapıldığında; “kredi kartı borcunuzu genellikle nasıl ödersiniz?”
sorusuna cevap vermeyen ancak Sinan Aygün’ün kredi kartları çalışması konusunda
fikir beyan edenlerin %30,1’i çok başarılı; %33,3’ü biraz başarılı; %3,3’ü başarısız
bulduğunu belirtmiştir. Her ödeme tarihinde tamamını, şeklinde cevap verenlerin
%43,7’si çok başarılı; %34,5’i biraz başarılı; %4,7’si başarısız bulmuştur. Her ödeme
tarihinde borcunun bir kısımı ödediğini belirtenlerin %46,9’u çok başarılı; %35,9’u
biraz başarılı; %9,4’ü başarısız bulmuştur. Her ödeme döneminde asgari tutarını
ödeyenlerin %44,1’i çok başarılı; %23,5’i biraz başarılı; %14,7’si başarısız
bulmuştur. Uzun vadeye yayarak ödemeye çalıştığını söyleyenlerin %45,5’i çok
başarılı; %45,5’i biraz başarılı; %9,1’i başarısız bulmuştur. Ödemede büyük zorluk
çekiyorum ödeyemiyorum diyenlerin %41,7’si çok başarılı; %25,0’i biraz başarılı;
%8,3’ü de başarısız bulduğunu belirtmiştir (Bakınız Tablo 35).

Denekler tarafından verilen cevaplar doğrultusunda, Sinan Aygün’ün kredi

kartları çalışmalarını başarılı bulanlar, kredi kartı borcunu ödeme şekli konusunda
bilgi vermeyen ancak Sinan Aygün’ün kredi kartları çalışması hususunda görüş
bildirenlerin %63,4’ünden, her ödeme tarihinde borcunun tamamını ödeyenlerin
%78,2’sinden, her ödeme tarihinde borcunun bir kısmını ödeyenlerin %82,8’inden,
her ödeme döneminde borcunun asgari tutarını ödeyenlerin %67,6’sından, uzun
vadeye yayarak ödemeye çalışanların %91,0’inden, ödemede büyük zorluk çekipte
ödeyemediğini söyleyenlerin ise %66,7’sinden oluşmaktadır.

188
Tablo 35: Kredi kartı borcunun ödenmesi şekliyle Sinan Aygün’ün kredi kartları
çalışmalarının başarılı bulunulup bulunulmamasının ilişkisi.
Sinan Aygün'ün/ATO'nun kredi kartlarıyla ilgili çalışmasının başarılı
bulunup bulunmadığının belirlenmesi
Deneklerin, kredi kartı Tamamen
borçlarını genellikle nasıl Çok başarılı Biraz başarılı Başarısız başarısız
ödedekileri buluyorum buluyorum Fikrim yok buluyorum buluyorum TOPLAM
Cevap vermeyen 28 31 31 2 1 93
30,1% 33,3% 33,3% 2,2% 1,1% 100,0%
12,1% 16,6% 30,1% 9,1% 10,0% 16,8%
5,1% 5,6% 5,6% ,4% ,2% 16,8%
Her ödeme tarihinde 148 117 58 11 5 339
tamamını 43,7% 34,5% 17,1% 3,2% 1,5% 100,0%
64,1% 62,6% 56,3% 50,0% 50,0% 61,3%
26,8% 21,2% 10,5% 2,0% ,9% 61,3%
Her ödeme tarihinde 30 23 5 5 1 64
bir kısmını 46,9% 35,9% 7,8% 7,8% 1,6% 100,0%
13,0% 12,3% 4,9% 22,7% 10,0% 11,6%
5,4% 4,2% ,9% ,9% ,2% 11,6%
Her ödeme döneminde 15 8 6 3 2 34
asgari tutarını 44,1% 23,5% 17,6% 8,8% 5,9% 100,0%
6,5% 4,3% 5,8% 13,6% 20,0% 6,1%

2,7% 1,4% 1,1% ,5% ,4% 6,1%

Uzun vadeye yayarak 5 5 1 11

ödemeye çalışırım 45,5% 45,5% 9,1% 100,0%
2,2% 2,7% 10,0% 2,0%
,9% ,9% ,2% 2,0%
Ödemede büyük zorluk 5 3 3 1 12
çekiyorum, 41,7% 25,0% 25,0% 8,3% 100,0%
ödeyemiyorum
2,2% 1,6% 2,9% 4,5% 2,2%
,9% ,5% ,5% ,2% 2,2%
TOPLAM 231 187 103 22 10 553
41,8% 33,8% 18,6% 4,0% 1,8% 100,0%
100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
41,8% 33,8% 18,6% 4,0% 1,8% 100,0%

X2=36,974; s.d=20; p=0,012

a. Deneklerin Sosyo-Demografik Özelliklerine Göre Sinan Aygün’ün

Kredi Kartları Çalışmalarının Başarılı Bulunup Bulunulmaması

Deneklerin sosyo-demografik özelliklerine bakıldığında yaşları, aylık gelir

düzeyleri ve meslekleriyle, Sinan Aygün’ün kredi kartı çalışmalarını başarılı bulup
bulmadıkları arasında anlamlı bir ilişkinin bulunduğu gözlenmektedir. Buna karşılık
cinsiyet ve ikametgâh değişkenleriyle Sinan Agün’ün kredi kartları çalışmalarını
başarılı bulup bulmamaları arasında anlamlı bir ilişki bulunmamaktadır.

189
 a.1. Deneklerin Yaşına Göre

Anketimize katılarak sorularımızı cevaplayan deneklerin yaşlarının Sinan

Aygün’ün kredi kartları çalışmalarının başarılı bulunup bulunulmaması hususunda
etkisinin olup olmadığını belirlemek için karşılaştırma yapıldığında 16–24 yaş
aralığında olanların %29,1’i çok başarılı, %31,6’sı biraz başarılı; %6,3’ü başarısız
bulmuştur. 25–34 yaş aralığında olanların %36,8’i çok başarılı; %34,6’sı biraz
başarılı; %3,7’si başarısız bulmuştur. 35–44 yaş aralığında olanların %45,8’i çok
başarılı; %35,0’i biraz başarılı; %6,1’i başarısız bulmuştur. 45–54 yaş aralığında
olanların %49,1’i çok başarılı; %32,4’ü biraz başarılı; %7,5’i başarısız bulmuştur.
55–64 yaş aralığında olanların ise %43,8’i çok başarılı; %31,3’ü biraz başarılı;
%6,3’ü de başarısız bulmuştur (Bakınız Tablo 36).

Ortaya çıkan bu sonuçlar genel olarak değerlendirilecek olursa, 16-24 yaş

aralığındaki deneklerin %60,7’si, 25-34 yaş aralığındaki deneklerin %71,4’ü, 35-44
yaş aralığındaki deneklerin %80,8’i, 45-54 yaş aralığındaki deneklerin %81,5’i, 55-
64 yaş aralığındaki deneklerin de %75,1’i, Sinan Aygün’ü kredi kartları çalışmaları
konusunda başarılı bulmaktadır.

190
Tablo 36: Deneklerin yaşına göre Sinan Aygün’ün kredi kartları çalışmalarının
başarılı bulunulup bulunulmamasının tespiti.

Sinan Aygün'ün/ATO'nun kredi kartlarıyla ilgili çalışmasının başarılı

bulunup bulunmadığının belirlenmesi
Tamamen
Çok başarılı Biraz başarılı Başarısız başarısız
Deneklerin Yaşları buluyorum buluyorum Fikrim yok buluyorum buluyorum TOPLAM
16-24 23 25 26 3 2 79
29,1% 31,6% 32,9% 3,8% 2,5% 100,0%
10,0% 13,4% 25,2% 13,6% 20,0% 14,3%
4,2% 4,5% 4,7% ,5% ,4% 14,3%
25-34 50 47 34 3 2 136
36,8% 34,6% 25,0% 2,2% 1,5% 100,0%
21,6% 25,1% 33,0% 13,6% 20,0% 24,6%
9,0% 8,5% 6,1% ,5% ,4% 24,6%
35-44 98 75 28 10 3 214
45,8% 35,0% 13,1% 4,7% 1,4% 100,0%
42,4% 40,1% 27,2% 45,5% 30,0% 38,7%
17,7% 13,6% 5,1% 1,8% ,5% 38,7%
45-54 53 35 12 6 2 108
49,1% 32,4% 11,1% 5,6% 1,9% 100,0%
22,9% 18,7% 11,7% 27,3% 20,0% 19,5%
9,6% 6,3% 2,2% 1,1% ,4% 19,5%
55-64 7 5 3 1 16
43,8% 31,3% 18,8% 6,3% 100,0%
3,0% 2,7% 2,9% 10,0% 2,9%
1,3% ,9% ,5% ,2% 2,9%
TOPLAM 231 187 103 22 10 553
41,8% 33,8% 18,6% 4,0% 1,8% 100,0%
100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
41,8% 33,8% 18,6% 4,0% 1,8% 100,0%

X2=29,726; s.d=16; p=0,019

a.2. Deneklerin Aylık Gelir Düzeylerine Göre

Sorulara cevap veren deneklerin aylık gelir düzeylerinin, Sinan Aygün’ün

kredi kartları çalışmalarını başarılı bulup bulmadıkları yönündeki etkisinin tespiti
için karşılaştırma yapıldığında, aylık geliri 500 YTL’den az olanların %26,9’u çok
başarılı; %36,6’sı biraz başarılı; %5,4’ü başarısız bulmuştur. Aylık geliri 501–750
YTL arasında olanların %42,4’ü çok başarılı; %33,7’si biraz başarılı; %4,4’ü
başarısız bulmuştur. Aylık geliri 751–1000 arasında olanların %44,9’u çok başarılı;
%35,4’ü biraz başarılı; %3,2’si başarısız bulmuştur. Aylık geliri 1001–1250 YTL
arasında olanların %45,8’i çok başarılı; %30,5’i biraz başarılı; %9,9’u başarısız
bulmuştur. Aylık geliri 1251–1500 YTL arasında olanların %40,5’i çok başarılı;

191
%33,3’ü biraz başarılı; %9,5’i başarısız bulmuştur. Aylık geliri 1501 YTL’den fazla
olanların ise %51,4’ü çok başarılı; %32,4’ü de biraz başırılı bulurken; %2,7’si ise
başarısız bulduğunu bildirmiştir (Bakınız Tablo 37).

Sorulara verilen cevaplara göre ortaya çıkan bu durumu genel olarak

değerlendirecek olursak, aylık geliri 500 YTL’den az olan deneklerin %63,5’i, aylık
geliri 501–750 YTL arasında olanların %76,1’i, aylık geliri 751–1000 YTL arasında
olanların %80,3’ü, 1001–1250 YTL arasında olanların %76,3’ü, 1251–1500 YTL
arasında olanların %73,8’i, aylık geliri 1501 YTL’den fazla olanların da %83,8’i,
Sinan Aygün’ün kredi kartları çalışmasını başarılı bulmaktadır denilebilir.

Tablo 37: Deneklerin aylık gelir düzeylerine göre Sinan Aygün’ün kredi kartlarıyla
ilgili çalışmalarının başarılı bulunulup bulunulmamasının tespiti.

