ARALIN 1: Batayang ang sariling kalinangan at mga minanang

yaman ng isip.
Kaalaman Sa SoSyedad
at Literatura
2. Makikita nila sa kanilang sarili, ang kalawakan,
kalakasan at kahinaan ng kanilang pag-uugali
at paniniwala.

Ano nga ba ang ibig Sabihin ng Sosyedad”?

3. Masasalamin ang nakaraan ng kanilang mga
ninuno; kung paano sila nabuhay, nagkamali at
• AGHAM PANLIPUNAN – Pag aaral ukol sa pwersang
nagtagumpay; at dahil dito ay maiiwasan nila
sosyal, kultural, sikolohikal, ekonomikal, at political
ang pagkakamali at higit pang mapauunlad at
na gumagabay sa pag uugali at kilos ng isang
mapayayabong ang mga minanang kabutihan
indibidual.

4. Makikita ang mga kapintasan at kagalingan ng

• SOSYOLOHIYA - Pag aaral sa relasyon ng bawat tao
sariling panitikan at sa gayo’y magkaroon ng
sa isa’t isa. Ito ay naiimpluwesnyahan ng politikal,
pagsasanay sa paglinang ng kakayahan at
ekonomikal, kultural, at sosyal na aspeto.
kaSanayan sa pagbabago at upang higit na
mapadalisay at mapaningning ang mga
• SOSYEDAD / LIPUNAN - tumutukoy sa mga taong
kagalingang ito at maiwasan ang mga
sama-samang naninirahan sa isang organisadong
kamalian.
komunidad na may iisang batas, tradisyon at
pagpapahalaga.
5. Matutuhang ipagmalaki ang mga bagay na
kanila at maging matibay at matatag ang
• LITERATURA / PANITIKAN – Tumutukoy sa kabuuan o
pagkilala sa kanilang pagkalahi.
kalipunan ng mga pinagyamang isinulat o inilimbag
sa isang tanging wika ng mga tao.
6. Mapupukaw ang marubdob na pagmamalasakit
at pagpapahalaga sa sariling wika.
• Sulatin, kanta, pelikula, etc.
• LITERATURA = LITERA (LATIN) = LETRA / LETTER
7. Matukoy natin ung mga mali oh hindi tama na
• PANITIKAN = PANG + TITIK +AN
impormasyon sa ating lipunan.

Ano nga ba ang ibig Sabihin ng “Literatura”?

• Ayon kay G. Azarias, “Ang panitikan ay

ARALIN 2: PAHAPYAW NA PAGTUNTON
nagpapahayag ng damdamin ng tao tungkol sa iba’t
ibang bagay sa daigdig, sa pamumuhay, sa
SA LITERATURANG FILIPINO SA IBA’T
pamahalaan, sa lipunan at sa kaugnayan ng kanilang IBANG PANAHON
kaluluwa sa Dakilang Lumikha.

• Ayon kay G. Abadilla, “Ang panitikan ay bungang-isip Ika-14 na Siglo

na isinatitik. • Bago pa dumating ang mga Kastila, ang mga
ninuno natin ay mayroon nang sariling
• Ayon naman kay Luz A. de Dios, ang panitikan ay kakayahan at bago pa sakupin ng imperyo ng
mula sa mga salitang pangyayaring isinatitik at Madjapahit noong ika-14 na siglo.
pinalamutian.
• Ang Literaturang Filipino ay naiiba sa kabuuan.
NagSimula ito sa tradisyong pasalita. Ang mga
Kahalagahan ng pag aaral ng ating “Sosyedad at kalapit bansa tulad ng Malaysia, Cambodia,
Literatura” Indonesia at Arabia ay may kani-kaniyang
ambag sa ating panitikan. Ang mga ito ay nasa
1. Mababatid ng mga tao ang kanilang sariling anyong awiting-bayan, alamat, karunungang
tatak, ang sariling anyo ng kanyang pagkalahi, bayan at iba-ibang uri ng tula.
 Halimbawa sa Visayas,

