GEMİ YARDIMCI MAKİNELERİ

1. Evaporatörler (FWG)
2. İnsineratörler
3. Alternatörler,Jenaratörler ve kontrol sistemleri
4. Güverte makineleri
5. Stern Tüp sistemi ve şaft sistemi
6. Pervane tipleri
7. Dümen prensipleri
8. Dümenlerin hidrolik kontrol sistemleri
9. Acil durum dümen sistemi
10. BWTS
11. Baca Gazı Arıtma
12. Soğutma Sistemleri(Buzluk ve Air Cond.)
Fresh Water Generator(FWG Deniz Suyunun Tatlı Suya Dönüşümü):
Gemilerde, sonsuz kaynak olan deniz suyunun önce ısıtılarak buharlaştırılması, sonra da buharlaştırılan bu
suyun yoguşturulması ile saf veya damıtık su elde etme yöntemidir.

Tatlı suyun kulllanıldığı proseslerde(ekipmanlarda)yüksek kaliteli tatlı su temini amacıyla vakumlu damıtma
yapılmasıdır.Tatlı su Jeneratörü,tatlı su kalitesinin sürekli kontrolü ile otomatik çalışacak şekilde tasarlanmıştır.
Tatlı su Jeneratörü aşağıdaki ana bileşenlerden oluşur.

1. Evaporator section /plate heat exchanger/,

2. Demister,
3. Condenser section /plate heat exchanger
4. Fittings /air valve, safety valve, vacuum gauge, thermomete r and sigh glass/.
5. Combined air/brine ejector.
6. Ejector pump.
7. Fresh water pump.
8. Control panel with salinometer and Engine Control Room’s alarm block.
9. Mineralizer.

Deniz Suyu kondenserin deniz suyu soğutma çıkışından alınır. Plakalar arasından geçerken yaklaşık 40-50 ° C'de
Heat Exh.a girer .Bu Buharlaşma sıcaklığı% 90-95 vakuma karşılık gelir,sürüklenen buhar yerçekimi nedeniyle
temiz su akışı yoğunlaştırıcıya doğru devam eder ve burada yoğunlaşır.Deniz suyu ile soğutulan soğuk
plakaların arasından geçerken tatlı su üretilir.Üretilen tatlı suyun kalitesini sürekli kontrol etmek için bir
salinometre den geçer.Bu bir elektrot ünitesi ile birlikte sağlanır. Eğer üretilen tatlı suyun tuzluluk oranı izin
verilen maksimum değeri (2 ppm) aşıyorsa,alarm çalarak By-Pass selonoid’ini aktive ederek by-pass eder.
Gemilerde kullanılan Üç Tipi var:
• Borulu tip( Japon tipi)
• Plakalı tip
• Reverse Osmosis(Ters Ozmos-yolcu gemilerinde uygulaması vardır.)

Genelde yeni tip gemilerde plakalı tipli olanların uygulaması yaygındır.

Plakalı Heat_exchanger(ısı değiştirici):
Deniz suyu 40-50 c’de buharlaşan deniz suyu (%90-95 vakuma karşılıktır) kondanser bölümüne geçerek
deniz suyu soğutmalı plakalara temas ederek tatlı su haline gelir ve bu biriken tatlı su distile pompası ile
tatlı su tanklarına basılır.Plakalı Condanser(yoğuşturucu)
Bütün bu opresyonlar gemi limandan kalkıp,seyire kalktığında başlar ve Eva’da vakum tutmaya
başlanır.80-85 c dereceye gelmiş olan Ana Makine Tatlı su sıcaklığı EVA’ya giriş-çıkış devrelerinin valfleri
açılır ve arasındaki BY-PASS valfı yavaş yavaş kapatılarak M.E Tatlı suyu(H.Temp.)Eva’ya
yönlendirilir.Bundan önce ecekter pompası devreye alınarak vakum tutulmaya başlanır(vakum kırıcı valf
kapalıdır).Vakum %90 geldlğinde M.E HT suyu eva’ya yönlendirilir.O sırada eva’nın gövde sıcaklığı
düşer(45 c )ve ısı alışverişi nedeniyle vakum bir miktar düşer(%65 e kadar) ve aynı zamanda ana makina
sıcaklığı da düşer ısı kaybı nedeniyle bu otomatik yada elle transmitter araciliğı ile sıcaklık ayarlanır(80-
85 c).By-Pass valfı ile Tatlı su kapasite üretim ayarı yapılır.Çok sıkışık durumlarda limanda M.E tatlı suyu
devamlı ısıtarak tatlı su yapılabilinir.Eski tip olan Japon mantar(borulu ) tiplerinin stimle le tatlı su yapılan
uygulamaları vardır.
45°C sıcaklıktaki suyun basıncı, 0,0945 atm (mutlak-vakyum altında) basıncına düşürüldügünde buharlaşmanın
başlayacagı görülmektedir. Yukarıda kısaca anlatıldıgı gibi buharlaştırmayı 100°C’den daha düşük sıcaklıkta
yapmak da mümkündür. Bunun yolu da atmosfer basıncının altındaki konuma yani vakuma geçmekle
mümkündür.

