Professional Documents
Culture Documents
Kashaya Kalpana-1
Kashaya Kalpana-1
Ka-kaya –body
Sha-functions
Ya - regulation
Kashaya Kalpana
Synonyms-
Rasa, rasabheda,
angaraga,vilepana,niryasa, lohitha
Kashaya Kalpana
Panchavidha
Shadvidha
Sapthavidha
च. सू. 4/6
Kashaya Kalpana
Upa kalpana-
➢Choorna kalpana
Kwatha Kalpana-decoction
Upakalpana-
➢Pramathya
➢Paniya
➢Ushnodaka
➢Kheera paka
➢Laksha rasa
➢Mamsa rasa
Hima Kalpana-cold infusion
Upakalpana-
Upakalpana-
➢Arka kalpana
➢Mantha kalpana
Swarasa Kalpana
शा. ि. १ ३
Juice extracted from a fresh green drug by grounding it
and squeezing through cloth
Swarasa Kalpana
In the absence of fresh drugs-
चण
ू ि ा ािाढकिाढकिुदकस्यािोररस्स्थिं
िहृ दिपतिू ं स्िरसिि ् प्रयोज्यिि ्।
च. चच. १. २. १२
शा. ि. १ ३
Powder one kudawa dry drug
Water twice in quantity
Kept over for 12 hours
Swarasa Kalpana
स्िरसस्य गरु
ु त्क्िाच्च पतलिधं प्रयोजयेि ्।
तिशोवषिं चास्निमसद्धं पतलिारं रसं वपतबेि ्॥
शा. ि.
१.५
Used in ½ phala quantity due to high
concentration. In the other methods it may
used 1 phala quantity.
Swarasa- Prakshepa dravya
शा. ि.
Honey,Sugar candy, jaggery, kshara, jeeraka,
lavana, gritha,taila,churna-each one kola (1/2
karsha)
Swarasa Kalpana
द्र. गि
ु .वि.
Swarasa Kalpana
Putapaka swarasa
श. ि. ि. १ २१-२२
Swarasa Kalpana
श. ि. १ २३
च. सू. चक्र. ४
शर. ि. ५ १
Fresh drug or dry drug with water when ground
on stone plate synonyms are prakshepa or
Kalka kalpana
Additive added-
कल्के िधु घिृ ं िैलं दे यं द्विगण
ु िारया।
मसिागिु ौ सिौ दद्याद्रिा दे याश्चिुगणुा ाः॥
Synonyms-
शा. ि. २ .२
Kwatha Kalpana
Procedure-
पतािीयं षोिशगण ु ं षुण्णे द्रव्यपतले क्षषपतेि ्।
ित्क्ृ पतारे क्िाथयेद् ग्रह्यिष््िांशािशेवषिि ्॥
िज्जलं पताययेद्धीिान्त्कोष्णं
िद्
ृ िस्निसाचधिि ्।
श. ि. २. १
Crushed one phala drug add (16 times) 32
times of water.
