2016-4445 11 Ek Itm.183 Genelteknik Ve Montaj Sartnamesi z1

GENEL TEKNİK VE MONTAJ ŞARTNAMESİ
İÇİNDEKİLER Sayfa
No
BÖLÜM 1 - 380 & 154 KV GAZ İZOLELİ TRAFO MERKEZLERİ (GIS)

GENEL TEKNİK ŞARTNAMESİ 3
BÖLÜM 2 - GÜÇ VE TOPRAKLAMA TRANSFORMATÖRLERİ 38
2.1. - GÜÇ TRANSFORMATÖTERLERİ (380 KV /OG,154 KV/OG) 40
2.2 - GIS GÜÇ TRANSFORMATÖRLERİ (154 KV/ OG) 73
2.3. - OTOTRANSFORMATÖRLER (380 KV/YG) 103
2.4. - TOPRAKLAMA TRANSFORMATÖRLERİ 140
2.5. - YARDIMCI SERVİS TRANSFORMATÖRLERİ 149
BÖLÜM 3 - YG SF6 GAZ İZOLELİ ŞALT TEÇHİZATI 165
BÖLÜM 4 - ÖLÇÜ TRANSFORMATÖRLERİ 186
BÖLÜM 5 - 170 VE 420 KV HAT TIKACI 224
BÖLÜM 6 - PARAFUDR 231
BÖLÜM 7 - OG METAL – CLAD ŞALT TESİSİ 256
BÖLÜM 8 - KUMANDA SAYAÇLAR VE ÖLÇME SİSTEMİ 273
BÖLÜM 9 - KORUMA VE RÖLE KOŞULLARI 302
BÖLÜM 10 - AC VE DC BESLEME VE DAĞITIMI 320
10.1. - DC BESLEME SİSTEMİ 320
10.2 - AC YARDIMCI SERVİS BESLEME SİSTEMİ 327
10.3. - AKÜ VE AKÜ ODASI 330
10.4. - ÇİZİMLER VE İŞLETME BAKIM TALİMATLARI 332
BÖLÜM 11 - TOPRAKLAMA SİSTEMİ 332
BÖLÜM 12 - GÜÇ KABLOLARI VE AKSESUARLARI 338
BÖLÜM 13 - KUMANDA, GÜÇ, ÖLÇÜ VE SİNYALİZASYON KABLAJI
VE SEKONDER BAĞLANTILAR 360
BÖLÜM 14 - İLETKENLER 361
BÖLÜM 15 - HIRDAVAT MALZEMESİ (ASKI VE GERGİ TAKIMLARI) 372
BÖLÜM 16 - İNŞAAT İŞLERİ 375
BÖLÜM 17 - ÇELİK KONSTRÜKSİYON 428
BÖLÜM 18 - AYAKLI KÖPRÜLÜ “GEZER VİNÇ” SİSTEMİ 442
BÖLÜM 19 - ÇEŞİTLİ KONULAR 444
BÖLÜM 20 - TRAFO MERKEZLERİ GÜVENLİK SİSTEMİ TEKNİK HUSUSLAR 452
1/764 Gen. Tek. ve Mon. Şart.

(İTM.183)
BÖLÜM 21 - İZOLATÖRLER 458
21.1. - OG GEÇİT İZOLATÖRLERİ 458
21.2. - OG MESNET İZOLATÖRLERİ 463
21.3. - 170 VE 420 KV MESNET İZOLATÖRÜ 471
21.4. - ASKI VE GERGİ TAKIMLARIYLA PORSELEN VE
CAM İZOLATÖRLER 477
BÖLÜM 22 - TRAFO İZLEME SİSTEMİ TEKNİK (TİS) TEKNİK ŞARTNAMESİ 500
BÖLÜM 23 - PANOLAR 505
BÖLÜM 24 - KONTROL, SİNYALİZASYON, ALARM, ARIZA İHBAR,
ANNONSİYATÖR VE ÖLÇME 515
BÖLÜM 25 - KESİCİ 538
25.1. - OG KESİCİLER 538
25.2 - 170 KV SF6 GAZLI KESİCİ (HARİCİ) 553
25.3. - 420 KV SF6 GAZLI KESİCİ (HARİCİ) 568
BÖLÜM 26 - AYIRICI 588
26.1. - OG AYIRICILAR 588
26.2 - 170 KV AYIRICILAR (HARİCİ) 600
26.3. - 420 KV AYIRICILAR (HARİCİ) 613
BÖLÜM 27 - AKÜMÜLATÖR ŞARJ CİHAZI (REDRESÖR) 627
BÖLÜM 28 - OG AKIM TRANSFORMATÖRLERİ 636
BÖLÜM 29 - OG GERİLİM TRANSFORMATÖRLERİ 645
BÖLÜM 30 - OG. METAL OKSİT PARAFUDRLAR 654
BÖLÜM 31 - NÖTR TOPRAKLAMA DİRENCİ 661
BÖLÜM 32 - RTU VE MODEM 672
BÖLÜM 33 - KİLİTLEME VE KİLİT DÜZENLERİ 689
BÖLÜM 34 - SAHA DAĞITIM KUTULARI, TERMİNALLER, RÖLE BİNASI VE PANO 694
BÖLÜM 35 - IEC 61850 TABANLI TRAFO MERKEZİ OTOMASYONU (KORUMA ve
KUMANDA) ŞARTNAMESİ 695