Sıcaklık Buhar basıncı Sıcaklık Buhar basıncı

°C atm °C atm

5 0,0085 55 0,1553

10 0,0120 60 0,1965

15 0,0167 65 0,2468

20 0,0229 70 0,3075

25 0,0311 75 0,3804

30 0,0418 80 0,4674

35 0,0554 85 0,5704

40 0,0727 90 0,6919

45 0,0945 95 0,8342

50 0,1216 100 1,0000

Kondanser(Yoguşturucu) borularının veya plakaların içinde dolaşan deniz suyu, Kondanser dışındaki buharı
yoguşturmakta ve içinde bulundugu alt tarafta toplanmasını saglamaktadır.
PLAKA TİPLİ EVAPORATÖRÜN BAZI ÖZELLİKLERİ VE AVANTAJLARI AŞAGIDA SIRALANMAKTADIR;
1-Sistem oldukça basit bir tasarıma sahip olup ısı degiştirici ve yoguşturucuda titanyum malzemeden yapılan
plakalar (levhalar) kullanılmaktadır. Bu sistemde elde edilen tatlı su rahatlıkla kazanlarda kullanılabilmektedir.
2-Yüksek kalite ve korozyona dayanıklı malzeme olan titanyum levhalar sayesinde sistem uzun ömürlüdür.
3-Ağırlığı az ve bakım-tutum masrafları da düşüktür.
Plakalı tipte olan bu evaporatörün kapasitesi ana makina tatlı su ve sogutma suyuna baglı olarak 4-35
ton/gün’dür. 55-95°C arasında degişen ana makina tatlı su sıcaklıgı gibi, plakaların ebat ve sayısı da kapasiteyi
degiştirmektedir. Levhalı tip evaporatörlere deniz suyu ve tatlı su (ana makina ceket suyu) giriş-çıkışları ile
buharlaşma olayı gösterilmektedir.
Plakalı tipte olan bu evaporatörün çalışması da diger vakumlu evaporatörler gibi olup öncelikle ejektör pompası
ile basılan 3,0-4,0 bar basınçtaki deniz suyu yoğuşturucuya verilmektedir. Bu sistemde tatlı suya dönüştürülmek
üzere ısı degiştiriciye verilen deniz suyu (besleme suyu), yoguşturucudan gelmektedir. Diger bir ifadeyle
yoguşturucudan çıkan deniz suyundan, bir devre ile ısı değiştiriciye besleme suyu verilmektedir. Deniz suyu, yay
yüklü bir valf ve orifisten geçerek ısı değiştiriciye girmektedir.
Yoğuşturucudan(Kondanserden) çıkan deniz suyu aynı zamanda bir ejektörden geçirilerek denize basılmakta
olup ejektördeki iki baglantıdan bir tanesi ısı degiştiricideki suyun fazlasını emmekte, digeri ise vakum amaçlı
olup yoguşturucu mahallinden sistem içindeki havayı emerek vakum oluşmasını sağlamaktadır. Ejektör pompası
ile deniz suyu basılmaya başlandıktan sonra vakum tutturabilmesi için vakum kırıcı valfin kapatılması gerektigi
unutulmamalıdır.
Seviye ve vakum ejektörü tarafından saglanmış olan vakum degeri % 90-95 arasında iken ısı degiştiriciye verilen
ana makina tatlı suyunun (ceket suyu) sıcaklıgı 40-50°C olsa dahi evaporasyon (buharlaşma) başlamaktadır.
Ana makina tatlı su valflerinin açılıp by-pass valfinin uygun miktarda kapatılmasıyla birlikte deniz suyunun
kaynayıp buharlaşması başlamaktadır. Buharlaşan su, soğutulup yoğuşturulmak üzere yoguşturucuya dogru
yükselirken "demister" adı verilen bir çeşit ayrıştırıcı işlevi gören filtreden de geçmektedir. Ayrıştırıcıdan geçen
buhar içinde bulunan su tanecikleri filtrelere takılarak agırlıkları ile tekrar aşagıya dönmektedir. Ayrıştırıcıyı aşıp
yoguşturucuya giden buhar ise burada deniz suyu ile yoguşturulmakta ve yoğuşan su, yoğuşturucu tavasından
tatlı su pompasıyla alınarak kullanma suyu tanklarına basılmaktadır.
Kondenserde yoguşturulmuş olan su, "distile pompası" adı verilen tatlı su pompasıyla tanka gönderilmeden
önce suyun tuzlulugunu ölçecek olan elektrottan geçirilmektedir. Elektrot tarafından okunan tuzluluk oranı
salinometre denilen tuzluluk ölçme cihazı tarafından ppm (milyonda parçacık) olarak gösterilmektedir. Bu
esnada salinometrede istenilen maksimum tuzluluk oranı (örnegin 2 ppm gibi bir değere) ayarlanmaktadır.
Distile pompası tarafından elektrottan geçirilen suyun tuzluluğu ayarlanan seviyeden düşük ise su, pompa
tarafından direkt olarak tanka gönderilmektedir. Distile pompası tarafından elektrottan geçirilen suyun
tuzlulugu ayarlanan seviyeden yüksek ise, devre üzerindeki selenoid valf enerjilenip tuzlu su, sintineye tahliye
edilmektedir.
Plakalı tipteki evaporatörü devreye alabilmek için sırasıyla aşagıdaki işlemler yapılmalıdır.