Ambahan – isang tula o talata na may 7 na Taong 1872 (Panahon ng Kastila)

pantig. Maririnig tuwing nakikipag debate ang
lalake sa babae ukol sa pag ibig. Halimbawa ng Zarzwela at Moro-moro na parehong
impluwensya ng mga Kastila.
Siday / Kandu – Kanta tunkol sa mga bayani na
umaabot ng hanggang 6 na oras.
Taong 1896 – 1898 (Panahon ng Kastila)
 Sa panahon ng Himagsikan noong 1896, taon
Ika-16 na Siglo nang barilin Sa Bagumbayan Si Gat. Jose P.
• Surat Mangyan Rizal noong Disyembre 30, nagbago ang paksa
• Tagbanwa ng mga panitikan. Naging maapoy,
• Kulitan mapanuligsa at mapaghamon, puno ng pag-
ibig sa bayan, paghahangad ng kalayaan at
pagtuligsa sa mga dayuhan.
Taong 1521
 Taong 1521 nang maligaw si Ferdinand  Taong 1898 nang tuluyang lumisan ang mga
Magellan sa ating dalampasigan, subalit Kastila sa bansa subalit nasa ilalim pa rin tayo
tuluyang sinakop at inalipin ng mga Kastila ang ng kapangyarihan ng mga banyagang
mga Pilipino noong taong 1565 sa pamumuno Amerikano.
ni Miguel Lopez de Legaspi.

Pag ibig sa bayan ang ilan sa mga tema at paksa na

God, Gold, Glory. Espada at krus. makikita sa mga panitikan o literatura nung panahon
ng himagsikan.
 Pinalaganap ng mga Kastila ang tradisyong
Europa na napapaloob sa komedya, sarswela,
kurido, awit, pasyon at tungkol sa mga Santo.
Taong 1898 – 1941 (Panahon ng Amerikano)
 Mula Sa taong 1898 hanggang 1941, tayo ay
kunwaring tinulungan at pinalaya ng mga
Taong 1565 (Panahon ng Kastila)
Amerikano sa kamay ng mga Kastila.
Namuhunan ang mga Amerikano. sa tratado ng
Paris noong Disyembre 10, 1898,
Taong 1872 (Panahon ng KaStila)
napagkasunduang bilhin ng Amerika ang
 Taong 1872 nang magsimulang mag-alsa ang
Pilipinas sa mga Kastila. Dito lumitaw ang
mga Pilipino sa pangunguna ni Sarhento La
tunay na kulay at pakay ng Amerika sa
Madrid, subalit ilang oras lamang at napatay
Pilipinas. Naging mas masahol pa ang
rin sila agad. Sinamantala ng mga prayleng
pamamalakad ng mga Kano kaysa sa mga
Kastila ito at sinangkot nila ang tatlong Paring
Kastila. Itinuring tayong Indio ng mga Kastila
Martir na sina Mariano Gomez, José Burgos,
subalit baboy damo naman ang tingin ng mga
and Jacinto Zamora.
kano sa atin. Naghasa muli ng itak ang mga
Pilipino. Nabalingan ang panulat at ipinakita
 Dito na nagsimula ang pagsulat ng mga
ang pabugsu-bugsong tema ng kalayaan.
propagandista Sa pangunguna ni Gat. Jose
Rizal. Ginamit ang Tagalog, Kastila at iba’t
ibang wikain sa pagsulat ng mga nobela, tula,
sanaysay at ibang akda sa mga pahayagang
Taong 1898 – 1941 (Panahon ng Amerikano)
Tagalog at Kastila. Ang mga akda ay punung-
Sa pananakop ng mga Amerikano, ang mga Pilipino ay
puno ng damdaming makabayan at nagbunsod
patuloy pa rin sa panunuligSang makikita sa mga
sa mga Pilipino upang magkaisa at nagwakas
akdang isinulat sa wikang Ingles, Tagalog at iba’t
sa Himagsikan.
ibang wikain sa Pilipinas. Madaling natuto ng Ingles
ang mga Pilipino kaya sa loob ng humigit kumulang ng
dalawampung taon ay nagsisisulat na sila ng mga tula,
sanaysay, maikling kuwento at nobela sa Ingles. Dito Taon 1946 – 1950 (UmpiSa ng Republika)
nagsimulang umunlad ang panitikang Pilipino sa Taong 1946 hanggang sa kasalukuyan ay Panahon ng
Ingles. Republika. MaSalimuot ang mga pangyayari sa
panahong ito. Unti-unting itinayo ang mga
establisyemento na sinira ng digmaan. Mga masasakit
Taong 1898 – 1941 (Panahon ng Amerikano) na alaala ng kahapon na ang tanging gamot ay
 Ang pampublikong paaralan ang isa sa mga malalalim na buntong-hininga. Namamalasak sa mga
nagging ambag ng mga Ameikano sa lipunan. tema ng panitikan sa panahon na ito ang kabiguan,
kalupitan at masaklap na karanasan.
 Maraming Pilipino ang nabigyan ng oportunidad
makapag aral.