(İTM.183)
BÖLÜM  1
380 & 154 kV GAZ İZOLELİ TRAFO MERKEZLERİ (GIS) GENEL TEKNİK ŞARTNAMESİ
1.1 GİRİŞ
1.1.1. İşin Kapsamı
Bu şartname, Türkiye Yüksek Gerilim İletim Sisteminde, bu şartnamede açıklanan bütün

koşullara uygun olarak tesis edilecek olan 380 & 154 kV Gaz Yalıtımlı Trafo Merkezleri (GIS)
için tesis ve teçhizatın temini ve tesisi kapsamında bütün elektriki ve mekanik tesisin (teçhizat,
Mallar vb.) tasarımı, inşaat işleri, montajı, komple enerjilenmesi ve işletmeye alınması ile ilgilidir.
Yüklenici, bu şartnamenin aşağıda belirtilen maddelerinde öngörülen bütün işleri

gerçekleştirmekle sorumludur ve trafo merkezini “Temin ve Tesis” esasına dayalı olarak
tamamlamak için gerekli bütün montaj ve yapım malzemelerini temin etmek durumundadır.
Burada açıkça belirtilmemiş olmasına karşın, montaj işlerini tamamlamak ve temin edilen
teçhizatın uygun şekilde çalışmasını sağlamak için gerekli olan bütün teçhizatın ve
malzemelerin işin kapsamı içinde yer aldığı düşünülecektir.
Teklifin hazırlanması için kullanılan resimler, İhale dokümanları ekinde yer almaktadırlar.
Tesis ve teçhizatın temini ve montajı projesi kapsamında Yüklenici tarafından gerçekleştirilecek

işler, aşağıdaki işleri kapsayacak, fakat bunlarla sınırlı kalmayacaktır:
• Mühendislik ve tasarım hizmetleri,

• Teçhizatın ve malzemelerin imalatı, testi, montajı ve işletmeye alınması,
• Bütün malzemelerin ve teçhizatın Şantiyeye nakli, bu kapsamda gümrükte gerekli olacak
bütün hizmetler (örn. boşaltma, yükleme, gümrük depolarında saklama ve gümrükteki diğer
hizmetler) ve teçhizatın Şantiyede saklanması ve muhafazası.
Açıklama: Yüklenici, mevsim şartları veya İşverenden kaynaklı olmayan herhangi bir sebep
öne sürerek, malzemelerin imalatçı firmada Yedd-i Emin tayin edilerek bırakılması, bir
merkeze ait malzemelerin başka bir merkez şantiyesinde, kendisine ait veya TEİAŞ
ambarlarında depolanması isteği ile buralarda yapılacak ihzarat tutanakları karşılığında
ödeme yapılmasını talep edemez ve ödenmez.
Ancak, Yüklenicinin sözleşme kapsamında temin ettiği malzemeleri, sadece İdareden

kaynaklanan sebeplerle, Trafo Merkezi sahasında depolaması mümkün değilse, Yüklenici, bu
durumu İşverenin yazılı onayına sunacak ve İşveren onayıyla uygun bir depolama yerini
kiralayabilecektir.
Bu durumda Yüklenici, idareden, nakliye, yükleme/boşaltma, sigorta veya başka bir ad altında
herhangi bir türden ek bir bedel talep edemez.
İdare tarafından depolanmasına izin verilen malzemelerin bedelleri, malzeme bedeli tutarında
teminat mektubunun ve malzemelerin bulunduğu yer için düzenlenmiş all-risk sigorta
poliçesinin verilmesi ile ödenecektir.

