‫توصیف تنش در یک نقطه‬

‫با اعمال نیروهای خارجی بر یک جسم شکلپذیر و پیوسته‪ ،‬نیروهای داخلی در بین ذرات آن تشکیل‬
‫میشوند‪ .‬این نیروها از قوانین حرکت اویلر برای محیطهای پیوسته پیروی میکند (معادل قوانین‬
‫حرکت نیوتن برای یک ذره)‪ .‬یکی از معیارهای اندازهگیری شدت این نیروهای داخلی‪ ،‬تنش است‪.‬‬
‫از آنجایی که محیط پیوسته در نظر گرفته می شود‪ ،‬نیروهای داخلی نیز به صورت پیوسته درون‬
‫جسم توزیع خواهند شد‪ .‬یک المان مکعب مستطیلی به ابعاد ‪ dz , dy , dx‬در نقطهای‬
‫مادی‪ P‬در نظر میگیریم‬

‫تنش درون یک ماده شکلپذیر تحت بارگذاری (با فرض پیوسته بودن محیط)‬

‫بر اساس مطالعات کوشی‪ ،‬وضعیت تنش در هر نقطه از یک جسم پیوسته‪ ،‬را میتوان با یک تانسور‬
‫مرتبه دوم توصیف نمود‪ .‬مولفه های این تانسور شامل ‪ 9‬مؤلفه تنش مطابق شکل می باشد‪ .‬این‬
‫تانسور را با عنوان تانسور تنش کوشی )‪ (Cauchy stress tensor‬بصورت ذیل بیان میشود‪.‬‬

‫پس از تعیین توزیع تنش درون جسم نسبت به دستگاه مختصات)‪ ، (x,y‬ممکن است نیاز باشد که‬
‫مؤلفههای تانسور تنش در یک نقطه بخصوص مانند )‪ (P‬نسبت به یک دستگاه مختصات دوران یافته‬
‫)‪ (x′,y′‬نیز محاسبه شوند‪ .‬به این ترتیب‪ ،‬باید مقدار تنشهای اعمال شده بر صفحه گذرنده از نقطه‬
‫‪P‬با جهات متفاوت (دارای زاویه مشخص با دستگاه مختصات اولیه) را به دست آورد (شکل زیر)‪ .‬به‬
‫عنوان مثال در این گونه مسائل‪ ،‬معموالً یافتن مقادیر تنش قائم اکسترمم (بیشینه و کمینه)‬
‫و تنش برشی بیشینه به همراه صفحه اعمال آنها مورد توجه قرار میگیرد‪ .‬به این منظور‬
‫باید تبدیالت تانسور تنش را تحت یک دستگاه مختصات دوران یافته انجام داد‪ .‬با توجه به تعریف‬
‫تانسور‪ ،‬تانسور تنش کوشی از قانون تبدیل تانسور پیروی میکند و یکی از روشهای تبدیالت آن‬
‫به صورت گرافیکی‪ ،‬استفاده از دایره مور است‪.‬‬

‫تبدیل تنش در نقطهی ‪ Q‬دوران حول محور ‪ z‬به اندازه ‪ θ‬تحت شرایط تنش صفحهای‬

‫تعیین حالت کلی تنش در دو بعد‬

‫در تحلیل دوبعدی‪ ،‬به منظور تعریف تانسور تنش در یک نقطه مشخص )‪ (P‬نسبت به دو راستای‬
‫دلخواه عمود بر هم)‪ ، (x,y‬تنها به سه مؤلفه تنش نیاز است‪ .‬برای دستگاه مختصات)‪ ، (x,y‬این سه‬
‫مؤلفه شامل تنش برشی )‪(τxy‬و تنشهای نرمال )‪(σx‬و )‪ (σy‬میشود‪ .‬تانسور تنش کوشی دارای‬
‫تقارن است و این تقارن را میتوان به وسیله تعادل گشتاور زاویهای نمایش داد‪ .‬به این ترتیب‪،‬‬
‫رابطه ‪ τxy=τyx‬برقرار خواهد بود‪ .‬با توجه به نکات اشاره شده‪ ،‬تانسور تنش کوشی به صورت زیر‬
‫نوشته خواهد شد‪:‬‬
 ‫درتحالتی که دو وجه جزء مکعبی فاقد تنش هستند‪.‬‬
‫محور اینجا در ‪. z‬است شده انتخاب تنش بدون وجوه بر عمود‬
‫بیان می شود و • ‪ τ xy , σy , σx‬لذا وضیت تنش با سه مولفه‬
‫دو نمونه از تنش صفحهای که سه مولفه تنش برابر صفر دارند شامل‪:‬‬
‫‪zzx zy 0‬‬
‫‪‬‬
‫‪ ‬ورق نازک‬

