هندسة البرمجيات 2

www.j4know.
com
www.j4know.com
www.j4know.com
www.j4know.com
www.j4know.com
@Gf£gD*H¡DyJyD*]c<´*fJ]E r
x~{D*$b.&*f£:¡D*]A´*fcgEf~6xA
b/ygJx+
]¹+xEbJ5ygJx+b/ib£¸ÄD*f~6]G
@G9bJxD*@@ ¤-b+*xE
~68
E24
d£~6*¡²*nE*x+f~6]D*ib£¸ÄD*
*¡D*o/*xE]¹¤-bJ*xEe/ÆE+xEbJ5&*
>¥¡J2
*]J(°*B4
E24
k<¨Â¨»+«0
f£gD*H¡DyJyD*]c<´*fJ]E
9bJxD*e8
fJ2¡~zD*f£+xD*f´*
zCbA-bG
wwwkacstedusaÁHx@gD°*@@B¡´*
publicationskacstedusafJ]´*i*4*]~8(*
awareness@kacstedusaÁHÆ@D°*]JÄD*
f£~zFxDb+~8&ÉD·H]D**]J(°*B4
ISBN2 13 053309 4
f~zEb³*fcD*
f£gD*H¡DyJyD*]c<´*fJ]EÍ+Æ~{´*HbgD*~94*]~8(°*®
£mDf£D*fAbjD*f£+xD*fm´*H
www.j4know.com
www.j4know.com
www.j4know.com
‫ﻣﻘﺪﻣﺔ‬
»gh ,á«JÉeƒ∏©ŸG áª¶fC’G ™æ°U ¬àjÉZ »°Sóæg º∏Y äÉ«›ÈdG á°Sóæg

äÉeƒ∏©ŸG á÷É©Ã ≥∏©àj Ée πs c øª°†àJ PEG ,¿É«MC’G Ö∏ZCG ‘ Ió≤©e áª¶fCG
Éæàª¶fCGh ,ä’É°üJ’Gh ,IQGOE’G ∫Éμ`` °TCGh ,ÉæJÉYÉæ°U Ò`` °S ø°ù◊ áeRÓdG
.Égô°SCÉH ájOÉ°üàb’Gh á«YÉªàL’G Éæàeƒ¶æe -RÉéjEÉH …CG- á«YÉaódG
áYƒæàŸG ,Ö«`` °SGƒ◊G ø`` e áYƒª› ø`` e »`` JÉeƒ∏©ŸG ΩÉ`` ¶ædG ¿ƒ`` μàjh
äÉμÑ°ûdG) á«∏fi äÉμÑ°T á£°SGƒH É¡æ«H Éª«a á£HGÎŸGh ,IQó≤dGh Qó`` °üŸG
,(á«æ«ÑdG á«`` °ù°SDƒŸG äÉμÑ`` °ûdG) á«LQÉN äÉμÑ`` °Th (á`` «∏NGódG á«`` °ù°SDƒŸG
¿É`` °ùfEG ,QGOGQ ,‹BG ±ô`` °U RÉ`` ¡L) IOó`` ©àe á«aôW Iõ`` ¡LCG ø`` Y Ó`k ` °†a
.É¡àÄ«H øª°V É¡dÉ°SQEG IOÉYEGh äÉeƒ∏©ŸG ∫ÉÑ≤à°SG É¡fCÉ°T øe ,(...‹BG
:»∏j É‡ π«Ñ≤dG Gòg øe ΩÉ¶f ∞dCÉàjh
ΩOƒŸG Iõ¡LCGh äÉ«aô£dGh Ö«°SGƒ◊G πãe) äGó©ŸG -…OÉŸG ô°üæ©dG t
(...ïdEG π¨°ûŸGh ±É°ûμŸG Iõ¡LCGh ,áμÑ`` °ûdG ™jRƒJ Iõ¡LCGh ,áØ∏àîŸG
⁄É©dÉH ΩÉ`` ¶ædG §HQh á÷É©Ÿ á`` «dÉªLE’G ábÉ£dG ó`` «dƒJ ≈dƒàJ »`` àdG
.»LQÉÿG
á«≤£æŸG ∞`` FÉXƒdG ø`` Y ádhDƒ` `°ùŸG äÉ«›ÈdG -»`` ≤£æŸG ô`` °üæ©dG t
.äÉeƒ∏©ŸG ßØMh á÷É©e äÉ«∏ªY ≈à°T AGOC’ áeRÓdG
:´GƒfCG áKÓK ‘ äÉ«›ÈdG √òg »JCÉJh
i*v´b+bc-4°*fDb+¤GHi*v´*U ~|N §f~8b³*ib£¸ÄD*
O t
øª`` °†J »àdGh ,äÉ«›ÈdG hQƒ£e É¡¨«`` °üj »àdG äÉ«›ÈdG áeõM t
íª°ùj ’ …CG AGOƒ`` °S ≥jOÉæ`` °üH ¬Ñ`` °TCG »gh ,IOófi ∞FÉXƒH ΩÉ«≤dG
≥jôW ø`` Y Ωóîà`` °ùJ ø`` μdh É`` ¡∏jó©Jh É`` ¡«dEG ∫ƒ`` NódÉH Ωóîà`` °ùª∏d
.á£«°Sh äGÒ¨àe
,∫ÉªY’G äÉ`` °ù°SDƒe ¢VGôZCG áeóÿ Ék ` `°ü«°üN IQƒ£ŸG äÉ«›ÈdG t
˾
www.j4know.com
.äÉeóÿG äÉcô°T ≥jôW øY hCG É¡JGP á°ù°SDƒŸG πÑb øe AGƒ°S

:øª°†j πμ°ûH áØ∏àîŸG äÉ«›ÈdG ™«æ°üJ äÉ«∏ª©H äÉ«›ÈdG á°Sóæg ≈æ©Jh
¡GH£B2Hq£p~8@@ ~{+c0b~8ib/b£g0°S @ @~|O´*nNgO´*f£c- t
;(»FÉ¡ædG π«ª©dG …CG ∂dÉŸG
;ájGóÑdG òæe áeƒ°SôŸG Ohó◊G ≈∏Y ,ò«ØæàdG Oóeh ∞«dÉμàdG QÉ°üàbG t
,øeC’Gh ,π«¨`` °ûàdG áeÓ`` °Sh AGOC’G å«M øe) áeóÿG ó≤©H ΩGõàd’G t
bK 0°e¡~6b²*nEbFx+*vsg~6*f£:tD(*
øμÁ ,ájõ«∏‚’G á`` ¨∏dÉH (ôjƒàaƒ`` °S) software í∏£`` °üe ÚÑj Éªch
¬∏jó©J ™«£à`` °ùf …òdG ΩÉ¶ædG ø`` e ¿ôŸG hCG Ú`` ∏dG Aõ÷G äÉ`` «›ÈdG QÉ`` ÑàYG
ó©Jh .ΩÉ¶æ∏d ÉæeGóîà`` °SG á`` ∏«W Ióéà`` °ùŸG áLÉ◊G øWGƒe ≥ah ,AÉ`` °ûf É`` ªc
áHÉãÃ É¡fC’ ,äÉ«›È∏d á«ªgC’G á`` ¨dÉH Iõ«‡ áª`` °S Qƒ£àdG ≈∏Y IQó≤dG √òg
,(ΩGóîà°S’G ádƒ¡`` °Sh ∞«μàdG á«∏HÉbh áfhôŸG) ΩÉ¶ædG ôª©d OóëŸG ô`` °üæ©dG
.∑Ó¡à°S’G áØ∏μàd OóëŸG ô°üæ©dG »¡a ‹ÉàdÉHh
kGOóY »`` °SôJ »¡a ,zäÉ`` «›ÈdG AGQh{ É`` Ã äÉ`` «›ÈdG á`` °Sóæg º`` à¡Jh
f£<Ì~6@@ ~}-Hx@@ ~7f+bj§¡-¤gD*ibFb@@ ~}D*Hfg+bjD*v<*¡D*E
äÉ°ü°üîJ{ hCG äÉ°ü°üîàdG IOó©àe Ωƒ∏©dG ôFÉ°ùch .º«∏°S ƒëf ≈∏Y ™«æ`` °üàdG
ô`` jƒ£J á`` «∏ªY ‘ äÉ`` «›ÈdG º`` ∏Y π`` °UCÉàj zMetadisciplineG É`` à«ŸG
¤gD*i*H2&°*fE$ÉEIvEHg£DbAHx~7<xg~z´*kpcD*Eib£¸ÄD*
…óëàH QGôªà°SÉH ΩÉ«≤dG øe º∏©dG Gò¡d óH’ ,øeõdG ™e ¬ª≤©d Ék jOÉØJh .É¡Mô£j
bK JxAbK =*xA¤s-bE*K ÌjC¤gD*f£gD*ibp~|´*HfE2bg´*b¿&°*
ô¶fCG áëØ`` °U 128 ≈dGƒM ‘ πμ`` °ûdG Gò¡H ô`` NGR º∏Y ¢`` VôY ø`` μÁ ’h
AÉØàc’Gh ,¬∏FÉ`` °ùŸ á`` jQòL §«`` °ùÑJ á`` «∏ªY ∫Ó`` N ø`` e ’EG[7,8,9] ™`` LGôŸG
Qób ¢Uôëæ`` °S »àdGh É¡«∏Y ≥`` ØàŸG á«`` °SÉ°SC’G äÉª`` °ùdG ¢†©H óæY ±ƒ`` bƒdÉH
.»°SóM Üƒ∏°SCÉH É¡Áó≤J ≈∏Y ´É£à°ùŸG
ϲΑήόϟ΍ϕήθϤϟ΍ϝϭΩξόΑϱΪϟ©ϦϴϠϟ΍ϥΎϴϜϟ΍ª΢ϠτμϣϞϤόΘδϳ
˿
www.j4know.com
∫hC’G π°üØdG
ájOÉ°üàb’G äÉ«£©ŸG ¢†©H
äÉ«›ÈdG áØ∏μJ .1
-OGôaCG hCG (¢ûa) Qƒ¡`` °T -OGôaCG IóMƒH Ik OÉY äÉ«›ÈdG áØ∏μJ ¢`` SÉ≤J
Ióe Ú`` °Sóæ¡e 3 πª©a ,ôjƒ£àdG Ióe øY Égõ««“ »¨Ñæj »àdG (™a) ΩGƒ`` YCG
.™a 4^5hCG ¢ûa 54 ÉgQób áØ∏μJ …hÉ°ùJ Gk ô¡°T 18
nEbFÄD*,x~7x~6&*2v+,2b<6b£A¤+¡~6b²*nEbFÄD*m0bE&*

Qó°üŸG øe ô£`` °S ∞dC G hCG ((º°S) Qó`` °üŸG Qƒ£`` °S) äÉª«∏©àdG hCG Qó`` °üŸG
yGb±*H£@@ ~z-Ix/¥wD*e¡@@ ~6b²*nEbFx+b@@ ~}gJ¤gD*@@ ~zC
…CG ‘ ò«Øæà∏d πHÉ≤dG Aõ`` ÷G ¢ù«≤j …òdG ,Gòg ºé◊G πeÉYh .ΩGóîà`` °SÓd
f£¸ÄD*b«¤gD*ibE¡´*D¤~z£)4x~7'¡CvOg<*¥wD*¡G5b/
π©dh .(¢ûa) πμd (º`` °S) `H »›ÈdG ôjƒ£àdG á«LÉàfEG ¢SÉ≤J Éæg ø`` e
.É¡àdƒ¡°S hCG äÉ«›ÈdG ™æ°U áHƒ©°U ióe ≈∏Y ∫ój Ée ≠∏HCG ƒg ô°TDƒŸG Gòg
√òg hóÑJ óbh .ád’ódG äGP äÉ«FÉ`` °üME’G ¢†©H ‹ÉàdG ∫hó÷G ÚÑjh
,á«eƒ«dG IÉ«◊G QƒeCG ¢†©ÑH É¡àfQÉ≤Ã ¬`` fCG ’EG ,Ée óM ≈dEG áª¡Ñe äÉ`` fÉ«ÑdG
1006b£+¤+¡@@ ~6b0nEbFÄAv£-E£<¥¡-bEzF&*@@ Â
øe É¡æe πc ∞dCÉàj Öàc 10 ‹GƒM ¬JÉ≤aôÃ ∫OÉ©j ∫ÉãŸG π«Ñ`` °S ≈∏Y º`` °ùc
.áëØ°U 400
äÉ¶MÓe ºé◊G áØ∏μàdG äÉ«›ÈdG ´ƒf
IóŸG) »æeõdG ¥É£ædG :á›ôH äÉ¨d äÉaô°üe
ng´*xJ¡gDfE5ÉD* compilateurs
ÚeÉY ≈dEG ΩÉY º°ùc 30-20 ™a 10 »°S ,∫Éμ°SÉH-
ΩGƒYCG 3-2 º°ùc 200-100 ™a 100-80 ¿GôJQƒa ,∫ƒHƒc-
ΩGƒYCG 3< º°ùc 300 < ™a 200-150 (Ada) GOCG-
ϮϠϴϛ ϒϟ΃
̀
www.j4know.com
≈dEG 3 øe »æeR ¥É£f äÉfÉ«ÑdG óYGƒb IQGOEG áª¶fCG

600-300
∂dP ‘ ÉÃ ΩGƒYCG 5 ™a 500-300 …O ,πcGQhCG) á«≤FÓ©dG
º°ùc
á«FóÑe á«ÑjôŒ áî°ùf (..2 »H
øeR) á«¶◊ áª¶fCG
:IÒÑc (»≤«≤M
,äGƒæ°S 6 »æeR ¥É£f º°ùc 2200 ™a 1000< á«FÉ°†a áÑcôe-

∫Ég á¨∏H ó©e
äGƒæ°S 7 »æeR ¥É£f ™a 5000 1
OQÉ¨Ø«°S-
º°ùc 2260
11äGƒæ°S
»H ´ƒf7 øe
»æeRá¨∏H¥É£f
ó©e SAFEGUARD
11 »H ´ƒf øe á¨∏H ó©e
ΩGƒYCG 10 »æeR ¥É£f

πÑb á«£°Sh Ióeh 2
º°ùc 960 ™a 955 ôHÉ°S -
55 ÉgQób π£Y çhóM SABRE
3
áYÉ°S
EnEbFÄD*,b£0,vE -5000 5000-2500 ΩEG á©æ°üe π«¨°ûJ áª¶fCG
ÉÃ ,áæ°S 20 ≈dEG15 10,000 ™a ¢SEG ΩEG ‘ ,MVS ¢SEG ‘
øY π≤j ’ Ée ∂dP ‘ ó©e) º°ùc 7¢SEG hCG »°S »L ,VMS
áî°ùædG óeCG äGƒæ°S 5 á«›ôH á¨∏H GCOS7
á«FóÑŸG áeó≤àe
òæe Ék ÑdÉZ
(äÉæ«©Ñ°ùdG
/∫ƒHƒc á¨d ΩGóîà°SÉH 1000-500 ™a 500-300 »H »L :á«YÉæ°U áª¶fCG
»L4 ∫EG óYGƒb -º°ùc QCG ΩEG ,GPAOhCG ¬jEG
á¨dÉH äÉfÉ«H ΩEG …CG »°S ,MRP»H
á«ªgC’G ... ,CIM
≈∏Y …ƒ£æJ ¿GôJQƒa á¨∏H ™a 300-150 (∂«aGôZ) á«fÉ«ÑdG

á«ªbQ äÉ«eRQGƒN ÖdÉ¨dG ‘
áeó≤àe (OÉ©HG 3 ,¿Gó©H)
º°ùc 200 <
́
www.j4know.com
√òg ΩGóîà°SG Ö∏£àj ‘ »°S á¨∏H »YÉæ£°U’G AÉcòdG

‘ á«›ÈdG äÉ¨∏dG ™e ÖdÉ¨dG
Gk ôjƒ£J á«YÉæ°U áÄ«H Ò°ùØJ ≥FGôW ,L I S P Ö°ù«d
™a 20- 10
Ók eÉ°T Ók ãeCG áeó≤àe PROLOG ÆƒdhôH
™a30 - 20 IÒÑÿG áª¶fC’G-

øe Ék Ø«W øª°†àJ á∏°üØe ≈dEG 100 äÉ«›ÈdG á°Sóæg äGhOCG
πª°ûJ »àdG äGhOC’G ≈dEG Gk OÉæà°SG ™a 200 Üƒ°SÉ◊G áfƒ©Ã
ôjƒ£àdG IQhO πMGôe ¢SƒeÉb
,4xg´*fFb£@@ ~|D*f-@@ ~}g-°¤GHbB4&°* w@@ GO N <P 5O Ä@PR @ JO H

f<b~8f£DÍ~z«¥&*&b@ @~7Ab-4Hx~9Hib£¸ÄD*f@@ ~6vG4N HR 2N
áaÉ°VEG óæY ¬fCG ’EG .á«LÉàfE’G ‘ á°Sƒª∏e Ö°SÉμe øY ôØ°ùj ¿CG äÉ«›ÈdG
b-vJv/bgc<x-ib£¸ÄD*¯ng´*x<Eb<
á≤∏©àŸGh äÉ«›ÈdG √ò`` g ≈∏Y É¡FGôLEG ø`` e ôØe ’ »àdG äGÒ`` «¨àdG t
.Égôª©H
äÉcô`` °ûdG ÚH Ú∏eÉ©dG ºbÉW π≤æàH á`` °UÉÿG á«ª«¶æàdG äÉ`` jóëàdG t
,ácô°ûdG ¢ùØf øª°V ≈àMh
á©bƒàŸG IÉ«◊G â`` dÉW Éª∏c á∏`` °üdG äGP ∞«dÉμàdG áª«b OGOõ`` Jh Gò`` g
b£+I¡g@@ ~z§£DbgD* wGx.&bg-b@@ C,4xg´*@@ £DbgD*n@@ EbFÄD
wG¢D(*x@@ D*b§f@@ £G&°*A*w@@ D¤)vc´*¤+¡@@ ~6b²*n@@ EbFÄD*
:πeÉ°T Qƒ¶æe øe ∞«dÉμàdG
.¬eGóîà°SG øY ±hõ©dG ≈àMh π«¨°ûJ+ áfÉ«°U+ ôjƒ£J
∞«dÉμàdG á∏μ«g .2
∞«dÉμàdG πμ`` «g ≈∏Y CGô`` W …òdG ÒÑμdG Ò`` «¨àdG ≈`` dEG IQÉ`` °TE’G QóŒ
§`` °ù≤dG πã“ äGó©ŸG …CG ájOÉŸG ô`` °UÉæ©dG ∞«dÉμJ â`` fÉc PEG ,á«Hƒ`` °SÉ◊G
ΕΎϨϴόΒδϟ΍ΔΒϘΣϲϓΓΪΤΘϤϟ΍ΕΎϳϻϮϟ΍ϲϓΔϴΘδϟΎΒϟ΍Φϳέ΍ϮμϠϟΩΎπϣϲϋΎϓΩϡΎψϧ˺
ϡ·ϲΑϱ΍ΔϛήηΝΎΘϧ·ϦϣΰϨϳϻήϳ·ϥΎϛήϴϣ΃ΔϛήθΑιΎΧΰΠΣϡΎψϧ˻
ΪϴΠϟ΍˯΍ΩϷ΍αΎϴϗΓΪΣϭ˼
̂
www.j4know.com
:Úà∏Môe ≈∏Y Ò¨J ôeC’G ¿CG ’EG ,≥HÉ°ùdG ‘ º¶YC’G

π«∏ëàH ΩEG »H …CG ácô`` °T É¡à`` °Vôa »àdG z∂«μØàdG{ á`` °SÉ«°S âëª`` °S -
.Ak õL Ak õL …CG ƒëædG Gòg ≈∏Y äÉ«›ÈdG áØ∏μJ

äÉæ«fÉªãdG á`` Ñ≤M ‘ ájô¨` ` °üdG hCG á`` ≤«bódG áÑ`` °Sƒ◊G Qƒ¡X §∏`` °S -
òæe ¥ƒÑ°ùe ÒZ πμ°ûH ájOÉŸG ô°UÉæ©∏d áØ∏μàdG ¢VÉØîfG ≈∏Y Aƒ°†dG
.á«YÉæ°üdG äÉ©ªàéŸG IO’h
ΩÉëàbG ƒëædG Gò`` g ≈∏Y á«Hƒ`` °SÉ◊G Iõ¡LC’G QÉ©`` °SCG ÊóJ ìÉJCG ó`` bh
-™jô°ùdG Qƒ£àdG Gò¡d áé«àfh .ájOÉ°üàb’G IÉ«◊G Ió©°UCG ™«ª÷ á«JÉeƒ∏©ŸG
.äÉjƒdhC’G á©«∏W ‘ äÉ«›ÈdG ™æ°U Üƒ∏°SCG äÉH -ΩGƒYCG 10 ‹GƒM
Ö∏£dG Qƒ£J .3
áÑ≤M ‘ ®ƒ`` ë∏e πμ`` °ûH äÉ«›ÈdG ´GƒfCG ™«ªL ≈∏Y Ö`` ∏£dG ≈`` eÉæJ
:»g á«HÉéjEG πeGƒY Ió©H â£ÑJQG IôgÉX »gh ,äÉæ«fÉªãdG
.Iójó÷G äÉ≤«Ñ£àdG ≈∏Y πFÉg Ö∏W -
.á«JÉeƒ∏©ŸG áª¶fC’Gh Ωóîà°ùŸG ÚH Ée ΩÉæàe
m πYÉØJ -
Ö`` àμdG π`` ãe ≥HÉ`` °ùdG ‘ analogae É` `jôXÉæJ ¿Éc É`` e πc á`` æªbQ -
k
.á«μ∏°SÓdGh á«Jƒ°üdG äGQÉ°TE’Gh ΩÓaC’Gh Qƒ°üdGh ≈≤«°SƒŸGh
k,GOóYh Ék ªéM á`` Hƒ∏£ŸG á«Hƒ`` °SÉ◊G hCG á«JÉeƒ∏©ŸG äÉeóÿG IOÉ`` jR -
.Ió≤©ŸG áª¶fC’G IQGOEG ∫É› ‘ á°UÉîHh
äÉeƒ`` °SôdGh ƒjó«ØdG ÜÉ©dCG πãe ,á«ªgCG äGP IójóL ä’É› Qƒ¡X -
.á«Hƒ°SÉ◊G
≈∏Y πFÉg Ö`` ∏W øY ôØ`` °ùJ á∏eÉ`` °T IôgÉX ¬`` fƒμd ¿PEG ≈`` bôj ô`` eC’G
iƒà°ùe õjõ©J ™e ,IójGõàe áYô°ùH êÉàfE’ÉH íª°ùJ »àdG πFÉ`` °SƒdGh äÉ«æ≤àdG
.IOƒ÷G
PLFURLQIRUPDWLTXH
˺˹
www.j4know.com
Ék «`` °SÉ°SCG Gk ô`` °üæY äÉ«›ÈdG âëÑ`` °UCG ,IôgÉ¶dG √ò`` g ™e Ék ` `æeGõJh
AGOCG ¬`` «bƒKhh áeÓ`` °S â`` JÉH ≈`` àM ,á`` Lô◊G ∞`` FÉXƒdG äGP á`` ª¶fC’G ‘
∞≤æ∏a .äÉ«›ÈdG á°Sóæg ¬LGƒj …òdG ÈcC’G …óëàdG πμ°ûJ äÉ«›ÈdG
f´*x:bs´*o3b¿}+v<
≈∏Y Iô£«`` °ùdGh ,á«fóŸG äGôFÉ£dG IOÉ`` «b ôeGhCG :ájô`` °ûÑdG ôWÉîŸG t
.ïdEG ,áYô°ùdG á¨dÉH äGQÉ£≤dGh ,ájƒ÷G QhôŸG ácôM
º°SÉ≤ŸG ,º¡`` °SC’G ¥Gƒ`` °SCG ä’hGóe áÑ`` °SƒM :ájOÉ`` °üàb’G ôWÉîŸG t
.ïdEG ,á«fhÎμd’G áaGô°üdG ,áÑ°SƒëŸG á«ØJÉ¡dG ájõcôŸG
Úeóîà`` °ùŸG äÉLÉ«àMG »Ñ∏J ’ »àdG áª¶fC’G :á`` «YÉªàL’G ô`` WÉîŸG t
,ΩÉ¶ædG É¡¶Øëj »àdG äÉeƒ∏©ŸG ájô°Sh ,á«Ñ∏`` °S π©a OhOQ ódƒJ »àdGh
nE*x+$bE&°*Ì@@ =ÍEvsg@@ ~z´*cBE,vJv±*r¡±*@@ /H&*H
ÚYÉ`` °ùdG (á«còdG π`` HÉæ≤dGh IOGhô`` W ¿É`` °üM äGôØ`` °Th ¢ShÒØdG
.º¡HQBÉe áeóÿ ΩÉ¶ædG ∫Ó¨à°S’
.πFÉg ó– øe äÉ«›ÈdG áeÓ`` °S ¬∏ã“ Ée ≈dEG Éæg IQÉ`` °TE’G QóŒh
∞©`` °†dG øWGƒe hCG AÉ£NC’G ºæJ ’ ,iôNC’G á«`` °Sóæ¡dG ä’Ééª∏d Ék ` àÓîa
,óYGƒ≤dG áahô©e á«cÓ¡à`` °SG IôgÉX hCG á∏ª©à`` °ùŸG OGƒŸG ‘ Ö«Y øY É`` æg
b-*3f¸ÄD*f£<¯f~8&bgEfJx~{+$b1&*Ec-b¿(*H
™«æ°üJ äÉ«∏ªY º«ª°üJ äÉ«›ÈdG á`` °Sóæg äÉjÉZ RôHCG øe ¿EÉa Gòd
¿EG -πbC’G ≈∏Y hCG -AÉ`` £NC’ √òg ™«ªL øe äÉ«›ÈdG √òg áeÓ`` °S π`` ØμJ
á«fÉμeEG øe ócCÉàdG ,¿É`` «MC’G º¶©e ‘ ∫É◊G ƒg É`` ªc Ék æμ‡ Gòg ø`` μj ⁄
∫ÓN øe -É`` gOóY π¡‚ »`` àdGh- á`` «≤ÑàŸG AÉ`` £NC’G äÉ`` «YGóJ á`` ÷É©e
.ΩÉ¶ædG áª¡eh ≥Øàj »æeR QÉWEG øª`` °V ,¢Vô¨dG Gò¡d á`` °ü°üfl äÉ«∏ªY
QÉWE’G Gòg ¿ƒμj ó≤a ,(»≤«≤◊G øeõdG) á`` «¶ë∏dG áª¶fC’ÉH ≥∏©àj Éª«ah
.(á«fÉãdG øe ∞dC’G øe AGõLCG á©°†H) Gk óL Gk Ò°üb »æeõdG
:ÚàãjóM ÚJôgÉX ¿GÎbG ,Gk ó«≤©J ájÉ¨dG √òg ójõj É‡h
Ék Ñ∏°S ôØ°ùj πFÉg πμ`` °ûH á«Hƒ`` °SÉ◊G Iõ¡LC’G hCG äGó©ŸG IQób IOÉjR t
˺˺
www.j4know.com
.AÉ£NC’G √òg ôJGƒJ IOÉjR øY

íª°ùJ ,á«Hƒ`` °SÉM äÉμÑ`` °T ≈∏Y áYRƒŸG áÑ`` °Sƒë∏d »éjQóàdG º«ª©àdG t
f£¸x+o3b@@ ¿,v<b@@ ~z§fD¡@@ ~zD*¢g§ib£c-,v<m+
Gòg πãe ¿CÉ` `°T øe .¿ƒHR -Ωófl hCG á`` YRƒŸG äÓeÉ©àdG QGô`` Z ≈`` ∏Y
áª¡e ó«≤©J ,áª¶fC’G π∏N hCG áHÉ`` °UEG ä’ÉM Rõ©j …òdG “¿GÎb’G”
äÉë°TôŸG ÜÉ«Z ‘ Ék fÉ«MCG á∏«ëà°ùe É¡∏©Lh πH ,π£©dG ´ƒf ¢ü«î°ûJ
.á«›ÈdG
∞«dÉμJ ø`` e º¶YC’G §`` °ù≤dG äÉ`` H ,äGQƒ`` £àdG √ò`` g ™`` «ª÷ á`` é«àf
bgEÉ~6EpgD*HvC&bgD*ib£<¯JO ib£¸ÄD*
.&OLHQWVϪϴϠϋΔϠλϮϣϦ΋ΎΑίΐϴγ΍ϮΣϭˬ6HUYHXUϡΪΨϣΐγΎΣΩϮΟϭ΃ΪΒϣϰϠϋϡϮϘϳΔϴΑϮγΎΣΔϜΒηϡΎψϧ
˺˻
www.j4know.com
ÊÉãdG π°üØdG
äÉ«›ÈdG ∞«æ°üJ
äÉHƒ©°üdG ¬LhCG .1
¤gD*HfJ4*2(°*f@@ £-bE¡´b+¢@@ ~zJbEÍ+y£¿@@ J¡:EyDHb@@ C
É¡fƒc ¢VÎØj »àdG , á«fÉ≤àdG hCG á«ª∏©dG á«JÉeƒ©ŸGh ,á£«`` °ùH É¡fƒc ¢VÎØj
äÉμÑ°ûdG QÉ°ûàfG πX ‘ Ωƒ«dG í∏°üJ ó©J ⁄ áfQÉ≤ŸG √òg ¿CG ’EG .Gk ó«≤©J ÌcCG
≥ah äÉ«›ÈdG ∞«æ°üJ Ék ` `°†jCG ≥HÉ`` °ùdG ‘ ÉædhÉM óbh .áYRƒŸG áª¶fC’Gh
øe áJhÉØàe äÉ`` LQO ¢ùμ©J ¿CG ¢`` VÎØj »`` àdG IÒÑμdG ≥`` «Ñ£àdG ä’É`` ›
.ó«≤©àdG
ºμëàdG äÉ«eRQGƒÿG äÉfÉ«ÑdG πμ«g ∫ÉéŸG

*§«°ùH §«°ùH ó≤©e IQGOE’G
,»ªbôdG π«∏ëàdG
§«°ùH ó≤©e §«°ùH
IÉcÉëŸG
ó«≤©àdG ≠dÉH §«°ùH §«°ùH ä’É°üJ’G
»≤«≤◊G øeõdG
ó≤©e ó≤©e §«°ùH
(á«¶ë∏dG áª¶fC’G)
π«∏–h á÷É©e
§«°ùH ó≤©e ó«≤©àdG ≠dÉH
äÉfÉ«ÑdG
,π«¨°ûàdG áª¶fCG
ó≤©e ó≤©e ó≤©e
äÉaô°üŸG
¡+yD*vs´*o3¡¿$bjg~6b+*
’ ¬fC’ ºª°üŸG Ωóîj ’ ƒ¡a ,á«Ø°UƒdG ∞«æ°üàdG Gòg áª«b øY Gk ó«©Hh
∫É©ØdG ∞«æ`` °üàdG ¢ùμ©j ¿CG »¨Ñæj PEG .QGô≤dG PÉîJG á«∏ªY ’h ¬∏ªY π¡`` °ùj
: `H ≥∏©àj Éª«a ¬d OGóYE’G ™«£à°ùf »≤«≤M mó– øY ∞°ûμj Ée
˺˼
www.j4know.com
;ó«÷G º«¶æàdGh ÚÑ°SÉæŸG OGôaC’G

;áÑ°SÉæŸG Ö«dÉ°SC’G
;áÑ°SÉæŸG äGhOC’G
ÉgOƒLh ΩóY hCG áÄ«ÑdG É¡°VôØJ »àdG Oƒ«≤dG OƒLh á«ªgCG âë`` °†JG ó≤d
áKÓK ójó– øμÁ PEG .äÉ`` «›ÈdG ∞«æ`` °üJ á«∏ªY ‘ (1,2,17™LGôŸG)
i°bm´*£/¯bGv½nE*ÄD*E*¡F&*f.ÉjD,y£»f£~z£)4ibF¡E
:Ék ØfBG É¡«dEG Éfô°TCG »àdG
Ì@@ ~{F¤gD*Hfg+bjD*H,2vp´*ib@@ ~8*¡´*i*3f£+¡@@ ~6b²*nE*ÄD* t
. nEx+]lH&*l¡FE¤gD*nE*ÄDb+b£D(*
EbK £GbgE°¡J&*gpJ*K 2v@@ <nDb-¤gD*f£+¡@@ ~6b²*nE*ÄD* t
äÉLÉ«àMG ≥ah Ò¨àJ ¿CG øμÁ ÒjÉ©e øª°†àJ »àdGh ,á∏KÉªàŸG πFÉ°ùŸG
nEx+]H&*¡FEnE*x+¤Avsg~z´*
fF&°*bcg~6°*,y/&*2*xA&°*f_£cD*E<bg-¤gD*nE*ÄD* t
Oóe äGPh ,á«FGƒ`` °ûY äÓYÉØJ ¿ƒ`` μJ ÉÃQ »àdGh (...ï`` dEG ,iô`` NC’G
¡FEnE*ÄD*¤GH$b@@ 1&°*b+¡@@ ~{-&*gpJHfgºf£E5
nEx+]eH&*e
nE*ÄD* wGE¡FC¢<°K bjE9xA
eb~zp+¡JnEbFx+£@@ ~|-vJxFbF&*9ÆA-èeôH -ç .1
¥ô£dG øe ó`` jó©dG ∑Éæg .A Ée Oó`` ©∏d »©«HÎdG Qò`` ÷G á`` ª«b
:øJƒ«f á≤jôW πãe ,á«HÉ°ù◊G á«∏ª©dG √ò¡H ΩÉ«≤∏d áfhóŸG
(SURJϭˬ6SURJˬ3SURJϲϫΔΛϼΜϟ΍ω΍ϮϧϷ΍
˺˽
www.j4know.com
¯fp£p@@ ~8¤GHnEbFÄD*f@@ ~8*¡Eb@@ F&*¢@@ <fD2b´* w@@ Gv@@ -

x@@ ~|g-HnEbFÄD**vsg@@ ~6*f_£c+@@ g-°Hf@@ gp´*i°b@@ ²*£/
OhóM »YGôJ É¡d á£«`` °ùH áªLôJ Oô› ≈∏Y ádOÉ©ŸG √ò¡d IòØæŸG á›ÈdG
ÒãμdG áªKh .(...ï`` dEG ,á∏`` °ù∏°ùdG √òg ÜQÉ≤J QÉ«©e ,ΩÉbQC’G ábO) RÉ`` ¡÷G
,ÌjCib£E54*¡1x@@ A*¡g-bC¡D**wG@@ ~9o4v-¤gD*nE*ÄD*@@ E
≥≤ëà∏d »Øμjh .(3™LôŸG ) πFÉ°ùŸG √òg πãe øe ™°SGh ∞«W π◊ áæjÉÑàeh
£~6¡pF¢<fD2b´*f/Æ+bEb£BEvC&bgD*nEbFÄD**wGfp@@ ~8E
.á«ÑfÉL QÉKBG ájCG ¿hO ,∂dP äÉÑKEG ÉÃQh ,(ÒZ ’ §≤a)
¡JnEbFx+£@@ ~|-2v@@ ~|+bF&*%°*@@ 9ÆA-è`èôH-Ω .2
¢üf ≈dEG (Ada) GOCG á`` ›ÈdG á`` ¨∏H Üƒ`` àμe ¢`` üf á`` ªLÎH
H&*xU @ @~|N O´b+5b@@ ±**w@@ GjE¢@@ ~zJf@@ D%°*f@@ D¯@@ +bE
OóY á÷É©e øe ±ô°üŸG øμªàj ¿CG »¨Ñæj .(»›ÈdG ºLÎŸG
É¡fC’ ,IOhófi áHÉàμdG óYGƒb ¿CÉ` `H Ék ª∏Y ,¢Uƒ`` °üædG øe √Éæàe ’
¢Uƒ`` °üædG ™«ªL áªLôJ ±ô`` °üŸG ≈∏Y ¿EG π`` H .ájOƒY ó`` YGƒb
b¿&*,v@@ <bG@@ B&°*¢<f<x@@ ~zD*@@ z+@@ £D(*,24*¡@@ D*
:±ô°üŸG ΩGóîà°S’
I¡~|Bf/x-f<x~6vsg~z´*@@ ~}JnEbFÄD*q£-f0xE¯
AÉ£NC’G ºZQ πª©dG ±ÉæÄà`` °SG äÉ«dBGh ,AÉ£NCÓd Ék ≤«bOh Gk ôaGh Ék ` `°ü«î°ûJh
CÉ£N ±É`` °ûàcG ó©H ójóL øe á`` ªLÎdÉH ΩÉ«≤∏d RÉ`` ¡÷G ô£`` °†j ’ å«ëH
bC,24*¡D*$b@@ 1&°*N2v<¥Hb@@ ~z-i*xE,v<f/ÆDb+b£D*·b@@ gDb+H
tD(*,xC*wD*¯nEbFÄD*fJx1~9¡+x~|´*b£B~}J
i*4b£1JyFO D y£©HnEbFÄD*obgF(°Hf£)bD*f@@ 0x´*¯H
å«ëH ,á∏eÉ`` °T Ú`` °ù– äGQÉ«îH áªLÎdG á«∏ªY AGôLEG ó«©fh í«ë`` °üàdG
24*¡E¢D(*x@@ Db+fJ2b@@ ~|gB°*f£DbDb+bE(°*4v@@ BnEbFÄD*@@ ~|gJ
äGôe ,IôcGòdG ºéM ,ájõcôŸG á÷É©ŸG IóMh ΩGóîà°SG) áLô◊G RÉ¡÷G
.(...ïdEG ,ΩÉ¶ædG äÉÑàμe AGóf
˺˾
www.j4know.com
¡£@@ ~6Hf@@ ~}BbgEi*4b£s+b£D*3(*nE*ÄD*E¡D**wG¢<

|D*|)b@@ ~|1@@ AH@@ ~6H0<k@@ pcD*xU @ @~|O´*@@ ~|E¢@@ <
¿HtD(*bGv£-H¢@@ cD*fcC*xEI¡g@@ ~zED¡:f/ÆDrHx´*
á`` °Sóæg) äÉ«eRQGƒÿG QÉ`` «àNGh ≥«`` °ùæJ á«∏ªY ¿ƒμJ É`` ægh .ΩGóîà`` °S’G
o3¡D*¯-E*K v£-ÈC&*bA¡pF¢<f/ÆDb+b£DxQ ~|N O´*
&*bCjE&°*4b£g1*ib£m£-*Æ@@ ~6*£-dg-HnEx+e+b@@ ~zD*
êPƒªædG ‘ ¬`` «∏Y »g Ée ±É©`` °VCG »g ±ô`` °üª∏d á∏ªàëŸG ä’É◊G Oó`` Y
πc ≈dEG ∞°VCG .’k ƒW ÌcCG ábOÉ°üŸGh ≥≤ëàdG äÉ«∏ªY ¿EÉa ‹ÉàdÉHh ,≥HÉ°ùdG
.äGó©ŸG äÉØ°UGƒe ≥ah πãeC’G QÉ«àNG ÒjÉ©e Ò¨J á«fÉμeEG √ôcP ≥Ñ°S Ée
3(*nEx+]¡@@ FEnE*ÄDfc@@ ~zDb+f£/3¡¿fDb²* wGv@@ -H
áeRÓdG OQGƒŸG ‘ ó`` °üà≤J »àdG ≈∏ãŸG ∫ƒ∏◊G QÉ«àNG ÉædhÉM É`` ª∏c Égó‚
f1v´*ibFb£cD*£GHm0bGO2vpJ¤gD*H
<bg-¤gD*Hf_D* w@@ G¢D(*¤g-¤gD*nE*ÄDbE&*è`èôH -Ü .3
¤c£AnEbFÄD*b@@ £AJ¤@@ gD*f_£cD*E,24*Hi*y@@ p´d£mg@@ ~z-H
CÍ+É@K @ ~8bAbK 1@@ ~6xFk£p+nEbFÄD*£¹H&*f_£+@@ ~8¡+$vcD*
≠dÉH ôeCG π`` °UÉØdG Gòg ójó–h .É¡«dEG »ªàæj ’ Éeh ,á`` Ä«ÑdG √ò¡d »ªàæj É`` e
äGó©e hCG Ú«eOBG Ú∏¨°ûe áÄ«ÑdG √òg πãe øª°†àJ ÉeóæY á«°SÉ°ù◊Gh ábódG
.Ió≤©e
Ék «FÉ¡f √QÉ`` ÑàYG øμÁ ’ É`` ¡ØFÉXhh á`` ª¶fC’G √òg äÉ`` Ñ∏£àe ∞«`` °UƒJ
√ò¡d á«æ≤àdG á`` ªLÎdG äGOôØe ¿ƒμJ ∂dòd á`` é«àfh ,QGôªà`` °SÉH Qƒ£àj PEG
.QGôªà°SÉH Qƒ£àj ™HÉW äGP á«Ø«XƒdG äÉØ°UGƒŸGh äÉÑ∏£àŸG
∞«`` °UƒJ OÉªàYG øe óH ’ ,ò`` «ØæàdG á`` ∏Môe ≈dEG ∫ƒ`` °UƒdG π«Ñ`` °S ‘h
.≥M’ âbh ‘ ¬«a ô¶ædG IOÉYEG íLQC’G ≈∏Y »¨Ñæj øμdh ,Oófi
Í+bEfF&°* wGj´,4¡´*ib£¸ÄD*AU ¡N -O &*¤cJH
IÒJh ¢ùØæH ôjƒ£àdGh π`` jó©àdG ≈∏Y ¬JQób Ú`` Hh êPƒªædG QGô≤à`` °SG t
;É¡H πª©j »àdG áÄ«ÑdG Qƒ£J
˺˿
www.j4know.com
.Ò«¨àdG äÉÑ∏W ôJGƒJ ÚHh á«dÉààŸG ï°ùædG êÉàfEG IOÉYE’ ΩRÓdG øeõdG t
óYÉ≤ŸG õéM ΩÉ¶f hCG ,…ƒ`` ÷G QhôŸÉH ºμëà∏d Ék «Hƒ`` °SÉM Ék ›ÉfôH ¿EG
‘ ºμëà∏d Ék «Hƒ`` °SÉM Ék ›ÉfôH hCG ,(...ï`` dEG ,äGQÉ£≤dG ,äGô`` FÉ£dG)
hCG ,QÉ«W IQƒ°ü≤Ÿ (Iõ¡LCG-OGôaCG) á¡LGh hCG ,…õcôe »ØJÉg º`` °ù≤e
b£Af_£cD*Eb<vJnE*ÄDo3b¿b£/@@ «H,2b£BfAx=
.Gk óFÉ°S Ók eÉY
ø°ùM ≈∏Y ábOÉ`` °üŸGh áª¶fC’G √òg πãe áeÓ`` °S øe ≥≤ëàdG ¿EÉa Gòd
»g ábOÉ°üŸG √ògh ≥≤ëàdG Gòg ¿CG PEG ,áØ∏μàdGh áHƒ©`` °üdG ≠dÉH ôeCG É¡∏ªY
.á«≤«≤M ä’ƒcƒJhôH ™bGƒdG ‘
É¡«a »›ÈdG ô`` °üæ©dG ¿ƒμj á`` ª¶fCG »∏ª©dG ó«©`` °üdG ≈∏Y óéæ`` °Sh
eHHl~8EnE*ÄD*EbK gºbK m£~zF
,ç IôØ°T Qƒ£°S Oó©H ák °SÉ≤e ,∞«dÉμàdG å«M øe ,»Ñ`` °ùædG ¿RƒdG ÉeCG
wG5yJvBnEbFÄD*m0&*bC4,2,1d~zD*d@@ ~zN 02*2ygAeHH
N
.(¥QGƒØdG
M5§kG*fÇ&*2
b+8b³*J5¡gD*¿@@ <c-ib£¸ÄDIx1&*fJ¡Bf@@ ~6f.
:õ««“ øμÁ PEG
áªª`` °üŸG …CG ,ΩGóîà`` °SÓd IõgÉ÷G hCG õgÉ÷G º«∏`` °ùàdG äÉ«›ôH t
;Gk óL IOhófi OGóYCÉH ’EG ôaƒàJ ’ »àdGh Oófi ¢VôZ á«Ñ∏àd
πH ,±’BG ó`` LƒJ »àdGh ,áeÉY Ék ` `°VGôZCG »Ñ∏J »àdG äÉ`` «›ÈdG Ωõ`` M t
.ájô¨°üdG hCG á≤«bódG á«JÉeƒ∏©ŸG äÉ≤«Ñ£J ‘ É¡æe ï°ùædG ÚjÓe
xJ¡gD*f-¢<e¡@@ ~6b²*nEbFx+f-¥¡-¢DH&°*fDb²*¯
á°UÉÿG IOóëŸG á«æØdG ¢üFÉ°üÿG øY áªLÉædG ,»°SÉ°SCG πμ°ûH áfÉ«°üdGh
vJH xJ¡g+¡J¥w@@ D*D*JxAf£/bgF(*<He¡@@ ~6b²*n@@ EbFÄ+
˺̀
www.j4know.com
¤gD*4bg+°*b£A¡@@ J¤gD*J4b@@ ~{DbK /3¡¿xJ¡gD*E¡D**w@@ G

ò«ØæàdG ó«YGƒe) á«dÉY IôWÉîŸGh (á«`` °ùaÉæJ Iõ«e øY åëÑdG) á`` «ªgCG GP
.(π«¨°ûàdG áeÓ°Sh AGOC’Gh
¡Ge¡@@ ~6b²*nEbFx+f-·b@@ /(*¡£Af@@ £FbjD*f@@ Db²*¯b@@ E&*
:ÚjƒfÉK áØ∏μJ »∏eÉY ´ƒª›
º«∏`` °ùàdG äÉ«›Èd áÑ`` °ùædÉH ∫É◊G Éªc ,áfÉ«`` °üdG-ôjƒ£àdG áØ∏μJ t
;õgÉ÷G
»àdG áª¶fC’G á`` Ä«H áÑ«côJ ≈`` ∏Y Ék ` `°SÉ°SCG óªà©J »`` àdG ™`` jRƒàdG á`` Ø∏μJ t
»àdG ¿ÉeC’G äGAGôLEG ≈∏Yh ,É`` ¡«a äÉ«›ÈdG áeõM IôLÉàe …ô`` Œ
OGOõj ™HÉJ hCG á`` dGO »g áØ∏μàdG √ò`` gh .äÉ«›ÈdG áeõM É¡æª`` °†àJ
.áeÉ≤ŸG äÉeƒ∏©ŸG á«æ≤J áÄ«H ó«≤©J ™e Gk OôW
øjòdG Ú`` °ùaÉæàŸG øe ÒÑc OóY πÑb øe IôLÉàŸG á`` °Uôa õ««“ º`` àjh
áeõM »Ñ∏J ÉeóæY á`` °UÉN ,¥ƒ`` °ùdG øe ¢ü`` °üëH QÉãÄà`` °S’G ¿ƒdhÉë«`` °S
:Úàé«àf øY ôØ°ùj …òdG ôeC’G ,áeÉY áLÉM √òg äÉ«›ÈdG
QÉ©°SC’G â°†ØîfG Éª∏c ,¥ƒ°ùdG ºéM Èc Éª∏μa -¥ƒ°ùdG ô©`` °S OƒLh t
¿ƒ∏«ª«`` °S Úeóîà`` °ùŸG ¿CG É`` ªc .ô`` jƒ£àdG ∞`` «dÉμJ Ò`` ¨àJ ⁄ ¿EGh
πμ`` °ûH äÉ¡LGƒdG ó«MƒJ ” ∫É`` M ‘ iô`` NCG äGó©e ΩGóîà`` °SG ≈`` dEG
(...ïdEG Rhóæjh ,¢ùμ«fƒj πãe)…QÉ«©e
vU JO µb@@ 0¤Aib@@ £¸ÄD*fEy²2v@@ ¹x<2¡@@ /H,4Hx@@ ~9 t
äÉ«›ÈdG áeõM øe ïdEG ..h áãdÉKh á«fÉK áî°ùf QGó°UE’ ¬°ùØf QôëŸG
áî°ùædG Qƒ¡X ó©H Ióéà°ùŸG äÉÑ∏£àŸG á«Ñ∏àd IójóL ∞FÉXh øª°†àJ
,¬æe ’k óH ∂`` dòd Gƒ££N ób ¿hô`` NB’G ¿ƒ`` °ùaÉæŸG ¿ƒμ«`` °S ,IÒNC’G
’ 3ä ,‹ÉàdG º`` °SôdG ‘) øeõdG É¡æY ≈ØY IôNCÉàe ¬àî`` °ùf hó`` ¨Jh
Í~zAb´*¢<b¿(*H24¡´*¢<B¡gJ
á`` eõ◊ ó`` FGƒ©dG/∞«dÉμàdÉH ¢`` UÉÿG »`` LPƒªædG »`` æëæŸG ò`` NCÉjh
:‹ÉàdG πμ°ûdG äÉ«›ôH
˺́
www.j4know.com
:á«JÉeƒ∏©ŸG º∏Y ‘ ÚJQôμàe ÚJôgÉX QÉKBG º¡a »æëæŸG Gòg Éæd í«àj
º«∏°ùàdG ôNCÉJ -
á«bƒKƒdG ≈dEG OÉ≤àa’G-
.áàHÉãdG 3ä ƒëf 2äh 1ä ¿Éà£≤ædG ∑ôëàJ ,º«∏`` °ùàdG ôNCÉJ ∫ÉM »Øa
fF¡~}Ew)v<ng´*xJ¡-f£p+4¡-°Hq+xD*£A
ÜÉ`` °ùM ≈∏Y IOÉY ¿ƒμj Ée ƒgh ,º«∏`` °ùàdG óYƒÃ ΩGõàd’G ” ∫ÉM ‘h
…òdG ôjƒ£àdG ≥jôa ≈∏Y Pƒëà°ùJh ìÓ°UE’G áfÉ«°U OGOõJ ,IOƒ÷G iƒà`` °ùe
f~6ng´*d@@ ~zg£Ang´*Ef£DbgD*fs@@ ~zD*2*v<(*¢<*K 42bB2¡J°
¿ƒμj ób Ée ,¥ƒ`` °ùdG øe áéàæŸG ácô`` °ûdG á`` °üM 1ihÉ¡ààa ,áÄ«`` °S ájQÉŒ
.äÉ«›ÈdG Qƒ£e ≈∏Y á«°VÉb áHô°V áHÉãÃ
ïjQÉàH ºμëàdG ≈∏Y ¢Uô◊G øe äÉ«›ÈdG áeõ◊ áÑ°ùædÉH ¿PEG óH ’
2H24i*3bK )*2¡@@ ~zDbAnEbFÄD*,2¡/|1&°*¢<HDwCH£@@ ~zgD*
.á«°SÉb π©a
ó«dÉH ìÉ`` àØŸG hCG õgÉ÷G º«∏`` °ùàdG ´ƒ`` f øe äÉ«›È∏d áÑ`` °ùædÉH É`` eCG
∞«dÉμàdÉH ºμëàdG ¿EÉa ,IOóëŸG á°ù°SDƒŸG ¢VGôZCG áeóÿ Ék °ü«°üN IQƒ£ŸG
´ƒædG Gò¡a .º«∏°ùàdG ó«YGƒe ÒNCÉJ ≈dEG ∂dP ≈`` °†aCG ¿EGh ,iƒ°üb IQhô`` °V
∫hÉ≤ŸGh óbÉ©àŸG ±ô£dG ÚH Ée Iõ«ªàe äÉbÓY OƒLh »°†à≤j ™jQÉ°ûŸG øe
.¢ù«FôdG
˺̂
www.j4know.com
www.j4know.com
ådÉãdG π°üØdG
äÉ«›ÈdG á°Sóæg ‘ á«°SÉ°SC’G á«°†≤dG
äÉ«›ÈdG á°Sóæg ±óg .1
á«YÉæ°üdGh á«æ≤àdG πFÉ°SƒdG ‹ÉªLEG ≈∏Y äÉ«›ÈdG á`` °Sóæg …ƒ£æJ
äÉ«›ôH áfÉ«`` °Uh ™jRƒJh ó««`` °ûJh ójóëàd É¡©ªL »¨Ñæj »`` àdG ájô`` °ûÑdGh
:»∏j ÉÃ ∞°üàJ
ÉÃQ »àdGh ,äÉÑ∏£dG ™«ª÷ Oófi πμ°ûH Ö«éà°ùJ É¡fCG ≈æ©Ã ,ábƒKƒe -
;É¡àØ«XƒH á≤∏©àŸG ,AÉ£NC’G É¡Hƒ°ûJ
’ á«©bGƒdG Ωóîà`` °ùŸG äÉ«fÉμeE’ Ió`` ©e É`` ¡fCG …CG ,ΩGóîà`` °S’G á∏¡`` °S -
;á°VÎØŸG
;ádƒ≤©e äGÎa øª°V Ióéà°ùŸG äÉLÉ◊G ™e áØ«μàe …CG ,Qƒ£à∏d á∏HÉb -
ºàj »àdG á`` eóÿG ÚH Ée ≈`` ∏ãŸG ádOÉ©ŸG ≥`` ≤– É`` ¡fCG …CG ,ájOÉ`` °üàbG -
,áeóÿG ó≤Yh ,QÉªãà°S’G ≈∏Y óFÉ©dGh ,IôaGƒàŸG ∞FÉXƒdG) É¡Áó≤J
.ôeC’G ÇOÉH ‘ áæ∏©ŸG áfÉ«°üdG-ôjƒ£àdG ∞«dÉμJh (...ïdEG
AÉ£NC’G á©«ÑW -2
:»∏j Ée ßMÓf ,äÉ«›ÈdG ôjƒ£J á∏«ªY ≈dEG ô¶ædÉH
É¡Yƒ°†N ó©H ≈àM ,äÉ«›ÈdG ‘ ºFGO πμ`` °ûH IójóY AÉ£NCG OƒLh -
õgÉæJ ób ,¬«∏Y ábOÉ°üŸGh πª©dG áeÓ`` °S øe ≥≤ëà∏d áØãμe äGQhód
äGƒæ`` °S πH Qƒ¡`` °T ó©H ≈àM ∂dPh ,áØ∏μàdG ‹ÉªLEG øe %50 É¡àØ∏μJ
;º«∏°ùdG ΩGóîà°S’G øe Ék fÉ«MCG
äGP ,äÉ`` «›ÈdG ô`` jƒ£J É`` ¡«∏Y …ƒ`` £æj »`` àdG á`` ¨dÉÑdG áHƒ©`` °üdG -
,Égôjƒ£J ∞`` «dÉμJ ™`` e Ö`` °SÉæàJ á«æeR äGÎ`` a ∫ÓN ,Ú`` ©e º`` éM
(¿É«æÑdG) á`` «≤£æŸG á«æÑdG ¢Vƒ≤J ò`` Äæ«M á`` ≤MÓàŸG äGÒ`` «¨àdG ¿C’
˻˺
www.j4know.com
¬LhCG AGôLEG ≈dEG ô£°†jh ΩÉ¶ædG ∞©°†j ƒëf ≈∏Y »∏`` °UC’G º«ª°üà∏d
.(áé°VÉf ÒZ) á«LsóN áØ∏μe í«≤æJ
:‘ äÉHƒ©°üdG √òg Qó°üe …ô– »¨Ñæjh
f£+¡~6b²*nE*ÄD*xJ¡-b~{Fb+~zgJ¤gD*fJx~{cD*f££cD*
.á≤«ª©dG äÉ«›ÈdG á©«ÑW -
}+¯H@@ -f£<ib£¸ÄD*xJ¡-b@@ ~{F¤@@ ~}gJH*wG
:∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏Y É¡æe ,áHƒ©°U äÉ«∏ª©dG ÌcCG
ib£<f~|¹¡GnEbFx+C&*D3f£@@ ~9bJxD*f£´*f£D*
IOófi ÒZ áàëH ájô¶f äÉfÉ«μH á`` °UÉN AGô≤à°SGh êÉàæà`` °SGh ÒμØJ
,äÉfÉ«c ´GóHEG ‘ É¡d OhóM ’ á«fÉ°ùfE’G IQó≤dG ¿CG hóÑjh .πeÉc πμ°ûH
ƒëf ≈∏Y É`` ¡H ºμëàdG øe ø`` μªàf »c ,äÉfÉ«μdG √ò`` ¡d óH ’ ¬`` fCG ó`` «H
¿ƒμJ ¿CG ,ÒμØàdG ≈`` ∏Y IQó≤dG øe IOô› Iõ¡LCG ∫Éª©à`` °SÉH ≥`` °ùàe
ÒWCÉJ É¡fCÉ°T øe á©ax Îe óYGƒb AÉ°SQEG øe ¿PEG óH ’ .≥£æŸG áë«ë°U
;Ú›ÈŸG iód á«dÉ«ÿG IQó≤dG
IQhô`` °V ó©j Ée ,º`` «ª©àdG ≈`` ∏Y IQó`` ≤dGh á`` jójôéàdG QÉμ`` aC’G AÉ`` æH -
Ωƒ≤æ°S …òdG »≤«≤◊G ⁄É©dG øe á≤ãÑæŸG á«≤£æŸG äÉfÉ«μdG êÉàæà°S’
nE*ÄD*f~6*¡++pgD*H£jg+
ibF¡´*¤@@ G¤@@ gD*ib@@ Fb£cD*f@@ Cx0f@@ /w¿Hib@@ E¡´*£@@ ~8¡-
¬ÑfGƒL ∂dP ‘ ÉÃ ,»≤«≤◊G ⁄É©dG π«ãªàd á∏HÉ≤dG êPÉªæ∏d á«°ù«FôdG
;á«μ«eÉæjódG
≈∏Y ¿ƒμ«°S PEG ,ôNBG ≈dEG “»ª°SôdG ΩÉ¶ædG” øe áªLÎdG ≈∏Y IQó≤dG -
ib£E54*¡³*AHn@@ EbFÄD*,x@@ ~{D,vJv<i*Ì£-$*x/(*nEÄ´*
;áeóîà°ùŸG
¿CG ¿Éμ`` Ã IQhô`` °†dG ø`` e ¬`` fCG PEG ,ÊÉ`` °ùfE’G π`` °UGƒàdG ‘ á`` YGÈdG -
¯ 2¡/H2xm§n@@ EbFÄD*w£-g£@@ ~63(*zcDH2FO H@@ F
Ωóîà°ùe hCG ógÉ°ûe …CG Qhó≤Ã ¿ƒμj ødh “»ÑZ” πμ`` °ûH Üƒ`` °SÉ◊G
˻˻
www.j4know.com
g¹zcDbGbC(*nEbFÄD*ib/xºE2¡~|´*J&*
,ÌjCf££c:¤GHnE*ÄD*f£c+c-x´*v£gD*dFbm+f@@ :b0(°*
âbƒdG …CG) …ô`` °ûÑdG âbƒdG IQGOEG ∂dòch ,(á«≤aGƒàdG hCG) ä’ÉªàM’G
âbh øY ∞`` ∏àîj …òdG (Üƒ`` °SÉ◊G ™`` e Ωóîà`` °ùŸG πYÉØàd ΩRÓ`` dG
»àdG á«aô£dG äGó©ŸGh ,äÉμÑ`` °Th ,¢UGôbCGh ,ájõcôe IóMh) RÉ¡÷G
.(É¡H á°UÉÿG É¡àYÉ°S É¡æe πμd
ôjƒ£J ¬∏ãÁ …òdG …óëàdG hCG á∏μ°ûŸG ôgƒL ¢ShQódG √òg ™«ªL πμ°ûJ
D3¯b§bG`sJ@@ £±bA$b1&°*bK £AvD¡J¥w@@ D*HbEn@@ EbFx+
.π°†aC’G
òNC’G øY ƒ¡`` °ùdÉc ,»›ôH ¥ÉØNEG πc AGQh Ék ` `ªFGO …ô`` °ûH CÉ£N á`` ªK
2bg<°*H&*b@@ EfE¡´¡@@ ´*@@ £pgD*H&*f@@ ~8b³*i°b@@ ²*Iv@@ 0(b+
...ïdEG ,»≤£æŸG §HGÎ∏d ó≤àØJ áØ`` °UGƒe hCG ,É¡àë`` °U âÑãJ ⁄ ájô¶f ≈∏Y
4¡;H2bK EbC¢cJb§4nEbFÄD*¯1¢D(*¥x@@ ~{cD*&b³*/ÆJO H
É¡`` °†©H ™e ájò«ØæJ ±hô`` X IóY â`` ©ªàLG Ée GPEGh .á`` ∏jƒW IÎ`` Ød √QÉ`` KBG
ò«ØæJ ‘ CÉ£N ÖÑ`` °ùj ÉÃQ π∏ÿG Gò`` g ¿EÉa øeÉμdG π∏ÿG â`` éàfCGh Ék ` `°†©H
z£D¥wD*Hd£D*£A~{F*¥wD*nEbFÄDb+f~8b³*f££;¡D*,v0¡D*
b§4³*f£c:d~z0H*K Ì1&*H³b+e¡@@ ~{´*nEbFÄD*,4Hx@@ ~}Db+
äÉ«YGóJ ¿EÉa Éæg øe .Ék eÉ“ ΩÉ¶ædG π£©J øY ôØ`` °ùj π£Y hCG ¥ÉØNEG CGô£j
:¿ƒμJ π∏ÿG
bD*b+¡J¤gD*f´*N S <(N *f/x0
;áeóÿG ó≤Y øe §Mh áÄWÉN äÉHÉLEG ‘ ÖÑ°ùJ ¿EG ,IÒ£N -
;âbƒdG Qóg hCG Ωóîà°ùŸG êÉYREG ‘ ÖÑ°ùJ ¿EG ,IOhófi -
.Gk ôgÉX É¡æe ≥«°†dG ¿Éc ¿EGh É¡æY »°VÉ¨àdG Éæ©£à°SG ¿EG ,ádƒÑ≤e -
:É¡H áWÉME’G …Qhô°†dG øe Éæg QƒeCG áªK -
π∏ÿG Gòg ±É°ûàcGh Ée π∏N çGóMEG ÚH Ée á«`` °†≤æŸG IóŸG ∫ƒ£J ób -
;(ΩGƒYCG IóY)
˻˼
www.j4know.com
;¥ÉØNEG øY IQhô°†dÉH π∏N πc ôØ°ùj ’ -