(İTM.183)
• Süpervizör(ler) (diğer bir deyişle, Mühendis(ler)), tesis işletmeye alıncaya kadar genel iş
sırasında her sahada tamamen sorumlu olacak(lar)dır. Yüklenici, sözleşmenin
imzalanmasından itibaren onbeş (15) gün içinde süpervizörlerini özgeçmişleri ile birlikte
İşverene bildirecek ve bunlar İşverenin yazılı onayı olmaksızın değiştirilmeyecektir.
• İnşaat işlerinin tasarımı ve yapımı,
• Bütün tesis ve montaj işleri,
• İşletmeye alma, saha ve kabul testleri (gerekli tip testleri dahil),
• Ön kabul testleri için gerekli ölçü aletlerinin ve test cihazlarının temini,
• İşin gerektirdiği veya İşverenin gerekli gördüğü projelerin, resimlerin, planların, bilgilerin,
talimatnamelerin ve bakım broşürlerinin ve dokümanların ibrazı. Bütün projeler, aynı proje
departmanı tarafından hazırlanacak ve proje departmanı açık bir şekilde belirtilecektir.
• Montaj, test ve işletmeye alma sırasında kullanılacak özel aletlerin, aygıtların ve cihazların
sağlanması,
• Yurt içinden veya bütün gümrük işleri dahil olmak üzere yurt dışından temin veya imal
edilecek malzemelerin ve teçhizatın sahaya teslimi,
• Primer ve sekonder teçhizatın tasarımı, işletimi ve bakımı için İşveren tarafından
yetkilendirilen personelin eğitimi,
• Aylık hak ediş raporlarının ibrazı,
• İşveren tarafından temin edilecek teçhizatla ilgili nakliye, inşaat işleri, montaj ve saha testleri,
Yüklenici tarafından yapılacaktır.
• Güvenli montaj ve çalıştırma için bütün önlemler alınacaktır.
• Yıkım ve demontaj işleri.
Yüklenici tarafından sağlanacak teçhizat ve hizmetler aşağıdakileri kapsayacak, fakat bunlarla

sınırlı kalmayacaktır:
1. Kesiciler
2. Ayırıcılar
3. Normal toprak ayırıcıları
4. Hızlı çalışan toprak ayırıcıları
5. Gerilim transformatörleri
6. Akım transformatörleri
7. Bara ve dirsek bölümleri
8. Kablo ve kablo mahfazaları
9. SF6-Hava buşingleri
10. GİS donanımından transformatöre olan bağlantılar
11. Parafudrlar
12. Topraklama bağlantıları ve toprak şebekesi
13. GİS donanımını tamamlayan (yoğunluk ölçerler, sekonder kablo ve cıvatalar gibi) yardımcı
malzeme
14. GİS için taşıyıcı/destekleyici yapılar
15. Yalıtım/yalıtıcı SF6 gazı
16. Lokal kumanda dolabı
17. Bina, temeller, gömülü çelik, kablo kanalları dahil bütün inşaat işleri
18. Kablo başlıkları
19. Yüksek gerilim kablosu
20. Havai hat bağlantıları
21. Yardımcı gerilim beslemesi
22. İstasyon topraklaması

(İTM.183)
23. Güç Trafoları
24. Ototrafolar
25. Hat tıkaçları
26. OG&AG Kablolar
27. Metal-Clad teçhizat (MV teçhizat)
28. Topraklama trafoları
Bu şartnamelerde açıkça belirtilmeyen, fakat temin edilen Malların ve trafo merkezinin

tamamlanması ve uygun şekilde çalıştırılması için gerekli olan bütün işlerin, Malların ve
hizmetlerin projenin kapsamı içinde yer aldığı düşünülecektir.
Bu bölümde yer alan hükümler, bu ihale dokümanlarının diğer Bölümlerinde yer alan teçhizat,
malzeme, işler ve hizmetlerle ilgili genel koşullara bir ek oluşturmaktadırlar ve bunlarla münhasır
değildir. Bununla birlikte, bu 1. Bölümde ve diğer bölümlerde öngörülen koşullar arasında bir
çelişki olması durumunda, Bölümlerdeki daha sıkı olan koşullar geçerli olacaktır.
1.1.2. Özel Koşullar
1.1.2.1. Genel
Şartnamelerdeki koşullara ek olarak, bu projeye ilişkin özel koşullar aşağıda belirtilmiştir:

 Elektriki tasarımlar, Tek Hat Şemalarına uygun olarak yapılacaktır.
 Topraklama Şebekesi, 154 kV taraf için 31.5 kA ve 380 kV taraf için 50 kA üç-faz simetrik
kısa devre akımı dikkate alınarak tasarlanacaktır.
 Trafo merkezinin ve sistemin güvenli çalışmasını sağlamak için gerekli bütün uzaktan
açtırmalar sağlanacaktır. Uzaktan açtırmalar, ihale dokümanında açıkça belirtilecektir.
 SF6 gaz kaçakları sebebiyle SF6 gaz basıncının açma seviyesine düşmesi durumunda,
ya pilot kablo (fiber optik) üzerinden ya da kuranportör cihazı vasıtasıyla iletim hattı
üzerinden karşı istasyonlara uzaktan açtırma sinyali gönderilecektir.
 Trafo merkezi tasarımları (inşaat ve elektrik), trafo merkezlerinin nihai aşamaları
düşünülerek yapılacaktır. Bu anlamda, yükler ve aralıklar nihai aşama düşünülerek
seçilecek ve uygulanacaktır.
 Aküler, akü şarj cihazları, AC ve DC panolar (yani minyatür şalterler (mcb) vb.) bütün
yedek ve gelecekteki fiderler düşünülerek temin edilecektir.
 Donatılmış yedek 380 ve 154 kV hat fiderleri için kumanda ve röle panoları temin
edilecektir.
 Bara koruma ve kesici arıza koruma, bütün gelecekteki ve yedek 380 ve 154 kV fiderler
düşünülerek temin edilecektir.
 Trafo merkezinin nihai aşaması dikkate alınarak anonsiyatör cihazları temin edilecektir.
 Koaksiyal kablo dahil PLC teçhizatının (PLC, RTU, PAX) elektrik ve montaj (delgi, kablaj,
prensip vb.) şemaları Yüklenici tarafından temin edilecektir.
 GİS çalıştırma mekanizmaları için merkezi sistem teklif edilmişse; bu, bütün yedek ve
gelecekteki fiderlerin gereklerini kapsayacak şekilde temin edilecektir.
 Teklif edilen bütün malzemelere ilişkin imalatçı tip adları açık bir şekilde beyan edilmelidir.
 380 ve 154 kV koruma cihazları (röleler, bara ve kesici arıza) imalatçısı, saha testleri ve
işletmeye alma çalışmaları sırasında bu cihazları denetleyecektir.
 Transformatör ve kablo fideri korumalarında kullanılan açma röleleri, ilgili YG ve OG
kesicisinin kapamasını kilitleyecektir. Bu genel açma (kilit) röleleri elle resetlenmeli
özellikte olacaktır.
 Bütün hücreler (kumanda ve röle panoları, AC/DC panolar, OG hücreleri vb.) RAL 7032
rengine boyanacaktır. GİS lokal kumanda panoları, GİS donanımı rengine uygun olacak
ve İşverenin onayına sunulacaktır.
 Çitler, yeşil alanlar, çevre düzenleme vb. genel yerleşim planlarına uygun olacaktır.
 Binaların ve trafo merkezinin giriş noktalarına iletişim cihazları (örn. telefon, diyafon, zil
vb.) tesis edilecektir.

(İTM.183)
 Tasarım, montaj, imalat vb., 30 Kasım 2000 tarih ve 24246 sayılı Resmi Gazete’de
yayınlanan “Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği”ne uygun olacaktır.
 Genel yerleşim resminde gösterilen yeşil alan, yüksekliği en az bir metre olan çam
ağaçlarıyla ağaçlandırılacaktır. Ağaç sayısı, trafo merkezi başına en az 25 adet olacaktır.
 Donanımlı aktif ve reaktif sayaç panolarının temini, nakliyesi, montaj ve işletmeye alınması
Yüklenici tarafından yapılacaktır. Yardımcı servis trafolarının aktif ve reaktif sayaçlarının
temini ve montajı (AC dağıtım panosuna Yüklenici tarafından yapılacaktır.)
 Porselen izalatörlerden yapılmışların yanında silicon izalatörlerden yapılmış olan 170 ve
380 kV parafudrlar ve harici tip kablo başlıkları ile yağlı tiplerin yanında kuru tip dahili
kablo başlıkları da kabul edilecektir.
TEKLİF SAHİPLERİNİN, TEKLİFLERİNİ HAZIRLAMADAN ÖNCE İLGİLİ TRAFO

MERKEZİNİ ZIYARET ETMELERİ ÖZELLİKLE TAVSİYE EDİLMEKTEDİR.
1.1.3. Tasarım, Malzeme, Teçhizat, Montaj ve İşçilik
İŞVEREN TARAFINDAN PROJE RESİMLERİ ONAYLANMADIKÇA ÇALIŞMA İZNİ

VERİLMEYECEKTİR.
İnceleme aşamasından başlamak üzere tesislerle ilgili tasarım çalışmaları ve uygulama

projeleri, sözleşme hükümlerine uygun olarak ve İşveren tarafından sağlanacak olanlar hariç
tutulmak üzere Yüklenicinin sorumluluğunda olacaktır.
Sözleşmenin imzalanmasından sonra; Yüklenici, teklifinin ekindeki tasarım ve resimleri temel

alarak derhal çalışmaya başlayacak ve tam ve bütün bilgileri içeren uygulama tasarım ve
resimlerini hazırlayacaktır.
Hazırlanan ayrıntılı uygulama tasarımları, resimleri ve bütün gerekli dokümanlar iş planına