Taon 1946 – 1950 (UmpiSa ng Republika)

Imahe ng lungsod ng Maynila matapos ang digmaan
 Dahil dito, lumawak ang pag iisip ng mga laban sa mga Hapon.
Pilipino sa ibat ibang disiplina kasama narin
ang panitikan at literatura. Mga biktima ng digmaan at karahasan.

 Natuto din sila magsalita at sumulat ng Ingles.

Taon 1946 – 1950 (Umpisa ng Republika)
Matapos ang ikalawang digmaang pandaigdig, muling
bumangon at itinaguyod ang mga ibat ibang lungsod
Taong 1898 – 1941 (Panahon ng Amerikano)
ng Pilipinas mula sa pagkasira. Ang ilan pang tema at
Isa ang sine sa nagging ipluwensya ng mga
paksa sa panitikan sa panahon ito ay ang muling
Amerikano, dahil dito nawili ang mga Pilipino sa
pagbangon ng mga Pilipino at ang pag bibigay pugay
kulturang Amerika at naimpluwensyan nito ang
at respeto sa mga namatay at nagsakripisyo ng buhay.
literaturang Pilipino.

Dekada 50s
Ang dekada-50 ay nagkaroon ng sigla sa panulat dahil
Taong 1942 – 1945 (Panahon ng Hapon)
sa KADIPAN (Kapisanang Aklat, Diwa at Panitik) at ang
Naging napakasaklap ng buhay ng mga Pilipino sa
Gawad PalanCa, na itinatag ni Don Carlos PalanCa ng
kamay ng mga Hapones. Gutom, kawalang katiyakan
La Tondeña InCorporada.
sa buhay at kawalang pag-asa ang masasalamin sa
kanilang mga mata. Punung-puno ng paghihinagpiS
Dekada 60s at 70s
ang bawat tahanan dahil sa kawalang pusong
Ang dekada-60 ay ang pagbibinhi ng aktibismo. Naging
pamamalakad ng mga Hapones. sa panahong ito
magulo ang kapaligiran at dumami ang katiwalian.
namulaklak ang panitikang Tagalog sa utos ng Hapon
at gamitin ang sariling wika sa panulat. Natuto ng
 Ang nagging tema o paksa ng panitikan sa
Haiku at Tanaga ang mga Pilipino.
panahon na ito ay kalayaan, pag tutol sa
kolonialismo at imperialismo, national identiy,
Taong 1942 – 1945 (Panahon ng Hapon)
re-orientation, kritisismo sa gobyerno,
• Haiku
kahirapan, at pag ibig sa Diyos.
• Tanaga
• Karaniwang Anyo
 Ang dekada-70 ay nauso ang paghawak ng
mga plakard, barikada at pagbulagta ng mga
• Mga tema o pakSa:
walang buhay sa kalsada. Ibinaba ang Batas
• NationaliSmo
Militar. Hanggang magkaisa ang bayan sa
• Bayan
EDSA sa buwan ng Pebrero taong 1986. Ang
• Pagmamahal
sumunod ay isang kasaysayang nadagdag sa
• Buhay Sa Bario
ating lahi.
• Pananampalataya
• ArtS
 mahabang panahon.

3. Maikling Kuwento – nagtataglay ng isang

Dekada 60s at 70s kakintalang nilikha ng mga hindi karaniwang
Imahe ng dekada 70s kung saan lumaban ang mga pangyayari sa pamamagitan ng pinakamatipid
Pilipino sa maling pamamalakad ng gobyerno. na paggamit ng mga salita.