å«ëH áª«∏`` °ùdG äÉeƒ∏©ŸG øe πFÉg ºéM §`` °Sh π∏ÿG “Ö«¨j” ób -
;¬æY ∞°ûμdG Qò©àj
çhóM øe Ée á«æeR IÎa äôe ób ¿ƒμJ ÉÃQ ,Ée π£Y çhóM ∫É`` M -
á«›ÈdG IóMƒdG õ««“ ô`` °ù©j ób …òdG ôeC’G ,ΩÉ¶ædG π£©J ≈àMh CÉ£ÿG
CGƒ°SC’Gh ,(áæμªŸG áÑÑ°ùŸG QƒeC’G øe ójó©dG OƒLƒd) Gk ô¶f CÉ£ÿÉH áHƒ`` °ûŸG
ÖLƒà«`` °S »àdG äÉeƒ∏©ŸG ¢†©Ñd ±Ó`` JEÉH π£©dG ÖÑ`` °ùJ ∫ÉªàMG ∂dP ø`` e
.¥É°ùJ’G øe ádÉM ≈dEG É¡JOÉYEG ºK øeh É¡«∏Y Qƒã©dG
¤JbEngJfgs´*xG*¡D* wDbK c-H
øY ∞`` °ûμdG íÑ`` °üj Ée ¿ÉYô`` °S ,á«dhC’G AÉ`` £NC’G í«ë`` °üJ ó`` ©H -
¥ÉØNE’G ÚH É`` e ábÓ©dG ¿ƒμJ PEG) áHƒ©`` °üdG ≠dÉH Gk ô`` eCG á«≤ÑàŸG AÉ`` £NC’G
;(Ék Mƒ°Vh πbCÉa πbG π∏ÿGh
äGóMh ‘ í«ë`` °üàdG øWGƒe ‹ÉàJ øY π∏ÿG á÷É©e ôØ`` °ùJ É`` ÃQ -
íÑ°üj) π∏ÿG É¡Hƒ`` °ûj »àdG äGóMƒdG hCG IóMƒdG ≈∏Y Ék «Ø«Xh óªà©J iôNCG
Gk QÉÑàNG »`` °†à≤j …òdG ôeC’G ,(º`` XÉ©àdG ≈∏Y Gk QOÉ`` bh Gk ô`` °ûàæe π∏ÿG ô`` KCG
x~6&b+nEbFÄD*K vJv/
äÉ«›ÈdG á©«ÑW -3
IOÉe π≤°Uh π«μ`` °ûàH ,ájó«∏≤àdG á`` °Sóæ¡dG ä’É› ‘ ,¢Sóæ¡ŸG ºà¡j
ôeC’G ,É¡ªμ– »àdG ÚfGƒ≤dÉH Ék £«fi ¿ƒμjh ,Ée á«FÉjõ«a ôgGƒX hCG á«©«ÑW
nEbFÄD*¤G¤gD*f£<b~8°* “IOÉŸG” ∂∏J A»°T ‘ πKÉÁ ’ …òdG
Gògh .“ô°TÉÑe πμ`` °ûH ≥«Ñ£à∏d á∏HÉb Iôμa”<,4bc<¡GnEbFÄDbA
…CG :≈æ©ŸG Gò¡H á°Sóæ¡dG á°SQÉ‡ ≈∏Y á›ÈdG …ƒ£æJh .Ék eÉ“ ójóL ôeCG
øe øμªàæ°S »≤«≤◊G ⁄É©dG øe Ée äÉfÉ«c ójôŒh ¢UÓîà°SGh êGôîà°SG
∑ƒ∏°S É¡cƒ∏°S πKÉÁ ¿CG »¨Ñæj ,á«dBG πFÉ°Sh ΩGóîà°SÉH É¡H ºμëàdGh É¡∏«ã“
b¹nEbFÄD*pJ¤gD*¤£²*µbD*ibFb£C
˻˽
www.j4know.com
õeQ ó««°ûJ hCG ™æ°U »g á›ÈdG á«∏ªY ¿EG ∫ƒ≤dG øμÁ ,Qƒ¶æŸG Gòg øe
É¡°†©H áª¶fC’G ÚH hCG ,áª¶fC’Gh OGôaC’G ÚH hCG ,OGôaC’G ÚH ÉeEG ¬fÉμe óé«°S
äÉfÉ«c ™«ªL ÚH äÉeƒ∏©ŸG ∫OÉÑJ á«∏ªY ‘ ºgÉ`` °ùj ,õeôdG …CG ,ƒ¡a .Ék ` `°†©H
á`` °UÉîHh ,ÉgOƒ«b ™«ª÷ ™`` °†îjh ,(áª¶fCGh äÉª¶æeh ,OGôaCG øe) ™ªàéŸG
Qƒ£àj ¿CG ,™ªàéŸG IÉ`` «M ‘ ¬àªgÉ`` °ùe Qó≤H ,»¨Ñæj PEG .Qƒ£àdÉH ≥∏©àj É`` ª«a
.á¨d Oó°üH ¿PEG øëæa ;¬JÒJh äGòH
xD*Eib£.ÉjD*HibJx@@ ~{D*¤gc0¯´*$b<bAN xS <v@ N @ D
:RƒeôdG ΩÉ¶f äÉfƒμe ∞∏àîÃ ,πbCG óM ≈dEG ¿ƒjƒ¨∏dGh ,øjô°û©dG
…òdGh ,(»≤£æŸG á`` ∏ª÷G Ö«cÎH Ék ` `°†jCG ≈ª`` °ùj …òdGh) …ƒëædG ¿ƒμŸG -
á«≤£æŸG ≠«°üdG øe ,á«gÉæàe ’ ¿ƒμJ ÉÃQ ,áYƒªéÃ ÉfójhõJ áª¡Ã Ωƒ≤j
ä’É◊G ∞∏àfl ÚH á¡HÉ°ûàe ≈æH ó«dƒJ í«àà`` °S »àdGh ,É¡«a ¢ùÑd ’ »àdG
≥£æŸG í∏£`` °üÃ “»∏μ`` °T ΩÉ¶f” ƒg .≈æ©ŸG ¢UÓîà`` °SG ∫ÓN ø`` e
.¬JGP óM ‘ ≈æ©ŸG ¢ù«d ¬æμd ,≈æ©ŸG áeÉYO áHÉãÃ ó©j ,»°VÉjôdG
+x-¤gD*f@@ ~|Db+gJ¥wD*nEbFÄD*fD°v+8b³*·°vD*¡´*
⁄É©dG äÉ`` fƒμeh ,…ƒëædG ¿ƒ`` μŸG á£`` °SGƒH áÑcôŸG IOô`` éŸG äÉ`` fƒμŸG
±ô©j Ée) ¢`` ùÑ∏dG ¬LhCG øY ábÓ©dG √ò`` g iCÉæJ ¿CG »`` ¨Ñæjh .»`` ≤«≤◊G
¿ƒμe πc ≥HÉ£J …CG) á`` ∏ªàμe ¿ƒμJ ¿CGh (»≤£æŸG ¥É`` °ùJ’G hCG äÉ`` ÑãdÉH
.(¢ùμ©dÉH ∂dòch ,»≤«≤◊G ⁄É©dG øe ¿ƒμe ™e Oô›
Qƒ¶æe øe “õeôdG”f£DbAHx@@ ~{+gJ¥wD*¤B*¡D*¤D*¡´*
,¬H á≤∏©àŸG äÉ«cƒ∏`` °ùdGh ,áÄ«ÑdGh ,ΩGóîà`` °S’G ¥É«°S ó©jh .Ωóîà`` °ùŸG
.¿ƒμŸG Gòg ô°UÉæY øe ,πª©dG áÄ«Hh ‹Éª÷G ÖfÉ÷Gh
Ωóîà°ùJ π°UGƒàdÉH á°UÉÿG á«`` °VÉjôdG ájô¶ædG ¿CG ó‚ iôNCG á¡L øe
.õeô∏d …ƒëædG ¿ƒμŸG õ«eÎH …ô°ü◊G É¡eÉªàgG ó«cCÉàd ,äGOôØŸG √òg ¢ùØf
¡EÍ@@ +HeHHln@@ E*ÄD*£@@ ~|-Í+f£.Hf@@ BÉ<f.H*w@@ G
√òg ÚH Ée §∏ÿG ¿EGh .á`` «©bGƒdGh ád’ódGh ƒ`` ëædG …CG áKÓãdG äÉfƒμŸG √ò`` g
6\VWHP)RUPHOϲϠϜηϡΎψϧ
˻˾
www.j4know.com
™«æ`` °üàdG äÉ«∏ªY ¿C’ ,ó«≤©àdG á¨dÉH äÉHƒ©`` °üd Qó`` °üe áKÓãdG äÉjƒà`` °ùŸG
¢UÉN πμ°ûH IQÉ°TE’G QóŒ .Ék eÉ“ áØ∏àfl äÉjƒà`` °ùŸG √òg øe πμH á`` °UÉÿG
v+°F&*v£+¥¡@@ pD*I¡g@@ ~z´*I¡@@ ~6*K v£/nDb-°f¸ÄD*ibD¡C¢D(*
É¡«a âdhÉM Iô`` e πc »Øa .≈d’ódG iƒà`` °ùŸG ∫É«M Ék eÉ“ Ió`` jÉfi ¿ƒ`` μJ ¿CGh
“GOCG” á¨d äÉ°ùμf π©dh ;áÄ«`` °S ájÉ¡ædG âfÉc ,⁄É©∏d É¡àjDhQ ¢Vôa á›ôH á¨d
.∂dP ≈∏Y ógÉ°T ≠∏HCG ,»°S á¨d º‚ Oƒ©°Uh ,áægGôdG
.á«fÉ`` °ùd hCG ájƒ¨d á©«ÑW GP RƒeQ ΩÉ¶æc äÉ«›ÈdG QÉ`` ÑàYG ¿PEG ø`` μÁ
¥wD*¤£²*$y@@ ±*¡A¡Dv´*b@@ E&*H-*3nEbFÄD*@@ |A*vD*b@@ E&*
&*v£+f£cD*@@ pJnEbFÄDbAg/w+nEbFÄD*¡@@ J&*9Æ´*@@ E
äÉjƒ¨∏d áÑ°ùædÉH ¿CÉ` `°ûdG ƒg Éªμa .»≤«≤◊G ⁄É©dG ‘ ≈≤Ñj ó`` °ü≤dG hCG ≈æ©ŸG
;Ék ë`` °VGh ¢ù«d ∫ƒ`` dóŸGh ∫Gó`` dG ÚH Ée π`` °UÉØdG ó`` ◊G ¿EÉ` à ,äÉ«fÉ`` °ù∏dG hCG
âØd …òdG »`` WÉÑ£Y’G ™HÉ£dG ∂`` dòH Ék ` `°†jCG º`` °ùàj “õeôdG” ¿CG Ú`` M ‘
øY õeôdG êôîj ,√QÉμ`` àHG OôéªÑa ,Qƒ`` °Sƒ°S ,äÉ«fÉ`` °ù∏dG ⁄ÉY ¬«dEG √É`` Ñàf’G
@@ ~{+f£B*¡D*H&*f@@ £D*nEbFÄD*f@@ ~6B¡g-H@@ <vcE,x£@@ ~6b@@ E5
≈∏Yh ,Ωóîà°ùŸG É¡H ∞°üàj »àdG á«cGQOE’G á«`` °ùØædG ¢üFÉ`` °üÿG ≈∏Y ÒÑc
iôNCG RƒeôH õeôdG ábÓ©Hh ,õeôdG πªY ¥É£æH ¬àaô©eh ,á«JÉeƒ∏©ŸG ¬`` àaÉ≤K
¥&*4ED¡£~6JwD*,2¡±*H'¡~zEHnE*vD*H)b@@ ~|D*H4¡´*
.(º¡æe πc ô¶f äÉ¡Lh ≥ah ,∞∏àfl
ád’ódÉH Ú`` ≤∏©àŸG ÚÑfÉ÷G ‘ á`` «≤«≤◊G äÉ`` «›ÈdG áHƒ©`` °U øªμJh
.Éª¡d iƒ`` °ü≤dG á«ªgC’G ¢ü«`` °üîJ »¨Ñæj ¿Gò∏dG ¿’É`` éŸG Éª¡a ,á`` «∏ª©dGh
,äÉ«›ÈdG á`` °Sóæg πÑb øe áMÎ≤ŸG äGhOC’Gh Ö«dÉ`` °SC’G øμ“ ¿CG »¨Ñæjh
’CGh ,á«°SÉ°SC’G äÉfƒμŸG √òg ≈dEG PÉØædG ,(ULM) IóMƒŸG áLòªædG á¨d πãe
bg£G&*=42Hvp´*bD*i*3fJ¡pD*f£cDb+pgDb+¢gJO
IQób ÉæØdDƒe ‘ π`` °üØe ƒëf ≈∏Y äÉ`` jóëàdG √òg ™«ªL π`` «∏– ” ó`` bh
Puissance et limites des systèmes) áÑ`` °SƒëŸG áª¶fC’G OhóMh
.(18 ™LôŸG) (informatisés
˻˿
www.j4know.com
™HGôdG π°üØdG
,fªº*,4K2K|M§kG*s3§Ç
IOƒ÷G á«∏ªY Ωƒ¡Øe .1
f£CJx@@ ~{D*xD*ib£c@@ ~6fc0wEnE*ÄD*f<b@@ ~8iv+
.ƒ«∏HO .ƒ«∏HO ∫É≤e ¿Éc ¿CÉ` `°ûdG Gò¡H âa’ ∫É≤e ∫hCG) πMGôe ≈∏Y áLQóàe
á«©ªL ,“áªî`` °V á«›ôH áª¶fCG ôjƒ£J IQGOEG”: ¿Gƒæ©H 1970 ΩÉY ¢ùjhQ
.(1970 ¢ù£°ùZCG ,¿ƒμ`` °Sh (IEEE) äÉ«fhÎμdE’Gh AÉHô¡μdG »`` °Sóæ¡e
:»∏j Ée ∞«°UƒJ ≈∏Y πª©dG iôL óbh
±ô£dG Ö`` ∏W òæe ,“™«æ`` °üàdG” á«∏ª©d á`` «dÉààŸG π`` MGôŸG ø`` e πc -
*vsg~6°*f²¢g0HnEbFÄDvBbg´*
.πMGôŸG ∞∏àfl ™HÉàJ ≥£æe -
»àdG ±hô¶dÉH …ó÷G ΩÉªàg’G »`` °VÉŸG ¿ô≤dG øe äÉæ«fÉªãdG áÑ≤M ‘ CGóH
ngE£~zgDHf@@ ~|´*ib£¸ÄD*,2¡/¢<,x£@@ ~zD*yJygDbGÌA¡-¤cJ
xJ¡gD*f£<£-®D3£c~6¯H6b~6&°*¯e¡´*ng´*E+bgE
:‹ÉàdG º°SôdG ≥ah á«°SÉ°SCG äÉ«∏ªY ≈dEG á«dÉªLE’G
tE9vEo3¡¿jf~{F&*f+4&*¢D(*f£~6b~6&°*f£D*-H*wG
˻̀
www.j4know.com
AóÑ∏d É¡YÉªàLG »¨Ñæj »`` àdG ÒjÉ©ŸG ™ªL ≈∏Y “óe” á«∏ªY …ƒ`` £æJ -
;(äÓNóe) áª¡ŸÉH
ôjƒ£àdG á«∏ªY øe ájÉ¨dG »¡a ,Égò«ØæJ »¨Ñæj »`` àdG áª¡ŸG »g “Ω” -
;πªY ¥ôa IóY hCG πªY ≥jôa hCG ¢üî°T ≈dEG πcƒà°S »àdG
…òdG ,(§HGƒ`` °V) á«∏ª©dÉH º`` μëàdÉH ¢UÉÿG Aõ`` ÷G πã“ “¢`` V” -
ájQÉ°ùdG IOƒ÷G óYGƒb ≥ah áª¡ŸG Ò`` °S øe ócCÉàdG ¬dÓN øe ÉææμÁ
;Ée áª¡Ã á°üÿGh ,¬∏c ´hô°ûŸG ‘
á«¡àæe áª¡ŸG QÉÑàY’ É¡≤«≤– »¨Ñæj »àdG ÒjÉ©ŸG ™ªéàa “ïe” É`` eCG -
.(äÉLôfl)
áª¡ŸG “ï`` e”h “¢`` V” ,“ó`` e” ø`` e πμ`` H á`` ≤∏©àŸG á£`` °ûfC’G §`` HôJ
≈∏Y ôKDƒj ób çóM …CG á÷É©e øμ“ å«ëH ,óªà©eh ≥«bO πμ°ûH É¡£«ëÃ
.í°VGh πμ°ûH ∂dPh ,äÉ«∏ª©dG Ò°S
»àdGh ,áª¡ŸG ø`` e IõéæŸG áÑ`` °ùædG á≤HÉ£e Éæg ΩÉªàgÓd ÒãŸG ø`` eh
áμ∏¡à°ùŸG “óe” OQGƒŸG áÑ°ùfh ,“ïe” á«∏ª©∏d IOófi ÒjÉ©e á£°SGƒH Qó≤J
≈∏Y IOÉY á«≤aGƒàdG ábÓ©dG √òg ô¡¶Jh .“Qƒ¡°T-OGôaCG” IóMƒH á`` °SÉ≤ŸGh
f£DbgD*f£~9bgD*fD2b´*¤~9bJxD*b/3¡¿A*¡JS äÉ«æëæe πμ°T
Àο
À ቀÀߣെ‫ד‬ቁ =
¯ƈο
áª¡ŸG RÉ`` ‚EG ‘ ΩΔ á«Ñ`` °ùædG IOÉjõdG ¿EÉ` à ádOÉ©ŸG √ò`` g Ö`` LƒÃh
ƒg ) √RÉ‚EG ” É`` e ™e Ö`` °SÉæàJ ,OQGƒŸG ‘ óeΔ IOÉjR ≈`` dEG áÑ`` °ùædÉH Ω
ƒgh) ¬∏ªY ≈≤ÑJ Éeh ,(»°SCG πμ°ûH á«∏ª©dG ™jô°ùJ ¬fCÉ°T øe »`` °VÉjQ ±ôW
,√RÉ‚EG ” Ée ™e Ö°SÉæàj ƒëf ≈∏Y á«∏ª©dG Å£Ñj ádOÉ©ŸG ‘ »°VÉjQ ±ôW
ƒg ádOÉ©ŸG √ò¡d »∏«∏ëàdG π◊Gh .(Ωλ »ë«ë`` °üàdG ±ô£dG ¿Éc Éæg øeh
˻́
www.j4know.com
:‹ÉàdÉc …È÷G É¡Ñ«côJ ,(Sigmoide) ó«Fƒª¨«°S ≈ëæe

௕௘ ೌೣ
Y=
ଵା௖௘ ೌೣ
Ωƒ≤f ,ΩÉªàg’G πfi »æëæª∏d Ék ©ÑJh ,á«`` °SÉ«b äÉ«KGóMEG ΩGóîà`` °SÉHh

RÉ‚E’G :»∏j Éªc ΩÉ°ùbCG áKÓK á£°SGƒH É¡∏«ãªàH
ó¡÷G
:å«M
x1> x2 > x1 >0
y1> y2> y1 >0
:IÎØdGh
π«¨°ûàdG AóH áYô°S <- [x1 :0]
Ωó≤àdG áYô°S <- [x1: x2]
RÉ‚E’G áYô°S <- [x2: 1]
á«∏ª©dG º`` FÓj ÉÃ ,iô`` NC’G hCG á¨«`` °üdG √ò`` g ÉeEG ó`` ªà©J É`` e IOÉ`` Yh
.á«HÉ°ù◊G
,á«`` °Sóæ¡dG ∫ÉªYC’G ™«ª÷ á`` «ªgC’G ≠dÉH ƒ`` gh ,»æëæŸG Gò`` g ¢`` ùμ©j
á«FÉ¡ædG á`` ∏MôŸG á`` °UÉîHh ,ôjƒ£àdG á«∏ª©H ¢UÉÿG »`` £ÿG ÒZ ™`` HÉ£dG
ó¡÷G øe %40 ≈`` dEG 30 á«≤ÑàŸG %10∫G É`` ¡«a πã“ ób »`` àdGh ,áª¡ŸG ø`` e
˻̂
www.j4know.com
Í0f£~z±*£sgD*$b1&*d-xO-bGEHDw+¤cJ*yJ°¥wD*
.»£N Üƒ∏°SCÉH ÒμØàdG ≈∏Y ÉfÒμØJ ô°üà≤j
á£«`` °ùÑdG äÉ«∏ª©dG øe áYƒª› ≈∏Y á`` ∏ªàμŸG ôjƒ£àdG IQhO …ƒ`` £æJ
ib£D*~z~z-B¡gJHnEbFÄD*obgF(°fE5ÉD*f<¡g´*bDf+b´*
.äÉLôîŸG ïeh äÓNóŸG óe …QÉ«©e ≥«≤– ióe ≈∏Y
¿ƒμJ ,CÉ£N …CG OGôaC’G ¬«a Ö`` μJôj ’ πeÉc ⁄ÉY ‘ ¬fCG ôcòdÉH ô`` jóL
á°UÉÿG ∂∏Jh ,ôØ°üdG ∫OÉ©J ¢V á«∏ª©dG §HGƒ°†dÉH á°UÉÿG áØ∏μàdG áª«b
¿PEG hó`` Ñj .Gk óL á«fóàe (äÉ`` Lôfl) ï`` e h (äÓNóe) ó`` e ø`` jQÉ«©ŸÉH
øWGƒe ¢ùμ©j ƒ¡a :(äÉeƒ∏©ŸG ájô¶f ¥É«`` °S ‘) Ék ≤M Ék °†FÉa ¢V ô`` °üæY
áª¡ŸG ºéM ´ÉØJQG ™e á`` Ø∏μàdG √òg ™ØJôJh .á«YÉª÷Gh ájOôØdG ÉfQƒ`` °üb
EnEbFÄD*<b-bC*3(*H+*¡@@ ~}D*EvJy´*dDf/b²*H,w´*
¿CG ’EG ,IOhófi §HGƒ°†∏d á`` °ü°üîŸG OQGƒŸG âfÉc ,¥É£ædG Ohófi áÄ«ÑdG
Ωƒ≤f PEG) √QhóH Gk OQGƒe Ö∏£à«°S …òdG ôeC’G ,ÒãμH ÈcCG ¿ƒμ«°S ΩÉ¡ŸG OóY
fDb03(*f.f_£cD*E1v-H2nEbFÄD*1*2+*¡@@ ~}D*Í@@ ~}g+
:πμ°ûd G ‘ í°Vƒe ƒg Éªc πãeCÓd ∫ƒ°Uƒ∏d øjôeC’G ÚH áfRGƒe
áØ∏∏μàdG
áª¡ŸG ºéM
˼˹
www.j4know.com
:≈∏Y ∞bƒàj ¬fCG ó«H ,Gk Ò¨àe ¿ƒμj πãeC’G ¿CG í°VGƒdG øe
;πª©dG ¥ôah OGôaC’G IÈNh IAÉØc -
.πª©dG ¥ôa øjƒμàH Ωƒ≤J »àdG IQGOE’G -
d@@ ~|-H&°*JxD*@@ <ib@@ /xº¥&*¤@@ ~z~zgD*@@ D*@@ ¿¯
,2´h 1´ Úà«∏ªY OƒLh É`` fÈàYG ∫ÉM ‘h ,‹ÉàdG ≥jôØdG πª©d äÓ`` Nóªc
x@@ ~7H1f£D*EoHx³*x@@ ~7¢<¤@@ ~6xD*+bD*$b@@ ~9(*(bA
ΩÉ¡ŸG ‹hDƒ` `°ùe ÚH í`` °VGh ó≤Y áZÉ«`` °U »`` °†à≤j 2´ á«∏ª©dG ≈dEG ∫ƒNódG
fDb²*¢D(*¡~8¡D¥4Hx@@ ~9x@@ ~7f+bj§¡G$*x/(°**wGjEH2Ωh 1Ω
.∞«dÉμà∏d ≈∏ãŸG ájOÉ°üàb’G
1´ á«∏ª©dG âÑÑ`` °ùJ ,ábódÉH 1Ω áª¡ŸG øY ∫hDƒ` `°ùŸG πëàj ⁄ ∫É`` M ‘h
∞∏μj ¿CG ¬fCÉ°T øe 1´ á«∏ª©∏d ¢S ∞∏μj Éªa ,2´ á«∏ª©dG ‘ á«aÉ°VEG ∞«dÉμàH
πbCG ¿ƒμJ ¿CGh ó`` H ’ »àdG á«∏ª©dG »gh ,(1< ∑ å`` «M) ¢S.∑ 2´ á`` «∏ª©dG
.É¡«dEG iõ©J ’ »àdG AÉ£NC’G í«ë°üJ ≈∏Y 1´ øe IQób
É¡∏MGôe ∞∏àflh á«ª°S’G IÉ«◊G IQhO -2
ng´*,b£0,4H2o3¡¿|sJb£AbG,vg´*ibp~|´*+bg-
¿ƒμàj …CG .[4] ™LôŸG ‘ QƒcòŸG QÉ«©ŸG êPƒªæH á°UÉÿG ∂∏J ™e »›ÈdG
bEC£~|g+¡~6f£~z£)4b~{F/H&*H&*0*xE7 øe êPƒªædG Gòg
éjEÉE H
.RÉéjE
˼˺
www.j4know.com
f0x´* wGv-¤+¡~6b²*nEbFÄD**vG&* :≈dhC’G á∏MôŸG -1

ÉK Eb~7 ÉK £«H bK ~8H ¤+¡~6b0 nEbFx+ Hx~{E ¥&* xJ¡- E ¢DH&°*
bE v0 ¢D(* ¤GH ¤+¡~6b²* nEbFÄD* b£cJ &* ¤cJ ¤gD* ibcgD
:»∏j Ée ¥É«°S ‘ ¬«a ôμØf …òdG §£îŸG OhóM áHÉãÃ
OQGƒŸG ôjó≤Jh ,áeó≤ŸG áeóÿG áª«b π«∏–) …OÉ°üàb’G ¥É«°ùdG -
,áHƒZôŸG á«FÉ¡ædG ó«YGƒŸGh ,´hô°ûª∏d Ék Yƒfh Ék ªc Égó°ûM øμÁ »àdG
á«æØdG á«é«JGÎ°S’G ¥É«°Sh (QÉªãà°S’G ≈∏Y á©bƒàŸG óFGƒ©dGh
QÉ«àNGh ,PGƒëà°S’Gh ,IOƒ÷G á£Nh ,áeÉY áØ°üH ´hô°ûŸG ihóL)
,äÉfÉ«ÑdG óYGƒb IQGOEG ΩÉ¶fh ,á›ÈdG äÉ¨d :ôjƒ£àdG äÉ«æ≤Jh OGƒe
;(Üƒ°SÉ◊G IóYÉ°ùÃ äÉ«›ÈdG á°Sóæg äGhOCGh ,äÉμÑ°ûdGh
»àdG äÉ«›ÈdGh áªî°†dG ™jQÉ°ûŸG ∫ÉM ‘ Éª«°S’ ,ôWÉîŸG ¥É«°S -
;Ék «°SÉ°SCG Ék Wô°T É¡∏ªY á«bƒKƒe ó©J
øe ∞«W ôjƒ£J iód á°UÉîHh ,á«°ùaÉæàdG äGõ«ŸGh »°ùaÉæàdG ¥É«°ùdG -
;(ôμàÑŸG hCG ºLÉ¡ŸG Iõ«Ã ±ô©j Ée) á«›ÈdG Ωõ◊G
IóbÉ©àŸG á£∏°ùdG äÉbÓY Éª«°S’ ,´hô°ûª∏d πeÉ°ûdG º«¶æàdG ¥É«°S -
ádhódG ™jQÉ°ûeh ,IÒÑμdG ™jQÉ°ûª∏d áÑ°ùædÉH IQƒ£ŸG ácô°ûdG ™e
...ïdEG ,ájQÉŒ äÉaÓàFG áeÉbEG hCG ™«ªŒ ™jQÉ°ûeh
É¡«a Ωƒ≤f »àdG á∏MôŸG »g √òg :äÉÑ∏£àŸG ∞°Uh :á«fÉãdG á∏MôŸG -2
Hx~7Hb+¡J&* ¤+¡~6b²*nEbFÄD¤cJ¤gD*)b;¡D*~8¡+
Qób) çGÎc’G ¿hO ,Üƒ∏£ŸG IOƒ÷G iƒà°ùeh áeóÿG ó≤Yh ,π«¨°ûàdG
nEbFÄD* ÄgF bF&* 3(* bK £A )b;¡D* wG w£- fJx+ bg~z´*
Oƒfh ,¬JÉLôflh ¬JÓNóe iƒ°S ±ô©f ’ Oƒ°SCG ¥hóæ°U áHÉãÃ »Hƒ°SÉ◊G
˼˻
www.j4know.com
,OQGƒŸG ∑Ó¡à°SG) AGOC’G ¬LhCG øe IOófi äÉØ°U ¬æe iôf ¿CG ∂dP ºZQ
ájõgÉL) π«¨°ûàdG á«bƒKƒeh ,(äÉeƒ∏©ŸG ≥aóJh ,áHÉéà°S’G áYô°Sh
.(¬æeCGh ΩÉ¶ædG
ib£¸ÄDfc~zDb+f£G&°*fDb+v-¤gD*Hf0x´* wGIx©bE O *K ÌjC
f0x´*EE*ygDb+nEx+]ebK cDb=ÉK Eb<f_£cD*b£A¡-¤gD*
Gòg .óbÉ©àŸG ±ô£dG ∫hC’G ΩÉ≤ŸG ‘ ¿É°üîJ Úà∏MôŸG ÚJÉg ¿C’ ,≈dhC’G
nEbFÄD*£A4¡gJ¥wD*bD*¤£~{gD*4b:(°*ibcg´*£~8¡-2vpJH
,äÉaÓÿG Üƒ°ûf ∫ÉM ájƒ°ùàdGh º«μëàdG ºàjh .á«dÉààŸG ¬î°ùfh »Hƒ°SÉ◊G
≈dEG Gk OÉæà°SG ,Ék æ«©e Ék ªéM Ée ´hô°ûe RhÉŒ iód çó– Ée Ék ÑdÉZ »àdG
.äÉÑ∏£àŸG ∞°Uh á∏Môe ‘ ºàJ »àdG äÓ«∏ëàdG
∞FÉXh ∞jô©J ≈dEG á∏MôŸG √òg ±ó¡J :º«ª°üàdG :áãdÉãdG á∏MôŸG -3
IOóëŸG äÉÑ∏£àŸG øe Ék bÓ£fG ,ábódG ≠dÉH ƒëf ≈∏Y äÉ«›ÈdG ≈æHh
.á«fÉãdGh ≈dhC’G Úà∏MôŸG ∫ÓN áæ«©ŸG áeÉ©dG Oƒ«≤dGh
∞FÉXƒdG ∞jô©Jh ,á«æØdG äGQÉ«àN’G ójó– øY á∏MôŸG √òg ôØ°ùJ
øeh (ájõeôdG Ωƒ°SôdÉH áfÉ©à°S’ÉHh á«©«ÑW á¨∏H »ª°SQ ÒZ ƒëf ≈∏Y)
á°ü°üîŸG á›ÈdG äÉ¨d ΩGóîà°SÉH ÈcCG πμ°ûH »ª°SQ ƒëf ≈∏Y ºK
i*v0¡D* ib<¡¸ q~}NS g-H (* ¥2 ¤+ nEbFÄD* £~|- fD jE
É¡Ø«°UƒJh Égò«ØæJ »¨Ñæj »àdG äÉ«eRQGƒÿG ójó– ºàjh ,á«›ÈdG
øY Ók °†a ,(...ïdEG áμ∏¡à°ùŸG OQGƒŸGh ,áHÉéà°S’G âbh ∫ó©e) »ªc πμ°ûH
πãe É¡dOÉÑàJ hCG äGóMh IóY É¡«a ∑Î°ûJ »àdG) á«°SÉ°SC’G äÉfÉ«ÑdG á°Sô¡a
)b;¡D*~z~z-~8U ¡N -O ¤gD*pgD*f£+Í£-H6¡EbB¯)b~6xD*
Cf~6xAbGg-bCEbC~{+ib£D*~z~z-O-¤gD*l*v0&°*H
¡GHe¡~6b²*nEbFx+ibp~|E¡¸¯fJb+f£G&°b+~zgJbE
¤+¡~6b²*nEbFÄD*J¡-x~8b+¢~zJbE
˼˼
www.j4know.com
√òg …ƒ£æJ :äGóMƒdG äGQÉÑàNGh á›ÈdG :á©HGôdG á∏MôŸG -4

á≤«bódG äÉeƒ∏©ŸG ≈dEG Gk OÉæà°SG ∞FÉXƒ∏d á«∏©ØdG á›ÈdG ≈∏Y á∏MôŸG
ibD H&* fD ¢D(* )b;¡D* /ÆO- 3(* £~|gD* f0xE < f/bD*
á£N ‘ IOóëŸG á›ÈdG ÒjÉ©e IÉYGôe ™e ,ÉgOÉªàYG ” »àdG á›ÈdG
äÉHÉ°ù◊Gh äÉjô¶ædG ∫ƒëàJ ,ôjƒ£àdG øe á∏MôŸG √òg ‘h .IOƒ÷G ¿Éª°V
ócCÉàdG øμÁ ºK øeh ò«Øæà∏d á∏HÉb ô°UÉæY ≈dEG »bQƒdG ∞°UƒdGh ájôμØdG
ájô¶ædG √òg ≥«Ñ£J ≈dEG ájô¶ædG øe ¿PEG π≤àæf .áHôéàdG ≥jôW øY É¡æe
¥ÉØNEG ä’ÉM ±É°ûàcG óæY ,¿PEG óH ’ .É¡Ø©°V øWGƒe ∞°ûμæJ ÉgóæYh
i*3nE*ÄD*H£~|gDb+f~8b³*)b.¡D*kJv«E£~|gD*¢D(*2¡-
iódh πeÉμàdG á∏Môe ‘ IÒ£N äÓ°†©Ÿ Ék ÑæŒ ,óMGh ¿BG ‘ AÉ£NC’G
bK 0°¤+¡~6b²*nEbFÄD*$b-4*
äGóMh” H&* ¤+¡~6b²* nEbFÄD* gC (bA f¸ÄD* f0xE fJb+H
ádB’G á¨d ≈dEG ºLÎJ ¿CG »¨Ñæj ,∞FÉXh IóY ™ªŒ »àdGh ,“áªLÎdG
≥£æe áeÓ°S øª°†J »àdG ájQÉÑàN’G äGAGôLE’ÉH òØæJ ¿CGh AÉ£NCG ¿hO
,2vp´*f£EyD*´*~9f£~6n)bgF¢<¡~|²*¥&*nEbFÄD*
.(áMÉàŸG OQGƒŸG ∑Ó¡à°SÉHh
‘ ºàj :πgCÉàdG äGQÉÑàNGh äÉfƒμŸG πeÉμJ :á°ùeÉÿG á∏MôŸG -5
~}J~{+bK £mJ4v--bF¡EH&*nEbFÄD*gC£/£©f0x´* wG
Â¢g0£<fB2b~|´*H¤+¡~6b²*nEbFÄD*<fEÉ~6EpgD*
.á«≤«≤◊G ¬àÄ«H ‘ ¬∏«¨°ûJ
nEbFÄD*£~{-IvD£g~zFibF¡´*Eb-HnE2f0xEfJbFv<
á«Ø«XƒdG ±GógC’G ™«ªéH »Øj ¬fCG øe ócCÉàdG ,áªFÓŸG äGAGôLE’G ´ÉÑJGh
.á«fÉãdG á∏MôŸG ‘ IOóëŸG
˼˽
www.j4know.com
á°UÉÿG á∏MôŸG »g :Ö«cÎdG hCG â«ÑãàdG :á°SOÉ°ùdG á∏MôŸG -6

¢<f0x´* wG3(*¥¡-£D*f_£+¯¤+¡~6b²*nEbFÄD*£~{g+
,π«ª©dG iód π«¨°ûàdG ≥jôa äÉÑ∏£àe ≥ah â«ÑãàdG á«∏ªY Ò°S øe ócCÉàdG
D*v£B24U ¡D¤D*<vD*¡12EHdJ4vgD*)b~6H2¡/HEH
™°VƒH á°UÉÿG á∏MôŸG »g :áfÉ«°üdGh π«¨°ûàdG :á©HÉ°ùdG á∏MôŸG -7
a2b+ ÍB¡g´* ÍEvsg~z´* £/ *vsg~6* v£B ¤+¡~6b²* nEbFÄD*
iód Gk Òãc ∫ƒ£J ób »àdG ,á∏MôŸG √òg ±ó¡Jh .Oƒ«b ¿hO ∂dPh ,ôeC’G
,êÉàfE’G IQGOEG) ó«dÉH ìÉàØŸG hCG õgÉ÷G º«∏°ùàdG äÉ«›ôH áª¶fCG ¢†©H
nEbFÄD*<b~9¢D(*tD(*f£-bD*i°b~|-°**ÌD*fcB*xE
í«ë°üJ øe óH ’ Éæg øe ;º«∏°ùdG ƒëædG ≈∏Y ¬à«ÑãJ ” …òdG »Hƒ°SÉ◊G
á«æeõdG ó«YGƒŸG øª°V π«¨°ûàdG á∏Môe ‘ ô¡¶J »àdG AÉ£NC’Gh π∏ÿG ¬LhCG
nEbFÄD*4x¹H~{´*Í+Ä´*fFb£~|D*v<¯,2vp´*
˼˾
www.j4know.com
Ú©e ºéM øe »àdG á«›ÈdG º¶æ∏d V πμ°T ≈∏Y IÉ«◊G IQhO - 3

f+bBnE*x+¢@@ D(*ibE¡´*¡@@ pJ¥wD*Y<bg´*Z@@ D3¡Gn@@ EÄ´*
äÉYÉ£b ‘ ¬`` à¶MÓe ø`` μÁ Ée ¢†«≤f Gò`` gh .Üƒ`` °SÉ◊G ≈`` ∏Y ò`` «Øæà∏d
áYÉ£à°SÉHh .‹BG ¿É`` °ùfEÉH ¿É`` °ùfE’G ∫GóÑà`` °SG É¡«a π¡`` °ùj iôNCG á«`` °Sóæg
” »àdG äÉª«∏©àdG ø`` e 20000¢<¥¡JnEbFx+ob@@ gF*e¡G¡En@@ EÄE
Éª¡æe πc ÚHÉàc QGó`` °UG ∫OÉ©j Ée) óMGh ΩÉ`` Y ∫ÓN É¡≤«KƒJh É`` gQÉÑàNG
¡G¥2bD*nEÄD)b~{D*¤~6¡D*&*v£+x~{D*ÌJb§fp@@ ~8400
.äÉª«∏©àdG øe 5000 ‹GƒM
¥ôa ‘ πª©dG …ôéj ,∂∏¡à`` °ùŸG âbƒdG ¢ü«∏≤Jh ∫ó©ŸG Gòg õ`` jõ©àdh
,á°UÉÿG º¡JGÈNh º¡JGQÉ¡e ≥ah ΩÉ¡ŸG ¿ƒª`` °SÉ≤àj OGôaCG IóY øe áfƒμe
∞bƒàJh .ôahC’G IÈÿG ÖMÉ`` °U OôØdG IOÉY ¿ƒμj Ée ≥jôa ¢ù«FQ ¿CÉH Ék ª∏Y
ióe ≈∏Yh ,π`` °UGƒàdG ≈∏Y ¬JQób ≈∏Y ∫hC’G ΩÉ≤ŸG ‘ ≥`` jôØdG AGOCG á`` «dÉ©a
øe ´ Oó`` Y áªK ¿Éc ∫É`` M »Øa .¿hÉ`` ©à∏d ≥`` jôØdG Gò`` g ô`` °UÉæY OGó©à`` °SG
ƒgh) ¥ÉØJ’ π`` °Uƒà∏d ÉgDhGôLEG »¨Ñæj »`` àdG äÉ`` °TÉ≤ædG OóY ¿EÉa ,OGô`` aC’G
x@@ E&°*2b@@ J@@ D*¯£@@ ~zgD*@@ £pgD¤@@ ~6b~6&*x@@ ~7
,»∏ª©dG ó«©°üdG ≈∏Yh .πª©dG ≥jôa AÉ°†YCG OóY øe IQhô`` °†dÉH óëj …òdG
¢ù«FQ ∂dP ‘ ÉÃ ,πª©dG ≥jôa ‘ ¢UÉî°TCG 7 ≈dEG 5 ∫ó©e OÉªàYG ßMÓf
á£∏°Sh π°UGƒàdG ≈∏Y IQób øe óH Óa ,∂dP øY Oó©dG OGR GPEG ÉeCG .≥jôØdG
.πª©dG ≥jôa ≥°SÉæJ ¿Éª°†d á«FÉæãà°SG
K
nEbFÄD*Hx~{Ef)y©¤cJbE*v0Hx~{´*m05HbmgJbEv<H
™«£à`` °ùj Ée ióe ™e Égôjƒ£J ºéM Ö`` °SÉæàj á«Yôa º¶f ≈dEG »Hƒ`` °SÉ◊G
.¬à÷É©eh ¬«dƒJ ,¥ôa IóY hCG ≥jôØdG hCG OôØdG
Ék ªéM ô¨°UCG á«Yôa äÓμ`` °ûe IóY ≈dEG zIÒÑc{ á∏μ`` °ûe áFõŒ á«∏ªY
¤gD*f0x´*¤@@ GHf£G&°*f@@ DbcD*£@@ ~|gD*f0xEn@@ )bgFIv@@ 0(*¤@@ G
E¤gD*v@@ JxmgD*ibJ¡g@@ ~zEAHf£<xA0*xE,v@@ <¢D(*&*yS @ @©b@ O @ G4Hv+
˼˿
www.j4know.com
Ö`` °ùM á«YôØdG äÓμ`` °ûŸG ÚH OÉªàY’G äÉ`` bÓY Ö`` «JôJh π`` °üa É¡fCÉ` `°T
.Iójóe IÈN Ö∏£àJ á«∏ªY √ògh .ájƒdhC’G
:≈dEG ô¶ædG »¨Ñæj ,¢Uƒ°üÿG ¬Lh ≈∏Y
¤+¡@@ ~6b²*nEbFÄD*f£c-/H&*¤<*xJ¡@@ pF¢<bD*£@@ ~|-
»›ÈdG ΩÉ`` ¶ædG º«`` °ù≤J …ôéj Éªc .É`` ¡æe ôØe ’ »`` àdGh ¬`` £«ëŸ
øe øμ‡ Qó`` b ≈`` °übCÉH ™àªàJ ¿CG »`` ¨Ñæj á`` «Yôa áª¶fCG Ió`` Y ≈`` dEG
;á«dÓ≤à°S’G
ô°UÉæY ≈dEG óMGƒdG »YôØdG ΩÉ¶ædG áFõŒ ™e á«YôØdG º¶ædG º«ª°üJ -
;Ée πªY ≥jôa IQób »YôØdG ΩÉ¶ædG ºéM ¥ƒØj Éªæ«M Ék ªéM ô¨°UCG
πªY ójó– ≈∏Y …ƒ£æj …òdG »∏«°üØàdG º«ª°üàdG hCG ô°UÉæ©dG º«ª°üJ -
É¡H ∞∏μj πàc hCG äGó`` Mh ≈dEG ô`` °üæ©dG áFõŒ Éæg ºàJ .á`` ›ÈdG ≥`` jôa
nEÄ´*
∑Î`` °ûJ »àdG ∞FÉXƒdG äÉYƒª› ¢SÉ`` °SCG ≈∏Y á`` FõéàdG CGóÑe Ωƒ`` ≤j
¢†©H ™ªL) ΩÉªàgÓd Gk Ò`` ãe Gk ôeCG É¡©«ªŒ π©éj É`` e ,ÌcCG hCG á«`` °UÉN ‘
.áeóÿG πeÉμJ øª°†J »àdG hCG ,(É¡°†©H ™e á∏KÉªàŸG áeóÿG ∞FÉXh
,á›È∏d á∏HÉb πàchCG äGóMh ≈dEG á∏μ°ûŸG áFõŒ øY á«∏ª©dG √òg ôØ°ùJ
»Hƒ`` °SÉ◊G ΩÉ¶ædG ó««`` °ûàd Ú©e Ö«JôJ ≥`` ah É¡©«ªŒ ∂`` dP ó©H »`` ¨Ñæj
πμH á`` °UÉÿG áÑ©∏dG óYGƒb ¢†©H IÉYGôÃ ’EG Ék ` `æμ‡ Gòg ¿ƒμj ’h .Ék ` `«∏©a
ä’ƒcƒJhôH Oó– »àdG ,óYGƒ≤dG √ò`` g πμ`` °ûJh .πμc ΩÉ¶ædÉHh »Yôa ΩÉ¶f
á«eôg πHÉ≤j .äÉ¡LGƒdG hCG á«æ«ÑdG äÉ¡LGƒdG ,É¡æ«H Éª«a ô°UÉæ©dG π`` °UGƒJ
Iójó`` °T ¿ƒμJ ¿CG »¨Ñæj »àdG äÉ¡LGƒdG øe á«eôg ¿PEG ójôéàdG äÉjƒà`` °ùe
fJxDfDU '¡´*ib~z´*gº&b~7¡GbCb£+b£A¤´*+*ÆD*
q~z-¤gD*d£CÆD*H&*£mgD*f£<b(*x@@ ~7¡G*wAbEf£@@ ~9bJ4
√òg ≈dEG õ`` eôjh .á≤aGƒŸG ≥`` ≤ëàdGh ¢üëØdG äÉ`` «∏ªYh ,πeÉμàdG AGô`` LEÉH
.(‹ÉàdG πμ°ûdG ô¶fCG) “V πμ°T ≈∏Y IÉ«◊G IQhO“Ü É¡∏ªéÃ á«∏ª©dG
˼̀
www.j4know.com
:á∏ªàμŸG ÒZ ôjƒ£àdG äÉ«∏ªY .4

á«FóÑdG êPÉªædGh zâ«cÉŸG{
k
áªK ÉfÉ«MCG ¿ƒ`` μj ’ ,á`` °Sóæ¡dG øe iôNCG ä’É› ‘ ∫É◊G »`` g É`` ªc
ƒëædG ≈∏Y Égójó– øe øμªà∏d ∞FÉXƒdG ¢†©H ò«ØæJ hCG AGôLEG iƒ°S QÉ«N
e¡D*E¤gD*nE*ÄDfc~zDb+bK p£p~8¡JbEÈC&**wGHq£p~|D*
H&*,bCbp´*o3b¿~8&*¯~7°,fFft¼*s3fÇlªFf¼* .1
äÉØ`` °UGƒe ójó–h ,äÉÑ∏£àŸG øY ÒÑ©àdG π«¡`` °ùJ ‘ ó«Øe â«cÉŸG
ƒgh :ô°TÉÑe πμ°ûH Ωóîà°ùŸG ÉgÉjEGh ∂àë«`` °S »àdG »›ÈdG ΩÉ¶ædG
óbh .(ádB’Gh ¿É°ùfE’G ÚH á¡LGƒdG hCG) Ωóîà`` °ùŸG á¡LGƒH ¬«ª`` °ùf Ée
äÉ°TÉ°ûdG QÉ`` °ûàfG ™e á«ªgCG GP á«æ«ÑdG äÉ¡LGƒdG øe ´ƒædG Gòg äÉH
.ìƒ°VƒdG á«dÉY á«FôŸG
,áJhÉØàe Ék °VGôZCG »ÑjôéàdG êPƒªædG Ωóîj :á«ÑjôéàdG êPÉªædG .2
øe »≤«≤M ¬fCG ’EG ,πªàμe ÒZ ΩÉ¶f AÉæÑd ¬dÓN øe ≈©`` °ùf ÉæfCG PEG
.á«≤«≤M ¢ù«jÉ≤Ã äGQÉÑàNG AGô`` LEG øe øμªàf å«ëH OÉ©HC’G å`` «M
:Úé¡f óMCG ´ÉÑJG Éæg øμÁh
ΕΎϫϮϳέΎϨγϝΪΑΪϫΎθϣ΢ϠτμϣϝΎϤόΘγ΍ϦϜϤϳ
˼́
www.j4know.com
ÒZ ΩÉ¶ædG ∞FÉXh øe iô¨°U á«Yôa áYƒª› Oóëf ¿CG ™«£à°ùf΃