Sinan Aygün'ün/ATO'nun kredi kartlarıyla ilgili çalışmasının başarılı

bulunup bulunmadığının belirlenmesi
Tamamen
Deneklerin Aylık Gelir Çok başarılı Biraz başarılı Başarısız başarısız
Düzeyleri buluyorum buluyorum Fikrim yok buluyorum buluyorum TOPLAM
500 YTL'den az 25 34 29 4 1 93
26,9% 36,6% 31,2% 4,3% 1,1% 100,0%
10,8% 18,2% 28,2% 18,2% 10,0% 16,8%
4,5% 6,1% 5,2% ,7% ,2% 16,8%
501YTL - 750YTL 39 31 18 3 1 92
42,4% 33,7% 19,6% 3,3% 1,1% 100,0%
16,9% 16,6% 17,5% 13,6% 10,0% 16,6%
7,1% 5,6% 3,3% ,5% ,2% 16,6%
751 YTL - 1000 YTL 71 56 26 2 3 158
44,9% 35,4% 16,5% 1,3% 1,9% 100,0%
30,7% 29,9% 25,2% 9,1% 30,0% 28,6%
12,8% 10,1% 4,7% ,4% ,5% 28,6%
1001 YTL - 1250 YTL 60 40 18 11 2 131
45,8% 30,5% 13,7% 8,4% 1,5% 100,0%
26,0% 21,4% 17,5% 50,0% 20,0% 23,7%
10,8% 7,2% 3,3% 2,0% ,4% 23,7%
1251 YTL - 1500 YTL 17 14 7 1 3 42
40,5% 33,3% 16,7% 2,4% 7,1% 100,0%
7,4% 7,5% 6,8% 4,5% 30,0% 7,6%
3,1% 2,5% 1,3% ,2% ,5% 7,6%
1501 YTL'den fazla 19 12 5 1 37
51,4% 32,4% 13,5% 2,7% 100,0%
8,2% 6,4% 4,9% 4,5% 6,7%
3,4% 2,2% ,9% ,2% 6,7%
TOPLAM 231 187 103 22 10 553
41,8% 33,8% 18,6% 4,0% 1,8% 100,0%
100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
41,8% 33,8% 18,6% 4,0% 1,8% 100,0%

X2=35,835; s.d=20; p=0,016

192
 a.3. Deneklerin Mesleğine Göre

Ankete katılarak sorulara cevap veren deneklerin mesleklerine göre Sinan

Aygün’ün kredi kartları çalışmalarını başarılı bulup bulmadıklarının tespiti amacıyla
karşılaştırma yapıldığında memurların %44,1’i çok başarılı; %35,2’si biraz başarılı;
%3,7’si de başarısız bulmuştur. İşçilerin %38,9’u çok başarılı; %30,6’sı biraz
başarılı; %11,1’i başarısız bulmuştur. Serbest meslek sahiplerinin %51,5’i çok
başarılı; %32,4’ü biraz başarılı; %5,9’u başarısız bulmuştur. Esnafların %42,5’i çok
başarılı; %30,0’u biraz başarılı; %7,5’i başarısız bulmuştur. Öğrencilerin %21,7’si
çok başarılı; %30,4’ü biraz başarılı; %6,5’i başarısız bulmuştur. Ev hanımı olanların
%11,1’i çok başarılı; %77,8’i biraz başarılı bulurken, başarısız bulanlar %0,00’dır.
Emeklilerin %58,3’ü çok başarılı; %33,3’ü biraz başarılı; %8,3’ü konuyla ilgili
herhangi bir fikrinin olmadığını beyan ederken; Sinan Aygün’ü başarısız bulan
emeklilerin oranı ise %0,00 olarak gerçekleşmiştir (Bakınız Tablo 38).

Ortaya çıkan bu veriler genel bir değerlendirmeye tabi tutulacak olursa,

meslekleklere göre Sinan Aygün’ün kredi kartları çalışmalarının başarılı bulunup
bulunulmama oranları; Memurların %79,3’ü, işçilerin %69,5’i, serbest meslek sahibi
olanların %83,9’u, esnafların %72,5’i, öğrencilerin %52,1’i, ev hanımlarının
%88,9’u, emeklilerin de %91,6’sı tarafından başarılı bulunmaktadır.

193
Tablo 38: Deneklerin mesleğine göre Sinan Aygün’ün kredi kartlarıyla ilgili
çalışmalarının başarılı bulunulup bulunulmamasının tespiti.

Sinan Aygün'ün/ATO'nun kredi kartlarıyla ilgili çalışmasının başarılı

bulunup bulunmadığının belirlenmesi
Tamamen
Çok başarılı Biraz başarılı Başarısız başarısız
Deneklerin Mesleği buluyorum buluyorum Fikrim yok buluyorum buluyorum TOPLAM
Memur 119 95 46 7 3 270
44,1% 35,2% 17,0% 2,6% 1,1% 100,0%
51,5% 50,8% 44,7% 31,8% 30,0% 48,8%
21,5% 17,2% 8,3% 1,3% ,5% 48,8%
İşçi 42 33 21 8 4 108
38,9% 30,6% 19,4% 7,4% 3,7% 100,0%
18,2% 17,6% 20,4% 36,4% 40,0% 19,5%
7,6% 6,0% 3,8% 1,4% ,7% 19,5%
Serbest meslek 35 22 7 3 1 68
51,5% 32,4% 10,3% 4,4% 1,5% 100,0%
15,2% 11,8% 6,8% 13,6% 10,0% 12,3%
6,3% 4,0% 1,3% ,5% ,2% 12,3%
Esnaf 17 12 8 2 1 40
42,5% 30,0% 20,0% 5,0% 2,5% 100,0%
7,4% 6,4% 7,8% 9,1% 10,0% 7,2%
3,1% 2,2% 1,4% ,4% ,2% 7,2%
Öğrenci 10 14 19 2 1 46
21,7% 30,4% 41,3% 4,3% 2,2% 100,0%
4,3% 7,5% 18,4% 9,1% 10,0% 8,3%
1,8% 2,5% 3,4% ,4% ,2% 8,3%
Ev hanımı 1 7 1 9
11,1% 77,8% 11,1% 100,0%
,4% 3,7% 1,0% 1,6%
,2% 1,3% ,2% 1,6%
Emekli 7 4 1 12
58,3% 33,3% 8,3% 100,0%
3,0% 2,1% 1,0% 2,2%
1,3% ,7% ,2% 2,2%
TOPLAM 231 187 103 22 10 553
41,8% 33,8% 18,6% 4,0% 1,8% 100,0%
100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
41,8% 33,8% 18,6% 4,0% 1,8% 100,0%

X2=40,886; s.d=24; p=0,017

194
 SONUÇ

Uluslararası sermayenin artarak rekabetin hat safhaya ulaştığı ve hizmet

sektörünün ön plana çıktığı dünyamızda, bilgiye olan ihtiyaç da artmıştır. Bilginin
elde edilmesi için ise çok çeşitli araç ve yöntemler kullanılmaktadır ki bunlardan
birisi de halkla ilişkilerdir. Çağımızın iletişim yöntemi ve mesleği olarak kabul
edilen halkla ilişkiler, çift taraflı bilgi akışını zorunlu kılmaktadır. Bu zorunluluk
günümüzde ki güçlü sermayelerin ve yönetimlerin, kendilerini ifade ederken aynı
zamanda da halkın isteklerini öğrenme gereksinimleriyle şiddetini artırmaktadır.

Geçmişe oranla, günümüzde önemi daha iyi anlaşılan halkla ilişkiler genel
olarak; kişi veya kuruluşun toplumla, çevresiyle, belirli topluluklarla planlı olarak
ilişkiler kurması; bu ilişkileri geliştirmesi ve bundan fayda sağlaması için giriştikleri
tüm işlemler, şeklinde tanımlanmaktadır. Bu tanımlamada açıkça belirtildiği şekliyle,
planlanan bir hedef için ilişki kurulması ve bunun sonucunda bir faydanın beklentisi
söz konusudur. Ancak bu beklenti, tek taraflı olmayıp hem hedef kitle hem de
kuruluş adına iki taraflı gerçekleşmektedir.

Halkla ilişkilerin belirlenen topluluklarla planlı ilişki kurması, bundan fayda

sağlamak için işlemler yapması, aynı zamanda kendisinin bir uygulaması olan
lobicilikle de yakınlığını ortaya koymaktadır.

Lobicilik genel olarak ve kısaca, karar verme makamında bulunanları

etkileyerek istenilen yönde karar aldırmak şeklinde tanımlanacak olursa, halkla
ilişkilerle olan ilişkisi daha kolay anlaşılacaktır. Çünkü lobiciliğin ve halkla
ilişkilerin her ikisinde de belirlenen bir hedef kitle, bu kitle ile planlanan bir ilişki ve
ilişkinin sonucunda beklenilen bir faydanın olduğu görülmektedir. Ancak ikisi
arasında uygulama yönünden ve amaçlar yönünden farklılıklar bulunmaktadır.
Örneğin halkla ilişkiler, kuruluş adına olumlu imaj oluşturmak için aleni bir şekilde,
halka yönelik yapılırken; lobicilik, sadece yönetimi etkilemek amaçlı yönetime
yönelik yapılmakta, bazı durumlarda gizlilik de içerebilmektedir. Ancak, halkla
ilişkiler kapsamında yapılan lobicilikte; gizlilik ortadan kalkmakta, kuruluş adına çift
taraflı iletişim ve uzun vade de imaj oluşumu hedeflenmektedir.

Halkla ilişkiler kapsamında olmayıp, genel olarak yapılan lobicilik

faaliyetlerinde doğrudan, karar alma mekanizması hedef alınarak her türlü yol ve

195
yöntemle istenilen kararın aldırılması amacı vardır. Bunun için de, karar alma
makamında bulunanlarla iletişimin güçlendirilmesi, kurumun bu kişi ve kuruluşlar
nezdinde saygınlığının artırılması ve kurumu ilgilendiren konularda kararlar
alınırken, kurumun görüşünün de alınmasının sağlanması gibi çalışmalar yapılarak
amaca gidilmeye çalışılır. Halkla ilişkiler uygulaması olan lobicilikte ise, yine birinci
derecede karar alma mekanizmasını etkileme amacı olmakla birlikte bu amaç, tek
belirleyici olmamakta bunun yanında itibarı güçlendirmek, tekrar konumlandırmak
ve bilinirliği artırmak gibi amaçlar da hedeflenmektedir.

Bu amaçları gerçekleştirebilmek adına halkla ilişkiler uygulaması olan

lobiciliğin kullanabileceği en önemli yöntem ise, kamuoyu baskısını kullanarak,
karar mercini belirli konularda karar almaya yönlendirmek olmaktadır ki, buna halka
dayalı lobicilik veya dolaylı lobicilik denilmektedir. Bunun yanında hedef kitleyi
ikna etmek, bilgilendirmek, inandırmak, güven sağlamak, tanıtmak ve konu hakkında
enformasyon sağlamak gibi dolaylı yollar da kullanılmaktadır.