4. Alamat – nagsasalaysay ng pinagmulan ng

Dekada 80S - 2000 - KaSalukuyan mga bagay-bagay.
 Sa kasalukuyan, dalawang wika ang ginagamit
sa pagsulat ng panitikan: Ingles at Filipino. 5. Pabula at Parabula – ang mga tauhan ay hayop
Dahil may kinikilala na tayong wikang na ang layunin ay magbigay-aral.
pambansa, ang Filipino, ay lubusan ng
ginagamit, pinalalaganap at itinuturo sa lahat 6. Anekdota – salaysay na hango sa tunay na
ng antas ng pag-aaral. Unti-unti na tayong karanasan o pangyayari sa buhay ng tao. Ito’y
nakabuo ng pambansang panitikang kapupulutan din ng aral.
naglalarawan ng tunay na layunin, damdamin
at hangarin ng bayan.

TULA
 Paglaganap ng mga ibat ibang pelikulang  Ang Tula o Patula ay binubuo ng pahayag na
Pilipino na ukol sa realidad kabilang narin ang may sukat at tugma.
sa sexualidad ang mga nagging tema ng
panitikan sa panahong ito.  Ang sukat ay tumutukoy sa bilang ng pantig ng
mga salita sa bawat taludtod samantalang ang
tugma ay tumutukoy sa pagkakatulad ng tunog
Dekada 80S - 2000 - KaSalukuyan ng huling pantig ng huling salita sa bawat
Sa kasalukuyan, nagkaroon ng impluwensya ang iba taludtod.
pang produktong banyaga sa ating panitikan gaya ng
Kpop, Holywood movies, anime, etc. Lumaganap ito Ang patula ay nahahati sa apat na uri:
dahil sa pag lunsad ng internet at social media. 1. Tulang Pandamdamin o Liriko
2. Tulang Pasalaysay
3. Tulang Pandulaan
ARALIN 3 4. Tulang Patnigan
KAURIANG PANLAHAT NG PANITIKAN (TULUYAN
AT TULA)
1. Tulang Pandamdamin o Liriko
 PaStoral – naglalarawan ng buhay sa bukid.

TULUYAN  Soneto – naglalaman ito ng labing-apat na

 Tuluyan ay kilala din sa tawag na Prosa. taludtod.

 Ito ay malayang pagbuo ng mga salita sa  Oda – iSang tula ng paghanga o papuri sa
karaniwang takbo ng pangungusap. isang bagay.

Ilan sa mga halimbawa ng prosa o tuluyan ay  Elehiya – tula ng panimdim o kalungkutan

ang mga sumusunod: dahil sa kamatayan.

1. Dula – naglalarawan ng isang bahagi ng buhay  Dalit – imno at mga kantang papuri sa
sa pamamagitan ng kilos at tinatanghal sa Panginoon o sa Mahal na Birhen.
tanghalan.

2. Tulang PaSalaySay
2. Nobela – nagsasalaysay ng mga masaya o  Epiko – nagsasalaysay ng di kapani-paniwalang
masalimuot na pangyayaring naganap sa isang
 kabayanihan ng isang tao. ayon sa genre, pagsusuri ng istraktura, at paghusga sa
halaga." - BeCkSon at Ganz.
 Kurido – hango sa alamat ng Europa.
 Tinutulungan tayo ng Kritisismong
 Awit – hango sa haraya ng may-akda. pampanitikan upang maunawaan kung ano ang
mahalaga tungkol sa teksto - ang istraktura

3. Tulang Pandulaan nito - ang konteksto nito: panlipunan, pang-

 Moro-moro – paglalaban ng mga Muslim at ekonomiya, kasaysayan - kung ano ang

mga Kristiyanong humahantong sa nakasulat

pagbibinyag sa mga Muslim.

- kung paano manipulahin ng teksto ang

 Panuluyan – pagsasadula sa paghahanap nina mambabasa.

Birheng Maria at San Jose ng matutuluyan.

KRITISISMONG PAMPANITIKAN

4. Tulang Patnigan Mga uri ng Kritisismong Pampanitikan:

 BalagtaSan – tagisan ng talinong patula. 1. Pormalista

2. Dekonstruksyon

 Duplo – ginaganap sa bakuran ng namatayan. 3. Mitolohikal

4. Talambuhay

 Karagatan – hango sa alamat ng isang 5. Tugon ng Magbabasa

prinsesang inihulog sa dagat ang singsing. 6. Kasaysayan

7. Kasarian

 Batutian – Sagutang patula na may halong 8. Sikolohikal

9. Sosiolohikal
pangungutya at pagpapatawa.

 Bagamat iniharap nang magkahiwalay, ang

mga kritisismong ito ay hindi kinakailangang
ARALIN 4:
maging eksklusibo. Maraming maghalo ang
MGA TEMA AT KRITISISMONG
mga kritisismong ito upang umangkop sa
PAMPANITIKAN kanilang mga pangangailangan at interes.

