3.

DJELOVANJA_incidentna_analiza

Incidentna opterećenja A
Izvanredna opterećenja su općenito kratkog vremena trajanja, a
vjerovatnost njihovog nastupanja u planiranom vijeku trajanja je
mala.
To su:
Potres
Požar
Slijeganje i klizanje terena
Eksplozije
Sudari
Erozija

PGK_2021 1
Incidentna opterećenja AE- potres – zemljotres

PGK_2021 2
PGK_2021 3
Zemljotres, potres ili trus,
su nagli, iznenadni i kratkotrajni pokreti slojeva Zemljine kore, koji u
obliku udara, valova, drhtanja i tutnjave izazivaju potrese.
Potres izazivaju aktivni tektonski pokreti duž uzdužnih i poprečnih
rasjednih linija, erupcije vulkana, obrušavanje stijena u podzemnim
kanalima, pad meteorita i dr.
Nauka koja proučava zemljotrese naziva se seizmologija.
Seizmologija predstavlja ogranak geofizike kao šire naučne
discipline, koja se inače bavi proučavanjem svih fizičkih polja Zemlje.

PGK_2021 4
Seizmologija izučava složene procese koji uslovljavaju pripremu i genezu
zemljotresa, zatim procese stvaranja i prostiranja seizmičkih talasa kroz
Zemljinu unutrašnjost, tektonske procese u žarištu zemljotresa, mehaničke
efekte dejstva seizmičkih talasa na tlu i građevinskim objektima i td.
Seizmologija se bavi i utvrđivanjem parametara seizmičkog hazarda
(seizmičke opasnosti) širih regiona, zatim seizmičkom mikrorejonizacijom
manjih prostora kao sto su lokacije građevinskih objekata, izučavanjem
mogućnosti prognoze jakih zemljotresa, stvaranjem i kretanjem cunami talasa
(velikih talasa koje generisu podvodni zemljotresi) i td.

Ukratko, seizmologija je nauka o zemljotresima, a ime je dobila od

grckih rijeci seismos - potres i logos - nauka.

PGK_2021 5
Pri pojavi potresa razlikuje se:
• hipocentar ili centar potresa kao mjesto začetka i
početnog pokreta i udara potresa u dubini Zemljine
kore do 60 km, a rjeđe i do 700 km dubine;
• epicentar je mjesto neposredno iznad hipocentra na
površini Zemlje s najjačim udarom. U epicentru potresa
javljaju se vertikalni udari sa spuštanjem i izdizanjem tla
(tzv. sukusorno kretanje), a dalje u okolini udari se
javljaju u obliku valova, ili valne oscilacije (tzv.
undulatorno kretanje).

PGK_2021 6
 Dubina HIPOCENTRA je 5 -60 km za
plitke zemljotrese, a ide i do 700 km
za duboke.

PGK_2021 7
Kod valova se razlikuje
• amplituda kao visinska razlika između njegovog dna i vrha,
• valna dužina koja obuhvaća brijeg i dolinu valova,
• valni period vrijeme za koje val prijeđe valnu dužinu, i brzina
prostiranja vala.
Pojava potresa sastoji se od:
• prethodne faze s tutnjavom i manjim udarima (prva
prethodnica s bržim longitudinalnim valovima i druga
prethodnica sa sporijim transverzalnim valovima),
• glavna faza sa najjačim udarima i
• završne faze sa slabijim udarima, podrhtavanjem i tutnjavom.
Tim potresima stvaraju se oblici reljefa (pukotine duge i preko 600
km, široke preko 10 m i dr
PGK_2021 8
Zemljotresi se dijele:
1. Prema uzrocima pojave:
• tektonski (najčešći cca 90% i najjači trusovi izazvani
tangencijalnim i radijalnim tektonskim pokretima),
• vulkanski (snažni i razorni potresi pri vulkanskim
erupcijama),
• urvinski (slabiji lokalni trusovi zbog rušenja i obrušavanja
zidova i tavanica podzemnih kanala i pećina), i
• meteorski (potres izazvan udarom meteorita – u Sibiru
1908. Osjetio se na daljini 5200 km);
PGK_2021 9
2. Prema mjestu pojave:
- kopneni i
- podmorski
(podmorski izazivaju morske valove visoke do 40 m, prelaze
oceane brzinom do 900 km/h); (Tsunami – 26.12.2004.
Indijski ocean),
3. Prema pravcu prostiranja – centralni (kružnim oblikom
zahvaćene oblasti), lateralni (elipsastog oblika) i linearni ili
aksijalni (izduženi oblik duž tektonskih rasjeda);