Ülkemizde de bu uygulamayı yapan ve yaptığını kabul eden çok az sayıda

kuruluş bulunmaktadır. Bunların başında da Ankara Ticaret Odası (ATO)
gelmektedir. Halkla ilişkiler uygulaması olan lobicilik çalışmalarıyla ulusal ve
uluslararası kuruluşlardan, en önemlisi de Uluslararası Halkla İlişkiler Derneği’nden
(IPRA’dan) büyük ödülü alan Ankara Ticaret Odası, bu alandaki başarısını
uluslararası platformda da ispat etmiş bir kuruluştur. Bu nedenlerden ötürü Ankara
Ticaret Odası (ATO) lobicilik faaliyetleri, kredi kartları çalışmasıyla
sınırlandırılarak, Türkiye’deki uygulamanın ortaya konması açısından araştırmamıza
örnek oluşturmuştur.

“Halkla ilişkiler uygulaması olarak lobicilik” konulu çalışmamızda, kredi

kartları çalışmalarının, Ankara Ticaret Odası (ATO) ve Sinan Aygün’e yönelik
oluşturduğu olumlu imajı, itibarı, bilinirliği ve katkıyı ortaya koymak amacıyla anket
uygulaması yapılmıştır.

Bunun için öncelikle kredi kartlarının toplumdaki etkisini ortaya koymak

gerekmiştir. Yapılan araştırma sonucunda, toplumun çok büyük bir kesiminin
(%82,3) birden fazla kredi kartı kullandığı ve toplumun yarısından daha fazlasının da

196
(%60) kredi kartı faiz oranlarından, ya kendisinin ya da yakın çevresinden birilerinin
mağduriyetine tanık olduğu bulgusuna ulaşılmıştır.

Son yıllarda kullanımı giderek yaygınlaşan kredi kartlarının ülkemizdeki

edinilme şekilleri hakında da bilgiler içeren bu araştırmaya göre; kart sahiplerinin
yarısından fazlası (%54,8) ya kendi istekleri dışında ya da hukuki sorumluluklarının
farkında olmadan ve sözleşmeleri okumadan gayri ciddi, önemsemeden, çarşıda
kurulan standlardan ayaküstü, işyeri anlaşmalarıyla veya adrese postalanmalarla
kredi kartı sahibi olmuşlardır. Kart sahibi olanların önemli bir kesimi de (%21,9)
kredi kartı borcunu ödemede problemler yaşamaktadır.

Yaşanan bunca problemlere rağmen toplumun önemli bir kesimi tarafından

her hangi bir şekilde hala kullanılan kredi kartları, büyük bir kesim tarafından gerekli
görülmekte, bilinçli kullanılması durumunda faydalı olduğuna inanılmakta ve kredi
kartlarıyla ilgili haberler takip edilmektedir. Medyadan kredi kartı haberlerini takip
ederek çok ilgi duyanların (%76,8) büyük bir kısmı, bu konuda faaliyetlerde bulunan
Ankara Ticaret Odası’nın kredi kartları çalışmalarını da çok olumlu bulmaktadır.
Hatta kredi kartı haberlerine ilgi duymadığı için medyadan takip etmeyenlerin
önemli bir kesimi de (%38,7) Ankara Ticaret Odası’nın kredi kartları çalışmalarını
olumlu bulmaktadır. Bu ilk görüşte ilginç bir durum olarak algılanmasına rağmen,
aslında, Ankara Ticaret Odası’nın halkla ilişkiler ve lobicilik konusundaki
başarısının bir göstergesi olarak kabul edilmesi gerekir. Çünkü başka konularda daha
önce yapmış olduğu halkla ilişkiler faaliyetleriyle kendisine olumlu bir imaj
oluşturmuş; oluşmuş olan imajıyla da yeni çalışmalarını birleştirerek konuyla
doğrudan alakalı olmayan insanları konu hakkında bilgilendirmiş ve kendisine destek
olmaları noktasında onların olumlu onayını almıştır. Bu sayede de kamuoyu baskısı
oluşturabilme kabiliyetini kazanmıştır.

Kurumsal olarak büyük bir halk desteği kazanmış olan Ankara Ticaret Odası,
kredi kartları ve faiz oranlarının indirilmesiyle ilgili çalışmalarında da tüm resmi ve
özel kuruluşlara büyük farklar atarak bu konuda ilk akla gelen kuruluş olma ünvanını
almıştır. Kurum olarak kredi kartları konusunda en fazla çaba sarf ettiği kabul edilen
Ankara Ticaret Odası, kişisel bazda da lobi temsilcisi olarak başkanı Sinan Aygün’ü
topluma lanse etmiştir. Kredi kartları çalışmaları ile sürekli gündemde olan Sinan

197
Aygün’de, toplumun çok büyük bir kesimi tarafından (%76,9),
kamuoyunda/medyada kredi kartı mağdurları ve kredi kartı faiz oranlarının
düşürülmesiyle ilgili uğraş veren kişiler (Tüketiciler Birliği Başkanı Bülent Deniz,
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu, Sanayi ve Ticaret
Bakanı Ali Coşkun, Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonları Başkanı Derviş
Günday ve İstanbul Ticaret Odası Başkanı Murat Yalçıntaş’ın olduğu listede)
arasında birinci olarak kabul edilmektedir.

Ankara Ticaret Odası, yapmış olduğu lobicilik ve halkla ilişkiler faaliyetleri

neticesinde toplumun çok büyük bir kesimi (%90) tarafından tanınmaktadır ve
toplumun neredeyse tamamı (%98) tarafından da kuruluş amaçlarına uygun olarak
tarif edilebilmektedir. Bu durum lobicilik faaliyetlerinin kuruluşu tanıtmada,
kuruluşun konumunu değiştirme veya muhafaza etmede ve itibarını güçlendirmede
etkin olarak kullanılabileceğini ortaya koymaktadır. Halkla ilişkiler uygulaması
olarak lobicilik faaliyetleri doğru yapıldığı takdirde kuruluşun imajında her hangi bir
sapmaya sebebiyet vermemekte, bilakis halk üzerindeki bilinirliğini artırmaya çok
büyük katkılar sağlamaktadır.

Halkın büyük çoğunluğu tarafından televizyon ve gazete gibi kitle iletişim

araçları aracılığıyla takip edilen Ankara Ticaret Odası, yine halkın büyük çoğunluğu
tarafından bilinmekte, takip edilmekte, başkanı Sinan Aygün’le beraber olumlu ve
başarılı bulunmaktadır. Özellikle de televizyondan ve internetten bilgi alanların
büyük çoğunluğu tarafından. Halkla ilişkilerin önemini ortaya koymak açısından
bakılacak olursa, Ankara Ticaret Odası hakkında daha önceden bilgilendirilen
insanların, sonraki çalışmalara daha olumlu yaklaştıkları görülmektedir. Örneğin
Ankara Ticaret Odası hakkında bilgi sahibi olanların, kredi kartları çalışmasını, bilgi
sahibi olmayanalara göre daha olumlu buldukları gibi.

İnsanların kullanmış oldukları iletişim kanalları, bilgi edinme düzeylerinde ve

konu hakkında ki fikirlerin oluşumunda etkili olmaktadır. Örneğin Ankara Ticaret
Odası’nın kredi kartları çalışmalarını çok olumlu bulanların büyük çoğunluğu kitle
iletişim araçlarını kullanmakta, bunlar içerisinden de televizyonu tercih etmektedir.
Bu da demek oluyor ki, televizyonun lobicilikte kullanılması önemlidir ve savunulan
davaya olumlu katkıları vardır. Bu araştırmaya göre televizyondan sonra ikinci

198
önemli aracın internet olduğunu da söylemeden geçmemek gerekmektedir. Aynı
işlevin bunun içinde geçerli olduğu görülmektedir.

Halkla ilişkiler uygulaması olarak yapılan lobiciliğin bir takım faydaları

vardır. Bunlar:

—Halkla ilişkiler kapsamında lobicilik faaliyetleri yürüten bir kuruluş sadece

kendi ismiyle değil, faaliyet içerisindeki aktif olan başkanı ve kampanya ismiylede
hatırlanmaktadır.

—Halkla ilişkiler uygulaması olarak gerçekleştirilen lobicilik çalışmaları,

halkın ve hedef kitlenin de beğenisini kazanarak olumlu karşılanmasına neden
olmaktadır.

—Halkla ilişkiler uygulaması olarak yapılan lobicilik faaliyetleri uzun

dönemlerce hatırlanmakta, hafızalarda kalıcılığı yüksek olmaktadır.

—Halkla ilişkiler bağlamındaki lobicilik faaliyetleri, kuruluşun hedef kitlesi

üstündeki bilinirliğini artırırken, savunulan konunun gerçekleşmesi durumunda da
“başarı” payının kuruluşa verilmesine neden olmaktadır.

—Halkla ilişkiler uygulaması olarak yapılan lobicilik faaliyetleri, savunulan

davanın konusuna göre belirli yaş grubları tarafından olumlu bulunmaktadır. Örneğin
kredi kartı faiz oranlarının düşürülmesi kampanyası, 25 yaş ve üzeri kişilerce olumlu
bulunmuştur.

Bunlardan başka araştırma sonuçlarında şu bulgulara rastlanmıştır;

—Kredi kartları gibi toplumun hemen her kesinini ilgilendiren bir konu
medyadan takip edilirken; Türkiye gibi erkek eğemen toplumlarda erkekler,
bayanlara göre daha fazla takip etmekte, dolayısıyla yapılan lobicilik çalışmalarına
daha duyarlı olmaktadır.

—Kredi kartları konusunda yürütülen lobicilik faaliyetleri kuruluşun ilgili

kitlesinin gelir düzeyiyle alakadarlık göstermekte, gelire bağlı olarak ilgi artmakta ya
da azalmaktadır.

—Ev yönetimiyle ilgilenen veya aktif olarak kazanç sağlayan insanların

büyük kısmı, kredi kartlarıyla ilgili lobicilik çalışmalarını olumlu bulmaktadırlar.

199
Çalışma hayatının veya ev idaresinin içinde olmayan insanlar ise diğerlerine göre
daha düşük seviyede olumlu bulmaktadırlar.

—Ankara Ticaret Odası’nın kredi kartları konusundaki lobicilik çalışmaları

Ankara’da yaşayanlardan daha fazla Konya’da (taşrada) yaşayanlar tarafından çok
olumlu bulunmaktadır. Bunun nedeni olarak, Konya’da yaşayan insaların genel
olarak kendilerini milliyetçi-muhafazakâr olarak tanımlaması; Ankara Ticaret
Odası’nın da milli ve manevi konulara duyarlılık göstererek çeşitli zamanlarda çeşitli
mesajlar vermiş olması olabilir. Buradan hareketle, lobicilik faaliyetinde bulunan
kuruluşun geçmiş dönemdeki imajı ve çalışmaları yapılacak olan lobicilik faaliyetini
etkileyebilir denilebilir.

—İnsanların çoğunluğu, lobinin lideri durumunda bulunan yürütücüyü

tanımakta ve çalışmaları onun şahsında değerlendirmektedir. Bu nedenle lobiyi
yürüten kişilerin geçmişi ve halk üzerindeki mevcut imajı, faaliyetin başarısını
etkileyen önemli bir unsurdur.

—Lobicilik faaliyetine konu olan durumu medyadan takip ederek çok

ilgilenen insanlar lobiciyi daha iyi tanımakta ve başarısı konusunda çok daha kesin
kararlar verebilmektedir.

