Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post

Evaluation
መመሪያ 6፡ ዴህረ ትግበራ ግምገማ ማጠቃሇያ እና
መከታተያ ቅፅ፤

Development and Planning Commission

August 2018
 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

Instructions for Stages of Public Project Development and Implementation

Guideline 6: How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation
1. Introduction
Guideline 6 and the accompanying template - Template 6 - are issued under authority of the
Regulation governing the Public Projects Management System (PPMS). Specifically, it relates
Section 4.4, ‘Ex Post Evaluation Principles and Criteria’.
The main purpose of Ex Post Evaluation is to assess to what extent a project has achieved its
developmental objectives and to learn transferable lessons from successes and failures.
Whereas a Basic Completion Review should be completed within one year of project
completion and handover, Ex Post Evaluation should be performed after sufficient time has
passed for outcomes and impacts to be realised: this should be 2 to 5 years after handover.
An Ex Post Evaluation goes deeper than a Completion Review and requires careful design
and more specialised expertise. It can have two complementary perspectives, and the
emphasis given to each perspective may vary with the nature of the project. The first is the
strategic performance perspective and the second is the social welfare perspective. The
strategic performance perspective looks at the project in relation to the results chain,
including the higher level project goal, which were set during planning and approval, and
considers the achieved economy, efficiency, effectiveness, impact and relevance of the
project in relation to these objectives. The aim is to evaluate the operational, tactical and
strategic success of the project. The socio-economic profitability perspective looks at the
project’s achieved economic performance, as measured through social cost-benefit analysis,
and compares the achieved economic performance indicators (NPV, EIRR and BCR) with
those estimated during planning and approval.
For projects where the nature of costs and benefits allow social cost-benefit analysis to be
performed, and the scale of the investment is sufficiently large to justify the effort involved,
then the social welfare perspective will tend to be given more weight in the evaluation. For
projects where social cost-benefit analysis is difficult or cannot capture significant costs or
benefits, then the strategic performance perspective will necessarily carry more weight. In
most cases, however, it will be important to incorporate both perspectives in the evaluation
in order to gain a comprehensive assessment of the actual performance of a project
compared to what was foreseen during planning and formed the basis for decision-making.
An Ex Post Evaluation will not be required for all projects and should be performed
selectively. Since one of the aims is to learn lessons, one approach is to focus on notable
successes and notable failures. Another approach is to carry out evaluations on a sample
basis. A combination of these two approaches is also possible. Although Ex Post Evaluation
is done selectively, all projects – small, medium and major - may potentially be subjected to
evaluation, but evaluation will not be done for all. Small projects may even be grouped
together into programmatic projects for evaluation purposes. Projects will be selected for
evaluation in an annual work programme decided by the NPC in consultation with affected
line ministries. Projects will be selected for evaluation with the aim of maximising lesson-

The National Planning Commission Page 1

 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

learning potential, both good and bad. Findings will be reported in an annual report by the
NPC (which will also include analysis of the findings of Completion Reviews).
Box 1 gives the contents for an Ex Post Evaluation. Some of the assessment repeats the
Completion Review, which should nevertheless be verified for accuracy.

Box 1: Contents of an Ex Post Evaluation

1. Overview of the Evaluation

2. Project Design and Implementation
 Project rationale and context
 Design changes
 Project cost, financing and implementation arrangements
 Procurement, construction, consultants and scheduling
 Safeguarding arrangements
 Monitoring and reporting arrangements
3. Assessment of Project Performance
 Strategic performance (qualitative)
o Relevance
o Efficiency
o Effectiveness
o Impact
o Sustainability
 Social welfare performance (quantitative)
4. Issues, Lessons and Follow-Up

The Ex Post Evaluation should be undertaken by a team especially assembled for the task
and not involved in project implementation. Ideally it should be led by a unit of the
responsible line ministry, although there may be a need to call upon additional external
expertise, depending on the nature of the project. Once completed, the Ex Post Evaluation
should be summarised by the responsible line ministry in a way that shows that it meets the
required standards.. The independent assessor will be the NPC.
These instructions are divided into two parts. The first part gives guidance on completing an
Ex Post Evaluation. The second part explains how to complete the summary and assessment
template – Template 6
2. Preparing an Ex Post Evaluation
2.1 Overview of the Evaluation
The evaluation report should begin by setting out the particular reasons for carrying out the
assessment. Not all projects will usually be subject to Ex Post Evaluation and it will be
important to be clear about why the project was selected for study and the purposes of the
exercise. Often projects that are notably problematic or notably successful are selected for
evaluation, so as to optimise lesson learning. Sometimes project will be randomly selected
for evaluation, which is also a legitimate approach. The Completion Review may also have
raised issues that indicated the usefulness of a subsequent evaluation.

The National Planning Commission Page 2

 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

The organisational and process arrangements for conducting the evaluation should also be
recorded, so that these can be replicated and to establish the objectivity of the assessment.
The results chain - expected outputs, outcomes and impact - captures the project logic and
should be summarised as part of the overview (more detailed discussion follows in the next
part of the evaluation report). The results chain should be as approved or later modified
before or during implementation. Such changes are not desirable, but if they have occurred
they need to be highlighted and explained.
2.2 Project Design and Implementation
The Completion Review should provide much of the information for this section, but the
information should nevertheless be verified for accuracy and consistency. Any differences
between the Completion Review and the Ex Post Evaluation should be indicated and
explained.
Project rationale
A summary of the relevant development context and the problems, constraints or
opportunities that formed the motivation for the project at the time of formulation should
be prepared. Any changes in the context or motivation during implementation should be
identified, along with their implications for the achievement of intended outputs, outcomes
or impact.
Design changes
Significant changes to the project design and activities during implementation, and the
factors motivating these changes should be recorded. It will be important to assess whether
these changes were a reasonable reaction to changes in the context for the project or
whether they should have been foreseen and reflect poor planning. The effects of such
changes on project performance will be discussed in the next section.
Project cost, financing and implementation arrangements
There should be a discussion of the expected and actual implementation schedule and costs.
The financing arrangements as planned and as they materialised should also be described,
along with and the organisation arrangements for implementation. Provided it has been
carried out properly, this information should be directly extractable from the Completion
Review, but should nevertheless be verified.
Procurement, construction, consultants and scheduling
The bidding process, evaluation and award of contracts for the project should be described.
Information should be provided concerning the suppliers, the contractors, and the design
and supervision consultants used and their performance. The results of commissioning and
performance testing of the delivered project should also be presented.
Any delays and problems in consultant selection, procurement and construction processes
should be discussed, together with any remedial actions taken. The implications for the
quantity and quality of outputs from the project should then be assessed.
Safeguarding arrangements

The National Planning Commission Page 3

 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

Special environmental and social safeguarding arrangements may have been put in place
during implementation. Any such measures should be described and their success assessed.
Monitoring and reporting arrangements
A description of the planned and actual monitoring and reporting arrangements will be
required. Monitoring and reporting arrangements will have been established in the
Implementation and Monitoring Plan. The effectiveness of these arrangements should be
assessed and any issues raised.
The sources of data for monitoring indicators should be assessed and any issues arising in
terms of completeness and accuracy, especially with regard to baseline data, will need to be
raised.
2.3 Assessment of Project Performance
Qualitative project performance is discussed in terms of relevance, efficiency,
effectiveness, impact and sustainability as explained below. As explained in Guideline 3,
the performance concepts link elements of the results chain that will have been
established as part of the Implementation and Monitoring Report.
The results chain – sometimes also referred to as the ‘theory of change’ behind the project - shows
how the work to be carried out under a project will ultimately contribute to the achievement of the
intended developmental goal (impact) if all the assumptions underpinning the rationale are met. The
project works involve assembling the various inputs required to carry out the planned activities. If
the right inputs of the appropriate quality are made available on time, and the required activities are
performed, then the planned project outputs should be delivered. The project management team
are accountable for delivering the outputs to budget, on time and to the desired specification. If the
project concept has been properly developed, the outputs will result in the target group enjoying the
planned benefits of the project on a sustainable basis – the desired outcome. If the outcome is
achieved, this should contribute to the achievement of the project impact, which is the higher level
societal goal of the projects, usually deriving from national development objectives. Figures 1 and 2
in Guideline 3 provide illustrations of the results chain.
As explained in Guideline 3, the performance concepts of economy, efficiency and effectiveness
(‘the 3 Es’) link the components of the results chain. Economy is achieved if inputs are obtained at
the lowest cost. Efficiency is achieved if the used inputs in the production of outputs is minimized.
Effectiveness is achieved if the outputs result in the desired outcomes in a socially optimal way.

2.3.1 Strategic Performance

Relevance
Relevance concerns the consistency of a project with national economic and social
development priorities and its alignment with the needs of key stakeholders. The evaluation
therefore needs to examine the extent to which the choice of the project lines up with
strategic priorities as expressed through approved national development strategies and
plans. It should also look at how well the project meets the needs and priorities of the
owners, intended users and other affected parties. Stakeholder needs and priorities would

The National Planning Commission Page 4

 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

normally be expected to be expressed through approved sector strategies, plans and

demand studies, as well as agency business plans.
An assessment should be made of whether the project design was adequate for achieving
the intended outcomes and impact.
Any changes in relevance between project approval and completion should also be
identified.
A qualitative rating of relevance should be given using a 4-point scale: highly relevant;
relevant; less than relevant; not relevant. A narrative justification of the rating should be
provided.
Key questions to be answered in relation to relevance are suggested in Box 2.

Box 2: Check List of Questions for Relevance

 Was the project in line with the needs of the target region/district and of Ethiopian
society as a whole?
 Was the project in line with the needs of the target group?
 Is the project consistent with nation development policy?
 Did the project represent an appropriate and sufficient strategy for dealing with the
development constraints or opportunities in the target sub-sector/sector?
 Was the selection of the target group for the project appropriate in terms of priority,
scale of demand, gender distribution, poverty profile, ethnicity, etc.?
 Were there any indirect effects – both positive and negative - beyond the target group?
 Were the beneficial effects and burdens of the costs fairly distributed?
 Were there any significant changes in the context - political, economic, societal, etc. - for
the project during implementation that impacted on its relevance?

Efficiency
Efficiency concerns the operational success of the project. The assessment of efficiency
should examine the extent to which the achieved project outputs were derived from an
efficient use of financial, human and material resources during implementation. The
planned inputs should be compared to the realised use of inputs on project completion.
The Completion Review should provide a basis for making this assessment, but will need to
be verified. National and international benchmarking is a useful means for providing
comparative measures of efficiency.
A qualitative rating of efficiency should be made using a 4-point scale: highly efficient;
efficient; less than efficient; inefficient. A narrative justification of the rating should be
provided, supported where possible by comparative quantitative indicators of efficiency
from similar national projects or international comparators.
Key questions to be answered in relation to relevance are suggested in Box 3.

The National Planning Commission Page 5

 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

Box 3 Check List of Questions for Efficiency

 Have the intended project outputs been delivered as planned in terms of quantities,
quality and timeliness?
 Were the planned and actual activities sufficient to deliver the outputs
 Were the important assumptions – especially concerning risks – about the
transformation of activities into outputs, satisfied and is this likely to continue to be the
case?
 Were the necessary inputs available at the right time, in the right quantities and of the
right quality to perform the planned activities?
 Were the activities implemented at the right time?
 Do the outputs justify the costs involved, compared to other similar projects (by
comparison of total or unit costs from
 Were there any other alternative ways of achieving the same outputs at lower cost or
would it have been possible to achieve more output at the same cost?

Effectiveness
Effectiveness concerns the tactical success of the project. An assessment of effectiveness
looks at whether the intended outcomes [also referred to as the project purpose] of the
project were achieved? This requires a comparison of achievements compared to the
baseline values and targets as set out the monitoring framework in the Implementation and
Monitoring Plan. By definition, outcomes are subject to influences other than the effects of
project, so it is important to assess the extent to which the achievement of the outcomes be
attributed to the delivery of the project outputs.
The project may also have had unintended outcomes, both positive and negative, that were
not foreseen during planning. Any such effects should be identified and analysed.
A qualitative rating of efficiency should be made using a 4-point scale: highly effective;
effective; less than effective; ineffective. A narrative justification of the rating should be
provided.
Key questions to be answered in relation to relevance are suggested in Box 4.

Box 4: Check List of Questions for Effectiveness

 Have the planned outcome targets (project purposes) – immediate benefits for the target
group - been achieved?
 Was the output delivered sufficient to achieve the planned outcomes and did the project
logic as expressed in the results chain – ‘if this output is produced the project will be able
to achieve this outcome’ – hold up?
 Were the important assumptions – especially concerning risks – about the
transformation of outputs into outcomes, satisfied and is this likely to continue to be the
case?
 Are there any factors promoting or constraining the continued achievement of the
project outcomes?

The National Planning Commission Page 6

 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

Impact
Impact concerns the strategic success of the project. It involves assessing the achievement
of the developmental impact of the project. Although not straightforward, the assessment
of impact should assess the extent to which the achieved project outcomes have
contributed to the achievement of the intended long-term, developmental impact [also
referred to as the goal] of the project. The extent to which any impact can be attributed to
the project needs to be assessed, but this can often be difficult to do. Baseline values and
targets in the monitoring framework agreed in the Implementation and Monitoring Plan
should be referred to.
A qualitative rating of impact should be made using a 4-point scale: highly satisfactory;
satisfactory; less than satisfactory; unsatisfactory. A narrative justification of the rating
should be provided in the evaluation.
Key questions to be answered in relation to impact are suggested in Box 5.

Box 5: Check List of Questions for Impact

 Has the planned impact target (project goal or wider development purpose) been
achieved?
 How does the achievement of this goal affect the overall development policy of Ethiopia?
 What are the most important constraints and contributory factors for the achievement of
the project goal?
 What influence on the achievement of the project goal can be attributed to the project?
 Did the important assumptions linking the project outcomes to the achievement of the
project goal hold up?
 Are there any important development effects – both positive and negative – beyond the
intended goal?
 Are there differences in the distribution of the impacts between different groups in
society, according to gender, ethnicity, income, etc.?

Sustainability
Sustainability concerns the long-term strategic success of the project. Assessing
sustainability involves looking at whether the positive effects derived from the project are
likely to continue over the intended project life. Among the dimensions of sustainability to
be examined are: financial sustainability - especially long-term financing of operations and
maintenance expenses; institutional sustainability, covering both organisational capacities
and the regulatory framework; social sustainability; and environmental sustainability. Risks
to sustainability and their mitigation should also be assessed.
A qualitative rating of efficiency should be made using a 4-point scale: most likely
sustainable; likely sustainable; less than likely sustainable; and unsustainable. A narrative
justification of the rating should be provided in the evaluation.
Key questions to be answered in relation to sustainability are suggested in Box 6.

The National Planning Commission Page 7

 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

Box 6: Check List of Questions for Sustainability

 Are the project outcomes and goal likely to continue to be achieved in the long term
under the management of the responsible operating entity?
 Are there any important factors promoting or constraining continued achievement of the
outcomes and impact?
 Is there continued political support for the project?
 Does the legal and regulatory framework support continued delivery of the outcomes
and impact?
 Are human resources sufficient in the operating entity to ensure continued delivery of
the outcomes and impact?
 Are the management capacities of the operating entity to operate and maintain the
facilities created by the project over the long term, and thus to ensure continued delivery
of the outcomes and impact?
 Are the operating entity’s financial resources sufficient to cover required operating and
maintenance expenses, and thus to ensure continued delivery of the outcomes and
impact?
 Are there any constraints on sustainability because of inadequate consideration of
gender, ethnicity, social disadvantage, etc.
 Are there any constraints on sustainability because of inadequate consideration of
environmental effects?
 What are the potential risks to sustainability and what are the potential mitigation
measures that could be put in place to reduce these risks or diminish their impact should
they occur?

2.3.2 Quantitative Assessment of Social Welfare Performance

Social profitability
The previous assessment looked at performance from a qualitative perspective (although
any opportunity should be taken to introduce quantification, especially with respect to
efficiency and effectiveness indicators. This part of the evaluation deals with the quantified
measures of the project’s social worth. The aim is to examine whether the forecast social
profitability of the project has been achieved in practice.
Put simply, this part of the evaluation involves recalculating performance indicators from
social cost-benefit analysis - economic net present value, economic internal rate of return,
etc - using actual project costs and benefits as realised, and comparing the results to the
estimates which informed the appraisal decision. The same methodology should be applied
as for appraisal with changes in parameters as necessary to reflect changed circumstances.
In some cases, there may have been important project effects that could not be valued that
had an important influence on the appraisal decision. The evaluation should examine how
important these actually appear to have been ex post, and assess whether the original
decision not to attempt to value them was justified.
As well as deriving, new estimates of the key performance indicators, the assumptions
behind the original analysis should be examined and their robustness assessed.

The National Planning Commission Page 8

 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

In the original analysis, sensitivity analysis should have been performed and risks identified
and assessed. The robustness of this work should be assessed in the light of what
materialised at evaluation. If risks that were correctly identified and realistically assessed
have occurred and damaged project performance, then this should be revealed through the
evaluation and, if possible, the impact on performance assessed. If unexpected risks
occurred and damaged performance,
An ex ante/ex post comparison will not be possible where no social cost-benefit analysis was
performed in the first place; however, even if this is the case, it still may be useful to
investigate whether the realised project has a positive net present value. This will require
carrying out a social cost-benefit analysis from scratch.
Making the comparison between ex ante and ex post economic performance is not as
straightforward as the discussion above might suggest. There may be a host of external
factors that have occurred since the original appraisal decision was made and that have
influenced project’s economic performance. It is important to try to disentangle the impact
of external factors in explaining any divergence between forecast and realised performance.
It is equally important not to attribute effects to the project which occurred as a result of
other factors that were not influenced by the project.
There will be some projects for which quantified economic performance indicators cannot
be estimated, because the valuation of benefits is not feasible. This is recognised and not
every project will necessarily have to complete this part of an evaluation.
2.4 Issues, Lessons and Follow-Up
Identification of outstanding issues, lessons and follow-up represent the main reasons for
carrying out an evaluation.
Outstanding issues
The preceding analysis should have identified any project-related issues that remain
unresolved and are effecting its current performance or long-run sustainability in important
ways. These need to be recapped in this final part of the evaluation
General issues in relation to the programme of ex post evaluation as a whole may also be
raised.
Lessons and follow-up
Drawing from the findings in the earlier parts, the evaluation should draw out the broader
lessons, both positive and negative, that should be taken into account when formulating
and implementing other projects of a similar nature. Lessons should be specifically related
to the approach taken by the project, so that this can inform future projects.
Any specific follow-up actions in relation to the specific project should be identified, with
responsibilities and timelines. In particular, this should concern follow-up actions to deal
with any outstanding issues, as previously identified.
3. Summarising and Assessing the Ex Post Evaluation
Template 6 should be used for summarizing and reviewing the Ex Post Evaluation.