PGK_2021 10
4. Prema načinu opažanja
• makroseizmi se čulno opažaju, a
• mikroseizmi instrumentima.
Mikroseizmi se dijele na teleseizmičke pokrete izvan
makroseizmičkih oblasti i ikroseizmičke oscilacije slabih
trusova; Kanadski štit, Ruska ploča i dr.)
5. Prema energiji i veličini prostiranja :
a. lokalni (primjećuju se čulno do 200 km, a instrumentima do 500 km),
b. mali (čulno se osjećaju do 600 km, a instrumentima do 5000 km),
c. srednji (čulno se osjećaju na 300-1000 km, a instrumentima do 10 000),
d. veliki (čulno se osjećaju preko 500 km, a instrumentima do 12 000), i
e. svjetski (čulno se osjećaju do 2000 km, a instrumentima do 20 000 km);6.

6.Prema veličini ubrzanja trusnih valova

PGK_2021 11
Međunarodna skala EMS 98
(Evropska Makroseizmicka Struktura) definise se prema
a) Dejstvo na ljude i njihovo ponašanje
b) Efekti na predmetima i prirodi
c) Oštećenja na zgradama;
Način na koji se neki objekat deformiše pod seizmičkim
dejstvom zavisi od tipa objekta.
U jednoj širokoj kategorizaciji moguće je obuhvatiti kako
objekte sa zidanom konstrukcijom, tako i one izgradjene od
armiranog betona. obuhvata 4 tipa struktura objekata (zidane,
armiranobetonske, čelične i drvene) i 6 klasa povredljivosti od
A do F.

PGK_2021 12
„Tipične“ zgrade svrstane su u klase:
A- zgrade od nepečene gline (ćerpiča) i lomljenog kamena
B-, zgrade od pečene cigle, objekti od betonskih blokova,
kucanice i čakmare.
C - zidane zgrade sa armiranom meñuspratnom konstrukcijom i
zgrade od masivnog kamena, armirano betonske zgrade sa
ramovima ili zidovima bez mera protivtrusne zaštite.
Klase D-F predstavljaju objekte kod kojih je ostvareno približno
linearno smanjenje povredljivosti, nastalo kao rezultat izgradnje
objekta sa merama protivtrusne zaštite (ASD- antiseismic
design).
EMS-98 definiše 5 stepena oštećenja i to na zidanim zgradama
i na zgradama od armiranog betona.

PGK_2021 13
Jačine potresa kreće se od I do XII stepeni, prema jačini
udara i potresa.
Prvi stepen je čulno neprimjetan dok je XII katastrofalan.
Potresi su na Zemlji rasprostranjeni po oblastima tzv. trusne
oblasti.
Seizmičke oblasti sa čestim i jakim potresima su u prostoru
Tihog oceana i duž njegove zapadne i istočne obale, zatim u
prostoru Sredozemnog mora i duž alpskih i himalajskih
vjenačnih planina.
Penseizmičke oblasti s rijetkim i slabim trusovima su na
granicama spomenutih oblasti, a aseizmičke oblasti bez
potresa su vodoravni stari geološki slojevi (Kanadski štit,
Ruska ploča i dr.) PGK_2021 14
Skraceni oblik Evropske makroseizmicke skale (EMS-98) – intenziteta zemljotresa
STEP. EFEKAT ZEMLJOTRESA
I NEOSJETAN Ne osjecaju ga ljudi, registruju ga samo seizmografi.
II JEDVA OSJETAN Reaguju samo vrlo osjetljive osobe u stanju mirovanja.
III SLAB Osjeti ga vise ljudi u unutrasnjosti zgrada
U kucama ga osjeti veci dio stanovnika, a na otvorenom samo pojedinci. Posudje i prozori zveckaju.
IV UMJEREN
Pojedinci se bude iz sna.
JAK Osjete ga mnogi i na otvorenom prostoru. Predmeti koji slobodno vise, zanjisu se. Kod pojedinaca
V
izaziva manju paniku.
NEZNATNO Osjete ga sve osobe i bjeze iz kuca. Slike padaju sa zidova. Na slabije gradjenim zgradama nastaju
VI
STETAN prva ostecenja.
Nastaju rusenja djelova namjestaja u stanovima. Ostecenja se javljaju i na kvalitetnijim kucama:
OSTECUJUCI
VII manje pukotine na zidovima. Ruse se dijelovi dimnjaka na kucama, padaju crjepovi. Na slabijim
objektima su moguca veca ostecenja.
TESKO Vecina ljudi otezano ostaje na nogama. Javljaju se ostecenja na 25% kuca, neke slabije se ruse. U
VIII
OSTECUJUCI vlaznom tlu i na padinama javljaju se manje pukotine.
Opsta panika. Oko 50% kuca znatno je osteceno, mnoge se ruse, a vecina je neupotrebljiva za
IX DESTRUKTIVAN
dalje stanovanje.
Vrlo
Teska ostecenja javljaju se na oko 75% objekata, a vecina njih se rusi. U tlu nastaju pukotine sirine
X DESTRUKTIVAN
do nekoliko centimetara; Sa padina se odronjavaju stijene, stvaraju se velika klizista u tlu.