‫‪ ‬سطح آزاد یک قطعه‬

 :‫شرايط تعادل را برای جزء منشوری مقابل درنظر بگيريد‬ •

 Fx  0   xA   x A cos   cos    xy A cos  sin 

  y A sin  sin    xy A sin   cos 
 Fy   0   xy A   x A cos  sin    xy A cos   cos 
  y A sin   cos    xy A sin  sin 

:‫معادالت فوق را می توان به شکل زير نوشت‬ •

:)‫ می سازد‬x ‫ با محور‬y΄ ‫ قرار دهيم (زاويه ای که محور‬θ +90 ‫ زاويه‬θ ‫ به جای‬σx΄‫اگر در رابطه‬ •
 ‫با جمع کردن عضوهای سمت راست و چپ معادله های ΄‪ σx‬و ΄‪:σy‬‬ ‫•‬

‫در حالت تنش صفحه ای‪ ،‬مجموع تنش های قائم موثر بر يک جزء مکعبی بستگی به وضعيت‬
‫آن جزء ندارد‪.‬‬
 ‫• با ترکيب معادالت قبلی به معادله يک دايره می رسيم‪:‬‬

‫‪ x   ave 2   x2y  R 2‬‬

‫‪ x  y‬‬ ‫‪  x  y ‬‬

‫‪2‬‬

‫‪ ave ‬‬ ‫‪R  ‬‬ ‫‪   xy2‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪ 2 ‬‬

‫در نقاط ‪ A‬و ‪ B‬تنش قائم‪ ،‬به ترتيب ماکزيمم و مينيمم بوده و تنش برشی صفر است‪.‬‬ ‫•‬
‫صفحات مربوط به اين نقاط را صفحات اصلی تنش و تنش های قائم ماکزيمم و مينيمم نظير آنها را‬ ‫•‬
‫تنش های اصلی گويند‪.‬‬
 ‫از شکل مشخص است‪:‬‬

‫‪ x  y‬‬ ‫‪  x  y‬‬

‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫‪ max,min ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪   xy2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪ 2‬‬ ‫‪‬‬

‫‪2 xy‬‬
‫‪x y 0‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪tan 2 p ‬‬
‫‪ x  y‬‬
‫' '‬

‫توجه‪ :‬دو مقدار برای ‪ θp‬وجود دارد که با يکديگر ‪ 90‬درجه‬

‫اختالف دارند‪.‬‬
‫نقاط ‪ D‬و ‪ E‬که بر روی قطر عمودی دايره هستند‪ ،‬متناظر با‬
‫ماکزيمم تنش برشی هستند‪.‬‬

‫‪  x  y ‬‬
‫‪2‬‬

‫‪ max‬‬ ‫‪ R  ‬‬ ‫‪   xy2‬‬

‫‪ 2 ‬‬
‫' ‪d x ' y‬‬ ‫‪ x  y‬‬
‫‪ 0  tan 2 s  ‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪2 xy‬‬

