Professional Documents
Culture Documents
AL Senior Useful Complete Pack
AL Senior Useful Complete Pack
Informata themelore
2
1.2 Mikroorganizmat
Mikrobet e dobishme
Hyrje
1. Filloni mësimin duke shpjeguar që ekzistojnë me miliona lloje të ndryshme të mikrobeve dhe se
shumica e tyre janë plotësisht të padëmshme për njerëzit; disa në të vërtetë janë shumë të
dobishme. Pyetni klasën se a dijnë ndonjë mënyrë për të shfrytëzuar mikrobet në dobinë tonë.
Shembujt mund të jenë Penicillium (kërpudhë) për prodhimin e antibiotikëve; disa mikrobe
zbërthejnë kafshët dhe bimët e ngordhura për të përfituar plehërat; disa mikrobe ndihmojnë në
tretjen e ushqimeve dhe disa përdoren për të shndërruar qumështin në jogurt, djath ose gjalpë.
2. Rikujtojuni nxënësve se bakteret dhe kërpudhat janë të gjalla sikurse ne – kanë nevojë për
ushqim për t’u rritur dhe shumuar. Ato ndryshojnë në kërkesat e tyre për ushqim, por në
përgjithësi, të gjitha ato që ne i konsiderojmë si ushqim, janë ushqim edhe për shumë mikrobe.
Mikrobet gjithashtu prodhojnë produkte anësore të cilat mund të jenë të dobishme apo të
dëmshme për njerëzit. Pyetni nxënësit nëse kanë parë ndonjëherë qumësht të thartuar; edhe pse
ne mund ta perceptojmë këtë si problematike, industria e shfrytëzon këtë proces (fermentimin) në
prodhimin e jogurtit.
3. Shpjegoni që fermentimi është një ndryshim/proces kimik nëpërmjet të cilit bakteret ‘hajnë‘
sheqernat dhe prodhojnë acide dhe gazra si mbetje të procesit. Ne e përdorim këtë proces në
industrinë ushqimore për të prodhuar verë, birrë, bukë, jogurt dhe shumë produkte ushqimore.
Kur prodhohet jogurti, bakteret e shtuara në qumësht konsumojnë sheqernat e qumështit dhe
nëpërmjet fermentimit i shndërrojnë ato në acid laktik, i cili e shndërron qumështin në jogurt.
Tregoni klasës se ata vetë do ta përgatisin jogurtin dhe do ta shohin procesin e fermentimit.
Aktiviteti kryesor
1. Ky aktivitet përbëhet nga 3 teste të ndryshme dhe mund të bëhet në grupe ose me tërë
klasën.
2. Furnizoni klasën ose grupet me recetë për jogurt (SH 1). Është e rëndësishme që të
diskutohen të gjitha hapat e recetës me klasën, rreth çështjes se pse bëhen ato hapa.
a. Qumështi pluhur ndihmon në trashjen e përzierjes
b. Vlimi i qumështit ndihmon në eliminimin e mikrobeve të padëshirueshme dhe më vonë
inkubohet përzierja në temperaturë të favorshme për rritjen e mikrobeve.
Mikroorganizmat tjerë të padëshirueshëm mund të interferojnë me procesin e
fermentimit ose nëse mbeten në jogurt mund të shkaktojnë helmim.
SHËNIM 1 nëse vlimi i qumështit nuk është i mundur atëherë mund të përdoret
qumështi UHT ose steril.
c. Mos ftohja e përzierjes para shtimit të jogurtit në hapin 4 do të rezultojë me vrasjen e
mikrobeve ‘jogurt prodhuese’.
d. Jogurti përmban mikrobet Lactobacillus ose Streptococcus të nevojshme për
prodhimin e jogurtit. Ne e shtojmë jogurtin në përzierjen e qumështit për ta shndërruar
atë në jogurt nëpërmjet fermentimit.
e. Përzierja ndihmon në shpërndarjen e barabartë të Lactobacillus në përzierjen. Është e
rëndësishme që të përdoret luga sterile për të parandaluar kontaminimn e përzierjes
me mikrobe të padëshiruara, si p.sh. myshqe.
f. Ambalazhi dhe kapakët e sterilizuar ndihmojnë që të parandalohet kontaminimi me
mikrobe të padëshiruara, të cilat mund ta pengojnë procesin e fermentimit.
g. Temperatura ideale për rritjen e Lactobacileve ose Streptococcus është 32oC - 43oC.