Ruse se sve zidane zgrade. U tlu nastaju siroke pukotine iz kojih prodire voda sa pijeskom i muljem.
XI KATASTROFALAN
Javljaju se veliki odroni.
PGK_2021 15
Nijedan vjestacki objekat ne moze opstati. Tlo i reljef mijenjaju izgled, zarusavaju se jezera, dok
XII UNISTAVAJUCI
Klasifikacija štete na zgradama prema European Macroseismic Scale (1998.) –
5 STEPENI OSTECENJA NA ZIDANIM I ARM.BET. ZGRADAMA

PGK_2021 16
• Ubrzanje tla izazvano dejstvom zemljotresa, kao
parametar seizmičnosti, zbog svoje jednostavnosti i
pogodnosti za primjenu, kao i zbog toga sto se moze
direktno mjeriti (akcelerografima), nalazi siroku primjenu
kako u seizmoloskoj, tako i u gradjevinskoj praksi

• Podaci o kretanju tla i reakciji gradjevinskih konstrukcija

za vrijeme zemljotresa su neophodni za definisanje
parametara i kriterijuma za projektovanje konstrukcija na
seizmicki aktivnim podrucjima.

PGK_2021 17
Zapisi ubrzanja, brzine i pomjeranja tla

PGK_2021 18
Zapisi ubrzanja tla nekih zemljotresa u okruženju

PGK_2021 19
Magnituda zemljotresa je mjera za jacinu zemljotresa u hipocentru (ognjištu). Kolicina
oslobodjene energije u ognjištu – zaristu koja je potrebna da izazove zemljotres od
12° na površini Zemlje iznosi oko 10 na 26 ERGA, što odgovara M = 9°.

KARAKTRISTIKE POTRESA/zemljotresa:
1. Mjera jačine zemljotresa je magnituda (5<M<9)
2. Intenzitet zemljotresa (I)
VII stepen ag ≤ 0.1g, VIII stepen ag ≤ 0.2g, IX stepen ag ≤ 0.3g.)
3. Vremenski interval - povratni period zemljotresa (Tp)

Prema Richteru veza između oslobođene energije „E“ u hipocentru i magnitude „M“
je: log10E=4,8+1,5M (Joul-a) M=magnituda
Zemljotres jačine M je 32 puta jači od zemljotresa jačine M-1 (M minus 1)

Smatra se da je najveća moguća magnituda M=9

PGK_2021 20
Prosječan broj zemljotresa na Zemlji u jednoj godini je:
1 ......... Intenziteta 11°
3 ............. 10°
11 .......... 9°
80 .......... 8°
400 ....... 7°
1300 ..... 6°

Vrijeme trajanja; ( lom traje od poĉetka nailaska S talasa)

- M = 8 .......... 45 – 50 sec
- M = 7 ............. 25 – 30 sec.
- M = 6 ..... oko 15 sec ( Banjalicki 1969.g. M = 6,6 oko 20 sec)