¤+¡~6b²* nEbFÄD* ¢< ,2bJ5 H&* $*x/(b+ ¡F k£p+ fg´*
øe óM ≈°übCG ≈∏Y »ÑjôéàdG êPƒªædG Gòg …ƒ£æj ¿CG Öéjh
±ó¡H ∂dPh ,ΩÉ¶ædG ‘ äÉ«›ÈdG äÉ°SÉ«≤H á°UÉÿG äÉª«∏©àdG
.»›ÈdG ΩÉ¶ædG Gòg AGOCG Ëƒ≤J
»æÑJ hCG ,ΩÉ¶ædG äÉfƒμe ¢†©ÑH á°UÉÿG á›ÈdG á¨d Ò«¨J ÉæfÉμeEÉHΏ
∫Éª©à°SG …CG z*Ò°ùØàdG{ ∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏Y) á°UÉN á«›ôH πFÉ°Sh
áªLÎdG ∫Éª©à°SG øe ’k óH Iô°TÉÑe ádB’G ∫ÓN øe ò«Øæà∏d á∏HÉb á¨d
£g~z-°f£)y/nE*Ä+x~8bD*}+*vcg~6*H&*fD%°*fD¢D(*
ƒg Ék °†jCG Éæg ±ó¡dG ¿CÉH Ék ª∏Y ,IOófi õaGƒ◊ iƒ°S áHÉéà°S’G
πHÉ≤e ∂dP ¿Éc ¿EGh ,´ô°SCG πμ°ûH ΩÉ¶ædG πã“ á«Yôa º¶f ó««°ûJ
.AGOC’G ÖfGƒL ¢†©ÑH Ée óM ≈dEG á«ë°†àdG
iód Ék «`` °SÉ°SCG øμj ⁄ ¿EG ,QÉ`` °ûàf’G ™`` °SGh ƒg ôjƒ£àdG øe ´ƒædG Gò`` g
äGOÉjõdG Üƒ∏°SCÉH Ék ªFGO É¡©æ°U ºàj »àdG áªî`` °†dG á«›ÈdG º¶ædG ôjƒ£J
nEbFÄD*¢<f£Dbgg´*
AÉ≤JQ’Gh áfÉ«°üdG .5
ΩÉ¶ædG π«¨`` °ûàH ΩÉ«≤dG ió`` d ,á©HÉ`` °ùdG á∏MôŸG Aó`` ÑH áfÉ«`` °üdG CGóÑJ
Gk õgÉL{ Ék ` èÉ¶f ¿Éc GPEG É`` e ≥`` ah Ék ` `jQòL áfÉ«`` °üdG ∞`` ∏àîJh .»`` ›ÈdG
ÚjÓe ™jRƒJ º`` àj »àdG zäÉ«›ÈdG øe á`` eõM{ hCG z¢UÉÿG ΩGóîà`` °SÓd
ìhGÎJ »àdG á£°ûfC’G øe ™`` °SGh ∞«W ≈∏Y áfÉ«°üdG …ƒ£æJh .É¡æe ï`` °ùædG
≈àMh ,ìÓ`` °UE’G áfÉ«`` °U ¬«ª`` °ùf Ée ƒgh ,áahô©ŸG AÉ£NC’G í«ë`` °üJ ÚH
¿ƒμjh .Úeóîà`` °ùŸG Ö∏W ≈∏Y AÉ`` æH ºé◊G áJhÉØàŸG äÓ`` jó©àdG áaÉ`` °VEG
FRPSOHWHϥϭΩϱ΃Δϟϵ΍Δϐϟϲϟ·ΔϤΟήΘϟ΍ΔϠΣήϤΑέϭήϤϟ΍ϥϭΩΓήηΎΒϣά˷ϔϨΗΔϐϠΑΔΑΎΘϜϟ΍ϲϫϭLQWHUSUHWHUήϴδϔΘϟ΍
˼̂
www.j4know.com
á«FÉ≤JQ’G áfÉ«`` °üdG ¿CÉH Ék ª∏Y ;»›ÈdG ΩÉ¶ædG AÉ≤JQG øY òÄæ«M åjó◊G
.ôjƒ£àdG á«∏ª©H ¬Ñ°ûdG Iójó°T
:á«MÓ°UE’G áfÉ«°üdG -1
hCG õgÉ÷G º«∏`` °ùàdG äÉ`` «›ôH) ΩGóîà`` °SÓd Iõ`` gÉ÷G á`` ª¶fC’G (CG
ºàj »àdG AÉ£NC’G ™«ªL ìÓ°UEG ≈∏Y áfÉ«`` °üdG √òg …ƒ£æJ :(ó«dÉH ìÉàØŸG
Gk óL á∏jƒW IóŸG √òg ¿ƒμJ óbh ,ΩÉ¶ædG ΩGóîà°SG Ióe á∏«W É¡æY ∞`` °ûμdG
fDb+f£¸ÄD*O D*}cDfc~zDb+bK Eb<20 ≈àM πH ΩGƒYCG10 ≈dEG π°üJ
,ájhƒædG Iõ¡LC’Gh ,¿GÒ£dÉH ºμëàdG Iõ¡LCÉc :áªî°V äGó©e ‘ êÉeóf’G
...ïdEGh áë∏°SC’G º¶fh ,Iójó◊G ∂μ°ùdG äGQÉ°TEÉH ºμëàdG Iõ¡LCGh
øY çôJ É¡æμdh ,ôjƒ£àdG á«∏ªY ø`` Y Ék «∏c áfÉ«`` °üdG á«∏ªY Éæg ∞∏àîJ
:»∏j Ée ôjƒ£J á«∏ªY
;ΩÉJ πμ°ûH Gk Oófi ΩÉ¶ædG ¿É«æH QÉWEG É¡«a ¿ƒμj -
,∞ãμe πμ°ûH áeóîà`` °ùeh áYƒ`` °Vƒe ôjƒ£àdG πFÉ`` °Shh äGhOCG ¿ƒμJ -
.¿PEG Ék eÉ“ áahô©e »¡a
bF&*v£+nE*ÄD*xJ¡-f£<jE*v+(°*¢<¥¡-°f£<¤@@ GH
¤gD*ibE¡´*m0&*Hb£~6°bc~}F°*H£gD*EbK Db+*K 4vBdg-
.ÒÑc É¡à÷É©Ã áfÉ«°üdG ∫hDƒ°ùe Ωƒ≤j
ÍDH'¡@ @~z´*nE*ÄD*¡D'¡EG,2b<fFb£@@ ~|D*<¡DH'¡@ @~z´*¡J°H
¢<¡£@@ ~6bgFb£@@ ~82*x@@ ´*n@@ E*ÄD*@@ A<É@K @ ~}AH Ì@@ £-@@ <
á«îjQÉàdG äÓé°ùdGh »›ÈdG ΩÉ¶ædG ≥FÉKh ΩGóîà`` °SG áfÉ«°üdG ∫hDƒ` `°ùe
™e ¬bÉ`` °ùJGh ,»›ÈdG ΩÉ¶ædG ≥«KƒJ IOƒ`` éa .âjôLCG »`` àdG äGQÉ`` ÑàN’Gh
Ωƒ≤j PEG .áfÉ«`` °üdG ‘ Ú∏eÉ©dG AGOCG á«dÉ©Ød Ék jƒ«M Ók eÉY ó©j ,ΩÉ¶ædG Gòg
¿ƒμj ¿CG π`` °†Øj Gòd ,Ú›Èe Ió`` Y πªY ™e πeÉ©àdÉH áfÉ«`` °üdG ∫hDƒ` `°ùe
Ö∏£àj …ò`` dG ôeC’G ,´É£à`` °ùŸG Qób Ék ` `°ùfÉéàe á›ÈdGh ≥`` «KƒàdG Üƒ∏`` °SCG
*xA(°*&*@@ D3f¸ÄD*H£.¡gDb+@@ gJb£AfE4b@@ ~8ÌJbE3b@@ s-*
∞«dÉμJ øY ádÉfi ’ ôØ°ù«°S á›ÈdGh º«ª`` °üàdG πMGôe ‘ πgÉ`` °ùàdG ‘
˽˹
www.j4know.com
.´hô°ûŸG á«ëHQ Ék «∏c ¢Vƒ≤J ÉÃQ áfÉ«°üdG ‘ á¶gÉH

¿CG á°UÉîHh ,ábódG á¨dÉH á∏Môe áfÉ«°üdG ≈dEG ôjƒ£àdG øe ¿PEG ∫É≤àf’G
,áØ∏àfl äÉcô`` °T IóY πH ,äÉª¶æe Ió©H ¿É«MC’G øe Òãc ‘ ≥∏©àj ôeC’G
Qób áªK ¿ƒμj ÉeóæYh .º«∏°ùdG ƒëædG ≈∏Y ¢†©ÑdG É¡°†©H ™e ¿hÉ©àJ ’ ÉÃQ
<2'¡JµxJ¡gD*@@ JxA(*fFb£@@ ~|D*JxA¡J$b1&°*Ex@@ E
fEÆO-&* “»©«Ñ£dG” øe ¿CG Ú`` ›ÈŸG ¢†©H óéj Éªæ«H ,Öéj É`` ªc
.±ÓÿG øe òÄæ«M ôØe ’ :áfÉ«°üdG ≥jôØd »FÉ¡ædG π≤°üdG
£/¢<ib£¸ÄD*f@@ Ey0fFb£@@ ~8¥¡-ib£¸ÄD* Ny@@ 0e
OƒLh ™e √ÓYG IQƒ`` còŸG ΩGóîà`` °SÓd IõgÉ÷G á«›ÈdG º¶ædG ô`` °UÉæY
áeõM É¡«a âÑãà°S »àdG áª¶fC’G áYƒª› QÉÑàY’ÉH òNC’G ƒg ,‘É°VEG ó–
f~|´*Ì.&b-¢~zJO bE¡GHY*πª©dG á°üæÃ{ ≈ª°ùj Ée hCG äÉ«›ÈdG
AÉ£NCG ódƒj ¿CG IOÉ`` Y ¬fCÉ` `°T øe äÉ«›ÈdG áeõM ‘ Gk óMGh CÉ` `£N ¿EG
ΩÉ¶ædG ΩGóîà`` °SG ¥É«`` °S Ö`` °ùM ∞∏àfl πμ`` °ûH ô¡¶J ÉÃQ π∏N øWGƒeh
$b1&°*xJ4b-Av-¢D(*¤D*v£@@ ~|D*¢<*wG/ÆJO H¤@@ ¸ÄD*
áeóN ≈dEG π`` «ª©dG ™`` bƒe ‘ OƒLƒŸG ΩGóîà`` °S’G ∫hDƒ` `°ùe É¡∏`` °Sôj »`` àdG
ôjQÉ≤àdG √òg ≥aóJ áaÉãc ∞bƒàJh .äÉ«›ÈdG áeõM Qôfi iód áfÉ«`` °üdG
IÒJh ≥ah ¬`` JôjÉ©e Öéj …ò`` dG á«æeõdG IóMƒ∏d AÉ`` £NC’G ô`` jQÉ≤J Oó`` Y)
:Ú«°SÉ°SCG Ú∏eÉY ≈∏Y (¬ªéMh Üƒ°SÉ◊G RÉ¡L ΩGóîà°SG
™«ªŒ á`` ∏Môe ó©H äÉ`` «›ÈdG á`` eõM ‘ á`` «≤ÑàŸG AÉ`` £NC’G Oó`` Y -
Gòg ¿ƒμj ’h .(á`` °ùeÉÿG á`` ∏MôŸG) QÉÑàN’Gh ô`` °UÉæ©dG (π`` eÉμJ)
;[5] √ôjó≤J øμÁ ¬fCG ’EG Ék ahô©e ºbôdG
,äÉ«›ÈdG áeõëH á`` °UÉÿG “á`` °üæŸG” πμ`` °ûJ »àdG áª¶fC’G OóY -
,ôªà`` °ùe ΩGóîà`` °SG) á«›ÈdG áeõ◊G ΩGóîà`` °SG ¬LhCG Oó`` ©àJ PEG
.IQó≤dG áJhÉØàe Iõ`` ¡LCG ‘ É¡dÉª©à`` °S’ Ék ©ÑJ (...»FÉæãà`` °SG ,™£≤àe
q
ϱΰϴϠΠϧϹΎΑ3ODWIRUPϭΔϴδϧήϔϟΎΑSDUF΢ϠτμϣϮϫϞϤόϟ΍ΔμϨϣ
˽˺
www.j4know.com
ΩGóîà°S’G äÉYÉ°S Oó©H ΩGóîà`` °S’G IÒJh hCG ∫ó©e øY ÒÑ©àdG ºàjh
.äGó©ŸG IQó≤H Gk ôjÉ©e
:AÉ£NC’G çhóM »àdÉM ≈dEG ô¶ædG »¨Ñæj ,zá°üæŸG{ ÒKCÉJ ÜÉ©«à°S’h
∫GóÑà°SG óæY hCG ≈dhC’G â«ÑãàdG á«∏ªY óæY çó– »àdG IôHÉ©dG ádÉ◊G -
á∏MôŸG »g ádÉ◊G √ògh .á≤M’ áî°ùæH äÉ«›ÈdG áeõM øe áî°ùf
á£ÑJôe ÜGô£°VG øWGƒÃ ∞`` °üàJ »àdGh IÉ«◊G IQhO øe á`` °SOÉ°ùdG
;™jô°S ƒëf ≈∏Y á°üæŸG ´É°ùJÉH
á°üæe IQGOEG ≥aGƒJ »àdGh ,á©HÉ°ùdG á∏MôŸG õ«“ »àdG Iô≤à°ùŸG ádÉ◊G -
.ƒªædG áÄ«£H hCG Iô≤à°ùe
.Iô≤à°ùŸG ádÉ◊G ∞°UƒH ’k hCG º≤æ∏a
,... ,3¿ ,2¿ ,1¿ á`` ª¶fC’G ø`` e Oó`` ©H á`` °üæŸG õ`` «ªàJ ä ï`` jQÉJ ‘
,1ì äÉ«›ÈdG á`` eõ◊ á«æØdG ä’É◊G øe á`` Yƒª›h ,¢`` V ¿ ...... ,P¿
Ωõ◊ áÑ`` °ùædÉH ó«≤©àdG á¨dÉH áaƒØ`` °üŸG √òg ¿ƒ`` μJh . ì...,Q ì,... ,2ì
.(äÉfÉ«H IóYÉb) IOÉY »gh QÉ°ûàf’G á©°SGh äÉ«›ÈdG
ôjô≤J ∫É`` °SQEÉH Ωƒ≤j …òdG P¿ ΩÉ`` ¶ædG ‘ É`` e CÉ£N øY ¿Ó`` YE’G º`` àj
d@@ ~6b´*|s@@ ~{D$b1&°*xJx-@@ ~6xJO Q ì ádÉM ‘ P¿ ¿ƒμjh ;AÉ£NCG
çó– ÉÃQ .ìÓ°UE’G á«∏ª©H ô°TÉÑj …òdG (!IQhô°†dÉH Ók ¡`` °S ôeC’G ¢ù«d)
:Úà«dÉàdG ÚàdÉ◊G ióMEG ∂dP óæY
Ix1&*FO ¯wFO vBrÉ~8(°*¡JHcBEbK AHxE&b³*¡J
≈∏Y áYÉ`` °S 48 IÎa) P¿ ‘ Iô`` °TÉÑe Üƒ∏£ŸG ìÓ`` °UE’G AGôLEG ºà«a
.(Ö∏ZC’G
k
OÉéjG iódh . P¿ ìÓ°UE’ Üƒ∏°SCG OÉéjEG »¨Ñæjh ,Góéà°ùe CÉ£ÿG ¿ƒμj -
≈∏Y áYÉ°S 72 IÎa) P¿ ΩÉ¶ædG ≈∏Y Égò«ØæJ …ôéj í«ë°üàdG á∏«°Sh
äGP iôNCG º¶f ≈`` ∏Y ìÓ`` °UE’G iôéj á©HÉàe IÎa ó©H ºK ,(π`` bC’G
≈∏Y Gk ÒNCG ºK øeh ,CÉ£ÿG ¢ùØf AGƒàM’ á∏HÉb É¡∏©éj ¬HÉ`` °ûe Ö«côJ
˽˻
www.j4know.com
.(™«HÉ`` °SCG IóY QGóe ≈∏Y CÉ` `£ÿG QÉ`` °ûàfG óàÁ ób) á`` °üæŸG πª›
.1¢D(*EhgF*vBbDf£D*fDb²*¡-Dw+
,á`` °üæŸG ‘ á«æa ä’ÉM IóY ™`` ªàŒ ,ä á¶ë∏dG ‘ ¬`` fCG ¿PEG í`` °†àj
´ƒæJ ∞bƒàjh .Ö«cÎdG IQGOEG ΩÉ`` ªàgG πfi »g áYƒªéŸG √òg á«æH ¿ƒ`` μJh
ìÓ`` °UE’G ™jRƒJ á`` °SÉ«°S ≈∏Yh ,á«≤ÑàŸG AÉ£NC’G OóY ≈∏Y áYƒªéŸG √ò`` g
.(...ïdEG ,π∏ÿG ºéMh ,áfÉ«°üdG Oƒ≤Y á©«ÑW) ájQÉŒ πeGƒY πNóJ å«M
‘ 2ì ´ h ,1ì ádÉ◊G ‘ Ék ` èÉ¶f 1ì ´ ¿PEG Éæjód ¿ƒμj ,ä á`` ¶ë∏dG ó`` æY
1ì ádÉM øe π≤àfG ób P ¿ ¿ƒμjh .1 ì ádÉM ‘ Ék ` èÉ¶fh ,..., 2ì á`` dÉ◊G
.1 ì ádÉ◊G ≈dEG
H&*d@@ ~zF&°*vO-¤gD*f£D*fDb²*AH,vJv/h@@ £cj-f£<C@@ g-
çóMC’G â`` °ù«d »gh ,äÉ«›ÈdG áeõM ΩGóîà`` °SG ¥É«`` °S ‘ Gk ô£N πbC’G
.IQhô°†dÉH
¿ƒμj π`` °†aC’G ™`` °VƒdG ¿CÉH OÉ≤àY’G ≈∏Y ™jô`` °ùdG ºμ◊G Éæ∏ªëj ÉÃQ
ôeC’G ¿CG ó«H .á`` °üæŸG ‘ IóMGh á«æa á`` dÉM iƒ`` °S ¬«a óLƒJ ’ …òdG ∂`` dP
ìÓ°UEG áaÉ°VEG QGôb íLôj …òdG ôeC’Éa ,»∏ª©dG ó«©`` °üdG ≈∏Y ∂dòc ¢ù«d
ƒëædG ≈∏Y ádGódG √òg º°SQ øμÁh .á°üæŸG ádÉëH á£ÑJôŸG áØ∏μàdG ádGO ƒg
:‹ÉàdG
.á°üæŸG ôªY Ωó≤J ™e IOÉjõdG ≈dEG á«æØdG ä’É◊G OóY π«Á -
øe ójGõàe Oó`` Y áªK ¿C’ ,»`` eÉæàdG ≈dEG á`` °üæŸG IQGOEG á`` Ø∏μJ π`` «“ -
Ék ª∏Y) ä’É◊G øe ójGõàe ´ƒæàe ∞«Wh É¡JQGOEG »¨Ñæj »àdG ô°UÉæ©dG
á`` °UÉN á«æa ádÉM ΩÉ¶f πμd É¡«a ¿ƒμj »`` àdG »g ä’É◊G CGƒ`` °SCG ¿CÉH
.(¬H
πμ°ûH ìÓ`` °UE’G ¬LhCG ™jRƒJ Öéj ,á«æØdG ä’É◊G OóY ¢†ØN ÉfOQCG ¿EG
πàîJ ó≤a) IôWÉfl ≈∏Y …ƒ£æjh ,∞∏μe ôeCG ƒgh ,á°üæŸG πc ≈∏Y »é¡æe
…P ÒZ ¿ƒμj ó`` b ¬fEG πH ,(iô`` NCG π∏N øWGƒe ø`` Y ∞`` °ûμJh ™bGƒŸG ¢`` †©H
˽˼
www.j4know.com
‘h) Gk óL IQOÉf ™bGƒŸG ™«ªL ‘ óMGh ¿BG ‘ ô¡¶J »àdG AÉ`` £NC’G ¿C’ Ió`` FÉa
,V á«ª`` °SE’G IÉ«◊G IQhO øe á`` °ùeÉÿG á∏MôŸG ¥ÉØNEG øY ºæJ ádÉ◊G √òg
¿ƒμJ ób ,IÒÑc á`` °üæŸG ¿ƒμJ ÚMh .(iô`` NCG á∏μ`` °ûe É¡JGP óM ‘ √ò`` gh
™bGƒe πc á`` ÷É©e øμÁ ’ ,∫Gƒ`` MC’G πμHh ,Gk ó`` L á¶gÉH É`` ¡ãjó– á`` Ø∏μJ
.óMGh ¿BG ‘ á°üæŸG
ádÉM ÚHh ,¬«a CÉ£N ’ πeÉc ⁄É`` ©d ‹ÉãŸG ™`` °VƒdG ÚH Ée ¿EÉa Éæg øe
ä’É◊G øe Ú©e Oó©H ≥≤ëàj πãeCG …OÉ°üàbG ∫ÉM áªK ,iƒ°ü≤dG ≈°VƒØdG
,É¡æY ∞°ûμdG ºàj »àdG ,Iójó÷G π∏ÿG øWGƒe á÷É©e í«àà°S »àdG á«æØdG
OóY ≈∏Y hCG …Qƒa πμ°ûH ,IójóL hCG áahô©e á«æa ádÉM ÉeEG ≥«Ñ£J ∫ÓN øe
.á¡HÉ°ûàŸG äGô≤ŸG hCG ™bGƒŸG øe
≥jôa ≈dEG Aƒé∏dG ¿hO Iô≤à`` °ùŸG ádÉ◊G IQGOEÉ` `H áfÉ«`` °üdG ≥jôa Ωƒ≤jh
.á«FÉæãà°SG ä’ÉM ‘ iƒ°S ôjƒ£àdG
á`` eõM ∑ƒ∏`` °S AGREG Ú`` ≤«dG Ωó`` Y ø`` WGƒÃ Iô`` HÉ©dG á`` dÉ◊G õ`` «ªàJ
:∂dòd É¡£«fih äÉ«›ÈdG
k
º«∏`` °ùàdÉH ≈ª`` °ùj Ée ƒgh ,É«éjQóJ äÉ«›ÈdG áeõM â«ÑãJ »`` ¨Ñæj -
ib£¸ÄD*fEy0¡@@ ~6EvC&bgD*@@ gJk£p+dB*x´*¡c@@ ~}´*
πμ°ûH áHÉéà°S’G øe øμªàdG ±ó¡H ∂dPh ,»≤«≤◊G ΩGóîà°S’G iód
hCG ,»æØdG ºYódG hCG/h áfÉ«°üdG ≥jôa ™e ÉeEG ,πcÉ°ûe Qƒ¡X ∫ÉM …Qƒa
á∏Môe πNO ób áfÉ«°üdG ≥jôa øμj ⁄ ¿EG Iô`` °TÉÑe ôjƒ£àdG ≥jôa ™e
;π«¨°ûàdG
º∏bCÉàj ≈àM Ék «éjQóJ »∏«¨°ûàdG õ«◊G ≈dEG áfÉ«°üdG ≥jôa ∫ÉNOEG »¨Ñæj -
≈∏Y) …ó«∏≤J »`` °SCG ≈æëæe ƒg º∏©àdG ≈æëæe ¿CÉH Ék ª∏Y ,áeƒ¶æŸG ™`` e
.(S πμ°T
kÉ«éjQóJ »∏«¨°ûàdG õ«◊G ≈dEG ΩÉ¶ædG π«¨°ûJ ≥jôa ∫ÉNOEG Ék °†jCG »¨Ñæj -
ójõŸG äÉ«›ÈdG ºª`` °üŸ áÑ°ùædÉH »æ©j Ée ,¬eGóîà`` °SG º∏©àj ≈àM
.AÉ£NC’G ôjQÉ≤J øe
˽˽
www.j4know.com
ôjƒ£àdG ≥jôa ∑É¡fEG ≈dEG ¬fGhCG ÒZ ‘ ºàj …òdG ´ô°ùàŸG º«∏°ùàdG ∫hDƒj
øY Ó`k ` °†a ,»æØdG ºYódG/áfÉ«`` °üdG ≥jôa äÉ«dhDƒ` `°ùe áYõYRh ,ádÉfi ’
»gh) ™«ÑdG á`` «∏ªY áWÉ`` °ùH πμH ¢`` Vƒ≤J ÉÃQ áÄ«`` °S ájQÉŒ IQƒ`` °U º`` °SQ
.(á°ùaÉæŸG É¡«a Ωóà– »àdG ¥ƒ°ùdG ‘ Ék ©ÑW ¿ƒ°ùaÉæŸG É¡∏¨à°ùj »àdG ádÉ◊G
Gk OGóYEG Ö∏£àJ á«dÉY Iô`` WÉfl ≈∏Y …ƒ£æJ á∏Môe ¿PEG á`` °SOÉ°ùdG á`` ∏MôŸG
ΩõM …ô`` °TÉf QÉÑc ÚH äÉ«bÉØJG áªKh .á`` °ùeÉÿG á∏MôŸG á`` jÉ¡f ‘ Ék ` `≤«bO
º¡JÉéàæe øe áKóëà`` °ùŸG ï`` °ùædG áHôéàd Ak ’h º¡FÓªY ÌcCGh äÉ«›ÈdG
.á°SOÉ°ùdG á∏MôŸG ‘ ∫ƒNódG πÑb øeBG πμ°ûH Ék «dhCG Ék ÑjôŒ
:äÉ«›ÈdG AÉ≤JQG -2
äÓjó©J AGôLEG äÉÑ∏W IOÉY äÉ«›ÈdG áeõM π«¨°ûJ á«∏ªY ÖMÉ°üJ
≈∏Y äÉÑ∏£dG √ò`` g ≈dEG ô¶ædG »¨Ñæjh .á`` eõ◊G √òg »eóîà`` °ùe πÑb ø`` e
√òg ∞«æ`` °üJ øμÁh .á`` °üæŸG á«∏YÉØJ ióe ≈∏Y ∫óJ á«HÉéjEG áeÓY É¡fCG
:ÚàYƒª› ‘ äÉÑ∏£dG
Gòg ≈∏Y É`` ¡©e πeÉ©àdG ºK ø`` eh AÉ£NCG ÉgQÉÑàYG »`` ¨Ñæj »àdG ∂`` ∏J -
πeÉ©J ‘ hCG π`` ª©dG áÄ«H ‘ á«fÉ`` °ùfE’G π`` eGƒ©dG ‘ π`` jó©J) ¢SÉ`` °SC’G
.(...ïdEG ,AGOC’G ¬LhCG ‘ ,ΩGóîà`` °S’G ádƒ¡`` °S ‘ ,ádB’G ™e ¿É`` °ùf’G
;á«Ø«μàdG áfÉ«°üdG øY òÄæ«M åjó◊G ¿ƒμj
¿ƒμj ,IójóL äÉ`` Ñ∏£àe á«Ñ∏àd äÉaÉ`` °VEG ÉgQÉÑàYG »¨Ñæj »`` àdG ∂`` ∏J -
äÉ«›È∏d IQƒ£ŸG ácô`` °ûdG …CG á«›ÈdG Ωõ◊G ô°TÉf áë∏`` °üe ‘
.¬éàæe øe á≤M’ áî°ùf ájC’ É¡àaÉ°VEG
õjõ©àH Ék «∏©a Ωƒ≤f ÉæfC’ ,AÉ≤JQ’G øY á«fÉãdG ádÉ◊G ‘ É`` æãjóM ¿ƒμj -
¡pF¢<vsg@@ ~z´*ibcgEf£c-É1E@@ g_£cDfc@@ ~zDb+ng´*
º°ùàj …òdGh ôjƒ£àdG øe ôNCG ÖfÉL »g √òg AÉ≤JQ’G á«∏ªY .π`` °†aCG
:»∏j É‡ πμH
áaÉ`` °VEG ºàJ ¿CG »¨Ñæjh ,¬JQGOEG »¨Ñæj çQEG á`` ªK ¿C’ áæ«`` °üM áfÉ«`` °U -
˽˾
www.j4know.com
.áàÑãŸG áª¶fC’G ≈∏Y á«aÉ°VEG áØ∏μJ ¿hO Iójó÷G ∞FÉXƒdG

¿ƒμj ÉÃQ äÉaÉ°VE’G ºéM ¿C’ É¡°üFÉ°üN πμH á°üdÉN ôjƒ£J á«∏ªY -
.(IójóL ájOÉe áÄ«Ñd Ók ãe äÉ«›ÈdG áeõM ∞««μJ πãe) Gk ÒÑc
äGQhO -á«FóÑŸG º«ª°üàdG á∏Môe Ö≤Y- ÜhÉæàJ ,»∏ª©dG ó«©°üdG ≈∏Y
äÉ«∏ªYh (∞`` ««μàdGh ìÓ`` °UE’G) áfÉ«`` °üdG ÜhÉæàe πμ`` °ûH É¡«∏Y ø`` ª«¡J
á«∏ªY ‘ ∞bƒJ IÎa ¢ü«°üîJ ºàj ,äÉ«›ÈdG áeõM ádÉM ‘h .AÉ≤JQ’G
cBf@@ ~|´*A2H244bcg1*HB&°*¢<ng´*f@@ £p+4b@@ ~}DxJ¡gD*
.(ójóL ôjƒ£J ≥jôa ™e) AÉ≤JQ’G øe iôNCG IQhO ‘ ¥Ó£f’G
áfÉ«°U ∞«dÉμJ ≈dEG áaÉ°VEG ï`` °ùædG √òg ∞∏àfl ∞«dÉμJ ´ƒª› πμ`` °ûj
ÉfòNCG Ée GPEGh .á`` ∏eÉμdG É¡àØ∏μJ ,äÉ«›ÈdG áeõëH á`` °UÉÿG ,ìÓ`` °UE’G
π`` °UƒàdG øμÁ ,§≤a á«FÉ≤JQ’G áfÉ«`` °üdGh ôjƒ£àdG ∞«dÉμJ QÉÑàY’G Ú`` ©H
:á«dÉàdG ájƒÄŸG Ö°ùædG Ö°ùM πMGôŸG ≥ah áØ∏μàdG Ö°ùf ≈dEG
É¡î`` °ùf OóY ™ØJQGh äÉ`` «›ÈdG áeõM ô`` ªY ∫ÉW GPEG ¬`` fCG ß`` MÓf
πc …CG ,πeÉμàdGh ™«ªéàdG á∏Môe ≈∏Y ¢UÉN πμ°ûH ¢Uô◊G ÖLh ,á«dÉààŸG
ìÓ°UEG áfÉ«°üd Ék ` `°†jCG IQhô`` °V ƒgh äGQÉÑàN’G ò«ØæJh §«£îàH ≥∏©àj Ée
.Ió«L
º«¶æàdG å«M øe ó«≤©àdG á¨dÉH á«∏ªY áfÉ«`` °üdG á«∏ªY ¿ƒμJ ¬∏c Gò¡H
äGhOCGh πÑ°S OÉéjEG äÉ«›ÈdG á`` °Sóæg ±GógCG øeh .ò«ØæàdGh §«£îàdGh
.äGQÉÑàN’G á°UÉîHh ,Ió≤©ŸG á«∏ª©dG √òg IQGOEG õjõ©àd
˽˿
www.j4know.com
äÉ«›È∏d á«°ùμ©dG á°Sóæ¡dG .6

ib£¸ÄD*f@@ Ey0¢<Ix©¤gD*iÉ@ O @ JvgD*f-v@@ E¢@@ EbgJ
Gk ô¶f Gk Ò`` Ñc Ék «eÉæJ äÉ`` «›ÈdG áeõM ô`` ªY Ωó≤àH áfÉ«`` °üdG IÎa á`` ∏«W
:á«dÉàdG ÜÉÑ°SCÓd
ΩÉ¶ædG ºYóJ »àdG äÉ¡LGƒdGh ájQÉª©ŸG á«æÑdG (´ÉÑ°TG) PÉØæà°SG ºàj -
‘ ÖÑ`` °ùàdG ¿hO É¡d áaÉ`` °VEG ájCÉH ΩÉ`` «≤dG Ék æμ‡ Oƒ`` ©j ’h »`` ›ÈdG
.áàÑãŸG á°üæŸG ‘ ∞∏μe »Ø«Xh ™LGôJ
.»æØdG ≥«KƒàdG ihÉ¡àj -
.É¡à«dÉ©a äGQÉÑàN’G ó≤ØJ -
ôeC’G ,äGôe IóY äÒ¨Jh äOóŒ ób áfÉ«`` °üdGh ôjƒ£àdG ¥ôa ¿ƒμJ -
.áaô©ŸG OóÑJ øY ôØ°ùj …òdG
≈dEG ,QGô≤à`` °SGh Iôªà`` °ùe ø`` °ù– IÎa ó©H ,AÉ`` £NC’G ≥`` aóJ Oƒ`` ©j -
…òdG ôeC’G ,≥∏≤∏d IQÉKEG ÌcCG IôgÉX »gh ,íLQCÉàdG ≈dEGh πH ,»eÉæàdG
π≤àæJ AÉ£NC’G √ò`` g ¿CGh ,É¡àaÉ`` °VEG ºàj IójóL AÉ£NCG áªK ¿CG »`` æ©j
.äÉ¡LGƒdG ´ÉÑ°TEG iƒà°ùe Ö°ùM
:¿Éæμ‡ ¿Écƒ∏°S áªK ,´ƒædG Gòg øe ádÉ◊ ∫ƒ°UƒdG óæY
∑ƒ∏°ùdG ƒg Gòg ¿Éc óbh .»°VÉŸG áëØ°U »Wh ,A»°T πc ™æ°U IOÉYEG -
.äÉæ«fÉªãdG áÑ≤M ≈àM óFÉ°ùdG
√ÉŒ’G ƒ`` gh ,¬ãjóëàH ,¬©æ`` °U ≥Ñ`` °S É‡ Aõ`` L IOÉ©à`` °SG á`` dhÉfi -
.äÉæ«©°ùàdG áÑ≤M ‘ í°VGƒdG
f£@@ ~zD*f@@ ~6vDb+ wGxJHvgD*,2b<(*H&*,2bg@@ ~6°*f£<x-HO
.äÉ«›ÈdG áeõ◊
nE*x+@@ EnJyE¢<¥¡@@ -¤gD*,Ì@@ cD*ib@@ £¸ÄD*f@@ Ey0¯
áÑ`` °ùædÉHh .IOÉ©à`` °SÓd á∏HÉb ∞FÉXƒdG øe ójó©dG ¿ƒμJ ,Üh Ωh ç ´ƒf øe
,ÉæfC’ ,ç ≈dEG Ü hCG Ω ´ƒf øe ¿Éc Ée πc ∫ƒëàj ,ójó÷G »`` ›ÈdG ΩÉ`` ¶æ∏d
˽̀
www.j4know.com
f-¡-HbK @ @Ebib@@ ~8*¡´*HxEnEbFx+EEbgF¤/¡Gb@@ C

.πbCG ôjƒ£àdG
:»g É¡JOÉ©à°SG π¡°ùJ »àdG ô°UÉæ©dG ¿CG ôcòdÉH ôjóL
.ΩÉ¶ædG ¿É«æÑH ¢UÉÿG ≥«KƒàdG -
.Qó°üŸG IôØ°T -
óYGƒb hCG äÉØ∏e Ωóîà`` °ùj …òdG »›ÈdG ΩÉ¶ædG ádÉM ‘ äÉ`` fÉ«ÑdG -
äÉfÉ«H
.äGQÉÑàN’G -
á`` °UÉÿG äÉfÉ«ÑdG Qôfi π`` ãe) Ék ` `°ü«°üN IQƒ`` £ŸG äGhOC’G ¢`` †©H -
óM ≈dEGh ,(äGQÉ`` ÑàN’G ÖbGôeh ,ΩÉ¶ædG AGõ`` LCG ¢†©H AGOCG ¢`` SÉ«≤H
øY ÒÑ©à∏d á≤HÉ`` °ùdG á«YÓ£à`` °S’G hCG á«∏«∏ëàdG ∞FÉXƒdG ¢†©H ,πbG
.äÉÑ∏£àŸG
√òg ™«ªL áØ`` °TQCG »¨Ñæj ,ΩGóîà`` °S’G IOÉYEG á`` °SÉ«°S êÉ¡àfG ∫ÉM ‘ -
¿ƒμj ’ Ék ` `°†jCG Éæg) É¡«dEG PÉØædG π¡`` °ùj ƒëf ≈∏Yh ¢UôëH äÉ`` fƒμŸG
.(Ék æ≤àe Ék ª«¶æJh §«£îJ Ö∏£àjh Ék ë°VGhh Ók ¡°S ôeC’G
√òg ò«ØæJ ió`` d V á«ª`` °SE’G ôjƒ£àdG IQhO Ö«`` °üj ≥«ªY πjó©J á`` ªK
:‹ÉàdG
‹ πμ°ûdG
π ¬æ«Ñj «Ñj Éªc á°SÉ«°ùdG
«
˽́
www.j4know.com
b~{D*C4HvJ¤gD*f£~z£)xD*f£D*¤G£mgD*f£<qc@@ ~|-3(*
.É¡dƒM øe
IÒÑμdG á«›ÈdG Ωõ◊G ™«ªŒ hCG πeÉμJ á«∏ªY.7
πMGôe ≈∏Y ΩÉ¶æ∏d …ójGõJ Ö«côJ ≥£æe ≈∏Y πeÉμàdG á«∏ªY …ƒ`` £æJ
iƒà`` °ùe hP á«∏ª©dG √òg á`` jGóH óæY Ée ¿ƒ`` μe ¿CG ÚÑàj É`` eóæY .á`` LQóàe
áHƒ©°U hCG/h ºéM ≥ah á«bƒKƒŸG iƒà`` °ùe ôjó≤J øμÁh :á«bƒKƒdG øe Ú©e
¿ƒμŸG Gò`` g ™ªL ºK ø`` e ºàj .¿ƒ`` μŸG Gòg É`` ¡d ™`` °†NCG »`` àdG äGQÉ`` ÑàN’G
á«bƒKƒdG øe iƒà`` °ùe äGP á«Yôa áYƒª› ¿ƒμàJ å«ëH ,iô`` NCG äÉ`` fƒμeh
ójõª∏d á«YôØdG áYƒªéŸG √òg ™°†îJ ÉgóæYh ;ák «bƒKh É¡JÉfƒμe πbCG …hÉ°ùj
iƒà°ùe ≈dEG π`` °üf ¿CG ≈dEG É¡ë«ë`` °üàH Ωƒ≤fh ,QÉÑàN’G äÉgƒjQÉæ«`` °S øe
.á«YôØdG áYƒªéŸG √ò¡d Üƒ∏£ŸG á«bƒKƒdG
,ç , ä , Ü ,CG ô°UÉæY øe áfƒμe á«Yôa áYƒª› ∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏Y øμà∏a
ô`` °UÉæ©dG √òg ™ªL ºàj .ñ Ω...,Ü Ω ,CG Ω á«bƒKh iƒà`` °ùe É¡æe πμd ,ñh ì ,ê
:∫ÓN øe
;ô°UÉæ©dG √òg É¡«∏Y …ƒ£æJ »àdG äÉª«∏©àdG π°ù∏°ùJ -
.ô°UÉæ©dG √òg É¡«a ∑Î°ûJ »àdG äÉfÉ«ÑdG -
:øμ«dh ,äÉfƒμŸG øe áª¶æe á∏°ù∏°S Ée QÉÑàNG AGôLEG ≥∏£j
.ä ì ç ñ ñ ê ñ Ü ê CG <--- QÉÑàNG
:πμ°T ≈∏Y ¿ƒμj á∏°ù∏°ùdG √ò¡d ºLÉædG á«bƒKƒdG iƒà°ùe
:á∏°ù∏°ùdG ∫ƒW …hÉ°ùj å«M Ω * ...... * Ü Ü ´Ω * BG CG ´Ω =Ω
. ñ´+ .....+ Ü´ + CG´ = ´
:á∏°ù∏°ùdG á«bƒKh iƒà°ùe ¿EÉa ,±Éc
m πμ°ûH IÒÑc ´ áª«b øμJ ⁄ ∫ÉM ‘
º«≤dG ¢†©H »∏j Éª«ah ,ôØ`` °üdG áª«b øe ádÉfi ’ ÜÎ≤«`` °S ´( ¢S Ω) =Ω
:áªLÉædG
0^35 =Ω 10=´ 0^9 =¢S Ω
˽̂
www.j4know.com
0^37 =Ω 100=´ 0^99 =¢SΩ

0^37 =Ω 1000=´ 0^999 =¢SΩ
äÉ«›ÈdG ΩõM ádÉM) á∏°ù∏°ùdG ∫ƒW AGREG ájóL á∏°†©e ¢VôØj Gògh
.(∞bƒàJ ’ »àdG
™«ªŒ á«∏ªY ≈`` ∏Y ,ÒÑc ΩÉ¶f πeÉμJ ≥`` «≤– hCG ™`` «ªŒ ¿PEG …ƒ`` £æj
≈∏Y ,´É£à°ùŸG Qób »FÉ≤∏Jh ,»é¡æe πμ`` °ûH ∫ƒ°ü◊G ¢Vô¨H ,Ée ô`` °UÉæY
,É¡«∏Y ábOÉ`` °üŸGh É¡∏ªY áeÓ`` °S øe ≥≤ëàdG ” »`` àdG äÉ`` fƒμŸG ™`` «eÉ›
√òg iô› ™`` Ñàjh .»FÉ¡ædG ΩÉ`` ¶ædG ø`` e ójGõàe πμ`` °ûH áÑjôbh á`` «eÉæàe
.S πμ°T ≈∏Y …ó«∏≤J »°SCG ≈æëæe á«∏ª©dG
π«Ñ°S ≈∏Y âª°ùJG) º«∏°S ÒZ ΩÉ¶ædG ¿É«æH ¿Éc ∫ÉM ‘ ¬fCG GPEG Éæg í°†àj
£sgD*f£<h@@ =&*HxE¡pF¢<f@@ +*ÆEf£cg+ibF¡´*b@@ j´*
¢Vô©J ÉÃQ ,™«ªéàdG á∏Môe Ióeh πH ,áØ∏μJ ¿EÉa ,á«°SC’G äÉ«æëæŸG ôKCG ¢SÉ«b
v£±*Hx~{´*xGbEC4¡D*¢<xJO b§4bK <Hx~{ExsD
√ôjƒ£J ” Ée ™«ªéàH ¬«a Ωƒ≤f …òdG õ«◊G Ék ` `°†jCG »g ™«ªéàdG á∏Môe
Ωõ◊G + π«¨`` °ûàdG º`` ¶f + OGƒŸG) √DhÉ`` æàbG ” É`` eh ,´hô`` °ûª∏d Ék ` `°ü«°üN
Ék ªFGO ≥ØàJ ’ √ò`` g AÉæàb’G äÉ«∏ªY ¿CG ≈`` dEG ÜQÉéàdG Ò`` °ûJh .(á«›ÈdG
*xA(°*¢D(*¤£c:~{+£Â¥wD*4xp´*4¡´* “Hx@@ ~7ÆA2” ™e
IQhô°†dG øe ¿EÉa Gòd .AGOC’G ¿ÉeCGh AGOC’ÉH ≥∏©àj Éª«a á°UÉîHh ,Ö∏£dG ‘
,™«ªéàdG á«∏ªY ‘ É¡LGQOEG πÑb ,AÉ`` æàb’G äÉÑ∏W øe Ék ≤HÉ`` °S ócCÉàdG ¿ÉμÃ
.Gk óL áÄ«£H á«∏ªY »gh ,Ohõ`` ŸG Ò«¨J ’EG πM Óa á«`` °Vôe øμJ ⁄ ¿EG É¡fC’
,ôjƒ£J -á`` Ø∏àîŸG äÉ«∏ª©dG √ò`` g º`` °V ‘ ábódG ≈`` ¡àæÃ ô¶ædG »`` ¨Ñæjh
.IÒJƒdG áæjÉÑàe É¡fC’ -ΩÉ¶ædG ™«ªŒh ÒHóJh
9vEib@@ /xº+*¡@@ ~9bEiÉ1vEo3¡¿*vsg@@ ~6b+
:»∏j Éªc º°†dG CGóÑe º°SQ øμÁ (ïe
˾˹
www.j4know.com
zÉ¡°TQh{ h äÉ«›ÈdG á°Sóæg äGhOCG .8

:áeÉY QƒeCG -1
ôKDƒJ ÉgQhóH »àdG á`` eRÓdG IGOC’G ≥∏îj Üƒ∏£ŸG πª©dG hCG á`` Ø«XƒdG ¿EG
v+x@@ ~z-,4*H2£A¡-f£<,2b@@ <JO bE*w@@ GHf£;¡D* w@@ G¢@@ <
Í+bE OQA¡N -O fJ2b@@ ~|gB°*f£0bD*EfDb0@@ ~}A&*<i*xE,v<4*xgD*
ä’ÉªàM’Gh ,±ô`` °üàŸG IAÉØch ,¬à÷É©e »¨Ñæj …òdG …óëàdG äÉHƒ©`` °U
á«∏ªY ≈∏Y ™Ñ£dÉH ≥Ñ£æJ áeÉ©dG IóYÉ≤dG √ògh .á«æ≤àdG É¡«∏Y …ƒ£æJ »àdG
.»›ÈdG ΩÉ¶ædG ™«æ°üJ
:»g IGOCG OƒLh ¢VôØJ »àdG ±hô¶dG ¿EG
dg-°fD%°*&°f´*H&*Hb~{D*4*x-
b~zF(°*E,4vB<&*fD%°*&°f´*H&*b~{D*m0ÄCH&*f~6
.áæ«©e ΩÉ¡e AGOCG ≈∏Y
¿hOh A’ƒH πª©J ádB’Éa ,π`` ª©dG áeÓ`` °S øe ≥≤ëàdG hCG/h á«dÉ©dG ábódG
.Ék ≤Ñ°ùe Ió©e á£N ≥ah CÉ£N …CG ÜÉμJQG
Ö∏£àj ,¬à©«Ñ£H Gk Oô`` Øàe Ék «YGóHEG Ók ªY ¿EÉ` à ,∂dP øe ¢†«≤ædG ≈`` ∏Yh
√ÒμØJh ¬`` HQÉŒh ¬àaÉ≤Kh ,á`` jõeôdG á`` ÷É©ŸG ≈`` ∏Y ¿É`` °ùfE’G IQó`` b
˾˺
www.j4know.com
áé«àf ÉeCG .áà“CÓd hCG ,IGOCG ≈dEG πjƒëà∏d Ék eƒªY πHÉb ÒZƒg ,º«∏`` °ùdG
á°ü°üîŸG RƒeôdG øe áYƒª›h á¨∏H É¡æY ÒÑ©àdG øμª«a ,πª©dG Gòg
…CG ,øjQƒcòŸG Ú`` ∏ª©dG ÚH ±ÓàN’G Gò`` g õ`` ««“ ¿CG .(ad hoc)
õ««“ øe óH ’ ¬fCG PEG ,á«ªgC’G ≠dÉH êÉàëj’ …òdGh IGOC’ êÉàëj …òdG
.¬Ø°UƒH Ωƒ≤j …òdG A»°ûdG øY ,õ«eÎdG ΩÉ¶f
‘ iƒ`` °S IGOC’G IAÉØc ¢`` SÉ«b øμÁ ’ ¬fCG á`` ≤«≤M ∑GQOEG »`` ¨Ñæj É`` ªc
Ék «NƒJh .OôéŸG ≈æ©ŸÉH IAÉØc áªK óLƒj ’ ,ôNCG ≈æ©Ã ,É¡eGóîà°SG ¥É«`` °S
:QhÉfi áKÓK ≈∏Y ¥É«°ùdG Gòg π«ã“ øμÁ ,áWÉ°ùÑ∏d
-¿É`` °ùfE’G »FÉæãd á«æ≤àdG IAÉØμdG ¢ù«≤j …ò`` dG …OôØdG AGOC’G Qƒ`` fi -
.¬à÷É©e »¨Ñæj …òdG πª©dG ¥É«°S ‘ IGOC’G
å«M øe AGOC’G ≈`` ∏Y ºμ◊ÉH íª`` °ùj …ò`` dG »`` YÉª÷G AGOC’G Qƒ`` fi -
b¿&*d©&*,vE,*2&*&b@ @~7E&*3(*@@ ~8*¡gDbGyJy-IvE
øª°V πª©∏d π«Á πw μa ,π`` °UGƒàdÉH ìOÉa πμ°ûH ô`` °†J ÉÃQ ΩGóîà`` °SG
.¬JGP IGOC’G CGóÑe ™e ≈aÉæàj …ò`` dG ôeC’G ,¬H á`` °UÉN á«Yôa áYƒª›
øe Ék eƒªY Ò`` ãμH CÉ£HCG á«YÉª÷G IÈ`` ÿG »æëæe ¿CG ô`` còdÉH ô`` jóL
.ó«MƒdG OôØdG ≈æëæe
hCG/h IGOC’G QhO ó`` jóëàH íª`` °ùj …òdG á`` °ù°SDƒŸG øª`` °V AGOC’G Qƒfi -
,á°ù°SDƒŸG É¡«dEG ≈©°ùJ »àdG áeÉ©dG IOƒ÷G ±GógCG ≥«≤– ‘ Üƒ∏°SC’G
ÚeCÉJ É¡fCÉ°T øe PGƒëà`` °SG äÉ«é«JGÎ`` °SG »æÑJ øY ôØ`` °ùJ ób »àdGh
´hô°ûŸG Gòg ÜÉ°ùM ≈∏Y ,»ŸÉ©dG ó«©°üdG ≈∏Y á°ù°SDƒª∏d ≈∏ãŸG áfÉμŸG
¢UÉÿG áHôéàdG ÜÉ°ùàcG ≈æëæe hóÑjh .»∏ëŸG ó«©°üdG ≈∏Y ∑GP hCG
≈∏Y ó`` FÉ©dG ¿CG ó`` «H ,kCÉ` `£H Ì`` cCG IGOC’G á«é«JGÎ`` °SG AGREG á`` °ù°SDƒŸÉH
.ÒãμH ºgCG QÉªãà°S’G
n@@ ~}Fo3b¿f£Db@@ ~7(*xG¡/4Hbp´* wG¢@@ <¡D*Hv@@ gD*v@@ JH
.[6] ôjƒ£àdG
QƒëŸG ƒgh ,ÒZ ’ ó`` MGh QƒëÃ ΩÉªàg’ÉH QÉ`` °üàb’G …ODƒj óbh Gò`` g
˾˻
www.j4know.com
Éªæ«M ∂dPh ,Ék ` `fÉ«MCG á«KQÉc πH ,á≤aƒe Ò`` Z äGQÉ«N ≈dEG ,Ik OÉ`` Y …Oô`` ØdG
äGhOCG ™`` e Qôμàe ôeCG ƒ`` gh .á«LÉàf’G ≥`` ≤ëj …òdG ƒ`` g ôNBG Qƒ`` fi ¿ƒ`` μj
.∫hC’G ΩÉ≤ŸG ‘ π°UGƒJ äGhOCG »g »àdG IóYÉ°ùŸG º«ª°üàdG
K
¤GHbFb£0&*b+*Æ<°*dN O @ @~8(
N *HbC*42(*Ev+°f£0f@@ .
kGÒKCÉJ iƒ°S AôŸG ∂∏Á ’ ,áÄ«£H ácôëàe iƒb ™ÑàJ ôgGƒ¶dG √òg ™«ªL ¿CG
»¨Ñæj Ée ƒ`` g »YÉªL øFÉc á`` «HPÉL õcôe ∑É`` æg ¿CG PEG ,É`` ¡«∏Y Gk Ohó`` fi
.[2,21] (πª©dG ≥jôa πeÉc …CG )¬μjô–
áæ£ah ,≥«ªY »YƒH ¿CÉ` `°ûdG Gò¡H á≤∏©àŸG äÉ`` °SÉ«°ùdG ¥É`` °ùJ ¿CG »¨Ñæj
.Ωõ◊G
Ω øe ø ÒãμdÉH ,¿É«MC’G ¢†©H ‘h IÒÑc
:äGhOC’G QÉ«àNG-2
|F4x¹b@@ ~{D*fJ2b0&*,*2&°*¡@@ -v@@ Bi*H2&°*f@@ £c:%*
IQGOEG ,äÉfÉ«ÑdG ¢`` SƒeÉb) á£`` °ûfC’G IOó©àe hCG (..ïdEG ,ádB’G á¨∏d º`` LÎŸG
2v¹b@@ ~{+b:bc-4*d@@ ~z0D3HtD(*J¡-H&*n@@ EbFÄD*f@@ £+
fgs´*b~{D*/H&*Ef<¡m§H&*fBv+
çÓK ∫ÓN ø`` e ´hô`` °ûŸG á©«ÑW ójó– º`` àj -™jQÉ`` °ûŸG á`` ©«ÑW -Ü
bD*J5¡-¿HHx@@ ~{´*m0E*¡D*H&*i*Ìg´*@@ Eib<¡¸
v)b~zD*nE*ÄD*¡FH¤¸ÄD*
˾˼
www.j4know.com
´hô°ûŸ ¿ƒμj ø∏a .äGhOC’G QÉ«àNG ‘ É«°ù«FQ Ók eÉY ´hô°ûŸG ºéM ó©jh
¿ƒμ«°S ¬fCG ÚM ‘ ,¬H á£«ëŸG áÄ«ÑdÉH IOhófi ábÓY iƒ°S ºé◊G Ò¨°U
ibF¡´*gºÍ+ibE¡´*E£<£@@ ~6,4*2(*s@@ ~9nEbFx+¢<
.á«ª«¶æàdG áÄ«ÑdG ‘ á∏YÉØdG
:äÉjƒà°ùe çÓK õ««“ ÉææμÁh
¢UÉî`` °TCG 7 ≈dEG 5 øe ¿ƒμe óMGh ≥jôa √’ƒàj …òdG OhóëŸG ´hô`` °ûŸG-
™a 20 √Qób Gk ó`` ¡L ∫OÉ©j Ée …CG ,ΩGƒ`` YCG áKÓK ≈dEG ÚeÉY ió`` e ≈`` ∏Y
≈∏Y ádÉ◊G √òg ‘ äGhOC’G õ`` côJh .º`` °ùc 100 ‹GƒM ∫OÉ©j êÉ`` àfE’
.IOóëŸG πª©dG ≥jôa áLÉM øWGƒe
≈dEG ÚeÉY QGó`` e ≈∏Y πªY ¥ôa 4-3 Ö`` ∏£àj …òdG Ò`` ÑμdG ´hô`` °ûŸG -
ójõj’Ée êÉàfE’ ™a 100 øY ó`` jõj’ Gk ó¡L ∫OÉ©j Ée …CG ,ΩGƒYCG á`` KÓK
Gk QÉªãà°SG πãÁ …òdGh π«Ñ≤dG Gòg øe ´hô`` °ûŸ »¨Ñæjh .º°ùc 500 øY
áHƒ©°U »©jh ;ò«ØæàdG π«°UÉØJh á°ù°SDƒŸG ÒjÉ©Ã ábóH Ωõà∏j ¿CG ,Ék eÉg
.AGOC’Gh π«¨°ûàdG áeÓ°S Ö∏£eh ,™«ªéàdGh ¿É«æÑdG
êÉàëjh ,πªY ¥ôa ¢ùªN øY ójõj Ée √’ƒàj …òdG ºî`` °†dG ´hô`` °ûŸG -
ÒjÉ©ŸG á«Ñ∏àH Ék ` èõ∏eh ,áªî`` °V äÉjÎ`` °ûe Ék Ñ∏£àe ,Ú«Yôa ÚdhÉ≤Ÿ
IQhO õjõ©Jh AÉæàb’G ,9000-hõjCG á«dhódG ¢ù««≤àdG áª¶æe) á`` «dhódG
ó¡÷G ójõ«`` °S ádÉ◊G √òg ‘h .(...ï`` dEG ,CALS ôªà`` °ùŸG IÉ«◊G
ÒÑμdG QÉªãà`` °S’G »`` °†à≤jh .º`` °ùc 500 õgÉæj êÉ`` àfE’ ™a 100 ø`` Y
ÈC&**K v/fJ¡:,b£0,vEH&*x<J4b@
O @ ~{´*E¡D**w+8b³*
¿ƒμJh ;äÉ`` «æ≤J IóY Ò«¨J ¢VôØ«`` °S …ò`` dG ôeC’G ,(ΩGƒ`` YCG 10 ø`` e
≈∏Y ÖJÎj Éªc ,ó`` «≤©àdG á¨dÉH ¬©«ªŒh á`` jQÉª©ŸG ΩÉ¶ædG á«æH É`` æg
π◊G ójó– áHƒ©`` °U ™e ,Oƒ«≤dG øe ójó©dG á`` «Ñ∏J »›ÈdG ΩÉ`` ¶ædG
Gòg πãŸ á`` Ä«ÑdG ™`` e π`` °UGƒàdG ¬LhCG ¿ƒ`` μJh .Ö`` °SÉæŸG …OÉ`` °üàb’G
.áØãμeh á«°SÉ°SCG ´hô°ûŸG
˾˽
www.j4know.com
˾˾
www.j4know.com
3(*,2v¹i*H2&*i*4b£1n@@ E*ÄD*J5¡-H&*£@@ ~z-¿¤ÂH*wG