Boiled in earthen wear
Reduced to 1/8 under mild heat
Kwatha Kalpana
Preparation method
अवपतधाििि ु े पतारेजलं दज ु रा िां व्रजेि ्।
िस्िादािरणं त्क्यक्त्क्िा क्िथदीिं वितिश्चयः॥
शा. ि. २ ७
Dose-
संजािे द्विपतलोस्न्त्ििि ् (शा. ि. २ )
Two phala
क्िाथस्य िद्यिा िारा पतलिािा
प्रकीतिािा।
( द्रव्यगण
ु
विझाि)
One phala (Vrinda,Ksharapani)
Kwatha Kalpana
Prakshepa dravya
क्िथे क्षषपतेस्त्क्सिािंशौश्चिथ
ु ष्ा टिषोिशोः ।
िािवपतत्तकफांिके विपतरीिं िधु स्िि ृ ि्
Sugar should be added
1/4-Vata
1/8-Pitta
1/16-Kapha
Honey should be added
1/16-Vata
1/8-Pitta
1/4-Kapha
Kwatha Kalpana
जीरकं गनु गलु ं षारं लिणं च मशलाजि।ु
हिङगु त्ररकटुकं चुणा क्िaथे शाणोस्न्त्ििं क्षषपतेि ्॥
षीरं घि
ृ ं गि
ु ं िैलं िर
ू ं चन्त्यद्द्रिं िथa ।
कल्कं च[ू aRहदकं क्िाथे तिक्षषपतेत्क्कषाsiMmिि ्॥ श. ि. २
/४-६
Jeeraka,gugulu,kshara,lavana,Shilajathu,hingu and
trikatu - I shana
Kheera, gritha,guda,thaila,muthra and anya drava
dravya, kalka and churna -1 karsha
Kwatha Kalpana
Eg-Punarnavashtaka kwatha
Synonym-
Sheetha kashaya, cold infusion
Dose- 2 phala
Eg-
Sharivadi hima
Dhanyaka hima
Phanta kalpana
षुण्णे द्रव्यपतले सम्यक् जलिष्ु णं वितिक्षषपतेि ्।
शा. ि. ३/ १
Four parts of hot water (kudava) should be added to
coarse powder of 1 part (phala) of the drug.
शा. ि. ३/ २
Phanta kalpana
Prakshepa dravya-
िधुश्िेिा गि
ु ाहदश ् च क्िाथिि ् िर तिस्क्षपतेि ्।
श. ि. ३. २
प्रिथ्या प्रोच्यिे
द्रव्यपतलात्क्कल्कीकृिाच्रिाि।्
िोयेऽष्टगखु णिे िस्याः पताििािुः पतलद्ियि ्॥
शा. ि. २ /१५०
Drug 1 phala
Made into paste form
Boiled with 8 times of water
Reduced to 1/4
Ushnodhaka (quatha)
अष्टिेिांशष
े ेण चिुथेिाधाकेि िा।
अथिा क्िaथिेिैि मसद्धिष्ु णोदकं िदे ि ्॥
शा. ि. २/ १५९
शा. ि . ५९
Dravya -1 phala
Water -64 phala
Reduce to ½ (32 phala)
शा. ि. ि. २/ १५४
Krutha usha-
Usha is added with lavana,sneha and katu
dravya
Akrutha usha-
No additions
Eg- Sapthamushti yusha
Laksha Rasa (quatha)
बिुगण ु ोिाम्भसा लाषां दोलायन्त्रे विपताचयेि ्।
त्ररसप्िधा पतररस्रव्या लाषािरसमििं विदःु ॥
श. ि. १६१
Drugs(Dravya) 1 part
Milk 8 parts
Water 32 parts
Boiled over mild fire until only milk part
remains
Dosage-2 phala
Eg-Arjuna Kheera paaka
Rasona kheera paaka
Kheerapaaka kalpna (quatha)
Advantages-
Uses-
➢Pitta shamaka
➢For mutradhaha and alpamutra
➢As adjuvants
Udaka kalpana (Hima)
शा. ि. १/२८
Broken rice must soaked either in 4 or 6 or 8
parts of water and kept for some time. Rice
should be macerated watery part have to be
decantered.
Dosage - 2 phala
द्रव्यं गण
ु ािुिणेि द्रव्यगधं वितिहदा शि
े ्।
िदद् ू विशद्
ु दं संच्िायं कषायििि ृ ोपतिि ्॥
Method of preparation-
Coarsely powdered drugs have to be used.
Soaked in 2-4 hours in sufficient quantity of water.
The well soaked drug transferred to distillation
apparatus. And 10 parts of water added.
Heated continuously till 60% distillate is collected.
Stored in airtight bottles and kept in dry and cool place.
Arka kalpana
Characteristics of Arka-
Dosage-
12-24 ml diluted with water.
Eg –Ajamoda arka
Thulasi arka
Triphala arka
Sharkara kalpana ( Secondry pre.)
Dosage-1/2 phala
Eg-
Parushka sharkara
Ajamodarka sharkara