uygun olarak teslim edilecektir. Yüklenici, gereksinim duyduğu bilgiler için sözleşmenin
imzalanmasından önce başvuruda bulunmalıdır. Sözleşmenin imzalanmasından sonra gerek
duyulan bilgiler, süre uzatımı için bir gerekçe oluşturmayacaktır.
İşverenin kayıt bürolarına ibrazdan itibaren 30 gün içinde Yükleniciye iade edilmeyen projelerin
onaylanmış olduğu düşünülecektir. Ne var ki, böyle durumlar, Yükleniciyi sözleşmede belirtilen
koşulları yerine getirme sorumluluğundan kurtarmayacaktır. Yüklenici, projelerdeki herhangi bir
uygunsuzluğu veya eksikliği kapak sayfalarında açıkça belirtecektir. İşveren bu hususları bir
yazılı mektupla onaylamadığı sürece, Sözleşme koşulları tamamen geçerli olacaktır. Bu
nedenle, böyle durumlarda herhangi bir süre uzatımı verilmeyecektir.
Merkezin bütün kısımları, kabul edilmiş en son işçilik yönetmeliklerine ve modern mühendislik
uygulamalarına uygun olarak tasarlanacak, imal edilecek, monte edilecek ve kurulacaktır.
Tasarım, hesaplama ve uygulama bakımından İşveren tarafından onaylanan yönetmelikler,
standartlar, kurallar ve yönergelere bağlı kalınacaktır. Bunlar, İşverene ibraz edilecektir.
Güvenilirlik ve çalışmaya hazır olma, bütün cihazların tasarımında ana etkenler olacak ve
herhangi bir prototipe izin verilmeyecektir. Teçhizat, muayene, onarım veya temizleme için
enerji kesme zorunluluğu olmaksızın uzun süre çalışma yeteneğine sahip olacaktır.
Genel bir kural olarak, binalar dahil bütün tesisler ve teçhizat, en modern uygulamalara göre
çalışması temin edilecek bir kalitede olacaktır.
Trafo merkezinin tamamı için, sadece uzun süreli sürekli çalışması test edilmiş olan tasarımlar
ve teçhizat tipleri teklif edilecektir.
Açık hava teçhizatının ve binaların, herhangi bir montaj parçasının, tesisin ve bütün teçhizatın
tasarım ve hesaplamalarında deprem, rüzgar ve kar kuvvetleri dikkate alınacaktır.
Trafo merkezinin tek tek bütün kalemleri için, söz konusu kısımların tabi olduğu çalışma
(İTM.183)
koşullarına en uygun malzemeler ve tasarımlar seçilecektir. Malzemeler ve parçaların
tasarımları, mevcut çalışma koşulları altında hiçbir korozyon, biçim değişikliği, eskime,
yorgunluk ve aşırı zorlanma ve gerilme olmayacak şekilde seçilecektir.
Sahada en az montaj ile en yüksek güvenirlik elde edilecektir. Kısmi montaj üniteleri, mümkün
olduğunca fabrikada kurulup test edilecektir. Kısmi montaj büyüklüğü, ancak nakliye koşulları ile
sınırlandırılacaktır. GİS bölümünün yüksek standart kalitesi gereklerinden dolayı, sahada
parçaların kaynakla irtibatından kaçınılacaktır.
Bütün teçhizat için, toz girişi en az olacak şekilde gerekli önlemler alınacaktır. Ayrıca; açık hava
teçhizatı, herhangi bir noktada su birikmeyecek şekilde tasarlanacaktır.
Yüklenici, İşverenin onay için gereksinim duyabileceği herhangi bir malzeme ve işçilik
numunesini temin edecek ve imalat İşveren tarafından onaylanan numunelere uygun olarak
yapılacaktır.
Bütün malzemeler ve teçhizat yepyeni, ayıpsız, kusursuz, hasar görmemiş ve test amaçları
haricinde kullanılmamış olacak ve tip ve teknik özellikler bakımından en uygunu olacaklardır.
Bütün malzeme imalatçıları açıkça belirtilecek ve bunlar İşveren tarafından onaylanacaktır.
İşverenin onay vermesi, Yükleniciyi, temin etmiş olduğu bütün teçhizatın tasarımındaki,
kurulumundaki, montajındaki ve imalatındaki herhangi bir hatayla, eksiklikle veya yetersizlikle
ilgili sorumluluğundan ibra etmeyecektir.
İşveren, hali hazırda onaylanmış olan resimler üzerinde değişiklikler yapma hakkını saklı
tutmaktadır.
Ayrı ayrı teçhizat ve komple tesis, öncelikle personelin korunması ve güvenliği ve bakım
kolaylığı göz önünde tutularak buna göre tasarlanacaktır.
Yüklenici, imalatçının tavsiyelerine uygun biçimde teçhizatın inşaat işlerinin doğru şekilde
yapılması için gerekli bütün önlemleri alacaktır.
Sekonder cihazların tüm terminalleri (projede kullanılmamış olanlar dahil olmak üzere) vidalı
tipte olacaktır. Röle panolarında kullanılan bütün sekonder cihazlar için fişli konnektörler de
kabul edilebilecek; bu durumda Yüklenici tarafından % 5 oranında yedek konnektör ücretsiz
olarak temin edilecektir.
Yüklenici, temin etmiş olduğu bütün teçhizatın tasarımındaki, kurulumundaki, montajındaki ve

