24.09.

2020 tarih ve 41/06 sayılı

Senato Kararı:
▪ Dersin video ve ses kayıtları ile diğer ders
materyallerinin öğrenciler tarafından dersin
sahibinin izni alınmaksızın kopyalanıp
paylaşılmaması, aksi durumda yasal
sorumluluğun ilgili öğrenciye ait olacağı kararı
alınmıştır.
 Kirişlerde Sehim Deneyi

Amaç :
 Basit mesnetli bir kirişte kiriş malzemesinin, kiriş üzerindeki
yükün ve kiriş kalınlığının sehim miktarına olan etkisi
incelenecektir.
 Bu kapsamda basit mesnetli bir kirişin herhangi bir yerinde
uygulanan yükten dolayı kiriş boyunca değişik noktalarda
oluşan sehim miktarlarının ölçülmesi ve elde edilen bu deneysel
verilerin teorik denklemlerden elde edilen veriler ile
karşılaştırılarak değerlendirilmesi yapılacaktır.
✓Sehim;
▪ Basit eğilme etkisi altındaki bir kirişin eğilme
göstermeden önceki durumu ile elastik eğri
durumu arasındaki deformasyon veya çökme
miktarıdır.

Elastik eğri Sehim

TEORİK BİLGİ:
✓ Kirişlerin tasarımında gerilmelerin önemi ne kadar
büyük ise sehimlerin de önemi o kadar büyüktür.

✓ Tasarım şartlarına göre bir kirişte meydana gelen

maksimum sehimin belirli bir sınırda kalması
gerekmektedir.
➢ Örn: Basit mesnetli olarak yataklanmış ve daire kesitli iki
kirişin birbiriyle eş çalışan dişli çarklarında bu sehim
miktarının belirli bir değerden büyük olması istenmez.
Eğer büyük olursa da dişlilerin birbirlerini kavramasında
sıkışma veya kilitlenme problemleri oluşabilir.

✓ Bu durumda bir kiriş, hem üzerindeki yükleri

taşıyabilecek hem de istenmeyen derecede büyük
sehimler meydana gelmeyecek şekilde tasarlanmalıdır.
✓Kirişlerin elastik eğrileri hesaplanırken aşağıdaki
kabuller yapılır;
▪ Kesme kuvvetinden doğan sehimler ihmal edilir. Yani
düzlem olan kesitler eğilmeden sonrada düzlem
kalırlar.
▪ Yüklemeden önce kiriş üzerindeki tüm liflerin boyu
aynıdır. Yani kiriş başlangıçta düz ve dolayısıyla hiçbir
eğrilik yoktur.
▪ Kiriş boyunca, kirişin atalet momenti (I) ve elastisite
modülü (E) sabittir.
▪ Kirişin sehimi kiriş boyuna göre çok küçüktür.
✓Basit mesnetli herhangi bir kirişin eğilmeden
sonraki konumu Şekilde şematik olarak
gösterilmiştir.

d
r
r
A B x

v
ds
M
N
dx
✓Bu kabuller ışığında eğrilik yarıçapı ile eğilme
momenti arasında denklem (1) bağıntısı vardır.

➢ M : Kiriş kesitinde oluşan eğilme momenti

➢ I : Kiriş kesitinin tarafsız eksene göre atalet momenti
➢ E : Kiriş malzemesinin elastisite modülü
➢ r : Kiriş eğrisinin yarıçapı
✓ Eğrilik yarıçapı ile eğrinin şekli arasındaki bağıntının
bilinmesi gerekmektedir.
✓ Yatayda bir dx uzunluğuna karşı gelen elastik eğri
üzerindeki noktalar MN olsun ve bunlara karşı gelen yay
uzunluğunu ds ile gösterelim.
✓ Bu yay uzunluğu eğrilik yarıçapı cinsinden denklem
(2)’deki gibi yazılabilir.
✓ Bu formül kirişlerde eğrilik yarıçapını veren genel
ifadedir.
✓ Küçük sehimlere maruz kalan kirişlerde dv/dx çok küçük
olduğundan bu ifadenin karesi, 1’in yanında ihmal
edilebilmektedir.
✓ Aynı zamanda 1/r yerine, eğilme momenti ifadesi
yazılarak ikinci mertebeden elastik eğrinin diferansiyel
denklemi denklem (3)’deki gibi bulunur.
✓P yüklü basit mesnetli kirişin elastik eğrisinin sehim
denklemi;

Reaksiyon Kuvvetleri;
σ 𝑀𝐴 =0⇒ 0 = −𝑃. 𝑎 + 𝑅𝐵 . (𝑎 + 𝑏)
𝑃.𝑎
𝑃. 𝑎 = 𝑅𝐵 . (𝑎 + 𝑏) ⇒ 𝑅𝐵 =
𝑎+𝑏