The National Planning Commission Page 9

 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

The responsible line ministry should use Template 6 to summarize the Ex Post Evaluation
and as a basis for carrying out its own assessment. The process of summarizing and
reviewing the Ex Post Evaluation may lead the line ministry to conclude that there are some
weaknesses and gaps in the plan. In this case, it would be better for the line ministry to
return the plan to the project owner for further work
In some cases the project owner and the responsible line ministry will be the same. In this
case, summarizing and reviewing of the Ex Ante Evaluation should be carried out by a
department separate from the department responsible for implementing the project.
The line ministry’s summary and review as set out in Template 6 should then be subject to
independent assessment. This will be carried out by the NPC.
Instructions for completing Template 6 now follow. These are laid out in the format of the
template for ease of use.

The National Planning Commission Page 10

 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

Project Completion Report Summary and Assessment Form

Executive Information
Basic administrative information should be provided, together with the original and revised estimate of total project costs (if any changes) and the original
and revised completion dates (if any changes)
1. Overview of the Evaluation
Parameter Question Summary and Assessment of the Report on the Independent Assessment
Project Completion Review by Responsible Line
Ministry
Q 1.1: Have the purpose of the Provide a brief explanation of why the project was selected  Positive = The basis for the evaluation is clearly
evaluation and the manner in for evaluation, the main purpose of the evaluation and the established, including its objectivity
which it was conducted been way it was organised. The explanation of the  Inconclusive = Some aspects of the evaluation would
explained? organisational arrangements should focus on benefit from clarification
demonstrating the objectivity of the evaluation.  Not adequate = The description of the basis for the
evaluation is incomplete and/or its objectivity is in
question
Q 1.2: Are the expected Present the results chain as approved at appraisal,  Positive = The results chain and any modifications have
outputs, outcomes and impact together with any modifications that occurred been correctly summarized
(the results chain) clearly subsequently.  Inconclusive = Some aspects of the results would benefit
described along with any from clarification
modifications since appraisal?  Not adequate = The description of the results chain is
inaccurate or incomplete
2. Project Design and Implementation
Parameter Question Summary and Assessment of Plan by Responsible Line Independent Assessment
Ministry
Q 2.1: Is the rationale for the Summarise the rationale for the project, identifying the  Positive = The rationale for the project is clear and
project properly explained, main issue or opportunity that it was intended to address, complete
including discussion of the and referencing these to the broader national development  Inconclusive = Some aspects of the project rationale
development context and the challenges as recognised in official policies or statements. would benefit from clarification
problems, constraints or  Not adequate = The rationale for the project is unclear
opportunities that motivated or missing certain elements
the project?

The National Planning Commission Page 11

 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation
Q 2.2: Are any changes in the If there have been any significant changes in the context  Positive = Changes in the project context are described
context for the project for the project – worsening or easing of problems or and their implications assessed, or there were no
described and their implications expanding opportunities, for example - these should be significant changes
for the achievement of the summarised. If these changes made the project objectives  Inconclusive = Some aspects of the changed context
objectives in the results chain easier or less easy to achieve this should be noted. would benefit from further clarification
assessed?  Not adequate = The discussion of changes in the project
context is incomplete
Q 2.3: Are any significant Identify any important changes to the technical design of  Positive = Changes in the project design are accurately
changes in project design that the project that were made during implementation, briefly described and explained, or there were no significant
were made during explain why they were made and assess whether they changes
implementation identified? should have been foreseen in the original design.  Inconclusive = Some aspects of the changes would
benefit from further clarification
 Not adequate = Some important design changes are
missing or not properly explained
Q 2.4: Is the implementation Briefly summarise the extent to which the project was  Positive = Implementation performance is clearly
performance of the project delivered on budget, on time and to specification and summarized and any variances explained
properly described and briefly explain any significant negative variances.  Inconclusive = Some aspects of implementation
assessed, including summary performance would benefit from further clarification
analysis of variances from  Not adequate = The summary of implementation
budget, schedule and performance is incomplete and/or variances are not
specification? properly explained
Q 2.5: Are any important issues Briefly describe any important issues arising during  Positive = Important implementation issues and their
in procurement, construction, implementation on relation to procurement, construction impacts are summarized clearly or there were no issues
consultant performance and works, consultant performance and contract scheduling,  Inconclusive = Some implementation issues would
contract scheduling highlighted and assess their impact on implementation performance. benefit from further clarification
and their implications for  Not adequate = The discussion of implementation issues
implementation performance is incomplete
properly assessed?
Q 2.6: Are any special Describe any special measures taken during  Positive = Relevant safeguarding measures and their
safeguarding arrangements implementation to safeguard health, safety or the success are clearly explained, or there were no such
during implementation environment and assess their success. measures
identified and their success  Inconclusive = Some safeguarding measures would
assessed? benefit from further clarification
 Not adequate = The discussion of safeguarding measures

The National Planning Commission Page 12

 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation
is incomplete or provides inadequate analysis of success
Q 2.7: Are the planned Describe the monitoring and reporting arrangements,  Positive = Monitoring and reporting arrangements are
monitoring and reporting namely responsibilities, information flows, frequency and clear and important problems are described
arrangements described and key variables. Identify any problems that arose in  Inconclusive = Some aspects of monitoring and reporting
any implementation problems implementing the planned arrangements, highlighting any would benefits from further clarification
identified, especially in relation data issues that may have arisen.  Not adequate = The discussion of monitoring and
to availability and accuracy of reporting is incomplete and/or important problems are
data on indicators? not identified
Q 2.8: Are any differences from Give a short explanation of any differences in the  Positive = Differences are identified and explained, or
the assessment of assessment of implementation in the Completion Review there are no important differences
implementation in the compared to the evaluation.  Inconclusive = Some of the differences between the two
Completion Review identified assessments would benefit from further clarification
and adequately explained?  Not adequate = Some differences are not identified
and/or not properly explained
3. Assessment of Project Performance
3a. Assessment of Strategic Performance
Parameter Question Summary and Assessment of the Report on the Independent Assessment
Project Completion Review by Responsible Line
Ministry
Q 3.1: Does the evidence and Give the rating for relevance – highly relevant, relevant,  Positive = The assessment of relevance is consistent with
analysis presented support the less than relevant, not relevant- and summarise the main the evidence and analysis that is presented
evaluation's assessment of reasons for this rating. The summary should be guided by  Inconclusive = Some aspects of the explanation for the
project relevance? the evaluation’s answers to the following questions: assessment of relevance would benefit from further
 Was the project in line with the needs of the target clarification
region/district and of Ethiopian society as a whole?  Not adequate = The assessment of relevance is not fully
 Was the project in line with the needs of the target consistent with the evidence and analysis that is
group? presented
 Is the project consistent with national development
policy?
 Did the project represent an appropriate and sufficient
strategy for dealing with the development constraints
or opportunities in the target sub-sector/sector?
 Was the selection of the target group for the project

The National Planning Commission Page 13


Q 3.2: Does the evidence and
analysis presented support the
evaluation's assessment of
project efficiency?
Q 3.3: Does the evidence and Give the rating for effectiveness - highly effective, effective, 
The National Planning Commission
Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation
appropriate in terms of priority, scale of demand,
gender distribution, poverty profile, ethnicity, etc.?
 Were there any indirect effects – both positive and
negative - beyond the target group?
 Were the beneficial effects and burdens of the costs
fairly distributed?
 Were there any significant changes in the context -
political, economic, societal, etc. - for the project during
implementation that impacted on its relevance?
Give the rating for efficiency - highly efficient, efficient, less  Positive = The assessment of efficiency is consistent with
than efficient, inefficient - and summarise the main reasons the evidence and analysis that is presented
for this rating. The summary should be guided by the  Inconclusive = Some aspects of the explanation for the
evaluation’s answers to the following questions: assessment of efficiency would benefit from further
 Have the intended project outputs been delivered as clarification
planned in terms of quantities, quality and timeliness?  Not adequate = The assessment of efficiency is not fully
 Were the planned and actual activities sufficient to consistent with the evidence and analysis that is
deliver the outputs presented
 Were the important assumptions – especially
concerning risks – about the transformation of
activities into outputs, satisfied and is this likely to
continue to be the case?
 Were the necessary inputs available at the right time,
in the right quantities and of the right quality to
perform the planned activities?
 Were the activities implemented at the right time?
 Do the outputs justify the costs involved, compared to
other similar projects (by comparison of total or unit
costs from
 Were there any other alternative ways of achieving the
same outputs at lower cost or would it have been
possible to achieve more output at the same cost?
Positive = The assessment of effectiveness is consistent
Page 14

analysis presented support the less than effective, ineffective - and summarise the main
evaluation's assessment of reasons for this rating. The summary should be guided by 
project effectiveness?
Q 3.4: Does the evidence and
analysis presented support the
evaluation's assessment of
project impact?
The National Planning Commission
Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation
with the evidence and analysis that is presented
Inconclusive = Some aspects of the explanation for the
the evaluation’s answers to the following questions: assessment of effectiveness would benefit from further
 Have the planned outcome targets (project purposes) – clarification
immediate benefits for the target group - been  Not adequate = The assessment of effectiveness is not
achieved? fully consistent with the evidence and analysis that is
 Was the output delivered sufficient to achieve the presented
planned outcomes and did the project logic as
expressed in the results chain – ‘if this output is
produced the project will be able to achieve this
outcome’ – hold up?
 Were the important assumptions – especially
concerning risks – about the transformation of outputs
into outcomes, satisfied and is this likely to continue to
be the case?
 Are there any factors promoting or constraining the
continued achievement of the project outcomes?
Give the rating for impact - highly satisfactory, satisfactory,  Positive = The assessment of impact is consistent with
less than satisfactory, unsatisfactory - and summarise the the evidence and analysis that is presented
main reasons for this rating. The summary should be  Inconclusive = Some aspects of the explanation for the
guided by the evaluation’s answers to the following assessment of impact would benefit from further
questions: clarification
 Has the planned impact target (project goal or wider  Not adequate = The assessment of impact is not fully
development purpose) been achieved? consistent with the evidence and analysis that is
 How does the achievement of this goal affect the presented
overall development policy of Ethiopia?
 What are the most important constraints and
contributory factors for the achievement of the project
goal?
 What influence on the achievement of the project goal
can be attributed to the project?
 Did the important assumptions linking the project
outcomes to the achievement of the project goal hold
Page 15

Q 3.5: Does the evidence and
analysis presented support the
evaluation's assessment of
project sustainability?
The National Planning Commission
Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation
up?
 Are there any important development effects – both
positive and negative – beyond the intended goal?
 Are there differences in the distribution of the impacts
between different groups in society, according to
gender, ethnicity, income, etc.?
Give the rating for sustainability - highly sustainable,  Positive = The assessment of sustainability is consistent
sustainable, less than sustainable, unsustainable - and with the evidence and analysis that is presented
summarise the main reasons for this rating. The summary  Inconclusive = Some aspects of the explanation for the
should be guided by the evaluation’s answers to the assessment of sustainability would benefit from further
following questions: clarification
 Are the project outcomes and goal likely to continue to  Not adequate = The assessment of sustainability
be achieved in the long term under the management of relevance is not fully consistent with the evidence and
the responsible operating entity? analysis that is presented
 Are there any important factors promoting or
constraining continued achievement of the outcomes
and impact?
 Is there continued political support for the project?
 Does the legal and regulatory framework support
continued delivery of the outcomes and impact?
 Are human resources sufficient in the operating entity
to ensure continued delivery of the outcomes and
impact?
 Are the management capacities of the operating entity
to operate and maintain the facilities created by the
project over the long term, and thus to ensure
continued delivery of the outcomes and impact?
 Are the operating entity’s financial resources sufficient
to cover required operating and maintenance expenses,
and thus to ensure continued delivery of the outcomes
and impact?
 Are there any constraints on sustainability because of
inadequate consideration of gender, ethnicity, social
Page 16
 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation
disadvantage, etc.
 Are there any constraints on sustainability because of
inadequate consideration of environmental effects?
 What are the potential risks to sustainability and what
are the potential mitigation measures that could be put
in place to reduce these risks or diminish their impact
should they occur?

3b. Quantitative Assessment of Social Welfare Performance

Q 3.6: Where feasible, has a Summarise the approach to SCBA, confirming that it is the  Positive = SCBA using an appropriate methodology has
social cost-benefit analysis been same as used for ex ante analysis, but using the actual been performed or SCBA is not feasible because of
performed using an appropriate costs and realised benefits, based on the actual volume of difficulties in valuing benefits
methodology and actual costs demand for services provided by the completed facility.  Inconclusive = SCBA has been performed, but there are
and benefits? some aspects of the methodology that would benefit
from further clarification
 Not adequate = Either no SCBA has been performed
when it should have been or the methodology used is
not appropriate
Q 3.7: If social cost-benefit Compare the results of the SCBA, if performed, with those  Positive = The results of the SCBA are compared to the
analysis has been performed from the ex ante analysis and explain any significant ex ante analysis and the differences explained
are the results compared to the differences, indicating where these differences are due to  Inconclusive = Some aspects of the explanation of
ex ante analysis and the external factors beyond the control of the project. differences would benefit from more clarity
differences explained, including  Not adequate = Although SCBA has been performed, the
the influence of factors external results have not been compared with the ex ante
to the project? analysis or the explanations are inadequate.
4. Issues, Lessons and Follow-Up
Parameter Question Summary and Assessment of the Report on the Independent Assessment
Project Completion Review by Responsible Line
Ministry
Q 4.1: Have any unresolved Summarise any open issues that still remain to be resolved  Positive = A satisfactory description of open issues has
issues been identified and their so that the project operates as planned and is sustainable. been provided and appropriate follow-up proposals
importance in relation to the Open issues may include unresolved contractual disputes or made or there are no open issues
continued performance of the complementary activities or actions outside the project  Inconclusive = Further clarification of some open issues
project assessed? boundary. Briefly describe any follow-up actions and
The National Planning Commission Page 17
 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation
indicate who is responsible and how these will be paid for. would be helpful
 Not adequate = The description of open issues and
follow-up action is incomplete or inadequate
Q 4.2: Have appropriate lessons Lessons will already have been identified in the Completion  Positive = Transferable lessons have been identified or
for future projects been drawn Review. Any lessons from the evaluation should be there are no evident lessons
from the assessment of project reviewed and compared to those drawn from the  Inconclusive = Further clarification of some of the
design and implementation? Completion Review. Any major differences should be lessons would be helpful
highlighted and explained.  Not adequate = No lessons or the wrong lessons have
been identified, or the lessons are not properly justified
Q 4.3: Have appropriate lessons The findings of the assessment of relevance, efficiency,  Positive = Transferable lessons have been identified or
for future projects been drawn effectiveness, impact and sustainability should be reviewed there are no evident lessons
from the assessment of project to identify recommendations that are transferable to other  Inconclusive = Further clarification of some of the
strategic performance? projects. The emphasis should be on lessons for improving lessons would be helpful
effectiveness, impact and sustainability, and for improving  Not adequate = No lessons or the wrong lessons have
indicators of performance for these dimensions. Lessons been identified, or the lessons are not properly justified
may also relate to the factors to which appraisers and
independent reviewers should pay closer attention during
the upstream stage.
Q 4.4: Have appropriate lessons Summarise lessons from the SCBA. The focus of lesson  Positive = Transferable lessons have been identified or
for future projects been drawn learning should be on improving ex ante assessment, by there are no evident lessons
from the quantitative addressing any weaknesses picked up during the ex post  Inconclusive = Further clarification of some of the
assessment of project social evaluation. Such weaknesses may include over-optimism lessons would be helpful
welfare performance? regarding costs, demand and risks. Conclusions concerning  Not adequate = No lessons or the wrong lessons have
the critical factors for project viability in a given sector will been identified, or the lessons are not properly justified
be helpful. Other lessons may concern the factors to which
appraisers and independent reviewers should pay more
attention during the upstream stages
5. Sign-Off by Responsible Line Ministry
Summary to be signed by responsible minister before formal submission to NPC for review
6. NPC Opinion on Quality of Ex Post Evaluation and Recommendations
Q 6.1: Overall assessment of the Independent Assessor to select one of the following quality assessments:
quality of the Ex Post Evaluation A) The Ex Post Evaluation is of a good standard
B) The Ex Post Evaluation is of an adequate standard, but future reports would benefit from more attention to [list
parameters where assessments were inconclusive]

The National Planning Commission Page 18

 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation
C) The Ex Post Evaluation falls short of an adequate standard and the following issues should be addressed [list
parameters where assessments were not adequate or inconclusive]

A) requires no parameters to be assessed as not adequate and only 2 parameters to have a inconclusive assessment, none
of which should be under Assessment of Project Performance. B) requires no parameters to be assessed as not adequate
and only 6 parameters to have a inconclusive assessment, none of which should be under Assessment of Project
Performance. All other assessments are C)
Q 6.2: Comparative Assessment In the basis of the information presented in the Ex Post Evaluation the Independent Assessor should come to his/her own
of Strategic Performance conclusion on the rating of the project against Relevance, Efficiency, Effectiveness, Impact and Sustainability. The ratings
should be set alongside those of the Evaluators in the table below and any differences explained.
The ratings should derive from the assessment of the preceding questions in Section 3: Relevance - Q 3.1; Efficiency - Q
3.2; Effectiveness - Q 3.3; Impact - Q 3.4; and Sustainability - Q 3.5.
Performance Criterion Assessment/rating from Ex NPC Assessment/Rating Explanation for
Post Evaluation Differences in
Relevance Ratings
Efficiency
Effectiveness
Impact
Sustainability
Q 6.3: Key Recommendations Complete the recommendations section drawing from the most important recommendation from the Ex Ante Evaluation
Arising from the Ex Post and adding any further recommendations, if any, that the Independent Assessor considers to be important:
Evaluation
The following recommendations taken from the Report on the Completion Review are considered to be important to the
success of other similar projects and should be adopted:
a)…
b)…
…
The Independent Assessor would also make the following additional recommendations based on its own assessment of the
information contained in the Report on the Completion Review.
a)…
b)…
…

The National Planning Commission Page 19

 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

1. መግቢያ
1.1 መመሪያ 6 እና የመመሪያው አጋዥ ቅፆች የመንግስት ፕሮጀክቶች አስተዲዯር
እና አመራር ዯንብ አካሌ ናቸው፡፡ በተሇይ ዯግሞ በክፍሌ 4 ውስጥ የተጠቀሱትን
የዴህረ ትግበራ ግምገማ መርሆች እና መስፇርቶች ሇማብራራት የተዘጋጀ ነው፡፡