—Lobicilik faaliyetine konu olan durumu medyadan takip eden insanların

haberlere ilgi düzeyleriyle çok başarılı bulmaları arasında bir paralellik söz
konusudur. Çok ilgi duyanlar daha yüksek oranda başarılı bulurken, daha az ilgi
duyanlar daha düşük oranda başarılı bulmaktadır. Ancak konu ile ilgili medyadaki
haberlerle ilgilenmeyenlerin de, lobi temsilcisinin daha önceki çalışmaları ve
imajından dolayı belirli bir oranda da olsa başarılı bulma ihtimalleri vardır. Örneğin
kredi kartı haberlerine ilgi duymayanların Sinan Aygün’ü kredi kartları
çalışmalarında başarılı bulması gibi. Bu durum tamamen Sinan Aygün’ün
kamuoyundaki imajının yansıması olarak değerlendirilmesi gereken bir durumdur.

—Halkla ilişkiler uygulaması olarak yapılan lobicilik çalışmalarında

kurumun bilinirliği ve imajı, lobi yürütücüsünün başarılı bulunmasını etkilemektedir.
Örneğin Ankara Ticaret Odası ve faaliyetleri hakkında bilgi düzeyleri çok olanlar,
Sinan Aygün’ün kredi kartları çalışmasını çok başarılı bulmaktadır. Ankara Ticaret

200
Odası ile ilgili az bilgi düzeyine sahip olanlar, Sinan Aygün’ün kredi kartları
çalışmalarını daha az başarılı bulmaktadır.

—Kuruluş hakkındaki bilgileri televizyon ve internet aracılığıyla alanlar,

lobicilik çalışmalarında çok daha çabuk taraftar olmakta, lobicilik çalışmalarını çok
daha başarılı bulmaktadır. Bu durum televizyonun kitleleri etkileme gücünün ve
konuyu toplumsallaştırarak ilgiyi artırmasının da bir ürünü olmaktadır.

—Lobi faaliyetini yürüten lobi temsilcisini çok daha başarılı bulanlar,

konuyla yakından ilgili olan mevcutlar ve olması muhtemel potansiyel insanlar
olmaktadır.

—Halkla ilişkiler uygulaması bağlamındaki lobicilik faaliyeti olarak kredi

kartları kampanyasında, lobicinin yürütmüş olduğu faaliyeti başarılı bulanlar 25 yaş
ve üzeri insanlardan oluşmaktadır. Örneğin Sinan Aygün’ün kredi kartları
çalışmaları, 25 yaş ve üzeri insanlar tarafından çok başarılı bulunurken; 25 yaş
altındaki insanlar tarafından daha düşük oranda çok başarılı bulunmaktadır.

—İnsanların aylık gelir düzeyleri ekonomik alandaki lobicilik faaliyetlerine

olan ilgiyi belirlemektedir. Örneğin aylık geliri asgari ücretin üzerinde gerçekleşen
insanların, Sinan Aygün’ün kredi kartları ile ilgili çalışmalarını daha başarılı bulması
gibi.

—Çalışarak ekonomik hürriyetini kazanmış olan insanlar, ekonomik alanda

yapılan lobicilik faaliyetine çok daha fazla duyarlı olmakta; faaliyeti ve lobiciyi daha
başarılı bulmaktadır. Buna karşılık, ekonomik bağımsızlığı olmayan veya para
kazanma hayatının içinde olmayan insanlar daha düşük oranda başarılı
bulabilmektedirler.

Yukarıda ortaya çıkan tüm veriler ışığında; Ankara Ticaret Odası (ATO) ve
Sinan Aygün, yapmış olduğu kredi kartları çalışmaları ile toplumun büyük kesimi
tarafından tanınmakta, başarılı bulunmakta, güven duyulmakta, kredi kartı faizlerinin
düzenlenmesi çalışmasında en etkili ve başarılı kuruluş/kişi olarak bilinmekte,
Ankara Ticaret Odası’nı halkın ve idarenin zihninde yeniden konumlandırmakta,
bilinirliğini artırmakta, kamu yararına yapmış olduğu bu çalışma ile itibarını
güçlendirmekte, milli konularda ve halk adına alınacak kararlarda halktan yana olur

201
imajıyla halkın sempatisini alarak güvenilirliğini artırmakta, halkla ilişkiler
bağlamındaki lobicilik alanında Türkiye’ye örnek oluşturmaktadır.

Araştırmadan çıkan sonuçlar dikkate alınarak genel bir değerlerdirme

yapılacak olursa; halkla ilişkiler uygulaması olarak lobicilik, kurumun/kuruluşun
hedef kitlesi üzerinde itibarının güçlenmesine; kuruluşun hedef kitlesi ve toplumun
zihnindeki mevcut konumunda değişikliğe yol açarak istenilen düzeyde tekrar
konumlanmasına ve kuruluşun hedef kitlesiyle kamuoyundaki bilinirliğinin
artmasında etkin olan uygulamadır. Türkiye’de de halkla ilişkiler uygulaması olarak
lobicilik uygulaması, Ankara Ticaret Odası (ATO) ve Başkanı Sinan Aygün
tarafından “Kredi Kartları Kampanyası” adıyla gerçekleştirilmiş ve bu alandaki
başarılı çalışmalardan birisi olmuştur, sonucu çıkmaktadır.

202
 KAYNAKÇA

Ackerman, Susan – Rose (1994). “Baskı Grubu Faaliyetleri ve Yasama: Yolsuzluk,

Seçim Kampanyası Katkıları ve Lobicilik”, (Çeviren: Hakan Ay), Politik
Yozlaşma ve Rant Kollama içinde, (Yayına Hazırlayanlar: Aytay Eker ve Coşkun
Aktan), Takav Matbaası, Ankara

Ak, Mehmet (1996). “Firmalarda Kurumsal Kimlik”, İstanbul Üniversitesi İletişim

Fakültesi Dergisi, s.193–197, İstanbul

Ak, Mehmet (1998). Firma/Markalarda Kurumsal Kimlik ve İmaj, Işıl Ofset Sanayi Ltd.
Şti., İstanbul

Ak, Mehmet (2000). ““Franchising”, Marka, İmaj...”, İstanbul Üniversitesi İletişim

Fakültesi Dergisi, S. 10, s.443–461

Ak, Mehmet (2003). “Lobicilik ve Basınla İlişkilerde Püf Noktalar”, Stradigma.Com.

aylık strateji ve analiz e-dergisi, www.stradigma.com., S.5, Haziran, s.1-4, Erişim
Tarihi: 07.11.2004

Akgönül, Samim (2002). “Fransa Ermeni Toplumu ve Türkiye: Propaganda ve

Lobicilik”, Ermeni Araştırmaları, C.I, s.222-251

Akıllıoğlu, Tekin (1991). “Kamu Yararı Kavramı Üzerine Düşünceler”, Amme İdaresi
Dergisi, C.24, S.2, s.3-15

Alkan, Haluk ve Ateş, Nuh (2005). “Grup Bilinci ve Kurumsal Baskı Grubu Eğilimi:
İSKİ Örneği”, Çağdaş Yerel Yönetimler, C.14, S.1, s.55-70

Altay, Asuman (1995). “Politik Süreçte Yozlaşma ve Rant Kollama Faaliyetleri”, Yeni
Türkiye, Eylül- Ekim, S.6, s.231-259

Altınel, Halime Yücel (2000). “Siyasal Parti Reklamları İçin Söylem Çözümlemesi”,
İletişim: Halkla İlişkiler ve Reklamcılık, 3–5 Mayıs 2000, I. Ulusal İletişim
Sempozyumu Bildirileri, s.155–167

AnaBritannica Genel Kültür Ansiklopedisi (2004). Ana Yayıncılık A.Ş. ve Encyclopedia

Britannica Inc. İşbirliği ile Yayınlanmaktadır, C.14, İstanbul

Anık, Cengiz (1999). “Siyasal Rejimler ve Kamuoyu”, Selçuk İletişim, C.1, S.1, s.78–83

203
Arı, Tayyar (2000). Amerika’da Siyasal Yapı Lobiler ve Dış Politika: Türk, Yunan,
Ermeni, İsrail ve Arap Lobilerinin ABD’nin Dış Politikasına Etkileri, Alfa,
İstanbul

Asna, Alaeddin (1993). Public Relations Temel Bilgiler, Der Yayınları, İstanbul

Asna, Alaeddin (1998). Public Relations Temel Bilgiler, Der Yayınları, İstanbul

Ay, Hakan (1997). “Siyasal Karar Alma Sürecinde Lobicilik”, Yeni Türkiye: Siyasette
Yozlaşma Özel Sayısı II, S.14, s.1191-1195

Ay, Hakan (1998). “Demokrasiye Müdahaleler ve Bir Baskı Grubu Olarak Ordu”, Yeni
Türkiye: Cumhuriyet Özel Sayısı II, S.23-24, s.1228-1231

Ayata, Ayşe Güneş ve Arıcı, Bülent (1996). “Bir Olgu Olarak Siyasette Kollamacılık”,
Yeni Türkiye Türk Siyaseti Özel Sayısı, S.9, s.82-87

Aybay, Rona (1961). “Baskı Grupları”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası,
C.27, S.1–4, s.271–285

Aydede, Ceyda (2001). Teorik ve Uygulamalı Halkla İlişkiler Kampanyaları, MediaCat

Yayını, Ankara

Aykaç, Burhan (1990). “Propaganda ve Halkla İlişkiler”, Kooperatifçilik, S.90, s.27-50

Aziz, Aysel (2003). Siyasal İletişim, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara

Baran, Hitay (2006). “İşletmelerde Kriz Yönetimi”, A&G Bülten Araştırma ve Geliştirme
Müdürlüğü, Ocak s. 31–41, (y.y.y.)