σ 𝑀𝐵 =0⇒ 0 = 𝑃. 𝑏− 𝑅𝐴 . (𝑎 + 𝑏)
𝑃.𝑏
𝑃. 𝑏 = 𝑅𝐴 . (𝑎 + 𝑏) ⇒ 𝑅𝐴 =
𝑎+𝑏
 ➢ Sehim denklemleri;
o Ι. Bölge:

𝐸. 𝐼. 𝑣1 ′′ = 𝑅𝐴 . 𝑥1
σ 𝑀0 = 0 𝑥1 2
ൠ 𝐸. 𝐼. 𝑣1 ′ = 𝑅𝐴 + 𝐶1
𝑀1 = 𝑅𝐴 . 𝑥1 2
𝑥1 3
𝐸. 𝐼. 𝑣1 = 𝑅𝐴 + 𝐶1 𝑥1 + 𝐶2
6

Sınır şartından; 𝑥1 = 0 ⇒ 𝑣1 = 0 ⇒ 𝐶2 = 0

𝑥1 3
⇒ 𝐸. 𝐼. 𝑣1 = 𝑅𝐴 . + 𝐶1 . 𝑥1
6
➢ Sehim denklemleri;
o ΙI. Bölge:

𝐸. 𝐼. 𝑣2 ′′ = 𝑅𝐵 . 𝑥2
σ 𝑀0 = 0 𝑥2 2
ൠ 𝐸. 𝐼. 𝑣2 ′ = 𝑅𝐵 + 𝐶3
𝑀2 = 𝑅𝐵 . 𝑥2 2
𝑥2 3
𝐸. 𝐼. 𝑣2 = 𝑅𝐵 + 𝐶3 𝑥2 + 𝐶4
6
Sınır şartından; 𝑥2 = 0 ⇒ 𝑣2 = 0 ⇒ 𝐶4 = 0
𝑥2 3
⇒ 𝐸. 𝐼. 𝑣2 = 𝑅𝐵 . + 𝐶3 . 𝑥2
6
**C1 ve C3 integral sabitlerinin bulunması;
*P yükünün bulunduğu noktada çökme eşit;
𝑎3
𝑥1 = 𝑎 ⇒ 𝐸. 𝐼. 𝑣1 = 𝑅𝐴 . + 𝑎. 𝐶1
6
𝑏3
𝑥2 = 𝑏 ⇒ 𝐸. 𝐼. 𝑣2 = 𝑅𝐵 . + 𝑏. 𝐶3
6

* ⇒ 𝑣1 = 𝑣2

𝑎3 𝑏3
𝑅𝐴 . + 𝑎. 𝐶1 = 𝑅𝐵 . + 𝑏. 𝐶3
6 6

𝑏3 𝑎3
𝑎. 𝐶1 − 𝑏. 𝐶3 = 𝑅𝐵 . − 𝑅𝐴 . 𝐼. 𝑑𝑒𝑛𝑘𝑙𝑒𝑚
6 6
**C1 ve C3 integral sabitlerinin bulunması;
*Çökmenin olduğu yerde eğimler simetrik;

* 𝜃𝑎 = −𝜃𝑏

𝑥1 = 𝑎
𝑥2 = 𝑏

𝑅𝐴 .𝑥1 2 𝑅𝐵 .𝑥2 2
𝐸. 𝐼. 𝑣1 ′ = + 𝐶1 ve 𝐸. 𝐼. 𝑣2 ′ = + 𝐶3
2 2

𝑎2 𝑏2
𝑅𝐴 . + 𝐶1 = −𝑅𝐵 . − 𝐶3 𝐼𝐼. 𝑑𝑒𝑛𝑘𝑙𝑒𝑚
2 2
**C1 ve C3 integral sabitlerinin bulunması;
*I ve II numaralı denklemlerden;
𝑏3 𝑎3
𝐼. 𝑑𝑒𝑛𝑘𝑙𝑒𝑚 ∶ 𝑎. 𝐶1 − 𝑏. 𝐶3 = 𝑅𝐵 . − 𝑅𝐴 .
6 6

𝑏2 𝑎2
𝐼𝐼. 𝑑𝑒𝑛𝑘𝑙𝑒𝑚: 𝐶1 = −𝑅𝐵 . − 𝑅𝐴 . − 𝐶3
2 2

(𝐶1 𝐼. 𝑁𝑢𝑚𝑎𝑟𝑎𝑙ı 𝐷𝑒𝑛𝑘𝑙𝑒𝑚𝑑𝑒 𝑌𝑒𝑟𝑖𝑛𝑒 𝑌𝑎𝑧ı𝑙ı𝑟. )