1.2 የዴህረ ትግበራ ግምገማ ዋና ዓሊማ ፕሮጀክቱ ሉያሳካው ያቀዯውን የረጅም ጊዜ

የሌማት ግብ በምን ያክሌ ዯረጃ እንዲሳካ እና የተገኙ ስኬቶች እና የታዩ
ክፍተቶችን በመገምገም ሇተሞክሮነት ማዋሌ ነው፡፡ የፕሮጀክቱ በተጠናቀቀ እና
ርክከብ በተካሄዯ በአንዴ ዓመት ውስጥ የፕሮጀክት ማጠናቀቂያ ግምገማ የሚከናወን
ቢሆንም ፕሮጀክቶች ተጠናቀቀው ከረጅም ጊዜ በኋሊ ወይም የፕሮጀክት ርክክብ
ከተከናወነ ከ2 እስከ 5 ዓመታት ባሇው ጊዜ ውስጥ የፕሮጀክቱ ውጤቶች እና
ስኬቶች እውን መሆኑን ሇማረጋገጥ የፕሮጀክት ዴህረ ትግበራ ግምገማ መከናወን
አሇበት፡፡
1.3 ከፕሮጀክት ማጠናቀቂያ ግምገማ አኳያ ዴህረ ትግበራ ግምገማ ጥሌቀት ያሇው
ሲሆን ግምገማውን ሇማከናወን የሚዯረጉ ጥናቶችን በጥንቃቄ የታቀደ እና ዘርፇ
ብዙ ሙያዊ ክህልትን ይጠይቃሌ፡፡ ዴህረ ትግበራ ስሇፕሮጀክቱ ሁሇት አይነት
እይታዎችን ሇመያዝ የሚዯረግ ሲሆን፤ ሇእነዚህ ሇሁሇት እይታዎች የሚሰጥ
ትኩረት በእያንዲንደ ፕሮጀክቱ ባህሪ ሉሇያይ ይችሊሌ፡፡ እነዚህ እይታዎች
እስትራቴጃዊ አፇፃፀም እና የማኅበራዊ ዯኅንነት እይታዎች ናቸው፡፡ የፕሮጀክቱ
ስትራቴጂዊ አፇፃፀም እይታዎች ከፕሮጀክቱ ሰንሰሇቶች ጋር የተገናኙ ፕሮጀክቱ
ሲታቀዴ እና የአዋጭነት ግምገማው ተዯረጎ ሲፀዴቅ የተቀመጡትን ፕሮጀክቱን
በዝቅተኛ ወጭ ማከናወን (Economy)፣ ውጤታማነት (Effectiveness)፣ ቅሌጥፍና
(Efficiency)፣ ፊይዲ (Impact) እና ከፕሮጀክቱ ዋና አሊማዎች አኳያ የፕሮጀክቱ
አስፇሊጊነት (Relevance) ስኬታማ መሆናቸውን የሚያይ ነው፡፡ የዚህ እይታ ዋና
አሊማ የፕሮጀክቱን አሠራር፣ ስሌታዊ እና ስትራቴጃዊ ስኬታማነት መገምገም
ነው፡፡ ማኅበራዊና ኢኮኖሚያዊ ስኬታማነት እይታ ፕሮጀክቱ ሲታቀዴ እና
የአዋጭነት ግምገማው ተዯረጎ ሲፀዴቅ ከተገመቱት የኢኮኖሚ ጠቀሜታ አፇፃፀም
አመሌካቾችን (NPV IRR እና BCR) ፕሮጀክቱ ወዯ አገሌግልት ከገባ በኋሊ ካሇው
አፇፃፀም ጋር በማወዲዯር የፕሮጀክቱን የኢኮኖሚ ስኬታማነት አፇፃፀም፣
ከማህበራዊ ጠቀሜታ እና ወጪ ትንተና ስኬታማነት ሇማየት ያሇመ ነው፡፡
1.4 የማህበራዊ ጠቀሜታዎች እና ወጪዎች ትንተና (Projects which requires
social cost and benefit analysis) የሚጠይቁ ፕሮጀክቶች እና የፕሮጀክቱ
ኢንቨስትመንት መጠነ ሰፉ የሆነ ጥረትን ሇሚጠይቁ ፕሮጀክቶች፤ በዴህረ ትግበራ
ግምገማ ሊይ የፕሮጀክቱ የማህበራዊ ዯህንነት (Social Welfare Perspective)
ዕይታ የተሇየ ትኩረት ይሰጠዋሌ፡፡ የጎሊ ጥቅም እና ወጪ የላሊቸው እና
ማህበራዊ ጠቀሜታ እና ወጪ ትንታኔ የማይካሄዴባቸው ፕሮጀክቶች ሊይ
የፕሮጀክቱ ስትራቴጃዊ አፇፃፀም ዕይታ የበሇጠ ትኩረት ሉሰጠው ይገባሌ፡፡
በአብዛኛው የፕሮጀክቶች ዴህረ ትግበራ ግምገማ የተሟሊ ግምገማ ሇማካሄዴ
 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

የሁሇቱን እይታዎች በግምገማው ማካተት እና ሇውሳኔ አሰጣጥ መነሻ እንዱሆን

ከዕቅደ አንፃር ትክክሇኛ የፕሮጀክቱ አፇፃፀም ውጤት ማወዲዯር ያሰፇሌጋሌ፡፡

1.5 ሇሁለም ፕሮጀክቶች ዴህረ ትግበራ ግምገማማ ማከናወን አያስፇሌግም፡፡

ፕሮጀክቶች ካሇቸው አስተዋፅኦ አቅም አኳያ ግምገማ እንዱዯረግባቸው ሇተመረጡ
ፕሮጀክቶች ብቻ መሆን አሇበት፡፡ የፕሮጀክት ዴህረ ትግበራ ግምገማ አንደ
አሊማ ተሞክሮዎችን ሇመቀመርያሇመ ሲሆን በዚህም በፕሮጀክቶች ሊይ የታዩ
ስኬቶችን እንዱሁም ያጋጠሙ ክፍተቶችን ትኩረት በማዴረግ ተሞክሮዎችን
ሇመቀመር ያሇመ ነው፡፡ በፕሮጀክቶች ሊይ የሚዯረግ ዴህረ ትግበራ ግምገማ
በናሙና ሊይ በመመስረት ሉካሄዴ ይችሊሌ፡፡ ስሇሆነም በሚታዩ አፇፃፀሞች
አዝማሚያ እና በናሙና ሊይ በመመስረት የሁሇቱን ዘዳዎች ውህዯት የያአዴህረ
ትግበራ ግምገማ ሉካሄዴ ይችሊሌ፡፡ ምንም እንኳ የዴህረ ትግበራ ግምገማ
በተመረጡ ፕሮጀክቶች ሊይ ቢዯረግም ሁለም አይነት አነስተኛ፣ መካከሇኛ እና
ትሊሌቅ ፕሮጀክቶች ዴህረ ትግበራ ግምገማ ሉዯረግባቸው እንዯሚችሌ ከግምት
ውስጥ መግባት አሇበት፡፡ ሆኖም ግን ሇሁለም ፕሮጀክቶች ዴህረ ትግበራ ግምገማ
ይዯረጋሌ ማሇት አይዯሇም፡፡ ሇዴህረ ግምገማ አሊማው ሲባሌ አነስተኛ የሆኑ
ፕሮጀክቶች በአንዴ ሊይ ተቀናጅተው ዴህረ ትግበራ ግምገማ ሉዯረግባቸው
ይችሊሌ፡፡
1.6 በ የፕሊንና ሌማት ኮሚሽን ወሳኔ መሰረት ከአስፇጻሚ መስሪያ ቤቶች ጋር
በመመካከር በዓመታዊ የሥራ መርሃግብር መሰረት ሇዴህረ ትግበራ ግምገማ
ፕሮጀክቶች ይመረጣለ፡፡ ተሞክሮዎችን በአግባቡ ሇማግኘት በዴህረ ትግበራ
ግምገማ ሊይ ስኬታማ እና ስኬታማ ያሌሆኑ ፕሮጀክቶች ሇዴህረ ትግበራ ግምገማ
ሉመረጡ ይችሊለ፡፡ በፕሊንና ሌማት ኮሚሽን አማካኝነት የግምገማው ግኝት/ውጤት
በዓመታዊ መርሃግብር ሪፖርት ይዯረጋለ (ይህም የፕሮጀክት ማጠቃሇያ የግምገማ
ውጤቶችም ያካትታሌ)፡፡

መመሪያ 6 Page 1
 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

ሳጥን 1፣ የዴህረ ትግበራ ግምገማ ይዘት፡፡አንዲንዴ ግምገማዎች በፕሮጀክት ማጠናቀቂያ

ግምገማለ ጉዲዮችን ይዯግማለ ሆኖም ግን ትክክሇኝነቱ የተረጋገጠ መሆን አሇበት፡፡

ሳጥን1: የዴህረ ትግበራ ግምገማ ይዘቶች

1. የግምገማው አጠቃሊይ እይታ

2. የፕሮጀክት ዱዛይን እና ትግበራ
• የፕሮጀክት ያስፇሇገበት ምክንያት እና ሁኔታ
• የፕሮጀክት ዱዛይን ሊይ የተዯረጉ ሇውጦች
• የፕሮጀክት ትግበራ ወጪዎች፣ ፊይናንስ አዯራረግ እና የትግበራ ተቋማዊ አዯረጃጀቶች
3. በፕሮጀክቱ ትግበራ፣ የግዥ፣ ማማከር እና ግንባታ የጊዜ ሠላዲ
• የዯህንነት ጥበቃ ዝግጅቶች
• ክትትሌ እና ሪፖርት አዯራርግ አሰራሮች
4. የፕሮጀክት አፇፃፀም ግምገማ
 ስትራቴጂካዊ አፇፃጸም (ጥራትን)
o አስፇሊጊነት (Relevance)
o ቅሌጥፍና (Efficiency)
o ውጤታማነት (effectiveness)
o ፊይዲ (Impact)
o ዘሊቂነት (Sustainablity)
o የማህበራዊ ተጠቃሚነት አፇፃፀም (በአሀዛዊ ሁኔታ) (Social welfare
performance)
4. ትኩረት የሚፇሌጉ ጉዲዮች፣ ተሞክሮዎች እና ቀጣይ እርምጃዎች

1.7 የፕሮጀክት ቅዴመ ትግበራ ግምገማ ሇማከናወን ሌዩ የሆነ የባሇሞያ ቡዴን

የሚያስፇሌግ ሲሆን ይህ ተግባር በተሇይም በፕሮጀክቱ ትግበራ ሊይ በቀጥታ ተሳታፉ
ባሇሆኑ አካሊት ሉከናወን ይገባሌ፡፡ በሀሳብ ዯረጃ የዴህረ ትግበራ ግምገማው በአስፇፃሚ
መስሪያ ቤቶች ውስጥ ገሇሌተኛ በሆነ አካሌ ቢከናወን ተመራጭ ይሆናሌ፡፡ እንዯ
የፕሮጀክቱ ባህሪ እና ተጨባጭ ሁኔታ ተጨማሪ የውጭ ባሇሙያ ማሳተፍ ሲያስፇሌግ
በመስሪያ ቤቶች ጥሪ መሰረት ዘርፇ ብዙ ባሇሙያዎችን ማሳተፍ ይቻሊሌ፡፡ የፕሮጀክቶች
የዴህረ ግምገማ ከተጠናቀቀ በኋሊ በተዘጋጀው የዴህረ ትግበራ ግምገማ ማጠቃሇያ ቅፅ
በሚመሇከት አስፇፃሚ አካሌ ተጠቃል ሇገሇሌተኛ አካሌ ሇተጨማ ግምገማ መቅረብ
አሇበት፡፡ የፕሮጀክቱ ገሇሌተኛ ገምጋሚ አካሌ የፕሊንና ሌማትኮሚሽን ይሆናሌ፡፡

1.8 እነዚህ መመሪያዎች በሁሇት ክፍልች ይከፇሊለ፡- የመጀመሪያው ክፍሌ የዴህረ

ትግበራ ግምገማ አዯራረግ መሰረታዊ ይዘቶችን የሚያብራራ ሲሆን ሁሇተኛው ክፍሌ ዯግሞ
የዴህረ ትግበራ ግምገመና የማጠቃሇያ ግምገማ ቅፅን/ቅፅ 6፣ እንዳት መጠቃሇሌ እና
መሞሊት እንዲሇበትያስረዲሌ፡፡

መመሪያ 6 Page 2
 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

2. የፕሮጀክቶች ዴህረ ትግበራ ግምገማን ማዴረግ

2.1 የፕሮጀክቶች ዴህረ ትግበራ ግምገማ አጠቃሊይ እይታ

2.1.1 የፕሮጀክት ዴህረ ትግበራ ግምገማ ሇማካሄዴ የሚያስችለ የተሇዩ በቂ

የግምገማ ሪፖርት ምክንያቶችን ማስቀመጥ ያስፇሌጋሌ፡፡ ይሁን እና ብዙውን ጊዜ
በሁለም ፕሮጀክቶች ሊይ የዴህረ ትግበራ ግምገማ ሉዯረግ አይችሌም፡፡
በተጨማሪም ፕሮጀክቱ ሇግምገማ የተመረጠበትን ዓሊማ ግሌፅ ማዴረግ
ያስፇሌጋሌ፡፡ በዚህም መሰረት ውጤታማ ተሞክሮ እና ሌምዴ ሇመውሰዴ
አብዛኛውን ጊዜ ስኬታማ ወይም ስኬታማ ያሌሆኑ ፕሮጀክቶች ሇግምገማ
ይመረጣለ፡፡ ፕሮጀክቶችን እንዯ አስፇሊጊነቱ በሳይንሳዊ መንገዴ በናሙና/randomly
ሇዴህረ ትግበራ ግምገማ መምረጥ ተገቢ አሰራር ነው፡፡ በፕሮጀክቶች በማጠቃሇያ
ግምገማ በተሇዩ ጉዲዮች አማካኝነት ዴህረ ትግበራ ግምገማ ሉዯረግባቸው የሚገቡ
ፕሮጀክቶች ሉሇዩ ይችሊሌ፡፡ በተጨማሪም ግምገማውን ሇማካሄዴ የተቋሙ ተቋማዊ
እና ስራ ሂዯት አዯረጃጀት በአግባቡ መመሊከት ያሇበት ሲሆን ይህም የተዯረገው
የዴህረ ትግበራ ግምገማ ተአማኒነትን ሇማረጋገጥ ጠቃሚ ይሆናሌ፡፡

2.1.2 የውጤት ሰንሰሇቶች፣ ውጤቶች፣ ስኬቶች እና ፊይዲ/impact የፕሮጀክት

መዋቅር / logic የሚይዙ ሲሆኑ በዚህ ክፍሌ በፕሮጀቱ አጠቃሊይ እይታ ሊይ
ተጠቃሇው መቅረብ አሇባቸው ( ስሇ ፕሮጀክቱ ዝርዝር ማብራሪያዎች በዴህረ ትግበራ
ግምገማው ላልች ክፍልች የሚቀርቡ ናቸው፡፡ በዴህረ ትግበራ ግምገማው ሊይ
የፕሮጀክቶች ውጤት ሰንሰሇት ከፀዯቀ በኋሊ ከመተግበሩ በፉት ወይም በትግበራ ሊይ
እያሇ ከተሸሻሇ ባሇበት ሁኔታ መቅረብ አሇበት፡፡ የውጤት ሰንሰሇትን መቀየር
ባይመከርም በአንዲንዴ ሁኔታዎች ከተቀየሩ ማብራራያ መስጠት ያስፇሌጋቸዋሌ፡፡

2.2 ፕሮጀክት ዱዛይን እና ትግበራ

2.2.1 በዚህ ክፍሌ ስሇ ፕሮጀክቱ ዱዛይን በፕሮጀክት ማጠናቀቂያ ግምገማ ወቅት በቂ
መረጃ መገኘት ይኖርበታሌ፡፡ ይሁን እንጂ በማጠቃሇያ ግምገማ የቀረበው መረጃ
ትክክሇኛነትን እና ወጥነት መረጋገጥ ይኖርበታሌ፡፡ የፕሮጀክት የማጠናቀቂያ ግምገማ
እና ዴህረ ትግበራ ግምገማ መካከሌ ያለ ሌዩነቶች መፇተሽ መብራራት አሇባቸው፡፡

2.2.2 የፕሮጀክቱ አስፇሊጊነት ፡-ፕሮጀክቱ በሚዘጋጅበት እና በሚቀርብበት ወቅት

የፕሮጀክቱ ትግበራ ምክንያቶች፣ መሌካም አጋጣሚዎች ፣እዴልች፣ እና መሰናክልችን
እንዱሁም ፕሮጀክቱ ካሇው የሌማት ተጨባጭ ሁኔታ ጋር ተገናዝቦ እና ተጠቃል
ተዘጋጅቶ መቅረብ አሇበት፡፡ በአፇፃፀም ወቅት የሚዯረጉ ማናቸውም ሇውጦች መሇየት
እና የታቀደ ውጤቶችን፣ ስኬቶችን ወይም ፊይዲዎችን ሇማሳካት አኳያ ያሊቸው
አንዴምታ መታወቅ አሇበት፡፡

2.2.3 የዱዛይን ሇውጦች ፡-በፕሮጀክቱ ዱዛይንና ትግበራ ወቅት መሰረታዊ ሇውጦች

ሲዯረጉ ሇውጦች የተዯረጉበትን ምክንያቶች መመዝገብ አሇባቸው፡፡ እነዚህ ሇውጦች
በእቅዴ ወቅት የታዩ እና ያሌታዩ ጉዲዮች እንዲለ ያንፀባርቃለ ወይም የተዯረጉ
መመሪያ 6 Page 3
 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

የፕሮጀክቱ ሇውጦች ምክንያታዊ መሆናቸውን ሇመገምገም አስፇሊጊ ይሆናሌ፡፡

የእነዚህን ሇውጦች በፕሮጀክት አፇፃፀም ውጤቶች የሚያስከተለትን ተፅዕኖ በሚቀጥሇው
ክፍሌ ሊይ ውይይት ይዯረጋሌ፡፡

2.2.4 የፕሮጀክት ወጪዎች፣ፊይናንስ አዯራረግ እና የትግበራ ዝግጅት፡-የፕሮጀክቱ

ይተገበራሌ ተብል የሚጠበቅበት እና ትክክሌኛ የፕሮጀክቱ ትግበራ የሚጀምርበት
መርሐግብር፣ ጥቅሞች እና ወጪዎች ሊይ በቂ ማብራያ መቅረብ አሇበት፡፡ እንዱሁም
በታቀዯው የፕሮጀክቱ የፊይናንስ አዯራረግ ዕቅዴ አና አተገባበር ከፕሮጀክቱ ትግበራ
ተቋማዊ አዯረጃጀት ጋር ተናበው ሉብራሩ ይገባሌ፡፡ ይህ መረጃ ከፕሮጀክቶች
ማጠናቀቂያ ግምገማ በአግባቡ ተከናውኖ ከሆነ ከዚሁ ግመገማ በቀጥታ መውሰዴ
የሚቻሌ ሲሆን ትክክሇኛነቱ ግን መረጋገጥ አሇበት፡፡