Bakan, Ömer (2005). Kurumsal İmaj, Tablet Kitabevi, Konya

Bakan, Ömer ve Kalender, Ahmet (2007). “Halkla İlişkiler Bağlamında Kurumsal İtibar
ve Kurumsal Sosyal Sorumluluk”, içinde, İletişim ve Ötesi, (Editör: Bilal Arık ve
Mustafa Şeker), Tablet Yayınları, Konya, s.345-370

Ball, Barry (1993). Sponsorship and You, Kangaroo Press, Kenthurst

Balle, Francis ve Baillon, İdalina Cappe de (1983). “Mass Media Research in France: An
Emerging Discipline”, Journal of Communication, 33/3, Pp.:146-156

Baltacıoğlu, Tunçtan (1980). İşletmelerde Satış Artırma Çabaları, AİTİA Yayını, Ankara

204
Baltaş, Zuhal (2002). Krizde Fırsatları Görmek: Yöneticiler İçin Krizde Yönetim El
Kitabı, Remzi Kitabevi, İstanbul

Baltaş, Zuhal (2002). Değişimde Değer Yaratmak: Kriz ve Yeniden Yapılanma

Sürecinde Çalışanın El Kitabı, Remzi Kitabevi, İstanbul

Baron, David P. (2002). “Commentary on “Lobbying and Lagislative Organization: The

Effect of the Vote of Confidence Procedure””, Business and Politics, Vol.4, S.2,
205-211

Barry, Amanda (2003). Halkla İlişkilerin Gücü, (Çeviren: Aysın Önen Steidle), Elips
Kitap, Ankara

Barton, Laurence (1993). Crisis in Organizations: Managing and Communicating in the

Heat of Choos, South-Western Publishing Company, Cincinatti

Baybars, Banu (1997). “Günümüzde Sponsorluk Kavramı”, İstanbul Üniversitesi İletişim

Fakültesi Dergisi, S. 6, s.327–331

Bayramoğlu, N.Nisa (1985). Amerika Birleşik Devletleri’nde Lobi Faaliyetleri, Dış

Politika Enstitüsü Yayını, Ankara

Bayramoğlu, N.Nisa (1987). Avrupa Topluluğu, Ülkeleri ve Türkiye’nin Tanıtımı,

TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları No: 34, Ankara

Bektaş, Arsev (1996). Kamuoyu, İletişim ve Demokrasi, Bağlam Yayıncılık, İstanbul

Bennedsen, Morten ve Feldmann, Sven E. (2002). “Lobbying and Legislative

Organization: The Effect of the Vote of Confidence Procedure”, Business and
Politics, Vol.4, S.2, pp.187-203

Bıçakçı, İlker (1998). İletişim ve Halkla İlişkiler: “Eleştirel Bir Yaklaşım”, MediaCat
Yayını, Ankara

Bıçakçı, İlker (1999). “Halkla İlişkilerin İdeolojik Yanı”, İstanbul Üniversitesi İletişim
Fakültesi Dergisi, S.9, s.277-281

Bıçakçı, İlker (2002). İletişim ve Halkla İlişkiler: “Eleştirel Bir Yaklaşım”, MediaCat
Yayını, İstanbul

Biber, Ayhan (2003). Halkla İlişkilerde Temel Kavramlar, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara

205
Bilge, Necip (1987). Hukuk Başlangıcı: Hukukun Temel İlkeleri, Turhan Kitabevi,
Ankara

Birnbaum, Jeffrey H. (1994). “Tabancalı Lobiciden Medyatör’e”, (Çeviren: Nurdoğan

Rigel), Medya Ninnileri içinde, Sistem Yayıncılık, İstanbul, s.55-70

Bouwen, Pieter (2002). “Corporate Lobbying in the European Union: the Logic of
Access”, Journal of Eurapean Public Policy 9: 3, pp. 356-390

Brown, J.A.C. (1980). Beyin Yıkama ve İkna Metodları, (Çeviren: Behzat Tanç),
Boğaziçi Yayınları, İstanbul

Brown, J.A.C. (1992). Siyasal Propaganda, (Çeviren: Yusuf Yazar), A gaç Yayıncılık,
İstanbul

Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi (1986), Gelişim Yayınları, C.12, İstanbul

Büyükbaykal, Güven N. (1999). “Bankacılık Sektöründe Halkla İlişkiler Aracı Olarak

Sponsorluğun Yeri ve Önemi”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, S.
9, s.427–433

Büyükbaykal, Güven N. (2002). “Kurumsal Kimliğin Tanımı ve Bankacılık Sektöründe

Kurumsal Kimlik ile Halkla İlişkiler Arasındaki Etkileşim”, İstanbul Üniversitesi
İletişim Fakültesi Dergisi, C.2, S.12, s.793–812

Caponigro, Jeffery R. (2002). “Kriz Yönetimi Vaka Çalışmaları”, (Çeviren: İdil Sayımer),
İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 12, s.521–530

Chubb, John E. (1983). Interest Groups and The Bureaucracy: The Politics of Energy,
Stanford Unıversity Press, Stanfor, California

Cumhuriyet Gazetesi, 2 Şubat 2004

Cutlip, Scott M., Center, Allen H. ve Broom, Glen M. (1985). Effective Public Relations,
Prentice-Hall International, Inc., Englewood Cliffs, New Jersey

Cutlip, Scott M., Center, Allen H. ve Broom, Glen M. (1994). Effective Public Relations,
Prentice-Hall International, Inc., A Paramount Communications Company
Englewood Cliffs, New Jersey

Cüceloğlu, Doğan (1992). Yeniden İnsan İnsana, Remzi Kitabevi, İstanbul

206
Çağlar, Şebnem (1997). “Baskı Gruplarının Siyasal İktidar Üzerindeki Etkileri”,
İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, S.6, s.279-295

Çaha, Havva (1997). “Çıkar ve Baskı Gruplarının İktisadi Analizi”, Yeni Türkiye Sivil
Toplum Özel Sayısı, S.18, s.417-428

Çam, Esat (2000). Siyaset Bilimine Giriş, Der Yayınları, İstanbul

Çamdereli, Mete (2000). Ana Çizgileriyle Halkla İlişkiler, Çizgi Yayını, Konya

Çuhadar, Melih (2006). Ankara Ticaret Odası Protokol-Basın ve Halkla İlişkiler Baş
Müşaviri, Kişisel Görüşme, 18 Ocak 2006, Ankara

Daver, Bülent (1986). Siyasal Bilimine Giriş, Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını, Ankara

Davies, Malcolm (1985). Politics of Pressure: The Art of Lobbying, British Broadcasting
Corporation, London

De Figuiredo, John M. ve De Figuiredo, Rui J.P. Jr. (2002). “The Allocation of Resources
By Interest Groups: Lobbying, Litigation and Administrative Regulation”,
Business and Politics, Vol.4, S.2, pp.161-181

Demir, Fevzi ve Karatepe, Şükrü (1986). Anayasa Hukukuna Giriş, Göksu Üniversite
Kitapevi, İzmir

Dincer, Müjde Ker (1998). Lobicilik, Alfa, İzmir

Dörtok, Arın (2004). Kurumsal İtibarınızdan Kaç Sıfır Atabilirsiniz?, Faydalı Marketing
Kitapları Rota Yayınları, İstanbul

Dursun, Davut (2002). Siyaset Bilimi, Beta, İstanbul

Eren, Erol (2000). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, Beta Yayını, İstanbul

Ergin, Muharrem (2001). İnceleme: Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayıncıları, İstanbul

Eroğul, Cem (1997). Çağdaş Devlet Düzenleri: İngiltere, Amerika, Fransa, Almanya,
İmaj Yayıncılık, Ankara

Ertekin, Yücel (1986). “Halkla İlişkiler ve Görüntü Yaratma”, Halkla İlişkiler (Seçme
Yazılar) içinde, (Derleyen: Fermani Maviş), Anadolu Üniversitesi Açıköğretim
Fakültesi Yayınları, No:66, s.288–298, Eskişehir

207
Esin, Arif (1996). “Avrupa Birliği’nde Lobicilik”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi
Dergisi, s.135–141

Faupin, Alain (2005). “Defense Procurement Decision –Making and Lobbying: a West
European View”, The Security Sector: Turkey and The World içinde (Editör:
Volkan Aytar), TESEV ve Cenevre Silahlı Kuvvetlerin Demokratik Denetimi
Merkezi, s.84-93, İstanbul

Fındley, Paul (2000). ABD’de İsrail Lobisi, (Çeviren: Mustafa Özcan ve N.Ahmet Asrar),
Pınar Yayınları, İstanbul

Fıske, John (1990). İletişim Çalışmalarına Giriş, (Çeviren: Süleyman İrvan), Bilim Sanat
Yayınları/ARK, Ankara

Gener, Murat (2004). “AB ve Sivil Toplum”, http://www.avrupapostasi.org/111003-2.html,

Erişim Tarihi: 07.08.2004

Göğüş, Zeynep (2004). “AB ve Sivil Toplum”, http://www.avrupapostasi.org/111003-

2.html, Erişim Tarihi: 07.08.2004

Göksu, Turgut ve Bilgiç, Veysel K. (2003). “Baskı Grupları ve Karar Alma

Mekanizmasına Etkileri”, Amme İdaresi Dergisi, C.36, S.2, s.51-66

Göze, Ayferi (2000). Siyasal Düşünceler ve Yönetimler, Beta Basım Yayım Dağıtım,
İstanbul

Gözübüyük, Şeref (1991). Anayasa Hukuku, “S” Yayınları, Ankara

Green, Peter Sheldon (1996). Şirket Ününü Korumanın Yolları, (Çeviren: Abdullah
Ersoy), Milliyet Yayınları, İstanbul

Grunig, James E. ve Hunt, Todd (1984). Managing Public Relations, Thomson

Wadsworth, Belmont C.A., United States

Gürbüz, Güven (2005). “Türkiye’nin İhmal Ettiği Lobicilik Faaliyetleri ve İçinde

Bulunduğumuz Durum”, http: //www.haberx.com, Erişim Tarihi: 09.05.2005

Gürbüz, Yaşar (1987). Karşılaştırmalı Siyasal Sistemler, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.,
İstanbul

208
Gürgen, Haluk (1994). “İç Halkla İlişkiler”, Halkla İlişkiler Uygulamaları ve Örnek
Olaylar, Ünite: 3, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayın No: 431, s.41–
52, Eskişehir

Gürgen, Haluk (1994). “Özel Sektör Kuruluşlarında Halkla İlişkiler”, Halkla İlişkiler
Uygulamaları ve Örnek Olaylar, Ünite: 1, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim
Fakültesi Yayın No: 431, s.1–24, Eskişehir

Gürgen, Haluk (1994). Halkla İlişkiler Ortam ve Araçları, Anadolu Üniversitesi

Açıköğretim Fakültesi Yayın No:430, Eskişehir

Gürgen, Haluk (1997). Örgütlerde İletişim Kalitesi, Der Yayınları, İstanbul

Gürüz, Demet (1993). Halkla İlişkiler Teknikleri, Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi
Yayınları No: 1, İzmir

Güzeliş, İsmail (1964). İdarede Baskı Grupları, Yeni Matbaa, İstanbul

Halka ve Olaylara Tercüman Gazetesi, 17 Şubat 2003

Hanlı, Hakan (2006). “Küresel Lobicilik: Amerika Birleşik Devletleri – Avrupa Birliği
ve Türkiye”, www.stradigma.com., s.1-5, Erişim Tarihi: 11.01.2006

Harrison, Shirley (2000). “Shouts and Whispers: The Lobbying Campaigns for and
Against Resale Price Maintenance”, European Journal of Marketing, Vol. 34, No:
1/2, pp. 207-222

Haşit, Gürkan (2000). İşletmelerde Kriz Yönetimi ve Türkiye’nin Büyük Sanayi

İşletmeleri Üzerinde Yapılan Araştırma Çalışması, Anadolu Üniversitesi
Yayınları; No:1177, Eskişehir

Hekimgil, M.Emin (1968). Türkiye’nin Tanıtılması: Public – Relations - Halkla İlişkiler

– Reklam ve Propaganda, (BYY), Ankara

Hepkon, Zeliha ve Aydın, Oya Şaklı (2006). “Medya Okuryazarlığına Politik Bir Bakış:
Medya Okuryazarlığı Hareketi”, (Editör: Nurçay Türkoğlu), Medya Okuryazarlığı,
I. Uluslararası Medya Okuryazarlığı Konferansı 23-25 Mayıs 2005, Marmara
Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayını, s.45-54

Herrero, Alonso Gonzales ve Pratt, Cornelius B. (1995). “How to Manage a Crisis Before
–or Whenever- It Hits”, Public Relations Quarterly, C.40, S.1, (Bahar, 1995)

209
Howe, Russell Warren ve Trott, Sarah Hays (1978). Washington Kulisleri, (Çeviren: Zerrin
Alnar), Milliyet Yayınları, İstanbul

http://www.atonet.org.tr/turkce/index12.html., “350 Üyeden 125 Bin Üyeye”, Erişim

Tarihi: 10.06.2006

http://www.foreigntrade.gov.tr/anl/DTO/GATT_ILKE. “Çok Taraflı Ticaret Sistemi ve

DTÖ: GATT SİSTEMİ”, Erişim Tarihi: 02.02.2007

http://www.genclikmeclisi.org/index.php?id:96, “Türkiye Uluslararası Arenada Lobicilik

Faaliyetlerini Nasıl Artırabilir?”, Erişim Tarihi: 08.12.2006

http://www.ntvmsnbc.com/news/363335.asp+%22Kredi+Kartlar%C4%B1+Yasas%C4%B1
%22&hl=tr&ct=clnk&cd=1&gl=tr, Erişim Tarihi: 28.02.2007

http://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/kanun-teklifi-sd.onerge-bilgileri? Kanunlar-sira-no:
22836, Erişim Tarihi: 29.01.2007

http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5464.html+%225464%22&hl=tr&ct=clnk&cd=1&gl=tr,
Erişim Tarihi: 25.02.2007)

Hula, Kevin W. (1999). Lobbying Together Interest Group Coalitions in Legislative

Politics, Georgetown University Press, Washington D.C.