 Ang isang kritiko sa kasaysayan ay maaaring

TEMA SA PANITIKAN gumamit ng mga diskarteng pormalista upang

1. Relasyon – Mga magkaibigan at magkalaban. suriin ang isang tula; ang isang biograpikong
kritiko ay madalaS na gumagamit ng mga

2. Mga Hamon – Mga pagpipilian at teoryang sikolohikal upang pag-aralan ang

kinahihinantan. isang may-akda.

1. Pormalista
3. Hustisya – Mabuti laban sa masama.
 Ang pamamaraang ito ay tumutukoy sa
panitikan bilang "isang natatanging anyo ng
4. Paglalakbay – Mga pakikipagsapalaran, pagalis.
kaalaman ng tao na kailangang suriin sa sarili
nitong mga termino." Ang lahat ng mga

5. Pagbabago – Pag tanda, pagbago ng pag sangkap na kinakailangan para maunawaan

uugali. ang teksto ay nakapaloob sa mismong gawain.

 Ang partikular na interes sa pormalistang

kritiko ay ang mga elemento ng form — istilo,
KRITISISMONG PAMPANITIKAN
istraktura, tono, imahe, atbp. - na
“Ang kritisismong pampanitikan ay ang pagsusuri sa
matatagpuan sa loob ng teksto. Ang
mga gawaing panitikan. Kasama rito ang pag-uuri
pangunahing layunin para sa mga kritiko ng
 pormalista ay upang matukoy kung paano simple ngunit pangunahing pananaw na ang
gumagana ang mga nasabing elemento panitikan ay isinulat ng mga tunay na tao at
kaSama ang nilalaman ng teksto upang mabuo ang pag-unawa sa buhay ng may-akda ay
ang mga epekto nito sa mga mambabaSa. makakatulong sa mga mambabasa na mas
maunawaan ang buong akda." Samakatuwid,

 Ang pabago bagong kulay ng kalangitan or madalas na nagbibigay ito ng isang praktikal

mga bagay sa paligid ay nagpapahiwatig sa na pamamaraan kung saan mas

nararamdaman ng bidang karakter. makakauunawa ang mga mambabasa sa isang

teksto. Gayunpaman, ang isang biograpikong
kritiko ay dapat maging maingat na huwag
kunin ang katotohanan ng buhay ng manunulat
2. Dekonstruksyon
sa sobrang layo sa pagpuna sa mga gawa ng
 Ang pamamaraang ito ay “tinatanggihan ang
manunulat na iyon: ang biograpikong kritiko ay
tradiSyonal na pananaw na ang wika ay
"nakatuon sa paggalugad ng akdang
maaaring tumpak na kumakatawan sa
pampanitikan sa pamamagitan ng paggamit ng
katotohanan." Itinuring ng mga kritiko ng
pananaw na ibinigay ng kaalaman sa buhay ng
dekonstruksyonista ang wika bilang isang hindi
may-akda.
matatag na medium - ang mga salitang "puno"
o "aso," halimbawa, walang alinlangan na
nagpapalabas ng iba't ibang mga imaheng  Halimbawa, may mga iilan mga manunulat na

kaisipan para sa iba't ibang tao - at hinahalintulad nila ang kanilang panitikan na

samakatuwid, dahil ang panitikan ay binubuo isinulat sa aktuwal na nangyare sa kanilang

ng mga salita, ang panitikan ay walang buhay.

nagtataglay, iisang ibig sabihin.