2.2.5 የፕሮጀክቱ ግዥ፣ግንባታ፣እና ማማከር እና የትግበራ የጊዜ ሠላዲ

የፕሮጀክቱ ጨረታ ሂዯት፣ ግምገማ እና ጨረታውን ያሸነፇው አካሌ ሉገሇፅ ሉታወቅ
ይገባሌ፡፡ አቅራቢዎችን፤ ኮንትራክተሮችን፣የዱዛይን እና ቁጥጥር አማካሪዎችን እና
አፇጻጸማቸውን በተመሇከተ መረጃ እንዯ አስፇሇጊነቱ ማቅረብ መሰጠት ያስፇሌጋሌ፡፡
እንዱሁም ፕሮጀክቱን በሙከራ ጊዜው ያሳየውን የአፇፃፀም ሁኔታ እና የአፇፃፀም
ሙከራ ውጤቶች መቅረብ አሇባቸው፡፡

በአማካሪዎች መረጣ፣ በግዥ ሂዯትና በግንባታ ሊይ የሚከሰት ማንኛውም አይነት የታዩ

የጊዜ መጓተት ችግሮችን በአግባቡ በማብራራት የተወሰደ የመፍትሄ እርምጃዎችን
ማስቀመጥ ያስፇሌጋሌ፡፡ በተጨማሪም የፕሮጀክቶች ትግበራ ውጤት አንዴምታ
ከመጠን እና የጥራት ዯረጃ አኳያ መገምገም አሇባቸው፡፡

2.2.6 የዯህንት ጥበቃ ዝግጅት

በአፇፃፀም ወቅት የአካባቢ እና ማህበራዊ ዯህንነት ጥበቃ ስራዎች መሰራታቸውን

መግሇፅ እና የተሰሩ ስራዎችን መገምገማ ያስፇሌጋሌ፡፡ ከዚህ ጋር በተገናኘ የተወሰደ
እርምጃዎች እና የተገኙ ውጤቶችም ተያዘው መቅረብ አሇባቸው፡፡

2.2.7 ክትትሌና ሪፖርት አቀራረብ ስርዓት፡-የታቀደትን እና በተጨባጭ

የተከናወነውን የክትትሌ ውጤት የሪፖርት አቀራረብ ስርዓት ማብራሪያዎች መቅረብ
አሇባቸው፡፡የክትትሌ ሪፖርት አቀራረብ ስርዓት በክትትሌ በትግበራ እቅዴ ውስጥ
የተካተተ ሲሆን እነዚህን በፕሮጀክቱ የትግበራ ዕቅዴ ሊይ የተመሇከቱ የክትትሌ እና
ግምገማ አንዱሁም የሪፖርት አቀራረብ ውጤታማነት በዴህረ ትግበራ ግምገማ ወቅት
መፇተሸ ያስፇሌጋሌ፡፡
ሇክትትሌ አመሊካች የመረጃ ምንጮች መፇተሽ እና ከተቀመጡ የመነሻ ኢሊማዎች
አንጻር የተመሊከቱ መረጃዎች የተሟለ እና ትክክሇኝነትን በተመሇከተ የሚነሱ
ማናቸውም ጉዲዮች መተንተን አሇባቸው፡፡

2.3 የፕሮጀክት አፇፃፀም ግምገማ

መመሪያ 6 Page 4
 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

2.3.1 ከዚህ በታች የፕሮጀክቱ አስፇሊጊነት (Relevance)፣ ቅሌጥፍና (Efficiency)፣

ውጤታማነት (effectiveness)፣ ፊይዲ (Impact) እና ዘሊቂነት (Sustainablity) በአሀዛዊ
በተዯገፇ መንገዴ እንዳት እንዯሚቀርቡ ቀርቧሌ፡፡ በመመሪያ 3 ሊይ እንዯተገሇፀው
የአፇፃፀም ጽንሰ-ሐሳብ ከተጠናቀቀው የውጤት ሰንሰሇት ጋር በመተሳሰር የትግበራና
ክትትሌ ሪፖርት አካሌ ይሆናሌ፡፡

2.3.2 የውጤት ሰንሰሇቶች:- የፕሮጀክቶች ውጤየት ሰንሰሇቶች በአንዲንዴ ሁኔታ

የፕሮጀክቶች የሇውጥ ንዯፇ ሀሳቦች (Theory of Change) ተብሇው ይጠራለ:: ይህ
የፕሮጀክቱ ስራዎች/ተግባራት ሇፕሮጀክቱ ስኬታመነት የተወሰደ እሳቤዎች በአግባቡ
ቢሟለ ፕሮጀክቱ የተሇመውን የሌማት ግብ እንዳት እንዱያሳካ የሚያሳይ ነው፡፡
ሇፕሮጀክቱ የታቀደ ትግብዓቶች ቀርበው የፐሮጀክቱ ተግበራት በአግባቡ ከተከናወኑ
ፕሮጀክቱ ሉያሳካ ያሇመው ውጤት መገኘት አሇበት፡፡ የፕሮጀክት ማኔጅመንት
ቡዴን ከውጤት፣ በጀት አጠቃቅም፣ ከሰዓቱ እንዱሁም በሚፇሇገው ዝርዝር
መግሇጫ/መስፇርት መሰረት ተጠያቂነት አሇበት፡፡ የፕሮጀክቱ ጽንሰ-ሐሳብ በሚገባ
ከተዘጋጀ የሚፇሇገወን ውጤት ከማምጣት እና ፕሮጀክቱ ኢሊማ ያዯረገውን ቡዴን
በዘሊቂነት ተጠቃሚነት ያዯርጋሌ፡፡ የፕሮጀክቱ ስኬታማ ከሆነ ዯግሞ በፕሮጀክቱ
በረዥም ጊዜ ያመጣዋሌ ትብል የሚጠበቀው ፊይዲ ሇማሳካት ያግዛሌ፡፡ በፕሮጀክቱ
የሚገኝ ፊይዲ በፕሮጀክቱ ኅብረተሰብን ግቦች ከማሳካት አኳያ የጎሊ አስተዋፅኦ ያሇው
ሲሆን እነዚህ አብዛኛውን ጊዜ ከሀገራዊ የሌማት ግቦች የሚመነጩ ናቸው፡፡ በምስሌ 1
እና 2፣እና በመመሪያ 3 ሊይ የውጤት ሰንሰሇት ምሳላዎችን ያመሇክታለ፡፡
2.3.3 በመመሪያ 3 ሊይ እንዯተገሇፀው የፕሮጀክቶች አፇፃፀም አመሌካቾች በተሇይ
ወጭ ቆጣቢነት፣ ቅሌጥፍና እና ውጤታማነት ከውጤት ሰንሰሇት ጋር ተያያዥነት
አሊቸው፡፡ ወጭ ቆጣቢነት ተሳክቷሌ የምንሇው ምርት እና አገሌጎልት ሇማምጣት
የሚያስፇሌጉ ግብዓቶች በጣም በዝቅተኛ በሆነ ዋጋ ሲገኙ፣ ቅሌጥፍና ማሇት ዝቅተኛ
ግብዓቶች በመጠቀም ውጤት ማምጣት/ምርት እና አገሌግልት ማፍራት ሲቻሌ እና
ውጤታማነት ማሇት የተገኙት ውጤቶች የሚፇሇገው ስኬት በማስገኘት የማህበራዊ
ተጠቃሚነትን ከማረጋገጥ ከታቸሇ ነው፡፡
2.3.1 ስትራቴጃዊ አፇጻጸም
የፕሮጀክቱ አስፇሊጊነት
 የፕሮጀክቱ አስፇሊጊነት ማሇት ፕሮጀክቱ ከኢኮኖሚያዊ እና ማህበራዊ ሌማት
የትኩረት አቅጣጫዎች አኳያ ያሇው መናበብ ፕሮጀክቶች ከዋና ዋና ባሇዴርሻ
አካሊት ፍሊጎት ጋር የሚጣጣም መሆኑ ይመሇከታሌ፡፡ በመሆኑም የፕሮጀክቱ
የዴህረ ትግበራ ግምገማ ፀዴቀው በሚተገገበሩ ሀገራዊ የሌማት ስትራቴጃዎች እና
እቅዴድች ሊይ ቅዯሚያ ከተሰጣቸው ጉዲዮች ጋር እንዯሚያያዝ መመርመር
አሇበት፡፡ በተጨማሪም የፕሮጀክት የባሇቤቶችን ፍሊጎቶችና ቅዴሚያ የሚሰጣቸውን
ጉዲዮች፣ ተጠቃሚዎችን እና ላልች ተጠቃሚ ያሌሆኑ አካሊትን መፇተሸ
ያስፇሌጋሌ፡፡ የባሇዴርሻ አካሊት ፍሊጎት እና ቅዴሚያ የሚሰጧቸውን ጉዲዮች
በሴክተሮች ስትራቴጂዊ ዕቅድች፣ በፍሊጎት ጥናቶች እንዱሁም ኤጀንሲዎች የስራ
ዕቅዴ ሊይ የሚወሰዴ ይሆናሌ፡፡፡

መመሪያ 6 Page 5
 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

 የፕሮጀክቱ ዱዛይን የታሇሙ ውጤቶችን እና ተፅዕኖን ሇማሳካት በቂ መሆኑን

መመርመር ያስፇሌጋሌ፡፡
 በፕሮጀክቱ ተዘጋጅቶ ውሳኔ ተሰጥቦት ወዯ ትግበራ ሲገባ እና ፕሮጀክቶ ተጠናቆ
ወዯ ስራ ከገባ በኋሊ በፕሮጀክቱ አስፇሊጊነት ሊይ ያለ ሇውጦች ካለ መሇየት
አሇባቸው፡፡
 የግምገማ ጥራት ዯረጃ አሰጣጥ በ4 ነጥብ መሇኪያዎችን በመጠቀም የፕሮጀክቱ
አስፇሊጊነት ዯረጃው መወሰን አሇበት፡፡ እነዚህ ዯረጃዎች እጅግ በጣም አስፇሊጊ፣
አስፇሊጊ፣ በመጠኑ አስፇሊጊ ያሌሆነ እና አስፇሊጊ ያሌሆነ ተብል ዯረጃው መወሰን
አሇበት፡፡ የዯረጃ አሰጣጥ ነጥቦችን በአግባቡ ሇምን እና እንዳት እንዯሚሰጥ
ትንተና ማቅረብ ያስፇሌጋሌ፡፡በጥቅለ አስፇሊጊነት ጋር የተያያዙ ቁሌፍ ጥያቄዎች
በሳጥን 2 ውስጥ ተቀምጠዋሌ፡፡

ሳጥን 2: አመሌካች ዝርዝር የአስፇሊጊነት ጥያቄዎች

•ፕሮጀክቱ ተጠቃሚ እንዱሆን ከታሇመው ክሌሌ/አውራጃ ወይም በአጠቃሊይ የሀገሪቱ ህዝብ
ፍሊጎትን ጋር የተጣጣመ ነው?

•ፕሮጀክቱ ተጠቃሚ ሇማዴረግ ከታሇመው ቡዴን ፍሊጎት ጋር የተጣጣመ ነው?

•ፕሮጀክቱ ከሀገራዊ ሌማት ፖሉሲ ጋር ተዛማጅነት አሇው?

• የተመረጠው ፕሮጀክት ንዑስ-ዘርፈ/የዘርፈ የሌማት እዴልችን ወይም መሰናክልች ሇማየት
ተገቢና በቂ ዘዳዎችን ያካትታሌ?
• በፕሮጀክቱ ተጠቃሚ እንዱሆኑ የተመረጡ ቡዴኖች መረጣን በሚመሇከት ሇፕሮጀክቱ
ቅዴሚያ መስጠት ያሇበትን እንዯ ሇአገሌግልቱ ያሊቸው ፍሊት፣ የሥርዓተ ፆታ ስርጭት፣
የዴህነት ሁኔታ እና ብሄር ወ.ዘ.ተ, ተስማሚነት ያሇው ነበር?
• በፕሮጀክቱ ተጠቃሚ እንዱሆኑ የተመረጡ ቡዴኖች ባሻገር ተጨባጭ የሆኑ አዎንታዊ እና
አለታዊ ተፅእኖዎች የሚዯርስባቸው አካሊት ነበሩ?
•የፕሮጀክቱ ጥቅሞች እና ተፅእኖዎች ፍትሃዊ መንገዴ ሇሁለም አካሊት ተዯራሽ ሆነዋሌ?
• ፕሮጀክቱ ትግበራ ወቅት በፕሮጀክቱ አስፇሊጊነት ሊይ ተፅዕኖ የሚያሳዴሩ መሰረታዊ ፖሇቲካ
ኢኮኖሚ፣ እና ማህበራዊ ወ.ዘ.ተ ሇውጦች ነበሩ?

መመሪያ 6 Page 6
 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

ቅሌጥፍና /Efficiency
ቅሌጥፍና ማሇት የፕሮጀክቱን የአሠራር ስኬት ማሇት ነው፡፡ የቅሌጥፍና ግምገማ
የተሳካውን የፕሮጀክቱ ውጤት በፕሮጀክቱ ትግበራ ወቅት ጥቅም ሊይ ከዋሇው ከገንዘብ
አጠቃቅም፣ ሰው ሃይሌ እና ቁሳቁስ የመጣ መሆኑን ይገመግማሌ፡፡ እንዱሁም ፕሮጀክቱ
ሲጠናቀቅ ፕሮጀክቱ በጥቅም ሊይ ሉያውሇው ያቀዯውን እና የተጠቀመውን
በሚያወዲዴር/በሚያነፃፅር መሌኩ መሆኑን ይገመግማሌ፡፡

ሇቅሌጥፍና ግምገማ የሚሆን መረጃ ከፕሮጀክቱ ማጠቃሇያ ግምገማ መነሻ ጥቅም ሊይ

ማዋሌ የሚቻሌ ሲሆን የመረጃው ትክክሇኛነት ግን መረጋገጥ አሇበት፡፡ በቅሌጥፍና
ግምገማ ሇመሇካት በሀገራዊ እና አሇምአቀፍ ዯረጃ ያለ ተነፃፃሪ የቅሌጥፍና መሇኪያዎች
መጠቀም አስፇሊጊ ነው፡፡

የቅሌጥፍና ጥራት ዯረጃ ግምገማ 4 -የነጥብ መሇኪያዎችን በመጠቀም የቅሌጥፍና ዯረጃ

መቀመጥ አሇበት፡፡ እነዚህ የቅሌጥፍና ዯረጃዎች በጣም ቀሌጣፊ፣ ቀሌጣፊ፣መጠነኛ
ቀሌጣፊ፣ቀሌጣፊ ያሌሆነ ተብሇው ዯረጃ ከበአንደ ሉሰጣቸው ይገባሌ፡፡ ሇተሰጡ
የቅሌጥፍና ዯረጃ የግምገማ ውጤቶች በቂ የሆነ ማብራያ ሉቀርብባቸው ይገባሌ፡፡ በተቻሇ
መጠን ከሀገራዊ እና አሇም አቀፍ ማወዲዯሪያ መስፇርት አንፃር ውጤታማነትን የሚዯገፈ
አመሊካቾችን በመጠቀም እንዱሁም ከላልች ተመሳሳይ ሀገራዊ እና አሇምአቀፊ
ፕሮጀክቶችጋር በማወዲዯር የዯረጃ አሰጣጥ ተቀባይነት ማብራሪያ መስጠት ያስፇሌጋሌ፡፡
ቅሌጥፍናን በሚመሇከት ሇሚነሱ ቁሌፍ ጥያቄዎች መሌስ ሇመስጠት የሚጠቅሙ ጉዲዮች
በሳጥን 3 ሊይ ቀርበዋሌ፡፡

ሳጥን 3 ቅሌጥፍናን ሇመገምገም መታየት ያሇባቸው ዝርዝር ጥያቄዎች

• የታቀዯው የሚጠበቀው የፕሮጀክት ውጤት በመጠን፣ ጥራት እና ጊዜ መሰረት
ተገኝቷሌ ወይ?
• የፕሮጀክቱን ውጤቱን ሇማምጣት የታቀደት እና ተግባራዊ የሆኑት ስራዎች
በቂ ነበሩ?
• የተወሰደት ዋና ዋና የፕሮጀክቱ እሳቤዎች በተሇይ ከፕሮጀክቱ ስጋች እንዱሁም
ግብዓቶችን ወዯ ውጤት የመቀየር ሁኔታ በተቀመጠው አግባብ ተሳክቷሌ ?ይህ ወዯ
ፉት የሚቀጥሌ ይሆናሌ?
• የታቀደትን ተግባራት ሇማከናወን አስፇሊጊ ግብዓቶች በሚፇሇገው መጠን፣ ጥራት
ዯረጃ እና ጊዜ ተገኝተዋሌ?
• ተግባራት በሚፇሇገው ጊዜ ተከናወነው ነበር?
• ከተመሳሳይ ላልች ፕሮጀክቶች ዋጋ ጋር ሲነጻጸሩ የፕሮጀክቱ ውጤቶቹ
ሇፕሮጀክቱ ከወጣው ወጭ ጋር ተመጣጣኝ ነው (በጠቅሊሊው ወይም በነጠሊ ወጪዎች
ንፅፅር)?
• በፕሮጀክቱ የተገነውን ውጤት በላሊ ወጭ ቆጣቢ በሆነ አማራጭ ማግኘት ይቻሌ
ነበር ? ወይም በተመሳሳይ ወጭ ተጨማሪ ውጤቶችን ማስገኘት የሚያስችሌ
ፕሮጀክት ማከናወን ይቻሌ ነበር?