PGK_2021 21
Ocjena mjerodavnog zemljotresa vrši se prema prihvatljivom riziku
za određeni objekat:
P=0,02 (Tp=50god) oštećenja ne zahtijevaju popravak
P=0,002 (Tp=500 god) oštećenja koja se mogu poraviti (projektni
zemljotres)
P=0,0002 (Tp=5000 god) oštećenja koja se ne mogu poraviti
POVRATNI PERIOD
je prosječni vremenski interval između dva potresa.
Npr: potres s povratnim periodom od 100 god. se očekuje 10 puta u
1000 god.
Vjerojatnost da se potres s povratnim periodom R dogodi u toj
godini je
-za potres s povratnim periodom 100 god. R=100
P1=1/R=1/100=0.01 .... 1% PGK_2021 22
Vjerojatnost da se potres neće dogoditi tijekom T godina:
PT=(1-P1)T
Izraz za određivanje vjerojatnosti da se potres određene ili
veće jačine dogodi u razmaku od T godina:
PT=1-(1-P1)T
Vjerojatnost da se potres s povratnim periodom 100
godina dogodi u intervalu 100 godina iznosi:
P100=1-(1-1/100)100=0.63...............63%

PGK_2021 23
 Zemljotres u Crnoj Gori, 1979.god.
Zemljotres u
Turskoj

Izbjegavati
Zemljotres u “meka”prizemlja
Turskoj
PGK_2021 24
SEIZMICNOST BiH
jedan od seizmički aktivnijih dijelova
Balkanskog poluotoka, koji ulazi u
sastav sredozemno – trans - azijskog
seizmiĉkog pojasa. Pored prirodnih
zemljotresa koji su cesta pojava, u
regionu se javljaju i vještački
zemljotresi kao posledica izgradnje
hidroakumulacija – brana.
Izvor: Prof.dr. Drago Trkulja
PGK_2021 25
PGK_2021 26
PGK_2021 27
ZA OBJEKTE-ZGRADE SE RADI DINAMIČKI PRORAČUN:

Definiše se:

1 – Opterećenje (NAJČEŠĆE HORIZONTALNO)

koje je dinamičko, a može se pretvoriti u kvazistatičko (metoda ekvivalentnog statičkog
proračuna za pravilne konstrukcije)

2 - Konstrukcija (model)
• - masa, krutost, prigušenje
• - elastično i poslijeelastično područje

3 - Numerička analiza

PGK_2021 28
Za definisanje opterećenje potrebno je znati spektar potresa

Spektar potresa je obrađeni zapis potresa

To je grafički prikaz kojemu je na osi ordinata omjer (odnos) spektralnog
ubrzanja i najvećeg ubrzanja tla, a na osi apscisa period vibracije osnovnog
tona konstrukcije na toj lokaciji u sekundama
OVISI O TLU.

Lokalno tlo može i više

puta povećati akcelaraciju

PGK_2021 29
 Normalizirani spektar se
dobije kada se ubrzanje
podijeli sa max.ubrzanjem tla

PGK_2021 30
Elastični spektar
(tlo- B,III, a/g=0,1)

Elastični projektni
(proračunski)
spektar
(tlo A stijena) EC8

PGK_2021 31
 TABLICA TIPOVA TLA EC-8
Tip Opis geotehničkog profila vs,30 (m/s) NSPT Cu (kPa)
tla (n/30cm)
A Stijena ili druga geološka formacija uključujući najmanje 5 m ≥800 - -
slabijeg materijala na površini.

B Nanosi vrlo zbijenoga pijeska, šljunka ili vrlo krute gline debljine 360 do 800 ≥50 ≥250
najmanje nekoliko desetaka metara, sa svojstvom postupnoga
povećanja mehaničkih svojstava s dubinom
C Debeli nanosi srednje zbijenoga pijeska, šljunka ili srednje krute 180 do 360 15-50 70 do 250
gline debljine od nekoliko desetaka do više stotina metara

D Nanosi slabo do srednje koherentni (sa ili bez mekim koherentnim ≤180 ≤15 ≤70
slojevima) ili s predominantno mekim do srednje krutim
koherentnim tlima.
E Profili koji sadrže površinski sloj koji karakterizira brzina vs za tipove
tla C i D i debljine od 5m do 20m, a ispod njih je kruti materijal s
brzinom većom od vs 800m/s
S1 Nanosi koji sadrže najmanje 10m debeli sloj mekane gline s visoko ≤100 10 - 20
plastičnim indeksom (PI≥40) i visokim sadržajem vode

S2 Nanosi likvefakcijski osjetljivog tla pijeska i gline ili bilo koji tip tla
koji nije opisan od A do E i pod S1

vs,30 - srednja vrijednost brzine (L) poprečnih površinskih valova

NSPT - standardni penetracijski test (broj udaraca)
Cu - posmična čvrstoća tla
PGK_2021 32
Pomjeranje tla pobuđuje oslcilovanje konstrukcije zgrade.
PERIOD OSCILOVANJA KONSTRUKCIJE T1 može se približno izračunati
prema formuli:

T1 = Ct H 3/4 gdje je:

T1 - osnovni period vibracija zgrade u sec
Ct = 0,085 za prostorne čelične okvire
Ct = 0,075 za prostorne armiranobetonske okvire
Ct = 0,050 za sve druge građevine
H - visina zgrade u m.
Npr. Obična zidana zgrada od 2 nadzemne etaže (prizemlje+sprat) ima
visinu od cca 6m iznad tla, pa je
T1 = 0,05 x 63/4 =0,19 sec
Zgrada od armiranobetonskih okvira visine cca 100m
T1 = 0,075 x 1003/4 =2,3 sec
Rezultati su informativni, a realniji se dobijaju modalnom analizom.
Naravano da zgrada mora zadovoljavati kriteriji pravilnosti i u osnovi i po
visini.
PGK_2021 33
Duktilnost je svojstvo materijala da podnese plastičnu
deformaciju bez loma.
Što je veću deformaciju materijal sposoban podnijeti bez krhkog loma to
je duktilniji.
Slom armirano betonske konstrukcije može nastati po čeliku ili po betonu,
rijetko istovremeno.
Ako je čelik u ekslpoataciji u fazi velikih deformacija (do 10‰) slom može
nastati uz prethodno nastajanje pukotina. Takav slom naziva se duktilan ili
žilav slom.
Duktilnost je svojstvo, a mjera duktilnosti izražava se omjerom između
deformacija kod sloma i deformacija popuštanja.
Ako je ovaj omjer veći od 1, a manji od 2 radi se o neduktilnom elementu.
Ako je manji od 1 radi se o krhkom elementu.
Ako u armirano betonskom elementu prvo popusti armatura element je
duktilan, a ako popusti beton element je krhak.
PGK_2021 34
Prigušenje građevinskih konstrukcija

PGK_2021 35
 Prigušenje je određeno numeričkim vrijednostima kao postotak od tzv.
kritičnog prigušenja.
a) 1/2 tačke popuštanja %
Zavareni čelik, prednapeti beton, dobro armirani beton
(male pukotine) 2-3%
Armirani beton sa značajnim pukotinama 3-5%
Ankerirani ili zakovan čelik, drvo 5-7%

b) tačka popuštanja
Prednapeti beton 5-10%
Armirani beton 7-10%
Ankerirani ili zakovani čelik 10-15%

PGK_2021 36
Faktor ponašanja q = q0 kw ≥ 1,5
q0 - osnovna vrijednost faktora ponašanja, zavisna od tipa konstruk. sistema
kw - faktor koji uzima u obzir preovlađujuću vrstu loma konstruktivnog sistema:
sa zidovima 0.5 ≤ kw ≤ 1; okvirne konstr. kw = 1

DCM – zgrade srednje duktilnosti

DCH – zgrade visoke duktilnosti

PGK_2021 37
Faktor ponasanja

PGK_2021 38
Ukupna poprečna sila od potresa prema EC8

Ukupna seizmička (horzontalna poprečna) sila u osnovi objekta za

posmatrani pravac prema EC8:

Fb = Sd(T1) · m · λ

Sd(T1) – ordinata projektnog spectra

T1 - osnovni period vibracija zgrade za horizontalno poprečno gibanje u

promatranome smjeru

m=W/g ukupna masa zgrade iznad temelja ili iznad krutog podruma

λ - koef. redukcije
(λ=0.85 za T1≤ 2Tc i n>2 sprata; λ =1)

PGK_2021 39
PREMA Pravilniku o tehničkim normativima za izgradnju objekata
visokogradnje u seizmičkim područjima (Sl. list SFRJ broj 52/1990)
Ukupna seizmička sila se određuje prema:
S=W∙K
• K=Ko∙Ks∙Kd∙Kp
• Ks=koeficijent seizmičnosti 0,025 (za VII seizmičku zonu (ag<0,2g))
• Kd= koeficijent dinamičnosti
• Kp= koeficijent duktiliteta i prigušenja
• Ko= Koeficijent kategorije objekta (ko=1 za II kategorija – stambena
zgrada)
• W =ukupna težina zgrade