 Iba iba ang basa sa isang teksto o panitikan. 5. Tugon ng MagbabaSa

Bawat tao may ibat ibang pagkakaintindi.  Sinusubukan nito “ilarawan kung ano ang
nangyayari sa isip ng mambabasa habang
binibigyang kahulugan ang isang teksto" at
ipinapakita na ang pagbabasa, tulad ng
3. Mitolohikal
pagsulat, ay isang malikhaing proseso.
 Ang pamamaraang ito ay binibigyang diin ang
“paulit-ulit na mga pangkalahatang pattern na
 Ayon sa mga kritiko nito, ang mga teksto sa
pinagbabatayan ng karamihan sa mga akdang
panitikan ay hindi "naglalaman" ng isang
pampanitikan." Pinagsasama ang mga
kahulugan; ang mga kahulugan ay
pananaw mula sa antropolohiya, Sikolohiya,
dumedepende sa pag iisip nang mambabasa.
kasaysayan, at paghahambing ng relihiyon,
Samakatuwid, ang dalawang magkakaibang
pamimintas ng mitolohiya “Sinaliksik ang
mambabasa ay maaaring makakuha ng ganap
karaniwang sangkatauhan ng artista sa
na magkakaibang interpretasyon sa parehong
pamamagitan ng pagsubaybay kung paano
teksto ng panitikan; Gayundin, ang isang
gumagamit ang mga indibidwal na
mambabasa na muling nagbasa ng isang
imahinasyon ng mga alamat at simbolo
panitikan taon na ang lumipas ay maaaring
(arChetype) na karaniwan makikita sa iba't
makahanap ng iba pang kagulat-gulat na
ibang mga kultura at kapanahunan.”
gawain.

 Si Simba ay iSang halimbawa ng isang

arChetype na “Hero”. Samantala si Scar naman
5. Tugon ng Magbabasa
ay arChetype na sumisimbolo sa kasamaan or
 Iba-iba ang pananaw o karanasan ng bawat
demonyo.
indibidwal sa isang panitikan depende sa
pinagmulan nila o kinalakihan.

4. Talambuhay
 Ang pamamaraang ito “ay nagsisimula sa
6. KaSaySayan
 3. Ang pagsuuri ng mga kathang-isip na tauhan
 Ang pamamaraang ito ay “naghahangad na gamit ang wika at mga pamamaraan ng
maunawaan ang isang akdang pampanitikan sa sikolohiya.
pamamagitan ng pagsisiyasat sa konteksto ng
panlipunan, pangkultura, at intelektuwal na  Pinagtutuunan ng pansin ang ugali ng bawat
gumawa nito-isang konteksto na karakter pati narin ang manunulat sa
kinakailangang may kasamang talambuhay ng pagtalakay ng isang panitikan.
artiSt at milieu." Ang isang pangunahing
layunin para sa mga kritiko ng kasaysayan ay
9. Sosiolohikal
upang maunawaan ang epekto ng isang
 Ang pamamaraang ito "sinusuri ang panitikan
akdang pampanitikan sa mga orihinal na
sa konteksto ng kultura, pang-ekonomiya at
mambabasa.
pampulitika kung saan ito nakasulat o
natanggap," na tuklasin ang mga ugnayan sa
 May iilang mga Seremonya Sa pelikula kung pagitan ng artist at lipunan. Minsan sinusuri
Saan makikita din ito Sa kaSaySayan ng iSang nito ang lipunan ng artista upang higit na
lugar. maunawaan ang mga akdang pampanitikan ng
may akda; iba pang mga oras, maaari nitong
suriin ang representasyon ng mga naturang
7. Kasarian elemento ng lipunan sa loob mismo ng
 Ang pamamaraang ito ay "sinusuri kung paano panitikan.
nakakaimpluwensya ang pagkakakilanlang
sekswal sa paglikha at pagtanggap ng mga  Sumasalamin sa totoong nangyayare sa
akdang pampanitikan.“ sosyedad ang mga nakikita or nababasa sa
mga panitikan.
 Madalas kinukwestyon nito ang nakaugaliang
konSepto ng “patriartchy”.

 Pinapakita ang pagkukulang ng mga

kababaihan sa palabas.

 Bakit kinakailangan pa nila ng iSang lalaking

magliligtas sa kanila?

8. Sikolohikal
Ang kritisismong sikolohikal ay may maraming
mga diSkarte, ngunit sa pangkalahatan, karaniwang
gumagamit ito ng iSa (o higit pa) sa tatlong mga
diSkarte:

1. Isang pagsisiyasat ng "malikhaing proseso ng

artista: ano ang likas na katangian ng henyo
sa panitikan at paano ito nauugnay sa normal
na pag- andar ng pag-iisip?"

2. Ang sikolohikal na pag-aaral ng isang

partikular na artista, karaniwang binabanggit
kung paano nakakaapekto o
naiimpluwensyahan ng mga pangyayari sa
biograpiko ng isang may-akda ang kanilang
mga pagganyak at pag-uugali.