‫توجه‪ :‬دو مقدار برای ‪ θs‬وجود دارد که با يکديگر ‪ 90‬درجه‬

‫اختالف دارند‪.‬‬

‫تنش قائم متناظر با ماکزيمم تنش برشی‪:‬‬

‫‪ x  y‬‬
‫‪    ave ‬‬
‫‪2‬‬
 ‫مقايسه روابط ‪ 2θs‬و ‪ 2θp‬نتيجه می دهد‪:‬‬ ‫•‬

‫‪1‬‬
‫‪tan 2 s  ‬‬
‫‪2 tan 2 p‬‬

‫يعنی ‪ 2θs‬و ‪ 2θp‬به اندازه ‪ 90‬درجه اختالف دارند‪.‬‬ ‫•‬

‫به عبارت ديگر صفحات ماکزيمم تنش برشی تحت زوايای ‪ 45‬درجه با صفحات اصلی قرار دارند‪.‬‬ ‫•‬
 ‫مطلوبست‪:‬‬
‫الف) صفحات اصلی‬
‫ب) تنش های اصلی‬
‫ج) ماکزيمم تنش برشی و تنش قائم متناظر‬
 :‫حل‬

 x  50 MPa  xy  40 MPa  y  10 MPa

‫الف) صفحات اصلی‬
2 xy 2 40
tan 2 p    1.333
 x  y 50   10
2 p  53.1, 233.1

 p  26.6, 116.6
‫ب) تنش های اصلی‬
2
x  y  x  y 
 max, min       xy
2
2  2 
 20  302  402
 max  70 MPa
 min  30 MPa
 ‫ج) ماکزيمم تنش برشی‬

2
 x  y 
 max      xy
2
 2 
 302  402
 max  50 MPa
 x  50 MPa  xy  40 MPa
 s   p  45
 x  10 MPa
 s  18.4, 71.6

‫• تنش قائم متناظر‬

x  y 50  10
    ave  
2 2
   20 MPa
 ‫‪H‬‬

‫مطلوبست‪:‬‬
‫الف) تنش های قائم و برشی موثر بر جزئی که در نقطه ‪ H‬قرار دارد و وجوه آن به موازات محورهای ‪ x‬و ‪ y‬است‪.‬‬
‫ب) صفحات اصلی و تنش های اصلی در نقطه ‪H‬‬

‫‪P=150 lb‬‬
 ‫حل‪:‬‬
‫• ابتدا نيروی ‪ P‬را با سيستم نيرو‪ -‬کوپل هم ارز در نقطه ‪C‬‬
‫(مرکز مقطع عرضی گذرا از نقطه ‪ )H‬جايگزين می کنيم‪.‬‬

‫‪P  150 lb‬‬

‫‪T  150 lb 18 in   2.7 kip  in‬‬
‫‪M x  150 lb 10 in   1.5 kip  in‬‬

‫• تنش ها در نقطه ‪:H‬‬

‫‪y ‬‬
‫‪Mc‬‬
‫‪‬‬
‫‪1.5 kip  in 0.6 in ‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪1  0.6 in 4‬‬
‫‪4‬‬

‫‪ xy  ‬‬
‫‪Tc‬‬
‫‪‬‬
‫‪2.7 kip  in 0.6 in ‬‬
‫‪J‬‬ ‫‪1  0.6 in 4‬‬
‫‪2‬‬

‫‪ x  0  y  8.84 ksi  xy  7.96 ksi‬‬

‫تذکر‪ :‬نيروی برشی ‪ P‬هيچگونه تنش برشی در نقطه ‪ H‬به وجود نمی آورد‪.‬‬
 ‫• صفحات اصلی و تنش های اصلی‬
2 xy 27.96
tan 2 p    1.8
 x  y 0  8.84
2 p  61.0,119

 p  30.5, 59.5

2
x  y  x   y 
 max, min       xy
2
2  2 
2
0  8.84  0  8.84 
  7.96
2
  
2  2 

 max  13.52 ksi

 min  4.68 ksi
 ‫• روش مور برای تبديل تنش از يک دايره استفاده می کند‪.‬‬
‫• ويژگی اين روش‪ ،‬سادگی آن و اجتناب از فرمولهای پيچيده است‪.‬‬
‫برای جزئی که تحت تنش های ‪ τ xy , σy , σx‬قرار دارد‪ ،‬نقاط‬ ‫•‬
‫)‪ X(σx , - τ xy‬و )‪ Y(σy , τ xy‬را مشخص و به هم متصل میکنيم‪.‬‬