PGK_2021 40
 POŽARNO OPTEREĆENJE

Požar je nekontrolirano ,
samoodrživo sagorijevanje koje
se nekontrolirano širi u prostoru i
vremenu.
Štete od požara na građevinskim
objektima, pogađaju i vlasnike
objekata, ali i osiguravajuće
kompanije. Podaci o požarima su
dostupni građevinskoj industriji, ali
kod nas se još uvek ne izdvajaju Kriva standardnog razvoja požara
značajnija sredstva za Možemo očitati da temperatura:
protivpožarne sisteme čiji je cilj da - u 30. minuti požara iznosi 822 oC,
- u 60. minuti požara iznosi 925 oC,
zaštiti ljudske živote i materijalna - u 90. minuti požara iznosi 986 oC,
sredstva na objektima ukojima se - u 120. minuti požara iznosi 1029 oC.
desi nesreća.
PGK_2021 41
• Građevina mora biti projektirana i izgrađena
• tako da se u slučaju požara:
• - očuva nosivost konstrukcije tijekom određenog
• vremena utvrđena posebnim propisom,
• - spriječi širenje vatre i dima unutar građevine,
• - spriječi širenje vatre na susjedne građevine,
• - omogući da osobe mogu neozlijeđene napustiti
• građevinu, odnosno da se omogući njihovo spašavanje,
• - omogući zaštita spašavatelja.
• Požarni sektor je zatvoreni prostor koji je podijeljen ili odijeljen od ostalih
dijelova unutar iste zgrade adekvatnim vatrootpornim pregredama
propisane vatrootpornosti.
• Požarno stubište je prostor namijenjen za evakuaciju u slučaju požara i od
ostalih dijelova zgrade mora biti obezbijeđeno pregradama vatrotpornim
60min., kao i dimonepropusnim.

PGK_2021 42
Legenda uz dijagram:
Faza 1: - Paljenje lako zapaljivih materijala (B3) niskoenergetskim izvorom paljenja (šibica)
Faza 2: - Lagani porast temperature u prostoriji putem zapaljenja normalno zapaljivih materijala
Faza 3: - Daljnji porast temperature kroz toplinsku razgradnju teško zapaljivih materijala, nastaje piroliza, "flash over"
Faza 4: - Jaki porast razvitka temperature kao posljedice naglog paljenja svih zatečenih gorivih materijala u prostoriji,
takozvani "totalni požar"
Faza 5: - U ovoj se fazi održavaju postignute temperature iz prijašnje faze sve dok u potpunosti ne izgori barem jedna vrsta
materijala; požar u slabljenju

PGK_2021 43
 Usporedna tablica građevinskih materijala između "EU klase" i "DIN 4102-1"
EU DOPRINOS DIN OPIS DOSADAŠNJI NOVI POSTUPCI
POŽARNA KLASA POŽARU 4102-1 MATERIJALA POSTUPCI ISPITIVANJA
SITUACIJA ISPITIVANJA
PUNI A Ne pridonosi požaru A1 Negoriv DIN - peć Slično DIN- peći
POŽAR
B Vrlo malo pridonosi A2 Negoriv DIN - peć Slično DIN- peći
požaru

ZAPALJENI C Mali doprinos požaru B1 Teško zapaljiv Požarno okno SBI - test
PREDMETI

D Zanemariv doprinos B2 Teško zapaljiv Požarno okno SBI - test

požaru

MALI PLAMEN E Normalan doprinos B2 Normalno Mali plamenik Slično malom plameniku
požaru zapaljiv

F Veliki doprinos B3 Lako zapaljiv

požaru

Tijekom ispitivanja građevinske konstrukcije u vremenu otpornosti na požar ne smije

doći do prekoračenja niti jednog od tri kriterija:
1. Rušenja konstrukcije (vrijedi za nosive zidove, stropove, stupove i grede), ( R )
2. Nastanka pukotina, naprslina i drugih otvora zbog čega dolazi do prodora plamena
(vrijedi za pregradne zidove i stropove) ( E )
3. Srednja temperatura na neizloženoj strani (zida, stropa, vrata…) ne smije prijeći 140°C
više od početne temperature, a najveća temperatura ni na kojem mjestu ne smije biti viša za
180°C od početne (vrijedi za zidove koji razdvajaju prostor i stropove). ( I )
PGK_2021 44
Temeljni kriteriji za opisivanje otpornosti na požar (vatrootpornosti) jednog proizvoda i/ili
građevinskog elementa su:
ZNAČENJE OZNAKA IZVEDENO (IZ FRANCUSKOG)
kriterij nosivosti R Resistance
kriterij prostorne cjelovitosti E Etancheite
kriterij toplinske izolacije I Isolation