imalatındaki hata, eksiklik veya yetersizliklere karşı, bu durum belirlenmiş olsun veya olmasın
sorumlu olacaktır.
1.1.3.1. Garantiler
Her bir malzeme; malzeme, imalat, montaj, işçilik hatalarına karşı fiilen servise alındığı tarihten
başlamak üzere montajının yapıldığı merkezin fiili kesin kabulüne kadar garanti altına
alınacaktır. Merkezin kesin kabulü yükleniciden kaynaklanmayan nedenlerden dolayı
yapılamıyorsa bu garanti süresi sözleşmesinde planlanan kesin kabul tarihinden en fazla 6 ay
sonrasını kapsayacaktır.
Garanti süresi içerisinde yüklenici normal yıpranma ve TEİAŞ' ın personelinin sebep olduğu ve
yükleneceği hasarlar hariç, malzemelerin kusurlu görülen herhangi bir parçasını masraflar
kendisine ait olmak üzere onaracak veya değiştirecektir. Değiştirilen veya onarılan kısımlar için,
servise konuldukları tarihten itibaren, merkezin kesin kabul tarihinden az olmamak kaydıyla,
yeni bir garanti süresi(en az iki yıl) başlayacaktır.

(İTM.183)
Malzemelerin, garanti süresi içerisinde arızalanmaları halinde, bulundukları mahalden,
onarılacakları yere götürülmeleri ve onarımdan sonra alındıkları yere nakli ve yükleme-indirme
ile demontaj ve montaj, imalat ve saha testleri vb. tüm masraflar yükleniciye ait olacaktır.
Yüklenici, tüm bu işlemleri zamanında yapmadığı takdirde TEİAŞ, yüklenicinin nam ve hesabına
bu işlemleri yapacak/yaptıracak, bedellerini yüklenicinin alacaklarından kesecektir.
Değiştirilen malzeme ve teçhizat yüklenicide kalır.
Garanti yalnızca TEİAŞ' a karşıdır. Test edilecek malzemelerin 20 yıl süre ile yedek parça ve
hizmet garantisi malzeme üreticisince sağlanacaktır.
1.1.4. Standartlar, Kodlar, Kural ve Yönetmelikler
1.1.4.1. Genel
Teçhizatın tasarımında, yapımında, imalatında ve testinde (ayrı ayrı teçhizatın teknik

şartnamelerinde belirtilmektedir), tüm trafo merkezinin elektrik tesisatında ve montaj işlerinde
Sözleşmenin yürürlüğe girdiği tarihte yürürlükte olan aşağıdaki kodların, standartların, kuralların
ve yönetmeliklerin en son versiyonu veya baskısı kullanılacaktır.
Genel kural olarak, bütün hususlarda, ISO, IEC ve CEE standartları ve tavsiyeleri geçerli
olacaktır. Herhangi bir kalem için bu standartların mevcut olmaması halinde, İşveren tarafından
onaylanan ulusal standartlar uygulanacaktır.
Bu durumda, İşveren tarafından seçilen ilgili standartların bir İngilizce kopyası onay için
İşverene ibraz edilecektir. ISO, IEC ve CEE kapsamı dışındaki trafo merkezlerinin imalat ve özel
garantileri, DIN/VDE, AFNOR/UTE, ANSI (NEMA, IEEE, ASTM) ve BSI standartlarına ve
normlarına uygun olacaktır.
Özel koşulların dışında kalan bütün konularda, malların bütün hesaplama tabloları, resimleri,
kalite ve sınıfı, muayene yöntemleri, teçhizatın ve parçaların yapım yöntemleri ve kısmi tesisat
kabulleri Uluslar arası Standartlar Enstitüsünün (ISO) Teknik Şartnamelerine uygun olacaktır.
Yukarıda belirtilen normlardan ve standartlardan herhangi bir sapma olması durumunda;

Yüklenici, bütün olarak tesisatın birkaç unsurunun aşırı gerilimler, dinamik ve termik zorlanmalar
bakımından güvenli ve ekonomik bir çalışma için uygun olduğunu gösteren koordinasyon
bilgilerini ve hesaplarını İşverene ibraz edecektir.
Teknik Şartnamede belirtilmeyen normlar ve standartlarla ilgili olarak, İşveren yukarıdaki

normlardan herhangi birinin kullanılmasını talep etmekte serbesttir.
İhale Şartnameleri ile yukarıda belirtilen standartlar, kurallar ve yönetmelikler arasında herhangi
bir çelişki olması durumunda, bunlar içinde daha sıkı olan koşullar uygulanacaktır.
Yukarıda sözü edilen standartlara ve normlara ek olarak; Türkiye Cumhuriyeti yasaları gereği,
öncelikle aşağıdaki standartlara ve yönetmeliklere uyulacaktır:
• Türk Standartlar Enstitüsü (TSE) tarafından çıkarılan Türk standartları (TS)