øjƒμàd IQGOEG Ék ehO Ohófi ´hô`` °ûÃ á`` °UÉN äÉ«›ÈdG øe áeõM Ö∏£àJ
òÄæ«M ¢Uô◊G Ió`` °T »¨Ñæj Éªc ,á`` °üæŸG Qƒ£J ¬LhCG á©HÉàŸ ∂dPh ,É¡à«æH
.IOƒ÷G áÑbGôe ≈∏Y
¢D(*2¡J@@ F¡Cq£/x-¢@@ D(*@@ ~|´*¤+¡@@ ~6b²*nEbFÄD*¡FH'¡@ @JO H
*wGd£@@ ~6HeHHl¡FEnE*ÄD*¥&*f@@ .ÉjD*nE*ÄD**¡@@ F*v@@ 0&*
á÷É©ŸG áÑbGôe äÉfƒμeh á›ÈdG äÉÄ«H QÉ«N AGREG Ék ª`` °SÉM Gk QhO í«LÎdG
¿ƒμj ,áeÉg Ωóîà`` °ùe äÉ¡LGh GP Ék Yhô`` °ûe ÉfÎNG ¿EÉa .QÉÑàN’G äGhOCGh
™«æ°üàH Éæªb ¿EGh .äÉ≤«Ñ£àdG á¨∏d ºFÓe á«fÉ«H äÉ¡LGh ódƒe QÉ«àNG Éæ«∏Y
¤cJ,x@@ )b:¢<¤£²*@@ EyDb+J¥&*¤@@ ²¤+¡@@ ~6b0nEbFx+
...ïdEG ,¿GÒ£dG IOÉ¡°T ≥jó°üàH ™àªàj »¶ë∏dG òØæŸG ¿ƒμŸG ¿CG ¿Éª°V
:Oƒ«≤dG øe ÚYƒf ´hô°ûŸG á©«ÑW ¿PEG ¢VôØJ
;´hô°ûª∏d IOófi äGhOCG ∑ÓàeEG IQhô°V -
m²*¯*xA(*d©,2v¹i*H2&*$bjg~6*
.‹ÉàdG ∫hó÷G ™°Vh øμÁ ,ájƒdhC’Gh IQhô°†dG Ö°ùMh
˾˿
www.j4know.com
ºî°†dG ´hô°ûŸG ÒÑμdG ´hô°ûŸG

OhóëŸG ´hô°ûŸG πMGôŸG
á÷É©e ≈dhC’G
â«cÉŸG äGhOCG
¢Uƒ°üædG á«fÉãdGh
¡~6xD*nDbE
º«ª°üàdG äGhOCG á«fÉ«ÑdG
áLòªædG äGhOCG áãdÉãdG
IÉcÉëŸG ∫hó÷G
ÊhÎμd’G
äÉÄ«H IóY AGOC’G ¬LhCG á›ÈdG áÄ«H á©HGôdG
QÉÑàN’G äGhOCG
á«£¨àdG ÒHGóJ á°ùeÉÿG
QGóëf’G áehÉ≤eh
äGQÉÑàNGh ™«ªŒ ´ƒf øe äGhOCG
ΩÉ¶ædG ´ƒf øe IGOCG (SCCS)
¢SEG »°S QCG ºμëàdG ΩÉ¶f) á°SOÉ°ùdG
ï°ùædG IQGOEG ºμëàdG ΩÉ¶f) (Qó°üŸG IôØ°ûH á©HÉ°ùdGh
(á©LGôŸÉH ∂««e h
¢SÉ«≤dG (MAKE)
´hô°ûe IQGOEG äÉfÉ«ÑdG ¢SƒeÉb
¬«a ÉÃ ΩÉ¶ædG á«æÑdG øjƒμJ IQGOEG
IOƒ÷G ¢SÉ«≤e
ÚdhÉ≤e øe áæeÉãdG
™jQÉ°ûe) Ú«Yôa ≥«KƒàdG IQGOE G ´hô°ûŸG IQGOEG
(IOó©àe …OôØdG
:*i§6fº*,z<f¯mfªÀÌG*j6z¡J74K3
ôjƒ£àdG πMGôe ÚH πNGóàdGh QGôμàdG øWGƒŸ Gk ô¶f -ôjƒ£àdG ¢TQh (CG
&RPSXWHU$LGHG6RIWZDUH(QJLQHHULQJΔϳΰϴϠΠϧϹΎΑ$WHOLHUVGH*HQLH/RJLFLHO$*/ΔϴδϧήϔϟΎΑ
&$6(
˾̀
www.j4know.com
áÄ«Ña .äGhOCG Ió`` ©d øeGõàeh ÊBG ΩGóîà`` °SG Ék ` èhO ∑Éæg ¿EÉ` à ,¬à£`` °ûfCGh
.áØ∏àfl äGhOCG Iô°ûY øY ójõjÉe ≈∏Y øgGôdG âbƒdG ‘ …ƒ£æJ á›ÈdG
á≤`` °SÉæàeh áμ`` °SÉªàe äGhOC’G √òg ™«ªL ¿ƒμJ ¿CG ¿ÉμÃ á«ªgC’G øeh
Ék ªFGO ó`` ©j …òdG äÉeƒ∏©ŸG Qô`` μJ Ö`` æéàJ ¿CGh ,¿Éμ`` eE’G Qób É`` ¡æ«H É`` ª«a
≈∏Y πª`` °ûj ¿CG Öéj ≥`` °SÉæàdGh ∂`` °SÉªàdG Gògh .áª«`` °ùL AÉ£NCG Qó`` °üe
ôeGhC’Gh á`` dB’Gh äÉ`` °ùfE’G ÚH π`` °UGƒàdG …CG Ωóîà`` °ùŸG äÉ`` ¡LGh ¢`` üNC’G
∫Éª©à`` °SÉH äÉ¡LGƒdG √òg ¢VôY hCG QÉ¡XEG ∂`` dP »æ©jh) IGOC’ÉH á`` °UÉÿG
bK ~}J&*~{JHhFÆF°*¢<<vD*H|£s@@ ~{gD*¿He¡@@ ~6&°*zF
.äÉfÉ«ÑdG ∫Éμ°TCG
˾́
www.j4know.com
ôjƒ£àdG äÉÄ«H hCG ¢TQh øY çóëàf :á∏eÉμàŸG ôjƒ£àdG äÉÄ«Hh ¢TQh (Ü

äGhOCG ÚH äÉeƒ∏©ŸG ∫OÉÑJ í«àJ Ék ≤Ñ`` °ùe IOófi á«æH óLƒJ Éªæ«M á∏eÉμàŸG
:¿ƒμJ óbh .ôjƒ£àdG
¬LhCG øY á`` ≤ãÑæŸG äÉfÉ«μdÉH º`` μëàdG ≈∏Y IQOÉ`` b äÉfÉ«H Ió`` YÉb -1
¥4Hx@@ ~}D*¡g´*i*H2&°*£D*K x@@ FHfgs´*xJ¡gD*f@@ £<b@@ ~{F
å«ëH záMƒàØe{ √ò`` g äÉfÉ«ÑdG Ió`` YÉb ¿ƒ`` μJ ¿CGh óH ’ ,ô`` jƒ£àdG á`` «∏ª©d
,vJv/i*H2&*nE2H,vJv±*ibFb£D*E*¡F&*fAb~9(*vsg~z´*£g~zJ
o3¡¿2x¸o3¡+,2HyExJ¡gD*f_£+H&*f@@ ~74¡D*¡-&*3(*¤cJ
á«∏ªY Úμªàd ¬`` «dEG PÉØædG ô`` jƒ£àdG áÄ«H AGQó`` e ™«£à`` °ùj ≥Kƒe *(™aÎe
OôéŸG êPƒªædGh êPƒªædG øY IOÉY ÒÑ©àdG ºàjh .âHGƒãdGh ÒjÉ©ŸG ó`` jó–
±ƒØ`` °üdG äÉ££fl πμ`` °T ≈∏Y ≈àMh) zäÉfÉ«μdG äÉbÓY{ πμ`` °T ≈∏Y ¬d
.π«ãªàdG øe ´ƒædG Gò¡d áÑ°SÉæŸG (¬LƒàdG á«°VôZ á›ÈdG ‘ á∏ª©à°ùŸG
∫É`` °SQEGh ∫ÉÑ≤à`` °SG í«àJ »`` àdG á`` «æ«ÑdG äÉ`` ¡LGƒdG ø`` e á`` Yƒª› -2
á¨d »gh XML á¨d π`` ãe) ájó«∏≤J ájQÉ«©e ä’OÉÑJ πμ`` °T ≈∏Y äÉ`` eƒ∏©ŸG
,(äÉ¡LGƒdG øe ´ƒædG Gòg ºYO ≈`` ∏Y IQó≤dG äGP OGóàeÓd á∏HÉ≤dG º`` bôdG
b-bcgEfEv³¡@@ EibFb£+o3¡¿¤c-fJx0,*2&*@@ D¢c-k@@ £p+
Ék eÉ“ áØ∏àfl á`` dB’G á¨d ≈dEG ºLÎŸÉH á`` °UÉÿG äÉfÉ«ÑdG á«æH :á`` ¶MÓe)
.(ájƒëædG QÉé°TC’G πãe ô°UÉæY ‘ ÉcÎ°TG ¿EGh ,¢üædG Qôfi á«æH øY
J4b~{´,2H$¡´*i°Hbp´*v+5bEÉ+Ì1&°*nD**wG2b@@ ~6vBH
,ÉHhQhCG ‘ PCTE äÉ`` æ«fÉªãdG áÑ≤M ≈ªM ™`` e â≤∏£fG áªî`` °V á«eƒμM
πc ió`` d ∑Î`` °ûŸG PCISh ,Ió`` ëàŸG äÉ`` j’ƒdG ‘ CAISh STARSh
É¡©«ªL â¡àfG »`` àdGh ,(IóëàŸG äÉj’ƒdGh á«bô`` °ûdGh ≈£`` °SƒdG ÉHhQhCG øe
.¥É£ædG ™°SGh ΩÉJ ‹Ée ¥ÉØNEÉH
ϥ΃ϥϭΩΓ΍ΩϷ΍ϲϓήϴϳΎόϤϟ΍ϭΖΑ΍ήΜϟ΍ϭϞϣ΍Ϯόϟ΍ήϴϴϐΘϟϭϞϳΪόΘϠϟΕΎϴϧΎϜϣ·ϰϠϋϱϮΘΤϳϱάϟ΍Ϯϫϭ0HWD0RGHOHϱ΃
ΎϬϠϤϋϰϠϋϚϟΫήΛΆϳ
˾̂
www.j4know.com
ƒëf ≈∏Y πeÉ©àJ »gh ,øgGôdG âbƒdG ‘ á`` °Vhô©e IôaGh äGhOCG ∑Éæg
(..,C++, Java, C#, Visual Basic) äÉ¨d IóY hCG IóMGh á¨d ™e ,ó«L
Ú›ÈŸG øμ“ É¡fCG Éªc ,ÒÑc óM ≈dEG ΩGóîà°S’G á∏¡°S äÉ¡LGƒH IOhõeh
Ék fÉ«MCG á∏‡ âfÉc ¿EGh ,É¡æY ≈æZ ’ »àdG á«à`` °ùLƒ∏dG ΩÉ¡ŸG øe QôëàdG øe
øe ójó©∏d á`` °VôY É¡∏©éj …ò`` dG QGô`` μàdG øe Ò`` ãμdG ≈∏Y …ƒ`` £æJ É`` ¡fC’
.AÉ£NC’G
,IôM ¢ùaÉæJ ¥ƒ°S ‘ Qƒ£àJ âfÎf’G áμÑ°T ∫ƒM Ωƒ«dG á°Sóæ¡dG âJÉH
πμ`` °ûH õcôªàJ »gh ,á«μjôeC’G IóëàŸG äÉj’ƒdG Ék eÉ“ É¡«∏Y ô£«`` °ùJ OÉμJ
.C#»°Sh ÉaÉL äÉ¨d ∫ƒM ¢UÉN
Iô◊G äÉ«›ÈdG á`` °ù°SDƒe øe πc Oƒ¡L ≈dEG IQÉ`` °TE’G QóŒ ,Gk Ò`` NCG
ó¡©e …ód (GNU) ƒæZ ´hô°ûeh (Free Software Foundation)
»eóîà°ùe äGƒæ°S IóY òæe OhõJ »àdG ,MIT É«Lƒdƒæμà∏d ¢ùà°Sƒ°ûJÉ°SÉe
.Ió«L á«°SÉ°SCG äGhOCÉH ¢ùμfƒj π«¨°ûàdG ΩÉ¶f
˿˹
www.j4know.com
¢ùeÉÿG π°üØdG
É¡ª«¶æJh É¡à«μ«eÉæjOh ôjƒ£àdG IQhO á«côM
Ö∏≤àdGh ¿GõJ’G ä’ÉM .1
IócGQ ájDhQ ™HGôdG π°üØdG ‘ á°Vô©à°ùŸG á«ª°SE’G ôjƒ£àdG IQhO »£©J
πμa ,»≤«Ñ£àdG ó«©°üdG ≈∏Y áWÉ°ùÑdG √ò¡H â`` °ù«d QƒeC’G ¿CG ó«H ,ôjƒ£à∏d
.∑ôëàj A»°T
Úà∏MôŸG πãe ,…RGƒàdÉH ÉgDhGôLEG øμÁ »àdG πMGôŸG ¢†©H ∑Éægh Gòg
,Ék eÉ“ á∏`` °üØæe ¿ƒμJ ¿CG iôNCG πMGôŸ »¨Ñæj ¬fCG ÚM ‘ ,á«fÉãdGh ≈`` dhC’G
∫GƒMC’G ™«ªL ‘ ™`` bGƒdG ‘ ßMÓfh .á`` °ùeÉÿGh á©HGôdG Ú`` à∏MôŸG π`` ãe
ÚH ∫É≤àf’G ¿ƒμd Gk ô¶f π`` MGôŸG ÚH ∫ƒ£dG áJhÉØàe πNGóJ äGÎa Ék ` `Ñjô≤J
.ΩÉY πμ°ûH »éjQóJ πMGôŸG √òg
-πª©dG äGÎ`` a AÉ`` °†≤fG ≈∏Y áeÉY áØ`` °üH ¢ù«FôdG ∫hÉ≤ŸG ¢`` Uôëjh
≥ãÑæJ Éæg ø`` e .øμ‡ âbh ´ô`` °SCG ‘ -Iôªà`` °ùe ∞«dÉμJ øY ôØ`` °ùj …òdG
:äÉjó– çÓK
?Ée á∏Môe áFõŒ ™«£à°ùf ióe …CG ≈dEG :∫hC’G …óëàdG
ó©H ¬àæJ ⁄ ÚM ‘ Ée á∏MôÃ Iô°TÉÑŸG ™«£à°ùf ≈àe :ÊÉãdG …óëàdG

?Ég á≤HÉ°ùdG á∏MôŸG
˿˺
www.j4know.com
í`` °VGh πμ`` °ûH Gk Oófi Ée á∏Môe AóH ïjQÉJ ¿Éc ¿EG ,iô`` NCG á¡L ø`` e
¿ÓYE’G π¡°ùj ’ ÉÃQ ,(!∂dP øY ∫hDƒ°ùe πb’G ≈∏Y óMGh ¢üî°T ∑Éæg)
√òg ájÉ¡f Oó`` – »àdG á«ªμdG Ò`` jÉ©ŸG ≥≤ëf ⁄ ¿EG É`` e á∏Môe AÉ¡àfG ø`` Y
:≥ãÑæj Éæg øeh ,á∏MôŸG
?∞bƒàdG »¨Ñæj ≈àe :ådÉãdG …óëàdG
:áFõéàdG ÒjÉ©e
:»¨Ñæj (¿bE2v¹b~{Ff)ymgD
bDq@@ ~z-b@@ ~{D**wG@@ ~9fg@@ ~zE$*y/&*y£££g@@ ~zF&*
.É¡H ‘É°VEG ¢üî°T ∞«∏μàH
Gòg ‹ƒàd á`` Hƒ∏£ŸG äÓgDƒŸÉH ™`` àªàj ¢üî`` °T Ék ≤M É`` æjód ¿ƒ`` μj ¿CG -
¤<xD*b~{D*
b~{D*f)y©&
y© *vc´¤p£~9¡gD*~6xD*¤Jb£AH
c ¤ £ ¡ x ¤J £ H
™«£à°ùj »μd ∫hC’G ¢üî°ûdG ≈∏Y áÑJÎŸG á«aÉ`` °VE’G áØ∏μàdG 1O πã“ -
.πª©dG Iô°TÉÑe ÊÉãdG ¢üî°ûdG
´ÉLÎ`` °SG øe ∫hC’G ¢üî`` °ûdG øμªàj »μd π`` eÉμàdG á`` Ø∏μJ 2O π`` ã“ -
.ÊÉãdG ¢üî°ûdG ¬H ΩÉb Ée πc Ék eÉ“
¤JbE«Ev+°fp+xEb~{D*f)y©f£<¡-¤DH
2Ω
¿+ 1Ω ¿ = Ω ¿ å«M 2Ω ¿ > 2O +1O
,É¡«a ´ô`` °ùàdG iôL hCG ,Ée π∏N áFõéàdG á«∏ªY π`` «∏– ÜÉ`` °T ∫ÉM ‘h
°¤gD*Ì1&bgD*:*¡EH&*H£Db-¢<¥¡-i*x.b@@ ~{F/H&*j
:‹ÉàdG º°SôdG í°Vƒj Éªc É¡°†jƒ©J øμÁ
˿˻
www.j4know.com
bF°*i*ÆAE2v<v+f£p+xD*«x~7w_£0qc~|J
á«∏ªY ¿ƒμJ »μd OGó©à°S’G ø°ùMh ójó°ûdG Qò◊G »NƒJ øe ¿PEG óH ’

.áëHôe áFõéàdG
:AÉ¡fE’Gh πNGóàdG ÒjÉ©e
∑ôfi ∫É©à°TG ‘ OƒLƒŸG πNGóàdG Éªc Ék eÉ“ ,á«côM IôgÉX πNGóàdG
f0x´*$bgF*fJx:¢<1*v-lHv0f£FbE(*B¡g-H*¡~7&°*¤<b+4
á«eÉæjódG √òg .É`` ¡JÉÑ∏£àeh Iójó÷G á∏MôŸG ¥Ó`` £fG ±hôXh ,á≤HÉ`` °ùdG
.…ó«∏≤J S ≈æëæe πμ°T ≈∏Y »JCÉJ
:ÚàdÉM QÉÑàYG øμÁh
¢<b@@ ~{D*$bF(*ÌJbEB¡g-f´*b@@ ~{D*/H&*H&*0*x´*
bjCHf0x´*$bgFb+bK Eb24*¡´*xJx«£g~zA v0Hb~{D*
.™«ªéàdGh äÉÑ∏£àŸG ∞«°UƒJ »à∏Môe ∂dP ≈∏Y
$bgFb+°(*f£gEbFÉ<(*Â°f0¡g´*b~{D*/H&*H&*0*x´*
cgEJx+bg0°*bG¤cJbK ~}J&*Ix1&*b~{F/H&*H&*0*xE
.Ék «FõL hCG Ék «∏c πª©dG ≥jôa Ò`` «¨J á«fÉμeEÉH ®ÉØàM’G ,πbC’G ≈`` ∏Y ,hCG
˿˼
www.j4know.com
øμÁ ’ πMGôe »¡a ,á›ÈdGh º«ª°üàdG »à∏Môe ∂dP ≈∏Y ∫Éãªch

.ìÉéæH QÉÑàNG ôNBG AGôLEG ≈àM á«¡àæe ÉgQÉÑàYG
:»∏j Éªc ™°VƒdG ¿ƒμj ,AÉ£NC’G øe Ék eÉ“ ∫ÉNh
m ‹Éãe ⁄ÉY ‘
ñG + Ü +ä :Oƒ¡é∏d ≈∏ãŸG á∏°üëŸG ¿PEG ¿ƒμJ

:»∏j É`` Ã ¬Ñ`` °TCG ™`` °VƒdG ¿ƒμj ,∫ÉªμdG ø`` Y ó`` «©ÑdG É`` æŸÉY ‘ ¬`` fCG ’EG
:á©LGôdG ájò¨àdG øe ¿ÉYƒf ∑Éæg

±É`` °ûàcG »gh :1ôJ É¡d õ`` eôfh iƒà`` °ùŸG ájOÉMCG á`` ©LGôdG á`` jò¨àdG -
á≤HÉ°ùdG á∏MôŸG ≈dEG ¬ÑÑ`` °S Oƒ©j ôjƒ£àdG πMGôe øe ,á∏Môe ‘ CÉ£N
*wD¤/3¡¿b@@ jCH2R h 1R øeõdG ‘ çó`` ëj Ée ƒgh .Iô`` °TÉÑe
i*4bcg1*Hf¸ÄD*f0xE¯@@ JnEbFx+H&*&b1b@@ ~{gC*¡D*
…CG á≤HÉ`` °ùdG á∏MôŸG ≈dG ¬ÑÑ`` °S ™Lôj (á©HGôdG á`` ∏MôŸG) äGó`` MƒdG
‘ ¥É`` °ùJG ΩóY ø`` Y ∞`` °ûμj (á`` ãdÉãdG á`` ∏MôŸG) º«ª`` °üàdG á`` ∏Môe
˿˽
www.j4know.com
.»∏«°üØàdG º«ª°üàdG
3R ‘ çóëj Ée ƒgh :2ôJ É¡dõe ôfh Újƒà`` °ùe äGP á©LGôdG ájò¨àdG -
»gh .º«ª°üàdGh á›ÈdG πãe Úà≤HÉ°S Úà∏Môe ≈dEG IOƒ©dG Ö∏£àjh
Üƒ°SÉ◊Gh Ωóîà°ùŸG á¡LGh πªY ‘ ∞°ûàμj CÉ£ÿ á«LPƒªædG ádÉ◊G
fg´*nE*ÄD*£/.EH£~|gD*f0xE¯Jv-¤@@ ~}gJH
.á›ÈdG á∏MôŸG ‘ É¡H
:á∏°üëŸG íÑ°üJ ,AÉ£NC’G øe (´) OóY øY ∞°ûμdG ∫ÉM ‘
ôjƒ£J πMGôe øe áMƒàØe á∏MôŸ AÖ©dG hCG á«æeõdG IóŸG πμ`` °T ¿ƒμjh
·bgD*¡pD*¢<ng´*
OQGƒŸG ôjôëàd Ék ££fl ¿Éc …ò`` dG óYƒŸG ¬fCÉH AÉNQE’G óYƒe ±ô`` ©q jh
.á∏MôŸÉH á°UÉÿG
á«æeR á¶◊ øY CÉ` `£N øY ∞`` °ûμdG óYƒe ó©àHG Éª∏c ¬fEG ¿PEG í`` °†àj
*wGq£p@@ ~|-£pg@@ ~z´*E¡JvBHd@@ ~|D*Eib@@ +b@@ C4]5
.áMÉàe ó©J ⁄h iôNCG øWGƒŸ â°ü°üN ób OQGƒŸG ¿ƒc OôéŸ ,CÉ£ÿG
ôjô– ïjQÉJ πÑb AÉ£NC’G øe øμ‡ Qób ÈcCG øY ∞°ûμdG ¿PEG π°†Øj
≥jôa AÉ°†YCG ¥ôØJ πÑb iôNC’G AÉ£NC’G ∂∏J øY ∞`` °ûμdGh ,á∏MôŸG OQGƒe
.πMGôŸG πNGóJ QhO ƒgh :á∏MôŸG
˿˾
www.j4know.com
:‹ÉàdG πμ°ûdG ≈∏Y πNGóàdG á«∏ªY »JCÉJ
Ú≤j ΩóY áªKh .ó©H ≈¡àfG ób 1¿ ¿ƒμj ’ Ék ªμM ,2b~{D*&*vcJÍ0

.…Qhô°V πNGóàdG ¿CGh Éª«°S’ 1fJbF]5tJ4b-¡03(*
OQGƒe ¢ü«`` °üîJh ,≥jôa IGƒf øjƒμJ »¨Ñæj ,Ék «∏©a 2¿ ≥`` ∏£æ«d ≈`` àMh
òÄæ«M çQƒJh .≥jôØdG AÉÑYCG IOÉjR ‘ êQóàdG á«∏ª©H ΩÉ«≤∏d ≥Ñ`` °ùe πμ`` °ûH
,ºbÉØe πeÉY OƒLh ™e ,É¡«∏Y ±ƒ`` bƒdG ≥Ñ`` °S »àdG áFõéàdG äÉjó– ™«ªL
.áæjÉÑàe º`` «¶æJ ¬LhCG »`` ∏Á ób Ée ,Ék «≤£æe á∏`` °üØæe πMGôŸG ¿ƒ`` c ƒ`` gh
OGôaCG πÑb ø`` e á«∏ª©∏d Gk ó`` «L OGóYE’G ” ó`` b øμj ⁄ ∫ÉM ‘ ¬`` fCG í`` °†àjh
.áØ∏μe π∏N ¬LhCG çhóM ô£N ºXÉ©àj ,Ú°Sôªàe
:ƒ¡a äÉ«∏ª©dG øe ´ƒædG Gòg ìÉéæd OóëŸG πeÉ©dG ÉeCG
,πMGôŸG ∞«dÉμJh πMGôŸG ájÉ¡f áæeRCG πãe äÉ©bƒàdG äÉ`` ÑK ,á¡L øe-
;ábódG á¨dÉH ™jQÉ°ûe IQGOEG »°†à≤j …òdG ôeC’G
ºàj »àdG ô`` °UÉæ©dG ™«ªL Ò«¨J ∫ó©Ÿ áª¶àæe á©HÉàe iôNCG á¡L ø`` e-
nEbFÄD*f_£+@@ J¡gDfBvD*fDb+,4*2(*@@ DwCdgJbEb£@@ ~z-
.»Hƒ°SÉ◊G
äÉ«∏ª©dG ∞`` ∏àfl Qƒ£J ™Ñààd ¢`` SÉ«b á«dBG ô`` aGƒJ ¿PEG …Qhô`` °†dG ø`` e
AGREG ábOh ád’O äGP á«dB’G √òg ¿ƒμJ ¿CG »¨Ñæjh .Ék °†©H É¡°†©H ™e á∏YÉØàŸG
äÉÑK ¿Éª°†d Úàª°ùdG ÚJÉg øY ≈æZ ’ ¬fCGh Éª«°S ’ ,IOƒ`` °UôŸG ôgGƒ¶dG
äÉjÉZ øe ó«©H ájÉZ ÉgOƒLh …òdG) á«≤«≤◊G ¢ù«jÉ≤ŸG ÜÉ«¨dh .äÉ©bƒàdG
Aƒé∏dÉH É¡æY ¢†jƒ©àdG ¿É«MC’G ¢†©H ‘ π¡°SC’G øe (äÉ«›ÈdG á`` °Sóæg
˿˿
www.j4know.com
»àdG äÉeƒ∏©ŸG √òg ™«ªL Aƒ`` °V ‘h .¬LƒàdG hCG π«ª∏d äGô`` °TDƒe ójó– ≈dEG
óªà©«`` °S ¿Éc GPEG Ée ´hô`` °ûŸG ¢ù«FQ Qô≤j ,’k ƒ≤©e ÉgOóY ≈`` ≤Ñj ¿CG »`` ¨Ñæj
.áeƒ°SôŸG äÉ©bƒàdG
á∏Môe øe ∫ÉªYC’G Ò°ùJ ,ó«L πμ°ûH QGóe »›ôH ΩÉ¶f ´hô`` °ûe ‘h
¿CG PEG ,ΩÉY πμ°ûH á`` °ûg QGô≤à`` °S’G ádÉM ¿CG ó«H ,ô≤à`` °ùe ƒëf ≈∏Y iôNC’
4bgA°*H&*'Hb@@ gD*¯*x@@ A(°*H&*fA¡´*Ì@@ =i*4*xD*}+3b@@ s-*
≈dEG äÉ«∏ª©dG ÜÉ«`` °ùfG ∫ƒ`` ëàj »μd á`` «aÉc QƒeCG »g ,Ò`` μØàdG AÉØ`` °U ≈`` dEG
¿ƒμj ’h .êÉàfE’G ∫ó©e ™LGôJ øY ádÉfi ’ ôØ`` °ùJ ,ájQƒa ÜGô£`` °VG ádÉM
,Ék ª«∏°S »›ÈdG ΩÉ¶ædG ¿É«æH ¿ƒμj Éªæ«M ’EG Ék æμ‡ πª©dG Ò°S QGô≤à`` °SG
.¬°VôZ ≥«≤ëàd Ék ªFÓe ´hô°ûŸG º«¶æJ Üƒ∏°SCGh
äÉÑ∏£àŸG ∞«°UƒJ -2
∞«°UƒJ á«∏ª©d ≈dhC’G áª°ùdG ¿CG iôf ,á«eÉæjO ôjƒ£J á«∏ªY Qƒ¶æe øe
.ióŸG Ió«©H - á£°Sƒàe äÉ©bƒJ ≈∏Y …ƒ£æJ ¿CG »g äÉÑ∏£àŸG
ádÉ◊ º«∏`` °S ™bƒàH ≥∏©àj ô`` eC’G ¿EÉ` à ,äÉ«›ÈdG á`` eõM ¥É«`` °S ‘h
óM ≈dEG áª¶àæe á«æeR äGÎa ‘ á«dÉààe ï`` °ùf ™jRƒàd OGó©à°S’Gh ,¥ƒ`` °ùdG
.äGõ«¡éàdG øe ´ƒæàe ∞«W ™e πª©J Ée
ióe ¿ƒμj ¿CG ø`` μÁ ,(ó«dÉH ìÉ`` àØe) IõgÉ÷G äÉ`` «›ÈdG ∫É`` M ‘
ó¡`` °ûJ ¥ƒ`` °S ‘ ™`` °SGh ¥É£f ƒgh ,ΩGƒYCG á`` °ùªN ≈dEG áKÓK øe äÉ`` ©bƒàdG
ΩÉ¶ædG IÉ«M Ió`` e ¿ƒμJ ÚM ‘ ,äÉ`` «›ÈdG ¥ƒ`` °S πãe á©jô`` °S äGQƒ£J
.ÌcCÉa Ék eÉY 15 ∫OÉ©J …CG ,ΩÉY πμ°ûH á∏jƒW
á«eÉæjOh á`` «côM øe πc ≈∏Y äÉ`` Ñ∏£àŸG ∞«`` °UƒJ ÒKCÉJ óæY ∞`` ≤æ∏a
:‹GƒàdG ≈∏Y ΩÉ¶ædG IÉ«M IQhO º«¶æJh
hCG ™æ°üdÉH á°UÉÿG á°SÉ«°ùdG »gh :(äÉjÎ`` °ûŸG) AÉæàb’G á°SÉ«°S -BG
¿ƒμJ Éªæ«M IõgÉL É¡FGô°ûH »g Ée áØ«Xh ôjƒ£àd á∏«°Sh ´ô`` °SCÉa .AGô°ûdG
‘h .√ôjƒ£àH Ωƒ≤f …òdG »Hƒ`` °SÉ◊G ΩÉ¶ædG ≈dEG É¡ª`` °V ºK øeh ,IôaGƒàe
q~|§Hf£;¡DÁb.4v~|E2¡/HvJvpg+q~|JO i°b²*£/
˿̀
www.j4know.com
.OQƒŸG Ò«¨àd IQhô`` °V áªK Ék eƒj ¿Éc ∫É`` M ‘ áØ«XƒdG √ò`` g ∞«∏¨J ,»`` æ≤J
¿C’ É¡JÉ«M IQhO ô`` NBG ‘ ¿ƒ`` μJ »àdG äÉ`` «æ≤àdG øe Qò`` ◊G »NƒJ »`` ¨Ñæjh
äÉ«æ≤àdG ø`` e Qò◊G »`` NƒJ ∂dòch ,É`` ¡«a QÉªãà`` °S’G ™HÉàj ø`` d É`` gQƒ£e
.∫ÉY É¡MÉ‚ ΩóY ∫ÉªàMG ¿CG å«M ,áZRÉÑdG
IQó≤dG øe óH ’ ,Ú≤«dG ΩóY OƒLh ≈dEG ô¶ædÉH :äÉ`` Ñ∏£àŸG IQGOEG -Ü
¢UÉÿG QÉªãà°S’G ≈∏Y óFÉ©dG ‘ ∫Éμ°TEG É¡«a Ée áLÉM AÉ¨dEG hCG π«LCÉJ ≈∏Y
.IójóL áLÉM áaÉ°VEG ≈∏Y Ék ©ÑW IQó≤dGh ,É¡H
)b;HxJ¡-¡Gng´*5b@@ ½*Ì1&b-¯dc@@ ~zg´*ÄC&°*EbD*D
ƒgh zÖgòdÉH AÓ£dG{ º`` «gƒH .»H ⁄É©dG ¬«∏Y ≥∏WCG É`` e ƒgh ,ájó› Ò`` Z
.IÒÑμdG ™jQÉ°ûŸG ‘ QÉ°ûàf’G ójó°T ôeCG
ôjƒ£àdG á«∏ªY ó©H CGóÑJ ⁄ ÉŸÉW Ék Ñ©°U AÉ¨dE’G hCG π«LCÉàdG Gòg ¿ƒμj ’h
∞bh »¨Ñæj PEG ,á`` °ùcÉ©ŸG á`` dÉ◊G ‘ Gk ó«≤©J OGOõ`` J QƒeC’G ¿CG ó`` «H ,Ék ` `«∏©a
Gògh .º«∏`` °S πμ`` °ûH áLÉ◊ÉH á≤∏©àŸG äGQÉ`` ÑàN’Gh á›ÈdGh º«ª`` °üàdG
/H&*HE&°*H£~{gD*fEÉ@@ ~6jEfc@@ ~z´*ibcg´*b0¯nJx0xE&*
.AGOC’G
ájOÉ`` °üàb’G áª«≤dG äÉÑ∏£àŸG ∞«`` °UƒJ Oóëj :∞`` «dÉμàdG §Ñ`` °V -ê
á¨dÉH ¿ƒμJ áæjÉÑàŸG ±GógC’G √òg ∞«dÉμJ ¿CG ó«H ,ôjƒ£àdG ±GógCG ∞∏àîŸ
,º«ª`` °üàdG á∏Môe ájÉ¡f óæYh .äÉÑ∏£àŸG ∞«`` °UƒàH CGóÑf ÉeóæY ¢`` Vƒª¨dG
øe òÄæ«M ó`` H ’h ,Ék «FõL Oó`` ÑJ ób ∞«dÉμàdÉH §`` «ëŸG ¢`` ùÑ∏dG Gòg ¿ƒ`` μj
¬aòM »¨Ñæj Ée ójó– º`` àj å«ëH ,»›ÈdG ΩÉ¶ædG áª«b π«∏– å`` jó–
á«fGõ«ŸG ≈∏Y ±É£ŸG ájÉ¡f ‘ ¢VhÉØàdG IOÉYEGh ,¬àaÉ`` °VEG ≈àM hCG √Ò«¨J hCG
.ájGóÑdG ‘ á°ü°üîŸG
Iô°TÉÑe áé«àf ƒg ôjƒ£àdÉH á`` °UÉÿG Oƒ¡÷G º«¶æJ ¿CG ôcòdÉH ôjóL
ΩÉ¶ædG ô`` °UÉæY ™«ªL ¿ƒ`` μJ ¿CG OÉ`` à©ŸG ø`` eh .äÉ`` Ñ∏£àŸG π`` «∏– á`` «∏ª©d
˿́
www.j4know.com
IóFÉa ’ ƒ`` ëf ≈∏Y áæ`` °ùfih ∫ÉªμdG ≈`` dEG ¿ƒμj É`` e ÜôbCG ¿ƒ`` μàd áØ`` °Uƒe
Ú›ÈŸG ó©`` °ùj …òdG ôeC’G -ÖgòdÉH AÓ`` £dG IôgÉX Ék ` `°†jCG »gh -¬æe
nE*x+b0¯Hb@@ +Hy£gJf£@@ ~zFf@@ ~6¡-f<yD* wG2b-JwD*
°+f£p´*f@@ _£cD*Efc´*ib/*¡D*i*3e]n@@ Ex+¡D*@@ E
≥≤ëàdG Gk ó`` L Ö©`` °üj »àdG äÉ¡LGƒdG √òg ™`` «ªéH ΩõëH ºμëàdG ø`` e ó`` H
Ék Hƒë`` °üe ,IÉcÉëŸGh â«cÉŸG ΩGóîà`` °SG ó©jh .ΩÉ¶ædG ™e É¡à∏eÉμeh É`` ¡æe
,¿ƒ«≤«≤◊G ¿ƒeóîà`` °ùŸG É¡«∏Y ¥OÉ`` °üj »àdG ΩGóîà°S’G äÉgƒjQÉæ«`` °ùH
Ék ÑdÉZ §«ëŸG ¢ùÑ∏dG ¿CG ∂dP .…OÉ°üàb’G ó©ÑdÉH πμdG ∞jô©àd Ió«L á∏«°Sh
AGÈN ¬H º°ùàj …òdG »©«Ñ£dG ∫DhÉØàdÉH Ék Hƒë°üe ,»›ÈdG ΩÉ¶ædG OhóëH
ΩóY ä’É◊ ÒÑc πNóe Gò¡a – ä’É``μ°TEG ódƒj Ée Gk ô`«ãc ,äÉeƒ∏©ŸG á«æ≤J
.±É£ŸG ájÉ¡f ‘ ájOÉ°üàbG çQGƒch -QGô≤à°S’G
á«∏μ«¡dG ΩÉ¶ædG á«æHh º«ª°üàdG .3

¥É«`` °ùdG ‘ á`` jQƒëŸG ¬`` àfÉμŸ Gk ô`` ¶f ,»`` ›ÈdG ΩÉ`` ¶ædG ¿É`` «æH ó`` ©j
.¬d ¢ù«FôdG
¢ « ô º¶æŸG
º ,ΩÉ¶ædG Ω IÉ«M « IQhód
h ‹ÉªLE
‹ LE’G …OÉ°üàb’G
…
˿̂
www.j4know.com
,ΩÉ¶ædG ¿É«æH áë°U ≈∏Y §≤a ≈dhC’G áî°ùædG ò«ØæJ ±hôX ∞bƒàJ ’
ájÉ¡f ‘ á«dÉªLE’G »›ÈdG ΩÉ¶ædG IÉ«Mh Ék ` `°†jCG á«dÉàdG ï`` °ùædG ∂dòc πH
.±É£ŸG
äÉYƒª› çÓK øY ΩÉ¶ædG ¿É«æH ºéæj -ΩÉ¶ædG ¿É«æH á©«ÑW -1
:Oƒ«≤dG øe
.¬eÉ¡eh ΩÉ¶ædG á©«Ñ£H á£ÑJôŸG á«æØdG Oƒ«≤dG
.áMÉàŸG ™«æ°üàdG äGhOCGh πFÉ°SƒH á£ÑJôŸG á«æ≤àdG Oƒ«≤dG
ib~z~6'¡En~}FIv§HÍEvsg~z´*,Äs+fc-x´*f£Fb@@ ~zF(°*2¡£D*
.ôjƒ£àdG
πMGôe ôgƒL ,É`` ¡æY áªLÉædG á«£`` °SƒdG ∫ƒ∏◊Gh ,Oƒ`` «≤dG √òg ó`` ©Jh
.º«ª°üàdGh äÉÑ∏£àŸG ∞«°UƒJ
ô¶ædG ¢†¨H óLƒ«a ,ΩÉ`` ¶ædG ¿É«æH ¢Sóæ¡e ¬LGƒj …òdG …óëàdG É`` eCG
äÓ°†©ŸG ÚH øªa .¬à÷É©Ÿ É¡YGÎNG »¨Ñæj »àdG hCG IôaƒàŸG äÉ«æ≤àdG øY
:»∏jÉe ¢Sóæ¡ŸG ¬LGƒJ »àdG
hCG á«æ≤àdG ±hô`` ¶dG øY ΩÉ`` J OôéàH ΩÉ¶f Qƒ`` °üJ ¬«∏YhCG ¬©`` °SƒH π`` g
?™æ°ü∏d πHÉb ÒZ ΩÉ¶æH AÉ¡àf’G ô£N ≈∏Y …ƒ£æj Gògh ,áMÉàŸG á«fÉ°ùfE’G
Gògh ,IôaGƒàŸG äÉ«æ≤à∏d áé«àæc ΩÉ¶f Qƒ`` °üJ ¬«∏Y πghCG √Qhó≤Ã πg
?äÉ«æ≤àdG √òg ÚH âà°ûàdG ô£N ≈∏Y …ƒ£æj
ióMEG ¿ƒc øY Gk ó`` HCG á«›ÈdG º¶ædG ¿É«æH ¢`` Sóæ¡e πØ¨j ’CG »`` ¨Ñæj
¬«∏Y ºàëj Gò`` gh .∞«μà∏d ¬à«∏HÉbh ¬`` àfhôe »g »›ÈdG ΩÉ`` ¶ædG äGõ`` «e
$b-4*IvD£gJ¥wD*bK )*2¡G¤+¡~6b²*nEbFÄDbAf~zD* wG0
.ΩÉ¶ædG
:ÚH π°üØdG øe Ék ªFGO óH ’ ,¿É«æÑdG äÉØ°UGƒe OGóYEG óæYh
b~{D*/H&*D3¯b§¥2b´*B*H¯xJbCbD*@@ ~8H
ƒg ∫hC’G ô`` °üæ©dG Gòg .ΩÉ¶ædG É¡H Ωƒ≤j »àdG á«dB’G hCG ájhó«dG AGƒ`` °S
.»ª«gÉØŸG êPƒªædG
̀˹
www.j4know.com
»g »àdG á`` «æ≤àdG äGQÉ`` «ÿG øY ºLÉædG ΩÉ`` ¶æ∏d »`` ≤£æŸG ∞`` °UƒdG -
nEbFÄD*f@@ §f@@ ~8b³*ib£@@ ~}g´*Í+bEf££A¡-¡0f@@ +bj§
,äÉ«æ≤àdG iƒà`` °ùeh ôjƒ£àdGh AÉæàb’G ó«YGƒe-∞«dÉμJh ,»Hƒ`` °SÉ◊G
.»≤£æŸG êPƒªædG øY ôØ°ùj Ée Gògh ,IôaGƒàŸG ájô°ûÑdG OQGƒŸGh
:π«∏ëàdG Gòg øe á«°ù«FôdG πMGôŸG »∏j Éª«a
∞°UƒdG
»ª«gÉØŸG êPƒªædG ™æ°U 1
8b³*¤£²*H¤D*~9¡D*zJo3¡¿xJ¡g+bG¡F
.É¡£HôJ »àdG äÉbÓ©dGh çGóMC’Gh äÉfÉ«ÑdGh äGAGôLE’ÉH
»ª«gÉØŸG êPƒªædG ≈∏Y ábOÉ°üŸG 2
Úeóîà°ùŸG ™e Öãc øY ¿hÉ©àdÉHh äÉgƒjQÉæ«°S IóYÉ°ùÃ ócCÉàf
.»ª«gÉØŸG êPƒªædG áë°Uh ábO øe
á«≤£æŸG ájójôéàdG äGÒÑ©àdG øjƒμJ 3
≈dEG á«eGQ á«FóÑe á°SGQóH Ωƒ≤J ,»ª«gÉØŸG êPƒªædG øe Ék bÓ£fG
ÖfGƒ÷G ÚH Ée π°üØdÉH íª°ù«°S …òdG ójôéàdG ¬LhCG øY ∞°ûμdG
»àdGh ΩÉ¶ædÉH á°UÉÿG á«°SÉ°SC’G äÉfÉ«ÑdGh äGAGôLE’Gh á«æ≤àdG
.á«æ≤àdG äGQÉ«ÿG øY á∏≤à°ùe ¿ƒμJ ¿CG »¨Ñæj
äÉfÉ«ÑdG º«¶æJ 4
á£°ûfC’G Oó– »àdG Iô≤à°ùŸG äÉfÉ«μdGh AÉ«°T’G ≈dEG Gk OÉæà°SG
.Ö°ùfC’G äÉfÉ«ÑdG áæ«H ôjƒ£àH Ωƒ≤f ,ΩÉ¶æ∏d á°ù«FôdG
̀˺
www.j4know.com
äÉ«∏ª©dG º«¶æJ 5
ójóëàH Ωƒ≤f ,ΩÉ¶ædG É¡d Ö«éà°ùj »àdG çGóMC’G øe Ék bÓ£fG
.π°ù∏°ùàdG ¬LhCGh áeRÓdG äÉ«∏ª©dG ∞∏àfl
á«≤£æŸG ájQÉª©ŸG á«æÑdG ∞«°UƒJ 6
á«æ≤àdG Ωƒ«≤dG ™«ªL êGQOEG ™e »ª«gÉØŸG êPƒªædG ó««°ûJ IOÉYEG
.¬«a á«æØdGh á«fÉ°ùfE’Gh
√OÉªàYGh »≤£æŸG êPƒªædG áë°U øe ≥≤ëàdG 7
&*Hfp£p~8hD*5°f£FbjD*f0x´*n)bgF¡CEvC&bgDb+¡F
Úeóîà°ùŸG äÉÑ∏£àe »Ñ∏J ∫GõJ ’ á«æ≤àdGh á«æØdG äGQÉ«ÿG
¿É«æH ≈∏Y ≥jó°üàdG ºàj òFóæY .Ú«°ù«FôdG ÚdhÉ≤ŸG AÓch hCG
.á∏°üdG äGP äÉ¡÷G ™«ªL πÑb øe ΩÉ¶ædG
5b£gEb+¤<*v+(*nF¡GnEbFÄD*b£+6vEnF&*xCwDb+xJv/
b´*¯f/w¿i*H2&*¤GnD**wDfc0b@@ ~|´*d£Db@@ ~6&°*Hi*H2&°*&*H
.∫hC’G
:áLòªædG ¿ƒμJ ¿CG øμÁh
áØ`` °U É¡æY Gòg »Øæj’ ¿CG »¨Ñæjh ,á«ª`` °SQ ÒZh á«Ø`` °Uh …CG ,á«Yƒf -
.áeGô°üdGh ábódG
ôjó≤àH á`` °UÉÿG äÉHÉ`` °ù◊G ¢†©H AGô`` LEÉH íª`` °ùJ É`` ¡fCG …CG ,á`` «ªc -
H&*ib@@ Fb£cD*o3b@@ ¿¯¤@@ ´*@@ 0ÉgD*@@ Ev@@ C&bgD*H&*@@ m²*
.(... …Î«H äÉμÑ°T ,QÉ¶àf’G ÒHGƒW) äÉ«∏ª©dG
.´GóHE’G πfi §b π– ¿CG øμÁ ’ äGhOC’G √òg

á`` °SQÉªªa .∂dP ¬d ≥≤ëàj Ék jQÉª©e Ék ` `°Sóæ¡e ¿ƒμj ¿CG Oƒj øe πc ¢ù«d
̀˻
www.j4know.com
øe ¬«dƒf É`` eh á`` °SGQódG πfi ´ƒ`` °VƒŸÉH á`` WÉME’Gh ,π`` «∏ëàdGh á`` ¶MÓŸG
πeGƒY É¡©«ªL ,á¡«Ñ`` °T äÉ`` jó– Qƒ¶æe øe ´ƒ`` °Vƒª∏d ô¶ædGh ,ΩÉ`` ªàgG
hCG ≥FÉ≤◊G ™`` «ªL ™`` ªL ó©Hh .…QÉ`` ª©ŸG ¢`` Sóæ¡ŸG AGOCG iƒà`` °ùŸ IOó`` fi
,(äÉfÉ«ÑdG) É`` ¡àdÉM ‘ ¿Éc AGƒ`` °S ,QGô≤à`` °S’ÉH ∞`` °üàJ »àdG äÉ`` Ñ∏£àŸG
¿É«æH ¢Sóæ¡e Ωƒ`` ≤j ,(äÉ«∏ª©dG) á«∏`` °ù∏°ùàdG hCG á«ÑÑ`` °ùdG É`` ¡JÉbÓY ‘ hCG
¢<$¡~}D*~z-f££;HibBÉ+b+4H-b0ÉEv£~zmg+nEbFÄD*
hCG áÑMÉ°üŸG äÉØ`` °üdG √òg Qƒ¡X QÈj …òdG ≥£æŸGh á«ÑÑ`` °ùdG π`` °SÓ°ùdG
øWGƒe øY ∞°ûμ∏d áeÉg á∏«`` °Sh äÉgƒjQÉæ«`` °ùdG ΩGóîà`` °SG ó©jh .á«dÉààŸG
,ï«°SôJ ºK øeh ,ójôŒh ∞«dƒJ á`` °SGQódG √òg ôKEG »¨Ñæjh .…ƒ«æÑdG äÉÑãdG
‘ ≈≤Ñj Éeh ,¬LQÉN ≈`` dEG »ªàæj Éeh ΩÉ¶ædG πNGO ≈dEG »`` ªàæj Ée ó`` jó–h
.Úeóîà°ùŸG á«dhDƒ°ùe õ«M
á¨dÉH á«ª«gÉØe á`` °SGQO øY á«∏ª©dG √ò`` g ™ÑæJ ¿CG ¿ÉμÃ á«ªgC’G ø`` e
å«ëH ,ΩÉ¶ædG IÉ«M á∏«W áeóîà`` °ùŸG äGOôØŸG ºμfi πμ`` °ûH Oó– ábódG
,äÉ«°VÉjôdG ¿CÉ°T ƒg Éªch .¢ùÑd ¿hO π°UGƒàdG øe ÚÑYÓdG ∞∏àfl øμ“
πeÉ©àdG ΩóY ≈∏Y ¢Uô◊G ™e ,º«gÉØª∏d ájƒ«æH óYGƒbh RƒeQ OÉéjEG »¨Ñæj
¿CÉ` `°T øeh .Ék ªFÉb ≈≤Ñj ¢`` †bÉæàdG ô£N ¿C’ ,Ωƒ`` ¡Øe ¬`` fCG ≈∏Y õ`` eôdG ™`` e
äÉ«∏ªY øY ádÉfi ’ ôØ°ùJ ¿CG ó«L πμ`` °ûH IOófi ÒZ hCG á≤«bO ÒZ RƒeQ
á∏`` °ù∏°ùdG ¿CÉ` `°ûH É¡æe ƒfGõdƒH ⁄É©dG QòM »àdG ∂∏àc ,áÑjô∏d IÒãe á÷É©e
hCG (1) hCG ôØ`` °U …hÉ`` °ùJ ó`` b ...1+1-1+1-1=Ω ´ƒ`` ªéŸG :á`` «gÉæàeÓdG
,(!IQÉÑ©dG √òg πãŸ OhóM ’ :á¶MÓe) ¢SGƒbC’G ™°Vh á≤jôW Ö°ùM (½)
:QGôZ ≈∏Y á«ãÑY äGQÉÑY äÉÑKEG øe øμªàdG hCG
hCG ,É¡∏M »`` ¨Ñæj »àdG á∏`` °†©ª∏d á`` ªFÓe ÒZ RƒeQ á`` Yƒª› ¿CG É`` ªc
‹ÉàdÉHh) É¡«eóîà°ùe πÑb øe í«ë°üdG ƒëædG ≈∏Y áeƒ¡Øe ÒZ áWÉ`` °ùÑH
hóÑJ É¡fCGh Éª«`` °S ’ Gk ô`` £N πã“ (í«ë`` °üdG ƒëædG ≈`` ∏Y áeóîà`` °ùe ÒZ
̀˼
www.j4know.com
äÉ«`` °VÉjôdG Éªc Ék eÉ“– π`` ªL Ö«JôJh Ö«côJ Üƒ∏`` °SCG Rƒ`` eôdÉa .á`` ≤«bO
.áªFÓe ÒZ äGQÉÑY áHÉàμH ÉæeÉ«b ΩóY øª°†j ’ -AÉjõ«Ø∏d áÑ°ùædÉH
bE*wGHf£<xAF¢D(*bD*f)y©ÌcC¤+¡~6b0nEbFx+dgJ
,Ú°Sóæ¡ŸG OóY ƒg (¢S) ¿Éc GPEÉa .ΩÉ¶ædG ¿É«æH »°Sóæ¡e øe ≥jôa √’ƒàj
∫ÉM ‘h ;(166 £+b£AIx©¤@ O @ gD*4*¡²*i°¡/2v<(b@ @A
OóY ¿EÉa ,§«°Sh …QÉª©e ¢Sóæ¡e OƒLh ≈∏Y …ƒ£æj Ék «ª«¶æJ Ék Hƒ∏°SCG Éæ©ÑJG
áª«b øe ¬`` fEÉa ,QGƒ◊G ä’ƒ`` L ¥É«`` °S ‘h .¢S2=¢U ƒg QGƒ◊G ä’ƒ`` L
QÉ«àNG ƒg ájOÉ°üàb’G á«MÉædG øe íLQC’G QÉ«ÿG ¿ƒμj ,Gk óYÉ`` °üa 3=¢S
QƒeC’G πc á«dhDƒ` `°ùe ≈dƒàj §«`` °Sh ¢Sóæ¡e ≈`` ∏Y …ƒ£æj »`` ª«¶æJ Üƒ∏`` °SCG
øe ∂dP øY ºéæj Ée ¿CG ôcòdÉH ôjóL .á«YôØdG º¶ædG É¡«a ∑Î`` °ûJ »àdG
PƒØæH §«`` °SƒdG ≈∏ëàj ¿CG »¨Ñæj PEG ;™ÑàŸG π◊G á©«ÑW ≈∏Y ∞bƒàj á`` æ≤ÑW
¿CG »¨Ñæj Éªc ,É`` ¡à÷É©e »¨Ñæj »àdG ÉjÉ`` °†≤dÉH ≥∏©àj Éª«a √DhÓeR ¬H ô`` ≤j
Qƒ°üJ Éæ©°SƒH ,äÉ«YGóàdG ¥É«°S ‘h .π`` °UGƒàdG ≈∏Y Iõ«ªàe IQób GP ¿ƒμj
¿hO ´hô`` °ûe IQGOE’ Ée Ék Hƒ∏`` °SCG QÉàîf Éªæ«M ô`` ¡¶J »àdG Ió`` ≤©ŸG πcÉ`` °ûŸG
Ée ∑Éæ¡a ,´hô°ûŸG ∫ÓN øe ¬à÷É©e »¨Ñæj …òdG …óëàdÉH Ék ≤M ΩÉªàg’G
á÷É©Ÿ á∏gDƒe ÒZ ¿ƒμà`` °S ádÉ◊G √òg ‘ IQGOE’G ¿CÉH OÉ≤àY’G ≈`` dEG ƒ`` Yój
äGQGô≤dG πcƒà°S É¡fCGh ,É¡«dEG ™aÎ°S »àdGh ≈°ü– ’h ó©J ’ »àdG πcÉ`` °ûŸG
™jQÉ°ûŸG QÉ«¡fG ÜÉÑ°SCG ºgCG øe Gògh .É«fódG ΩÉ¡ŸG ‹hDƒ` `°ùŸ ™«ªé∏d áª¡ŸG
.IÒÑμdG
¢<H&°*b@@ ´*¯¥4b´*b@@ ~{D*¥¡J:êPÉ``ªædG AÉ``æH -2

