Hidroksi Kiseline (alkohol kiseline)

Su organska jedinjenja koja pored karboksilne sadrže i hidroksilnu grupu pa se ponašaju i kao
kiseline i kao alkoholi.Potpunom oksidacijom najčešće iz HNO3 jedne primarne OH grupe
polihidroksilnih alkohola nastaju hidroksi kiseline.Optički su aktivne i sadrže ih mnogi
preparati.Alfa-hidroksi kiselina (AHA) ,Beta-hidroksi kiselina (BHA) ,polihidroksi kiselina.

Sadrže ih mnogi preparati ,a derivati su voćnih kiselina.Nastaju u metaboličkoj razgradnji

šećera.Hidroksi kiseline su eksfolianti (stimulišu ljuštenje kože) tj. prvog sloja –onaj dio koji
sadrži stare mrtve ćelije i time se stimuliše obnova kože.Nastaju nove ćelije,a koža postaje
izjednačena, jednakog tena.S obzirom da je oljuštena koža osjetljiva na djelovanje
sunca,neophodno je poslije upotrebe ovih kiselina koristiti preparate za zaštitu od sunca koje
treba nanositi i 7-10 dana nakon upotrebe ovih kiselina.

Alfa-hidroksi kiseline su derivati voća i mnogih drugih prirodnih tvari, a danas se i

sintetišu.Postoji 5 tipova alfa-hidroksi kiselina koje se najčešće koriste u kozmetičkoj
industriji tj. glikolna kiselina (ekstrakt šećerne trske) ,mliječna kiselina (ekstrkakt mlijeka),
jabučna kiselina (ekstrakt jabuke), limunska kiselina (ekstrakt limuna) i vinska kiselina
(ekstrakt grožđa).Najvažnija je mliječna kiselina.

Mliječna kiselina spada u grupu hidroksikarbonskih kiselina.U svojoj molekuli sadrži jedan
asimetrični ugljikov atom, pa se javlja u dvije optički aktivne modifikacije, D mliječna kiselina
i L mliječna kiselina.

L-mliječna kiselina se stvara raspadanjem glikogena u mlšićima koji su pod opterećenjem i

uslijed njihovog umora gdje mliječna kiselina nastaje vrenjem iz šećera i drugih ugljikohidrata
djelovanjem anaerobnih bakterija pa se zato nalai u kiselom mlijeku i siru.

Dobijanje mliječne kiseline.

Mliječna kiselina se proizvodi fermentacijom šećera, iz škroba, a sintetski reakcijom

cijanovodonične kiseline i acet-aldehida uz kiselinski nitril kao međuprodukt reakcije.

Upotreba: Koristi se umjesto vinske i limunske kiseline u proizvodnji bezalkoholnih

pića,kiselih bombona,u medicini,tekstilnoj i kožnoj industriji.

Tako su npr: kalijev i natrijev laktat zamjena za glicerol koji se koristi u medicini.

Natrijev laktat je blag laksativ, a etil laktat – hipnotik i sedativ, a u tehnici služi kao
otapalo.Titanijev laktat služi za vlaženje kože.

Postupci identifikacije:

Limunska kiselina (identifikacija)

a) Zagrijavanjem se tali,posmeđi i razvija oštar miris

1
 b) Otopina reaguje kiselo na lakmus papir i daje reakciju citrata

c) Kada se otopina alkalizira amonium hidroksid daje reakciju citrata 2.

Postupak za identifikaciju mliječne kiseline:

a) Daje jodoform redukciju

b) Kada se 0.1 ml pomiješa sa 0.5 ml diluiranog KmnO4 i 0.2 ml diluirane H2SO4 te

zagrije, osjeća se miris acet-aldehida.

c) 0.2 ml pomiješa se sa 0.1 ml koncentrovanog etanola, 0.5 ml koncentrovane H2SO4 i

zagrije.Kada se ohladi i razrijedi sa 5ml vode osjeća se miris etil-laktata.

d) Kada se 0.1 ml razrijedi sa 5ml vode i doda 1 kap Fe (III) hlorida oboji se zelenkasto-
žuto.

Identifikacija korigenasa

Korigensi su supstance koje omogućavaju oblikovanje praparata ali utiču i na njegove

osobine i stabilnost.Mogu poboljšati ili prikriti izgled,miris i okus preparata u zavisnosti od
potrebe. U korigense ubrajamo sladila,arome i boje.