1-Ejektör pompasının giriş-çıkış valfleri açılır.
2-Seviye ve vakum ejektörü sonrasındaki denize çıkış valfi açılır. 3- Vakum kırıcı valf kapatılır.
4-Elektrik tablosu üzerinden ejektör pompası çalıştırılır ve basınç gözlenir. Ejektörden önceki basınç degeri minimum
3,0 bar olmalı, ejektörden sonra ise 0,6 bar’ı aşmamalıdır.
5-Belli bir süre (en fazla 10 dakika) sonra vakum en azından % 90 oranına ulaştıgında, ana makina tatlı su (ceket suyu)
giriş ve çıkış valfleri ile varsa ilaç çektirme valfi açılır.
6-Tatlı su (ceket suyu) by-pass valfi kapatılarak sıcaklıgın ısı degiştirici girişinde 80°C, çıkışında ise 72°C olması saglanır.
Bunun için by-pass valfinin yaklaşık olarak 3/4 oranında kapatılması gerekmektedir. By-pass valfinin kapatılmasıyla
vakum % 85’e düşerken kaynama sıcaklıgı da yükselmeye başlar. Bu olay, içeride buharlaşmanın başladıgını
göstermektedir. Isı degiştiriciye verilen tatlı su miktarının az olması, bilindigi gibi evaporatörün ürettigi tatlı su
kapasitesinin de düşmesine neden olacaktır. Evaporatördeki gövde sıcaklıgı (buharlaşma sıcaklıgı) en fazla 45°C
olmalıdır.
7-Birkaç dakika (yaklaşık 3 dakika) sonra kaynama sıcaklıgı tekrar düşer ve normal vakum degerine ulaşılır. Tatlı su
tankını doldurma valfi açılarak distile (damıtık veya tatlı su) pompası çalıştırılır. Tatlı su pompasının çıkış basıncı 1,2-1,6
bar arasında olmalıdır. Tatlı su pompası çalıştırıldıktan sonra vakum nedeniyle tesviye şişesinde su görülmemelidir.
8-Alarm degeri ayarlanarak alarm sistemi devreye alınır. Daha önce içeride kalan su veya ilk kötü buharlaşma nedeniyle
ilk birkaç dakika alarm çalıp suyun sintineye verilmesi normaldir. Kısa bir süre sonra iyi bir buharlaşma neticesinde
sistem daha saf su üretip normale dönecektir.
Sistemi devreden çıkarmak :
1-Isı degiştiriciye verilen ana makina tatlı su by-pass valfi açılır ve tatlı su giriş-çıkış valfleri kapatılır.
2-Isı degiştiriciye verilen kimyasal ilaç valfi kapatılır.
3-Distile pompası stop edilir.
4-Alarm veya salinometre kapatılır.
5-Ejektör pompası kapatılır.
6-Vakum kırıcı valf açılır.
7-Ejektör pompasının giriş-çıkış valfleri kapatılır.
8- Ejektör sonrasındaki denize çıkış valfi kapatılır.
9- Tatlı su tankına su doldurma valfi kapatılır.
EVAPORATÖRDE BAKIM-TUTUM VE SORUNLAR:
EJEKTÖR SORUNLARI
Evaporatördeki ejektörlerden biri ısı degiştiricideki suyun fazlasını alarak deniz suyu seviyesini sabit tutmakta olup
"deniz suyu ejektörü" veya "seviye ejektörü", digeri ise yoguşturucu mahallindeki havayı emerek vakumu saglamakta
olup "vakum ejektörü" veya "hava ejektörü" olarak adlandırılmaktadır. Bazen bu ejektörlerde kışır, midye vs.
olabileceginden belirli zaman aralıklarında temizlenmesinde fayda vardır. Şayet bu ejektörlerden önce geri döndürmez
valfler var ise bunların da klapelerinin çalışır olduğunu kontrol etmek gerekmektedir.
KİRLENME VE KAPASİTE DÜŞMESİ
Zaman zaman evaporatörlerin kapasitesi düşmekte ve kaynama kötüleşmektedir. Böyle durumlarda ısı degiştirici uygun
durumda ise sökülüp dışarı alınmalı ve kimyasal ilaçla (asit banyosu içinde) kaynatılmalıdır. Dışarı alınmaya uygun degilse
içeriye ilaç (asit ve su karışımı) dökülerek yerinde kaynatılmalı ve sonra içindeki ilaçlı su boşaltılmalıdır. Borulu tipteki
yoguşturucular da ısı degiştiriciler gibi sökülüp dışarı alınmalı ve asit banyosuna yatırılarak temizlenmelidir.
Levhalı tip evaporatörlerde ise ısı degiştiriciler 50°C’yi geçmeyen asit banyosuna yatırılsalar da yoguşturucuların
temizligi, levhaların sökülüp 50°C’yi geçmeyen temiz su ve fırça ile fırçalanması ve yıkanması şeklinde yapılmalıdır.
Temizlik sonrasında levhalar ve contaları kontrol edilmelidir. Eger levhalardan delinmiş veya hasarlı olan varsa
yenilenmelidir. Yenilenmenin mümkün olmadıgı durumlarda hasarlı levha ve onunla birlikte çalışan bir sonraki levha da