መመሪያ 6 Page 7
 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

ውጤታማነት/Effectiveness
የፕሮጀክቱ አሊማ እውን መሆን ውጤታማነት ይባሊሌ፡፡ የፕሮጀክት ውጤታማነት ግምገማ
ከፕሮጀክቱ የሚጠበቀው ስኬት መምጣቱን እና የፕሮጀክቱ ዓሊማ ግብ መምታቱን
ይዲስሳሌ፡፡ ይህም በትግበራ በክትትሌ ግምገማ እቅዴ ውስጥ ያሇውን የክትትሌ ማዕቀፍ
መነሻ እና ኢሊማ መሰረት ያዯረግ ውጤት መሆኑን ማነፃፀርን ይጠይቃሌ፡፡ የፕሮጀክቶች
ስኬቶች ተብሇው የሚወሰደ ጉዲዮች ከፕሮጀክቱ ውጭ ባለ ምክንያች ተፅእኖ
የሚዯርስባቸው ናቸው፡፡ ስሇዚህ የተገኘው የፕሮጀክት ስኬት ምን ያህሌ ከፕሮጀክቱ
ውጤቶች ጋር እንዯሚገናኝ መገምገም አስፇሊጊ ነው፡፡
በተጨማሪም ፕሮጀክቶች በእቅደ ውስጥ ያሌታሰቡ/ ያሌተጠበቁ አዎንታዊ እና ሆነ
አለታዊ ውጤቶች ሉኖራቸው ይችሊሌ፡፡ እንዯዚህ ያለ ጉዲዮች በመሇየት መተንተን
ያስፇሌጋሌ፡፡

የውጤታማነት ጥራት ዯረጃ ግምገማ አሰጣጥ 4 የነጥብ መሇኪያ በመጠቀም መከናወን

አሇበት፡፡ በጣም ውጤታማ፣ ውጤታማ፣ መጠነኛ ውጤታማ እና ውጤታማ ያሌሆነ ተብል
የዯረጃ አሰጣጥ ማብራሪያ ሉቀርብ ይገባሌ፡፡
ውጤታማነትን በሚመሇከት ሇሚነሱ ቁሌፍ ጥያቄዎች መሌስ ሇመስጠት የሚጠቅሙ
ጉዲዮች በሳጥን 4 ሊይ ቀርበዋሌ፡፡

ሳጥን 4: ስኬታማነትን በተመሌከተ ዝርዝር ጥያቄዎች

• የታቀደት ግቦች (የፕሮጀክቱ ኢሊማዎች) ተሳክተዋሌ፣ ሇሚመሇከተው ቡዴን ቀጥተኛ
ከፕሮጀክቱ ውጤት ተጠቃሚ ሆነዋሌ?
• ከተገኘው ውጤት አንፃር ለማሳካት የታቀደውን በቂ ነበር፤እንደሁም የፕሮጀክት
መዋቅር የተቀመጠው በውጤት ሰንሰለት በተቀመጠው መሌክ ነበር፤ በፕሮጀክቱ
የሚገኝ ውጤትን በመጠቀም ሉገኝ የታሰበው ስኬት ከተቀመጠው እቅዴ ጋር ተመሳሳይ
ነው፡፡
የተወሰደ ዋና ዋና እሳቤዎች በተሇይ ከፕሮጀክቱ ስጋት እንዱሁም ውጤትን ወዯ ስኬት
ከመቀየር ጋር የተያያዘ በፕሮጀክቱ እሳቤ የተወሰዯባቸው ጉዲዮች ተሳክተዋሌ፣
ወዯፉትስ ቀጣይነት አሊቸው?

• ፕሮጀክቱ ስኬቶች ቀጣይነትጋር በተያያዘ ፕሮጀክቱን የሚያጎሇብቱ ወይም መገዯብ

የሚችለ ነገሮች አለ?

መመሪያ 6 Page 8
 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

ፊይዲ/Impact
የረጅም ጊዜ የፕሮጀክቱን ስኬት የሚመሇከት ሲሆን ይህም የፕሮጀክቱን በማህበራዊ እና
ኢኮኖሚያዊ የሌማት አስተዋፅኦ መዲሰስን ያካትታሌ፡፡ ምንም እንኳን ቀሊሌ ባይሆንም
የተገኘው የፕሮጀክቱ ውጤት ሇረጅም ጊዜ የፕሮጀክቱን የሌማት ግብን ሇማሳካት ምን
ያህሌ አስተዋጽኦ እንዲሇው መገምገም ያስፇሌጋሌ፡፡
ማንኛወም ፕሮጀክቱ ውጤት /Impact ባህሪ/attributed መገምገም የሚያስፇሌግ ቢሆንም
ብዙውን ጊዜ ይህንን ማዴረግ አስቸጋሪ ነው፡፡ በትግበራ ክትትሌና ግምገማ ፕሊን ሊይ
የተቀመጡ አመሌካቾችን እና የክትትሌ ማእቀፍ መሰረታዊ መርሆዎችና ዒሊማዎችን
መሰረት በማዴረግ የፕሮጀክቱ ፊዲዲ ሉገመገም ይገባሌ፡፡
የፊይዲ የግምገማ ዯረጃ አሰጣጥ 4 የነጥብ መሇኪያ በመጠቀም መከናወን አሇበት፡፡ በጣም
አጥጋቢ፣ አጥጋቢ፣ በመጠኑ አጥጋቢ የሆነ እና አጥጋቢ ያሌሆነ ተብሇው ዯረጃ ሉሰጣቸው
ይገባሌ፡፡ሇተሰጡ የፊይዲ ግምገማ ውጤት በቂ የሆነ ማብራሪያ መቅረብ አሇበት፡፡
ፊይዲ በሚመሇከት ሇሚነሱ ቁሌፍ ጥያቄዎች መሌስ ሇመስጠት የሚጠቅሙ ጉዲዮች
በሳጥን 5 ሊይ ቀርበዋሌ፡፡

ሳጥን 5-ተጽእኖን በተመሌከት ዝርዝር ጥያቄዎች

• የታቀዯው የፕሮጀክት ፊይዲ (የፕሮጀክቱ ዓሊማ ወይም ሰፉ የሌማት ግብ)
ተሳክቷሌ?
• የፕሮጀክቱ ግብ መሳካት በሀገሪቱ የሌማት ፖሉሲ ሊይ የሚኖረው አስተዋፅኦ
እንዳት ይታያሌ?
• የፕሮጀክቱን ግብ ሇማሳካት ከፍተኛ አስተዋፅኦ ያሊቸው ጉዲዮች እና መሰናክልች
ምን ምን ነበሩ?
• የፕሮጀክቱ ግብ እንዱሳኩ ያዯረጉ ምክንያቶች/መንገድች ምን ነበሩ?
• የፕሮጀክቱን እሳቤዎች ማሇትም የፕሮጀክቱ ስኬታማነት ከፕሮጀክቱ ውጤቶች ጋር
ከማስተሳሰር አኳያ የተቀመጠው እይታ ትክክሌ ነበሩ?
• ከሚጠበቀው ከፕሮጀክቱ ግብ ባሻገር አዎንታዊ እና አለታዊ የሆኑ ማንኛውም
የፕሮጀክቱ ተፅእኖዎች አለ?
• በተሇያዩ ቡዴኖች እና ማህበረሰቡ ክፍልች ውስጥ በፆታ፣ በማንነት እና ገቢ ወዘተ
መካከሌ የተፅእኖ ስርጭት በተመሇከተ ሌዩነቶች አለ?

መመሪያ 6 Page 9
 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

ዘሊቂነት(Sustainablity)
ዘሊቂነት የፕሮጀክቱን የረጅም ጊዜ ስትራቴጂያዊ ስኬት ያካትታሌ፡፡ የፕሮጀክት ዘሊቂነት
ግምገማ ከፕሮጀክቱ የተገኙ መሌካም ውጤቶች በታቀዯዉ የፕሮጀክት የአገሌግልት ዕዴሜ
ሊይ ሉቀጥለ እንዯሚችለ መገምገምን ያካትታሌ፡፡ ዘሊቂነትን ሇመመርመር ከግምት
ውስጥ የሚገቡት ጉዲዮች ፊይናንስ ዘሊቂነት በተሇይም የረጅም ጊዜ ፊይናንስ እና የጥገና
ወጪዎች፣ ተቋማዊ አዯረጃጀት ዘሊቂነት፣ ሁሇንተናዊ ተቋማዊ አቅም እና የቁጥጥር
ማዕቀፍ፣ ማህበራዊ እና አካባቢያዊ ዘሊቂነት፣ ስጋቶችን እንዱሁም መፍትሄዎችን
መመርመር ያስፇሌጋሌ፡፡

ዘሊቂነት ጥራት ዯረጃ አሰጣጥ 4 የነጥብ መሇኪያዎችን በመጠቀም መከናወን አሇበት፡፡

ዘሊቂ የመሆን ዕዴለ ከፇተኛ የሆነ፣ ዘሊቂ የመሆን እዴሌ ያሇው፣ ዘሊቂ የመሆን እዴለ
ዝቅተኛ የሆነ እና ዘሊቂ ያሇመሆን እዴለ ከፍተኛ የሆነ ተብሇው ሉመዯቡ ይገባሌ፡፡፤
ሇተሰጡ የፊዲ ግምገማ ዯረጃ ውጤቶች በቂ የሆነ ማብራሪያ መቅረብ አሇበት፡፡

ዘሊቂነት/Sustainability በሚመሇከት ሇሚነሱ ቁሌፍ ጥያቄዎች መሌስ ሇመስጠት

የሚጠቅሙ ጉዲዮች በሳጥን 6 ሊይ ቀርበዋሌ፡፡

ሳጥን 6: ዘሊቂነትን በተመሌከተ ዝርዝር ጥያቄዎች፤

• የፕሮጀክቱ ስኬቶች እና ግቦች ፕሮጀክቱን እንዱያስተዲዴር ስሌጣን በተሰጠው አካሌ
የአስተዲዯር ሁኔታ ሇረጅም ጊዜ ፕሮጀክቶች ስኬታማ ሆነው ይቀጥሊለ?
• የፕሮጀክቱን ስኬቶች እና ፊይዲዎች የሚያጎሇብቱ ወይም ሉገዴቡ የሚችለ ጉዲዮች
አለ?
• ሇፕሮጀክቱ ቀጣይነት ያሇው የፖሇቲካ አመራሩ ዴጋፍ አሇ?
• ስኬቶች እና ፊይዲዎች ሇማሳዯግ የህግ የቁጥጥር ማዕቀፍ ዴጋፍ ይቀጥሎሌ?
• ፕሮጀክቱን በሚያስተዲዴረው ማኔጅመነት በኩሌ የፕሮጀክቱን ስኬትና እና ፊይዲ
ቀጣይነት ሇመስጠበቅ የሚያስችሌ በቂ የሰው ኃይሌ አሇው?
• የፕሮጀክቱን ሇረጅም ጊዜ ሇማንቀሳቀስ የሚያስፇሌግ የፊይናንስ ሁኔታ የፕሮጀክቱን
ስኬትና እና ፊይዲ ቀጣይነት ሇማረጋገጥ ያሇው አቅርቦት ምን ያክሌ ነው?
• የስራ ማሰኬጃ እና የጥገና ወጪዎች ሇመሸፇን ፕሮጀክቱን በሚያንቀሳቅሰው አካሌ
የተቀመጡት የገንዘብ ምንጮች በቂ ናቸው? ስኬቶች እና ፊይዲ ቀጣይነት
ያረጋግጣለ?
• በፆታ፣ በቡዴኖች እና በቡዴኖች ተጠቃሚ መሆን ዙሪያ ተገቢ ትኩረት ባሇመሰጠቱ
ምክንያት በፕሮጀክቱ ቀጣይነት ሊይ ችግሮች ሉከስቱ ይችሊለ?
• የአካባቢያዊ ተጽእኖዎች ሊይ በቂ ትኩረት ባሇመስጠት የፕሮጀክቱን ቀጣይነት
የሚገዴቡ ጉዲዮች አለ?
• የፕሮጀክቱን ዘሊቂነት ሇማረጋገጥ ስጋቶች እና ስጋቶችን ሇመቀነስ የመፍትሄ
ሀሳቦች ወይም ቢከሰቱ ተጽዕኖውን ሇመቀነስ የሚወሰደ እርምጃዎች ምን ይሆናለ?

መመሪያ 6 Page 10
 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

2.2.2 አሀዛዊ የማህበራዊ ተጠቃሚነት አፇፃፀም ግምገማ

ማህበረሰባዊ ተጠቃሚነት

ቀዯም ባወው ክፍሌ ቀረበው የፕሮጀክቱ ዴህረ ትግበራ አፇፃፀምን በአዛዊ መረጃ በተሇይም
ከቅሌትፍና እና ውጤታማነት አመሌካቾችን መተንትን እንዲሇባቸው ያስቀምጣሌ፡፡
በዚህ ክፍሌ በፕሮጀክቱ የታየውን የማህበረዊ ተጠቃሚነት ሁኔታ በአሃዛዊ መንገዴ
እንዳት መቅረብ እንዲበት ሇማሳየት ተሞክሯሌ፡፡ ማህበራዊ ትርፍ ትንበያ በተግባር
መሳካቱን ሇመመርመር ያሇመ ነው፡፡

በአጭሩ ይህ አይነቱ ግምገማ በትክክሌ በፕሮጀክቱ በተጨባጭ የተገኙ ውጤቶችን

ከቅዴመ ትግበራ ግምገማ ውሳኔ ጋር ማወዲዯር የአፇጻጸም አመሊካቾችን ከፕሮጀክቱ
ጠቀሜታ እና ወጭ ትንተና (Social Cost Benefit Analysis) ፣የተጣራ ኢኮኖሚ የትርፍ
መጠን (Net Present value)፣ ከፕሮጀክቱ የሚገኝ ጠቀሜታ ዜሮ ከሚያዯርገው ወሇዴ/
Internal rate of Return)እና የመሳሰለትን ፕሮጀክቱ ተግባራዊ ከሆነ በኋሊ በተጨባጭ
የወጣ ወጭ እና የተገኘውን የፕሮጀክቱ ማህበራዊ ጠቀሜታ እና በቅዴመ ትግበራ ግምገማ
ከነበረው አኳያ እንዯገና መገምገምን ያካትታሌ፡፡ በፕሮጀክቱ ዴህረ ትግበራ ግምገማ
ወቅት ማህበራዊ ተጠቃሚነትን ሇመገምገም እና የመጡ ሇውጦችን ሇመሇየት እና
ሇማወዲዯር በቅዴመ ትግበራ ግምገማ ወቅት ጥቅም ሊይ የዋለ ዘዳዎችን በተመሳሳይ
በዚህ ግምገማ ወቅት ተግባራዊ መዯረግ አሇባቸው፡፡በአንዲንዴ ሁኔታ በፕሮጀክቱ
ግምገማ ውሳኔ አሰጣጥ ሊይ ከፍተኛ ተፅዕኖ ያሊቸው ሆኖም ግን በአግባቡ በአሃዘዊ መንገዴ
ሇመመዘን አዲጋች በመሆናቸው ትኩረት ያሌተሰጣቸው የፕሮጀክት ተፅእኖዎች ሉኖሩ
ይችሊለ፡፡ በመሆኑም በዴህረ ተግበራ ግምገማ ወቅት እነዚህ ከፍተኛ ተፅእኖ ይኖራቸዋሌ
ተብሇው የተጠበቁ እና በአግባቡ ያሌተመዘኑ ጉዲዮች ያሊቸውን ተፅእኖ እና ሳይመዘኑ
የተወሰደበት እሳቤ አግባብ የነበረ መሆኑን ማረጋገጥ ያስፇሌጋሌ፡፡
በተጨማሪም በዴሀረ ትግበራ ግምገማማ ሊይ ከሚገኙ ቁሌፍ የአፇፃፀም በቅዴመ ትግበራ
ግምገማ ወቅት የተወሰደ እሳቤዎች ተገቢነት እና አቃፉነት መገምገም አሇበት::
በፕሮጀክቱ ጥናት ትንታኔ ሊይ ፕሮጀክቱ ሇተሇያዩ ስጋች ተጋሊጭ ቢሆን ሉዯርስበት
የሚችሇውን ተፅእኖ (sensitivity analysis) ትንተና ዲሰሳ ሊይ በስጋቶቹ ምክንያት ሉከሰቱ
የሚችለ ስጋቶች ተሇይተው ሉታወቁ ይገባሌ፡፡ ስሇሆነም በዚህ ክፍሌ ከዚህ አኳያ
ከፕሮጀክቱ ዴህረ ትግበራ አንፃር የስጋት ትንተና ትክክሇኛነት በመገምገም ፕሮጀክቱ
ጥናት ወቅት ከተወሰደ እሳቤዎች አንፃር መገምገም ያስፇሌጋሌ፡፡ ተገቢ ዲሰሳ ከተዯረገ፣
ስጋቶች ከተሇዩ እና ስጋቶች በፕሮጀክቱ ሊይ በመከሰት አዯጋ/ጉዲት ካዯረሱ፤ ይህ
በግምገማው ሊይ ተተንትኖ መቅረብ አሇበት፡፡ ስጋቶቹ በመከሰታቸው የዯረሰው የአፇፃፀም
ክፍተትም ከተቻሇ መቅረብ አሇበት፡፡ ያሌተጠበቁ ስጋቶች ከተከሰቱ እና ስኬታማ
ያሌሆነ አፇጻጸም ከተከሰተ በአፇፃፀሙ ሊይ ያሇው ተጽእኖ ሉፇተሸ ይገባሌ፡፡