Eb~{D**wGq£@@ ~9¡-ÂHbp@@ ~9H&*&*c@@ ~6bCo3bD*v££@@ ~{-
:‹ÉàdG º°SôdG ∫ÓN
̀˽
www.j4know.com
øe CGóÑf ÚM I ó`` æY ¿ƒμJ ¿CG É`` eEG IQhódG √òg ‘ á`` jGóÑdG á`` £≤f ¿CG
OƒLƒe Ée ¿É«c øe ≥`` ∏£f ÚM IIv<H&*bK £CvJv/ng´x@@ ~|D*f@@ F
.(á«°ùμ©dG á°Sóæ¡dG) ¬©æ°U IOÉYEG hCG (á«FÉ≤JQ’G áfÉ«°üdG) √õjõ©J Oƒf
¬æ«ª`` °†J ójôf Ée πc êGQOEG Ék ` èƒªY Qò`` ©àj ,IÒÑμdG º`` ¶æ∏d áÑ`` °ùædÉH
AGôKE’ äGQhO Ió`` Y ¢`` VƒN ≈∏Y É`` æ∏ªëj Gò`` gh .ó`` MGh ¿BG ‘ êPƒ`` ªædG ‘
IQOÉf ∫GõJ ’ »àdG äGQÉ¡ŸG øeh .º`` μfih »éjQóJ πμ`` °ûH »FóÑdG êPƒªædG
õ««“ ≈∏Y IQó≤dG IQÉ¡e ,…QÉ`` ª©ŸG ¢Sóæ¡ŸG ‘ ÉgôaƒJ »¨Ñæj »àdGh Gk ó`` L
»ª«¶æàdG õcôŸG QhóH ΩÉ«≤dGh á«∏ª©dG ¥ÓWEG í«à«`` °S …òdG »YôØdG ΩÉ¶ædG
̀˾
www.j4know.com
»Ø«XƒdG AÉ£¨dG øª°†J »àdG ∞FÉXƒdG »éjQóJ πμ°ûH ádƒM ºëà∏à`` °S …òdG
.êPƒªæ∏d πeÉμdG
ºàj »àdG AÉ`` æÑdG ó`` YGƒb ¿ƒ`` c ÖæŒ ,áLòªædG á`` «∏ªY äÉ`` jó– ø`` e
bc-4°*f:xEbD*ib~zEf+bj§¡-¤gD*HxE&°*a2b+bG2bg<*
.QGôμJ ádƒL πc óæY É¡«a ô¶ædG OÉ©j å«ëH ,¬æe â≤ãÑfG »àdG ™bGƒdÉH
»æÑJ ÖæŒ ≈∏Y ¿PEG áHƒ©°üdG …ƒ£æJ ,áLòªædG øe ≈dhC’G á∏MôŸG ‘
ïjQÉJ ¢ùμ©jh .¬`` ∏ãÁ Éeh ,Ωƒ¡ØŸG Ú`` H ¬«a §∏îf “»Ø«∏ZhÒg” Üƒ∏`` °SCG
Gòg áHƒ©°U ,É¡°VÉ¡LEG ” »àdG ™jQÉ°ûŸG øe OóY íjô°ûJh äÉ«æ≤àdGh Ωƒ∏©dG
.á°SQÉªŸG øe ´ƒædG
»àdG Oƒ«≤dG ∂∏J ,É`` ¡æY OôéàdG øe IóFÉa ’ »àdG á«æ≤àdG Oƒ`` «≤dG ø`` eh
:¬JGP Üƒ°SÉ◊G ôgƒL πμ°ûJ
,áàHÉãdG ΩÉ¶ædG äÉfƒμÃ »©«ÑW πμ°ûH ¬£Hôf …òdG ,äÉfÉ«ÑdG Ωƒ¡Øe -
.ΩÉ¶ædG ä’É◊ ócGôdG π«ãªàdÉHh
É¡£HÔ°S »àdGh ,äÉfÉ«ÑdG ∫ƒ– »àdG äÉ«eRQGƒÿGh äÉª«∏©àdG Ωƒ¡Øe -
π«ãªàdGh çGóMC’G IQGOEGh ,ä’É◊G ÚH ∫É≤àf’G äÉ«∏ª©H »©«ÑW πμ°ûH
.á«dÉààŸG ΩÉ¶ædG AÉ≤JQG πMGôŸ »cô◊G
íª`` °ùj Ée ,Üƒ`` °SÉ◊G ‘ IôcGòdG õ«M äÉ`` fÉ«ÑdGh ô`` eGhC’G ∑QÉ`` °ûJ -
hCG ´ÓbE’G hCG §`` HôdG”f£D%*¤GHx@@ 1%*nEbFx+£@@ ~|g+bEn@@ EbFÄD
á£`` °SGƒH »LQÉÿG ⁄É©dG ™`` e π`` °UGƒàdG ºàjh ;*(“π«¨`` °ûàdG ó`` «¡“
.á«æ≤J äGƒæb
:áLòªædG å«M øe Éæjód ô¡¶jh
i°b²*@@ ~8¡+¡-¤gD*¤´*H¤£Gb´*ib@@ Fb£cD*o3b¿
.áàHÉãdG
%RRW6WUDS
̀˿
www.j4know.com
ib@@ £D*d@@ Bb-H@@ ~z~z-@@ ~8¡+¡@@ -¤@@ gD*f@@ ±b´*o3b@@ ¿

.(äGQhÒ°ùdG)
≈∏Y Ék ` `°UôM ∂dPh ,á«eôg ájDhQ »g ájDhôdG √òg ¿CG ,∂dP ≈dEG ±É`` °†j
.á∏≤à°ùe ≈≤ÑJ ¿CG »¨Ñæj »àdG ,ójôéàdG äÉjƒà°ùe øe πc º¡a ≈∏Y IQó≤dG
ΩÉ≤ŸG ‘ á«fÉ«H »`` gh –£jgD*nFiHb@@ g-:êPÉ``ªædG π``«ã“ -3

óæà°ùJ É¡fCG ó«H ,[20 ,15,1 ,12] º«ª°üàdG Ö«dÉ°SCG ‘ Égó‚ »àdG -∫hC’G
.RÉéjEÉH É¡H ôcòæ°S »àdG áeÉ©dG ÇOÉÑŸG ¢†©H ≈dEG
‘ .¬àÄ«ÑH ΩÉ¶ædG á`` bÓY ∞`` °üJ »àdG »gh -¥É«``°ùdG äÉ££fl-CG
:‹ÉàdG πμ°ûdG ‘ Éªc ôjƒ£àdG á«∏ªY π«ã“ øμÁ ,»∏μ°ûdG êPƒªædG Gòg
:¥É«°ùdG §£fl π«ãªàH á°UÉÿG á«°SÉ°SC’G RƒeôdG »∏j Éª«ah
̀̀
www.j4know.com
,ΩÉ¶ædG OhóM º`` °SQ ƒg §£îŸG Gòg øe ájÉ¨dG ¿CG ô`` còdÉH ô`` jó÷G
.á«°SÉ°SC’G äÉ«∏ª©dG ó«°ùŒh
¥É«`` °ùdG äÉ££fl õjõ©J øμÁ :äÉfÉ«ÑdG ≥aóJ äÉ``££fl- Ü
vJxmgD*I¡g@@ ~zEv<f@@ Bv+¤+¡@@ ~6b²*nEbFÄD*f£+@@ ~8HÉ1@@ E
:á«dÉàdG RƒeôdÉH π«ãªàdG ΩGóîà°SÉH Üƒ∏£ŸG
:áØ∏àîŸG äÉ«∏ª©dG ´GƒfCG -
̀́
www.j4know.com
:áàHÉãdG äÉfÉ«ÑdG -
√òg øe Ók c ÖMÉ`` °üJ äÉ«∏ª©dG øe á≤«bO áYƒª› ¿CG ôcòdÉH ô`` jóL
.πcÉ«¡dG
É¡Yƒfh äÉeƒ∏©ŸG ∫É≤àfG √ÉŒG -
̀̂
www.j4know.com
f<¡¸Ov@ @£D¡R -N ibFb£cD*@@ Av-ibº2*v@@ <(*f£<d0b@@ ~|JH

≈ª`` °ùj Ée ƒgh ,äÉ££îŸG √ò`` g äÉfƒμe ™«ªL ø`` Y ÒÑ©à∏d äÉë∏£`` °üe
.äÉfÉ«ÑdG ¢SƒeÉ≤H
,v0HH&*b@@ £CC¢<JO :äÉ``fÉ«μdG äÉ``bÓY äÉ``££fl -ê
ƒgh ,¬H ¢`` UÉN ¿É«c º`` °SG äÉfÉ«ÑdG øjõîJ ≥WÉæe ∞`` ∏àfl ‘ á`` °Sô¡Øe
o3b¿4H2¥¡JHibFb£cD*6¡EbB¯b£D**wG+xJO ¥wD*~6°*
:≈∏Y äÉfÉ«ÑdG
»≤£æŸG πμ«¡dGh »`` ª«gÉØŸG πμ«¡dG) äÉfÉ«μdG πμ`` «g hCG AÉæH ∞`` °Uh -
.(IôcGòdG ‘ …OÉŸG πμ«¡dGh
É¡fCÉ` `°T øe »àdG ∂`` ∏J …CG) á`` «ªgC’G äGP §`` HGÎdG äÉ`` bÓY ∞`` °Uh -
.(áeÓ°ùdG πeÉY Ú°ù– hCG á÷É©ŸG äÉ«∏ªY §«°ùÑJ
ibFb£D*ib@@ BÉ<o3¡AibFb£cD*f@@ /w¿EH&°*I¡g@@ ~z´*b@@ E&*
,xC*wD£j¥&*Hf£-f@@ J&*<@@ ~|E|Db1¤£GbEo3¡¿¡GH
,äÉbÓ©dGh äÉÄØdG hCG ±ƒØ°üdG ájô¶f ≈dEG Ék «`` °VÉjQ êPƒªædG Gòg óæà`` °ùjh
¡-¤gD*f@@ ~zFbmg´*ib@@ Fb£D*Eib@@ <¡¸¯ibFb£D*@@ ©k@ O @ £0
ÚH áæμªŸG §`` HGÎdG äÉbÓY á`` °SGQO òÄæ«M ™«£à`` °ùf .äÉfÉ«μdG ±ƒØ`` °U
́˹
www.j4know.com
.äÉfÉ«μdG ∞∏àfl
ó‚ ,äÉ«›ôH áeõM ´hô`` °ûe ‘ óLƒJ »àdG äÉfÉ«μdG ≈`` dEG ô`` ¶ædÉHh
:á«dÉàdG äÉbÓ©dG
:äÉLQO ≈∏Y äÉbÓ©dG ¿ƒμJ ¿CG øμÁh

bj´*£c@@ ~6¢<bEf<¡¸xQ -O fEb/f@@ BÉ<¤GHf@@ J2b0&*
.(IóMh -»g ¢S ábÓ©dG
ÚH hCG ,á∏≤à`` °ùe áYƒª› ≈dEG É`` ª¡æe πc »ªàæj Ú`` fÉ«c ÚH :á`` «FÉæK -
.√ÓYCG ÚÑe ƒg Éªc ,IóMGƒdG áYƒªéŸG äÉfÉ«c
nEbFÄD*H4v~|EnEbFx+Í+fBÉD*bCibFb£Cf.É.Í+f£.É.
.ádB’G á¨d ≈dG áªLÎdG äGQÉ«Nh ,¬d ≥HÉ£ŸG ÊÉæK’G
ábÓY ô`` °UÉæ©dG øe ´ OóY äGP (™HÉJ hCG) ádGO Oó– ,áeÉY áØ`` °üHh
.ádGódG √òg äÓNóe ∞jô©J äÉYƒª› ÚH ´ áLQódG øe
ô¶fG) :á«FÉæK äÉbÓY IóY ≈dEG Ée IOó©àe ábÓY ™jôØJ Ék ªFGO øμÁh
.( ‹ÉàdG πμ°ûdG
́˺
www.j4know.com
ó«©`` °üdG ≈∏Yh .Úà©æ£`` °üe ÚàbÓY áaÉ`` °VEG Ö`` ∏£J ô`` eC’G ¿CG ó`` «H
≈¡àæÃ É`` ¡∏«ã“ ø`` μÁ PEG á`` «FÉæãdG äÉ`` bÓ©dG ΩGóîà`` °SG Oƒ`` °ùj ,»`` ∏ª©dG
.áWÉ°ùÑdG
:ÚàdGO h ÚàYƒªéÃ á«FÉæãdG ábÓ©dG õ«ªàJh
,É¡£HôJ »àdG äÉYƒªéª∏d *zá«`` °ù«FôdG{ á©«Ñ£dÉH ábÓ©dG õ«ªàJ É`` ªc

:AGƒ°S
óMGh ≈dEG óMGh ájOÉY ádGO …CG [1:1]
.(Òãc ≈dEG óMGh øe) Qƒ°üdG øe (¿) OóY äGP Iô°TÉÑe ádGO [¿:1]
.(óMGh ≈dEG Òãc øe) Qƒ°üdG øe (Ω) OóY äGP á«°ùμY ádGOh [1:Ω]
.IQƒ°U (¿) º¡d ájGóÑdG áYƒª› øe äÉfÉ«μdG øe (Ω) áªK [¿:Ω]
¥2b´*@@ £jgD*¿4b@@ £g1*¯f£@@ ~z£)xD*f@@ £cD*f@@ ~6v<b@@ ~z-H
.Ö°ùfC’G
&DUGLQDOLWH Δϴδϴ΋ήϟ΍ΔόϴΒτϟ΍
́˻
www.j4know.com
òÄæ«M ádGódG ¿ƒμàa ,IQƒ`` °U É¡d ¿ƒμJ ¿CG øμÁ ’ ô`` °UÉæY áªK ¿CG ó«H
¤GnE*ÄD*¯fEvsg@@ ~z´**Hv@@ D*E&*x@@ CwDb+x@@ Jv±*Hf@@ £)y/
øμÁ áWÉ`` °ùÑdG á¨dÉH á«≤£æŸG º`` «gÉØŸG √òg ΩGóîà`` °SÉHh .á`` «FõL ∫GhO
äÉfÉ«μdG ÚH áªFÉ≤dG §HGhôdG á©«ÑW ¿CÉ°ûH äÉeƒ∏©ŸG øe ÒÑc OóY áaÉ°VEG
äÉYƒªéŸG ájô¶æH á`` °UÉÿG á«μ«`` °SÓμdG äÉ«∏ª©dG ¿CG Éªc .áØ∏àîŸG
‘ ≥`` «Ñ£à∏d á`` ∏HÉb äÉ`` «∏ªY »`` g ...ï`` dG ( ‫© ܺ׋ א ת ׫‬
.ΩÉ≤ŸG Gòg
:ÚÑe ƒg Éªc IRõ©e á«fÉ«H Ωƒ°SQ ó««°ûJ øμÁ ºK øe
±ÓàN’G á¨dÉH äÉfÉ«μdG √òg âfÉch Gk ÒÑc äÉfÉ«μdG OóY ¿Éc ∫ÉM ‘
ó«H ,äÉfÉ«H Ió`` YÉb IQGOEG º`` ¶f πÑb øe äÉfÉ«μdG IQGOEG º`` àJ ,É`` ¡æ«H É`` ª«a
»àdG ,IQGOE’ÉH á≤∏©àŸG ∂`` ∏J ∂dP ‘ ÉÃ ,äÉ≤«Ñ£àdG øe ó`` jó©dG ∑É`` æg ¿CG
~|EibFb£+o3¡¿@@ ~9¡D*K x@@ ~}E@@ ~zFbD*b£+6vEvmJ
êPÉªæH Ió«÷G áWÉME’G ¿EÉa Éæg øe .áMhô£ŸG ádCÉ°ùŸG áeAÓŸ Ék ` `°ü«°üN
á«ªgC’G ≠dÉH ó©H äÉfÉ«ÑdG á°Sóæ¡a .[15] ó«Øe ôeCG Gk QÉ°ûàfG ÌcC’G äÉfÉ«ÑdG
.äÉ«›ÈdG á°Sóæg OÉ©HCG øe
́˼
www.j4know.com
8§++fkkG*s3fÇ §-+fkkG*s3fÇ2
.¬≤ah äÉ«∏ª©dG ò«ØæJ »¨Ñæj …òdG Ö«JÎdG
ib£D*+bgg+s-&*gpJO ¤gD*l*v0&°*
™HÉààdÉH á`` °UÉÿG á«`` °SÉ°SC’G º«gÉØŸG ¢†©H ¢Vô©H »∏j Éª«a Ωƒ≤æ`` °S
™HÉààdG ,äGQhÒ`` °ùdG hCG äGAGô`` LE’G :á`` «dÉàdG øjhÉæ©dG ≥`` ah õLƒe πμ`` °ûH
π«¨`` °ûàdGh ,ä’hGóŸGh ,ø`` eGõàdG ™e »∏`` °ù∏°ùàdG ÒZ ™`` HÉààdG , »∏`` °ù∏°ùàdG
.äÉ¡LGƒdGh ,»JGòdG
,ábóH áaô©ŸG äÉ«∏ª©dG øe áYƒª› ƒg -IQhÒ°ùdG hCG AGôLE’G Ωƒ¡Øe
º`` °SG AGôLEG πμd .Égò«ØæJ º`` àj ≈àM zOQGƒ`` ŸG{ øe Gk OóY ÖLƒà`` °ùJ »`` àdGh
äÉfÉ«ÑdG å«M øe :Ée AGôLE’ áeRÓdG OQGƒŸG øjÉÑàJ ó`` bh .√õ«Á ¬H ¢UÉN
Ióeh ,êhôÿG-∫ƒNódG äGƒæb h ,ájõcôŸG á÷É©ŸG IóMh IQóbh IôcGòdGh
...ïdEG ,ôNBG AGôLEG hCG IQhÒ°S ,»≤«≤◊G øeõdG
ób Éªc ,Ée AGôLEÉH hCG IQhÒ`` °ùH âHÉK πμ`` °ûH á£ÑJôe OQGƒŸG ¿ƒμJ ób
äÉ«∏ªY IóY ∑GÎ°T’ Gk ô¶f »μ«eÉæjO πμ°ûH OQGƒŸG √òg ≈∏Y ∫ƒ°ü◊G ºàj
’ ¬fCÉH Ék ª∏Y ,IQhÒ`` °ùdG ≥«∏©J ºàj ,OQGƒŸG óMCG ôaGƒàj ’ ÚMh .É¡«a iôNCG
.Gk Oó› OQƒŸG ìÉàj ≈àM ¬dÉªμà°SG øμÁ
:…CG ÉªgQÉÑàYG »¨Ñæj ™HÉààdG øe ¿ÉØ∏àfl ¿ÉYƒf áªK
.∞FÉXƒdG ò«ØæJ Ö«JôJ ∞°üj …òdGh »∏°ù∏°ùàdG äÉ«∏ª©dG ™HÉàJ -
.OQGƒŸG ∞∏àfl ≈dEG PÉØædG äÉ«∏ªY øeGõJ -
:»∏j Éªc ¥É«°ùdG §£fl áZÉ«°U Éæg øe ™«£à°ùf
́˽
www.j4know.com
:AGôLE’G hCG IQhÒ°ùdG õ«“ »àdG ¢üFÉ°üÿG

.ájƒdhC’G áLQO-
.(»¡àæe ,≥∏©e ,ò«ØæàdG ó«b ,õgÉL) ádÉ◊G-
.(PÉØædG ¥ƒ≤M ,øeCG ,áeÓ°S) Oƒ«≤dG -
.∞bƒàdG hCG á©WÉ≤ª∏d πHÉb ÒZ-
äÉ«`` °SÉ°SCG IóYÉ`` °ùÃ ∞FÉXƒdG ™HÉàJ ∞`` °Uh ºàj -»∏`` °ù∏°ùàdG ™HÉààdG
x-¤gD*H£~|gD*fDf£~6b~6&°*f£cD*¡Q -O ¤gD*HfJ¡£cD*f¸ÄD*
ôeGhC’G »`` ∏j Éª«ah .(≈æÑdG hCG á`` jQÉª©ŸG ∞`` °Uh á`` ¨d ,ADL ∫EG …O ¬`` jEÉH
:´ƒædG Gòg øe á¨∏d á«°SÉ°SC’G
äÉ≤∏◊G-
(∞FÉXƒdG hCG á«YôØdG äÉæ«JhôdG hCG) Procedures äÓeÉ©ŸG-
áeÓ°ùdG øe ≥≤ëàdG -
π°UGƒàdG äGƒæb ≥jôW øY π°UGƒàdG-
™°SƒàdG ≈∏Y IQó≤dG (PDLnEbFÄD*~8HfDIvD¡J&*¤cJ

ájÒÑ©àdG É¡JQób QÉ«àNG »¨Ñæj Éªc ,hôcÉŸG äGóMh ó«dƒJ äÉ«dBG ∫ÓN ø`` e
fDH w£-2*x´*¤+¡@@ ~6b²*nEbFÄD*f£c:AHf£Fb£cD*b@@ ~|)b~|1H
́˾
www.j4know.com
.á∏ª©à°ùŸG á°ù«FôdG á›ÈdG

@@ ~8HibFb£cD*o3¡¿,v<b@@ ~z§nEbFÄD*@@ ~8HfDq£g-H*w@@ G
äÉ«∏ª©dG ™e äÉfÉ«ÑdG ≈æÑd Oó`` fi §HQ ≈∏Y …ƒ£æJ »àdGh ,ójôéàdG ´Gƒ`` fCG
¥ôW ¢SÉ`` °SCG π«ãªàdG Gòg ó©jh .(äÉ«`` °VÉjôdG ‘ áYƒªéŸG á«æÑd πKÉ‡)
.“¬LƒàdG á«°VôZ” á›ÈdG
(ADL) ≈æÑdG ∞°Uh á¨d á£`` °SGƒH ΩÉ¶ædG ∞`` °Uh ¿CG ôcòdÉH ôjóL
.π°üØŸG º«ª°üàdG ÖfGƒL øe Ék eÉg Ék ÑfÉL ó©j
øeGõàdG ¢ù°SCG IóYÉ`` °ùÃ AGôL’G hCG IQhÒ`` °ùdG áæeGõe ºàJ -øeGõàdG
ó©Jh .É¡£«fih É`` ¡àÄ«ÑH IQhÒ`` °ùdG äÉbÓY IQGOEÉ` `H íª`` °ùJ »àdG á«FGóÑdG
2¡~z-k£0O O D*f~6vG¯f~8b1f@@ ~|+¥4¡¹4H2i*3,4*2(°* wG
fDb+ibFb£Cf@@ ~6*¡+fE*y´*pg-He]nEx+¡FE¤gD*nE*ÄD*
DbE¯*Æ@@ ~zJ2¥(*/*4f@@ _E¡gD*H&*4¡Ab£@@ ~zDb+x@@ -O f:b@@ ~zcD*
E. Dijikstra. Cooperating )πÑ≤à°ùŸG ‘ Qƒ£àdG QhòH ≈∏Y …ƒàëŸG
.(sequential processes
:áÄeƒàdG á«ªgCG QÉ¡XE’ ÚdÉãe ¢Vô©æ∏a
:Ée OQƒe º°SÉ≤J ∫ÉM -BG
́˿
www.j4know.com
,PÉØædG QƒaÉª«`` °S øe ∂dP 1´ IQhÒ`` °ùdG Ö∏£J ,Ω OQƒŸG ≈dEG PÉ`` Øæ∏d
âbDƒe πμ`` °ûH 1´ IQhÒ`` °ùdG äRÉM ,“Gk ô`` °†NCG” ÒNC’G Gòg ¿Éc ∫ÉM »Øa
øe áLÉM 1´ ∫ Oƒ`` ©j ’ ÚM .“Gk ôªMCG” QƒaÉª«`` °ùdG íÑ`` °ü«a ,OQƒŸG ≈`` ∏Y
,“ô`` °†NC’G” ¿ƒ∏dG ≈dEG ¢S πjƒ–h ,OQƒŸG ôjôëàH IQhÒ`` °ùdG √òg Ωƒ≤J ,Ω
¢SÉ°SCG ≈∏Y ∂dP πc ºàjh .iôNCG äGQhÒ`` °ùd Ék MÉàe Gk Oó› OQƒŸG íÑ`` °ü«a
1´ IQhÒ`` °ùdG äAÉ`` °SCG ∫ÉM ‘ .ÜhÉæàe πμ`` °ûH 2´ hCG 1´ IRÉ«M ‘ Ω ¿ƒ`` c
OQƒŸG »Øàîj ,∫ÉãŸG π«Ñ`` °S ≈∏Y ôªMC’G ¿ƒ∏dG ‘ ¬cÎH ,QƒaÉª«`` °ùdG IQGOEG
øe iôNCG äGô`` e ∂dP ‘ ÉÃ ,Ék MÉàe ó`` ©j ⁄ ¬«dEG PÉØædG ¿C’ ΩÉ`` ¶ædG ø`` e
.1´ ΩGóîà°SG
IóY πÑb øe óMGh ¿BG ‘ ... ,2Ω ,1Ω OQGƒ`` e Ió©d PÉ`` ØædG ” ∫É`` M ‘
... ,2¢S ,1¢S πHÉ≤ŸG QƒaÉª«`` °ùdG ∫ÉØbEG ΩÉ¶f ™Ñàj ,...,2´ ,1´ äGQhÒ`` °S
≈∏Y 2´h ,1Ω ≈`` ∏Y 1´ ¬«a Rƒ`` – ¥RCÉe ‘ Éæ`` °ùØfCG ÉfóLh ’EGh ,É`` e Ék ` `bÉØJG
∫ƒ`` °ü◊G 2´ Ö∏£J Éªæ«H ,πÑb ø`` e Pƒ`` NCÉŸG 2Ω OQƒ`` ŸÉH 1´ Ö`` dÉ£Jh ,2Ω
‘ CÉ£ÿG Gò`` g πãe çhó`` Mh .äGQhÒ`` °ùdG ™«ªL ¥É`` ©J ≈`` àM ...1Ω ≈`` ∏Y
Ev+ÉA*wDf.4b+3'¡-,x:bº¢<¥¡JxE&*e]nEx+n@@ E*x+
nEbFÄD*£~|-IvD&b³**wGjElHv0H2fD¡£²*
hCG IQhÒ`` °ùd áÑ`` °ùædÉH á«ªgC’G äGP çGóMC’G ™≤J :çGóMC’G ∫É`` M -Ü
.É¡°ùØf IQhÒ°ùdÉH §ÑJôe QÉ¶àfG QƒHÉW hCG ∞°U ≥ah ΩÉY πμ`` °ûH Ée AGôLG
Éª«ah .ôNBG QÉ¶àfG ∞°U ≥jôW øY çGóMCG Ö«°üæJ IQhÒ°ùdG ™`` °SƒH ¿CG PEG
:CGóÑŸG Gò¡d »ë«°VƒJ º°SQ »∏j
́̀
www.j4know.com
É¡«∏Y »¨Ñæj ,É¡H ¢UÉÿG QÉ`` ¶àf’G ∞`` °U á©LGôe øe 1´ øμªàJ ≈àM
∞bƒàJh .QÉ¶àf’G ∞°U á©LGôÃ íª°ùJ º¶àæe πμ°ûH á`` °UÉN áØ«Xh ò«ØæJ
¿Éc ∫ÉM ‘ .e]@@ ~8¯-¤gD*l*v0&°*f£c:¢<f/*x´* w@@ G
π«©ØJ …Qhô°†dG øe ¿ƒμj ,áæ«©e IÎa AÉ`` °†≤fG πÑb çó◊G á÷É©e »¨Ñæj
x1%*lv0x;b0¯,v´* wG$b@@ ~}F*cB@@ ~8],$*xBf£;¡D*
òÄæ«M :óMGh ¿BG ‘ ∫hC’G çó◊G ™e ¬à÷É©e ÖLƒàj ÉÃQ ,´ƒædG ¢ùØf øe
á≤Ñ£H 1É@@ <(° x@@ ~6&b+4bgF°*@@ ~8f/*x§@@ ~8],$*xB¡-
¬«∏Y …ƒ£æJ …òdG »`` eRQGƒÿG ó«≤©àdG á`` °SGQO Öéj) çGóMC’G øe á`` ∏eÉc
¤+¡@@ ~6b²*nEbFÄD*$*2&*¢<x.'¡J@@ F&°bK )*24bgF°*¡@@ ~8f/*xE
.(áeÉY áØ°üH
É¡«a ™Ñ`` °ûàj á¶◊ áªK »JCÉJ ,áWôØe áYô`` °ùH çGóMC’G â©bh ∫ÉM ‘
ôeC’G ,çGóMC’G ø`` e ójõŸG ∫ÉÑ≤à`` °SG ≈∏Y Gk QOÉb Oƒ©j Óa ,QÉ¶àf’G ∞`` °U
.(äÉeƒ∏©e ó≤a) πª©dG áeÓ°ùH ô°†j …òdG
∞FÉXƒd Ék jQƒa Ék YÉ£≤fG ÖLƒà°ùJ ób »àdG çGóMC’G ¢†©H ∑Éæg ,Gk ÒNCG
âbƒdG ∫É`` M Gòg) »¶◊ πμ`` °ûH 1´ IQhÒ`` °ùdG Òãj πμ`` °ûH ,á`` jQÉ÷G ¿h
.(»≤«≤◊G
f~|D*i*34bgF°*¡~8Hl*v0&°*,4*2(b+¡-f~8b1nE*x+f.
́́
www.j4know.com
fJ4b´*f£cDb+bc-4°*fDb+n@@ E*x+¤GH4¡+bD*dB*x§¢@@ ~z-b+

√òg øe ™`` °SGh ∞«W áªKh .øeÉμdG π«¨`` °ûàdG ΩÉ¶f hCG/h IOÉ`` ŸÉH á`` °UÉÿG
|)b@@ ~|1AHbG4b£g1*¤@@ cJF&b+bK @ @<$*x@@ ~{D,y@@ Gb±*n@@ E*ÄD*
l*v0&°*¡@@ -H2v<b-4*2(*¤+¡@@ ~6b²*n@@ EbFÄD¤cJ¤@@ gD*f@@ _£cD*
¡FEnE*x+@@ GÍcB*x´*&*D3t@@ D(*f+¡´*f@@ £<bgD*Iv@@ E
f~8b1f+¡~8¢<bg=b£~8¥¡-e]nEx+
á∏°üàŸG QƒaÉª«°ùdGh ,OQGƒŸGh ,äGQhÒ°ùdG ¿CG á∏«∏≤dG á∏ãeC’G √òg ô¡¶J
É¡©«ªL ,çGó`` MC’G »`` ÑbGôeh ,çGó`` MC’G QÉ¶àfG Ò`` HGƒWh ,OQGƒ`` ŸG √ò`` ¡H
f£B¡.HHfEÉ~6ECB¡gJHbD*b£+f/w¿¯fJ4¡¹x@@ ~8b<
nE*ÄD* wDq£p@@ ~|D**vsg@@ ~6°*¢<¤¸ÄD*bD*$*2&*H£@@ ~{-
¿CG ≈dEG IQÉ`` °TE’G QóŒh .äÉfÉ«ÑdG ¢`` SƒeÉb ‘ É¡LGQOEG Ék ` `©ÑW »¨Ñæj »`` àdG
»¨Ñæjh .ΩÉ¶ædG ábOh áeÓ`` °ùd …Qƒfi πeÉY äÉfÉ«μdG √òg á÷É©e Ö«JôJ
™`` °Vƒe á«`` °SÉ°ù◊G á¨dÉH º¶ædG ¢†©Ñd áÑ`` °ùædÉH äÉfÉ«μdG √ò`` g ¿ƒ`` μJ ¿CG
H&*¡@@ ~8¡:¤+¡@@ ~6b²*nEbFÄD*2b+&*eb@@ ~z0v+f£Cf/w¿
,á«∏ª©∏d â`` HÉK πμ`` °ûH á`` °ü°üîŸG á«bÉÑà`` °S’G OQGƒŸG ,QÉ`` ¶àf’G Ò`` HGƒW
.á«ªà◊G áØ°U ¿Éª°Vh (...ïdEG
º¶f ‘ É¡eGóîà°SG ™FÉ°ûdG äGQhÒ`` °ùdG øe ¢UÉN ´ƒf »g :ä’hGóŸG

i*4HÌ@@ ~zDb+xJO bE¤GHf@@ EbGibFb£+v@@ <*¡BnDb-¤@@ gD*ib@@ E¡´*
z£F¡JfD¯ib£gD*f~z~6H&*Y¡£³*ZH&*f£³*
f+4&°*|)b~|³b+@@ ~zgJnEbFx+¢<f£-°H*v´*,4HÌ@@ ~zD*¥¡-
:á«dÉàdG
’ ä’hGóŸG É`` gõéæJ »àdG ∫ÉªYC’G á∏`` °ù∏°S :á`` jQòdG hCG á`` «ÄjõŒÓdG -
f£D*@@ cBEf±b´*ib@@ Fb£cD*@@ Jv-Ix@@ mJO &*b@@ E(bA&*y@@ mg-
»g √ògh ,á«£`` °Sh ∫ƒ∏M óLƒJ Ó`` a .Gk óHCG iôéj ’CG É`` eEGh ,π`` eÉμdÉH
.áFõéà∏d á∏HÉ≤dG ÒZ äÉª«∏©àdG Ωƒ¡ØŸ áeÉ©dG IóYÉ≤dG
́̂
www.j4know.com
≈dEG äÉfÉ«ÑdG IóYÉb äOÉY ,»©«ÑW πμ°ûH Ée πeÉ©J ≈¡àfG ¿EG :¥É°ùJ’G -
fEÉ~zD*Hx~7ibcgEf£c-f@@ ~8b1f~|+¤cJH@@ ~6b-fDb0
f££;¡D*bc-4°*ibBÉ<H
ä’hGóŸG øY Ée πeÉ©àH á`` °UÉÿG á«∏NGódG çGóMC’G Öé– :∫õ`` ©dG -
≈∏Y ’EG ä’hGóŸG óªà©J ’ PEG ,øeGõàdÉH É`` gò«ØæJ øμÁ »àdG iôNC’G
.É¡JGP
çóëj ÉªY ô¶ædG ¢†¨H ,»FÉ¡f ôKCG ƒg (Ω) Ée ádhGóe ôKCG :áeGóà`` °S’G
.(Ω) ò«ØæJ ó©H
.ä’hGóŸG CGóÑŸ »ë«°VƒJ º°SQ »∏j Éª«ah
xJO 8b1eb@@ BxEH&*dB*xEf@@ ~6*¡+i°H*v´*w@@ £-gJH*w@@ G

f_£+@@ £g+¡@@ Ji°H*v@@ ´*d@@ B*xEi°H*v@@ ´b+@@ pgD*n@@ EbFÄ+
,∫õ©dG ,¥É°ùJ’G ,á«ÄjõŒÓdG) á©HQC’G ¢üFÉ°üÿG ≥≤ëàJ å«ëH πeÉ©àdG
bgEx+i°b@@ ~|-°*f_£+nE*ÄD* w@@ G¢D¡g-Hlv0b@@ EfE*vg@@ ~6°*H
áØ∏àîŸG äÉfÉ«ÑdG óYGƒb ≈dEG PÉØædG øY Ó`k ` °†a ,(πª©dG ™bGƒe áμÑ`` °T …CG)
ôeC’G ,á£«°ùH á«∏ªY ä’hGóŸG á›ôH ¿CG í`` °†àj Éæg øe .OQGƒe É¡àØ`` °üH
̂˹
www.j4know.com
,4*2(b+i°H*v´b+pgD*nE*x+¡-bCb+@@ DbcD*bgG°*4ÄJ¥wD*
H&*2b³*£D*o3¡@@ ¿¯f£@@ ~6b~6&*f£D%*j¤Af<5¡´*i°H*v´*
.(¿ƒHR – Ωófl
ÉfOƒ≤j :(äÉ`` eƒJCG) π«¨`` °ûàdG á«JGP hCG Oó©dG IOhó`` fi ä’É`` ◊G ä’BG
Üƒ`` °SÉ◊G ‘ ÒμØàdG ≈dEG …OGQEG ’ πμ`` °ûH IQhÒ`` °ùdG hCG AGô`` LE’G Ωƒ`` ¡Øe
v<¤gD*@@ -I¡@@ ~6ibFb£cD**¡F&*@@ E-xC*3x@ O @ -N °¥w@@ D*·b@@ j´*
áYƒª› øe á`` ØdDƒe ôeGhC’G hCG äÉ`` ª«∏©àdG ¬«a ¿ƒ`` μJh ,êhôÿGh ∫ƒ`` NódG
π`` °ù∏°ùJ á«dBG ≥ah äÉ`` «∏ª©dG ™`` HÉàJ ¿ƒ`` μjh .¿ ± ... ,2± ,1± ∞`` FÉXƒdG
zäGƒæb{ ÈY çGóMC’Gh OQGƒ`` ŸG ≈dEG PÉØædG ºàj) IQhÒ`` °ùdG §«fi »YGôJ
.…± ∞FÉXƒdG øe áØ«Xh πc ò«ØæJ áé«àf ádÉMh ,(á«≤£æe
ójôŒ ºàj å«ëH ,»é¡æe πμ`` °ûH ‹ÉãŸG ƒjQÉæ«`` °ùdG Gòg ò«ØæJ øμÁ
Ωƒ≤à`` °S »àdG ,á«`` °VÉjôdG á«MÉædG øe ΩÉªàgÓd IÒãŸG ,¬«a zä’B’G{ ¢†©H
hCG ä’B’G √ò`` g ó©Jh .Ék «∏μ`` °T äGQhÒ`` °ùdG äÉ«cƒ∏`` °Sh äGQhÒ`` °ùdG π`` «ãªàH
f~8b³*H,4HÌ~zD*f_£+ibp~|Ef/w¿i*H2&*EY,2xm´*Z,y/&°*
¤+¡~6b²*nEbFÄD*¡¿4¡g+pgDb+
á∏`` °üØe á`` °SGQO ΩÉªàgÓd IÒãŸG IOôéŸG ä’B’G ∞jô©J Ö∏£àjh Gòg
Ó`k ` °†a ,ΩÉ¶æ∏d áHƒZôŸG äÉ«cƒ∏`` °ùdÉH á«aGh áWÉMEGh ,äGhÒ`` °ùdG ∞`` ∏àîŸ
.ä’B’G √òg ájô¶f áaô©e øY ™Ñ£dÉH
bG&*,vJv<v)*¡AnD**wDH
’k GõàNG ÌcC’G ∞FÉXƒdG øe áYƒª› ≈dEG ‘ ∞FÉXƒdG ∂«μØJ ø`` μÁ -
≈ª`` °ùJ Ée Gk Òãc »àdG ,ôeGhC’G hCG äÉª«∏©àdG QhóH Ωƒ≤J ¿CG øμÁ »`` àdG
»Øμj ÉÃ ô¨`` °üdG øe ∫ÉªYC’G √òg ºéM ¿ƒμj ¿CG øμÁh .∫É`` ªYC’ÉH
á©HQC’G ¢üFÉ`` °üÿÉH É¡eÉ`` °ùJG ≈∏Y ¢Uô◊Gh ,É`` gQÉÑàNGh É`` ¡ª¡Ød
É¡eGóîà°SG ºà«`` °Sh .(áeGóà`` °S’G ,∫õ©dG ,¥É`` °ùJ’G ,á«ÄjõŒÓdG)
.âbƒdG QhôÃ OGOõJ á«bƒKƒdG øe áLQO ≈dEG …ODƒj É‡ ,ójGõàe πμ°ûH
π`` °UGƒJ ä’ƒcƒJhôH ∂dòc »g OQGƒŸG ∞∏àîŸ á«≤£æŸG PÉØædG äGƒæb -
̂˺
www.j4know.com
øμÁh .OQƒŸG á©«Ñ£d ∫ƒcƒJhÈdG äÉØ`` °UGƒe ∞««μJ øμÁh ,á`` Ä«ÑdÉH
.Égó«≤©àH ΩÉJ πμ°ûH ºμëàdGh ä’ƒcƒJhÈdG OóY ójó–
…ƒà– »àdG zäÓé`` °ùdG{ øe OóY ádÉM ≥ah ∫ÉªYC’G π`` °ù∏°ùJ Oóëàj -
OGóY Ωƒ¡Øe ,ΩÉ`` Y πμ`` °ûH ,ƒg Gògh) π`` °ù∏°ùà∏d áeRÓdG äÉ`` eƒ∏©ŸG
C¯v@@ /¡J¥wD*f@@ Db²*@@ ~6*Hf@@ :b´*m@@ ~6Hn@@ EbFÄD*
.(Üƒ°SÉM
á`` °ü°üfl á«æÑH äÉ«∏ª©dG ∞∏àîŸ áeRÓdG IôcGòdG º`` °ùàJ ¿CG øμÁ -
á«æÑdG ¿ƒ`` μàd ,ádCÉ` `°ùŸG á`` ©«ÑW ≥`` ah É`` gQÉ«àNG º`` àj , (adhoc)
,ájôé`` °T á«æH ,¢`` Sóμe ,ºFGƒb :π`` ãe á`` dB’G É`` ¡aô©J »`` àdG Ió`` «MƒdG
¿PEG ádB’G ¢`` üàîJ ...ïdEG ,áaƒØ`` °üŸG ,IQhó`` dG øe ‹ÉÿG §`` £îŸG
¢ü«î`` °ûàdGh QÉÑàN’G á«∏ªY π¡`` °ùj Ée ,IOófi á«æH hCG Oófi πμ«¡H
.Ée π£Y çhóM ∫ÉM
Finite) Oó©dG IOhófi ä’É◊G äGP ä’B’G »g á«dÉãŸG ä’B’G √ò`` g
¿CG ó«H ,ä’B’G √ò`` g ájô¶f ¢Vô©d É`` æg ∫É`` › ’h .( State Machine
á°†jô©dG É¡Wƒ£N ¢VôY ÖLƒj ÉÃ á«ªgC’G øe ƒg ¬H ™∏£°†J …òdG QhódG
á°Sóæg ¥É«°S ‘ á«ªgC’G »à¨dÉH Úàª`` °ùH ä’B’G √òg ™àªàJh .õLƒe πμ`` °ûH
:Éªg äÉ«›ÈdG
∞jô©àH íª`` °ùJ [13] á≤«bO á«`` °VÉjQ ájô¶f ≈dEG ä’B’G √òg óæà`` °ùJ -
…ôgƒL Ωƒ¡Øe Gògh) ÚàdBG πcÉ°ûJh DƒaÉμJ πãe ,Gk óL ájó› äÉ«∏ªY
ä’B’G AÉ`` °ûfEGh ,(º`` «ª©àdG ≈dEG ∫ƒ`` °UƒdGh ó`` jôéàdG ø`` WGƒe õ`` ««ªàd
iƒà°ùe äGP IQób ÌcCG ádBG øjƒμàd á£«°ùH ä’BG IóY ôaÉ°†àJ) áÑcôŸG
¤ExD*nJ4vgD*H&*ibJ¡DH&°*vJv«Hf£B¡.¡D*@@ E¢<&*H&*.b»
¢†©H ,á°UÉN äGõ«e É¡d Oóëf »àdG ä’B’G äÉ≤ÑW ∞∏àfl Úª`` °†J)
.(πbCG äGõ«e äGP ä’BG ¥ÓWEGh ó««°ûJ ≈∏Y IQOÉb ä’B’G
á«›ÈdG äÉ¨d á£°SGƒH ÉeEG ,ádƒ¡°ùdG ≈¡àæÃ ä’B’G √òg π«ã“ øμÁ -
ƒëf ≈∏Y ÉgÒ°ùØJ ºàj »àdG ∫hGó÷G á£`` °SGƒH hCG ,[14] á«μ«`` °SÓμdG
̂˻
www.j4know.com
»gh ,“ádB’G á`` ¨d ≈dEG áªLÎe” ¿ƒμJ ó`` ≤a . (adhoc) ¢ü`` °üfl
º¶ædG É¡H º°ùàJ »àdG áÑ©°ûàŸG ¢üFÉ°üÿG á÷É©Ÿ Gk óL áeÉg á«°UÉN
»g (Ö≤©J) á«∏μ°T á¨d OÉéjEG øY É¡∏«©ØJ ôØ°ùj ¿CG øμÁh .á«›ÈdG
»àdG äÓμ°ûŸG á÷É©e ÒÑc πμ`` °ûH π¡`` °ùj …òdG ôeC’G ,™«bƒJ áHÉãÃ
πeÉc πμ°ûH ºμëàdG øμÁh .6 Iô≤ØdG ™HÉ°ùdG π°üØdG ‘ É¡dhÉæJ iôL
.É¡Ñ∏W QGôμJ ≥ah áeRÓdG OQGƒŸÉH
É¡©«æ`` °üJ ºàj á«bƒKh ÌcC’G äÉ`` «›ÈdG ¿CG ≈dEG É`` æg IQÉ`` °TE’G QóŒ
É¡æe π©éj Égò«ØæJ ádƒ¡`` °ùa ,´ƒædG Gòg øe á«≤£æe ä’BG á£`` °SGƒH Ék ©«ªL
¤+¡~6b²*nEbFÄD*v£g+pgD*¯bK JxG¡/*K x~|<
:ä’B’G √òg CGóÑe »∏j Éª«ah
≈≤∏àJ ,(1-¿ ∫ -¿ ∫) Ée á∏¡e É¡æ«H ,¿ ∫... ,1∫ ,0∫ äÉ¶◊ á∏°ù∏°S ôKEG
,(1)Q OhOQ Qó`` °üJh ..(¿)¢T ...(3)¢T ,(2)¢T ,(1)¢T äGQÉ`` °TEG ádB’G
.(¿)Q... ,(2)Q
:á∏ãeCG áKÓK ¢Vô©æ∏a .0∫ á¶ë∏dG óæY πª©dG ádB’G ô°TÉÑJ
Ö«côJ øY IQÉÑY IOQGƒdG äGQÉ°TE’G ¿ƒμJ :º∏°ùàdG hCG ∫ÉÑ≤à°S’G ä’BG -
:ádB’ÉH á°UÉÿG ∫ƒNódG ájóéHCG RƒeQ πã“ áYƒª› øY á≤ãÑæŸG RƒeôdG øe
âfÉc ¿EG ÉeCG ,zº©f{ OôdG ¿Éc ,áë«ë`` °U äGQÉ°TE’G á∏`` °ù∏°S âfÉc GPEÉa
äGQÉ°TEG á∏°ù∏°S πμd ¿CG …CG zá«ªàM{ ádB’Éa .z’{ OôdG ¿Éc ,áÄWÉN á∏`` °ù∏°ùdG
á¨d ádB’G É¡∏Ñ≤à°ùJ »àdG äGQÉ`` °TE’G áYƒª› πμ°ûJh .¬`` °ùØf OôdG Ék ehO πNO
øe ≥≤ëàdG :ΩÉ`` ¶ædG §«fi ‘ ä’B’G ø`` e ´ƒædG Gòg ó‚h ,á`` dB’G ∫ƒ`` NO
...äÉeƒ∏©ŸG õ«eôJ hCG ,π°UGƒJ ∫ƒcƒJhôH hCG ,Ée áeƒ∏©e
’EGh ,zá«ªàM{ ¿ƒ`` μJ ’ ´ƒædG Gòg øe ádBG :QGó`` °UE’G hCG ∫É`` °SQE’G ä’BG -
̂˼
www.j4know.com
:ájó««≤J Ió`` YÉ≤d ™`` °†îJ á«ªàMÓdG √òg ¿CG ó«H .á«ªgCG Ó`` H ¿ƒ`` μàa
πμ`` °ûJ IOófi áYƒªéŸ »ªàæJ ádB’G ÉgQó`` °üJ »àdG RƒeôdG á∏`` °ù∏°ùa
:ádB’G øe êhôÿG ájóéHCG hCG IQOÉ°üdG ájóéHC’G RƒeQ
.ádB’G øY IQOÉ°üdG ájóéHC’G RƒeQ áæμªŸG äÉHÉLE’G á∏°ù∏°S πμ°ûJh

ÌcC’Gh ΩÉªàgÓd IQÉKEG ÌcC’G ä’B’G »g :ä’óÑŸG hCG ∫É`` ªYC’G ä’BG -
π«Ñ°S ≈∏Y í«àJ »¡a .Éª¡`` °VôY ≥Ñ`` °S »àdG ÚàdB’G ºª©J »¡a ,Ék eGóîà`` °SG
Ωóîà`` °ùJh .zÚà¨d{ Ú`` H √É`` Œ’G …OÉ`` MCG êhOõ`` e ≥`` HÉ£J ≥`` «≤– ∫É`` ãŸG
øe ISO ¢ù««≤à∏d á`` «dhódG áª¶æŸG ä’ƒcƒJôH äÉ≤ÑW ∞∏àfl zäÉ`` ªLôJ{
PEG .ä’B’G ø`` e ´ƒædG Gòg ,iôNCG ä’ƒ`` cƒJhôH ≈dEG hCG iô`` N’G ≈dEG Ió`` MGh
ájóéHC’G RƒeQ ¬`` «a ¿ƒμJ ’h ó«≤©àdG ¢†©H ¬`` «a äÉª«∏©J ΩÉ¶f πc Ö`` ∏£àj
ájCG ¿CÉ` `°T ƒg ∂dòch ,“πjóÑàdG”E¡D**wG¥x@@ ~{cD*U @ @~{O Df)ÉE
̂˽
www.j4know.com
.ôNB’G ∂jôëàH ÉªgóMCG Ωƒ`` ≤j á¨∏dG ¢ùØf ¿Óªëj ’ ø`` jRÉ¡L ÚH á`` ¡LGh
:á«ªgC’G á¨dÉH ¿PEG ä’B’G √òg
¤gD*Yf£1*vD*i°b@@ ²*ZEÍE2v<f@@ D%°*IvD¡J&*@@ 9ÆJO
πc óæY ádB’G ádÉM Ò`` ¨àJ ¿CG øμÁh .(Q) á`` °UÉN IOófi áYƒªéŸ »ªàæJ
+b-H&*fD*2f.b@@ £D(*@@ ~6xO-¤gD*i*4b@@ ~7(°*AH…t , 1t,...0t á¶◊
:»∏j Éªc ¿PEG (f ) ádÉ◊G ∫É≤àfG
™e q(t+1)=f(q(t)) S((t+1))
¿ƒμjh . S(t+1)õ`` eôdG ∫ƒ`` °Uh iód Iójó÷G ádÉ◊G ójóëàH íª`` °ùJ
f : QXS Q :»∏j Éªc (f ) ádGódG ∞jô©J ¥É£f
:»∏j Éªc êhôN áØ«Xh hCG ádGO óLƒJ ∂dòc
r (t+1) = g(q(t) , s (t+1))
g : QXS ->R :∞jô©àdG ¥É£f ¿ƒμj å«M
:»∏j Éªc ádB’G ∞jô©J ¿PEG ºàj
.M= (Q,s,R,f,g, qinitial)
≈∏Y ó‚h . g.f ∫Ghó`` dG ∫hóL øe ádB’G øe ¢ù«FôdG Aõ`` ÷G ¿ƒ`` μàjh
:∞FÉXƒdG √òg π«ã“ øe ÚYƒf »∏ª©dG ó«©°üdG
:ä’É◊G ÚH ∫∫É≤àf’G §£fl (Ü ádÉ◊G áaƒØ°üe
ƒ ((CG
̂˾
www.j4know.com
:¬«a ¿ƒμJ ¬«a IQhO ’ §£fl ƒg