iptal edilmelidir. Isı degiştirici ve yoguşturuculardaki ilk ve son levhalarda hasar oldugunda ise bu levhalar aynı şekilde
olan yedekleri ile degiştirilirler ama asla iptal edilmezler.
ISI DEĞİŞTİRİCI BORULARININ DELİNMESİ
M.E Silindir sogutma suyu Exp.Tankındaki (genleşme ) su seviyesi eksiliyorsa (ana makinada kaver çatlaması, silindir
gömlek O ringlerinin kaçırması ve benzeri diger nedenler hariç) ısı degiştirici boruları delinmiş demektir. Isı degiştiricide
delinen boru veya boruları saptamak için(test için) ısı degiştiricinin alt kapagı sökülmeli ve ısı degiştiriciye belirli bir
basınçta ana makina tatlı suyu (ceket suyu) açılmalıdır. Boruların dışında dolaşan tatlı su delik olan boruya girecegi için,
ısı degiştiricinin alt tarafından bakıldıgında delik olan borudan su geldigi görülecektir. Delik olan boru her iki taraftan
(alttan ve üstten) agaç veya pirinç konik tapa ile tapalanmalıdır.
Yatay tipteki ısı degiştiricide delinmiş boruyu saptayabilmek için ceket sogutma suyu giriş ve çıkış devreleri sökülerek
yatay ısı degiştirici, yuvasından oynamayacak şekilde cıvata ve somunlarla yerine sabitlenir. Bu esnada vakum
göstergesi, bozulmaması için sökülür ve körlenir ya da varsa valfi kapatılır. Evaporatöre, ejektör pompası ile besleme
suyu alınarak içeride bir miktar pozitif basınç saglanır, ancak bunun için deniz suyu borda çıkış valfinin kapatılması
gerekmektedir. Böylece içeride oluşan basınç nedeniyle delinmiş olan borular su ile dolacak ve agızlarından dışarıya su
gelecektir. Saptanan bu delik borular, karşılıklı olarak agaç veya pirinç malzemeden yapılmış tapalarla tapalanırlar.
Küçük deliklerdeki kaçaklar, büyük kaçakların yanında görülemeyebilecegi için test, hiçbir borudan su gelemeyene
kadar tekrarlanır ve daha sonra da test için sökülen tatlı su devreleri yerine baglanır.
POMPALAR VE VAKUMUN KIRILMASI
Evaporatörlerde kullanılan ejektör pompa basıncı genelde 2,5-6,0 bar civarındadır. Gemilerdeki evaporatörlerde en
büyük sorun, ejektör giriş basıncının düşmesiyle vakumun azalmasıdır. Pompa basıncının düşmesi dışında vakumun
yükselmemesinin en önemli nedeni evaporatör gövde veya devrelerinde vakum olan yerlerde bir kaçak olmasıdır.
Evaporatör üzerindeki kaçak veya kaçakların saptanabilmesi için evaporatörün içi (vakum göstergesi sökülüp
körlendikten sonra) ejektör pompa vasıtasıyla örnegin göstergede 1 bar basınç olacak şekilde doldurulur. Evaporatör
gövdesi veya devreleri üzerinden dışarıya deniz suyu kaçagı olan yer, evaporatördeki vakumu kıran (bozan) yerdir.
Bulunan kaçaklar giderildikten sonra aynı test daha küçük kaçakların görülebilmesi için yinelenmeli ve bu test, hiç
kaçak görülmeyene kadar tekrar edilmelidir.
Evaporatörlerde, distile pompası tatlı su çıkış basıncının genellikle 1-2 bar civarında olması istenirse de farklı sistem ve
farklı gemilerde bu degerler degişebilmektedir. Bilinmesi gereken ve yine en önemli vakum kırıcı yerlerden biri de tatlı
su pompasının şaft bogazıdır. Tatlı suyu basarken damla damla kaçıran tatlı su pompası, vakum tutma esnasında
vakumu engellemektedir. Böyle bir durumda yumuşak veya mekanik salmastra ya da yag keçesi, hatta gerekirse
pompa şaftı yenilenmelidir. Ancak bu elemanların yenilenmelerinin veya onarımının mümkün olmadıgı durumlarda
aşagıdaki önlemler alınabilir.
1-Evaporatör devreden çıkarılacagı zaman içeride bir miktar tatlı su bırakılır ve evaporatörün ilk çalıştırılması
esnasında vakum tutturulurken tatlı su pompası düşük kapasitede çalıştırılır ve pompa şaft bogazından dışarı
kaçak olacagı için vakum kırılmamış olur.
2-Pompa çıkışlarında zaten basınç ayarı için valf oldugu gibi, (eger yoksa) giriş tarafına da valf monte etmekte
fayda vardır. Böylece pompa bogazlarında oluşan sorunlarda bu alıcı valf kapatılarak pompa overhol edilene kadar
evaporatörün çalıştırılmasına devam edilebilir.
3-Bazen de vakum tutturulurken tatlı su pompasının şaft bogazına gres yag sürülür veya su tutulur.