Hurst, David K. (2000). Kriz ve Yenilenme: Krizin Sunduğu Fırsatlar, (Çeviren: Ela
Gürdemir), Alfa Basım Yayım Dağıtım, İstanbul

Hürriyet Gazetesi, 4 Nisan 2004

Işık, Metin (1998). İletişim Çalışmalarına Giriş, Rahmet Fotokopi, Konya

İnceoğlu, Yasemin (2006). “Medyayı Doğru Okumak”, (Editör: Nurçay Türkoğlu), Medya
Okuryazarlığı, I. Uluslararası Medya Okuryazarlığı Konferansı 23-25 Mayıs 2005,
Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayını, s.4-7

İşci, Metin (2002). Halkla İlişkiler, Der Yayınları, İstanbul

Jefkins, Frank (1992). Public Relations, Pitman Publishing, London

Kabaklı, Ahmet (2002). Millete Vurulan Canlı Pranga Bürokrasi, Türk Edebiyat Vakfı
Yayınları, İstanbul

210
Kadıbeşegil, Salim (1999). Halkla İlişkilere Nereden Başlamalı?, MediaCat Yayınları,
Ankara

Kadıbeşegil, Salim (2006). İtibar Yönetimi, MediaCat Yayını, İstanbul

Kalender, Ahmet (2005). Siyasal İletişim: Seçmenler ve İkna Stratejileri, Çizgi Kitabevi,
Konya

Kantarcı, Şenol (2001). “Ermeni Lobisi: ABD’de Ermeni Diasporası’nın Oluşması ve

Lobi Faaliyetleri”, Ermeni Araştırmaları, S.1, s.139-169

Kantarcı, Şenol (2003). “ABD – Irak Savaşları Sırasında Türk – Amerikan İlişkileri ve
ABD Kongresi’nde Türkiye’ye Yönelik Ermeni Lobi Faaliyetleri”, Ermeni
Araştırmaları, C.3, S.9, s.76-93

Kantarcı, Şenol (2004). Amerika Birleşik Devletleri’nde Ermeniler ve Ermeni Lobisi,

Aktüel, İstanbul

Kapani, Münci (2001). Politika Bilimine Giriş, Bilgi Yayınevi, Ankara

Kaplan, Ersin (2006). “Baskı Gruplarının Etkinliğini Belirleyen Etkenler ve Baskı

Yöntemleri”, http://www.akademiktisat.net/makaleler/baskı-gruplarının-etkinligini-
belirleyen-faktörler-kaplan-htm, Erişim Tarihi: 08.12.2006

Karaman, Zerrin Toprak (1995). “Kent Yönetiminde Baskı Gruplarının Etkinliği: ve

1580 Sayılı Belediye Kanunu’nun 26. Maddesinin Düşündürdükleri”, Çağdaş
Yerel Yönetimler, C.4, S.6, s.81-83

Kavrakoğlu, İbrahim (1994). Hızlı Gelişme ve Kriz Yönetimi İçin Bir Model: Sinerjik
Yönetim, KalDer Yayınları, İstanbul

Kaya, Bayram (2000). “Tanıtma Yöntemi Olarak Lobicilik”, Anatolia Aylık Turizm ve
Kültür – Sanat Dergisi, S.3-4, s.24-29

Kaymaz, İhsan Şerif (2005). “Amerikan Devlet Sistemi ve “Türk” İmajı (Kıbrıs Barış
Harekatı ve Silah Ambargosu Örneği”, Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi
İletişim, S.20 Kış-Bahar 2005, s.105–130

Kazancı, Metin (1982). Halkla İlişkiler, Savaş Yayınları, Ankara

211
Kazancı, Metin (1997). Kamuda ve Özel Sektörde Halkla İlişkiler, Turhan Kitabevi
Yayınları Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar: 7, Ankara

Kazancı, Metin (1999). “Avrupa Parlamentolarında Halkla İlişkiler”, Amme İdaresi

Dergisi, C.32, S.3, s.85-94

Kazancı, Metin (2002). Kamuda ve Özel Kesimde Halkla İlişkiler, Turhan Kitabevi
Yayınları, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar:7, 4.Baskı, İstanbul

Ker, Müjde (1998). “Lobi Teknikleri”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, S.7,
s.267-282

Kışlalı, Ahmet Taner (1987). Siyaset Bilimi, A.Ü. Basın-Yayın Yüksek Okulu Yayınları
No:9, Ankara

Kışlalı, Ahmet Taner (1998). Siyasal Sistemler: Siyasal Çatışma ve Uzlaşma, İmge
Kitabevi, Ankara

Koç, Zeynep Fulya (2003). Bir Felaketin Anatomisi: 11 Eylül’e AKUT Bakışı & Türkiye
İçin Öneriler, Kapital Medya A.Ş., İstanbul

Koryürek, Cüneyt E. (1986). “Halkla İlişkiler ve Reklamcılık”, Halkla İlişkiler (Seçme

Yazılar) içinde, (Derleyen: Fermani Maviş), Anadolu Üniversitesi Açıköğretim
Fakültesi Yayınları, No:66, s.260–279, Eskişehir

Kotler, Philip (2000). Pazarlama Yönetimi, (Çeviren: Nejat Muallimoğlu), Beta Yayını,
İstanbul

Küçükkurt, Mehmet (1988). “Halkla İlişkilerde Araştırma Yöntemleri ve

Değerlendirme”, Halkla İlişkiler Sempozyumu–87 içinde, Ankara Üniversitesi
Basın-Yayın Yüksekokulu ve Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü
Yayınları: 221, s.155–171, Ankara

Küçükkurt, Mehmet ve Can, Baki (1988). “İletişimde Kaynak Faktörü ve İknaya

Katkısı”, Düşünceler Dergisi, Sayı: 2, s.23-39

Laçiner, Sedat ve Bal, İhsan (2002). “İngiltere Ermenileri, Lobicilik ve Ermeni Sorunu”,
Ermeni Araştırmaları, C.2, S.7, s.71-124

Le Grelle, Bernard (1987). Profession Lobbyman: Le Pouvoir des Coulisses, Hachette,

Paris

212
Mack, Charles S. (1989). Lobbying and Government Relations: A Guide for Executives,
Quorum Books, New York

Mahood, H.R. (2000). Interest Groups in American National Politics: An Overview,

Prentice Hall, New Jersey

Manheim, Jarol B. (1994). Strategic Public Diplomacy And American Foreign Policy:
The Evolution of Influence, Oxford University Press, New York

Manisalı, Erol (2001). “Avrupa Birliği ve Türkiye”, Değişen Dünya ve Türkiye’nin Dış
Politika Gündemi, (Derleyenler: Murat Metinsoy – Mustafa Eroğlu), Donkişot
Yayınları, s.81–98, İstanbul

Mardin, Betül (1986). “İmaj Noktalardan Oluşan Resim Gibidir”, Halkla İlişkiler (Seçme
Yazılar) İçinde (Derleyen: Fermani Maviş), Anadolu Üniversitesi Açıköğretim
Fakültesi Yayınları No: 66, Eskişehir

Mardin, Betül (1987). Halkla İlişkiler Sempozyumu–87 içinde, Ankara Üniversitesi Basın-
Yayın Yüksekokulu ve Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları:
221, Ankara

McFarland, Andrew S. (1993). Müşterek Dava: Kamu Yararına Lobicilik, (Çeviren: Ruhi
Can Tul), Dış Politika Enstitüsü, Ankara

McQuail, Denis. ve Windahl, Sven (1993). İletişim Modelleri, (Çeviren: Mehmet

Küçükkurt), İmaj Yayınları, Ankara

McQuail, Denis ve Windahl, Sven (2005). İletişim Modelleri: Kitle İletişim

Çalışmalarında, (Çeviren: Konca Yumlu), İmge Kitabevi, Ankara

Meydan Larouse Büyük Lugat ve Ansiklopedi (1992), Sabah Yayınları Yayını, C.12,
İstanbul

Meynaud, Jean (1975). Politikada Baskı Grupları; (Çeviren: Samih Tiryakioğlu), Varlık
Yayınevi, İstanbul

Miller, Charles (1996). Lobbying: Understanding and Influencing the Corridors of

Power, Basil Blackwall, Cambridge, Massachusetts, USA

Mills, C.Wright (1974). İktidar Seçkinleri, (Çeviren: Ünsal Oskay), Bilgi Yayınevi,
Ankara

213
Mutlu, Erol (1994). İletişim Sözlüğü, Ark Yayınları, Ankara

Odabaşı, Yavuz ve Barış, Gülfidan (2003). Tüketici Davranışı, MediaCat Yayını, İstanbul

Okay, Aydemir (1997). “Mesenlik Bağışçılık ve Sponsorluk”, İstanbul Üniversitesi

İletişim Fakültesi Dergisi, S. 5, s.281–293

Okay, Aydemir (1998). Halkla İlişkiler Aracı Olarak Sponsorluk, Epsilon Yayıncılık,
İstanbul

Okay, Aydemir (2002). “Kriz Yönetimi ve Halkla İlişkiler,” İstanbul Üniversitesi İletişim
Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 12., s.473-498

Okay, Aydemir ve Okay, Ayla (2001). Halkla İlişkiler: Kavram, Strateji ve

Uygulamaları, Der Yayınları, İstanbul

Okay, Aydemir ve Okay, Ayla (2002). Halkla İlişkiler ve Medya, MediaCat Yayını,
İstanbul

Okay, Aydemir ve Okay, Ayla (2003). Halkla İlişkiler ve Medya, MediaCat Yayını,
İstanbul

Onal, Güngör (2000). Halkla İlişkiler, Türkmen Kitabevi, İstanbul

Oskay, Ünsal (1992). İletişimin ABC’si, Simavi Yayınları, İstanbul

Öymen, Onur (2002). Silahsız Savaş: Bir Mücadele Sanatı Olarak Diplomasi, Remzi
Kitabevi, İstanbul