Përzierja mund të lihet në temperaturë të dhomës, por nevojiten deri në 5 ditë që
mikrobet të shumohen dhe të prodhojnë acidin laktik të nevojshëm.
SHËNIM 2 Ky aktivitet mund të bëhet me sasi më të vogla të qumështit nëse nevojitet.
3
1.2 Mikroorganizmat
Mikrobet e dobishme
Aktiviteti kryesor
1. Shpjegoni klasës secilin test
a. Testi 1 – zhvilloni eksperimentin sipas recetës (SH 1) duke përdorur jogurtin në hapin
4.
b. Testi 2 - zhvilloni eksperimentin sipas recetës (SH 1) duke përdorur jogurtin e sterilizuar
(vluar) në hapin 4.
c. Zhvilloni eksperimentin sipas recetës, (SH 1), por në hapin 7 inkuboni gjysmën e
mostrave në temperaturën e rekomanduar dhe gjysmën tjetër në 20oC ose në frigorifer.
2. Theksoni që bakteret Lactobacillus që gjinden në jogurt, janë baktere të dobishme ose
‘miqësore’ dhe quhen probiotikë. Këto baktere na ndihmojnë që të:
a. Mbrohemi nga bakteret e dëmshme të cilat shkaktojnë sëmundje
b. Tresim disa lloje të ushqimeve
Plenare
Kontrolloni a e kanë kuptuar nxënësit mësimin duke parashtruar pyetjet e mëposhtme:
a. Cili është procesi që e ka shkaktuar ndryshimin në qumësht?
Fermentimi është një proces nëpërmjet të cilit qumështi shndërrohet në jogurt. Gjatë fermentimit
mikrobet konsumojnë sheqernat e thjeshta dhe i shndërrojnë ato në acide, gazra dhe alkool.
b. Pse është e rëndësishme që të shtohet jogurt në përzierjen e qumështit?
Jogurti i gjallë përmban baktere të cilat e kryejnë fermentimin.
c. Çka ndodh kur jogurti steril shtohet në qumësht dhe pse shtohet?
Nuk shfaqet ndonjë ndryshim sepse jogurti është vluar dhe mikrobet janë shkatërruar.
Fermentimi nuk mund të shfaqet kur jogurti steril shtohet në qumësht.
d. Çfarë ndryshime janë shfaqur gjatë shndërrimit të qumështit në jogurt dhe pse janë shfaqur ato?
Acidi llaktik i prodhuar nga bakteret ka thartuar qumështin, gjë që ka rezultuar me trashjen e
përzierjes dhe ndryshimin e lehtë të ngjyrës.
e. Pse është e rëndësishme që përzierja të mbahet e ngrohtë gjatë natës?
Bakteret preferojnë të rriten në temperaturën rreth 37o. Temperaturat tjera ose do të vrasin
mikrobet ose do të zvogëlojnë shpejtësinë e shumimit. Për t’u shndërruar qumështi në jogurt,
është me rëndësi që bakteret të rriten dhe të shumohen shpejt për të prodhuar sasi të
mjaftueshme të acidit llaktik.
f. Çka ndodh kur eksperimenti nuk shkon si duhet?
Nëse qumështi steril shndërrohet në jogurt – qumështi nuk është vluar si duhet ose mostrat janë
kontaminuar.
Aktiviteti plotësues
Jepni nxënësve nga një kopje të SW 2. Ndiqni procedurat e cekura dhe shikoni mikrobet nën
mikroskop. Nëse jogurti është shumë i trashë nxënësit mund ta hollojnë atë me ujë. Mund të
provoni një herë vetëm me jogurt dhe një herë me jogurt të holluar.
Mbani në mend që sa më i holluar të jetë jogurti, aq më larg do të shpërndahen bakteret
dhe do të jetë më e vështirë që të shihen në xhamin mikroskopik.