Ejektör deniz suyu pompası ve distile su pompası santrifüj tipte pompa oldukları için bu pompalarda basıncın
azalmasına neden olan en büyük sorun genellikle impellerle birlikte çalışan aşınma ringlerinin aşınarak iç
çaplarının büyümesi ve basılan suyun buradan çıkış-giriş arasında by-pass etmesidir. Bu nedenle bu tip
pompaların bakım ve tutumu yapılırken bu ölçülere dikkat etmek gerekmektedir.
Aşınma ringi ile impeller arasındaki boşlugun artması nedeniyle ejektör deniz suyu pompa basıncının azalması,
vakumun da azalmasına neden olacagından işletmeciler bu ölçüleri kitaplardaki degerlerine göre kontrol etmeli
ve gerektiginde aşınma ringlerini yenilemelidirler. Bu ölçülerin uygunlugu, pompa çıkış basıncının ve dolayısıyla
da vakumun artmasını saglayacagı için degerler aşınma ringi çapına göre aşınma ringi ile impeller arasındaki
minimum ve maksimum boşlukları vermektedir.
YOĞUŞTURUCU (KONDENSER) BORULARININ DELINMESI
Evaporatör her şeyi ile normal ve elektrot (tuzluluk pili) da temizlenmiş oldugu halde üretilen tatlı sudaki tuzluluk miktarı
sürekli fazla okunuyorsa yoguşturucu (Kondanser)boruları delik demektir. Bu durumda, yoguşturucudaki delik boru veya
boruları saptamak için yukarıdaki yönteme benzer bir yöntem uygulanmalıdır. Borulu tipte olan yoguşturucuların tümü
tipte olup boruların içinden sogutma amacıyla deniz suyu dolaşmakta, boruların dışında ise buhar bulunmaktadır. Boru
agızlarının görülebilmesi amacıyla yoguşturucuya giren deniz suyu giriş ve çıkış devreleri sökülerek yoguşturucu,
yuvasında oynamayacak şekilde yuvaya cıvata ve somunlarla sıkıca sabitlenir. Vakum göstergesi de bozulmaması için
sökülür ve körlenir ya da varsa valfi kapatılır. Evaporatöre, ejektör pompası ile besleme suyu alınarak içeride bir miktar
pozitif basınç saglanır, ancak bunun için deniz suyu borda çıkış valfinin kapatılması gerekmektedir. Böylece içeride oluşan
basınç nedeniyle delinmiş olan boruların agzından su gelecegi için delik borular karşılıklı olarak agaç veya pirinç
malzemeden yapılmış konik tapalarla tapalanır. Küçük deliklerdeki kaçaklar, büyük kaçakların yanında görülemeyebilecegi
için test, hiçbir borudan su gelmeyene kadar tekrarlanır ve daha sonra da test için sökülen deniz suyu devreleri yerine
baglanır.
EVAPORATÖRÜN TEST EDILMESI:
Gemilerin deneme seyirleri esnasında ya da vakumun kırıldıgı düşünülen zamanlarda evaporatörler vakum
testine tabi tutulmaktadır. Bunun için deniz suyu ejektör pompası giriş ve çıkış valfleri ile ejektör çıkışında
bulunan borda çıkış valfi açılarak ejektör pompası çalıştırılır. Vakumun % 90’a ulaşması pek çok evaporatörde
yaklaşık olarak 5- 10 dakika sürmektedir.
Evaporatörde maksimum vakum saglandıgında, diger bir ifadeyle ise vakum degerinin % 95-100’e ulaştıgı
görüldügünde ejektör pompası stop edilerek 20 dakika kadar beklenir. Bu süre içinde vakumun en çok % 3
kadar düşmesi normal olup vakum degeri % 3’ten fazla düşerse bir yerde kaçak var demektir. Bu durumda
evaporatör, daha önce de anlatıldıgı gibi test edilerek vakumu bozan yerin saptanmasına çalışılmalıdır.
Gemilerin seyir tecrübelerinde evaporatör çalıştırılarak , basınç, sıcaklık ve akış miktarları gibi pek çok veri
kaydedilmektedir.
Gemilerin seyir durumlarında makina jurnalinin tutuldugu gibi evaporatör degerlerinin de kaydedilmesi
gerekmektedir. Böylece bu kayıtların kontrol edilmesiyle evaporatörün performansındaki düşmeler ve nedenleri
kolayca görülebilmektedir.
EJEKTÖR POMPASI , EJEKTÖR ve GERİ DÖNDÜRMEZ VALF:
Evaporatör sisteminde ısı degiştiriciye bir miktar deniz suyu gönderen ejektör pompası, kalan deniz suyunun
tamamını bazen bir, bazen de iki adet ejektörden geçirerek denize göndermektedir. Eger evaporatörde bir adet
ejektör bulunuyorsa hem ısı degiştiricideki deniz suyunun fazlasını emerek ısı degiştiricide deniz suyu seviyesini
sabit tutma hem de evaporatördeki havayı emerek vakumu sağlama işlemlerini bu ejektör görmektedir.