Sladila su uglavnom sintetske supstance koje se odlikuju većom slatkoćom od saharoze, a

nemaju hranjivu vrijednost. Pod pretpostavkom da nisu toksične, idealna su sladila za
dijabetičare i gojazne osobe.Tu spadaju gliarizin radix (nalazi se u korijenu gospine trave ili
sladića). 60 puta je slađi od saharoze.Glicirizinska kiselina se prvenstveno koristi u duhanskim
proizvodima. U prirodno sladilo spada i hesperidin koji se dobija iz citrus vrsta i 100 puta
slađi od saharoze.

Sintetska sladila: saharin- brzo se upija i izlučuje putem urina.Na ambalaži hrane koja sadrži
saharin mora biti zdravstveno upozorenje.

Arome

Arome su supstance koje se dobijaju iz prirodnih sirovina, npr. : aroma maline,limuna ;

međutim postoje i umjetne i njihove kombinacije.Postoje namirnice koje skoro da nije
moguće proizvesti bez dodatka arome, npr. : bezalkoholno piće,sladoled. Neugodan okus
ljekovitog preparata kod pacijenta može izazvati povraćanje,gubitak apetite , a ako se
preparat uzme često, može dovesti do otežane apsorpcije ljekovite supstance. Aroma ne
smije nadjačati okus preparate, nego ga samo ublažiti. Prilikom izbora odgovarajuće arome
treba imati na umu sljedeće:

2
Koja je vrsta ljekovitog preparata (suspenzija,emulzija,otopina...), okus
(kiselo,gorko,slatko...), potreba tog aromatiziranja, način uzimanja, potrošač (djeca,odrasli) i
pH preparata.

Boje

Boje su supstance koje se koriste za bojenje prehrambenih proizvoda a mogu biti prirodne i
sintetske.

Prirodne su: karotenoidi ( narandžasta boja), betoin (crvena boja),hlorofil (zelena boja).

Sintetske su: indigotin (plave boje) i amarantin.

Boje se dodaju u malim količinama, a pri tome ne mijenjaju osnovna svojstva proizvoda.

Postupak identifikacije saharin natrija

Zagrijavanjem se tali, razvija karakterističan miris,ostatak nakon žarenja otopi se u diluiranoj

sirćetnoj kiselini (Upotrijebi se za dalja ispitivanja).Kada se tali sa kalcijum karboksidom
razvija se amonijak a zatim fenol.Kada se 0.5g otopi u u 5ml vode i zakiseli se sa
koncentrovanom HCl izluči se bijeli kristalni talog.Kada se talog filtrira i ispere nekoliko puta
po 2ml vode i osuši.Tali se pri 226-230°C.

Betuin hlorid- kada se 10 mg otopi u 1ml vode i doda nekoliko kapi timol plavila otopina se
oboji crveno.0.1 g zagrijava se sa 1ml koncentrovane kiseline da voda potpuno ispari, daljim
zagrijavanjem razvijaju se pare karakterističnog mirisa koje crveni lakmus oboji u plavo.Daju
reakcije hlorida.

Dezinficijensi i antiseptici

S obzirom da smo okruženi mikrobima koji svojim metabolizmom uzrokuju hemijske

promjene i uročnici su infekcija i krvarenja, onda moramo da učestvujemo ,odnosno tražimo
način odbrane od takvih mikroorganizama.Proces uništavanja mikroorganizama jeste
dezinfekcija.To je ustvari mjera zaštite kojom sprečavamo prenošenje mikroorganizama a
time i infekcije.Infekcije se mogu prenijeti neposrednim dodirom, preko predmeta ili
zaraženom vodom ili zrakom, pa se radi toga moraju dezinficirati prostorije,ruke,radne
površine,voda,predmeti,sanitarije,rublje,koža,sluznice,rane....

Dezinfekcija se provodi fizikalnim i hemijskim metodama.Fizikalne metode baziraju se na

primjeni toplote koja uzrokuje koagulaciju bjelančevina u ćeliji mikroorganizma.To su npr.:
iskuhavanje,peglanje,spaljivanje,žarenje ili zračenje ultraljubičastim i drugim
zrakama.Hemijska sredstva kojima provodimo dezinfekciju su dezinficijensi.To su spojevi koji
uništavaju patogene mikroorganizme ili ih sprečavaju u rastu i razvoju.Razlikujemo

3
dezinficijense koji ubijaju mikroorganizme i antiseptike koji sprečavaju rast i razvoj
mikroorganizama.