𝑏3 𝑎3 𝑎. 𝑏 2 𝑎3
−𝑅𝐵 . + 𝑅𝐴 . − 𝑅𝐵 . − 𝑅𝐴 .
𝐶3 = 6 6 2 2
𝑎+𝑏

𝑏2 𝑎2
𝐶1 = −𝑅𝐵 . − 𝑅𝐴 . − 𝐶3 bulunur.
2 2
▪ Tekil yüklü basit mesnetli bir kirişte meydana gelen
elastik eğrisinin genel sehim denklemleri:

1 𝑥1 3
𝑣1 = . 𝑅𝐴 . + 𝑥1 . 𝐶1
𝐸. 𝐼 6

1 𝑥2 3
𝑣2 = . 𝑅𝐵 . + 𝑥2 . 𝐶3
𝐸. 𝐼 6
▪ Çeşitli yükleme durumları için kirişlerin sehim
denklemleri;
P
x
1 2 vmaks
l/2
l
y

maks
▪ Çeşitli yükleme durumları için kirişlerin sehim
denklemleri;
P
x
1 2 vmaks
a b
l
y
DENEY:
Terco
MT3005
Basit
mesnetli
kiriş deney
seti

▪ Deneyde kullanılan aletler:

➢ İki adet mesnet,
➢ komparatör,
➢ bir yük askısı,
➢ kirişler,
➢ ağırlıklar,
➢ Cetvel,
➢ kumpas
▪ Deneyde kullanılan kirişlerin;
➢ Elastisite modülü; Çelik: E=210 GPa
➢ Elastisite modülü; Alüminyum: E=76 Gpa
➢ Mesnetler arası açıklık: L=600 mm
➢ Kiriş kesit boyutları: w=25 mm h: 3 mm
 ➢ komparatör
o Komparatör genel olarak kadranlı-ibreli
kontrol aletidir.
o Komparatör ile
• yüzey paralelliği,
• eksenlerin aynı doğrultuda olup olmadığı,
• hassas makina parçalarının ölçü ve kaçıklık
kontrolleri yapılır.
o Bu deney setinde de komparatör yardımıyla
tekil yüklü basit mesnetli kirişlerde
oluşabilecek sehim miktarları ölçülür.
o Komparatör kısımları:
• Ölçü mili, pistonu veya probu
• İbreli kadran; Büyük ibre, üzeri 100 eşit parçaya bölünmüş bir
gösterge önünde hareket eder. Ölçü mili 1 mm hareket ettiğinde ibre
gösterge önünde bir tam devir yapar. 1 bölümlük dönüş: 1/100 mm =
0,01 mm olur. Dolayısıyla her bölüm, 0,01 mm’yi gösterir.
• Kadrandaki küçük ibre tam mm’leri gösterir.
Deneyin Yapışı:
▪ Yükün kirişteki konumu belirlenir.
▪ Kirişte oluşan sehimi ölçmek için komparatör şerit metre
üzerinde istenilen konuma getirilir ve sabitlenir.
▪ İstenilen yük, yük askısı ile kirişteki konumuna asılır.
(Toplam yük değerlerine yük askısının kendi ağırlığı
eklenir.) (Yük askısı ağırlığı 255 gramdır.)
▪ İstenilen noktalardaki sehim miktarları komparatör
ekranından okunur.
Analiz ve Raporlama
▪ Yük miktarını ve konumunu değiştirerek farklı deneylerin
yapılması,
▪ Bu değişime bağlı olarak basit mesnetli kirişlerde oluşan
sehim miktarlarının ve elastik eğri şekillerinin irdelenmesi,
▪ Deneysel olarak elde edilen veriler ile teorik
denklemlerden elde edilen verilerin karşılaştırılması ve
irdelenmesi,
▪ Teorik formüller ile yapılan sehim hesaplama verileri ile
deney setinden elde edilen verilerin tablolara kayıt
edilmesi
▪ % Hata = 100 x (VDeney-V Teorik) / VDeney
Tablo
▪ Sehim verileri
Kiriş Kesit Boyutları
a(mm) b(mm) x(mm) V Teorik VDeney %
No L (mm) (Yükün solundaki (Yükün sağındaki (Sehim P(N)
w(mm) h(mm) uzunluk) uzunluk) Konumu) (mm) (mm) Hata

1 25 3 600 100 500 300 13,1 4,62 4,4 4,76

2 25 3 600 100 500 300 13,1 4,62 3,9 15.58

3
Kaynak
▪ Cisimlerin Mukavemeti, Ferdinand P. Beer, E. Russell
Johnston, Jr., John T. Dewolf, David F. Mazurek Çevirenler:
Ayşe Soyuçok, Özgün Soyuçok, Literatür Yayınları