EJEKTÖR POMPASI EJEKTÖR GERİ DÖNDÜRMEZ VALF

DISTILE POMPASI (TATLI SU POMPASI):
Tatlı su pompası, kondenserde yoguşan tatlı ve damıtık suyu alarak tatlı su tanklarına basan santrifüj tipte bir
pompadır. Tatlı su pompasının alıcı borusu evaporatör gövdesine (yoguşturucuya) baglandıgı için, evaporatörün
bu pompadaki kaçak nedeniyle vakum tutmadığı zamanlarda, pompa alıcı borusunun ve pompa bogazının
kontrol edilmesi gerekmektedir. Pompa bogazındaki yumuşak salmastra, keçe veya mekanik salmastra gibi
sızdırmazlık elemanlarının yanmaması veya hasar görmemesi için pompanın susuz çalıştırılmamasında fayda
vardır.
SALINOMETRE (TUZLULUK ÖLÇER)
Distile pompası, evaporatörden aldıgı yoguşmuş tatlı suyu tanka basmadan önce aşağıda gösterilmekte olan
"elektrot" bir cihazdan geçirmektedir.
EVAPORATÖRÜN DEVREYE ALINMASI:
Evaporatör, ana makina tam yola geçirilip gemi limandan belli bir mesafe açıldıktan (örnegin 20-25 deniz mili) sonra ve
kirli olmayan sularda devreye alınmalıdır. Borulu tipte ısı degiştirici ve yoguşturucuya sahip olan bir evaporatörü devreye
alabilmek için aşagıdaki işlemler yapılmalıdır.
1-Ejektör deniz suyu pompasının giriş ve çıkış valfleri ile deniz suyu borda çıkış valfi açılır ve deniz suyu pompası çalıştırılır.
2-Vakum kırıcı valf kapatılarak evaporatörün vakum tutması saglanır.
3-Evaporatör ısı degiştiricisine (Heat Exhanger)deniz suyu alabilmek için besleme suyu valfi açılır. Böylece ısı degiştirici
borularının içi deniz suyu ile doldurulmuş olur. Ejektör deniz suyu pompasının bastığı deniz suyu ejektörden geçerken bir
yandan ısı degiştiricideki fazla deniz suyunu emerek ısı degiştiricide deniz suyu seviyesini sabit tutar. Bu nedenle bu tip
ejektörlere bazen "seviye ejektörü" de denilmektedir. Tek ejektörü olan sistemlerde bu ejektör deniz suyunun fazlasını
emerken aynı zaman da bir yandan da evaporatör içindeki havayı emmekte ve evaporatöre vakum tutulmasını
saglamaktadır.
4-Isı degiştiricideki fazla deniz suyu ile evaporatördeki havanın emilmesiyle birlikte sistem içinde vakum tutulmaya
başlanır ve vakumun göstergede yaklaşık olarak % 90 (- 0,90 bar) veya 686 mmHg olmasına kadar beklenir.
5-Vakum degerinin % 90’a ulaşmasından sonra 60-85°C sıcaklıkta olan ana makina silindir sogutma suyu devresinden
evaporatör ısı degiştiricisine tatlı su giriş ve çıkış valfleri açılır.
6-Ana makina devresinden ısı degiştiriciye gelen tatlı su giriş ve çıkış valflerinin arasında bulunan by-pass valfi 2/3 veya
3/4 oranında kapatılarak ısı degiştiriciye yeterli miktarda sıcak tatlı su verilmesi saglanır. By-pass valfinin 3/4 oranından
fazla veya tamamen kapatılması durumunda, ana makina silindir sogutma suyu basıncı düşüp büyük olasılıkla ana makina
agır yola düşerek devir azalmaya başlayacagı için by-pass valfinin kapalılık oranı hiçbir zaman 3/4’ten fazla olmamalıdır.
7-Isı degiştiriciye ana makinadan sıcak tatlı su verilmesiyle birlikte vakum altında bulunan evaporatörün ısı degiştirici