መመሪያ 6 Page 11
 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

በመጀመሪያ ዯረጃ ሊይ ምንም አይነት የማህበራዊ ወጭ እና ጠቀሜታ ትንተና

ያሌተካሄዯበት ፕሮጀክት ቅዴመ ትግበራ እና ዴህረ ትግረ ትግበራ ግምገማ ንፅፅር
ማዴረግ አይቻሌም፡፡ ቢሆንም ግን የፕሮጀክቱ የተጣራ የወቅቱ የፕሮጀክቱ እሴት (Net
Present Value) አዎንታዊ መሆኑን መመርመር ጠቃሚ ይሆናሌ፡፡ ይህ የማህበራዊ ወጪ
እና ተቀሜታ ትንታኔን እንዯ አዱስ በፕሮጀክቱ ሊይ ማከናወን ይጠይቃሌ፡፡
የኢኮኖሚ አፇፃፀም ቅዴመ እና ዴህረ ትግበራ ግምገማ መካከሌ ንጽጽር ማዴረግ ከዚህ
በሊይ ባሇው እንዯተገሇፀ በቀሊለ የሚከናወን አይዯሇም፡፡ የፕሮጀክቱ የመጀመሪያ ዯረጃ
የግምገማ ውሳኔ ከተዯረገ በኋሊ የተከሰቱ እና በፕሮጀክቱ የኢኮኖሚ አፇፃፀም ሊይ ተጽዕኖ
ያሊቸው ውጫዊ የሆኑ በርካታ ጉዲዮዎች ሉኖሩ ይችሊለ፡፡ በመሆኑም ከፕሮጀክቱ እቅደ
ከሚጠበቀው ውጤት እና አፇፃፀም መካከሌ በውጫዊ ተጽእኖዎች ምክንያት የሚፇጠርውን
ሌዩነት ሇማስወገዴ እና በፕሮጀክቱ ሊይ ተፅዕኖ የላሊቸው እና ያሊቸውን ላልች ውጫዊ
ምክንያቶች መሇየት ጠቃሚ ነው፡፡ በተጨማሪም ከፕሮጀክቱ ተፅእኖ ውጭ የመጡ
ሇውጦቹን በፕሮጀክቱ ምክንያት የመጡ እንዯሆኑ ሊሇመውሰዴ ጥንቃቄ ሉዯረግ ይገባሌ፡፡
የሁለንም ፕሮጀክቶች ጥቅሞች በአሀዛዊ መንገዴ ሇማስቀመጥ አይቻሌም፤ በዚህም
ምክንያት ሇአንዲንዴ የፕሮጀክቶች ኢኮኖሚ አፇፃፀም አመሌካቾችን አሀዛዊ በሆነ መንገዴ
ማስሊት አዲጋች ሉሆን ይችሊሌ፡፡ ይህንን ከግምት በማስገባት አንዲንዴ ፕሮጀክቶች
የግዴ ይህንን የግምገማ ሂዯት ማሇፍ ሊያስፇሌጋቸው እንዯሚችሌ ሉጤን ይገባሌ፡፡
2.3 ላልች ጉዲዮች፣ ተሞክሮዎች እና ቀጣይ እርምጃዎቸ
ግምገማውን ሇማካሄዴ ምክንያት የሆኑ ዋና ዋና ጉዲዮችን መሇየትን፣ ተሞክሮዎችን እና
ቀጣይ እርምጃዎቸ ይይዛሌ፡፡
ነጥረው የወጡ ዋና ዋና ጉዲዮች
ቀዯም ባሇው ክፍሌ አማካኝነት በፕሮጀክቱ ዴህረ ተግበራ ግምገማ ወቅት በፕሮጀክቱ ሊይ
ያሌተፇቱ ወቅታዊና ዘሊቂ የሆኑ ማንኛውንም ተፅእኖ የሚያስከትለ ጉዲዮችን
ተሇይተዋሌ፡፡ በዚህ መሰረት በዚህ ክፍሌ ይህ ተጠቃል መቅረብ አሇበት፡፡
ከዴህረ ትግበራ ግምገማ ጋር በተያያዘ ሉነሱ የሚችለ አጠቃሊይ ጉዲዮችም በዚህ ክፍሌ
ተጠቃሇው ሉቀርቡ ይችሊለ፡፡፤
ተሞክሮዎች እና ቀጣይ እርምጃዎች
ቀዯም ባለት ክፍልች በግምገማው ሊይ ከታዩት ጉዲዮች ሊይ በመነሳት ተመሳሳይነት
ሊሊቸው ላልች ፕሮጀክቶች በሚዘጋጅበት እና በሚተገበሩበት ጊዜ የተገኙ አዎንታዊ እና
አለታዊ የሆኑ ተሞክሮዎች ተግባራዊ ሇማዴረግ ከፕሮጀክቱ ዴህረ ትግበራ የተገኙ
ተሞክሮዎች መሇየት አሇባቸው፡፡ የሚወሰደ ተሞክሮዎች ፕሮጀክቱ ሲተገበር
የተከተሊቸውን መንገድች ጋር በተጣጣመ መሌኩ መሇየት ያባቸው ሲሆን ይህም በቀጣይ
ሇሚተገበሩ ፕሮጀክቶች ተሞክሮችን ሇመውሰዴ ያስችሊሌ፡፡
ከዴህረ ትግበራው በእያዲንደ ፕሮጀክት ሊይ በቀጣይ ሉወሰደ የሚገቡ እርምጃዎች
ማከናወን ባሇበት አካሌ ኃሊፉነትን በሚያሳይ እና በጊዜ ሰላዲ መቅረብ አሇበት፡፡ በተሇይ

መመሪያ 6 Page 12
 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

ከሊይ የተሇዩት ነጥረው የወጡ ጉዲዮች ሊይ የሚወሰደ ቀጣይ እርምጃዎች ትኩረት

ሉሰጣቸው ይገባሌ፡፡
3. የፕሮጀክቱን ዴህረ ትግበራ ዲሰሳ ማጠቃሇሌ
ቅፅ 6 ዴህረ ትግበራ ግምገማን ሇመዲሰስ እና ሇማጠቃሇሌ ጥቅም ሊይ መዋሌ አሇበት፡፡
አስፇጻሚ መስሪያ ቤቶች ዴህረ ትግበራ ዲሰሳ ሇማካሄዴ እና ግምገማውን ሇማጠቃሇሌ
በመተግበሪያ ቅፅ 6 መሰረት በማዴረግ/ በመጠቀም የራሳቸውን ግምገማ ማከናወን
አሇባቸው፡፡ ግምገማውን የማጠቃሇሌ እና መከሇስ ሂዯት አስፇጻሚ መስሪያ ቤቶች
በፕሮጀክቱ ዴህረ ተግበራ ግምገማ ሊይ ያለ ዴክመቶች እና ክፍተቶች ሇመረዲት
ያስችሊቸዋሌ፡፡ አስፇጻሚ መስሪያ ቤቶች የዴህረ ትግበራ ግምገማ ክፍተቶች ከሇዩ በኋሊ
የፕሮጀክት ባሇቤቶችን ተጨማሪ ስራዎችን እንዱሰሩ ማዴረግ አሇባቸው፡፡
አንዲንዴ ጊዜ የፕሮጀክቱ ባሇቤት እና ኃሊፉነት የተሰጠው ሚኒስቴር መስሪያቤት
ተመሳሳይ ሉሆኑ ይችሊለ፡፡ በመሆኑም ግምገማውን ሇማጠቃሇሌ እና ሇመከሇስ
ከሚኒስቴር መስሪያቤቱ ውጪ በሆነ የስራ ክፍሌ ወይም በፕሮጀክቱ ትግበራ ሊይ ተሳታፉ
ባሌሆነ እና ቀጥተኛ ሃሊፉነት በላሇው አካሌ ግምገማው ሉከናወን ይገባሌ፡፡
በቅጽ 6 ሊይ በተገሇጸው መሰረት በሚኒስቴር መስሪያቤቶች የተገመገመ እና የተጠቃሇሇ
የግምገማ ውጤት ገሇሌተኛ በሆነ አካሌ ግምገማ ሉዯረግበት ይገባሌ፡፡ ገሇሌተኛ የዴህረ
ትግበራ ግምገማውን በፕሊንና ሌማት ኮሚሽን ይከናወናሌ፡፡
ቅፅ ስዴስትን (6) ሇመሙሊት የሚያግዙ በቅርጽ፣በአቀራረብ፣እና አጠቃቀም ቀሊሌ የሆኑ
መመሪያዎች ቀጥሇው ቀርበዋሌ፡፡

መመሪያ 6 Page 13

የፕሮጀክት ዴህረ ትግበራ ግምገማ ሪፖርት ማጠቃሇያ እና ማቅረቢያ ፎርም
አጠቃሊይ መረጃ
መሠረታዊ የሆኑ የስተዲዯር መረጃዎች ከጠቅሊሊ የፕሮጀክት ወጪዎች በዴህረ ትግበራ ግምገማ ወቅት በቅዴመ ትግበራ ግምገማ ከተወሰዯው እሳቤ አኳያ ማንኛወም
ሇውጦች ካለ አንዲንዴ መቅረብ አሇባቸው፡፡
7. የግምገማው አጠቃሊይ እይታ
መመዘኛ አና መገምገሚያ ጥያቄዎች
1.1: ግምገማው የተከናወነበት ዓሊማ እና
የተከናወነበት አግባብ ግሌፅ በሆነ መንገዴ
ተብራርቷሌ?
1.2: በቅዴመ ትግበራ ግምገማ ወቅት
ማንኛወንም የተዯረጉ ማሻሻያዎችን/ሇውጦች
ጨምሮ የሚጠበቁ ውጤቶች፣ስኬቶች እና
ተፅእኖ (የውጤት ሰንሰሇቶች) በግሌጽ
ተገሌጸዋሌ?
8. የፕሮጀክት ዱዛይን እና ትግበራ
መመዘኛና መገምገሚያ ጥያቄዎች
2.1: ፕሮጀክቱ አስፇሊጊነት ምክንያቶች፣
ካሇው የሌማት ተጨባጭ ሁኔታ፣ ችግሮች
ወይም መሌካም አጋጠሚዎች አኳያ
የፕሮጀክቱ እስፇሊጊነት በአግባቡ
ተብራርተዋሌ?
2.2: በፕሮጀክቱ የተዯረጉ ማንኛውም
ሇውጦች በውጤት ሰንሰሇቱ ውስጥ
መመሪያ 6
Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation
በአስፇፃሚ አካሊት የሚዯረግ የፕሮጀክት መገምገሚያ
ማጠናቀቂያ ሪፖርት
ፕሮጀክቱ ዴህረ ትግበራ ግምገማ የተመረጠበትን አጭር
ማብራሪያ፣ የግምገማው ዋና ዓሊማ እና ግምገማው
የተከናወነበት አግባብ፣ የግምገማውን አሊማ ማሳየት ሊይ
በማተኮር የተቋሙ አዯረጃጀት ማብራሪያ በተጨባጭ በመረጃ
ተዯግፎ በግሌፅ መቅረብ አሇበት፡፡
በቅዴመ ትግበራ ግምገማ ወቅት ከተቀመጡት በተጨማሪ
ማሻሻያዎች ጋር በጸዯቀው የውጤት ሰንሰሇቱን መሰረት
አብራርቶ አቅርቡ፤
በአስፇጻሚ መስሪያቤቶች የፕሮጀክቱ ዕቅዴ ግምገማ
እና ማጠቃሇያ
የፕሮጀክቱ ትግበራ አስፇሊጊነት ቁሌፍ የሆኑ ጉዲዮችን፣
መሌካም አጋጣሚዎችን፣መሰናክልችን፣ፕሮጀክቱ ሉፇታው
የታቀዯውን ክፍተት መሇየት፤ ፕሮጀክቱ ከአጠቃሊይ ሀገራዊ
የሌማት ፖሉሲዎች እስትራቴጂ ጋር ያሇው ትስስር እና
ተግበዲረቶች አኳያ ማብራራት፤
ችግሮችን ሇማቃሇሌ ወይም እዴልችን ሇማስፊት የጎሊ
ፕሮጀክቱ ሊይ የተዯረጉ ሇውጦች ካለ ተቃሇው መቅረብ
የገተሌተኛ አካሌ ዴህረ ትግበራ ግምገማ
በጣም በቂ = አሊማውን ጨምሮ ግምገማው የተዯረገበት
መሠረታዊ ጉዲይ በግሌጽ ተቀምጧሌ፤ተብራርቷሌ፤
ውሳኔ መስጠት አያስችሌም=አንዲንዴ የግምገማው ገጽታዎች
ተጨማሪ ማብራሪያዎች ያስፇሌጋቸዋሌ፤
በቂ ያሌሆነ = ሇግምገማው የሚያስፇሌጉ መሰረታዊ ጉዲዮች
አሌተሟለም፤የግምገማው አሊማው በግሌፅ አሌተቀመጠም፤
 በጣም በቂ = የውጤቶች ሰንሰሇቶች እና የተዯረጉ
ማናቸውም ሇውጦች በትክክሌ ተጠቃው ቀርበዋሌ፤
 ውሳኔ መስጠት አያስችሌም=አንዲንዴ የግምገማው
ገጽታዎች ግሌጽነት ይጎሊቸውሌ፤
 በቂ ያሌሆነ = የውጤት ሰንሰሇቱ ማብራሪ ግሌጽ እና
የተሟሊ አይዯሇም፤
የገተሌተኛ አካሌ ዴህረ ትግበራ ግምገማ
 በጣም በቂ = የፕሮጀክቱ አስፇሊጊነት ግሌጽ እና የተሟሊ
ነው፤
 ውሳኔ መስጠት አያስችሌም= አንዲንዴ የፕሮጀክቱ
አስፇሊጊነት ግጽታዎች ግሌጽ ማዴረግ ያስፇሌጋሌ፤
 በቂ ያሌሆነ = የፕሮጀክቱ አስፇሊጊነት ግሌጽ ወይም፣
የተሟሊ አይዯሇም፤
 በጣም በቂ = በፕሮጀክቱ ሊይ የተዯረጉ
ሇውጦች፣አንዴምታዎች ተገምግሟሌ፣ተብራርተዋሌ፣
Page 14

የፕሮጀክቱን ዓሊማ ሇመሳካት ያሊቸው
አንዴምታ እና አስተዋጽኦ ተገምግሟሌ?
ጥ.ቁ 2.3: በፕሮጀክቱ ትግበራ ወቅት የተዯረገ
የጎሊ የዱዛይን ሇውጥ ተሇይተው ቀርበዋሌ?
2.4: የፕሮጀክቱ የአፇጻፀም ሁኔታ በአግባቡ
ሲገመገም ነበር፣ በተሇይ ከፕሮጀክቱ
የትግበራ ዕቅዴ አኳያ ማሇትም ከበጀት፣ ከጊዜ
መርሃ ግብር እና ፕሮጀክቱ ይሰራበታሌ
ተብል ከታቀዯው የጥራት ዝርዝር መስፇርት
አኳያ በዕቅዴና በአፇፃፀም ያሇው ሁኔታ
ተዲስሶ ቀርቧሌ?
2.5: ማንኛወም አስፇሊጊ የሆኑ የግዥ፣
ግንባታ፣ የአማካሪዎች አፇፃፀም እና
የኮንትራቱ መርሃ ግብር ጉዲዮች በፕሮጀክቱ
የትግበራ አፇፃፀም ሊይ ሉኖራቸው የሚችሇው
ተፅዕኖ በአግባቡ ተገምግመዋሌ?
2.6: በትግበራ ወቅት በፕሮጀክቱ ምክንየት
ሉከሰቱ የሚችለ አዯጋዎችን ሇመከሊከሌ
የተዯረጉ የተሇዩ ዝግጅቶች በቂ ናቸው?
ስኬታማነታቸው ተገምግሞ ተሇይተዋሌ?
መመሪያ 6
Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation
አሇባቸው፤ እነዚህ ሇውጦች የፕሮጀክቱን አሊማ በቀሊለ
ሇማሳካት ያሇቸው ተፅእኖ ቀሊሌ ከባዴ ወይም ቀሊሌ ተፅእኖ
እንዯሚያዯርጉ መታወቅ አሇበት፡፡
በትግበራ ወቅት የተዯረጉ የፕሮጀክቱ የቴክኒካሌ ዱዛይን እና
አስፇሊጊ ሇውጦችን መሇየት፣ ሇውጦች ሇምን እንዯተዯረጉ
እና እነዚህ ሇውጦች የፕሮጀክቱ ጥናት ሲከናወን በአግባ
መሇየት ይተቻሇ የነበሩ መሆኑ መብራራት አሇበት፤
ፕሮጀክቱ ምን ያህሌ በተቀመጠው በጀት፣ ጊዜ እና ጥራት
ዯረጃዎች፤ እንዯተከናወነ እና ማንኛውም አወንታዊ ሆነ
አለታዊ ሌዩነቶች አንዯ ነበሩ በአጭሩ ማብራራት፤
በፕሮጀክት ትግበራ ጊዜ የታዩ ከግዥ, ፣ግንባታ ሥራዎች፣
አማካሪዎች አፇፃፀም እና በኮንትራት በጊዜ መርሃግብር ሊይ
በማተኮር ማናቸውንም ዋና ዋና ጉዲዮች በአጭሩ
ማብራራት፤ እና ትግበራ አፇጻጸም ተጽዕኖዎቸን መገምገም
አሇበት፤
ጤንነትን፣ ዯህንነት ወይም አካባቢን ሇመጠበቅ በተግበራ
ወቅት የተሰወሰደ ሇየት ያለ እርምጃዎችን መግሇጽ እና
ስኬታማነታቸውን መገምገም አሇበት፤
በፕሮጀክቱ ሊይ የጎሊ ሇውጥም አሌተዯረገም፤
 ውሳኔ መስጠት አያስችሌም= እንዲንዴ በፕሮጀክት
የተዯረጉ ሇውጦች ሊይ ተጨማሪ ማብራሪያ ማቅረብ
ያስፇሌጋሌ፤
 በቂ ያሌሆነ =ፕሮጀክቱ ሊይ የተዯረጉ ሇውጦች
አሌተብራሩም፤የተሟሊ አይዯሇም፤
 በጣም በቂ = በፕሮጀክት ዱዛይን ሊይ የተዯረጉ ሇውጦች
በትክክሌ ተብራርተዋሌ፣/በፕሮጀክቱ ሊይ የጎሊ የዱዛይን
ሇውጥ አሌነበረም፤
 ውሳኔ መስጠት አያስችሌም= አንዲንዴ የፕሮጀክቱ ሊይ
የተዯረጉ ዱዛይን ሇውጦችን ተጨማሪ ማብራሪዎች
ያስፇሌጋለ፤
 በቂ ያሌሆነ = አስፇሊጊ የሆኑ ፕሮጀክት የዱዛይን
ሇውጦች አሌተብራሩም፣የተሟሊ አይዯሇም፤
 በጣም በቂ = የፕሮጀክት ትግበራ አፇጻጸም በግሌጽ
ተጠቃሎሌ፤ የተፇጠሩ ማንናውም ሌዩነቶች
ተብራርተዋሌ፤
 ውሳኔ መስጠት አያስችሌም= እንዲንዴ ፕሮጀክት
ትግበራ የአፇጻጸም ይዘቶች ተጨማሪ ማብራሪ
ያስፇሌጋቸዋሌ፤
 በቂ ያሌሆነ = የፕሮጀክት ትግበራ አፇጻጸም ማጠቃሇያ
የተሟሊ አይዯሇም እና ሌዩነነቶች ተብራርተው
አሌተቀመጡም፤
 በጣም በቂ = ሇተግበራ አስፇሊጊ የሆኑ ጉዲዮች እና
ተጽዕኖዎች በግሌጽ ተብራርተዋሌ፤ወይንም በትግበራ
ሊይ ተጽዕኖ ያዯረጉ ጉዲዮች አሌነበሩም፤
 ውሳኔ መስጠት አያስችሌም= እንዲንዴ የፕሮጀክት
ትግበራ ጉዲዮች ተጨማሪ ማብራሪያ ያስፇሌጋቸዋሌ፤
 በቂ ያሌሆነ =የፕሮጀክት ትግበራ በሚመሇከት
የተቀመጡ ማብራሪያ በቂ አይዯለም፤
 በጣም በቂ=ዯህንነትን ሇመጠበቅ አስፇሊጊ የሆኑ
እርምጃዎች እና ስኬታማነታቸው በግሌጽ ተቀምጧሌ፤
 ውሳኔ መስጠት አያስችሌም= እንዲንዴ የዯህንነት
ሇመጠበቅ የተወሰደ እርምጃዎች ተጨማሪ ማብራሪያ
Page 15