ádÉM Ió≤Y πc -
»bgF*o3¡¿jÂ6¡BC
õeôdGh ∫É≤àf’G ‘ ÖÑ`` °ùàj …ò`` dG s ∫ƒNódG õeôH ¢`` Sƒb πc ±ô`` ©s jh
.r √ó«dƒJ ºàj …òdG
Ée ƒgh (q‘.q) ÚàdÉëH r õeôdG §ÑJôj ,√ÓYCG í`` °VƒŸG π«ãªàdG ‘
Éæ∏≤àfG »àdG ádÉ◊ÉH r §HQ Ék fÉ«MCG π¡`` °SC’G øe ¿ƒμjh .∫É≤àf’ÉH ¬«ª`` °ùf
: É¡bÉ£f ¿ƒμjh áWÉ°ùH ÌcCG h êhôÿG ádGO ¿ƒμJ Éæg .ƒà∏d É¡«dEG
h: Q-> R
äÉ¨∏dG áªLôJ ‘ ÒÑc πμ°ûH π«ãªàdG øe ´ƒædG Gòg ΩGóîà`` °SG ô`` °ûàæj
,á∏`` °ù∏°ùdG πã“ ,π«ãªàdG ¥ôW ™`` «ªL ‘h .ádB’G äÉ¨d ≈`` dEG iƒà`` °ùŸG á«dÉY
ák ` `«Ñ∏J É`` gò«ØæJ »`` ¨Ñæj ∫É`` ªYCG á∏`` °ù∏°S ..(ä)r...(…)r...(2)r(1)r
.É¡H ádB’G QÉ©°TEG ” »àdG S äÉª«∏©à∏d
fE5ÉD*i°%°*¡-H2v<HbD*v£-f/42Í+vJv~7bc-4*f.H
π«ãªàdG ¿CÉ°ûH ¢VGÎaG …CG ™°†f ⁄ ,á∏MôŸG √òg óæY …CG ¿B’G ≈àMh .¬Ø°Uƒd
≈àM πH ,ÉgÒ`` °ùØJ hCG ádB’G á¨d ≈dEG É¡àªLôJ øμÁ »àdG ä’B’G √ò¡d …OÉŸG
.*hôμjÉe πμ°ûH Égõ«eôJ
áªK +|G*K&*ªCC8§kG*mf¤/*Kjª¡ªgG*mfCC¤/*§G*CJ
nEbFÄD*¯,xA*¡g´*@@ )b;¡D*Iv0(°¡/xD*Iv@@ Df££+f/*¡Df@@ /b0
≈∏Y Ée áØ«Xh …ƒ£æJ Éªæ«M hCG ,ΩÉ¶ædG ‘ áØ∏àfl øWGƒe øe »Hƒ`` °SÉ◊G
*K ÌjCHxg~zEÌ=q£@@ ~7x-nEbFÄD*¯f@@ ~8b1f£G&*¥3Y¡EZ
Yf£)*vcD*f£;¡D*ZH&*YfEv³b+Zf£;¡D* wGjE¢D(*4b~{JO bE
√òg AÉYóà`` °SÉH íª`` °ùJ ábódG á¨dÉH π`` °UGƒJ IóYÉb »g ¿PEG á¡LGƒdÉa
≥ah ÉgDhÉYóà`` °SG ” ób ¬`` fCG øe ≥≤ëàdÉH É`` gQhóH Ωƒ`` ≤J »`` àdG ;zá`` eóÿG{
.óYGƒ≤dG
FRPSLOHHV Δϟϵ΍Δϐϟϰϟ·ΔϤΟήΗϭLQWHUSUHWHHV ΎϫήϴδϔΗPLFURFRGHHV ϭήϜϳΎϣΰϴϣήΗ
̂˿
www.j4know.com
:äÉeóÿG √òg πμ°T º°SQ »∏j Éª«ah
‫ر‬
á£°SGƒH ΩÉY πμ`` °ûH ÉgDhÉYóà`` °SG ºàj ,á«∏fi “áeóÿG” ¿ƒμJ ÉeóæY
á£«`` °SƒdG äGÒ¨àŸG ôjô“ óYGƒb ™`` °Vh Ö∏£àj Gògh “áeƒc hCG ¢Sóμe”
ΩGóîà°SG ádOCG ‘ ΩÉY πμ°ûH ¢üFÉ°üÿG áë`` °Vƒe ¿ƒμJ ...Ék ©Lôe ,ák ª«b)
,¢†©ÑdG É¡°†©H ™e π`` °UGƒàdG øe äÉ¨d IóY øμªàJ ≈àMh .(á›ÈdG äÉ¨d
¿CG »¨Ñæj ’ …ò`` dG “¢SóμŸG” Gò`` g IQGOEÉ` `H π«¨`` °ûàdG ΩÉ¶f Ωƒ`` ≤j ¿CG ó`` H ’
.∂∏J hCG á¨∏dG √òg ≈∏Y ô°üà≤j
ò«ØæàH òFóæY Ωƒ≤J »¡a ,á«∏fi ÒZ hCG á`` ∏≤æàe áeóÿG âfÉc GPEG É`` eCG
AGó`` f Remote Procedure Call π`` ãe äÉ`` «dBGh ø`` eGõàdG Iõ`` ¡LCG
‘ NFS ¢ùμ«fƒj ‘ äÉØ∏ŸG áμÑ`` °T ΩÉ¶f ‘ Égó‚ »àdÉc ,ó«©ÑdG AGôLE’G
bK EbG*K 4vBfEv³*¢D(*3bD*xg@@ ~zJb§4H2b³*vsg@@ ~z´*o3¡¿
.êhôN-∫ƒNO á«∏ªY ≈∏Y …ƒ£æj PEG âbƒdG øe
.º«ª`` °üàdG á∏Môe ‘ á«æ«ÑdG äÉ¡LGƒ∏d ¢UÉN ΩÉªàgG ¬«LƒJ øe óH ’

á∏Môe π«Ñb É`` gójó– »¨Ñæj ¬`` fCG ’EG ,á`` ›ÈdG øe É¡Hôb ø`` e º`` ZôdÉHh
π≤à`` °ùe πμ`` °ûH É¡àë`` °U øe ≥≤ëàdG ¿ÉμeE’ÉH ¿ƒμj ¿CG »¨Ñæj PEG .á›ÈdG
̂̀
www.j4know.com
‘ ≥«bO ƒ`` ëf ≈∏Y É¡à`` °Sô¡a »¨Ñæj É`` ªc .AGóædG äGó`` Mh ø`` Y π`` °üØæeh
.ΩÉ¶ædG ¿É«æH ‘ ¢SÉ`` °SC’G áæÑd áHÉãÃ »g äÉ¡LGƒdÉa .äÉ`` fÉ«ÑdG ¢`` SƒeÉb
.FSM π«¨°ûàdG á«JGP ádBG IóYÉ°ùÃ Ék Ø°Uh äÉ¡LGƒdG ¢†©H π°ù∏°ùJ Ö∏£àjh
É¡`` °†©H ™e ≥aGƒàe hCG ¥hÉ`` °ùàe ƒëf ≈∏Y á¡LGƒ∏d ôjƒ£J …CG ºàj ¿CG »¨Ñæjh
” Ée ≈∏Y ®ÉØ◊G ºàj πμ°ûH (áª∏μ∏d ≥«bódG ≈æ©ŸÉH º«ª©J Gògh) Ék ` `°†©H
.á∏MôŸG √òg ≈àM ¬à›ôH
PÉØædG ¥ƒ≤Mh ,ΩÉ¶ædG º«¶æJ ≈∏Y iôNCG hCG áeóN ≈dEG PÉØædG ∞bƒàjh
ó«©`` °U ≈∏Y áeÉ©dG ¥ƒ≤◊G ƒ` ,AGóædÉH Ωƒ≤J »àdG áØ«XƒdÉH ¢UÉÿG …OôØdG
»`` °SÉ°SCG ¿ƒμe AÉª`` °SC’G øe õ«◊G Gòg IQGOEG ¿CG ôcòdÉH ôjó÷G .áeóÿG
á`` °UÉÿG ájõcôŸG á«dB’G πμ`` °ûj ƒ¡a ,Ú©e ºéM …P »›ôH ΩÉ`` ¶f …CG ‘
.ΩÉ¶ædG É¡¶Øëj »àdG äÉeƒ∏©ŸG ájô°S/øeCG äÉ«∏ª©H
£~{gD*f£-*3fD%°*¡E6b~6&*¢<h_~{F&*¤gD*ibD*o3b¿EH
:FSM
User interface terminal specification and
á`` °UÉÿG ∞`` °UƒdGh äÉØ`` °UGƒŸG á`` ¨d) [13,1] description language
äÉ££îÃ á`` °UÉÿG á«fÉ«ÑdG á¨∏dGh ,( SDL á«aô£dG Ωóîà`` °ùŸG á¡LGƒH
áYƒªéÃ á°UÉÿG IóMƒŸG áLòªædG á¨d ‘ É¡›O ” »àdG ,ádÉ◊G á«dÉ≤àfG
.(UML of OMG) äÉfÉ«μdG IQGOEG
ÌU N -O vB.ø``μ‡ óM π``°†aCG ≈dEG êPÉ``ªædG rá``n∏ãer nCG hCG õ``jõ©J -4

PEG ,êPƒ`` ªæ∏d É¡©`` °†f ób »àdG äGQÉÑàY’G á`` ©«ÑW ≈dhC’G êPƒ`` ªædG á¨«`` °U
:Ú«aÉ°VEG øjQÉ°ùe óMCG PÉîJG òÄæ«M Éæ©°SƒH
⁄É©dG äÉ«cƒ∏`` °Sh äÉfÉ«c ™«ªL ∞`` °Uhh π«ã“ ≈∏Y ÉªgóMCG …ƒ£æj -
.øμ‡ ƒëf ¥OCG ≈∏Y á¶MÓŸÉH í°†àJ Éªc »≤«≤◊G
π°UƒàdG ±ó¡H ¬JGP π«ãªàdG ≈∏Y πª©dG ≈∏Y …ƒ£æ«a ôNB’G QÉ°ùŸG ÉeCG -
FRPSDWLEOHϕϭΎδΘϣ
̂́
www.j4know.com
¤gD*fEbD*Hx~{D*AHfJ2b@@ ~|gB°*f£0bD*E~}A&°*f£@@ ~|D

.»›ÈdG ΩÉ¶ædG ºμ–
:»¨Ñæj ,¬à∏ãeC’ hCG ¿ÉμeE’G Qób êPƒªædG õjõ©àdh
.äÉfÉ«μdG ´ƒæJ øe π«∏≤àdG -
;≈æÑdG ôaÉ°†Jh ôXÉæJ øWGƒe øY åëÑdG -
;IOófi äÉ«dÉμ°TE’ Ö«é°ùàjh ôNBG ™e A»°T ‘ ∑Î°ûj ’ Ée ∫õY -
á¨«°U ÌcCG AGQh »©`` °ùdG ΩóY ≈æ©Ã ,É¡JQób õjõ©Jh á¨«`` °üdG Úμ“ -
.π°ù∏°ùàdGh äÉfÉ«ÑdG ≈æH ´ÉÑ°TEG ÖæŒ ™e ,á›óe
iÉ@@ ~}´*Hb-bE(°b+qc@@ ~|Jf£DH&°*f@@ ~}JxD*¡³* w@@ +
:‘ á∏ãªàŸG á©FÉ°ûdG
π«¨°ûàdG áeÓ°S -
øeC’G -
.AGOC’G ¬LhCG -
êPƒªædG π`` «ãªàH áfÉ©à`` °S’ÉH ’EG Ö`` fGƒ÷G √ò`` g ÜÉ©«à`` °SG ø`` μÁ ’h
.êPƒªæ∏d á«FóÑŸG áZÉ«°üdG ≈dEG íLQC’G ≈∏Y IOƒ©dÉHh
á«∏«∏ëàdG á`` °SGQódG ‘ AóÑdG ¿Éμ`` eE’ÉH íÑ`` °üj §≤a á∏MôŸG √ò`` g ‘
.ô°TÉÑe πμ°ûH á›ÈdG á«∏ªY ≥Ñ°ùJ »àdG á∏°üØŸG
¢†©H ∫ÓN øe ’EG ™bGƒdG π`` «ã“ ºàj ’ :äÉfÉ«μdG ´ƒæJ øe π`` «∏≤àdG -CG
:É¡à÷É©e óYGƒb ∑Qóf »àdG zá°UÉÿG{ πcÉ«¡dG
,á«≤∏◊G äÉfÉ«ÑdGh ,ájôé°ûdG πcÉ«¡dGh ¢SóμŸGh ,äÉØ∏ŸGh ,ºFGƒ≤dG -
.âHÉãdG Aõ÷ÉH ≥∏©àj Éª«a ...á«≤∏MÓdG äÉfÉ«ÑdG
.»μ«eÉæjódG Aõ÷ÉH ≥∏©àj Éª«a áà“DƒŸG ä’B’G øe ≈à°T äÉYƒª› -
äÉYƒª›h π`` KÉªàdG ø`` WGƒe õ`` ««“ á«∏ªY π«¡`` °ùJ ∂`` dP ¿CÉ` `°T ø`` ªa
...ïdEG ,∞FÉXƒdG
¢SƒŸ áÁó≤dG á«≤£æŸG Ió`` YÉ≤∏d ≥«Ñ£J áHÉãÃ ô`` eC’G ¿EG ∫ƒ≤dG ø`` μÁ
̂̂
www.j4know.com
á£«°SƒdG äÉfÉ«μdG πc ádGREG ≈∏Y …ƒ£æJ »àdGh ,“ΩÉchCG” Úμ`` °S hCG ΩÉchCG
áØYÉ°†e ΩóY …CG) í°VGh πμ°ûH á«©bGƒdG á≤«≤◊ÉH É¡WÉÑJQG í°†àj ’ »àdG
.(äÉYƒªéŸG
hCG äGQhÒ`` °ùdG ∞`` ∏àfl §`` °Sh .∂HÉ`` °ûàdGh ô`` XÉæàdG ø`` WGƒe - Ü
ó©Jh .á∏KÉªàŸG ∞FÉXƒdG øe äÉYƒª› hCG ∞FÉXh õ««“ øμÁ ,äGAGôLE’G
øY ∞°ûμ∏d ádÉ©a á∏«°Sh IOhóëŸG ä’É◊G äGP ä’BG πμ`` °T ≈∏Y áZÉ«°üdG
Üƒ∏`` °SCG ƒgh) ¬HÉ`` °ûàdG ¢Vôa º«ª©àdG ∫ÓN øe øμÁ PEG .πKÉªàdG øWGƒe
f£-b<¡@@ ~9¡´*fJxD*n@@ )bgFG&*@@ EHib£@@ ~9bJxD*¯*K v@@ /¤£@@ ~6ÉC
.(äÉª∏°ùŸG á≤jôW)
√òg ™«ª÷ Iõ«e πμ`` °ûj ,Ió«L áfhóe äÉ¶MÓe OƒLh ¿CG ‘ ∂`` °T ’
,á∏ªàëŸG ¬FÉ≤JQG QGƒWCGh ΩÉ¶ædG ä’’óH Ék ≤ª©e Ék ª¡a Ö∏£àJ »àdG äÉ«∏ª©dG
°fFHv´*f0É´*&b+bK <bK ~}J&*ÌgDb¿(*~8*¡gDAz£D*wGH
.áë°VGƒdG IôμØdG øY Gk óHCG »æ¨J
www.j4know.com
¢SOÉ°ùdG π°üØdG
äGQÉÑàN’Gh á›ÈdG
bD*xJ¡-,4H2¯,x~7ÈC&°*Hz£)xD*b@@ ~{D*f¸ÄD*j
É¡dGõàNG øμÁ ’ á«∏ª©dG √òg ¿CG ’EG .ΩÉ¶ædG zìhQ{ ó`` °ùŒ »¡a ,»›ÈdG
fJ4Hx~}D*Ix1&°*f~{F&°*E*K 2v<~}g-bF&° v0HnEbFÄD*2¡/¡+
bK @ @~9¡<YnNR gR R´*nEbFÄD*Zb£@@ ~6¯¡G3(*kJv²bAnEbFÄD*f@@ E¡ÂvD
f£DbgD*x~8bD*bg/*IvDYnEbFÄD*Z<
,vE¡-HbK £<b~8bK Fb£C¡J°i*4bcg1*H£.¡-H2EnEbFÄDbA

.Gk óL IOhófi ¬JÉ«M
á›ÈdG : ’hCG
jÀÌG*s3§Ç1
.ibFb£cD*¢+H&*Cb£Gib£E54*¡³* nEbFÄD*%*
4¡~|-AHe¡~6b²*,y/&*f£cD,x~7bcEfm£gFf¸ÄD*b~{FvJ
.äÉæ«©HQC’G áÑ≤M ò`` æe (John von Neumann) ¿Éeƒ«f ¿ƒ`` a ¿ƒL
:¥É«°ùdG Gòg ‘ Ú«°ù«°SCÉàdG Ú°üædG IAGôb Éæg ¿ÉμÃ á«ªgC’G øeh
“á«fhÎμdG áÑ`` °SƒM IGOC’ »`` ≤£æŸG º«ª`` °üàdG ∫ƒM »`` FóÑe ¢`` TÉ≤f”
Preliminary discussion of the logical design of”)
˺˹˺
www.j4know.com
§«£îàdG ÉjÉ`` °†b h (an electronic computing instrument

Planning and coding) “á`` «fhÎμdG áÑ`` °SƒM IGOC’ õ`` «eÎdGh
,(problems for an electronic computing instrument
,5 ó∏éŸG ,“á∏eÉμdG ∫ÉªYC’G” ™LGQ) 1947-1946 »`` eÉY ≈dEG Oƒ©J »àdGh
ibFb£cD*Æ~{-bE¡£Fo3¡¿¤A.(5.Œuvres complètes, vol
U ÂbE,v0*H,x@
NO @ C*3¯nEbFÄD*b<bg/*@@ ~{J¤gD*Hib@@ £gD*H
fJ4¡¹f@@ ~6¤G,Ì1&°*f@@ ~zD* wGHx1%*nEbFx+@@ ~8EnEbFÄD*
.áª∏μdG ≈æ©e πμH
ádCÉ` `°ùe πM ±ó¡H Ék ©e äÉ`` ª«∏©àdGh äÉ`` fÉ«ÑdG ≥«`` °ùæJ »g á`` ›ÈdÉa
äòØf ¿EG- »àdG äÉª«∏©àdG øe á∏`` °ù∏°S á£°SGƒH Ék Ø`` °Uƒe ±ó¡dG ¿ƒμjh .Ée
≥«≤– ÚM ≈dEG »éjQóJ πμ`` °ûH IÒNC’G √òg Ò«¨àH âeÉb -äÉfÉ«ÑdG ≈`` ∏Y
£A¡-¤Eobgg@@ ~6*6b@@ ~6&°*¯¡GnEbFÄD*(bAbGEvD*
.RÉ¡÷G äÉª«∏©J »g á«≤£æŸG óYGƒ≤dGh ,±GôWC’G »g äÉfÉ«ÑdG
ibFb£cD* w@@ G£-¤@@ cJbK £EbK @ @m0nEbFÄD*¡@@ +2x@@ m§H
ΩÉ¡e ø`` eh .á`` eƒ¡Øeh áë`` °VGh ≈`` ≤ÑJ ≈`` àM á`` bódG ≈`` ¡àæÃ äÉ`` ª«∏©àdGh
á∏μ«gh Ö«JÎd äÉ«dBG Ëó≤J ∫ÓN øe √òg ìƒ°VƒdG áª°S ¿Éª°V ,á›ÈdG
.äÉª«∏©àdGh äÉfÉ«ÑdG √òg
f¸ÄD*b@@ ~{D¤@@ ~6b~6&°*D*·bgD*¤p£@@ ~9¡gD*@@ ~6xD*jÂH
:âbƒdG QhôÃ ÉgÒ°Sh
˺˹˻
www.j4know.com
f£DbgD*0*x´*¯nEbFÄD*~8f£<¤-&b-H
áHÉãÃ áŒÉædG äÉ`` fÉ«ÑdGh á«dhC’G äÉ`` fÉ«ÑdG ¿ƒ`` μJ :(1Ω) 1 á`` ∏MôŸG -
ib£E54*¡sDf£~z£)xD*¡³*vJv«®vB¡JHfc~zEx~8b<
xE&°*nEbFÄD*Ef+b~6t~zFEiw1&*H&*£~|gD*f0xEv<
.á«°SÉ°SC’G äÉfÉ«ÑdG √òg QGô≤à°SG øe Gk ó«L Gk Qób øeDƒj …òdG
ib£gDb+bc-4°*f£.H1Ü πª©dG äÉfÉ«H ∞bƒàJ :(2Ω)2 á∏MôŸG -
á«`` °SÉ°SC’G äÉfÉ«ÑdG πjƒëàd ÉgQÉ«àNG ºàj »àdG á«eRQGƒÿG ≈∏Y ,1ä
n)bgF¢D(*
K
e&*eEÉ+@@ g´*¤)y±*nEbFÄD*Qv@ @N JO 3Ω)3 á`` ∏MôŸG -
…òdG …ô¶ædG Ö`` bGôª∏d áÑ`` °ùædÉH á«dhC’G äÉ`` fÉ«ÑdG á`` HÉãÃ ,CG Ü,1ä
,`1äh ,¿ Üh ,CG Ü ø`` e πμH á£ÑJôŸG áæeÉμdG çGó`` MC’G IQGOEÉH Ωƒ`` ≤j
Ωƒ≤J á∏ªμe 2ä äÉª«∏©Jh 2Ü äÉfÉ«H øY π«∏ëàdG Gòg ôØ°ùjh .1 Üh
nEbFÄDb+c-x´*¥xD*dB*x´*£pg+
…hÉ◊G AÉYƒdG Qhó`` H Ωƒ≤J »`` àdG äGôcGò∏d »eô¡dG π`` °ù∏°ùàdG ≈`` ≤Ñjh
OƒLh »`` °†à≤j …òdG ôeC’G ,á`` ›ÈdG ‘ áeÉY áØ`` °üH Ék ë`` °VGh ,äÉ`` fÉ«Ñ∏d
¢VôY Ée óM ≈dEG §°ùÑe πμ`` °ûH øμÁh .á`` °UÉN PÉØf äGAGôLEG hCG ∞FÉXh
:»∏j Éªc »eô¡dG π°ù∏°ùàdG Gòg
˺˹˼
www.j4know.com
fc0)*H&*wE£~{gD*fF&*b+ivEO&*f£~6Hf£@@ ~9*ÆA°*,xC*wD*
∫ÓN øe á›ÈdG á«∏ªY §«`` °ùÑJ ‘ ÒÑc πμ`` °ûH âªgÉ`` °Sh ,äÉæ«©Ñ`` °ùdG
f<4b+f£~6H¤Am²*,ÌcCf££0,xC*32¡/HG¡+nEÄ´*vJHy-
nEÄ´*bC3(*l¡FE,x~7¢D(*¡FE,x~7F¢<¥¡-
’ ¬fCG ’EG .Ék «Ñ°ùf IQOÉf ó©J âfÉc »àdG IôcGòdG ôjój …òdG ƒg Ú◊G ∂dP ‘
AGOCG QƒgóJ ‘ Ék fÉ«MCG ÖÑ°ùàJ É¡fC’ Ék eÉ“ á«æª°†dG äÉ«dB’G √òg AÉØNEG øμÁ
fc<HbK B¡EvJ¥wD*xE&°*¤g0Ì=C¡@@ ~6/É1EnEbFÄD*
á¨d ΩGóîà°SG OôéÃ á«ØN äÓé`` °ùdG íÑ`` °üJh .(»≤«≤◊G øeõdG ∫ÉM ‘
nEbFx+EbgFÉDIx1&*fJx:vJ¥wD*xE&°*I¡g@@ ~z´*f£A4f¸x+
fD¢D(*/Æ´*&*xCwDb+xJv±*l¡FEnEbFx+¢D(*¡FE
OóY ∫GõàNG øe ÉææμÁ Ée ƒgh ,OQGƒŸG ¢ü«°üîàH ≥∏©àj Ée πc ≈dƒàj ádB’G
.≈fOCG óM ≈dEG á«°SÉ°SC’G äÉª«∏©àdG
á«≤«≤◊G IôcGòdG + á«°VGÎa’G IôcGòdG ) :øe áfƒμŸG áYƒªéŸG πã“
ibF¡E¢@@ D(*¡@@ /xD*@@ Â3(*n@@ EbFÄDf@@ F¡D*y@@ £0iÉm@@ ~zD*
H2D3Hb@@ EDnEÄ´* 4b@@ g1*¥wD*@@ ~6°*Jx:@@ <n@@ EbFÄD*
b+¡-¤gD*f£@@ ~6b~6&°*)b;¡D*EHIx1&*nE*x+f@@ F¡<E@@ 1*vgD*
˺˹˽
www.j4know.com
,4*2(*nEbFÄD*O U ¹H@
N O @ +*ÆD*4x¹HfD%°*fD¢D*/Æ´*f@@ <¡¸
.º«∏°S ƒëf ≈∏Y Gòg AÉª°SC’G õ«M
,4b~7(°*ÂHf£~9*ÆA°*,xC*wD*¯nEbFÄD*ib£-£/v/¡-
∞∏àîj ôeC’G ¿CG ’EG .…OÉŸG ¿Gƒæ©dG ¬H §ÑJÒ°S …òdG º°S’G á£`` °SGƒH É¡«dEG
nEbFÄD*fF¡<y£0¢D(*bgAb@@ ~9(*4wgJ¤gD*f)*vD*ibFb£cDfc@@ ~zDb+
°HbE*vsg@@ ~6*¯Ix1&*nE*x+*Æ@@ ~7*bg0*HÌcD*bm²*K xF
b£<4¡jD*Â°H¥y@@ ExD*b@@ ~6*f@@ ~6*¡+¢D(*ibFb£cD* wGxO-
º¶fh äÉfÉ«ÑdG ó`` YGƒb IQGOEG º¶f ÉgôaƒJ »`` àdG PÉØf ∞`` FÉXh á£`` °SGƒH ’EG
hCG ΩÉ¶ædG ¿É«æH ¢Sóæ¡e äÉÑ∏£àÃ ∞FÉXƒdG √òg ∞J ⁄ ∫ÉM ‘h .äÉ`` Ø∏ŸG
bD*vcg~6*´*E(bAbj´*£c~6¢<$*2&°b+g-ebc@@ ~6&°nEÄ´*
á°UÉÿG á«°SÉ°SC’G ∞FÉXƒdG iƒ°S ΩGóîà°SG ºàj ’ òFóæYh ,Ö°ùfCG ∞FÉXƒH
IôcGP õ«M ≈∏Y ∫ƒ°üë∏d á«°VGÎa’G IôcGòdÉH hCG äÓé`` °ùdG IQGOEG ΩÉ¶æH
‘ ÉæfC’ ,√OÉªàYG πÑb QÉ«ÿG Gòg ‘ Ék «∏e ÒμØàdG »¨Ñæj ¬fCG ’EG .¢Uô≤dG ‘
ÒÑc Oó©H (ç)§«°ùH ´ƒf øe Ék ›ÉfôH ÉædóÑà`` °SG ób ¿ƒμf ∫GƒMC’G π°†aCG
*Æ@@ ~7*0°hBH¯d/Hb0¯HnEbFx+5¡@@ E4H&*i*x@@ ~7E
hg/*He¡F@@ EnEbFÄD*qc@@ ~8&*ibFb£cD* wG¯Ix1&*n@@ E*x+
.áeƒ°SôŸG áØ∏μàdG/á«æeõdG Ohó◊G øY ó«◊G ÜÉÑ°SCG áaÉc ∂dòH
Ö«`` °SGƒ◊G äÉjGóH òæe áã«ãM Oƒ`` ¡L ™`` °Vƒe äÉª«∏©àdG º`` «¶æJ ¿Éc
äÉ«dBG π«°UÉØJ AÉØNEG ƒg ±ó¡dG ¿Éc PEG ,(1954 áæ°S ¿GôJQƒa ∫hCG) ≈dhC’G
Éªæ«M ÖdÉ¨dG ‘ á«Ø`` °ù©Jh ó«≤©àdG á¨dÉH ¿ƒμJ »àdGh ,´É£à`` °ùŸG Qób OÉà©dG
xO-¤gD*i°%°*f@@ £+¯H2bgDb+f@@ ~8b³*2¡£Db+É:*¢<¡@@ F°
Iõ¡LC’G º¶©e …CG) CISC Ió`` ≤©ŸG äÉ`` ª«∏©àdG áYƒª› Ö`` °SÉM á«æ≤àH
…ƒ£æJ Ée Gk Òãc ,(á≤«bódG πàfEG ácô°T äÉ÷É©e πãe ,á©FÉ°ûdG á«Hƒ`` °SÉ◊G
≈dEG Oó©dG Gòg ∫Gõ`` àNG ¿EÉa Éæg øe .äÉª«∏©J 300∫G õgÉæj É`` e ≈∏Y á`` dB’G
áÑ°ùædÉH áª«¶Y §«°ùÑJ á«∏ªYh QÉμaCÓd ∫GõàNG áHÉãÃ ƒg äGô`` °ûY ™`` °†H
Ωƒ≤J .á«LÉàfE’G ¥É«°S ‘ áªL Ö`` °SÉμe Qó`` °üe Ék ehO πãÁ Ée ,Ú›Èª∏d
˺˹˾
www.j4know.com
á«°SÉ°SC’G äÉeóÿGh äÉ«dB’G ájDhQ º«¶æàH á›ÈdG á¨d äÉª«∏©J á°üM ¿PEG
Ωƒ≤J Éªc ,á¡L øe áŒÉf äÉfÉ«H ≈dEG á«`` °SÉ°SC’G äÉfÉ«ÑdG πjƒëàd IôaGƒàŸG
…òdG äÉª«∏©àdG ÖbGôe á£`` °SGƒH äÉ«∏ª©dG π`` °ù∏°ùJ ÚμªàH iôNCG á¡L øe
:CGóÑŸG Gòg ÚÑj »ë«°VƒJ º°SQ »∏j Éª«ah .OQGƒŸG ≈dEG PÉØædG ôjój
,IOófi ±hôX ‘ É¡«dEG PÉØædG øμÁ äÉÑàμe ‘ äÉeóÿG Ö«JôJ ºàj

äÉ¨∏H á∏`` °üàe ájò«ØæJ ∞FÉXh ≥jôW øY äÉeóÿG √òg ≈dEG PÉØædG º`` àjh
Ü ±ô©j Ée hCG ,¿GôJQƒa á¨∏H á`` °UÉÿG á«`` °VÉjôdG ∞FÉXƒdG πãe ,á›ÈdG
.∫ƒHƒc á¨∏H ¢UÉÿG ôjô≤àdG Qôfi …CG “Report Writer{
,ÌcCib<¡¸lÉ.¯ib£gD*fcB*xEnE*x+£~|-ÂH
fcB*xEnE*x+H&*ib@@ <¡¸¯f±b´*Jx:@@ <fcB*x´*n@@ E*x+
;»∏°ù∏°ùJ ƒëf ≈∏Y äÉ«∏ª©dG á÷É©Ã íª°ùJ »àdGh ,øeõdG ΩÉ°ùàbG
°%* H&* ib@@ _E@@ ~6b-q@@ £gJ¥w@@ D*Hi°H*v@@ ´*f@@ cB*xEn@@ E*x+
b~9Ei°H*v´b+x-nE*ÄD*E,v0*HfcgEÍEvsg@@ ~z´*
;√óMh ¬fCÉH Ωóîà°ùŸG ΩÉ¡jEGh äÉfÉ«ÑdG áeÓ°S
¤£²*EyD*,4*2(b@ @+q@@ ~z-¤gD*¤£²*EyD*fcB*xEnE*x+
,ájƒdhC’G ¬`` Lh ≈∏Y áª¡e ò`` «ØæJ Ö∏£àJ »`` àdG á«FGƒ`` °û©dG çGó`` MCÓd
˺˹˿
www.j4know.com
.á÷É©ŸG IOÉYEGh ´É£≤fGh

ó«dƒJ á`` jÉZ ó©J »`` àdG ,“á«`` °VGÎa’G ádB’G” á`` YƒªéŸG √ò`` g π`` ã“h
.ádB’G á¨d ≈dEG äÉªLÎŸG
B¡gJHf¸ÄD*o3¡¿ib£gD*£-H,xC*wD*xGfJ'H4@@ ~{-
¬«a ,Ék «`` °SÉ°SCG Ék fƒμe ó©J »àdG ,á›ÈdG á¨d ≈∏Y ÒÑc óM ≈dEG êPƒªædG Gòg
Gò¡d ¿ÉμeE’G Qób á∏ªàμe áaô©e ó©Jh ,∞°SCÓd ±Éc ÒZ áeÉY áØ°üH ¬æμd
nEÄ´*,$bDb<¢=°bK :x~7o3¡D*
êPƒªædG ¿Éc GPEG É`` e áaô©e ‘ »g á«`` °SÉ°SC’G äÉjóëàdG ¿EÉa Éæg ø`` e
nEÄ´*0xJvB*'¡@ @~6C¢<f+b/(°*xA¡-¢§É@K @ gEHbK @@ ~zE
’EGh ,ÒZ ’ §≤a êPƒªædG ‘ ,¬›ÉfôH ∑ƒ∏`` °Sh áë`` °U ¿CÉ` `°ûH ¬`` °ùØf ≈∏Y
òFóæY ÖJÎjh .á«°VGÎa’G ádB’G äÉ«dBG iƒà`` °ùe ≈dEG z∫hõædG{ ≈dEG ô£`` °VG
√òg á¨d ‘ ¬›ÉfôH ∫ƒ– óYGƒb ÖfÉL ≈dEG á«`` °VGÎa’G ádB’G áaô©e ¬«∏Y
IOó©àe ≠«°U ôØ°ùJ âfÉc GPEG Ée áaô©e ≈∏Y ¥É°ùJ’G ádCÉ` `°ùe …ƒ£æJh .ádB’G
£p´*H&*f_£cD*<xD*}+¡cE¡~6/H&*<nEbFÄDf»
‘ ádCÉ` `°ùŸG √òg ó©Jh .ìhô£ŸG êPƒªædG ábOh á`` «ªàM á«dÉμ`` °TEG øªμJ Éægh
‘ Ék eÉg Ók eÉY πμ`` °ûJh πH ,á`` °ù«FQ á«ªgCG äGP »≤«≤◊G øeõdG º¶f ádÉM
.ÖbGôŸGh á›ÈdG á¨d QÉ«àNG
¯bEnEbFx+$b@@ ~6&*y@@ £0f£G¥x@@ ©:äÉ«dB’G ¢`` †©H Ëó`` ≤J -Ü

:Úà∏Môe
¬«a Ée πc ≈dEG PÉØædG øμÁh Ék £°ùÑæe AÉª`` °SC’G ⁄ÉY ¿ƒμj :1 á∏MôŸG -
¡+¡CH*x-4¡AH&°*£±*ibDo3¡¿¡GHcBCE
f/ÆD*ib@@ £<,4Hx@@ ~9HnEbFÄD*m0@@ ;b-@@ E2 á`` ∏MôŸG -
π`` °ù∏°ùJ ‘ AÉª`` °SC’G º¶æJh ,Gk ó«≤©J ⁄É`` ©dG Gòg OGOõ`` j ,á∏`` °üØæŸG
:»eôg
˺˹̀
www.j4know.com
±ô©J ’ É¡fCG ó«H ,É¡d ájhÉ◊G äÉYÉ≤ØdG AÉª°SCG IóMGƒdG áYÉ≤ØdG çôJ
¿CG 13CGh 12CG »`` ›ÈŸ øμÁh .»`` eô¡dG É¡£N ‘ óLƒJ ’ »`` àdG AÉª`` °SC’G
v/¡-bF&°H'Hb~{JbCnEbFÄD*,x~7HibFb£cD*x@@ ~8b<f£~zg+*¡E¡J
ib£gDvOg<*vB¤£gD*&*vc´**wGbCHf£+f£ExGiÉ@@ ~z~z-¯
.∫ƒHƒc äÉfÉ«Ñdh ,¿GôJQƒa á¨∏d á«HÉ°ù◊G
á¨d ∫hCG âfÉc ó≤a ,60 ∫ƒ¨dCG á¨d »g Ék eÉJ Gk ôXÉæJ πã“ á¨d ∫hCG â`` fÉch
â≤◊ Ée ¿ÉYô°Sh .Ék jQÉŒ Ék LGhQ ≥∏J ⁄ É¡fCG ó«H ábódG ≠dÉH πμ`` °ûH IOófi
â≤≤M »àdGh ,ΩEG »`` H …CG ácô`` °T É¡JôμàHG »àdG (PL/1) 1/∫EG »`` H á¨d É`` ¡H
’ 1970-1960 ÚH äÉ`` ¨∏dG øe Oó©d ΩÉ¡dEG Qó`` °üe âfÉch ,ìÉéædG ¢`` †©H
á∏μ«g øe ó‚ Ée πc ¿CG ôcòdÉH ôjó÷Gh .Ωƒ«dG ≈àM ΩGóîà°S’G ó«b ∫GõJ
‘ ¿Éc ÉªY ô°TÉÑe πμ`` °ûH ºLÉf ,»`` °Sh GOCG πãe ,áægGôdG á›ÈdG äÉ¨d ‘
.¿É«MC’G ¢†©H ‘ π°†aCG ƒëf ≈∏Yh 1/∫EG »H hCG ∫ƒ¨dCG
…òdG “´ƒædG” Ωƒ¡Øe ƒg á›ÈdG äÉ¨d ¥É«°S ‘ ÒNC’G QÉμàH’G ¿Éch
’k ƒÑb ≥∏J ⁄ iôNCG IRÉà‡ á›ôH á¨d »gh ,∫Éμ°SÉH á¨d ‘ Iôe ∫hC’ ô¡X
.Ék jQÉŒ
˺˹́
www.j4know.com
´GƒfCG á£°SGƒH ∞`` °UƒJ IôcGòdG âfÉc ,∫Éμ`` °SÉÑd á≤HÉ`` °ùdG äÉ¨∏dG »Øa
…Oó©dG âHÉãdGh ,±ô◊Gh ,âÑdG) á©HÉàdG ádB’ÉH á°UÉN ≥Ñ°ùe πμ°ûH áaô©e
»≤«≤◊G …Oó©dG âHÉãdGh ,Ò`` °ü≤dG í«ë°üdG âHÉãdGh ,πjƒ£dG í«ë`` °üdG
¬fCG ó«H ,ádB’G á¨d ≈dEG ºLÎŸG πªY π«¡°ùàH Üƒ∏`` °SC’G Gòg õ«ªàjh .(...ïdEG
ÉeCG .Ék «≤£æe áæjÉÑàe äÉfÉ«c Ió©d ∞jô©àdG ¢ùØf ¢ü`` °üîj ¬fƒc øe ÊÉ©j
OÉ©HC’G ∞jô©àH Ωƒ≤J OÉ`` ©HCÓd ä’OÉ©e áHÉãÃ ¿ƒμ«a ∫Éμ`` °SÉH á¨d ‘ ´ƒædG
ábóH AÉ≤JQ’Gh äGQÉ`` ÑàN’G ø`` e ójó©dÉH ΩÉ`` «≤dÉH ´ƒædG íª`` °ùjh ,á`` jOÉŸG
.π«ãªàdG ä’’O
,¿ƒμ`` °ùdÉH º`` °ùàJ ájDhQ øe Éæ∏≤àfG ó≤a ,IôcGòdG º«¶æàH ≥∏©àj É`` ª«ah
»àdG πHƒch ,¿GôJQƒa) ∫hGó`` Lh áÑcôe ÒZ º«b ≈∏Y iƒ`` °S …ƒ£æJ ’ ájDhQ
á«eÉæjO á`` jDhQ ≈dEG ,(á£«`` °ùH ≈æH ≈∏Y ∂dP ≈`` dEG áaÉ`` °VE’ÉH …ƒ£æJ â`` fÉc
¤+o3¡¿¤Ab£A¤~|´*4HvD*bK @ @~}J&*1/∫EG »H á¨∏d ¿Éc ,ÈcCG πμ`` °ûH
äGP É¡æe äÉfÉ«c ´õf hCG ¢ü«°üîJ øμÁ IôcGòdG øe ≥WÉæe óLƒJ ,1/∫EG
.áJhÉØàe ΩÉéMCG
á∏HÉb ,zäGÒ`` ¨àe{ AÉª`` °SC’G íÑ`` °üJ ,á«eÉæjódG IQGOE’G √ò¡d á`` é«àfh
f~8bs+HbE¡£F¡Ao3¡¿EbC@@ ~{+pJ¥wD*xE&°*b£ApgD
≥aGƒŸG øFÉμdÉa .»μ«eÉæjO §HGôJ Qôfi πª°ûj π«¨`` °ûàdG ΩÉ¶f ¿ƒμj Éªæ«M
‘) Gk ójóL Ék Yƒf Å`` °ûæj Ée ,IôcGòdG øe á`` °ü°üîŸG á≤£æŸG ‘ ¿GƒæY ƒg
˺˹̂
www.j4know.com
IQGOEG øμd .(PÉ`` Øf) Access :GOCG ‘h ,(ô`` °TDƒe) pointer :1/∫EG »`` H
á¨dÉH á«∏ªY »`` g ,á≤FÉa Iƒ≤H êPƒªædG Ohõ`` J »àdG Iójó÷G äÉfÉ«μdG √ò`` g
≥WÉæe ƒ`` ëf á¡éàe äGô`` °TDƒÃ ®É`` ØàM’G ∫É`` ªàMG ∑É`` æ¡a ,á«`` °SÉ°ù◊G
eb£D*¢D(*~|FbF&*3(*nEbFÄD*b~z-*9¡J¥wD*xE&°*h£1&*
Ó`k ` °†ah .»ªàM ÒZ ƒëf ≈∏Y ∂dPh ,(CG) ¿É«μdG ≈dEG π`` °üf ÉæfCG ø`` jó≤à©e
ƒg Éªc- á`` LÉM ∑Éæg ¿ƒμà`` °S ,á«ªgC’G á¨dÉH á`` «Ø«XƒdG á`` «dB’G √òg ø`` Y
,äGQÉÑàNÉH ΩÉ`` «≤∏d ,Ée óM ≈dEG IQƒ`` £àe á«ë«ë`` °üJ á«dB’ - Ék ÑdÉZ ∫É`` ◊G
√òg øeh .CG ´õ`` f iód CG ¿É«μdÉH á`` °UÉÿG äGô`` °TDƒŸG ™«ªL ´õf øe Éææμ“
É¡`` °ùØæH áæeÉμdG ádB’G …ôŒ ÉeóæY ’EG ¬«∏Y OÉ`` ªàY’G øμÁ ’ Ée äÉ`` «dB’G
,IôcGòdG áFõŒ hCG º«`` °ù≤J πãe º«gÉØe á£`` °SGƒH ,äGQÉÑàN’G √òg ¢†©ÑH
√òg óLƒJh ...ï`` dEG ,øjhÉæY iƒ`` °S …ƒ– ¿CG ø`` μÁ ’ á«`` °SÉ°SCG äÓé`` °Sh
‘ É¡d ΩGóîà`` °SG ∫hCG ¿Éch ,áægGôdG ájõcôŸG äGóMƒdG º`` ¶©e ‘ äÉ`` «dB’G
.(Multics) ¢ùμàdƒe ΩÉ¶f
nEvDf@@ ~z£)xD*ib£D%°*¢D(*fAb@@ ~9(°b+,vJv<i°Hb@@ ¹f.h@@ FbC
ÒZ ΩÉ¡ŸG ó`` ©Jh .π«¨`` °ûàdG ΩÉ`` ¶æd ájPÉfi á`` ›ÈdG äÉ`` ¨d ‘ º`` «gÉØe
.∂dP ≈∏Y ’k Éãe äGAÉæãà°S’Gh áæeGõàŸG
É¡æY ∞°ûμj ΩÉ`` Y πμ°ûH á«©«ÑW ÒZ çGó`` MCG »¡a ,äGAÉ`` æãà°S’G É`` eCG
…òdG è`` eÉfÈdG ‘ É`` ¡YÉLÎ°SG ΩÉ`` ªàgÓd Ò`` ãŸG ø`` e ¬`` fCG ó`` «H ,RÉ`` ¡÷G
èeGÈdG IQób õ`` jõ©àd á«°SÉ°SCG á`` ∏«°Sh »FÉæãà°S’G çó◊Éa .¬`` «a äCGô`` W
√òg øμd .»Hƒ°SÉ◊G èeÉfÈdG á«bƒKh õjõ©àdh »JGòdG ¢ü«î°ûàdG ≈`` ∏Y
EbF¢@@ <He¡~6b²*¢@@ <x@@ ´*b@@ G2bg<*¯f@@ £<Ì@@ =ib@@ £D%°*
.»∏«¨°ûàdG
áYƒª› πμ`` °T ≈∏Y èeÉfÈdG º`` «¶æàH á`` æeGõàŸG ÒZ ΩÉ`` ¡ŸG í`` ª°ùJ
êPƒ‰ á›ÈdG á¨d øª°†àJ ¿CG ò`` FóæY »¨Ñæjh ,áfhÉ©àŸG äÉ«∏ª©dG ø`` e
Qƒg ⁄É`` ©dG ¬©°Vh …ò`` dG (CSP) »`` H ¢`` SEG »`` °S êPƒ`` ‰ π`` ãe) äÉ`` «∏ªY
Ó`k ` jóH Ωó`` îà°ùj …ò`` dGh (á`` ÑbÉ©àŸG äÉ`` «∏ª©dG π`` °UGƒJ) (HOARE)
˺˺˹
www.j4know.com
Üƒ°SÉ◊G ‘ á`` æeÉμdG ≈æÑdG ó`` «©°U ≈∏Y ¬`` àªLôJ »`` ¨Ñæj (GOCG á`` ¨d ‘ ¬`` d
IQGOEG äÉ«°SÉ°SCG á›ÈdG á`` ¨d øª°†àJ ¿CG »¨Ñæj Éªc .»`` ∏«¨°ûàdG ¬`` eÉ¶fh
√òg ¿CG ô`` còdÉH ôjó÷G .äGQhÒ`` °ùdG √ò`` g á`` æeGõŸ á`` ∏«°Shh äGQhÒ`` °ùdG
b£AJ¤@@ gD*f_£cD*2¡£BEn@@ EbFÄD*¡~6££-q@@ £g-ib@@ £D%°*
πμ°ûH Ò¨àe móëàd IóMGh áHÉLEG øe Ée PEG áHƒ©°üdG øªμJ kGó`` jó– É`` ægh
’k óHh .»≤«≤◊G øeõdG ΩÉ¶f øY äÓeÉ©ŸG ΩÉ¶f ∑ƒ∏°S ∞∏àîjh .í°VGh
øe ¿ƒμj É`` ÃQ (GOC’ áÑ°ùædÉH ∫É`` ◊G ƒg É`` ªc) á¨∏d Ö`` bGôe á`` aÉ°VEG ø`` e
ƒgh) ÖbGôŸ êPƒ`` ‰ …CG ™e ≈°TÉªààd èeÉfÈdG á`` «≤aGƒJ Ö«JôJ º`` μMC’G
Éªc ,É¡d á≤HÉ°ùdG äÉ¨∏dG øe ójó©dG øY Ó`k ` °†a ++»°Sh ,»°S á¨d Üƒ`` ∏°SCG
Ö∏£àj ¿CÉH ô£N áªK ¿Éc ¿EGh (ä’hGóŸG á÷É©e º¶f ™e ∫ƒHƒc è¡f ƒg
v£+*¡0&°*£/¯fD%°*fD¢D(*/Æ´bAib£p~}gD*}+x@@ E&°*
¬«∏Y π¡°ùj ¬`` fCG ó«H ,QƒeC’G πc ø`` e ≥≤ëàdG ≈∏Y IQó`` ≤dG ø`` Y ó`` ©ÑdG πc
.»FõL πμ°ûH áë°üdÉH º°ùàJ »àdG ä’ÉéŸG ójó–
â`` °ù«d á›ÈdG øμd [10,19] ∂`` °T ÓH ΩÉ`` g ôeCG á`` ›ÈdG Üƒ∏`` °SCG
fD¡~6Í+,xg~zEf~9bEf£<¤Gb¿(*f£@@ ~|s~7d£Db~6&°f@@ ~64b»
á«ªgCG ≈dEG IQÉ`` °TE’G øe óH ’ ,Gk ÒNCG ....ïdEG áeÓ`` °ùdGh á«dÉ©ØdGh IAGô`` ≤dG
¡E2x¸f¸ÄD*o3¡¿bD °¡D¥wD*f@@ D%°*fD¢D(*@@ /Æ´*4H2
.…ô¶f
:á›ÈdG á«∏ªY -2
Ék ªLÉf π`` ª©dG Gòg ¿ƒ`` μd ∂`` °T ÓH á›ÈdG á«∏ªY á«`` °Uƒ°üN Oƒ`` ©J
bG¡¹Â°¤gD*£<f@@ ~8b³*g~|+¤@@ ~}Jy£gE2xAb@@ ~{F<
ÈC&*D¡J&*Â°@@ F&*°(*ÍD'¡E,v<nEbFÄD¡Jv@@ BHbK @ @Fb£0&*
.(R) á¶ë∏dG óæY óMGh ∞dDƒe øe
,ôØ°üdG …hÉ`` °ùj Qƒ£`` °ùdG øe OóY óLƒj ,á›ÈdG á«∏ªY AóH á¶◊
£<¤gD*f+b@@ ~zD*nE*ÄD*H&*Hib´*Ef<¡¸nEÄ´*bE&*¡JH
˺˺˺
www.j4know.com
OóY ≈∏Y á«∏ª©dG √òg ájÉ¡æH …ƒ£æj ójóL ¿É«c øjƒμàd É¡©«ªŒh ÉgÒ«¨J
äÉfÉ«ÑdG ™«ªL ójó– ¬«∏Y ¿ƒμ«`` °S ,Ú◊G ∂dP ≈àMh .Qƒ£`` °ùdG øe (´)
nEbFÄD*bDHbgJ¤gD*24*¡´*,4*2(*HfE5ÉD*ibFb£cD*~6É~6Hf£~6¡D*
ƒg ¬d áÑ°ùædÉH ∂dP ‘ ÉÃ) IAGô≤dG π¡`` °Sh Ék ë`` °VGh ¿ƒμ«d ¢üædG Ö«JôJh
‘h ...ïdEG √ôjƒ£Jh ¬£Ñ°†d á«aÉ°VE’G äÉfƒμŸG ™«ªL áaÉ`` °VEGh ,(Ék «°üî°T
q/4&°*¢<nEbFÄD*~}s£~6fFb£@@ ~|D*HEbgD*f0xE¯0°hBH
IójóL ∞FÉXh áaÉ°VEGh √Ò«¨àd hCG ,¬ë«ë°üàd ÉeEG ,á«ªgC’G ähÉØàe πjó©àd
.IójóL ôjƒ£J IQhO ≈dEG ’k ƒ°Uh ,¬«dEG
Ú©H Éª¡«dEG ô`` ¶ædG »`` ¨Ñæj Ú`` Ø∏àfl ÚÑfÉL Oƒ`` Lh ¿PEG É`` æd í`` °†àj
:QÉÑàY’G
á¶◊ áªFÉ≤dG Oƒ«≤dG ≈dEG QÉ`` ÑàY’G Ú©H ô¶ædG …CG ,øgGôdG Ö`` fÉ÷G -
;êÉàfE’G
»àdG ∂∏Jh »`` °VÉŸG øe áKhQƒŸG Oƒ«≤dG IÉYGôe …CG ,…Qƒ£àdG Ö`` fÉ÷G -
/H&*Hn@@ EbFÄD*tJ4bgAÉK cg@@ ~zEb+'¡@ @cgD*¡E@@ ~{+@@ Â
.™bƒàŸG √ôªY ójóëàd áeÉY áØ°üH …Qƒfi ôeCG √Qƒ£J
v<wsOg-¤gD*i*4*x@@ DbA,4Hx@@ ~}Db+b=bgJ°bcFb±**wGH
≈æ`` °ùàj Éªæ«M É¡«a ô¶ædG OÉ©j ÉÃQ ,ádCÉ` `°ùª∏d Éæª¡a Ö`` °ùM (R) á¶ë∏dG
É¡«∏Y …ƒ£æJ »`` àdG äÉjóëàdG øeh .ºFÉb ƒ`` g Ée πjó©àd âbƒdG øe ó`` jõŸG
iv/HO (*Hb@@ D*v£@@ ~|D*¢<nEbFÄD*@@ ~6b¢<b²*f¸ÄD*
.¥É«°ùdG Gòg ‘ ∞«Ø£dG π∏ÿG øWGƒe ¢†©H »∏«°üØàdG ó«©°üdG ≈∏Y
∫ÓN øe á`` ›ÈdG á«∏ªY π`` «ã“ øμÁ -.ø`` gGôdG ™`` °VƒdG ¬`` LhCG -BG
:‹ÉàdG …ƒ«æÑdG §£îŸG
˺˺˻
www.j4know.com
vg@@ ~zE5b/¢< w£gDvE|F@@ <,4bc<ªbD*n@@ EbFÄD*