borularında bulunan deniz suyu ısınarak buharlaşmaya başlar. Bu durumda gözetleme camından suyun kaynaması
izlenebilmektedir.
8-Deniz suyunun buharlaşması ile birlikte oluşan buhar tanecikleri yön degiştiricinin çevresinden yukarıya dogru
yönelerek separatörden (ayrıştırıcıdan) geçmeye çalışırlar. Bu durumda buhar tanecikleri ayrıştırıcıdan geçerek
yoguşturucuya gelirken içinde su tanecikleri bulunanlar ayrıştırıcıya çarparak tekrar buharlaşmak üzere ısı degiştiriciye
geri dönerler.
9-Yoguşturucuya gelen buhar taneciklerinin yoguşturulması için buraya gelen deniz suyu giriş ve çıkış valfleri ile borda
çıkış valfinin açılması gerekmektedir. Kondensere gelen ve buhar taneciklerini yoguşturmada kullanılan deniz suyu bazı
gemilerde ejektör deniz suyu pompası ile, bazı gemilerde de ana makina deniz suyu pompası ile saglanmaktadır.
Yoguşturucuya verilen deniz suyu, yoguşturucu borularının içinde; buhar ise boruların dışında dolaşmaktadır.
Deniz suyu ile sogutularak yoguşturulan buhardan elde edilen tatlı ve damıtık su, yoguşturucunun tavasında
toplanmaktadır. Yoguşturma başladıktan sonra yoguşturucunun tesviye şişesi kontrol edilerek su seviyesinin bir miktar
artması beklenmelidir.
10-Yoguşturucu tesviye şişesinde su görülüp de artmaya başladıktan sonra salinometre (tuzluluk ölçer) devreye alınmalı
ve distile (tatlı su) pompasının giriş ve çıkış valfleri ile tatlı su tankını doldurma valfi açılarak distile pompası
çalıştırılmalıdır.
11-Salinometrenin devreye alınması ile birlikte alarm için belirlenen deger ayarlanmalı ve devreye sokulmalıdır. Bu
deger, sıcaklıkla birlikte degişecegi için evaporatörün buharlaşma degerine göre varsa düzeltme faktörü de devreye
sokulmalıdır. Üretilen tatlı su için belirlenecek tuzluluk alarm degeri genellikle 2-20 ppm arasında ayarlanmaktadır.
12-Evaporatörde üretilen ve elektrot (tuzluluk pili) ile okunan damıtık suyun tuzluluk degeri, belirlenen alarm degerinin
altında olması durumunda okunan deger salinometreye gönderilmekte ve bu durumda tatlı su tankını doldurma
selenoid valfi açılmaktadır. Üretilen damıtık suyun tuzluluk degeri, belirlenen alarm degerinin üstüne çıktıgında ise
üretilen su, bazı gemilerde sintineye, bazı gemilerde de evaporatör ısı degiştiricine geri gönderilmektedir. Evaporatörde
üretilip distile pompası ile tatlı su tankına gönderilen damıtık su genellikle bir akış ölçerden geçirilmekte böylece üretilen
suyun miktarı ve evaporatörün verimliligi de işletmeciler tarafından saptanabilmektedir.
Evaporatör gövde sıcaklıkları genellikle 37-45°C arasındadır. Evaporatör gövdesinde bulunan termometrede
okunan sıcaklıga "buharlaşma sıcaklıgı" adı verilmektedir. Şayet bu sıcaklık degeri 45°C’nin üzerine çıkarsa
vakum ve kapasite gibi özellikler kötü yönde etkilenmektedir. Buharlaşma sıcaklıgının artmasına neden olan
olay ve durumlar aşagıda sıralanmaktadır.