2.7: የእቅዴ ክትትሌና ሪፖርት አቀራረብ
ዝግጅቶች ተብራርተዋሌ? ከትግበራ ጋር
የተያያዙ ላልች ችግሮች በተሇይ የመረጃዎች
ትክክሇኛነት እና አቅርቦት ተሇይተዋሌ?
2.8: ከፕሮጀክት ትግበራ ማጠናቀቂያ ግምገማ
ሊይ ከተሇዪ ጉዲዮች መካከሌ በዴህረ ትግበራ
ግምገማ ሲዯረግ የታዩ ሌዩነቶች አለ? በቂ
ማብራሪያዎችስ ቀርበዋሌ?
9. የፕሮጀክት አፇጻጸም ግምገማ
3ሀ. ስትራቴጃዊ አፇጻጸም ግምገማ
መመዘኛ ጥያቄዎች
3.1: በፕሮጀክቱ የዴህረ ትግበራ ግምገማ ሊይ
የቀረቡት ማስረጃዎች እና ትንታኔዎች
የግምገማውን አስፇሊጊነት ያስረዲለ?
መመሪያ 6
Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation
የኃሊፉነትን፣ የመረጃ ፍሰትን፣ ዴግግሞሽ እና ቁሌፍ
ተሇዋዋጭ ጉዲዮችን በተመሇከተ የክትትሌ እና ሪፖርት
አቀራረብ ዝግጅቶች ማብራራት፤ የታቀደትን ዝግጅቶች
በመተግበር ሊይ የተከሰቱ ማንኛውም ችግሮችን መሇየት እና
የተነሱ ጉዲዮች ማብራራት፤
ከፕሮጀክት ትግበራ ማጠናቀቂያ ግምገማ ሊይ ያለ
ማናቸውንም አይነት ሌዩነቶች ከዴህረ ትግራ ግምገማ
ጋር በማነጻጸር አጭር ማብራሪያ መስጠት፤
በአስፇጻሚ መስሪያቤቶች የሚዯረግ የፕሮጀክት
ማጠናቀቂያ ግምገማ ማጠቃሇያ ሪፖርት
በጣም አስፇሊጊ፣ አስፇሊጊ፣ መጠነኛ አስፇሊጊ እና
የማያስፇሌግ፤ በማሇት የአስፇሊጊነቱ ዯረጃ መስጠት እና
የዯረጃ የተሰጠበትን ዋና አሇማ ማጠቃሇሌ፤ ገምጋሚው
አካሌ የሚከተለት ጥያቄች ሊይ በመመሰረት ማጠቃሇያ
መሌስ መስጠት አሇበት፤
 በፕሮጀክቱ ተዯራሽ ሇማዴረግ በኢሊማነት የተወሰዯው
ው ወረዲ/ክሌሌ አጠቃሊይ የማህበረሰብ ፍሊጎቶችን
ከማሟሊት አንጻር ተገቢነት ነበረው?
 ፕሮጀክቱ የኢሊማ ካዯረገው የቡዴን ፍሊጎት ከማሟሊት
ጋር የተጣጣመነ ነበር
ያስፇሌጋቸዋሌ፤
 በቂ ያሌሆነ = የተወሰደ እርምጃዎች ሊይ ቀረበው መረጃ
የተሟለ አይዯለም፣እና ዯህንነትን ከስጠበቅ አኳያ
የተገኙ የስኬታማነት ትንተና በቂ አይዯሇም፤
 በጣም በቂ= የክትትሌ ሪፖርት ዝግጅቶች እና መሰረታዊ
ችግሮች በግሌጽ ተብራርተዋሌ፤
 ውሳኔ መስጠት አያስችሌም= = አንዲንዴ የክትትሌ እና
ሪፖርት ግጽታዎች እይታዎች ተጨማሪ ማበራሪያ
ያስፇሌጋቸዋሌ፤
 በቂ ያሌሆነ = የክትትሌ እና ሪፖርት ማብራሪዎች በቂ
እና የተሟለ አይዯለም፤መሰረታዊ ችግሮች በግሌጽ
አሌተሇዩም፤
 በጣም በቂ=በግምገማው ሊይ የታዩ ሌዩነቶች
ተሇይተዋሌ፣በግሌጽ ተብራርተዋሌ፤
 ውሳኔ መስጠት አያስችሌም = አንዲንዴ በሁሇቱ
የግምገማ አይነቶች ሊይ ያለ ሌዩነቶች ተጨማሪ
ማብራሪ ስፇሌጋቸዋሌ፤
 በቂ ያሌሆነ = አንዲንዴ ሌዩነቶች በግሌጽ አሌተሇዩም
በአግባቡ አሌተብራሩም፤
የገተሌተኛ አካሌ ዴህረ ትግበራ ግምገማ
 በጣም በቂ =በፕሮጀክቱ ግምገማ አስፇሊጊነት ሊይ
የቀረቡት ማብራሪዎች እና ትንታኔዎች የተሟለ እና
ወጥነት አሊቸው፤
 ውሳኔ መስጠት አያስችሌም = ተጨማሪ የሆኑ
የፕሮጀክት ግምገማ አስፇሊጊነት ማብራሪያች
ያስፇሌጋለ፤
 በቂ ያሌሆነ = በፕሮጀክቱ ግምገማ አስፇሊጊት የቀረቡት
ማብራሪያዎች እና ትንታኔዎች የተሟለ አይዯለም፤
ወጥነት የሊቸውም፤
Page 16
 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

 ፕሮጀክቱ ከሀገራዊ የሌማት ፖሉሲ ጋር የተጣጣመ

ነው?
 ፕሮጀክቱ ኢሊማ ያዯረጋቸውን ንዑስ-ዘርፈ / ዘርፈ
የሌማት እዴልችን ሇመጠቀም ወይም ክፇተቶችን
ሇመሙሊት ተገቢና በቂ ዘዳን ተከትሎሌ?
 በፕሮጀክቱ ተጠቃሚ እንዱሆኑ የታሇሙት ቡዴኖች
ቅዴሚያ ከመስጠት፣ መጠን፣ የሥርዓተ ፆታ ስርጭት፣
የዴህነት ሁኔታ፣ በብሔር ተዋፅኦ ወ.ዘ.ተ, ማዕከሌ
አዯርገው ተገቢ በሆነ ሁኔታ የተዯረጉ ነበሩ?
 ከኢሊማ ቡዴኑ ውጪ ቀጥተኛ ያሌሆኑ አዎንታዊ እና
ለታዊ ተጽዕኖች ነበሩ?
 የፕሮጀክቱ ጥቅሞች እና ወጪዎች ፍትሀዊ በሆነ
መንገዴ የተከፊፇለ/የተሰራጩ ነበሩ?
 የፖሇቲካ፣ ኢኮኖሚ እና ማህበራዊ፣ ወ.ዘ.ተ. ጉዲዮች
ሊይ ጉሌህ ሇውጦች ነበሩ? ፤ እነዚህ ጉዲዮች በፕሮጀክቱ
ትግበራ አስፇሊጊት ሊይ ተፅዕኖ አሳዴረው ነበር?
ጥ.ቁ 3.2: በፕሮጀክቱ የዴህረ ትግበራ በጣም ቀሌጣፊ፣ ቀሌጣፊ፣ በመፀኑ ቀሌጣፊ፣ እና  በጣም በቂ = በፕሮጀክቱ ግምገማ ቀሌጥፍና ሊይ
ግምገማ ሊይ የቀረቡት ማስረጃዎች እና ቀሌጣፊ ያሌሆነ በማሇት ዯረጃ መስጠት እና ዯረጃ የቀረቡት ማብራሪዎች እና ትንታኔዎች የተሟለ እና
ትንታኔዎች የግምገማውን ቅሌጥፍና የተሰበትን ዋና ምክንያቶች ማጠቃሇሌ ያስፇሌጋሌ፤ ወጥነት አሊቸው፤
ያስረዲለ? በሚከተለት ጥያቄዎች በመመራት የግምገማውን የተሰጠው  ውሳኔ መስጠት አያስችሌም = የፕሮጀክት ግምገማ
የግምገማ ውጤት የማጠቃሇያ ማብራሪያ ሉሰጥበት ይገባሌ፤ ቀሌጥፍና ተጨማሪ ማብራሪያች ያስፇሌጋለ፤
 ፕሮጀክቶች በተቀመጠሊቸው መጠን፣የጥራት ዯረጃ እና  በቂ ያሌሆነ = በፕሮጀክቱ ግምገማ ቀሌጥፍና የቀረቡት
ጊዜ መሰረት እውን ተዯርገዋሌ? ማብራሪያዎች እና ትንታኔዎች የተሟለ አይዯለም፤
 የታቀደ እና የተከናወኑ ተግባራት የውጤቱን ወጥነት የሊቸውም፤
ሇማምጣት በቂ ነበሩ?
 ወሳኝ የሆኑ የተወሰደ እሳቤዎች በተሇይም ስጋቶች፣
ተግባራትን ወዯ ውጤት መሇወጥን፣ በተጠበቀው መሌክ
መሆናቸውን እና እና ቀጣይነት ያሊቸው መሆኑን?
 የታቀደ ተግባራትን ሇማከናወን የሚያስፇሌጉ ግብዓቶች
መጠን፣ ጥራት ዯረጃ እና በጊዜ ቀርበው ነበር?
 ተግባራት በትክክሇኛው ጊዜ ተከናወነው ነበር?
 ፕሮጀክቱ ከተመሳሳይ ፕሮጀክቶች ጋር ሲነጻጸሩ
ፕሮጀክቱ የወጣ ወጭ ተገቢ እና መገኘት የነበረበትን

መመሪያ 6 Page 17

ጥ.ቁ 3.3: በፕሮጀክቱ ግምገማ ሊይ የቀረቡት
ማስረጃዎች እና ትንታኔዎች የግምገማውን
ወጤታማነት ያስረዲለ?
ጥ.ቁ 3.4: በፕሮጀክቱ ግምገማ ሊይ የቀረቡት
ማስረጃዎች እና ትንታኔዎች የግምገማውን
ኢኮኖሚያዊ ማህበራዊ ፊይዲ/impact
ያስረዲለ?
መመሪያ 6
Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation
ውጤት ያስገኘ ነው፡፡ (ከጠቅሊሊው ወይም የእያንዲንደን
ወጪ ንፅፅር አንጻር)፤
• በዝቅተኛ /ተመሳሳይ ዋጋ የፕሮጀክቱን ውጤቶችን ወይም
በተመሳሳይ ወጭ የበሇጠ ውጤት ሇማምጣት ላሊ አማራጭ
መንገድች ነበሩ?
በጣም ወጤታማ፣ ወጤታማ፣ መጠነኛ ወጤታማ፣ እና  በጣም በቂ = በፕሮጀክቱ ውጤታማነት ግምገማ ሊይ
ወጤታማ ያሌሆነ በማሇት ዯረጃ መስጠት አሇበት፡፡ ዯረጃ የቀረቡት ማብራሪዎች እና ትንታኔዎች የተሟለ እና
የተሰበትን ዋና ምክንያቶች ማጠቃሇሌ፤ በሚከተለት ወጥነት አሊቸው፤
ጥያቄዎች በመመራት የግምገማውን መሌስ ማጠቃሇያው  ውሳኔ መስጠት አያስችሌም = ሇፕሮጀክት ግምገማ
ይገባሌ፤ ውጤታማነት ተጨማሪ ማብራሪያች ያስፇሌጋለ፤
 ፕሮጀክቱ ተጠናቆ ወዯ ስራ ሲገባ በፕሮጀክቱ በቅርብ  በቂ ያሌሆነ = በፕሮጀክቱ ግምገማ ውጤታማነት
ጊዜ ተጠቃሚ እንዱሆኑ የተሇዩት ቡዴኖች ጠተቃሚ የቀረቡት ማብራሪያዎች እና ትንታኔዎች የተሟለ
ማዴረክ ተሳክቷሌ? አይዯለም፤ ወጥነት የሊቸውም፤
 የተገኙት ውጤት የታቀዯውን ግብ ሇማሳካት በቂ ነበር?
እንደሁም የፕሮጀክት የውጤት ሰንሰሇት መሰረት
በፕሮጀክቱ የሚገኙ ውጠየቶችን መሰረት ፕሮጀክቱ
ሇማሳካት ያሇመው የስኬት ግብ እሳቤ ተክክሌ ነበር ?
ስኬት ማስገኘት የሚችሌ ከሆነ ፕሮጀክቱ ይቀጥሊሌ?
 ጠቃሚ እሳቤዎች በተሇይም ስጋቶች፣ የፕሮጀክቱን
ውጤቶች በመጠቀም ወዯ ስኬት መቀየር አኳያ
ሉያጋጥሙ የሚችለ ስጋቶች ተሳክተዋሌ ፣ ሰኬቱስ
የመቀጠሌ እዴሌ አሇው?
• የፕሮጀክቱን ስኬት ቀጣይነት የሚያረጋግጡ ወይም
መገዯብ የሚችለ ሁኔታዎች አለ?
በጣም አጥጋቢ፣ አጥጋቢ፣ መጠነኛ አጥጋቢ እና አጥጋቢ  በጣም በቂ = ፕሮጀክቱ ያስገኘው ፊይዲ ግምገማ ሊይ
ያሌሆነ በማሇት ዯረጃ መስጠት አሇበት፡፡ ዯረጃ በሚከተለት የቀረቡት ማብራሪዎች እና ትንታኔዎች የተሟለ እና
ጥያቄዎች በመመራት የተሰጠውን የግምገማ ዯረጃ ወጥነት አሊቸው፤
ማጠቃሇሌ፤ ማብራሪያ  ውሳኔ መስጠት አያስችሌም = የፕሮጀክት ያስገኘው
 የታቀዯው የፕሮጀክት የፊይዲ ኢሉማ ወይም ሰፉ ፊይዲግምገማ ተጨማሪ ማብራሪያች ያስፇሌጋለ፤
የሌማት ግብ ተሳክቷሌ?  በቂ ያሌሆነ = ፕሮጀክቱ ያስገኘው ፊይዲ ግምገማ
 የፕሮጀክቱ ግብ መሳካት ከአጠቃሊይ ሇሀገሪቱ የሌማት የቀረቡት ማብራሪያዎች እና ትንታኔዎች የተሟለ
ፖሉሲ የሚኖረው አስተዋጽኦ ምን ይመስሊሌ? አይዯለም፤ ወጥነት የሊቸውም፤
 የፕሮጀክቱን ግብ ሇማሳካት ጉሌህ ሚና የተጫወቱ
ጉዲዮች እና ተግዲሮቶች ምን ናቸው?
Page 18

ጥ.ቁ 3.5 በፕሮጀክቱ ግምገማ ሊይ የቀረቡት
ማስረጃዎችና እና ትንታኔዎች የግምገማውን
ዘሊቂነት ያስረዲለ?
መመሪያ 6
Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation
 የፕሮጀክቱ ግብ መሳካት ምክንያት ምን ሉሆን
ይችሊሌ?
 የፕሮጀክቱን ስኬት እና የፕሮጀክቱን ግብ
ሇማስተሳሰር የተወሰደ እሳቤዎች ትክክሌ ነበሩ ?
 ከሚጠበቀው የፕሮጀክት ግብ ባሻገር ማንኛውም
ወሳኝ የሆኑ አዎንታዊ እና አለታዊ የሌማት
ተፅእኖዎች በፕሮጀክቱ ምክንያት ተከስተዋሌ?
 የፕሮጀክቱ የፊይዲ ስርጭት/ክፍፍሌ በፆታ፣
በብሔረሰብ፣ በሀብት ወዘተ በተሇያዩ የኅብረተሰብ
ቡዴኖች መካከሌ ሌዩነቶች አለ?
በጣም ዘሊቂ፣ ዘሊቂ፣ መጠነኛ ዘሊቂ እና ዘሊቂ ያሌሆነ  በጣም በቂ = በፕሮጀክቱ ዘሊቂነት ግምገማ ሊይ
በማሇት ዯረጃ መስጠት እና ዯረጃ የተሰበትን ዋና ምክንያቶች የቀረቡት ማብራሪዎች እና ትንታኔዎች የተሟለ እና
ማጠቃሇሌ፤ በሚከተለት ጥያቄዎች በመመራት ወጥነት አሊቸው፤
የግምገማውን መሌስ ማጠቃሇያው ይገባሌ፤  ውሳኔ መስጠት አያስችሌም = የፕሮጀክቱ ዘሊቂነት
 በተጠያቂነት ፕሮጀክቱን የሚያስተዲዴረው ተቋም ስር ግምገማ ተጨማሪ ማብራሪያች ያስፇሌጋለ፤
የፕሮጀክቱ ውጤቶች ስኬቶች እና ግቦች ስኬታማ  በቂ ያሌሆነ = በፕሮጀክቱ ዘሊቂነት ግምገማ የቀረቡት
ሆነው ረጅም ጊዜ ይቀጥሊለ? ማብራሪያዎች እና ትንታኔዎች የተሟለ አይዯለም፤
 የፕሮጀክቱን ስኬት እና ፊይዲ የሚያስቀጥለ/ ወጥነት የሊቸውም፤
የሚያፊፊጥኑ ወይም የሚገዴቡ ጉዲዮች አለ?
 ሇፕሮጀክቱ ቀጣይነት ያሇው የመንግስት የፖሇቲካ
ዴጋፍ አሇው?
 የህግና የቁጥጥር ማዕቀፍ የፕሮጀክቱን ስኬቶችን እና
ፊይዲን ሇማሳዯደ ቀጣይነት ያሇው ዴጋፍ ያዯርጋሌ?
 ?
 የፕሮጀክቱን ስኬቶችን እና ፊይዲ ሇማስቀጠሌ
ፕሮጀክቱን ሇሚተገብረው አካሌ ውስጥ በቂ የሰው
ኃይሌ አሇው?
 ፕሮጀክቱ የማስተዲዯር የአቅም፣ የማንቀሳቀስ እና
ሇረጅም ጊዜ በማስቀጠሌ የፕሮጀክቱን እንዱሁም
ስኬቶችን እና ፊይዲ ቀጣይነት አሊቸው?
 የፕጀክቱን ስኬት እና ፊይዲ ቀጣይነት ሇማረጋገጥ
የፕሮጀክቱ ባሇቤት ሇሥራማስኬጃ፣ የጥገና
ወጪዎችን ሇመሸፇን በቂ የፊይናንስ ምንጮች
አለት?
Page 19
 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

 በፆታ፣በብሔር፣ በማኅበራዊ ጉዲዮች ወዘተ, በቂ ትኩረት

ማጣት ምክንያት በፕሮጀክቱ ስኬት እና ፊይዲ ዘሊቂነት
ሊይ አለታዊ ጫናዎች አለ?
 በአካባቢያዊ ተፅዕኖዎች ሊይ በቂ ትኩረት ባሇመስጠት
ምክንያት በፕሮጀክቱ ስኬት እና ፊይዲ ቀጣይነት
አለታዊ ጎኖች አለ?
 ዘሊቂነት ሉከሰቱ የሚችለ ስጋቶች እና ስጋቶችን
ሇመቀነስ ወይም የእነሱን ተጽዕኖ ሇመቀነስ ሉወሰደ
የሚችለ እርምጃዎች ምንዴን ናቸው?