Male količine dezinficijensa djeluju kao antiseptici i obratno.Veće količine antiseptika djeluju
kao dezinficijensi.S obzirom da dezinficijensi uništavaju mikroorganizme, mogu djelovati
štetno i na ćelije ljudskog organizma, pa zbog toga moraju zadovoljiti osnovne kriterije:

-da nisu toksični i da ne nadražuju kožu i ne smiju izazivati alergijske reakcije,

-treba da imaju što širu primjenu i da brzo i odgovarajuće djeluju

- poželjno je da budu dobro topivi u vodi ,bez boje i neugodnog mirisa.

U prometu dezinficijensi mogu doći u obliku vodenih ili alkoholnih otopina koji se prema
potrebi primjenjuju , nerazrijeđeni ili razrijeđeni, kao losioni,posipi,tekući
puderi,masti,kreme,emulzije,aerosoli itd.

Kalijev permanganat (KmnO4)

U prometu dolazi u obliku tamno ljubičastih kristala.Koristi se u obliku razblaženih rastvora

0,05-0,1% kao antiseptik i dezinficijens, a može imati i adstrigentno djelovanje.Na rani se
reducira do smeđeg, Mangan oksida, koji je netopiv u vodi i može zaustaviti manja
krvarenja.Rastvori se koriste za dezinfekciju ruku i kod kožnih oboljenja.

Jod

Je jedan od najstarijih antiseptika.Upotrebljava se u obliku vodenog rastvora ili kao alkoholni

rastvor tj. jodna tinktura.Jodni preparati se primjenjuju u velikim razrijeđenjima kao
antiseptici za kožu,sluzokožu i rane zbog jakog
baktericidnog,sporocidnog,amebicidnog,fungicidnog i umjereno antivirusnog djelovanja.Loša
osobina jeste što boji kožu,tkanine i jako peku,pa su prikladni samo kod manjih
povreda.Zbog toga se primjenjju jod kao jodni kompleksi koji sadrže jod u kombinaciji sa
nekim nosiocem (jedinjenjem vode i polivinil pirolidona)- posebno u hirurgiji.

U dodiru sa kožom (ovaj kompleks) lagano oslobađa jod i ne uzrokuje pečenje i ne izaziva
iritaciju kao alkohol.Jodoform je žuti ili žutozeleni prah, karakterističnog mirisa.Jodoform (tri
jod metan) kao antiseptik za rane , prašak za posipanje.

Sumpor i spojevi od sumpora

Oni dezinfikuju,suše i odmašćuju kožu pa se preporučuju kod masne i nečiste kože.Sumpor

dolazi u posipima,sapunima i takućim puderima.

Hlor

4
Je žutozeleni gas prodornog, oštrog mirisa, obično toksičan.

Koristi se za dezinfekciju tj. hlorisanje vode za piće.Kada se nađe u vodi dovodi do

oslobađanja nascentnog kisika i na taj način djeluje dezinfekciono.

Alkoholi

Najviše se koristi etanol.Kao dermo-antiseptik i za dezinfekciju glatkih površina staklenog

posuđa i dijelove koji su od nehrđajučeg čelika.Kod etanola se najbolje antiseptičko
djelovanje ispoljava u koncentraciji od 70%.Etanol je citoplazmatski otrov,djeluje na
enzime,koči metabolizam.Ne djeluje ni na viruse ni na spore.U koncentraciji od 8-10% djeluje
kao bakteriostatik,a u koncentraciji od 70% kao antiseptik.

Aldehidi

Otopina aldehida jeste poznata kao formalin (formaldehid) u koncentraciji 1-2% služi kao
dezinficijens bolesničkih soba,instrumenata,dijelova aparata,kao dezodorans za znojenje
nogu, za dezinfekciju prostorija.Nestabilan je ali se stabilizira sa 10-15%
etanolom.Nedostatak mu je što ima prodoran,nadražujući miris pa se otopina priprema u
digestoru.

Fenoli

Su poznatiji kao dezinficijensi od kojih neki imaju sasvim blago antiseptičko djelovanje pa čak
ima i fenola koji su toksični pa se ne koriste za kožu nego za dezinfekciju prostorija i
predmeta.