1- Yoguşturucuya verilen deniz suyu miktarının az olması,

2- Yoguşturucuya verilen deniz suyunun çok sıcak olması,
3- Yoguşturucu borularının tıkalı ve kışır kaplı olması,
4-Yoguşturucunun sogutma suyu (deniz suyu) devresinde hava olması,
5-Distile pompası az su bastıgından yoguşturucuda fazla miktarda tatlı su kalması,
6-Vakum kırıcı valfin gereginden fazla açık olması,
7-Vakum ejektörü kapasitesinin yetersiz olması ve ejektörün iyi çalışmaması,
8-Sistemde vakumu kıracak hava kaçagının bulunması,
9-Kapasitenin çok yüksek olması.
Üretilen Tatlı Su Distile pompası ile tatlı su tanklarında toplanır.
Hidrofor sistemiyle sanitari sistemde kullanılır.
1. Cooling water system (refilling gravity tank)
2. Sepa rator operating tank
3. Bilge water separator
4. Cold water accommodation
5. Hot water accommodation

Hidrofor otomatik olarak çalışır. Elektrikle çalışan bir santrifüj pompa , bir filtre aracılığıyla tankları oluşturur.
Pompa, suyu basınçlı tanka zorlar, tank kısmen su, kısmen hava ile doludur. Tanktaki basınç yüksek değerde (0,6
MPa) olduğunda stop eder.Tanktaki basınç düşük değere (0,3 MPa) düştüğünde devreye girer. Su seviyesi
Tankta 2/3 seviyesinde tutulur.