Građevinske konstrukcije koje imaju samo nosivu funkciju (npr. stupovi) moraju
udovoljavati kriteriju R, dok građevinske konstrukcije koje imaju samo razdjelnu funkciju (npr.
pregradni nenosivi zidovi) moraju udovoljavati kriterijima E i I. Građevinske konstrukcije koje
imaju i nosivu i razdjelnu funkciju (npr. protupožarni zidovi) moraju zadovoljiti kriterije R, E i I.
Klase (razrede) vatrootpornosti treba razlikovati:
za nosive građevinske dijelove:
REI – tt: najkraće vrijeme u kojem su ispunjeni svi kriteriji
RE – tt: najkraće vrijeme u kojem su kriteriji nosivosti i prostorne cjelovitosti ispunjeni,
R – tt: najkraće vrijeme u kojem je kriterij nosivosti ispunjen.

PGK_2021 45
Otpornost na požar građevinskih elemenata na granici požarnih sektora te
nosivih građevinskih elemenata prostora različite namjene, skladišta, a koje se
smatraju dijelom jedne tehnološke cjeline, ili su požarni sektori manjih
skladišta, treba biti:

-najmanje 30 minuta kod odvajanja prostora s niskim požarnim optereć.(PU3),

- 60 minuta kod odvajanja prostora sa srednjim požarnim opterećenjem (PU2)
- 90 minuta kod odvajanja prostora s visokim požarnim opterećenjem (PU1).

Kod visokih objekata (građevine s prostorima za boravak ljudi čiji su podovi

najvišeg kata 22 m iznad najniže kate terena na koju se može pristupiti i
intervenirati uz uporabu automehaničkih ljestava) određeno je da nosivi i
pojačani vanjski zidovi moraju imati klasu otpornosti na požar od najmanje 90
minuta.

PGK_2021 46
KLASA VATROOT- KLASA GORIVOSTI MATERIJALA SASTAVNICA OZNAKA PO NORMI
PORNOSTI DIN 4102

NOSIVI DIO OSTALI DIJELOVI

F 30 B B F 30 - B
A B F 30 - AB
A A F 30 - A
F 60 B B F 60 - B
A B F 60 - AB
A A F 60 - A
F 90 B B F 90 - B
A B F 90 - AB
A A F 90 - A
F 120 B B F 120 - B
A B F 120 - AB
A A F 120 - A
F 180 B B F 180 - B
A B F 180 - AB
A A F 180 - A

PGK_2021 47
F 90 – A
znači da je konstrukcija otpornosti na požar 90 minuta i da je građena od isključivo
negorivih materijala klase A

F 90 – AB
znači da je nosivi, bitni dio konstrukcije građen od negorivih materijala klase A, a
ostali slojevi ili dijelovi mogu biti građeni i od gorivih materijala klase B

F 90 – B
znači da je konstrukcija izvedena od gorivih materijala klase B

Zidovi od opeke pokazuju najmanje teškoća u pogledu otpornosti na požar jer je

opeka u procesu proizvodnje već prošla temperaturnu obradu.
Kod zidanih konstrukcija od opeke moguće je i s manjim debljinama postići visoke
klase otpornosti na požar. U požaru bolju otpornost pokazuju zidovi izvedeni od
pune opeke u odnosu na zidove od šuplje opeke.