Özdemir, Aylin (1994). Kriz Yönetimi ve Halkla İlişkiler, Ege Yayıncılık, İzmir

Özel, Mustafa (1994). Amerikan Yüzyılının Sonu, İz Yayıncılık, İstanbul

Özkan, Azzem (2002). “Ülkemiz Siyasi Partilerinde Muhasebe Kayıt Düzeni ve

Denetimi”, Muhasebe ve Denetime Bakış, Yıl: 2, S.7, s.61–72

Özsoy, Osman (1999). Dünü, Bugünü, Yarınıyla Türkiye’yi Dünyaya Açmak, Elit
Kitaplar, İstanbul

Öztekin, Ali (2001). Siyaset Bilimine Giriş: Toplum, Devlet, Parlamento, Hükümet,
Kamu Yönetimi, Siyasal Kitabevi, Ankara

Özüpek, Nejat (2005). Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk, Tablet Kitabevi, Konya

214
Paksoy, Arzu Çekirge (1999). Türkiye’de ki Halkla İlişkiler Uygulamaları, Rota
Yayınları, İstanbul

Pearson, Christine M. ve Clair, Judith A. (1998). “Reframing Crisis Management”, The

Academy of Management Review, C.23, S.1, (Ocak 1998)

Pekman, Cem (2006). “Avrupa Birliği’nde Medya Okuryazarlığı”, (Editör: Nurçay

Türkoğlu), Medya Okuryazarlığı, I. Uluslararası Medya Okuryazarlığı Konferansı
23-25 Mayıs 2005, Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayını, s.16-25

Peltekoğlu, Filiz Balta (1993). Halkla İlişkiler Giriş, Marmara Üniversitesi Yayın No: 524,
İstanbul

Peltekoğlu, Filiz Balta (1997). “Kurumsal İletişim Sürecinde İmajın Yeri”, İstanbul
Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, S.IV, s.125–145

Peltekoğlu, Filiz Balta (2004). Halkla İlişkiler Nedir, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.,
İstanbul

Pijnenburg, Bert (1998). “EU Lobbying by ad hoc Coalitions: An Exploratory Case

Study”, Journal of European Public Policy, pp.303-321

Powell, Larry ve Cowart, Joseph (2003). Political Campaign Communication: İnside and
Out, Pearson Education, Inc., Boston

Prokopenko, Joseph ve Lang, Tim (2001). Verimlilik Yönetimi Uygulamalı El Kitabı,

(Çeviren: Karen M. Semchuk), Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları No:476, Ankara

Ramazanoğlu, Ahmet A. (1986). “Yönetici ve Halkla İlişkiler”, Halkla İlişkiler (Seçme

Yazılar) içinde, (Derleyen: Fermani Maviş), Anadolu Üniversitesi Açıköğretim
Fakültesi Yayınları, No:66, s.42–56, Eskişehir

Rızaoğlu, Bahattin (2004). Turizmde Tanıtma, Detay Yayıncılık, Ankara

Rigel, Nurdoğan (1994). Medya Ninnileri, Sistem Yayıncılık, İstanbul

Roche, John P. ve Levy, Leonard W. (1964). Parties and Pressure Groups, Harcourt Brace
and Company, New York

Sabine, George (1991). Yakın Çağ Siyasal Düşünceler Tarihi, (Çeviren: Özer Ozankaya),
Gündoğan Yayınları, Ankara

215
Sabuncuoğlu, Zeyyat (1993). İşletmelerde Halkla İlişkiler, Rota Ofset, Bursa

Sabuncuoğlu, Zeyyat (2001). İşletmelerde Halkla İlişkiler, Ezgi Kitabevi, Bursa

Schiller, Herbert (2005). Zihin Yönlendirenler, (Çeviren: Cevdet Cerit), Pınar Yayınları,
İstanbul

Schultz, Don E. Ve Tannenbaum, Stanley (1991). Başarılı Reklamın İlkeleri, (Çeviren:

Erol Köroğlu ve Cevdet Serbest), Yayınevi Yayıncılık, İstanbul

Seçim, Hikmet (1994). Hastanelerde Halkla İlişkiler, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim

Fakültesi Yayınları No: 388, Eskişehir

Seçim, H.Özlem Yalaz (2003). “Sponsorluk”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi

Dergisi, S. 16, s.457–479

Sezgin, Meltem (2002). “Lobicilik Kavramı ve Yöntemleri”, İstanbul Üniversitesi İletişim

Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 12, s.751–771

Sezgin, Meltem (2003). “Avrupa’da Lobi Hareketlerinin Tarihsel Gelişimi”, İstanbul

Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, S.16, s.481-491

Sherwin, Greg ve Avila, Emily (2002). “Halkla İlişkiler Krizleri İçin Bir Okuma
Kitabı”, (Çeviren: İdil Sayımer), İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, C.
2, S. 12, s.531–534

“Siyasi Ahlak Yasası”, http://www2.tbmm.gov.tr/d22/2/2-0022, Erişim Tarihi: 21.11.2006

Soysal, İsmail (1999). “Dışişleri Bakanlığının Tanıtma Çalışmaları ve Basın

Sözcülüğünün Kurulması (1955 – 1965 Dönemi)”, Çağdaş Türk Diplomasisi: 200
Yıllık Süreç, 15–17 Ekim 1997, (Yayına Hazırlayan: İsmail Soysal), Atatürk Kültür,
Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları Sayı: 188, s.719–727,
Ankara

Star Gazetesi, 16 Temmuz 2003

Şahım, Tarık Zeki (2006). “Siyasi Katılım ve Baskı Grupları”,

http://www.torpil.com/torpilpaylas/kategori/siyasal-bilimler/937070, Erişim Tarihi:
08.12.2006

Şimşek, Melda Cinman (2000). “Etkili İletişim”, I.İletişim Kongresi 1–3 Mart 2000, s.486–
490

216
Şimşir, Bilal N. (2001). “Amerika’da Ermeni Lobisi ve Lozan Antlaşması Kavgası
(1923-1927)”, Ermeni Araştırmaları, C.1, No: 3, s.34-66

Tan, Ahmet (2002). İlke ve Uygulamalarıyla Politik Pazarlama, Papatya Yayıncılık,

İstanbul

Tataroğlu, Muhittin (2002). “Kalkınma Sürecindeki Toplumlarda Politikacının Ahlaki

Çıkmazı”, Amme İdaresi Dergisi, C.35, S.3, s.75-89

T.C. Resmi Gazete, “Siyasi Partiler Kanunu”, Kanun No: 2820, Yayımlandığı Tarih:
24.04.1983, Sayı: 18027

T.C. Resmi Gazete, “Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeliği ile Bağdaşmayan İşler
Hakkında Kanun”, Kanun No: 3069, Yayımlandığı Tarih: 06.11.1984, Sayı: 18587

T.C. Resmi Gazete, “Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla

Mücadele Kanunu”, Kanun No: 3628, Yayımlandığı Tarih: 04.05.1990, Sayı:
20508

Tekir, Sabri (1999). “Demokrasi ve Çıkar Grupları”, Yeni Türkiye Demokratikleşme

Özel Sayısı I, S.29, s.212-216

Theaker, Alison (2006). Halkla İlişkilerin El Kitabı, (Çeviren: Murat Yaz), MediCat
Yayını, İstanbul

Tikveş, Özkan (2003). Halkla İlişkiler ve Reklamcılık: Temel Bilgiler-Uygulamalar,

Beta Yayını, İstanbul

Tokgöz, Oya (1981). Temel Gazetecilik, A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi, Yayın No:476,
Ankara

Topuz, Hıfzı (1991). Siyasal Reklamcılık: Dünyadan ve Türkiye’den Örneklerle, Cem

Yayınevi, İstanbul

Tortop, Nuri (1986), “Kamu Yönetiminde Halkla İlişkiler”, Halkla İlişkiler (Seçme
Yazılar) içinde, (Derleyen: Fermani Maviş), Anadolu Üniversitesi Açıköğretim
Fakültesi Yayınları, No:66, s.126–167, Eskişehir

Tortop, Nuri (1993). Halkla İlişkiler, Yargı Yayınları, Ankara

Tosun, Nurhan Babür (2003). “Bir Uzmanlık Alanı Olarak Lobicilik”, İstanbul
Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, S. 16, s.349–364

217
Trout, Jack. ve Revkin, Steve (1999). Yeniden Konumlandırma, (Çeviren: Ahmet Gürsel),
Profilo Yayınları, İstanbul

Turan, İlter (1977). Siyasal Sistem ve Siyasal Davranış, İstanbul Üniversitesi İktisat
Fakültesi Yayını: 389, İstanbul

Turan, İlter (1996). Siyasal Sistem ve Siyasal Davranış, Der Yayınları, İstanbul

Turhan, Mehm.t (1991). Siyasal Elitler, Gündoğan Yayınları, Ankara

Türkiye Büyük Millet Meclisi 22. Dönem Albümü (2003). Türkiye Büyük Millet Meclisi
Genel Sekreterliği Personel ve Özlük İşleri Müdürlüğü, Türkiye Büyük Millet
Meclisi Ofset Tesisleri, Ankara

Tüz, Melek Vergiliel (1996). Kriz Döneminde İşletme Yönetimi, Ekin Yayıncılık, Bursa

Unat, Nermin Abadan (1964). Halkla Münasebetler, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi
Enstitüsü Yayını, Ankara

Unat, Nermin Abadan (1987). Halkla İlişkiler Sempozyumu-87 içinde, Ankara

Üniversitesi Basın-Yayın Yüksekokulu ve Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi
Enstitüsü Yayınları: 221, Ankara

Ural, Ebru Güzelcik (2000). “Kurum İmajı Yaratmada Sosyal Sorumluluk Anlayışının
Önemi”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, S.10, s.411–419

Uztuğ, Ferruh (2002). Markan Kadar Konuş: Marka İletişimi Stratejileri, MediaCat
Kitapları, İstanbul

Üzün, Cengiz (2000). Stratejik Yönetim ve Halkla İlişkiler, Dokuz Eylül Yayınları, İzmir

Varol, Asaf (2006). “Amerika’da Lobicilik Faaliyetleri ve Önemi”,

http://www2.cemr.wvu.edu/–wwwpwi/PTAAMorgantown/asafarticle-uptodate.htm,
Erişim Tarihi: 09.03.2006

Varol, Muharrem (1994). Siyaset ve Halkla İlişkilere Bir Başlangıç, İmaj Yayıncılık,
Ankara

Weissberg, Robert (1988). Understanding American Government, First Edition, Rondom

House Inc. New York

218
Wilkinson, Michael D. (1996). “Lobbying for Fair Trade: Northern NGDOS, the
European Community and the GATT Uruguay Round”, Third World Quarterly,
Vol.17, S.2, pp. 251-267

Winner, Paul (1990). Effective PR Management, A Guide to Corporate Succes, Kogan

Page Ltd., London

Yalçın, Soner (2004). Efendi: Beyaz Türklerin Büyük Sırrı, Doğan Kitap, İstanbul

Yavuz, K.Haluk (2000). Türkiye’de Siyasal Sistem Arayışı ve Yürütmenin

Güçlendirilmesi, Seçkin Yayıncılık, Ankara

Zorack, John L. (1997). “Lobicilik Sanatı”, (Çeviren: Müjde Ker), Düşünceler Ege

Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, S.10, s.141-145

219
 EKLER

Ek 1: Anket formu.