4
1.2 Mikroorganizmat
Mikrobet e dobishme
Testi 1 – Jogurti
Para inkubimit Pas inkubimit
Testi 3
Sa kohë nevojitet për ta bërë jogurtin kur përzierja është inkubuar në:
20oC përafër. 3-5 ditë 40oC gjatë natës
Përfundimet
1. Çka ka shkaktuar shndërrimin e qumështit në jogurt?
Mikrobet e shtuara në qumësht kanë shndërruar sheqernat në acid laktik, i cili ka bërë që
qumështi të trashet në jogurt.
2. Si quhet ky proces?
Fermentimi i acidit laktik.
3. Shpjegoni dallimet e rezultateve të testit 1 dhe testit 2.
Çdo gjë në testin 2 ka qenë sterile; prandaj nuk kanë qenë të pranishme mikrobet për ta bërë
fermentimin e acidit laktik.
4. Cilat janë llojet dhe emrat e mikrobeve që mund të përdoren për prodhim të jogurtit?
Bakteret e gjinisë Lactobacillus dhe Streptococcus.
5. Pse nevojitet më shumë kohë për ta prodhuar jogurtin në 20oC sesa në 40oC?
Bakteret preferojnë që të rriten në temperaturë trupore, përafërsisht 37oC. Në 20oC
baktereve ju nevojitet më shumë kohë që të shumohen, prandaj më ngadalë prodhojnë acid
laktik.
6. Para inkubimit për përzierje përdoret luga sterile (hapi 5). Çka mendoni se mund të ndodh
nëse përdoret një lugë e papastër?
Jogurti i prodhuar mund të kontaminohet me mikrobe të dëmshme.
5
Mikrobet e dobishme
Si të përgatitet jogurti
Shtoni 2 lugë gjelle qumësht pluhur të kremuar në
500 ml qumësht të plotë.
Ftoheni në 46-60°C.
6
Mikrobet e dobishme
Vështrimet
Testi 1 – Jogurti
Para inkubimit Pas inkubimit
Çfarë konzistence ka përzierja?
Testi 3
Sa kohë duhet për ta bërë jogurtin kur përzierja është inkubuar në:
20oC 40oC
Përfundimet
1. Çka ka shkaktuar shndërrimin e qumështit në jogurt?
________________________________________________________________
2. Si quhet ky proces?
________________________________________________________________
4. Cilat janë llojet dhe emrat e mikrobeve që mund të përdoren për prodhim të jogurtit?
________________________________________________________________
5. Pse nevojitet më shumë kohë për ta prodhuar jogurtin në 20oC sesa në 40oC?
________________________________________________________________
6. Para inkubimit për përzierje përdoret luga sterile (hapi 5). Çka mendoni se mund të
ndodh nëse përdoret një lugë e papastër?
________________________________________________________________
7
Mikrobet e dobishme
Procedura
Testi 1
1. Vendosni një pikë të vogël jogurt në njërën anë të xhamit mikroskopik.
2. Merrni një xham tjetër të pastër dhe shpërndani jogurtin në xham duke krijuar një
strisho të hollë.
3. Lejoni që të thahet xhami në ajër dhe pastaj kaloni xhamin një herë në flakdhënësin
Bunsen për ta fiksuar me nxehtësi strishon.
4. Mbuloni strishon me disa pika metilen blu dhe pritni 2 minuta.
5. Shpërlani tepricën e ngyrës me ujë me rrjedhje të ngadaltë.
6. Mbuloni strishon me xham mbulues dhe vështroni mostrën me mikroskop.
7. Regjistroni vështrimet tuaja.
Testi 2
1. Përsëritni hapat e mësipërm 1-7 duke përdorur jogurt steril në vend të jogurtit
josteril.
Si të përgatitet strishoja:
Jogurt
1. Afrimi 2. Adhezioni
3. Shtyerja e xhamit
Vështrimet
1. Çka keni parë në strishon e jogurtit?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
2. Çka keni parë në strishon e jogurtit steril?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
3. Sipas mendimit tuaj çka ka shkaktuar dallimin?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________