PGK_2021 48
F 15 – praktično zadovoljavaju:
sve konstrukcije od kamena, opeke, betona, čelika i drveta, bez posebnih zaštitnih
obloga protiv požara.
F 30 – praktično zadovoljavaju: sve konstrukcije od kamena, opeke i betona.
elementi od čelika bez zaštitnih premaza samo velike masivnosti i to:
stubovi faktora preseka A/V manjeg od 60 i
grede faktora preseka A/V manjeg od 120.
elementi od čelika, ako su zaštićeni požarnim premazima
elementi od monolitnog drveta bez zaštitnih premaza ili obloga, samo u izuzetnim
slučajevIma:
pritisnuti elementi dužine izvijanja do 4,0 m najmanje širine 20-24 cm sa pritisnim
naponima 5-11 N/mm2 respektivno,
zategnuti elementi od rnonolitnog drveta ili lepljenog lameliranog drveta, kojima je
potreban statički presek uvećan povećanjem strana preseka za 30 mm,
savijeni nosači od monolitnog drveta širine 80-150 mm i visine 140-260 mm, izloženi
naponima od 3-13 N/mm2 respektivno.
elementi od drveta, ako su zaštićeni požarnim
PGK_2021
premazima prema ili oblogama 49
F 60 - praktično zadovoljavaju:
- zidovi od pune i šuplje opeke debljine najmanje 12 cm,
- zidne ploče od gipsa (y=600 kg/m3) debljine najmanje 8 cm
- betonski nenoseći zidovi najmanje debljine 8 cm,
- betonski noseći zidovi najmanje debljine 12 cm,
- armiranobetonske grede najmanje debljine 12 cm,
- armiranobetonski stubovi najmanje debljine 20 cm,
- armiranobetonske ploče najmanje debljine 8 cm.
-elementi od čelika ovu klasu mogu da zadovolje, ako su zaštićeni požarnim premazima prema ili
zaštitnim oblogama,
- elementi od lepljenog lameliranog drveta bez zaštitnih premaza ili obloga, samo u izuzetnim sluč.:
- pritisnuti elementi dužine izvijanja od 2-7m najmanje debljine 18-23 cm sa pritisnim naponima 500
N/cm2 respektivno, odnosno 24-34cm sa pritisnim naponima 11 MPa respektivno,
- zategnuti elementi od monolitnog drveta ili lepljenog lameliranog drveta, kojima je potreban statički
presek uvećan povećanjem strana presjeka za 50 mm,
- savijeni nosači od monolitnog drveta širine 180 - 300 mm i visine 240 - 520 mm,
izloženi naponima od 3-13 MPa respektivno,
- elementi od drveta, ako su zašti}eni požarnim premazima ili oblogama

PGK_2021 50
F 90 – praktično zadovoljavaju:
- zidovi od pune i šuplje opeke debljine najmanje 12 cm, obostrano malterisani,
- zidne ploče od gipsa g= 600 kg/m3 debljine najmanje 8 cm,
- betonski nenoseći zidovi najmanje debljine 10 cm,
- betonski noseći zidovi najmanje debljine 14 cm,
- armiranobetonske grede najmanje debljine 15 cm,
- armiranobetonski stubovi najmanje debljine 24 cm,
- armiranobetonske ploče najmanje debljine 10 cm.
- elementi od čelika ako su zašti}eni požarnim premazima prema ili zaštitnim oblogama prema
- elementi od drveta, ako su zašti}eni požarnim premazima
F 120 – praktično zadovoljavaju:
- zidovi od pune i šuplje opeke debljine najmanje 12 cm, obostrano malterisani,
- zidovi od siporeksa najmanje debljine 20 cm,
- zidne ploče od gipsa y=600 kg/m3 debljine najmanje 8 cm,
- betonski nenoseći zidovi najmanje debljine 12 cm,
- betonski noseći zidovi najmanje debljine 16 cm,
- armiranobetonske grede najmanje debljine 20 cm,
- armiranobetonski stubovi najmanje debljine 30 cm,
- armiranobetonske ploče najmanje debljine 12 cm.
- elementi od čelika, ako su zaštićeni požarnim premazima ili zaštitnim oblogama
- elementi od drveta, ako su zaštićeni požarnim premazima
PGK_2021 51
Kod dokaza nosivosti elemenata proračunske vrijednosti mehaničkih svojstava materijala
(naponska i deformacijska svojstva) Xd,fi definiraju se na sljedeći način

PGK_2021 52
 Koeficijent redukcije armaturnog čelika pri požaru
Temperatura Koef.redukcije Koef.reduk.
Radni dijagram betona u požaru KONSTRUKCIJE f sy,Θ / f y,20 Modula elast.
( 0C )

20 1 1

100 1 1

200 1 0,9

300 1 0,8

400 1 0,7

500 0,78 0,6

600 0,47 0,31

700 0,23 0,13

1200 0,00 0,00

Koeficijent redukcije za čelične konstrukcije pri požaru

Koeficijent redukcije tlačne/pritisne čvrstoće
betona pri požaru

PGK_2021 53
 Ostala incidentna operećenja
Uticaj vozila na ograde:

Ključni elementi građevine trebaju biti dizajnirani tako da izdrže posljedice unutarnje
eksplozije prirodnog plina, koristeći nominalni ekvivalent statički pritisak:
pd=3+pv ili pd=3+0,5pv+0,04/(Av/V)2

PGK_2021 54