‫نقطه تقاطع اين خط با محور ‪ ، σ‬مرکز دايره (‪ )C‬خواهد بود‪.‬‬ ‫•‬

‫طول نقطه ‪ C‬و شعاع دايره به ترتيب ‪ σave.‬و ‪ R‬هستند‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪ x  y‬‬ ‫‪ x  y ‬‬
‫‪ ave ‬‬ ‫‪R  ‬‬ ‫‪   xy‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫تنش های اصلی در نقاط ‪ A‬و ‪ B‬حاصل می شوند‪:‬‬ ‫•‬
‫‪ max, min   ave  R‬‬
‫‪2 xy‬‬
‫‪tan 2 p ‬‬
‫‪ x  y‬‬
‫دوران در دو شکل دارای جهت يکسان هستند‪.‬‬ ‫•‬
‫يعنی دوران از ‪ Ox‬به ‪ Oa‬هم جهت با دوران از ‪ Cx‬به ‪ CA‬است‪.‬‬ ‫•‬
‫از آنجاييکه دايره مور يکتاست‪ ،‬با استفاده از‬ ‫•‬
‫مولفه های ’‪ τ x’y’ , σy’ , σx‬نيز دايره مور‬
‫برای تنش صفحه ای بدست می آيد‪.‬‬

‫• در اين حالت دايره مور را به کمک نقاط ’‪ X‬و ’‪Y‬‬

‫تشکيل می دهيم‪.‬‬
 :‫• بارگذاری محوری مرکزی‬

P P
x  ,  y   xy  0  max   ' , R
A 2A

:‫• بارگذاری پيچشی‬

Tc Tc
 x   y  0  xy   max , min   R  
J J
 ‫حل‪:‬‬
‫مطلوبست‪:‬‬
‫• دايره مور‬
‫الف) دايره مور‬
‫‪ ave ‬‬
‫‪x  y‬‬
‫‪‬‬
‫‪50   10  20 MPa‬‬ ‫ب) تنش های اصلی‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪CF  50  20  30 MPa FX  40 MPa‬‬ ‫ج) ماکزيمم تنش برشی و تنش قائم متناظر‬
‫‪R  CX ‬‬ ‫‪302  402  50 MPa‬‬
 ‫• تنش های اصلی‬

 max  OA  OC  CA  20  50
 max  70 MPa
 min  OB  OC  BC  20  50
 min  30 MPa

FX 40
tan 2 p  
CF 30
2 p  53.1

 p  26.6
 ‫• ماکزيمم تنش برشی‬

 s   p  45  max  R     ave

 s  71.6  max  50 MPa    20 MPa
 ‫مطلوبست‪:‬‬
‫حل‪:‬‬
‫الف) صفحات اصلی و تنش های اصلی‬
‫• تشکيل دايره مور‬
‫ب) تنش های موثر بر جزئی که از‬
‫‪x  y‬‬ ‫‪100  60‬‬
‫‪ ave ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 80 MPa‬‬ ‫دوران پادساعتگرد ‪ 30‬درجه ای به‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫وجود می آيد‪.‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪CF 2  FX 2  202  482  52 MPa‬‬
 ‫• صفحات اصلی و تنش های اصلی‬

XF 48  max  OA  OC  CA  min  OB  OC  BC
tan 2 p    2.4
CF 20  80  52  80  52
2 p  67.4
 max  132 MPa  min  28 MPa
 p  33.7 clockwise
  180  60  67.4  52.6 ‫• تنش های موثر بر جزء دوران يافته‬
 x  OK  OC  KC  80  52 cos 52.6
‫ در جهت‬2θ=60 ‫ را تحت زاويه‬XY ‫قطر‬
 y  OL  OC  CL  80  52 cos 52.6
.‫پادساعتگرد می چرخانيم‬
 xy  KX   52 sin 52.6
 x  48.4 MPa
 y  111.6 MPa
 xy  41.3 MPa