3 (ሇ) አሀዛዊ የማህበራዊ ተጠቃሚነት አፇጻጸም ግምገማ

3.6: ፕሮጀክቱ ማህበራዊ ጥቅሞች እና በዴሀረ ትግበራ ግምገማው ፕሮጀክቱ ተጠናቆ ወዯ ስራ ከገባ  በጣም በቂ= የማህራዊ ጠቀሜታዎችና ወጭዎች
ወጪዎች ትንታኔ በተቻሇ መጠን አግባብነት በኋሊ በተጨባጭ ወጪዎችን እና የተፇጠሩ ጥቅሞችን ትንተና በተገቢው መንገዴ ተካሄዶሌ or የማህራዊ
ባሇው መንገዴ በትክክሇኛ ትንታኔ በመጠቀም የማህራዊ ጠቀሜታዎችና ወጭዎች ትንተና ጠቀሜታዎችና ወጭዎች ትንተና መሇየት እና
ተካሂዶባቸዋሌ? በተጠናቀው የፕሮጀክት ፊሲሉቲ ውስጥ የቀረቡትን ማስቀመጥ ስሇሚያስቸግር ትንተናውን ማካሄዴ ተገቢ
የአገሌግልት ፍሊጎት መጠን ሊይ በመመስረት ከቅዴመ አይዯሇም፤
ትንተና ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማረጋገጥ እና በማጠቃሇሌ  ውሳኔ መስጠት አያስችሌም = የማህራዊ ጠቀሜታዎችና
መቅረብ አሇበት፡፡ ወጭዎች ትንተና ተካሄዶሌ ነገር ግን አንዲንዴ
ዘዳዎች ገጽታዎች ተጨማሪ ማብራሪያ
ያስፇሌጋቸዋሌ፤
 በቂ ያሌሆነ =የተሟሊ የማህራዊ ጠቀሜታዎችና
ወጭዎች ትንተና አሌተካሄዯም ወይም ሇትንተና
የተመረጠው ዘዳ ተገቢ አይዯሇም፤
3.7 በፕሮጀክቱ ሊይ የማህበራዊ ወጭ አና ቅዴመ ትንተና ከተከናወነ የማህራዊ ጠቀሜታዎችና  በጣም በቂ = SCBA ውጤቶችን ከቅዴመ ትንተና
ጠቀሜታ ትንተና ከተከናወነ ውጤቱ ከቅዴመ ወጭዎች ትንተና ውጤቶችን ማወዲዯር፣ እና ሌዩነቶች ውጤቶች ጋር በማወዲዯር ሌዩነቶች ተብራርተዋሌ፤
ትንታና ጋር ተነፃፅሮ ቀርቧሌ፤ በሁሇቱ ከፕሮጀክቱ ቀጥጥር ውጪ የተከሰቱ መሆናቸውን  ውሳኔ መስጠት አያስችሌም = አንዲንዴ የተፇጠሩ
መካከሌ ያሇው ተሇይቶ ቀርቧሌ ውጫዊ በማመሊከት ማንኛውንም የተፇጠሩ መሰረታዊ ሌዩነቶችን ሌዩነቶች ተጨማሪ ማብራሪያ እና ገሇጻ ያስፇሌጋቸዋሌ፤
ተፅእኖዎች በሁሇቱ ሊይ ያዯረሱት ማብራሪያ መቅረብ አሇበት፤፤  በቂ ያሌሆነ =የSCBA ቢዯረግም ውጤቶች ከቅዴመ
ተፅእኖዎች በአግባቡ ተብራተዋሌ ? ትንተና ውጤቶች ጋር አሌተዋዲዯሩም ሌዩነቶች
አሌተሇዩም፣ የተሰጠው ማብራሪያ በቂ አይዯሇም፤
10. ትኩረት የሚሹ ጉዲዮች፣ ተሞክሮዎች እና ቀጣይ እርምጃዎች
መመዘኛ ጥያቄዎች በአስፇጻሚ መስሪያቤቶች የሚዯረግ የፕሮጀክት የገተሌተኛ አካሌ ዴህረ ትግበራ ግምገማ
ማጠናቀቂያ ግምገማ ማጠቃሇያ ሪፖርት

መመሪያ 6 Page 20
 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation
4.1: በፕሮጀክቱ ሊይ ያሌተፇቱ ችግሮች ፕሮጀክቱ በታቀዯሇት መሰረት እንዱተገበር እና ዘሊቂነት
ተሇይተዋሌ? እንዱሁም እነዚህ እንዱኖረው የሚረደ ሉፇቱ የሚገባቸው ክፍተቶች፣
ያልተፇቱ ጉዲዮች የፕሮጀክቱ አፇፃፀም ከፕሮጀክቱ ውጪ የሆኑ ጉዲዮች፣ ችግሮች፣ ያሌተፇቱ
ቀጣይነት የሚኖራቸው ጠቀሜታ የውሌ ስምምነቶች ወይም የተጨማሪ ስራዎች/ ተግባራትን
ተሇይቷሌ? በሙለ በማጠቃሇሌ ማንኛውንም የተወሰዯ ክትትሌ እና
እርምጃዎች እና ተጠያቂነትን የሚያመሊክቱ ጉዲዮችን
በአጭሩ መብራራት አሇባቸው፡፡
4.2: ከፕሮጀክቱ ዱዛይን እና ትግበራ ከፕሮጀክት ማጠናቀቂያ ግምገማዎች ሊይ ያለ ተሞክሮዎች
ግምገማ ሊይ ቀጣይ ሇሚተገበሩ ፕሮጀክቶች መሇየት አሇባቸው፣ በዴህረ ተግበራ ግምገማው ውስጥ ያለ
አግባብነት ያሊቸው ተሞክሮዎች አለ? ማናቸውም የተገኙ ተሞክሮዎች እንዯገና በመፇተሸ
ከፕሮጀክት ማጠናቀቂያ ግምገማ ሊይ የተገኙ ተሞክሮች
ጋር ማነጻጸር እና የታዩ ማንኛውም ዋና ዋና ሌዩነቶችን
ትኩረት ማዯርግ እና ማብራራት ይገባሌ፡፡
4.3: ከፕሮጀክቱ ስትራቴጂክ አፇፃፀም የአፇፃፀም አመሌካቾች ተሞክሮዎችን ሇማሻሻሌ ትኩረት
ግምገማ ሊይ ቀጣይ ሇሚተገበሩ ፕሮጀክቶች በመስጠት፤ የፕሮጀክቱ አስፇሊጊነት፣ ቀሌጣፊነት፣
ተገቢነት ያሊቸው ተሞክሮዎች አለ? ውጤታማነት፣ ፇይዲ እና ዘሊቂነት በመገምገም በቀጣይ
ሇሚተገበሩ ፕሮጀክቶች ተሞክሮዎች የሚሆኑ ምክረ ሀሳብ
ማቅረብ ያስፇሌጋሌ፤ እነዚህ ተሞክሮዎች የፕሮጀክቶች
ባሇቤቶች እና ገሇሌተኛ የፕሮጀክት ገምጋሚ አካሊት ጋር
የተያያዙ እና በመጀመሪያው/የሊይኛው ግምገማ ዯረጃ/ ሊይ
ትኩረት ያዯረጉ ሉሆኑ ይገባሌ፤.
ጥ.ቁ 4.4: ከፕሮጀክቶች ማህበራዊ ከፕሮጀክቶች ማህበራዊ ተጠቃሚነት እና ወጭዎች በአሀዛዊ
ተጠቃሚነት አሀዛዊ የአፇፃፀም ግምገማ ሊይ ትንተና የተገኙ ተሞክሮዎችን ማጠቃሇሌ አሇበት፡፡
ቀጣይ ሇሚተገበሩ ፕሮጀክቶች አግባብነት የፕሮጀክቶችን ቅዴመ ትግበራ ግምገማ ሇማሻሻሌ በዴህረ-
ያሊቸው ተሞክሮዎች አለ? ግምገማ የተስተዋለ የፕሮጀክቱን ወጭ ግምት የማሳነስ
ዝንባላ፣ ሇፕሮጀክቱ ያሇ ፍሊጎት እና ስጋቶች ሊይ የታዩ
ዴክመቶችን በአግባ በመሇየት በተሞክሮነት መወሰዴ
አሇባቸው፡፡ በተጠቀሰው መስክ ውስጥ ሇፕሮጀክቶች
ተግባራዊነት መሰረታዊ የሆኑ ጉዲዮችን ማጠቃሇሌ እና
፤ላልች ከፕሮጀክቶች ባሇቤቶች እና ከገሇሌተኛ አካሊት
ግምገማ ተሞክሮዎች ጋር የተያያዙ እና በፕሮጀክቶች
መመሪያ 6
 በጣም በቂ ነው = ትኩረት የሚሹ ጉዲዮች አሳማኝ
የሆኑ ማብራሪያዎች ቀርበዋሌ፤ተስማሚ የሆነ የክትትሌ
እቅዴ ተዘጋጅቷሌ፤
 ውሳኔ መስጠት አያስችሌም =ውይይት የሚጠይቁ ጉዲች
ሊይ ተጨማሪ ማብራሪያ ያስፇሌጋሌ፤
 በቂ አይዯሇም = ትኩረት የሚሹ ጉዲዮች ክትትሌ እና
የተወሰደ እርምጃዎች የተሟለ እና በቂ አይዯለም፤
 በጣም በቂ ነው= አስፇሊጊ የሆኑ ተሞክሮዎች
ትምህርቶች ተሇይተዋሌ፤
 ውሳኔ መስጠት አያስችሌም = አንዲንዴ ተሞክሮዎች
እና ትምህርቶች ተጨማሪ ማብራሪዎችን መስጠት
ያስፇሌጋሌ፤
 በቂ አይዯሇም= አዎንታዊ እና አለታዊ ተሞክሮዎች እና
ትምህርቶች አሌተሇዩም፤ሇትምህርቶች ተገቢ ማብራሪያ
አሌተሰጠም፤
 በጣም በቂ ነው= አስፇሊጊ የሆኑ ተሞክሮዎች
ትምህርቶች ተሇይተዋሌ፤
 ውሳኔ መስጠት አያስችሌም = አንዲንዴ ተሞክሮዎች
እና ትምህርቶች ተጨማሪ ማብራሪዎችን ይጠይቃለ፤
 በቂ አይዯሇም= አዎነታዊ እና አለታዊ ተሞክሮዎች እና
ትምህርቶች አሌተሇዩም፤ሇትምህርቶች ተገቢ ማብራሪያ
አሌተሰጠም፤
 በጣም በቂ ነው= አስፇሊጊ የሆኑ ተሞክሮዎች
ትምህርቶች ተሇይተዋሌ፤
 ውሳኔ መስጠት አያስችሌም = አንዲንዴ ተሞክሮዎች
እና ትምህርቶች ተጨማሪ ማብራሪያዎች ይጠይቃለ፤
 በቂ አይዯሇም= አዎንታዊ እና አለታዊ ተሞክሮዎች እና
ትምህርቶች አሌተሇዩም፤ሇትምህርቶች ተገቢ ማብራሪያ
አሌተሰጠም፤
Page 21
 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

ቅዴመ ትግበራ ግምገማ ዯረጃ/ ሊይ ትኩረት ሉዯረግባቸው

የሚገቡ ጉዲዮች ተሇይተው መቅረብ አሇባቸው፡፡
11. የአስፇጻሚ መስሪቤቶች ፉርማ
ፕሮጀክቱ ወዯ የፕሊንና ሌማት ኮሚሽን ሇዴህረ ትገበራ ግምገማ ከመሊኩ በፉት በአስፇጻሚ መስሪያቤቶች የሚዯረግ የማጠቃሇያ ፉርማ
12. በፕሮጀክቱ ዴህረ ትግበራ ግምገማ ጥራት ሊይ የፕሊንና ሌማት ኮሚሽን አስተያየት እና ሙያዊ ምክር፤
ጥ.ቁ 6.1: የፕሮጀክቱ ዴህረ ትግበራ ግምገማ ገሇሌተኛ የፕሮጀክቱ ገምጋሚ አካሌ ከሚከተለት የጥራት ዯረጃዎች ውስጥ አንደን ይመርጣሌ፤
አጠቃሊይ ጥራት፤ ሀ) ዴህረ ትግበራ ግምገማው በጣም ጥሩ ነው
ሇ) ዴህረ ትግበራ ግምገማው ጥሩ/በቂ ነው፣ይሁን እንጂ በቀጣይ ዝርዝር የግምገማ መሇኪያዎች ሊይ በማተኮር ሁለን
አቀፍ ግምገማ ማዴረግ ቢቻሌ ጠቃሚ ይሆናሌ፤
ሏ) ዴህረ ትግበራ ግምገማው ዝርዝር የግምገማ መሇኪያዎች ሁለን አቀፍ እና በቂ አሌነበሩም ፤ወይም በዴህረ
ግምገማው በፕሮጀክቱ ሊይ የተሇዩ ነጥቦችን/ጉዲዮችን መፍታት አስፇሊጊ ነው፤
በግምገማው የጥራት ዯረጃ (ሀ)፣ (ዴህረ ትግበራ ግምገማው በጣም ጥሩ ነው) ሇማግኘት ፕሮጀክቱ በዴህረ ትግበራ
ግምገማው በቅፁ ከተሇዩት ጥያቄዎች በሁለም በቂ አይዯሇም የሚሌ የግምገማ ውጤት ካሊገኘ እና በሁሇት እና ከዛ
በታች የመገምገሚያ ጥያቄዎች ውሳኔ መስጠት አያስችሌም የሚሌ ውጤተ ካገኘ ብቻ ይሆናሌ፡፡ በዚህ ዯረጃ
የፕሮጀክቱ ውጤት በየትኛው የግምገማ ነጥብ በቂ አይዯሇም የሚሌ ውጤት ማግኘት የሇበትም፡፡

በግምገማው የጥራት ዯረጃ (ሇ)፣ (ግምገማው በቂ ነው) የሚሌ የግምገማ ነጥብ ሇማግኘት በማንኛውም የግምገማ
ጥያቄዎች በቂ አይዯሇም የሚሌ የግምገማ ነጥብ ያሊገኘ ወይንም ከግምገማ ነጥቦቹ በስዴስት እና ከዛ በታች ባለ ነጥቦች
ውሳኔ መስጠት አያስችሌም የሚሌ የግምገማ ውጤት ካገኘ ነው፡፡

የግምገማ የጥራት ዯረጃ (ሏ)፣ ( ዴህረ ትግበራ ግምገማው ሁለን አቀፍ እና በቂ አሌነበሩም) የሚሌ የግምገማ ነጥብ ከሊይ
ከተጠቀሱት ከሁሇቱ የግምገማ ነጥቦች ውጭ የሚያገኙ ፕሮጀክቶች የግምገማ ዯረጃ ሏ ተብሇው ይመዯባለ፡፡

ጥ.ቁ 6.2: የፕሮጀክቱ ስትራቴጂክ አፇፃፀም
ግምገማ ንጽጽር፤
በዴህረ ትግበራ ግምገማ በተሰጠው መረጃ መሰረት ገሇሌተኛ የፕሮጀክት ዴህረ ትግበራ ገምጋሚው አካሌ ማጠቃሇያ
ዯረጃ ሊይ ሇመዴረስ፤ ከፕሮጀክቱ አስፇሊጊነት፣ ቅሌጥፍና፣ ውጤታማነት፣ ፣ፊይዲ እና ዘሊቂነት አማካኝነት
ስሇፕሮጀክቱ ዴህረ ትግበራ አፇፃፀም ውሳኔ ይሰጣሌ፡፡ የዯረጃ አሰጣጡ ከዚህ በታች ባሇው ሠንጠረዥ ውስጥ
በፕሮጀክቱ ሊይ ዴህረ ትግበራ ግምገማ ባዯረገው አካሌ ከተሰጠው የግምማ ነጥብ ትይዩ በመሰጠት ገሇሌተኛው አካሌ
የሰጠው የግምገማ ነጥብ ሌዩነት ካሳየ ማብራሪያ መቅረብ አሇበት፡፡
ዯረጃዎቹ በቅዴሚያ በክፍሌ 3 ውስጥ የቀረቡትን የመመዘኛ ጥያቄዎች በመገምገም መሆን አሇበት፤
ጥያቄ 3.1 አስፇሊጊነት ጥያቄ3.2 ቅሌጥፍና- ጥያቄ 3.3 ውጤታማነት ጥያቄ 3.4 ፊይዲ ፣ ጥያቄ 3.5 ዘሊቂነት
ናቸው፡፡

መመሪያ 6 Page 22
 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

የአፇጻጸም መሇኪያ/ብቃት የዴህረ ትግበራ የግምገማ የፕሊንና ሌማት ኮሚሽን ሌዩነቶች ሊይ የተሰጡ
ዯረጃ የግመገማ ዯረጃ ማብራሪያዎች
አስፇሊጊነተ
ውጤታማነት
ስኬታመነት
ተፅዕኖ
ዘሊቂነት
ጥ.ቁ 6.3: ከፕሮጀክት ማጠቃሇያ ሪፖርት ከቅዴመ ግምገማ ውስጥ በጣም አስፇሊጊ ከሆኑ የውሳኔ ምክረ ሃሳቦች ክፍልችን ማጠቃሇሌ እና በገሇሌተኛ ገምጋሚው
የመነጩ ቁሌፍ ምክረ ሀሳቦች፤ አካሌ ጠቃሚ ናቸው ብል የሚያምንባቸውን ማንኛውም ተጨማሪ ምክረ ሀሳቦችን መጨመር፤

የሚከተለት ምክረ ሀሳቦች ከፕሮጀክቱ ዴህረ ትግበራ ግምገማ ሊይ የተወሰደ ሲሆኑ ይህም ሇላልች ተመሳሳይነት ሊሊቸው
ፕሮጀክቶች ውጤት መሳካት አስፇሊጊ ስሇሆኑ ማሻሻሌ ያስፇሌጋሌ፤
ሀ)…
ሇ)…
…
የፕሮጀክቱ ገሇሌተኛ ገምጋሚ አካሌ በራሱ ባከናወነው ግምገማ መሰረት የፕሮጀክቱ ዴህረ ትግበራ ግምገማ ሪፖርት ሊይ
ባገኘው መረጃ አማካኝነት የሚከተለትን ተጨማሪ ምክረ ሀሳቦችን ይሰጣሌ፤
ሀ)…
ሇ)…
…

መመሪያ 6 Page 23
 Guideline 6፡ How to Summarize and Assess Ex Post Evaluation

መመሪያ 6 Page 24