äÉeƒ∏©ŸG øe Gk OóY …ƒà– ¿CG »¨Ñæjh äÉeƒ∏©ŸG ájô¶f ∞jô©àH ádÉ`` °SQ ƒ¡a
.»›ÈdG ¢üædG Gòg ád’O áªLôJ ábO ¿Éª°†d á°†FÉØdG
4bcg<°*¯n@@ EbFÄD*cg@@ ~zEH¤@@ ~9bEw1&*-ájQƒ£àdG ¬`` LhC’G -Ü
AHnEbFÄD*@@ 0*xE¤-&b-H+b@@ ~zD*JxgD*v@@ £-E@@ ~7É+vJyJ
:‹ÉàdG »æeõdG π°ù∏°ùàdG
fEbgD*D'¡E,x£~zD~9b1nEbFÄD*i*v0¡D*i*4bcg1*
Eb-<H'¡~z´*JxD*¢D(*nEbFÄD*£~z-®EbgD*i*4bcg1*
¥wD*,x~7bc´*nEÄ´*,x£~zDbK @@ ~9b1vJAnEbFÄD*ibF¡E
IOÉYEG hCG ,á°UÉN äÉWÉ«àMG ´ÉÑJG ™e ¬∏jó©J ∂dP ºZQ ¬©`` °SƒH ∫GR ’
.¬ª«∏°ùJ
¤D*<vD*@@ JxA¢D(*nEbFÄD*£@@ ~z-®h@@ £cjgD*H&*d@@ £CÆD*
¢UÉÿG ≥`` «KƒàdG ∞∏Ã á`` ≤∏©àŸG »`` g á`` æμªŸG Ió`` «MƒdG äÓ`` jó©àdGh
.AÓª©dÉH
˺˺˼
www.j4know.com
,v£0¡D*bA&°*H$ÉD*v<nEbFÄD*d£Cx-®rÉ~8(°*fFb£~8
í«ë`` °üJ É¡«`` °†à≤j »àdG º«∏`` °ùàdG IOÉYEG äÉ`` «∏ªY »g É`` æg á`` æμªŸG
£<,x£~6fJ&*D'¡DvJAnEbFÄD*
nEÄ´*¢<d/¡gJf£~zD*f~6vD*H&*f£)b-4°*fFb£~|D*b0¯
vB¥wD*xE&°*bJv-2¡JbCb§4¤gD*H¤GbCnE*ÄD*}+2*2Æ~6*
x~{D**wG°¡D,4ÄE¡gDhFbCbEi*4b£1¢D(*¥2'¡J
:á›ÈdG á«LÉàfEG -3
πμ`` °ûH äÉ«›ÈdG ¢SÉ«b …ó– á›ÈdG á«∏ªY á«LÉàfEG π«∏– ìô£j
nEbFÄDb+f@@ ~8b16b£Bf£@@ ~6Hf@@ J&*G*xD*h@@ B¡D*¯x@@ A*¡g-°Hb@@ <
.iôNC’G á°Sóæ¡dG ä’É› ‘ Ωóîà°ùj É‡ …CÉH É¡àfQÉ≤e øμÁ »Hƒ°SÉ◊G
:[11,17] πª©dG Gòg ¥É£f ió©àj ¥É«°ùdG Gòg ‘ π`` °†Øe πμ°ûH ¢VƒÿGh
¤cJ°¥wD*£~zD*´b+HnEbFÄD*,x~74¡~62v+bG¤gFb¿(*
.Gk óHCG ¢Sóæ¡ŸG ¥QÉØj ¿CG
Éª«a á`` °UÉîHh ,á›ÈdG á«∏ªY OhóM º`` °SQ ƒg Éæg ¬∏©a Ú©àj Ée ∫hCG
vB¡JÍ0,ymEvO-f¸ÄD*fE&*D3i*4bcg1°b+gJ
nEbFÄD*dgCO 1
IOófi á«£¨J â`` ≤≤Mh ìÉéæH äGóMƒdG äGQÉ`` ÑàNG ™«ªL â`` jôLCG -2
nEbFÄDb+8b³*pgD*s´bK c~zE
nEbFÄD*)b.HxA*¡-E3
bGbgc@@ ~zFf.Hf.¡´*H,Ägs´*nEbFÄD*4¡@@ ~6w_£0HbgF
:á°UÉN áØ°üH ΩÉªàg’G ¿GÒãJ
’k ó©e Èà©j ™a πμd ô`` eCG 350 ) ™a/º`` °ùc OóY :á«LÉàfE’G ‹É`` ªLEG -4
;(Gk ó«L
.(áª¡ŸG Ióe) º°ùc OóY :á«∏ª©dG hCG áª¡ŸG Ωó≤J ∫ó©e -5
π«∏– ™«£à`` °ùf ,øeGõàdG §£fl QhÉfi øe Qƒfi πc ≈dEG ´ƒ`` LôdÉHh
˺˺˽
www.j4know.com
.QhÉëŸG √òg øe πμd á«Ñ°ùædG á«ªgC’G ôjó≤Jh ,á«LÉàfE’G ≈∏Y QƒëŸG ôKCG
:á«LÉàfE’G ≈∏Y êhOõe πμ°ûH ≥«KƒàdG ábO ôKDƒJ :º«ª°üàdG ≥«KƒJ (CG
º`` éM ∞`` bƒàj :¬`` H ΩÉ`` «≤dG »`` ¨Ñæj …ò`` dG π`` ª©dG º`` éM å`` «M ø`` e-
;äÉfÉ«μdG π«ã“ á«Ø«c ≈∏Y ó«©H óM ≈dEG äÉ«eRQGƒÿG
º«ª`` °üàdG ≥«KƒJ º`` °ùàj ¿CG »¨Ñæj :áeó≤ŸG äÉeƒ∏©ŸG IOƒL å«M ø`` e-
.Égò«ØæJ »¨Ñæj »àdG ∞FÉXƒdG ≥£æÃ ≥∏©àj Éª«a ∫Éªàc’Gh ¥É°ùJ’ÉH
ºéM ôjó≤àd áeRÓdG äÉ`` eƒ∏©ŸG ≥«KƒàdG äÉ`` Ø∏e OhõJ ¿CG »¨Ñæj É`` ªc
f0bg´*24*¡´*I¡g@@ ~zEh£cj-HibFb£cD*:bEf@@ ~8bs+HnEbFÄD*
nEbFÄD
:øY ôØ°ùj ¿CG ¬fCÉ°T øe ábódG ‘ Qƒ°üb …CGh
øWGƒe øY Ó`k ` °†a ,áÑ`` °SÉæŸG áeƒ∏©ŸG øY åëÑdG óæY âbƒdG QGó`` gEG-
.äGQÉÑàN’G AÉæKCG É¡ë«ë°üJ ÖJÎ«°S »àdG AÉ£NC’Gh ¿É«°ùædG
Jv£~8¢<f¸ÄD*o3¡¿x.&*¢mgJf¸ÄD*o3¡¿e
»≤£æŸG (ΩÉªàdG hCG) ¬dÉªàcGh êPƒªædG ¥É°ùJG :∫hC’G ó«©°üdG-
.É¡H á«›ôH á`` Ä«H …CG ΩÉ`` °ùJG ™bƒJ Éæ≤M øe á«≤£æe ¢üFÉ`` °üN »`` g
∫É◊G øμj ⁄ Gòg ¿CG ’EG ,¥É°ùJ’ÉH IOÉY GOCG á¨d πãe áãjó◊G äÉ¨∏dG º°ùàJh
øe OóY ≈∏Y »°S á¨∏dG ¢üFÉ`` °üN ≈dhCG …ƒ£æJ âfÉc PEG .≥HÉ`` °ùdG ‘ Ék ehO
ºLÎŸG Ωƒ≤jh .ó«L ƒëf ≈∏Y á¨∏dG √òg ΩGóîà°SÉH IQÉ`` °†dG ¢ùÑ∏dG øWGƒe
¿ƒμj ∂dP øμd ,≥°SÉæàdG ΩóY øWGƒe ájƒ`` °ùàH ,ÒNCG PÓªc ,ádB’G á¨d ≈dEG
ib_£cD*gº¯D*¢<nEbFÄD*,4vBeb~z0¢<
,Ók ªàμe êPƒ`` ªædG ¿ƒμj ’ Ú`` ëa ,ÈcCG Ék bƒ©e ∫É`` ªàc’G Ωó`` Y πμ`` °ûj
∫Éªàc’G áª°S ¿Éª°†d π«¨°ûàdG ΩÉ¶f ≈dEGh øeÉμdG RÉ¡÷G ≈dEG IOƒ©dG »¨Ñæj
jEwA*¡D*,4*2(*nE*x+H&*ib@@ Fb£cD*,v<bB,4*2(*bF*vsg@@ ~6bC wG
wG¯nEv´*D3Ì=d@@ B*xE,4*2(*H&*x/MOTIF)∞`` «Jƒe/¢ùcEG
}cD*b@@ ~}+Ef@@ ~zSgE¡-°b§43(*,2v@@ gEo3b¿f@@ .f@@ D*
˺˺˾
www.j4know.com
nEbFÄD*¡@@ ~6D3EG&°*Hf¸ÄD*r¡@@ ~9¡+v£+v0¢D(*x@@ ~}-H

™e §b ºé°ùæJ ’ ∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏Y GOCG á¨d .Ò£N πμ`` °ûH ±ôëæj ób …òdG
bG4b~{gF*bE&**K ÌcCbK )b<~{JbEIx1&*o3b¿
.»≤«≤M RÉ¡L ≈∏Y êPƒªædG ò«ØæJ :ÊÉãdG ó«©°üdG-
hEb-*3(bAÍ/3¡¿~|-¤gD*fAb~z´*f@@ ~{EH&°*b´*¯¤G
ádB’G á¨d ≈dEG ºLÎŸG ó`` ©j »àdG ,áªLÎdG á«∏ªY âëÑ`` °UCG ÉÃQ ,Öéj ÉªY
≈dEG äÉeƒ∏©ŸG ‘ Qƒ`` °üb …ODƒ` `jh ;ó«≤©àdG ájÉZ ‘ ,É`` ¡«a ¢SÉ`` °SC’G ¿ƒ`` μŸG
¤<Ì@@ =b£C¢D(*n@@ EbFÄD*¡«b@@ §4f/ÆD*f@@ £<¯i*4b@@ £1
fD¢D(*/Æ´*¡£~6nEbFÄD·°vD*v£@@ ~|D*¢<'¡AbgD*b@@ ~}DH
¡~{²*EÌjD*£AfD%°*f+nEbFx+v£D¡-Hobgg~6b+b0&*¡~6*£AfD%°*
∫ÉM ƒgh) áaÉ°ùŸG √òg ¢ü«∏≤àd §«°Sh Ò°ùØJ iƒà°ùe áaÉ°VEG hCG ¢†FÉØdG hCG
,(PROLOG) ÆƒdhôH hCG (LISP) Ö`` °ù«d QGôZ ≈`` ∏Y ájõeôdG äÉ`` ¨∏dG
.(¬LƒàdG á«°VôZ á«›ÈdG äÉ¨∏dG º¶©eh
GOCGh 1,/∫EG »H πãe äÉ`` ¨d ¢SÉμàfG ¬LhCG ºbÉa É‡ ¿CG ôcòdÉH ô`` jó÷G
≈dEG Aƒé∏dÉa ,á`` dB’G á¨d ≈dEG “ø`` jó«L” ÚªLÎe ò`` «ØæJ áHƒ©`` °U ,Gk ô`` NDƒe
IOô› á∏«°Sh ƒg (PRAGMA) ºLÎŸG äÉª«∏©J πãe “⁄CG äÉæμ°ùe”
Df+bB2¡-°n@@ E*ÄD*&°f@@ ~{´*$b1(b+¡-HfBbF&°*EbK @ @Eb
hCG äGÒ¨àŸG) ¬LhC’G Oó©J πãe º`` «gÉØe áªLôJ ¿CG Éªc .áØ∏àfl äÉ`` Ä«H ‘
á«dBG Ö∏£àJ ¬LƒàdG á«`` °VôZ á«›ÈdG äÉ¨∏dG ‘ (äÉ`` fÉ«μdG hCG ∞`` FÉXƒdG
º≤j ⁄ ∫ÉM ‘ á«dÉ©ØdG áÁóY íÑ`` °üJ »àdG ,á«μ«eÉæjódG §HGhôdG ôjôëàd
√ÉfOCG 7 ºbQ Iô`` ≤ØdG ≈∏Y ´ÓW’G ≈Lôj ;É¡JQGOEÉH OÉ`` à©dGh π«¨`` °ûàdG ΩÉ¶f
. “¬LƒàdG á«°VôZ º«gÉØŸGh á›ÈdG” ¿Gƒæ©H
fE¡g@@ ~6nEbFÄD*E¢DH&°*t@@ ~zD*£/(bAD3¢D(*fAb@@ ~9(*
≈dEG AÉ£NC’G ∫ó©e π`` °üj Ée Gk Òãc ,äGQÉÑàN’G á«∏ªY ájGóH ó`` æY) AÉ`` £NC’ÉH
á∏Môe ∫ÓN áÑbGôŸGh ¢`` SÉ«≤dG AGôLEG ø`` e óH Óa Éæg ø`` e ;(º`` °ùc/CÉ£N 50
ºμëàdG ,áeƒ¡Øe á¨«°U ‘ É¡∏©÷ IôcGòdG ≥WÉæe ôjô– ,Ö≤©àdG) äGQÉÑàN’G
˺˺˿
www.j4know.com
á«∏ª©dG √òg âJÉH ,Ö`` éj ÉªY áaÉ`` °ùŸG âeÉæJ ∫ÉM ‘ ,Ék ` `°†jCG Éægh .(âHGƒãdÉH
E*vsg~6b+bc@@ ~zgJF&*;¤gD*bJ*y´*£/nEÄ´*vAHf+¡@@ ~|D*fDb+
.AÉ£NC’G ÜÉμJQG ¿hO §b ∞°SCÓd ∫ƒ– ød ,iƒà°ùŸG á©«aQ á«›ôH á¨d
áØ`` °üH á«ªgC’G ≠dÉH »LQÉÿG §«ëŸG ôKCG ó©j :á«LQÉÿG á`` Ä«ÑdG (ê
ÒZ πμ`` °ûH πª©«`` °S π`` °UGƒàdG ∞©`` °V øe ÊÉ©j …òdG πª©dG ≥jôØa ,áeÉY
Gk QGóe Ék Yhô°ûe ¿CG Éªc .¬H á°UÉÿG ¬FÉ£NCG í«ë°üJ ‘ ¬àbh »°†Áh ∫É©a
xE¡pF¢<fJ5*¡gEH&*v£/Ì=~{+f<5¡EbE*3`£~6¡pF¢<
π`` °†aCG ¢Vƒ≤j ¿CG ¬fCÉ` `°T øe (Qôμàe ƒëf ≈∏Y πª©dG ºé◊ ¢ùîH ô`` jó≤Jh
Ék ≤«Ñ£J ¿CG É`` ªc .≥jôØdG ¢ù«FQ Ò`` «¨J ó«MƒdG π◊G ¿ƒ`` μjh ,OGôaC’G º`` ªg
π©éj äÉª¶æª∏d »≤«≤◊G êƒ°†ædG áLQO IÉYGôe ¿hO äÉ«é¡æª∏d Ék jóFÉ≤Y
.áéàæe ÒZ πª©dG ¥ôah OGôaC’G
&b+2bg<°*¢@@ D(*,2b<£¿:QhÉ`` ëŸG ∞∏àîŸ á«Ñ`` °ùædG á`` «ªgC’G (O

∂dP .∂dòc ¢ù«d »∏ª©dG ™bGƒdG ‘ ôeC’G ¿CG ’EG ,á¨dÉH á«ªgCG á›ÈdG á`` ¨∏d
í°üj Éeh .ÒãμH á«ªgCG ÌcCG ádCÉ` `°ùŸG áHƒ©`` °Uh ¬JÈNh πª©dG ≥jôa ôKCG ¿CG
∫ÉM …CG ‘ ¢ù«d ¬æμd óYÉ`` °ùj ób »∏μ`` °ûdG ΩÉ¶ædG ¿CG øe ,äÉ«`` °VÉjôdG ‘
øe .á«JÉeƒ∏©ŸG ⁄É`` Y ‘ ∂dòc Ék ë«ë`` °U ó©j ,AÉcò∏d Ó`k ` jóH ∫GƒMC’G ø`` e
πμ°ûH 1/∫EG »H á¨d ≈∏Y ábƒØàe GOCG á¨d âfÉc GPEG Ée ójó– ák ≤«≤M Ö©°üdG
.âëH …CGQ ádCÉ°ùe »¡a ,¢ùμ©dÉH ΩCG ,»Yƒ°Vƒe
±ÓàNG ¬`` LhCG OƒLh π`` ©ØdÉH ßMƒd ,á`` ›ÈdG äÉ`` ¨∏H ≥`` ∏©àj É`` ª«ah
á©«aQ äÉ¨∏dG ≈dEG *zá«∏μdG äÉ©ªéŸG/äÉ©ªéŸG{ øe ∫É≤àf’G iód á°Sƒª∏e
Éªæ«M) (L4G)á`` ›ÈdG äÉ¨d øe ™HGôdG π`` «÷G ≈dEG ºK øeh iƒà`` °ùŸG
.(∂dP ≈æ°ùàj
nEÄ´bAnEÄ´*v£+¤£²*f£/bgF(°*rbgEJ:OôØdG QhO (`g

DVVHPEOHXUVPDFURDVVHPEOHXUV
˺˺̀
www.j4know.com
ø`` °ùëj …òdGh ,[3] äÉ«eRQGƒÿÉH Ió`` «÷G áaô©ŸG hP ,¢`` SôªàŸGh OÉ`` ÷G
øY Ék Ø©`` °V 20-10 ójõJ á«LÉàfEG ≥«≤– ≈∏Y QOÉ`` b ,¬FÓeR ™e ±ô`` °üàdG
™e áHô£`` °†e äÉbÓY …Ph ¬H á`` °UÉÿG á›ÈdG á¨d iƒ`` °S ±ô©j ’ ôNBG
…òdG ôeC’G ,á`` «LÉàfE’G ≥`` «≤– π«Ñ`` °S Éªg IÈÿGh Ö`` jQóàdÉa .¬`` £«fi
.ôjƒ£àdÉH áªFÉ≤dG áª¶æŸG äÉjƒà°ùe ™«ªL ≈∏Y ≥Ñ£æj
óæY ≥HÉ°ùdG π°üØdG ‘ ÉæØbh :iƒà°ùŸG á©«aQ äÉfÉ«c ó««°ûJ-4

.É¡à›ôH π¡°ùJ Iõ¡LCG »¡a ,Oó©dG IOhófi ä’É◊G äGP ä’B’G á«ªgCG
áª«∏©àH ¿É«ÑdG π`` «ã“ øμÁ ,z∫É≤àf’G-ádÉM{ §`` £fl º`` °SQ ∫ÉM ‘
:CASE
:≈dEG …ODƒj Gòg ,GOCG ´ƒf øe á›ôH á¨d ‘
˺˺́
www.j4know.com
.§£îŸG ó≤Y øe Ió≤Y πμd ∂dPh

$*x/(*Jx-bÂb@@ £cD*v<gº¯b<&°*4xO @ @-b@@ 0¯
Ée ,πªY πμ`` d WHEN ™`` e CASE øª`` °†àj ACTION “π`` ªY”
qc~|Jw)v<q£p~8~{+E*¡<¢D(*nEbFÄD*,x~7£«,y£EpJ
:»∏j Éªc §£îª∏d ¢SÉ°SC’G §ªædG
b0¯£~zcgD*9x+ y£Ex-b@@ ~6¡+bgF°*Db+¿bDxJ
¬∏«ã“ ÉææμÁ IOô`` › ádBG áª«∏©J ƒg §ªædG Gò`` gh ,§£îŸG ºéM º`` XÉ©J
:»∏j
» j Éªc
,ó«≤©àdG á¨dÉH ¿ƒ`` μJ ÉÃQ §Ñ`` °Vh ºμ– á«æH ÉædƒM ób ¿ƒ`` μf ∂`` dòH
ád’ódGh ≥Øàj ÉÃ ¬∏jhCÉJh √õ«eôJh ¬«a ºμëàdG øe øμªàæ`` °S “∫hóL” ≈dEG
ôeGhC’G ÚH á«LGhOR’G CGóÑe ≈∏Y Gk Oó› ∫ój Gògh .É¡H §ÑJôJ ¿CG Oƒf »àdG
+b-fBÉ<f@@ .bE¡£F¡Ao3¡@@ ¿xG¡/¡GHib@@ Fb£cD*Hib@@ £gD*
§Ñ°†dG ádƒ¡°Sh ΩÉ`` °†àdG) áeAÓŸG äÉeƒ≤e ÉgóMhh ,Ú∏μ`` °ûdG øjòg ÚH
˺˺̂
www.j4know.com
.π°†aC’G IôcGòdG π«ã“ Üƒ∏°SCG »∏“ »àdG »g (...ïdEG IÉcÉëŸGh
ÖfÉL äGÒ`` ¨àŸG ó`` jó– ¿EG :è`èÉfÈdG *äGÒ``¨àe ó``jó–-5

nEbFx+vJv©¢<,4vD*¢<D3¥¡JHf¸ÄD*f£<E¥xG¡/
hCG/h äÉfÉ«ÑdG á`` «∏ª©dG √òg ∫hÉ`` æàJh .äÓjó©àdG ¢†©H AÉØ`` °VEG ó©H º«∏`` °S
nEbFÄD*,x~7
b-*3v@@ 0¯nEbFÄD*i*Ì@@ gEv@@ Jv«,x@@ A&*x@@ CwDb+x@@ Jv±*
.á«∏ª©dG √òg É¡«∏Y …ƒ£æJ »àdG º«ª©àdG ¬LhCG ÖÑ°ùH á›ÈdG ‘ á∏`` °UCÉàe
wG&*°(* 2b@@ g<*Ev+°bC4b£1<¤£0n@@ EbFx+C@@ mJ3(*
áªK ¿CG É`` ªc .º«ª`` °üàdGh äÉÑ∏£àŸG âØ∏àNG ƒ`` d âØ∏àNG â`` fÉc äGQÉ`` «ÿG
cBEdO-&*,2v¹f/b0d-µ(*HnEbFÄDfAb~9(*¥&°bg0*
5ÉD*$*x/(*¢@@ <3(*f£D* wG¥¡@@ -nEbFÄD*Ef0°fs@@ ~zF
¢<,4vD* w@@ GJvgD*v<¡EÍ@@ pJbEv<nEbFÄD*@@ Jv-£@@ ~zgD
áª`` °S ƒg ,∂dP ≈∏Y AÉæH ±ô`` °üàdGh ,πjó©àdG Ö`` ∏£àj ób É`` e zQÉ©`` °ûà°SG{
.øjó«÷G Ú›Èª∏d Iõ«‡ á«°ùØf
:Gk QÉ°ûàfG πjó©àdG ÜÉÑ°SCG ÌcCG ¢†©H õ««“ øμÁh

øe øμ“ »àdG Rƒ`` eôdG áYƒª› ∫É`` M ƒgh :(á∏`` °ùÑμdG hCG) ∞`` «∏¨àdG -
nEÄ´*D'¡JµnEbFx+H&*5b/$*¡g0*
;äÉª«∏©àdG hCG/h äÉfÉ«ÑdG ∫É£J ¿CG É¡d øμÁh :í«ë°üàdG ¬LhCG -
¢Vô©e ƒ`` g Ée πμd …õ`` eQ º`` °SG ¢ü«`` °üîJ ‘ Ió`` YÉ≤dG ¢`` üî∏àJh
ΩÉY πμ°ûH AÉª°SC’G IQGOEG ádCÉ°ùe ó©Jh .Gk óMhCG Ék Ø°Uh Ö∏£àjh ∑ôëà∏d
ibDEq@@ £g-Hm²*,Ì@@ cCnE*ÄDfc@@ ~zDb+v£gD*f@@ Db+
:πãe Ò«¨àdG øe ´ƒædG Gò¡H ΩÉ«≤∏d äÓ«¡°ùàdG øe Gk OóY á›ÈdG
ΔϳΰϴϠΠϧϷ΍ΔϐϟΎΑSDUDPHWHUV Ε΍ήϴϐΘϣ
˺˻˹
www.j4know.com
§Ñ`` °V á«æH hCG/h äÉfÉ«ÑdG πμ`` «g AGô`` KEG ≈æ©Ã :á`` «Ø«μàdG áfÉ«`` °üdG-
nEbFÄD*
nEÄ´*HbgE¯fgºib£D%*f. “äGÒ¨àŸG” ∫ÉNO’h
á¨∏dG ≈dEG ºLÎŸG ÉgòØæj »àdGh á›ÈdG á¨d É¡«∏Y …ƒ£æJ »àdG ∂`` ∏J -
äGóMƒdGh ,Ωõ◊ÉH ≥`` ∏©àj Éª«a GOCG á¨d ‘ Qƒ£àdG á`` ¨dÉH »gh) á`` dB’G
;(...ïdEG ,óFGõdG πª◊Gh ,áeÉ©dG
8b³*HxCb´*vD¡EjE¯b~9(*nDbE*vsg@@ ~6*¤@@ ~}g-¤gD*-
.»°S á›ÈdG á¨∏H
á¨d øª`` °†àJ ¿CG »¨Ñæj π`` ¡a .∫Éªàc’G ádCÉ` `°ùe Gk Oó`` › É`` æg É`` æ¡LGƒJ
∫Éfi ôeCG ƒ`` gh ,áæμªŸG zäGÒ`` ¨àŸG{ ∫ÉNOEÉH á`` °UÉÿG äÉ«dB’G á`` ›ÈdG
π«Ñ°S ≈∏Y) áàëÑdG IQhô°†dÉH äÉ«dB’G √òg ô`` °üëæJ ¿CG »¨Ñæj ¬fCG hCG ,Ék ©ÑW
´ƒædÉH ¢UÉÿG õ`` «eÎdGh ,äÉfÉ«ÑdG ¢ü«`` °üîàH á`` °UÉÿG äGÒ¨àŸG ∫ÉãŸG
nDbE¢D(*$¡mDf/b0f@@ .¡g@@ ~6*¡0&°*£/¤A"tD(*´*
.ÌcCG hCG ‘É°VEG
…CG É¡æY ≈`` ∏îàj ¿CG »¨Ñæj ’ »`` àdG ájQhô`` °†dG áWÉ`` °ùÑdG áª`` °ùd Gk ô¶f
ÓH ¿ƒμJ Ée Gk Òãc äÉ«dBÉH á›ÈdG á¨d ábÉYEG ÖæŒ π`` °†Øj ,äGhOCG ™æ°üe
d@@ ~8nEbFÄD*mJbEÍ@@ ~{´*¢<v)*yD*²*9xAjEIHv/
fD*z£DHnEbFÄDfEbD*fD°vD*¢D(*b0C¢<2¡-¤A,$*xD*
Éææμ“ »àdG ,hôcÉŸG äGódƒe »g áeóîà°ùŸG áaÉ`` °VE’G äÉ«dBG ÌcCG øeh
nEbFx+Hx0EiÉ@@ ~z~zg+¥yExD*pgD**¡F&*gs§b£D*E
±ô©J á¨∏H ô°TÉÑe ÒZ πμ°ûH á£ÑJôe ¿ƒμJ ÉÃQh .É¡æY ≈æZ ’ äGhOCG »¡a
.Ék eÉ“ IójÉfi ¿ƒμJ ób Éªc ,ÉgóYGƒb
‘ áª«¶Y Ö`` °SÉμe øY í«ë`` °U πμ`` °ûH äGÒ¨àŸG ójó– ôØ`` °ùj óbh
.á«LÉàfE’G
˺˻˺
www.j4know.com
øe Aõ÷G Gòg ≥`` ∏©àj :»JGòdG §Ñ``°†dGh AÉ£NC’G á``÷É©e-6

/*4f¸ÄD*b~{D6b@@ ~6&°*D*E2ä h 2e$*y/&°b+nEbFÄD*
w£-E¤£EbJvD*pgD*¯Gb~zJ¡Af¸ÄD*o3¡¿1 Iô≤ØdG
f£B¡.¡D*£pgDf£Ebg´*,4Hx~}D*¢D(*xDb+H-¡ByJy-¯HnEbFÄD*
ÈC&bAÈC&*f¸ÄD*f£<Ed@@ Fb±**wGib+¤+¡@@ ~6b²*nEbFÄD*¯
.É¡H ¢UÉÿG CGóÑŸG »∏j Éª«a ¢Vô©fh .á«ªgCG
¤JbC·bjEnEbFx+£jÂ
(e1 , øe π`` «Ñ≤dG Gòg øe Ék ` `›ÉfôH äÉfÉ«ÑdG ∫ƒ`` Nód òaÉæe á`` ©HQCG á`` ªK
:á÷É©ŸG øe Ék °UÉN Ék Yƒf É¡æe πc Ö∏£àj e4)≈dEG
≥≤ëàdG ¬dÓN øe øμÁ …òdG »©«Ñ£dG òØæŸG ƒgh ;äÉeóÿG äÉ`` Ñ∏W-
;É¡«∏Y ábOÉ°üŸGh ∫ƒNódG äÉfÉ«H øe
áHƒ∏£ŸG äÉ`` eóÿG É¡eó≤J »àdG äÉ`` HÉLE’G »gh ;á`` jOÉ©dG äÉ`` HÉLE’G-
.É¡«∏Y ábOÉ°üŸGh É¡àë°U øe ≥≤ëàdG »¨Ñæj »àdGh
gEg±bE~6¡+$K bjg~6*nEbFÄD*¢gJf££;¡D*i*$bjg~6°*
˺˻˻
www.j4know.com
.(∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏Y OQGƒŸG óMCG ôjô–

¤cJbD*4¡Gv-xJ$K bjg~6*nEbFÄD*¢gJb1(°*:*¡E
ájÉªM á«ªfi ádÉ◊G √òg πãe á÷É©Ã á`` °UÉÿG äÉª«∏©àdG ¿ƒμJ ¿CG
.á°UÉN
k
øWGƒe Ú`` Hh á«Ø«XƒdG äGAÉæãà`` °S’G Ú`` H É` èÉ“ π`` °üØdG ø`` e ó`` H ’
.¥ÉØNE’G
( S3 ≈dEG S1oHx1bFlÉ.v/¡-H
;ájOÉ©dG äÉHÉLE’G-
;á«Ø«XƒdG äGAÉæãà°S’G-
.¥ÉØNE’G øWGƒe-
.Iõ«ªàe ád’O É¡æe πμdh
E¤Gb1(°*:*¡EHi*$bjg@@ ~6°*f±b§f@@ ~8b³*nE*ÄD*£/
b/Æ~6*f£<9x-O H*wGf£/4b³*f_£cDf£@@ ~6b~z²*fDb+He¡D*
ÖbGôe äÉ`` «dBGh ,á›ÈdG á`` ¨d πÑb øe áMÎ≤ŸG äÉ`` «dB’G á`` ≤aGƒŸG çGó`` MC’G
.ô£î∏d óMGh ¿BG ‘ OÉà©dG äÉ«dBGh ,»æª`` °†dG π«¨`` °ûàdG ΩÉ¶f äÉ«dBGh ,á÷É©ŸG
äÉ«dB’G √òg ∞∏àfl ¢ûjÉ©J ≈∏Y πeÉc πμ°ûH Iô£«°ùdG Éæg …Qhô°†dG øªa Gòd
.äÉ¡LGƒdG øe ´ƒædG Gòg á›ôH ∫ÉªàMG áªK ¿ƒμj ÉeóæY
¿ƒc ∫ÉªàMG ÉgDhGôLEG »¨Ñæj »`` àdG á÷É©ŸG äÉ«∏ªY »YGôJ ¿CG »¨Ñæj É`` ªc
óH ’ Gòd .áÄ«ÑdG á«bƒKƒe ∫GhRh ,OQGƒŸG ¢†©H ôaGƒJ ΩóYh ,áØdÉJ äÉfÉ«ÑdG √òg
ƒëf ≈∏Y É¡∏ªY øª°†j »àdG IôØ`` °ûdG øe áæμe ÌcCG á∏HÉ≤ŸG IôØ`` °ûdG ¿ƒμJ ¿CGh
b<&°*,bCb¹f@@ ~6*¡+°(*fA*¡´*i*4bcg1°*Ix©& O *Â°H£@@ ~6
áª¡ŸÉH ∞∏μj ’h Ék ` èÉJ Ék £Ñ`` °V Ék WƒÑ`` °†e IôØ`` °ûdG √òg ºéM ¿ƒμj ¿CG »¨Ñæjh
.Ú°SôªàŸG Ú›ÈŸG óMCG iƒ°S IôØ°ûdG √ò¡d á≤aGƒŸG
ó«H á«ªgC’G á«eÉæàe á÷É©ŸG äÉ`` «∏ªY âJÉH ,º¶ædG AÉ≤JQG ≈dEG ô`` ¶ædÉHh
á«ª°SE’G IôØ°ûdG ™e ΩÉàdG É¡eÉé°ùfG ΩóY ∫ÉM ‘ §– óbh ;øªãdG á¶gÉH É¡fCG
.äÓμ°ûe çhóM ∫ÉM ‘ á©bƒàŸG QÉKB’G ¿hO ,ÒÑc óM ≈dEG AGOC’G ¬LhCG øe
˺˻˼
www.j4know.com
á«`` °VôZ á›ÈdG :¬LƒàdG á«``°VôZ º``«gÉØŸGh á``›ÈdG-7

äÉæ«à`` °ùdG áÑ≤M ôNGhCG Üô`` b äô¡X ó≤a ,Ió`` jóL IôμØH â`` °ù«d ¬`` LƒàdG
IÉcÉëŸG :äÉ≤«Ñ£àdG ä’É`` › øe øjõ«ªàe ÚdÉ› ‘ äÉæ«©Ñ`` °ùdG ájGóHh
á«eƒ`` °SôdG äÉ¡LGƒdG ∫É`` ›h ,1967 ΩÉ`` Y (Simula) ’ƒª«`` °S á¨d ™`` e
“¢Vô¨dG” Ωƒ`` ¡ØŸ ¿Éc óbh .1972 ΩÉ`` Y (Smalltalk ) ∑ƒàdƒª`` °S ™`` e
øY åjó◊G ¿Éc PEG) äÉæ«©Ñ`` °ùdG ájÉ¡f Üôb GOCG á`` ¨d ∞jô©J ‘ Ò`` Ñc QhO
á«`` °VôZ Ö«dÉ`` °SC’G ó©Jh .(ÈcCG πμ`` °ûH IOôéŸG äÉfÉ«ÑdG ´ƒ`` fCGh ∞`` «∏¨àdG
á«`` °Vô¨dG á›È∏d á«©«ÑW á`` ∏ªμJ ÉgQÉÑàYG ø`` μÁh áKGóM Ì`` cCG ¬`` LƒàdG
π©d ,äÉ¨∏dG ∞`` ∏àfl É¡ªYóJ PEG ;ôjƒ£àdG IQhO ø`` e IôμÑŸG π`` MGôŸG äGP
äÉfÉ«μdG IQGOEG á`` Yƒª› É¡àMÎbG »`` àdG IóMƒŸG á`` LòªædG á¨d Égô¡`` °TCG
yJ4¡Ef+b@@ ~zD*2¡±*EbK @ @£:n@@ Ev-¤@@ gD*HUML of OMG)
äÉ`` ££fl ,SADT/SART /¥¡@@ £cD*@@ £pgD*H£@@ ~|gD*n@@ E
¯¤G¤gD*ib_D*ibºHf£@@ ~9xD*f/wD*nEHfDb²*f£DbgF*
õjQƒe á«é¡æŸ ¢SÉ`` °SC’G äÉfÉ«μdG - äÉbÓ©∏d á«£«£îàdG Ωƒ`` °SôdG ™bGƒdG
.(...ïdEG ,(*MERISE)
ó«MƒJ ≈dEG ,É¡d áÑMÉ°üŸG äÉ«é¡æŸGh á«`` °Vô¨dG á›ÈdG »eôJh Gòg
äGhOCG hCG/h á`` ªLÎdG äÉ`` Ä«H ‘ ó`` «©H øeR ò`` æe á`` ªFÉ≤dG äÉ`` «dB’G ∞`` «W
:á°ù«FQ ÇOÉÑe áKÓK ≥ah ∂dPh ,Üƒ`` °SÉ◊G IóYÉ°ùÃ á«›ÈdG á`` °Sóæ¡dG
ójó– πãe É¡æe IQóëæŸG iôNC’G ÇOÉÑŸG ¢†©Hh ,çQE’Gh ,øFÉμdGh ,á`` ÄØdG
...ïdEG ,¬LhC’G hCG ∫Éμ°TC’G Oó©Jh á«eƒª©dG áÑ°Sƒ◊Gh ´GƒfC’G
õjõ©Jh ,á«›ÈdG äÉfƒμŸG AÉæH π«¡°ùJ ≈dEG √òg ó«MƒàdG á«∏ªY »eôJ
πμ`` °ûH É¡eGóîà`` °SG IOÉYEG øμÁ »àdG “¢VGôZC’G” øe äÉÑàμe ‘ É¡à∏μ«g
á∏FÉ¡dG á`` ›ÈdG º«¶æJ π«¡`` °ùJ ±ó`` ¡H ∂`` dPh ,»`` μ«eÉæjO hCG/h øcÉ`` °S
¬LƒàdG á«°VôZ á›È∏d RôHC’G áª°ùdG ¿CG ’EG .áªî`` °†dG ™jQÉ°ûª∏d áeRÓdG
Γέ΍Ω·ϭΕΎϴΠϣήΒϟ΍ΔγΪϨϫϭΕΎϣϮϠόϤϟ΍ϢψϧήϳϮτΗϝΎΠϣϲϓΔϣΎϋν΍ήϏϷϡΪΨΘδΗΔΟάϤϧ˱ΔϴΠϴϬϨϣϲϫ0HULVH
ϊϳέΎθϤϟ΍
˺˻˽
www.j4know.com
¢UÉÿG Aõ÷Gh äÉfÉ«ÑdÉH ¢UÉÿG Aõ÷G ÚH …ó«∏≤àdG π°üØdG »°TÓJ »g

ibFb£cD*@@ ~zBÍ+4b@@ ~|D*@@ ~|D*vJ¥wD*HnE*ÄD*Eib£gDb+
‘ (Data division, procedure division) äGAGô`` LE’G º`` °ùbh
¢cCib£D*HibFb£cD*¢D(*bGxJO F&*3(*£<bjE~}A&*¡+¡CfD
äÉHƒ©`` °U Ék fÉ«MCG ∂dP óLhCG ¿EGh ,±É£ŸG ájÉ¡f ‘ CÉ£N ¢ù«d Gògh .á«FÉæK
äÉfÉ«ÑdG …CG) áæcÉ`` °ùdG äÉYƒªéŸG ∑Qóf Ée Gk Òãc ÉæfC’ ,º∏©àdG á`` ∏Môe ‘
ºμëàJ »àdG äÉª«∏©àdG) á«μ«eÉæjódG äGÒ`` ¨àdG πÑb (IôcGòdG ‘ á`` fhõîŸG
´GƒfC’G Ωƒ`` ¡Øe ≈dEG Gòg ó`` jó÷G á∏μ«¡dG CGó`` Ñe óæà`` °ùjh .(äÉfÉ«ÑdG √ò`` ¡H
äÉ¨∏dG Qƒ¡X ÒãμH ≥Ñ`` °S …òdG ADT (»J …O ¬jEG) äÉfÉ«ÑdG øe IOôéŸG
.á«°Vô¨dG
á›ÈdG ‘ “Ék bôW” ≈ª`` °ùJ »àdG äÉ«∏ª©dG øe ¬«a ÉÃ áÄØdG ±ô`` ©jh
Ée áÄa øe áæ«©e á£≤f ¢Vô¨dG ó`` ©jh .äÉfÉ«ÑdG øe Gk Oô› Ék Yƒf á«`` °Vô¨dG
ib_D*dJx-¤+¡@@ ~6b²*nEbFÄD¤@@ £EbJvD*H&*Cb@@ ~zD*$bcD*$b@@ .&*
ó«L ™Lôe ≈∏Y ´ÓW’G øμÁh .çQE’G óYGƒb ójóëàH íª°ùj »eôg πμ°ûH
.[19] ™LôŸG ‘ ¢Vô¨dG º«ª°üJh á›ÈH ¢UÉN
äGQÉÑàN’G :Ék «fÉK

.É¡àjÉZh äGQÉÑàN’G á©«ÑW-1
áë`` °U øe ócCÉà∏d á∏«`` °Sh äGQÉÑàN’G π`` ã“ :±Gó`` gCGh äÉ`` Øjô©J (CG
Æ«ibFb£c+n@@ EbFÄD*bF2H5b@@ 0¯x1%*¢§@@ g¸Ä+bBb@@ E
D|@@ ~|s´*hB¡D*¯fB¡gEn)bgFn@@ EbFÄD*ox1&*$*vD*¡@@ C¡-Hx+
CÉ£N ¢ü«î`` °ûàH Éæªb ’EGh ,¬d áMÉàŸG ∂∏J øe ÌcCG OQGƒe ∑Ó¡à`` °SG ¿hOh
.¬ÑÑ°S »°ü≤Jh
EbK £)b.jÂ¥wD*f¸ÄD*b~{F<4bcg1°*b~{F~|J°H
f£DbA£-¤cJF&*°(*nEbK £E*K 2¡¸b@@ ~{FC¤@@ ~}gJ
˺˻˾
www.j4know.com
:¿ÉμeE’G Qób ‹ÉàdG ´ƒªéŸG

4bcg1*nEf¸x+nE ·b/(*nE
fJxD*h@@ ~z£D wG&*v£+nEbFÄD*w£-bK @ @04bcg1°*@@ 9xJ
<*K v£+,v@@ Jv<$b1&*2bmJ(*Â3(*b@@ EnEbFx+q£p@@ ~|gD,v@@ £0¡D*
,2b<(*H,x@@ ~{D*|pAH£@@ ~|gD*f/*xEJx:<nEbFÄD*w£-
..ïdEG ,ÜQÉéàdGh ,™WÉ≤àe πμ°ûH IAGô≤dG
Ék Yƒª› AÉ`` £NC’G ±É`` °ûàc’ ¢ü`` °üîŸG ó`` ¡÷G ¿ƒμj Ék ` `°†jCG É`` ægh
4bcg1*nEib/*xEnE &b³*nE¥Hb~zJ
.¬à«dÉ©a º«¶©J »¨Ñæj …òdG ´ƒªéŸG ƒgh
¬fCÉ` `°T øe ,√QGôμJ øμÁh ábódG ≠dÉH »ÑjôŒ ∫ƒcƒJhôH QÉÑàN’G ó`` ©jh
ÉgGôLCG »àdG Ò«¨àdG á«∏ªY áeÓ`` °S ÚÑJ »àdG ,äÉHÉLE’G øe Ék Ø«W Ò`` ãj ¿CG
i°b²*¡C<ÉK ~}AfEf£<i*4bcg1°* wGf=b£@@ ~8nEbFÄD*
D*n@@ O FO H,24*¡@@ D*ibFb£cD*f@@ £+<f@@ /bD*f@@ gp´*f@@ £/bEvF°*
.¬«a ºμëàdG Ö©°üj Gk ô£N Ék éjõe ,äGOGóYE’G ∞∏àflh ,IRÉéŸG
êQÉîŸG øe (¿) OóYh π`` NGóŸG øe (Ω) OóY …P »›ôH ΩÉ`` ¶f ‘h
≈∏Y äÉgƒjQÉæ«`` °ùdG øe Ω ¢`` U ...2¢U ,1¢`` Uh Ω ¢S... ,2¢`` S ,1¢`` S äGP
:á∏ªàëŸG äÉgƒjQÉæ«°ùdG OóY ¿ƒμj ,‹GƒàdG
˺˻˿
www.j4know.com
.¢†aQ ä’ÉM É`` ¡ª¶©e ¿ƒμJ Ω ¢`` Sx ...2¢`` S x1¢S(¿ ¢U x...2¢`` U x 1¢`` U)
…CG ,zIó«L{ äGQÉ`` ÑàNG OÉéjEG ‘ …óëàdG øªμj ,π`` FÉ¡dG Oó©dG Gòg ΩÉ`` eCGh
.É¡æWƒe ’h ÉgOóY ±ô©f ’ »àdG AÉ£NC’G OÉéjEG É¡fCÉ°T øe äGQÉÑàNG
áØ∏μJh ™jRƒJ ¿CÉ°ûH IójóY äÉ°SGQO âjôLCG :á«FÉ°üME’G äÉfÉ«ÑdG -Ü
:áeÉY áØ°üH äÉ°SGQódG √òg ô¡¶Jh .[16] AÉ£NC’G
;º«ª°üàdGh π«∏ëàdGh á°SGQódG ‘ AÉ£NCG øY ºéæj AÉ£NC’G »ã∏K ¿CG -
.á›ÈdG øY ºéæj AÉ£NC’G å∏K ¿CG -
π°üØJ »àdG á«æeõdG áaÉ°ùŸG äóYÉÑJ Éª∏c AÉ£NC’G áØ∏μJ ≈eÉæàJh Gòg
∞`` °ûμdG É¡«a ” »àdG á∏MôŸG øY AÉ£NC’G √òg É¡«a âKóMCG »`` àdG á`` ∏MôŸG
:ä’ó©ŸG ¢†©H í°Vƒj …òdG ‹ÉàdG ∫hó÷G ™°Vh øμÁh .AÉ£NC’G √òg øY
1 ,äÉÑ∏£àª∏d »æ≤àdG ójóëàdG
ΩÉ©dG º«ª°üàdGh
1 2^5 º«ª°üàdG
1 2^5 6 á›ÈdG
1 4 10 25 πeÉμàdG
3 12^5 30 75 π«¨°ûàdG
á`` ∏Môe ‘ ¬ë«ë`` °üJ ” ¿EG äÉ`` Ñ∏£àŸG ø`` Y Ò`` Ñ©àdG ‘ CÉ` `£N ∞∏μ«`` °S
øY ÒÑ©àdG á∏Môe ∫ÓN ¬æY ∞°ûμdG ” ¿EG ¬Ø∏μ«`` °S Ée ∞©°V 75π«¨`` °ûàdG
.á«ÑjôéàdGh á«FóÑdG êPÉªædG á«ªgCG ™ÑæJ Éæg øeh ,äÉÑ∏£àŸG
¿CG ó«H ,äQÉ`` ÑàN’G AGô`` LEG ÉææμÁ ’ ,á`` ›ÈdG á`` ∏Môe Æƒ`` ∏H ≈`` àMh
Iôªãe ¿ƒμà°S á©LGôŸG πFÉ°Sh IóYÉ°ùÃ AÉ£NC’G øY ôμÑe ∞`` °ûc á°SÉ«°S
.∂°T ÓH
OóY ƒg Éæg Éæª¡j É`` e :äGQÉÑàN’ÉH ¢UÉÿG Oƒ¡éŸG á`` «μ«eÉæjO - ê

.äGQÉÑàN’G á∏Môe ‘ ∫hòÑŸG Oƒ¡éŸG ≥ah É¡æY ∞`` °ûμdG ºàj »àdG Üƒ«©dG
.S ≈æëæe πμ°T ≈∏Y É°†jCG »g á«μ«eÉæjódG √ògh
˺˻̀
www.j4know.com
ÅaÉμŸG »©£≤dG πμ`` °ûdG Ée π∏N í«ë`` °üJ-∞°ûμd á£`` °SƒàŸG áØ∏μà∏dh
.(¬≤à°ûÃ ≥∏©àeh S ≈æëæŸG øe OGóªà°SG) ‹ÉàdG
&°¤+¡@@ ~6b²*nEbFÄD*d£Cx-H&*h£cj-*K 3(*@@ ~}JbEf@@ 0xE¯

“á`` °üæŸG” ‘ ¬Ñ«côJ ó`` ©H É¡æY ∞`` °ûμdG ºàj »àdG π`` ∏ÿG ø`` WGƒe á`` Ø∏μJ
ÉeCG .á≤aGƒŸG äGQÉÑàN’G äÉgƒjQÉæ«`` °S ™æ°U Ωõd ∫ÉM ‘ É¡æe πbCG ¿ƒμà`` °S
áØ∏μJ êGQOEG »¨Ñæ«a ,á`` °üæŸG ‘ Ö«cÎdG ó©H í«ë`` °üàdG áØ∏μàd áÑ`` °ùædÉH
˺˻́
www.j4know.com
rbgE*vsg~6ÉD,yGb±*ib£¸ÄDfc~zDb+f@@ ~8bs+HD*n)bgF

.(ó«dÉH
ø`` e á∏`` °ù∏°S »`` g äGQÉ`` ÑàN’G á`` ∏Môe Oƒ`` ¡éŸ Iô`` gÉ¶dG á`` é«àædG
,1ä :øμàdh ,AÉ`` £NCG øY É`` ¡æe ¢†©ÑdG ∞`` °ûc äGQÉ`` ÑàN’G äÉgƒjQÉæ«`` °S
πjó©J øY ôØ`` °SCG Ée ,Ée CÉ£N øY ∞`` °ûc ¢S ä ¿CG ¢VÎØæ∏a .1-¢`` Sä...,2ä
E$y/H&*Cw£-,2b<(*b£<ÉK Av-bF5*x0(*EvC&bgDnEbFÄD*
≈eÉæàj ¿PEG ¬æe ôØe ’ DƒWÉÑJ áªK .¢ùJ ≈dEG áaÉ°VEG 1-¢Sä...,2ä ,1ä á∏°ù∏°S
DƒWÉÑàdG Gòg ≥HÉ£jh .äGQÉÑàN’G IQGOEG äGhOCG ÜÉ«Z hCG áeAÓe ΩóY Qó`` ≤H
.((1) Iô≤ØdG ™HGôdG π°üØdG ô¶fG) S ≈ëæª∏d Iõ«ªŸG ä ᆋ ádOÉ©ŸG ‘ ±ô£dG
±GógC’G ≥ah äGQÉÑàN’G áZÉ«`` °U …ôŒ :äGQÉÑàN’G ôjƒ£J IQhO -O

π«∏– Ö∏£àjh .Iô`` aGƒàŸG äÉeƒ∏©ŸGh á`` ©ÑàŸG á«é«JGÎ`` °S’G øY á`` ªLÉædG
f£/bgg@@ ~6°*)b@@ ~6¡D*EnJyE@@ <,4bc<,2b@@ <¡J¥w@@ D*n@@ )bgD*
äÉjô¶ædG áZÉ«`` °U iód á`` °UÉîHh ,á«dÉY á«≤£æe äGQó`` b ,á«FGô≤à`` °S’Gh
QÉWEG πμ°ûJ Iô¨`` °üe äÉjô¶f É¡fCG ≈∏Y É¡«dEG ô¶ædG »¨Ñæj »àdG ájÒ`` °ùØàdG
øY Ió«L äGQÉÑàNG á`` HÉàc áHƒ©`` °U π≤J ’h .ÉgDhGôLEG ºàj »àdG äÓ`` jó©àdG
*K ÌjCHi*4bcg1°*f+¡~8ES JO bE*K ÌjCH,v£/nE*x+f+bgCf+¡@@ ~8
¿ƒμj òÄæ«Mh ;É¡H á°UÉÿG ΩÉ¡ŸÉH πbCG äÓgDƒe …hP ÚØXƒe ∞«∏μJ ºàj Ée
:äGQÉÑàN’G ôjƒ£J IQhO »∏j Éª«ah .Gk óL Ék Ä«°S AGOC’G
˺˻̂
www.j4know.com
.QÉÑàN’G πª©H Éæ∏ªY QÉÑàYG πb ,§£îŸG Gòg øY Éfó©H Éª∏ch
¥hóæ``°üdG{ äGQÉÑàNGh zOƒ``°SC’G ¥hóæ``°üdG{ äGQÉ``ÑàNG -2

.z¢†«HC
¢ « ’G
˺˼˹
www.j4know.com
¤cJ¥wD*¤+¡@@ ~6b²*nEbFÄD*ib@@ F¡Ev0&°b@@ gJ'H4£j@@ Â

:‹ÉàdG §£îŸÉH √QÉÑàNG
¯v£/~{+f£)bD*Hf£)vc´*ÍgDb²*nEbFÄD*ib@@ ~8*¡EO2 Uv« NO
á¨dÉH ¿ƒμJ ó≤a :áHƒ∏£ŸG á¶MÓŸG ábO ≈∏Y á«dÉ≤àf’G ä’É◊G ∞bƒàJ ÚM
nEbFÄD*¡~6EÌ-HÄD*
QÉÑàY’G Ú©H ô¶æf ’ :Oƒ`` °SC’G ¥hóæ`` °üdG{ äGQÉÑàNG QhOh ∞jô©J -BG
≈dEG ô¶ædG ô¶M ™`` e ,áLQÉÿG äÉfÉ«ÑdGh IOQGƒ`` dG äÉfÉ«ÑdG ≈dEG iƒ`` °S Éæg
.¿ƒμŸG ¿ƒª°†e
-b@@ ~8*¡§bK @ @~6b£B¤+¡@@ ~6b²*nEbFÄD*¢<fB2b@@ ~|´*f£<¤G
.É¡d á≤aGƒŸG äÉYƒªéŸGh äÉbÉ£ædG √ò¡d á≤«bódG á«æÑdG á°SGQO ¿PEG »¨Ñæj
É¡«dEG Éfô`` °TCG »àdG á∏ªàëŸG Oó©dG á∏FÉg ä’É`` ◊G á∏`` °†©e á¡LGƒe Öæéàdh
≈∏Y áªFÉb ábOÉ`` °üŸG äGQÉÑàNG ô`` jƒ£J á«é«JGÎ`` °S’ áLÉM áªK , √Ó`` YCG
f<¡¸EbK BÉF*H¤+¡~6b²*nEbFÄD**vsg@@ ~6*nDf£<fAxE
™«£à°ùf ,Úeóîà°ùŸG äÉÑ∏£àe ´É£à°ùŸG Qób πã“ »àdG äÉgƒjQÉæ«°ùdG øe
tD(*)*2&*/H&*HnEbFÄD*,¡BEpgDi*Ìg´*vJv«
k
øY ’hCG Oƒ`` °SC’G ¥hóæ`` °üdG äGQÉÑàN’ Ö`` °SÉæŸG ÒZ ÖfÉ÷G …ƒ£æj
Hwc´*vmDbK £FvgE*K v)b<ng-b§4¤gD*2vD*,ÌjCf£D2bcgD*i°b@@ ²*
»≤«≤◊G ΩGóîà`` °S’G äGQÉ`` ÑàN’G πã“ ’ É`` ªæ«M á`` °UÉîHh ,QÉ`` ÑàN’G ‘
É:*¢<£G&bgD*f£+¡´*¡J°bEv<H&*¤+¡@@ ~6b²*nEbFÄD
ÉfQÉ≤àaG óæY ∫Éfi ¬Ñ`` °T ¿ƒμj ób äÉbÉ£ædG π«∏– ¿EG πH .´ƒ`` °VƒŸÉH ó«L
¥wD*xE&°*¤+¡@@ ~6b²*nEbFÄD*f£c+f@@ ~8b³*ibE¡´*E¢F2&*v²
.Ohó◊G RÉ«àLG øe ≥≤ëàdG ¿hO √QhóH ∫ƒëj
Ú©H É`` æg ô`` ¶æf :¢`` †«HC’G ¥hóæ`` °üdG{ äGQÉ`` ÑàNG QhOh ∞`` jô©J -Ü
Ée áLQóH ¿ƒμŸG ÖbGôfh ,¬∏ªcCÉH √QÉ`` ÑàNÉH Ωƒ≤f …òdG ¿ƒμŸG ≈dEG QÉ`` ÑàY’G
˺˼˺
www.j4know.com
bFH&*HnEbFÄD*¯,x@@ A*¡g´*6b£D*i*H2&*,v<b@@ ~z§£@@ ~|gD*E

k£0E¤+¡~6b²*nEbFÄD*<fp~8EpgD*f£<¤G£@@ ~{gD*
.»∏ª©dG ó«©°üdG ≈∏Y √ò«ØæJ
≈∏Y ábódG ‘ áJhÉØàe á«∏«∏– Iô¶f ¢†«HC’G ¥hóæ°üdG äGQÉÑàNG »≤∏J
ibE¡´*mpAf+¡@@ ~|D*-*K v@@ Jv«bGHnEbFÄD*¡E¡@@ ~6
óªà©Jh .Iô¶ædG √ò`` g π«`` °üØJ áLQO Ö`` °ùM ,ºXÉ©àj ób É¡dhÉæJ ºàj »àdG
É¡«≤∏f »àdG Iô¶ædG ¿ƒμJ ÉeóæY á°UÉîHh ,¿ƒμŸG á«æH ≈∏Y Ék «∏c äGQÉÑàN’G
»¨Ñæj É`` ªæ«M á`` °UÉîHh ,ó«≤©àdG á`` ¨dÉH QÉÑàN’G á`` Ä«H ¿ƒμJ ó`` bh .á`` ≤«bO
.á∏eÉμàe ÒZ äÉfƒμe IÉcÉfi
,ΩÉY πμ°ûH á∏¡°S á«∏ªY ¢ù«d ábOÉ°üŸG äGQÉÑàNG á£`` °SGƒH ≥≤ëàdG ¿EG
¬æe ≥≤ëàdG ” …òdG Ée ójóëàdG ¬Lh ≈∏Y ¬«a ±ô©f ’ ™°Vh øY ôØ°ùj óbh
vp+nEbFÄD*¡~6i*4bcg1*w£-¤cJHfB2b@@ ~|´*f£<É1E
≈fOCG ó◊ á¶MÓŸG ó«b ∑ƒ∏`` °ùdG ¢Vô©àj å«ëH ,¢SÉ«≤dG äGhOCG øe ≈`` fOCG
.‘ÉμdG Qó≤dÉH Ók ã‡ Èà©j ≈àM êÉYRE’G øe
¥hóæ`` °üdG äGQÉÑàNG ™ªL ≈∏Y Ió«L äGQÉÑàNG á«é«JGÎ`` °SG …ƒ£æJh
:ô¶ædG äÉ¡Lh ™jƒæJ ™e ¢†«HC’G ¥hóæ°üdG äGQÉÑàNG h Oƒ°SC’G
;á«æ«ÑdG äÉ¡LGƒdÉH á°UÉN áØ°üH ºà¡f å«M ,ΩÉ¶ædG ¿É«æH -
nEbFÄD*ib£-f£-b£~6¯b£AxF¤gD*f¸ÄD*
á∏jƒW π°SÓ°S øjƒμJ ¢Vô¨H ∞FÉXƒdG ™HÉàJ óæY ∞≤f å«M ,πeÉμàdG -
Mean ) π£©dG çhó`` M πÑb á«£`` °SƒdG IóŸG ôjó≤J ™«£à`` °ùf å«ëH
¤+¡~6b²*nEbFÄDtime to fail
ìÓ`` °UE’G πÑb á«£`` °SƒdG IóŸG ÜÉ`` °ùëH É¡«a Ωƒ`` ≤f »`` àdG ,áfÉ«`` °üdG -
;(Mean time to repair)
…òdG Ωóîà`` °ùŸG Qƒ¶æeh ΩÉ©dG ∑ƒ∏`` °ùdG óæY ∞`` ≤f å«M ,π«¨`` °ûàdG -
äÉ©WÉ≤e ÚH á«£°SƒdG IóŸGh áHÉéà°S’G øeR á£`` °SGƒH ¬Ø°UƒH Ωƒ≤f
(Mean time between system interrupt) ΩÉ`` ¶ædG
˺˼˻
www.j4know.com
¤+¡~6b²*nEbFÄD
.á∏MôŸG √òg ‘ ó¡÷G Qóg Öæéàd Ió«L ¢ù«jÉ≤e øe ¿PEG óH ’
¥É£f øY π`` «∏ëàdG á«∏ªY π«`` °üØJ êô`` îj :.äGQÉ``°ùŸG π``«∏– -3