• Resmi Gazetede yayınlanan aşağıdaki yönetmelikler:
- Elektrik Enerjisi Tesisinin Tasarımına ilişkin Yönetmelikler
- Yüksek Gerilim Tesislerine ilişkin Yönetmelikler
(İTM.183)
- Elektrik Tesislerinde Topraklamaya ilişkin Yönetmelikler
- Bina içi Elektrik Tesisi ve Teknik Şartnamelerine ilişkin Yönetmelikler
- 04.02.2000 tarih ve 23954 sayılı Resmi Gazete’ de yayınlanan yurt içi menşeili malzemeler
için
“Türk Standartlarına Uygunluk Belgesi ve TSE Markası” hakkındaki tebliğ
-Teklif edilen malzemeler için ISO 9001:2000 kalite yönetim sistemi Belgesi
1.1.4.2. Standartlar
Aksi belirtilmedikçe; bütün teçhizatın tasarımı, imalatı, montajı ve testleri aşağıda belirtilen
standartların ve/veya dokümanların en son yayınları gözönüne alınarak yapılacaktır.
TS-EN ISO 9001:2008 Quality Management System Certificate

IEC Publication 60044-4 Measurement of partial discharges.
Data exchange for meter reading, tariff and load control
IEC 1107
Direct local data exchange (Communication Protocol)
Alternating Current Static Watt-Hour Meters for Active
IEC 1036
Energy(Classes 1&2)
Energy Measurement-tariff and load control-specific
IEC 1037
features of electronic wave control receivers
IEC 1038 Tariff and load control time switches
EN 60359 Climatic Condition Standards
Electromagnetic Compatibility part 4: Testing and
IEC 61000-4 series
measuring techniques
IEC 61000-6-2 Electromagnetic Compatibility-Generic immunity Standard
EN 50178 Electronic Equipment for use in Power Installations
Alternating Current Static Watt-Hour Meters for Active
IEC-EN 60687
Energy (classes 0.2S and 0.5S).
Alternating Current Static Var-Hour Meters for Reactive
IEC-EN 61268
Energy (Classes 2 and 3).
Electricity Metering Equipment (AC) - Particular
Requirements - Part 31: Pulse Output Devices for
IEC-EN 62053-31
Electromechanical and Electronic Meters (Two Wires
Only).
IEC-EN 62053-61 Requirements - Part 61: Power Consumption and Voltage
Requirements.
IEC Publication 60060-1&2 High-voltage test techniques
TS HD 588.1 High-voltage test techniques
IEC Publication 60068-2-42 Environmental testing
IEC Publication 60071-1&2 Insulation co-ordination
TS 855 EN 60071-1 (TS 8800) Insulation co-ordination
IEC Publication 60076-1 Power Transformers-Part l : General
IEC Publication 60076-2 Transformers-Part 2 : Temperature Rise

(İTM.183)
Power Transformers-Part 3 : Insulation Levels and
IEC Publication 60076-3
Dielectric Tests
IEC Publication 60076-4 PowerTransformers-Part4 :Tappings and connection
Power Transformers-Part 5 : Ability to withstand short-

circuit
IEC 60076-8 “Power transformers Part 8:Application guide”
“Power transformers Part 10: Determination of sound
IEC 60076-10
levels”
Methods of test for volume resistivity and surface
IEC Publication 60093
resistivity of solid electrical insulating materials,
Surge Arresters-Part 4: Metal-Oxide surge arresters
IEC 60099-4 Edition 2.2 2009-5
without gaps for a.c systems
Surge Arresters-Part 5: Selection and application
recommendations
TS EN 6099-5
recommendations
IEC Publication 60099-4-5 Lightning Arresters
IEC 60112 Method for determining the comparative and the proof
tracking indices of solid insulating materials under moist
conditions
IEC Publication 60119 Cells and rectifiers
Dimensions of ball and socket couplings of string insulator
IEC 60120
units
Alternating current disconnectors (isolators) and earthing
switches.
IEC Publication 60137 Bushings for alternating voltages above 1000 Volts
Tests on oil-filled and gas-pressure cables and their

accessories
IEC Publication 60144 Distribution switching boards
“Insulating liquids - Determination of the breakdown
IEC 60156
voltage at power frequency - Test method”
IEC 60168 Post insulators
IEC Publication 60183 Guide to the selection of high-voltage cables
IEC Publication 60185 Current transformers,
IEC Publication 60186 Voltage transformers
IEC Publication 60214-1 On-load tap-changers
IEC Publication 60228&amend.1,60228A Conductors of insulated cables
Tests on cable oversheaths which have a special
protective function and are applied by extrusion,
IEC Publication 60230 Impulse tests on cables and their accessories
IEC 60243-1 Electrical strength of insulating materials