İyi günler; Halkla İlişkiler Uygulaması Olarak Lobicilik konulu bir çalışma için
anket yapıyoruz. Vereceğiniz cevaplar bilimsel bir çalışmada kullanılacaktır; Sizden
isim ve adresiniz gibi kimliğinize ilişkin hiçbir bilgi istenmemektedir. Vereceğiniz
cevaplar için şimdiden teşekkür ederiz. Tüm sorularda lütfen tek şık işaretleyiniz!

1-Kredi kartlarının kullanımı hakkında ne düşünüyorsunuz? (Lütfen tek şık

işaretleyiniz)
1.( ) Kredi kartları günümüz şartlarında gerekli bir araçtır.
2.( ) Kredi kartları günümüz şartlarında gereksizdir ve insanlara çok para
harcatmaktadır.
3.( ) Kredi kartlarının kullanımı yaygınlaştığı için bulundurulma zorunluluğu
hissettirmektedir.
4.( ) Kredi kartları bilinçli kullanıldığı zaman iyi bir dosttur
5.( ) Kredi kartları tüketiciyi avlamak amacıyla bankaların geliştirdiği ekonomik bir
avlama yöntemidir.
6.( ) Diğer........................................................

2-Kredi kartlarıyla ilgili medyada yer alan haberlere ilgi duyar mısınız?
1.( ) Çok ilgi duyarım 2.( ) İlgi duyarım 3.( ) Nadiren ilgi duyarım
4.( ) İlgilenmem 5.( ) Hiç ilgilenmem

3-Sizce, kredi kartı mağdurları ve kredi kartı faiz oranlarının düşürülmesiyle ilgili
kamuoyunda/medyada en çok uğraş veren kişi aşağıdakilerden hangisidir? (Lütfen
tek şık işaretleyiniz)
1.( ) Rıfat Hisarcıklıoğlu 2.( ) Derviş Günday 3.( ) Sinan Aygün
4.( ) Murat Yalçıntaş 5.( ) Ali Coşkun 6.( ) Bülent Deniz
7.( ) Diğer (lütfen belirtiniz)............................

4-Ankara Ticaret Odası (ATO) sizce nasıl bir kuruluştur? (Lütfen tek şık
işaretleyiniz)
1.( ) Kamu yararına çalışan bir dernektir
2.( ) Gönüllü kuruluşlardan birisidir
3.( ) Bir ticaret odasıdır ve üyeleri ticari kuruluşlardır
4.( ) Kamu kuruluşlarından bir tanesidir.
5.( ) Diğer (lütfen belirtiniz): ..................................................................

5-Ankara Ticaret Odası (ATO) ve Faaliyetleriyle ilgili bilgi düzeyiniz ne kadardır?

(Lütfen tek şık işaretleyiniz)
1.( )Çok 2.( )Biraz 3.( )Az 4.( )Çok az
5.( )Hiç

220
6-Ankara Ticaret Odası’yla (ATO’yla) ilgili bilgiyi genellikle nereden alıyorsunuz?
(Lütfen tek şık işaretleyiniz)
1.( )Televizyon 2.( )Radyo 3.( )Gazete 4.( )Dergi
5.( )Çevre ve arkadaşlar 6.( )İnternet 7.( )Diğer ..............................................

7“Ankara Ticaret Odası (ATO)” denildiği zaman aklınıza ilk gelen nedir? (Lütfen tek
şık işaretleyiniz)
1.( ) Oda üyelerine yönelik faaliyetleri
2.( ) Başkanı Sinan Aygün
3.( ) Binasının dış görünümü
4.( ) Türk toplumunun menfaatine yönelik çalışmaları (Kredi kartları faiz oranlarının
düşürülmesi, Gümrük Birliğine hayır kampanyası gibi.)
5.( ) Diğer (lütfen belirtiniz) ..................................................................

8-Ankara Ticaret Odası’nın (ATO’nun) Kredi Kartlarıyla ilgili çalışmasını nasıl

buluyorsunuz? (Lütfen tek şık işaretleyiniz)
1.( ) Çok Olumlu Buluyorum 2.( ) Biraz Olumlu Buluyorum 3.( ) Fikrim Yok
4.( ) Olumsuz Buluyorum 5.( ) Tamamen Olumsuz Buluyorum

9-Sinan Aygün’ün / Ankara Ticaret Odası’nın, kredi kartlarıyla ilgili çalışmalarını

başarılı buluyormusun?
1.( ) Çok Başarılı Buluyorum 2.( ) Biraz Başarılı Buluyorum 3.( ) Fikrim Yok
4.( ) Başarısız Buluyorum 5.( ) Tamamen Başarısız Buluyorum

10-Ankara Ticaret Odası’nın (ATO’nun) düzenlemiş olduğu faaliyetlerden aklınıza

ilk gelen aşağıdakilerden hangisidir? (Lütfen tek şık işaretleyiniz)
1.( ) ”Paylaştıkça Büyüyoruz” kampanyası
2.( ) Gönül Panayırı kampanyası
3.( ) Kredi Kartları Faiz Oranlarının indirilmesi çalışmaları
4.( ) “Bir Milyon Defter-Bir Milyon Kalem” Kampanyası
5.( ) Gümrük Birliğine hayır kampanyası
6.( ) TİME Dergisi’nde “Sarı Gelin” isimli DVD’nin dağıtımı
7.( ) Özelleştirmeye hayır kampanyası
8.( ) Yerli Malı kullanma kampanyası
9.( ) Kıbrıs kampanyası
10.( ) ATO’dan Paris’e Mektup
11.( ) “Hayatımız Mafya” raporu

11-Sizce, kredi kartı mağdurları ve kredi kartı faiz oranlarının düşürülmesiyle ilgili
kamuoyunda/medyada en çok uğraş veren kuruluş aşağıdakilerden hangisidir?
(Lütfen tek şık işaretleyiniz)
1.( ) Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB)
2.( ) Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK)
3.( ) Ankara Ticaret Odası (ATO)
4.( ) İstanbul Ticaret Odası (İTO)
5.( ) Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
6.( ) Tüketiciler Birliği
7.( ) Diğer (lütfen belirtiniz) ....................................................................

221
12-Sizce, kredi kartları kanununun çıkartılmasında Ankara Ticaret Odası’nın
(ATO’nun) etkisi nedir?
1.( ) Çok Etkili 2.( ) Biraz Etkili 3.( ) Fikrim Yok 4.( ) Etkisiz
5.( ) Tamamen Etkisiz

13-Sizin yakın çevrenizde de (akraba, komşu vb.), kredi kartı faiz oranlarının
yüksekliği nedeniyle problem yaşayan oldu mu?
1.( ) Oldu 2.( ) Olmadı

14-Kaç adet kredi kartınız var? (Not: Eğer cevabınız “Hiç Yok” ise 17. soruya
geçiniz)
1.( ) Hiç yok 2.( ) 1 adet 3.( ) 2 adet 4.( ) 3 adet 5.( ) 4 ve daha fazla

15-Kredi kart borçlarını nasıl ödersiniz?

1.( ) Her ödeme tarihinde tamamını
2.( ) Her ödeme tarihinde bir kısmını
3.( ) Her ödeme döneminde asgari tutarını
4.( ) Uzun vadeye yayarak ödemeye çalışırım
5.( ) Ödemede büyük zorluk çekiyorum, ödeyemiyorum.

16-Kredi kartınızı nasıl aldınız?

1.( ) Bankaya müracaatla
2.( ) Sokakta, alış veriş mekanlarında kurdukları stantlarda
3.( ) Çalıştığımız yere uyguladıkları bir kampanyada
4.( ) Adresime gönderdiler
5.( ) Diğer……………..................................

17-Yaşınız
1.( ) 16-24 2.( ) 25-34 3.( ) 35-44 4.( ) 45-54 5.( ) 55-64 6.( ) 65
yaş ve üzeri

18-Cinsiyet
1.( ) Erkek 2.( ) Bayan

19-Eğitim Durumu
1.( ) Okur-yazar 2.( ) İlköğretim 3.( ) Lise 4.( ) Ön Lisans 5.( ) Lisans 6.( )
Lisans Üstü

20-Aylık Gelir Düzeyiniz?

1.( ) 500 YTL’den Az 2.( ) 501YTL - 750YTL 3.( ) 751YTL - 1000YTL
4.( ) 1001YTL - 1250YTL 5.( ) 1251YTL - 1500YTL 6.( ) 1501YTL’den Fazla

21-Mesleğiniz Nedir?
...............................................

22-İkamet Edilen (Anketin Yapıldığı) İl?

1.( ) Konya 2. ( ) Ankara

222
Ek 2: Hükümetin ve bankaların dikkatini kredi kartına yöneltmek amacıyla yapılan
basın açıklaması.

223
Ek 3: ATO’nun İPRA’dan aldığı “Golden World Awards” ödülünün basın duyurusu.

224
225
Ek 4: Kredi kartlarına uygulanan yüksek faizlerin toplumda oluşturduğu sosyal
problemlerin TBMM üyelerine sunulması.

226
Ek 5: Kredi kartlarındaki faiz oranlarının yüksekliğinin medya aracılığıyla gündeme
taşınması.

227
Ek 6: AB’ye üyelik için tüketicinin korunması gerekliliğinin medyada işlenmesi.

228
Ek 7: ATO’nun kredi kartları kampanyasıyla ilgili haberlerin gazetelerde kaplamış
olduğu yer itibariyle resim-sütun istatistikleri.

229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
Ek 8: Televizyonlarda ATO’nun kredi kartları kampanyasıyla ilgili yayınlanan haber
ve programların saat-süre istatistikleri.

239
240
241
242
243
244
245
Ek 9: ATO tarafından Internetin kredi kartları kampanyasında kullanım durumlarını
gösterir haber-resim istatistikleri.

246
Ek 10: ATO Başkanı Sinan Aygün’ün, bankaların kredi kartlarına uyguladıkları
yüksek faiz oranlarını basın aracılığıyla gündeme taşıması

247
Ek 11: Kredi kartı mağdurlarının mektuplarının medyada yer alması

248
Ek 12: TBMM üyelerine Sinan Aygün mektubu.

249
250
Ek 13: ATO tarafından, kredi kartları kampanyasına destek olmaları amacıyla sivil
toplum kuruluşlarına gönderilen mektup.

251
252
Ek 14: Sinan Aygün’ün basın açıklaması

253
Ek 15: Kredi kartları yasasının çıkartılması çalışmalarında bankaların karşı
faaliyetleri.

254
Ek 16: Kredi kartları yasa tasarısının hazırlanması ve etkileri.

255
Ek 17: Kredi kartı yasasanın çıkartılması sırasında Sinan Aygün’ün etkisi.

256
Ek 18: ATO’nun kredi kartı faiz indirimi ve düzenlemesi çalışmalarından örnekler

257
258
259
Ek 19: ATO’nun kredi kartı mağdurlarına yol gösteren kredi kartı danışma hattı.

260
Ek 20: ATO’nun da çalışmaları neticesinde yeni yasanın çıkartılması, borçların
faizlendirilmesi ve 12 aylık eşit taksitlere bölünmesi

261