É¡Wƒ£N º`` °SQ »Yóà`` °ùJ å«ëH á«ªgC’G øe É¡fCG ó«H ,[16] ÜÉ`` àμdG Gò`` g
.á°ù«FôdG
K
£Aib£gD*dBb-owJs§nEbFx+C+4bEH2b@@ ~6¡+
nEbFÄD**wGªb@@ FF&*°(**nEbFÄD¤@@ £gD*£Db+x@@ JbE¡@@ GH
¥wD*I¡g@@ ~z´*f£A4fD*/ÆEnDbJH*wG-b@@ ~8*¡Eºz£DH
Í~z«HfD%°*fD4¡@@ ~6v£D¡gDpgD*b£+fD%°*fD¢D(*nEbFÄD*¡pJ
á›ÈdG ¢ù`` °SC’ Ωƒ¶æŸG ΩGóîà`` °S’G π¡`` °ùj Éªc .¿Éμ`` eE’G Qó`` b ¬`` à«dÉ©a
ΩÉªàgÓd IÒãe ¢üFÉ°üîH §£îŸG Ohõjh ºμëàdG ¿É«H áZÉ«`` °U ájƒ«æÑdG
á«fÉ«ÑdG Ωƒ°SôdG QÉ¡XEG øμÁh .(áÑcGÎŸG ≥WÉæª∏d ájôé°ûdG äÉ££îŸG)
:»∏j Éªc á∏°üdG äGP
:»∏j Éªc äÉ≤∏◊G ´GƒfCG ∞∏àfl π«ã“ øμÁh
RUJDQLJUDPPH
˺˼˼
www.j4know.com
á¨d ≈dEG äÉªLÎŸG É`` ¡aô©J »àdG á«fÉ«ÑdG Ωƒ`` °SôdG √òg øe Ék ` `bÓ£fGh
.IóFÉØdGh áWÉ°ùÑdG á¨dÉH äÉ«∏ª©dG øe OóY ∞jô©J ÉææμÁ ,ádB’G
mJib@@ Fb£cD*Ef£Ef@@ <¡¸EnEbFÄD*w@@ £-gJÍ@@ pA
.“á«£¨J ” áªLÉædG äGQÉ°ùŸG ´ƒª› πμ°ûjh ,ÊÉ«ÑdG º°SôdG ≈∏Y Ée QÉ°ùe
:¬àë°U øe ≥≤ëàdG Gk óL π¡°ùj Ée äGQÉ°ùŸG √òg øeh
øe äÉYƒª› ∫É`` NOEG QÉÑàN’G Gò`` g øª`` °†àjh ó≤©dG ™«ªL á`` «£¨J -
≈∏Y IóMGh Iô`` Ÿ ó≤©dG ™«ªL ò«ØæJ øe ó`` cCÉàdG øe Éææμ“ äÉ`` fÉ«ÑdG
.“0ä“Ü á«FóÑŸG á«£¨àdG √òg ±ô©Jh .πbC’G
íª`` °ùJ äÉfÉ«ÑdG øe äÉYƒª› ∫É`` NOEG …CG :¢`` SGƒbC’G ™`` «ªL á`` «£¨J -
≈∏Y IóMGh Iô`` Ÿ ÊÉ«ÑdG º`` °SôdG ¢SGƒbCG ™`` «ªéH QhôŸG ø`` e ó`` cCÉàdÉH
.“1ä“Ü á«£¨àdG √òg ±ô©Jh .πbC’G
:Úà«£¨àdG ÚJÉg øe ócCÉàdG Gk óL π¡°ùdG øeh
i*H2&*,v<b@@ ~z§HnEÄ´*b@@ ~9H¤gD*dgD*µbEÉ1EbE(*
.äÉ«›ÈdG äÉ°SÉ«b
,v<p´**wGEv/¡JH4v@@ ~|´*nEbFx+¹bg@@ ~6b+bE(*H
.¥ƒ°ùdG ‘ ´GƒfCG
≈∏Y π`` °†aC’G á∏«`` °SƒdG ƒgh ,ádB’G á`` ¨d ≈dEG º`` LÎŸG á£`` °SGƒH É`` eEGh -
˺˼˽
www.j4know.com
HfD%°*fDI¡g~zE¢<b£cD**wG,4Hx~}Db+nDbJk£0É:(°*
nEbFÄD*,v0Hf£+v£~8¢<H&*
√òg øe Ék ` `bÓ£fG äGQÉÑàN’G ≈`` ∏Y ∫hòÑŸG ó¡÷G ó`` FÉY ¿ƒμjh Gò`` g
á«›È∏d Ωƒ¶æe ΩGóîà`` °SÉH 1ä §HQ iód á`` °UÉîHh ,Gk RÉà‡ ,äÉ«£¨àdG
¢ù«dh ,á«≤«≤◊G ájOÉ`` °üàb’G ÉgGhóL ∂dP ∫ÓN øe âÑãJ »àdG ,ájƒ«æÑdG
.á«dÉª÷G É¡àª«b §≤a
á∏ªàëŸG IÒ`` ãμdG ä’É◊G ∞`` °SCÓd òØæà`` °ùJ ’ äÉ«£¨àdG √ò`` g ¿CG ’EG
¯bj´*£c~6¢<0ÉFH<¢=°bK /xE~{-bF&*v£+nEbFÄD
ÚJQhO AGôLEÉH á≤∏ë∏d 1ä á«£¨J ≈∏Y ∫ƒ°ü◊G Éæ©°SƒH ¿CG √ÓYCG äÉ≤∏◊G
:»g ΩÉªàgÓd IÒãŸG äGQÉÑàN’G ¿CG ’EG ,á≤∏◊G ‘
:πbC’G ≈∏Y IóMGh Iôe á≤∏◊G *<IóMh> ò«ØæJ -
<IóMƒdG> ò«ØæJ ΩóY -
.óMGh QÉÑàNG ™æ°U ≈dEG iƒ°S …ODƒj ’ 1ä ¿CG øe ºZôdÉH ∂dPh
IÒ`` ãμdG ä’É`` ◊G á`` Yƒª› ±É`` °ûμà°SG ‘ È`` cCG πμ`` °ûH ¢`` Vƒî∏dh
™«£à°ùf Oó©dG IOhófi ä’ÉM äGP ádBÉH ºμëàdG ¿É«H §HQ »¨Ñæj ,á∏ªàëŸG
.(ò«ØæàdG á«∏ªY É¡Ø∏îJ »àdG Ö≤©àdG äÉeÓY …CG) É¡H á°UÉÿG á¨∏dG π«∏–
ibFb£cD*bc-4*ibBÉ+f@@ ~8b³*f£Fb£cD*¡~6xDfc@@ ~zDb+b²*bCH
¢SÉ°SC’G πμ`` °ûJ É¡fCG ’EG ,∞dDƒŸG Gòg ¥É«`` °S øY áLQÉN á`` °SGQódG √òg ¿EÉa
º¶æe πμ°ûH IÒãμdG πjOÉÑàdG ¥ÉªYCG È°S ¬H ™«£à°ùf …òdG ó«MƒdG …ô¶ædG
.§Ñ°†æeh
∞`` °Uƒj jªI%¸*m*4fCCgk1¸*CC»*¨CC<m*4fCCgk1*4

¤+¡@@ ~6b²*nEbFÄD*¯bK @ @/4vE¡JÍ0Y@@ ³*¢<Z@@ F&b+4b@@ cg1°*
.áæ«©e çGóMCG CGô£J Éªæ«M ¬∏«©ØJ ™«£à°ùfh
EORF ΓΪΣϭ
˺˼˾
www.j4know.com
:øe ≥≤ëàdG í«àJ ¿CG äGQÉÑàN’G √òg πãe ¿CÉ°T øeh

£~{-cBnEbFx+¢D(*,24*¡D*ibFb£cD*
nE*x+b@@ ~6bg-¤gD*,xC*wD*f´¥¡£cD*b@@ ~z-°*H@@ ~6bgD*
;áØ∏àfl
nEbFÄDb+f~|D*i*3bm0&°*}c+f@@ ~8b³*i°°vD*@@ ~6b
∑ƒ∏`` °ùdG hCG (á«Ø«XƒdG äÉWÉÑJQ’G) äÉfÉ«ÑdG ó«©`` °U ≈∏Y ¿Éc AGƒ`` °S
.(.ïdEG ,¢SóμŸG ≥ªY ,QƒHÉ£dG ∫ƒW ,áHÉéà°S’G øeR)
Gb~z-e¡FEnE*x+£A2¡~z-¥wD*¤+¡~6b²*nEbFÄD*b0¯
£@@ ~z-É1EnEbFÄD*,¡@@ ByJy-¯ÌcC@@ ~{+i*4bcg1°* w@@ G
.π£©dG hCG π∏ÿG ´ƒbh πÑb IPÉ°T ¿ƒμJ ¿CG πªàëj »àdG ä’É◊G øY ∞°ûμdG
:∂dP ≈∏Y ’k Éãe ¢Vô©æ∏a
:á«∏ª©dG ò«Øæàd ≈©°ùf ÉæfCG ¢VÎØæd
‘ ójóëàdG ¬Lh ≈`` ∏Y çóëj Ée ¢ü«î`` °ûàd ó«MƒdG π«Ñ`` °ùdG ƒg Gògh
nEbFÄD*i*4vB5Hb©b0
,äÉbÉ£ædG áë`` °U øe ≥≤ëàdG øe 1in@@ EbFÄD*f@@ £-3(*b@@ O U N O
˺˼˿
www.j4know.com
ºLÎŸG ódh ∫ÉM ‘h .äÉfÉ«ÑdG-IôØ`` °ûdG á«FÉæK Gk Oó› ô¡¶j …òdG ô`` eC’G
,(GOCG á¨d πãe õ«ªàdG á¨dÉH äÉ¨d ¬ë«àJ Ée ƒgh) IôØ`` °ûdG √òg ádB’G á¨d ≈dEG
ƒg ¬`` °ùØf ádB’G á¨d ≈dEG ºLÎŸG ¿Éc GPEG ’EG 1ä á`` «£¨àdG ¿Éª`` °V ø`` μÁ ’
nEbFÄD*nDb-¤gD*i*H2&ÉDf£@@ ~6b~6&°*2¡£D*E*wGHb£cD*vDH¥wD*
.Qó°üŸG
øe ócCÉàdG ≈`` ∏Y äGQÉÑàN’G √ò`` g …ƒ`` £æJ :AGOC’G äGQÉ``ÑàNG -5

xCwDb+xJv±*g_£+b£~6¯¤+¡~6b²*nEbFÄDv£±*·b/(°*$*2&°*
»àdG á«Hƒ`` °SÉ◊G º¶æ∏d áÑ`` °ùædÉH á`` °UÉN á«ªgCG äGP äGQÉÑàN’G √ò`` g ¿CG
e¡FEnE*x+b£<¢-
‘ á«ªgC’G ≠dÉH Gk QhO QÉ`` ÑàN’G äGhOCG Ö`` ©∏J :QÉ``ÑàN’G äGhOCG -6
.™LGQ) »Hƒ°SÉM ΩÉ¶f ™æ°U ´hô`` °ûŸ á«dÉªLE’G ájOÉ°üàb’G áØ∏μàdG ¥É«`` °S
ÖbGôe íÑ°üj ,Ék æ«©e Ék ªéM ™jQÉ`` °ûŸG RhÉŒ OôéªÑa .(Ék ØfBG 8 ,4 π`` °üØdG
:¬æY ≈æZ ’ Ék fƒμe äGQÉÑàN’G
-1
áØ∏àîŸG óYGƒ≤dG á©LGôe ≈∏Y ÖbGôŸG É¡æª°†j »àdG ∞FÉXƒdG …ƒ£æJh
˺˼̀
www.j4know.com
f_£cD*i*ÌgEvD¡EHn)bgD*Hi*4bcg1°*,2bg~6*Hf@@ ~74&*HbjJv«H
tD(*ib/*¡D*ib~7b~{D*,bCbp´*)b;HHn)bgD*fF4bEH
á›ÈdG áÄ«H ¬`` Kó– Ée ¥É`` °ùJG ¿EÉ` à ,á«`` °SÉ°SC’G äGhOC’G ¥É«`` °S ‘h
‘ ôKDƒe …Qƒ`` fi πeÉY ò`` «ØæàdG á`` Ä«Hh (c,8 Iô`` ≤ØdG ,4 π`` °üØdG ™`` LGQ)
.á«LÉàfE’G
á«dOÉÑàdG ä’É`` ◊G ≈`` dEG Gk ô`` ¶f -.äGQÉ``ÑàN’G á«é«JGÎ``°SG -7

.Ö`` °SÉæŸG QGô≤dG PÉîJÉH íª`` °ùJ ÒjÉ©e OƒLh øe óH ’ ,áªLÉædG IÒ`` ãμdG
»Hƒ°SÉ◊G ΩÉ¶ædG áeóN çOGƒM ÚH á«£°SƒdG IóŸG ƒg »≤£æŸG QÉ«©ŸG π©d
Ió`` ŸG + π`` £©dG çhó`` M π`` Ñb á«£`` °SƒdG Ió`` ŸG ´ƒ`` ª› …CG ,(MTBSI)
,(MTTF + MTTR) (ìÓ`` °UE’G ΩÉ`` “EG) ìÓ`` °UE’G π`` Ñb á«£`` °SƒdG
¿Gòg õ«ªàjh .MTTF/MTBSI áÑ`` °ùædG »`` g »àdG ájõgÉ÷G ∂`` dòch
f<x~6v+fAb@@ ~9(b+vsg@@ ~z´*bG*xJbCnEbFÄD*f£B¡.H6b£+*vcD*
$¤@@ ~7¢<vJ¥wD*v£0¡D*@@ 6b£´*¡GHnEbFÄDvsg@@ ~z´*rÉ@@ ~8(*
≈∏Y ¢üjô◊G QôëŸGh Ωóîà°ùª∏d áÑ`` °ùædÉH ∫É£YC’G áØ∏μJ ƒgh ’CG ,Oófi
.ájô¶f äÉ«HOCÉa »bÉÑdG ÉeCG .óMGh ¿BG ‘ ¬∏«ªY É°VQ
çOGƒM ÚH á«£`` °SƒdG IóŸG äGQÉÑàN’G á«é«JGÎ`` °SG º¶©J ¿CG »`` ¨Ñæj
QôëŸ áÑ°ùædÉH Ωõ◊G ≠dÉH QÉ«©e ƒ¡a MTBSI »Hƒ`` °SÉ◊G ΩÉ¶ædG áeóN
Gòg äGÒ¨J ó`` °UôH íª`` °ùJ ¢SÉ«b á«dCG ™`` °Vh ¬«∏Y PEG ,»`` ›ÈdG ΩÉ`` ¶ædG
.(MTBSI) QÉ«©ŸG
˺˼́
www.j4know.com
™HÉ°ùdG π°üØdG
äÉ«›ÈdG ™jQÉ°ûe IQGOEG
(COCOMO«ª6&fkG*jkG*s3§Ç¸K&*
IóYÉb ¢SÉ°SCG ≈∏Y º«gƒH .»H ⁄É©dG √QƒW ∞«dÉμàdG ôjó≤àd *o3¡¿¡G
»eÉY ™jQÉ°ûŸG øe Gk óL ÒÑc OóY øe â©ªL »àdG á«FÉ°üME’G äÉfÉ«ÑdG øe
äÉ«›ÈdG á°Sóæg OÉ°üàbG º∏Y »μ«°SÓμdG ¬HÉàc ¢Vô©jh .1981-1980
.πeÉμdG êPƒªæ∏d Ék Ø°Uh [1,17]
.É¡°ù°SCG »∏j Éª«a ¢Vô©æ°S äÉjƒà°ùe áKÓK ‘ êPƒªædG Gòg »JCÉjh
,ÚØdDƒŸG ø`` e √Ò¨c ,º«gƒH .»`` H ß`` M’ :êPƒ``ªædG ä’OÉ``©e -1

äÉ«›ÈdG ™jQÉ`` °ûe õ«“ »àdG OÉ©HC’G ¢†©H §HôJ »àdG á`` «ªμdG äÉbÓ©dG
:πãe
äÉª«∏©àdG ø`` e ô£`` °S ∞dCG) ±ƒdC’ÉH ,âª∏`` °S »àdG äÉ`` ª«∏©àdG Oó`` Y -
(áª∏°ùŸG
(Qƒ¡°T-OGôaCG) Oƒ¡éŸG ‹ÉªLEG -
ôjƒ£àdG Ióe -
f£DbgD*ibBÉD*o3¡D*rÆJHelnE*ÄD*¡Fd~z0H
1,05
(áª∏°ùŸG äÉª«∏©àdG øe ô£°S ∞dCG)2,4 4¡~72*xA&*nEx+]l
0^38
(Qƒ¡°T-OGôaCG)2,5=ôjƒ£àdG Ióe
1,12
(áª∏°ùŸG äÉª«∏©àdG øe ô£°S ∞dCG)3,0 4¡~72*xA&*nEx+]e
0^35
(Qƒ¡°T-OGôaCG)2,5=ôjƒ£àdG Ióe
1,20
(áª∏°ùŸG äÉª«∏©àdG øe ô£°S ∞dCG)3,6 4¡~72*xA&*nEx+]
Cocomo&RQVWUXFWLYH&RVW0RGHO
˺˼̂
www.j4know.com
.0^32(Qƒ¡°T,-OGôaCG)2,5=ôjƒ£àdG Ióe
nE*ÄD*m0AHibBÉD* wGJv-gJ.E
êPƒªædG ¢Vô©j ºK øe :Ék WÉ°ûfh á∏Môe k ¢ü«°üëàdG Üƒ∏``°SCG -2
,b£²*,4H2¯b~{FHf0xEDv±*|£~|«ibA¡~|EE*K 2v<
ibcg´*@@ £«¤@@ A4bcg<°b+w@@ 1'¡-¤@@ gD*b@@ ~{D*@@ /H&*b@@ E&*
IQGOEGh ,ábOÉ°üŸGh ≥≤ëàdGh ,äGQÉÑàN’G §«£îJh ,á›ÈdGh ,º«ª°üàdGh
.≥«KƒàdGh IOƒ÷G IQGOEGh øjƒμàdG IQGOEGh ,´hô°ûŸG
√òg πjó©Jh ¢ü«`` °ü– IOÉYEG ÉææμÁ ,äÉaƒØ`` °üŸG √òg øe Ék bÓ£fGh
8b1Hx~{ćg´*n´*AHbB4&°*
ÉgOQƒj »àdG º«≤dÉH AÉØàc’G øμÁ :êPƒªæ∏d »FÉ¡ædG §Ñ``°†dG -3
õjõ©J Éæ©°SƒH ¿CG ’EG .á«°SC’G º«≤dG iƒ°S Ö∏£f ’ Éæc ¿EG ¢SÉ`` °SC’G êPƒªædG
≈∏Y ÒÑc Ò`` KCÉJ äGP á`` àHÉãdG π`` eGƒ©dG øe Oó`` Y ≥ah ∞`` «dÉμà∏d É`` fôjó≤J
,á›ÈdG á¨∏H IÈÿG :»g êPƒªædG É¡«YGôj »àdG 14∫G πeGƒ©dÉa ,á«LÉàfE’G
IÈÿG ,á«HÉ`` °ù◊G äÉ«∏ª©dG õcôe πYÉØJ ,äÉfÉ«ÑdG ºéM ,á«æeõdG Oƒ«≤dG
á›ÈdG ò«ØæJ ,ôjƒ£àdG äGhOCG ,á›ÈdG êPƒªæH IÈÿG ,π«¨`` °ûàdG áÄ«ÑH
Oƒ«≤dG ,≥`` «Ñ£àdÉH IÈÿG ,Iô`` cGòdG ¿É≤àMÉH á`` °UÉÿG Oƒ`` «≤dG ,á`` jƒ«æÑdG
ó«≤©J ióe ,π«¨°ûàdG áeÓ`` °ùH á°UÉÿG Oƒ«≤dG ,áHÉéà`` °S’G IóÃ á`` °UÉÿG
.OGôaC’Gh πª©dG ≥jôa äGAÉØch ,≥«Ñ£àdG
√ò¡d êPƒ`` ªædG í«LôJ á«Ø«c á`` fQÉ≤e …óéŸG ø`` e ,á`` °SGQódG √ò`` g ‘
:πeGƒ©dG
7,3 :¿É«æÑdG
4,18 :≥jôØdG IAÉØc
2,69 :ôjƒ£àdG äGhOCG
k
¿ƒ`` °Sóæ¡e áªK ¿ƒμj ¿CG ’hCG »¨Ñæj ¬fCG ≈dEG ¿PEG êPƒªædG Gò`` g ¢ü∏îj
@@ ~z0¤gD*i*H2&
O °*@@ }+*K Ì1&*Hq@@ /bFxJ¡-JxA@@ .EHHv@@ £/
.ÉgQÉ«àNG
˺˽˹
www.j4know.com
ôjƒ£àdG á«∏ªY º«¶æJ : Ék «fÉK

f£<@@ £-@@ pJHx@@ ~{´*@@ AHng´*@@ AH¥4*2(°*@@ £gD*
:Úà«°SÉ°SCG ÚàØ«Xh ôjƒ£àdG
Ò`` °S ‘ Ée πμ`` °ûH ÚcQÉ`` °ûŸG OGôaC’G ™«ªL π`` °UGƒàH á`` °UÉN áØ«Xh-
øeh .(ºé◊G Ò`` Ñc ´hô`` °ûŸG ¿ƒμj ÉeóæY äÉ`` Äe á©`` °†H) ´hô`` °ûŸG
∞∏àfl á÷É©Ã áÑ`` °SÉæŸG äÉ`` ¡÷G áª¡ŸG √ò`` g ∞∏μJ ¿CG ¢`` VÎØŸG
.IòîàŸG äGQGô≤dG ô°ùØJ ¿CGh äÉjóëàdG
Éªæ«Mh ,Ée móëàd áÑ°SÉæe ∫ƒ∏M IóY óLƒJ Éªæ«M QGô≤dG ™æ`` °U áØ«Xh-
§`` °SƒàŸGh Öjô≤dG ióŸG ≈∏Y ‹ÉŸG íHôdG ≥«≤– ÚH QÉ«àN’G »¨Ñæj
2¡/¡D°K H&*@@ cgD*f@@ £;¡D* wDfc@@ ~z´*Hx@@ ~{D*EHv@@ £cD*H
ÒZ ôeC’G ÇOÉH áMhô£ŸG á∏μ`` °ûŸG äóH ¿EGh πÑ≤à`` °ùŸG ¢ù“ äGQGôb
.á«ªgCG äGP
á©bƒàŸG äÉ`` jóëàdG á©«ÑW ™`` e º«¶æàdG Üƒ∏`` °SCG ∞««μJ »`` ¨Ñæjh Gò`` g
á¶MÓe øμÁh .äÉjóëàdG Qƒ£J ™e ÉgÒ«¨J ‘ §b OOÎdG ¿hO ,´hô°ûª∏d
º«∏`` °ùàdG äÉ«›ôH ÚHh á«›ÈdG Ωõ`` ◊G ÚH »ª«¶æJ ±Ó`` àNG ø`` WGƒe
.õgÉ÷G
:‹ÉàdG πμ°ûdG ≈∏Y äÉ«›ÈdG áeõM QGó°UEÉH ¢UÉÿG …QGOE’G º«¶æàdG »JCÉj
˺˽˺
www.j4know.com
,ájQGôªà°S’ÉH äÉ«›ÈdG ΩõëH á`` °ü°üîàŸG ácô`` °ûdG ºà¡J ¿CG óH ’

áeõM IÉ«M Ió`` e ÜÉ`` °ùM ≈∏Y Iô`` °TÉÑŸG á«ëHôdG ≥«≤– §`` b π`` °†ØJ ’CGh
.(á«FÉ¡ædG πMGôŸG ä’ÉM ‘ ’EG) äÉ«›ÈdG
ìÉàØe) õgÉ÷G º«∏°ùàdG äÉ«›ôH QGó`` °UEÉH á°ü°üîàŸG ácô`` °ûdG ÉeCG
:‹ÉàdG πμ°ûdÉH »JCÉàa ,(ó«dÉH
≈∏YCG ≥≤– ¿CG õgÉ÷G º«∏`` °ùàdG ™jQÉ°ûÃ á°ü°üîàŸG ácô`` °û∏d »¨Ñæj
äGP áª¡e ∞«dÉμàdÉH º`` μëàdÉa ;…QÉŒ ´hô`` °ûe πc ‘ íHôdG øe iƒà`` °ùe
∫ÉªYC’G ¢†©H á`` Ø∏μJ ô©`` °S øe Ék bÓ£fG äGQó≤dG ôjƒ£J ºàjh .Éæg á`` jƒdhCG
»æ≤J ó«©°U ≈∏Y äGQó≤dG ¿ƒμJ PEG ,á«é«JGÎ`` °SG áeÉ©dG IQGO’G ÉgGôJ »àdG
,±ô`` °üe) »YÉ£b ó«©`` °U ≈∏Yh (..ïdEG ,äÉμÑ`` °ûdG ,äÉ`` fÉ«ÑdG Ió`` YÉb)
˺˽˻
www.j4know.com
.(..ïdEG ,»≤«≤M øeR ,¿GÒW áÑbGôe

,πªY ¥ôa Ió©H áfÉ©à`` °S’G »`` °†à≤J »àdG áªî`` °†dG ™jQÉ`` °ûŸG ∫ÉM ‘
áWÉfEGh äÉjóëàdG ∫hÉ`` æJ π¡`` °ùj »ª«¶æJ Üƒ∏`` °SCG »æÑJ ¿ÉμÃ á«ªgC’G ø`` e
‘ áfhôe »`` °†à≤j áHƒ©`` °üdG ≠dÉH øa ƒ¡a .É¡H áÑ`` °SÉæŸG QGô≤dG äÉjƒà`` °ùe
,øjôNB’G ™e π`` °UGƒàdG ≈∏Y Iõ«ªàe IQóbh ,áª«¶Y á«∏≤Y äÉμ∏eh ÒμØàdG
ΩóY øe CGƒ`` °SCG ƒg Ée óLƒj ’h .¬≤«Ñ£Jh QGô≤dG ™æ`` °U ≈∏Y á«≤«≤M IQóbh
Üƒ∏`` °SCG øμj ⁄ ¿EGh .QGô≤dG PÉ`` îJG øe Ók LBG ΩCG Ó`k ` LÉY ó`` H ’ PEG ,QGô`` ≤dG
πÑb øeh πH ,áÑ°SÉæe ÒZ äÉjƒà°ùe ‘ äGQGô≤dG PÉîJG ” ,Ék ªFÓe º«¶æàdG
…OÉ°üàb’G ÖfÉ÷ÉH Ék MOÉa Gk Qô°V ≥ë∏j ób Ée ,∫GƒMC’G CGƒ°SCG ‘ Ú›ÈŸG
.áªî°†dG ™jQÉ°ûŸG π°ûØd ≈dhC’G ÜÉÑ°SC’G óMCG Gògh ;´hô°ûª∏d ‹ÉªLE’G
¥&*rbmD@@ <¢=°x@@ ~7Í@@ ~6xg´*J4b@@ ~{´*¥xJvE,5b£0(*
.IÒÑc ôjƒ£J á«∏ªY
: Éæ«ØdDƒe ≈`` dEG ÇQÉ`` ≤dG π«ëf ,á`` «ªgC’G á`` ¨dÉH πFÉ`` °ùŸG √òg ™`` «ª÷h
(Productivité des programmeurs) Ú`` LÈŸG á`` «LÉàfEG
Couts et durée des projets) á«JÉeƒ∏©ŸG ™jQÉ°ûŸG Ióeh ∞«dÉμJh
.[17,21] (informatiques
˺˽˼
www.j4know.com
www.j4know.com
øeÉãdG π°üØdG
äÉ«›ÈdG á°Sóæg πÑ≤à°ùe
.äÉ«›ÈdG á°Sóæg Qƒ£J ‘ äGÎa çÓK õ««“ øμÁ
âMÉJCG »`` àdG Ö«dÉ`` °SC’Gh äÉ«æ≤àdG Qƒ¡X ≈`` dhC’G IÎØdG äó¡`` °T ó`` ≤a
.äÉæ«`` °ùªÿG ôNGhCG òæe πYÉa πμ`` °ûH á«JÉeƒ∏©ŸG äÉ≤«Ñ£àdG πFGhCG á›ôH
º¶fh á›ÈdG äÉ¨d ,Ék eÉY 20 äôªà°SG »àdG IÎØdG √òg ∫ÓN äOÉ°S óbh
Ék é¡f âfÉch .äÉ«›ÈdG á°Sóæg OÉªY πμ`` °ûJ »àdG ,äÉfÉ«ÑdG óYGƒb IQGOEG
4bjD*EibFb£D*ib@@ BÉ<o3¡¿Hf£)*yg/°*fJ¡£cD*f@@ ¸ÄD*jE
.IÎØdG √òg ‘ á≤≤ëŸG
»≤FÓ©dG êPƒ`` ªædG ¬≤≤M …ò`` dG Ò¶ædG ™`` £≤æe ìÉéædG ø`` Y Gk ó`` «©Hh
fp´*n)bgD*(bA@@ <v-¤gD*,vJvD*ib£¸ÄD*y0Hib@@ Fb£cD
/»`` °S »FÉæãdG ´ƒLQ äÉbQÉØŸG øªa .Ék eÉ“ IôjÉë á›ÈdG á¨d ∫É`` › ‘
Ée πbCG »àdG ¿Éà¨∏dG Éªgh ,á°SGQódGh åëÑdG øe IójóY äGƒæ°S ó©H ++»`` °S
O
¤gD*ÍJÉ´*v©µH bFy½& *bE~}A&*h@@ ~z£DbF&*bG$*5(*D¡BÂ
.Oó°üdG Gòg ‘ GOCG á¨d ºYO ‘ Ék ©Øf »μjôeC’G ´ÉaódG IQGRh É¡à≤ØfCG
äÉ£fi Qƒ¡¶H äÉ`` æ«fÉªãdG π`` Ñà≤e ‘ á«fÉK á∏Môe â`` ≤∏£fG ºK ø`` e
â`` °ùÑàdG ,øjÉÑàdG á¨dÉH äGhOCG ¢`` VhôY QÉ`` °ûàfG ÉfógÉ`` °T PEG ,≈dhC’G πª©dG
Iôμa òÄæ«M âî`` °SQ óbh .É`` e Ék Ä«`` °T äÉ«›ÈdG á`` °Sóæg IQƒ`` °U É¡dÓN
:∫ÓN øe ∂dPh äGhOC’ÉH äÉ«›ÈdG á°Sóæg áeRCG zπM{ á«fÉμeEG
ibE¡´*f@@ £-Hibc@@ ~{D*bg.v0&*¤@@ gD*,4¡@@ jD*n@@ )bgF@@ Gbmg+
;*ájô¨°üdG
Úeóîà`` °ùe …ó`` jCG Ú`` H ¿ƒμà`` °S äGhOC’G √ò`` g ¿CG á`` ≤«≤M »`` °SÉæJh -
.¬H á°UÉÿG ¬JÉjó– É¡æe πμd á«≤«≤M ™jQÉ°ûe ‘ Ú∏eÉY Ú«≤«≤M
Qƒ`` °üJ »àdG ™bGƒdG øY Ió`` «©ÑdG ±Gó`` gC’G ºéëH πeC’G á`` Ñ«N â`` JCGh
PLFURLQIRUPDWLTXH Δϳήϐμϟ΍
˺˽˾
www.j4know.com
.∫ÉæŸG áÑjôb É¡fCG ¢†©ÑdG

,4*2(*@@ jE,ÆD* w@@ GÉ1ixOg+*f@@ JxG¡/i*H2&*f@@ .&*v@@ £+
º¶f ôjƒ£àd Üƒ`` °SÉ◊G IóYÉ`` °ùÃ äÉ«›ÈdG á`` °Sóæg äGhOCGh ,ø`` jƒμàdG
.äÉeƒ∏©ŸG
≈dEG IOƒ`` ©dÉH º`` °ùàJ IÎa ,äÉæ«©`` °ùàdG áÑ≤M ™e áãdÉK IÎ`` a âfÉc º`` K
:ÚgÉŒG ‘ ó°ùéàj …òdG ôeC’G ,á«©bGƒdG
»g ,πªY ≥`` jôa øª`` °V º¶æŸG OôØdG É¡côëj »àdG ô`` jƒ£àdG á`` «∏ªY -
πFÉ`` °SƒdGh äGhOC’G ¬«a π©ØàJ …òdG ¬æY ≈æZ ’ …òdG »©LôŸG QÉWE’G
¿B’G πeÉμàdG äÉHh ,(áªμ◊G øY Gk ó«©H ¢†©ÑdG øX Éªc ¢ùμ©dG ¢ù«dh)
.ΩGóîà°S’G IOÉYEGh AÉæàb’G äÉ°SÉ«°S ¬dƒM Qƒ∏ÑàJ …Qƒfi QhóH Ωƒ≤j
; Üƒ°SÉ◊G IóYÉ°ùÃ äÉ«›ÈdG á°Sóæg ™e ôjƒ£àdG á«∏ªY πeÉμàJh
,¬d áeRÓdG á`` «bƒKƒdG áª`` °Sh »›ÈdG ΩÉ¶ædG ¿É«æH ø`` e πc πμ`` °ûj -
Gò¡H πFÉ`` °SƒdGh äGhOC’G ¢SÉ≤à`` °Sh .á∏Ñ≤ŸG äGƒæ`` °ù∏d ∫hC’G …ó`` ëàdG
ádCÉ` `°ùe ¿C’ É¡FÉØNEG ádhÉfi øe IóFÉa ’ »àdG ,ô`` jôŸG »æ≤àdG ™`` bGƒdG
.∫GƒMC’G ™«ªL ‘ áªFÉb ó«≤©àdG
πμ`` °ûH πFÉ`` °SƒdGh äGhOC’G π¡`` °ùJ ¿CG ÉeEÉa :óMGh QÉ«N iƒ`` °S óLƒj ’
ÉeEGh ,ôªà°ùàa ,™jQÉ°ûŸÉH IQGOE’G ºμ–h ,äÉ«›ÈdG ¢Sóæ¡e πªY ¢Sƒª∏e
πeC’G áÑ«N ≈dEG ô¶ædG »¨Ñæjh .É¡d êhôj øe πc ™e áWÉ°ùH πμH ≈°TÓàJ ¿CG
,É¡H DƒÑæàdG ø`` μÁ ¿Éc »àdGh ,»YÉæ£`` °U’G AÉcòdG É¡KóMCG »`` àdG á`` ª«¶©dG
.¬«a ádƒ¡°S ’ ⁄ÉY á≤«≤ëH Ió«Øe Iôcòàc
πª©dG ƒg ,äÉ`` «›ÈdG á`` °Sóæg ¬LGƒj …òdG »`` ≤«≤◊G …óëàdG π`` ©d
ÉæàH »àdGh ,Üƒ`` °U πc øe ÉæH §«– âJÉH »àdG á«JÉeƒ∏©ŸG º¶ædG AÉ≤HEG ≈∏Y
≈∏Y »≤JÎa ,É`` æ≤£æe ´ƒWh ÉæàeóN ‘ ,ó`` jGõàe ƒëf ≈`` ∏Y É¡©e π`` YÉØàf
á`` °UÉîHh ,∂dP ≥«≤ëàd √RÉ‚EG »¨Ñæj …òdG ÒãμdG ÉæeÉeCG ∫GR ’h :ÉæJÒJh
’ »àdG ÖfGƒ÷G »`` gh ,QÉÑàN’Gh ≥`` ≤ëàdGh ábOÉ`` °üŸGh πeÉμàdG ¥É«`` °S ‘
.IOƒé∏d á«°SÉ°SC’G äÉª°ùdG âdGR
˺˽˿
www.j4know.com
OGóYEG iƒà`` °ùe ≈∏Y iôNCG á«æ≤J …CG ø`` e ÌcCG óªà©J äÉeƒ∏©ŸG á`` «æ≤J
‘ Ú`` «fhÎμd’G Ú`` °Sóæ¡ª∏d áÑ`` °ùædÉH ∫É`` ◊G ¿Éc É`` ªμa ,É¡«`` °Sóæ¡e
IójóL ∫ƒ°üØH á«°SÉ°SC’G º¡àaô©e õjõ©J º¡«∏Y ¿Éc øjòdG ,äÉæ«`` °ùªÿG
ôjƒ£J Ú«›ÈdG Ú`` °Sóæ¡ŸG ≈∏Y ¿ƒμ«`` °S ,»`` °VÉjôdG π«∏ëàdG ∫É`` › ‘
º¶f ó««°ûJh ,áLòªædGh ,…ójôéàdG ÒμØàdGh º«gÉØŸG Qƒ°üJ ≈∏Y º¡JQób
.¬æY ≈æZ ’ Gk ôeCG ≥£æŸG º∏©d Ék ≤ª©e Ék ª«∏©J π©éj …òdG ôeC’G ,RƒeôdG ø`` e
IQGó`` °üdG ,É¡ÑæŒh ,AÉ£NC’G ÜÉÑ`` °SCG »`` °ü≤J øe πc πàëj ¿CG »¨Ñæj Éªc
AÉ¡àfEG ¿EÉa ,AÉ`` £NC’G OƒLh øe ôØe ’ ¿Éc ¿EÉ` à .äÉ`` «›ÈdG á`` °Sóæg ‘
á«dÉ©ØdG ÒjÉ©Ÿ áØãμe á`` °SGQO ¿CG Éªc .∂∏¡e ôeCG π£Y hCG/h π∏îH CÉ£N πc
bCcg~z´*Ff£B¡.¡´¥4Hx~9x~7$*2&°*fEÉ~6ib£D%*EbGÌ=H
f@@ ~6vG¯bGvG*wAb£<°(*B¡gJ°xE&*x@@ ~{D**wGfJbC&*
.áeOÉ≤dG ΩGƒYC’G ‘ äÉ«›ÈdG
˺˽̀
www.j4know.com
www.j4know.com
™LGôŸG
[1] B. Boehm, Software engineering economics, Prentice Hall, 1981.
[1 . 1] B. Boehm et al., Software cost estimation with COCOMO II,

Prentice
Hall, 2000.
[2] M. M. Lehman, L. A. Belady, Program evolution, processes of soft-

ware
change, Academic Press, 1985.
[3] D. Knuth, Art of computer programming, Addison-Wesley, 1968.
[4] IEEE, Software engineering standards collection, et normes ISO
12207, 9126, 15504.
[5] J. Musa, A. Ianino, K. Okumoto, Software reliability : measurement,
prediction, application, McGraw-Hill, 1987.
[6] W. Humphrey, Managing the software process, Addison-Wesley,
1989.
[6 . 1] W. Humphrey, A discipline for software engineering, Addison-
Wesley, 1995.
[7] M. Shooman, Software engineering, design, reliability and manage-

ment,
McGraw-Hill, 1983.
[8] I. Sommerville, Software engineering, Addison-Wesley, 1989.
[9] R. Pressman, Software engineering : A practitionner’s approach,
˺˽̂
www.j4know.com
McGraw-Hill, 1992.
[10] B. Kernighan, P. Plauger, Element of programming style, McGraw-
Hill, 1974.
[11] C. Jones, Programming productivity, McGraw-Hill, 1986.
[11 . 1] C. Jones, Estimating software costs, Mac Graw-Hill, 1998.
[12] J. Kowal, Analysing systems, Prentice Hall, 1986.
[13] P. Denning, J. Dennis, J. Qualitz, Machines, languages and compu-

tation,
Prentice Hall, 1978.
[13 . 1] Z. Mammeri, SDL, Hermès-Lavoisier, 2000. SDL est un langage
normalisé par l’UIT/CCITT depuis 1993.
[14] K. Nielsen, K. Shumate, Designing large real time systems with
Ada, McGraw-Hill, 1988.
[15] D. Tchiritzis, F. Lochovsky, Data models, Academic Press, 1982.
[15 . 1] T. Teorey, Databases modelling and design, Morgan Kaufmann,
1999.
[15 . 2] J. Gray, A. Reuter, Transaction processing : Concepts and

techniques,
Morgan Kaufmann, 1993.
[16] B. Beizer, Software testing techniques, Van Norstrand Reinhold,
1989.
[16 . 1] R. Binder, Testing object-oriented systems, Addison-Wesley,
˺˾˹
www.j4know.com
2000.
[17] J. Printz, Productivité des programmeurs et Coûts et durée des

projets
informatiques, 2 vol. chez Hermès-Lavoisier, 2001.
[18] J. Printz, Puissance et limites des systèmes informatisés, Hermès-
Lavoisier, 1998.
[19] B. Meyer, Conception et programmation orientées objet, Eyrolles,
2000.
>@20*8QL¿HG0RGHOLQJ/DQJXDJH80/9HUVLRQHWV
[21] J. Printz, Écosystème des projets informatiques, Hermès-Lavoisier,
2005.
˺˾˺
www.j4know.com
˺˾˻
www.j4know.com
äÉjƒàëŸG áªFÉb
5 áeó≤e
7 ájOÉ°üàb’G äÉ«£©ŸG ¢†©H :∫hC’G π°üØdG
13 äÉ«›ÈdG ∞«æ°üJ :ÊÉãdG π°üØdG
21 äÉ«›ÈdG á°Sóæg ‘ á«°SÉ°SC’G á«°†≤dG :ådÉãdG π°üØdG
27 ,b£²*,4H2HxJ¡gD*o3¡¿ :™HGôdG π°üØdG
61 É¡ª«¶æJh É¡à«μ«eÉæjOh ôjƒ£àdG IQhO á«côM :¢ùeÉÿG π°üØdG
101 äGQÉÑàN’Gh á›ÈdG :¢SOÉ°ùdG π°üØdG
139 äÉ«›ÈdG ™jQÉ°ûe IQGOEG:™HÉ°ùdG π°üØdG
145 äÉ«›ÈdG á°Sóæg πÑ≤à°ùe :øeÉãdG π°üØdG
149 :™LGôŸG
˺˾˼
www.j4know.com

هندسة البرمجيات 2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

هندسة البرمجيات 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

www.j4know.

»gh ,á«JÉeƒ∏©ŸG áª¶fC’G ™æ°U ¬àjÉZ »°Sóæg º∏Y äÉ«›ÈdG á°Sóæg

.äÉeóÿG äÉcô°T ≥jôW øY hCG É¡JGP á°ù°SDƒŸG πÑb øe AGƒ°S

≈dEG 3 øe »æeR ¥É£f äÉfÉ«ÑdG óYGƒb IQGOEG áª¶fCG

,äGƒæ°S 6 »æeR ¥É£f º°ùc 2200 ™a 1000< á«FÉ°†a áÑcôe-

ΩGƒYCG 10 »æeR ¥É£f

≈∏Y …ƒ£æJ ¿GôJQƒa á¨∏H ™a 300-150 (∂«aGôZ) á«fÉ«ÑdG

√òg ΩGóîà°SG Ö∏£àj ‘ »°S á¨∏H »YÉæ£°U’G AÉcòdG

™a30 - 20 IÒÑÿG áª¶fC’G-

,4xg´*fFb£@@ ~|D*f-@@ ~}g-°¤GHbB4&°* w@@ GO N <P 5O Ä@PR @ JO H

:Úà∏Môe ≈∏Y Ò¨J ôeC’G ¿CG ’EG ,≥HÉ°ùdG ‘ º¶YC’G

.AÉ£NC’G √òg ôJGƒJ IOÉjR øY

ºμëàdG äÉ«eRQGƒÿG äÉfÉ«ÑdG πμ«g ∫ÉéŸG

;ó«÷G º«¶æàdGh ÚÑ°SÉæŸG OGôaC’G

¯fp£p@@ ~8¤GHnEbFÄD*f@@ ~8*¡Eb@@ F&*¢@@ <fD2b´* w@@ Gv@@ -

¡£@@ ~6Hf@@ ~}BbgEi*4b£s+b£D*3(*nE*ÄD*E¡D**wG¢<

¤gD*4bg+°*b£A¡@@ J¤gD*J4b@@ ~{DbK /3¡¿xJ¡gD*E¡D**w@@ G

;¥ÉØNEG øY IQhô°†dÉH π∏N πc ôØ°ùj ’ -

:‹ÉàdÉc …È÷G É¡Ñ«côJ ,(Sigmoide) ó«Fƒª¨«°S ≈ëæe

Ωƒ≤f ,ΩÉªàg’G πﬁ »æëæª∏d Ék ©ÑJh ,á«`` °SÉ«b äÉ«KGóMEG ΩGóîà`` °SÉHh

f0x´* wGv-¤+¡~6b²*nEbFÄD**vG&* :≈dhC’G á∏MôŸG -1

√òg …ƒ£æJ :äGóMƒdG äGQÉÑàNGh á›ÈdG :á©HGôdG á∏MôŸG -4

á°UÉÿG á∏MôŸG »g :Ö«cÎdG hCG â«ÑãàdG :á°SOÉ°ùdG á∏MôŸG -6

Ú©e ºéM øe »àdG á«›ÈdG º¶æ∏d V πμ°T ≈∏Y IÉ«◊G IQhO - 3

:á∏ªàμŸG ÒZ ôjƒ£àdG äÉ«∏ªY .4

 ΕΎϫϮϳέΎϨγ ϝΪΑ ΪϫΎθϣ ΢ϠτμϣϝΎϤόΘγ΍ϦϜϤϳ

ÒZ ΩÉ¶ædG ∞FÉXh øe iô¨°U á«Yôa áYƒª› Oóëf ¿CG ™«£à°ùf΃

.´hô°ûŸG á«ëHQ Ék «∏c ¢Vƒ≤J ÉÃQ áfÉ«°üdG ‘ á¶gÉH

.áàÑãŸG áª¶fC’G ≈∏Y á«aÉ°VEG áØ∏μJ ¿hO Iójó÷G ∞FÉXƒdG

äÉ«›È∏d á«°ùμ©dG á°Sóæ¡dG .6

f-¡-HbK @ @Eb­ib@@ ~8*¡´*HxEnEbFx+EEbgF¤/¡Gb@@ C

0^37 =Ω 100=´ 0^99 =¢SΩ

zÉ¡°TQh{ h äÉ«›ÈdG á°Sóæg äGhOCG .8

3(*,2v¹i*H2&*i*4b£1n@@ E*ÄD*J5¡-H&*£@@ ~z-¿¤ÂH*wG

ºî°†dG ´hô°ûŸG ÒÑμdG ´hô°ûŸG

ôjƒ£àdG äÉÄ«H hCG ¢TQh øY çóëàf :á∏eÉμàŸG ôjƒ£àdG äÉÄ«Hh ¢TQh (Ü

?Ée á∏Môe áFõŒ ™«£à°ùf ióe …CG ≈dEG :∫hC’G …óëàdG

ó©H ¬àæJ ⁄ ÚM ‘ Ée á∏MôÃ Iô°TÉÑŸG ™«£à°ùf ≈àe :ÊÉãdG …óëàdG

á«∏ªY ¿ƒμJ »μd OGó©à°S’G ø°ùMh ójó°ûdG Qò◊G »NƒJ øe ¿PEG óH ’

øμÁ ’ πMGôe »¡a ,á›ÈdGh º«ª°üàdG »à∏Môe ∂dP ≈∏Y ∫Éãªch

ñG + Ü +ä :Oƒ¡é∏d ≈∏ãŸG á∏°üëŸG ¿PEG ¿ƒμJ

:á©LGôdG ájò¨àdG øe ¿ÉYƒf ∑Éæg

:‹ÉàdG πμ°ûdG ≈∏Y πNGóàdG á«∏ªY »JCÉJ

Ú≤j ΩóY áªKh .ó©H ≈¡àfG ób 1¿ ¿ƒμj ’ Ék ªμM ,2b~{D*&*vcJÍ0

á«∏μ«¡dG ΩÉ¶ædG á«æHh º«ª°üàdG .3

.´GóHE’G πﬁ §b π– ¿CG øμÁ ’ äGhOC’G √òg

¢<H&°*b@@ ´*¯¥4b´*b@@ ~{D*¥¡J:êPÉ``ªædG AÉ``æH -2

ib@@ £D*d@@ Bb-H@@ ~z~z-@@ ~8¡+¡@@ -¤@@ gD*f@@ ±b´*o3b@@ ¿

ΩÉ≤ŸG ‘ á«fÉ«H »`` gh –£jgD*nFiHb@@ g-:êPÉ``ªædG π``«ã“ -3

:¥É«°ùdG §£ﬂ π«ãªàH á°UÉÿG á«°SÉ°SC’G RƒeôdG »∏j Éª«ah

É¡Yƒfh äÉeƒ∏©ŸG ∫É≤àfG √ÉŒG -

f<¡¸Ov@ @£D¡R -N ibFb£cD*@@ Av-ibº2*v@@ <(*f£<d0b@@ ~|JH

:äÉLQO ≈∏Y äÉbÓ©dG ¿ƒμJ ¿CG øμÁh

,É¡£HôJ »àdG äÉYƒªéª∏d *zá«`` °ù«FôdG{ á©«Ñ£dÉH ábÓ©dG õ«ªàJ É`` ªc

:ÚÑe ƒg Éªc IRõ©e á«fÉ«H Ωƒ°SQ ó««°ûJ øμÁ ºK øe

:AGôLE’G hCG IQhÒ°ùdG õ«“ »àdG ¢üFÉ°üÿG

™°SƒàdG ≈∏Y IQó≤dG (PDL nEbFÄD*~8HfDIvD¡J&*¤cJ

.á∏ª©à°ùŸG á°ù«FôdG á›ÈdG

fJ4b´*f£cDb+bc-4°*fDb+n@@ E*x+¤GH4¡+bD*dB*x§¢@@ ~z-b+

º¶f ‘ É¡eGóîà°SG ™FÉ°ûdG äGQhÒ`` °ùdG øe ¢UÉN ´ƒf »g :ä’hGóŸG

xJO 8b1eb@@ BxEH&*dB*xEf@@ ~6*¡+i°H*v´*w@@ £-gJH*w@@ G

.ádB’G øY IQOÉ°üdG ájóéHC’G RƒeQ áæμªŸG äÉHÉLE’G á∏°ù∏°S πμ°ûJh

:¬«a ¿ƒμJ ¬«a IQhO ’ §£ﬂ ƒg

,4xg´fFb£@@ ~|Df-@@ ~}g-°¤GHbB4&°* w@@ GO N <P 5O Ä@PR @ JO H

¯fp£p@@ ~8¤GHnEbFÄDf@@ ~8¡Eb@@ F&¢@@ <fD2b´ w@@ Gv@@ -

¡£@@ ~6Hf@@ ~}BbgEi4b£s+b£D3(nEÄD*E¡D**wG¢<

¤gD4bg+°b£A¡@@ J¤gDJ4b@@ ~{DbK /3¡¿xJ¡gDE¡D**w@@ G

f0x´* wGv-¤+¡~6b²nEbFÄDvG& :≈dhC’G á∏MôŸG -1

ΕΎϫϮϳέΎϨγϝΪΑΪϫΎθϣ΢ϠτμϣϝΎϤόΘγ΍ϦϜϤϳ

ÒZ ΩÉ¶ædG ∞FÉXh øe iô¨°U á«Yôa áYƒª› Oóëf ¿CG ™«£à°ùf΃

f-¡-HbK @ @Ebib@@ ~8¡´HxEnEbFx+EEbgF¤/¡Gb@@ C

3(,2v¹iH2&i4b£1n@@ EÄDJ5¡-H&£@@ ~z-¿¤ÂHwG

Ú≤j ΩóY áªKh .ó©H ≈¡àfG ób 1¿ ¿ƒμj ’ Ék ªμM ,2b~{D&vcJÍ0

¢<H&°b@@ ´¯¥4b´b@@ ~{D¥¡J:êPÉ``ªædG AÉ``æH -2

ib@@ £Dd@@ Bb-H@@ ~z~z-@@ ~8¡+¡@@ -¤@@ gDf@@ ±b´*o3b@@ ¿

ΩÉ≤ŸG ‘ á«fÉ«H »`` gh –£jgD*nFiHb@@ g-:êPÉ``ªædG π``«ã“ -3

f<¡¸Ov@ @£D¡R -N ibFb£cD@@ Av-ibº2v@@ <(*f£<d0b@@ ~|JH

™°SƒàdG ≈∏Y IQó≤dG (PDLnEbFÄD~8HfDIvD¡J&¤cJ

fJ4b´f£cDb+bc-4°fDb+n@@ Ex+¤GH4¡+bDdB*x§¢@@ ~z-b+

xJO 8b1eb@@ BxEH&dBxEf@@ ~6¡+i°Hv´w@@ £-gJHw@@ G

ÌU N -O vB.ø``μ‡ óM π``°†aCG ≈dEG êPÉ``ªædG rá``n∏ãer nCG hCG õ``jõ©J -4

¤gDfEbDHx~{DAHfJ2b@@ ~|gB°f£0bDE~}A&°f£@@ ~|D

,vE¡-HbK £<b~8bK Fb£C¡J°i4bcg1H£.¡-H2EnEbFÄDbA

¯bEnEbFx+$b@@ ~6&*y@@ £0f£G¥x@@ ©:äÉ«dB’G ¢`` †©H Ëó`` ≤J -Ü

vg@@ ~zE5b/¢< w£gDvE|F@@ <,4bc<ªbDn@@ EbFÄD

nEbFÄD¡@@ ~6D3EG&°Hf¸ÄDr¡@@ ~9¡+v£+v0¢D(x@@ ~}-H

&b+2bg<°¢@@ D(,2b<£¿:QhÉ`` ëŸG ∞∏àîŸ á«Ñ`` °ùædG á`` «ªgC’G (O

nEÄ´bAnEÄ´v£+¤£²f£/bgF(°*rbgEJ:OôØdG QhO (`g

&°¤+¡@@ ~6b²nEbFÄDd£Cx-H&h£cj-K 3(*@@ ~}JbEf@@ 0xE¯

rbgEvsg~6ÉD,yGb±ib£¸ÄDfc~zDb+f@@ ~8bs+HD*n)bgF

¤cJ¥wD¤+¡@@ ~6b²nEbFÄD*ib@@ F¡Ev0&°b@@ gJ'H4£j@@ Â

bFH&HnEbFÄD¯,x@@ A¡g´6b£DiH2&,v<b@@ ~z§£@@ ~|gDE

∞`` °Uƒj jªI%¸m4fCCgk1¸*CC»¨CC<m4fCCgk1*4