(İTM.183)
IEC Publication 60255 Electrical relays
IEC 60265 High voltage switches
Guide to the testing of CB's with respect to out of phase
switching
IEC Publication 60270 Partial discharge measurements
TS 2051 EN 60270 Partial discharge measurements
Calculation of the continuous current rating of cables
(100% load factor),
Specification for new insulating oils for transformers and
switchgear
IEC 60289 (1988-05) Reaktörler
AC metal-enclosed Switchgear and controlgear for rated

voltages above 1 kV and up to and including 72.5 kV.
Insulators for overhead lines with a nominal voltage above

IEC 60305 1000 V - Ceramic or glass insulator units for a.c. systems -
Characteristics of insulator units of the cap and pin type
IEC Publication 60331 Fire resisting characteristics of electric cable

IEC Publication 60331-1 Test on a single vertical insulated wire or cable
IEC Publication 60332 Tests on electric cables under fire conditions
Tests on electric cables under fire conditions, Part: 1 Tests
on a single vertical insulated wire or cable
IEC 60353 Line Traps for AC Power Systems
IEC 60354 “Loading guide for oil-immersed power transformers”
IEC 60372, Amendment 1 and Locking devices for ball and socket couplings of string
Amendment 2 insulator units - Dimensions and tests
Specification and acceptance of new sulphur
hexafluoride
1000 V - Part 1: Ceramic or glass insulator units for a.c.
IEC 60383-1
systems - Definitions, test methods and acceptance
criteria
1000 V - Part 2: Insulator strings and insulator sets for a.c.
IEC 60383-2
criteria
IEC Publication 60427 Report on synthetic testing of high voltage AC CB's
IEC 60437 High voltage insulators RIV test

(İTM.183)
IEC 60439-1&2&3&4&5 Low-voltage switchgear and controlgear assemblies
High voltage insulation-enclosed switchgear and

controlgear.
Guide to the checking of sulphur hexafluoride taken from
electrical equipment
Extruded solid dielectric insulated power cables for rated
voltages from 1 kV up to 30 kV.
Artificial pollution tests on high-voltage insulators to be
used on AC systems,
High-voltage metal enclosed switchgear for rated
voltages of 72.5 kV and above
Classification of degrees of protection provided by
enclosures.
Electric cables, wires and cords: Methods of test for
polyethylene insulation and sheath,
Test methods for insulation and sheaths of electric cables

and cords (elastomeric and thermoplastic compounds)
IEC Publication 60551 Measurement of transformer and reactor sound levels
Guide for the sampling from oil-filled electrical equipment

IEC Publication 60567 gases of oil and for the analysis of free and dissolved
gases
Thermal-mechanical performance test and mechanical

IEC/TR 60575
performance test on string insulator units
TS 4237/IEC 60660 Post insulators

Common clauses for high voltage switchgear and control
gear standards
Guide for the lightning impulse and switching impulse

testing of power transformers and reactor
Residual strength of string insulator units of glass or

IEC 60797 ceramic material for overhead lines after mechanical
damage of the dielectric
Common test methods for insulating and sheathing
materials of electric cables
Guide for the selection of insulatorsin respect of polluted

conditions

TS IEC 815
conditions
Tests for power cables with extruded insulation for rated

IEC Publication 60840 voltages above 30 kV (Um=36 kV) up to 150 kV (Um=
170 kV), and Ammendment No:1,

(İTM.183)
Cable connections for gas insulated metal enclosed
switchgear for rated voltage 72.5 kV and above,
IEC Publication 60885 Electrical Test Methods for Electric Cables
TS 9551 Post insulator
Conductors for overhead lines-round wire concentric lay

TS EN 50182
stranted conductors
TS EN 50189 Zinc coated steel wires for overhead lines
TS EN 60889 Conductors for overhead lines-hard drawn al. conductor
Isolier-und mantelmischungen für kabel und isolierte

VDE 0207
leitungen (PE- Mantelmischungen),
Regulations for insulating coverings and sheaths of
VDE 0209 thermoplastic material for insulated cables and flexible
cords,
VDE 0210
Vorschriften für mineralisolierte starkstrom leitunger mit
VDE 0284
Kupfermentel
Conductors of cables and flexible cords for power
VDE 0295
installations
Recommendations for testing insulated cables and flexible
VDE 0472
cords.
BSI 6651
TS 622
TS 2689
TS 500
TS 498
TS 3008, 3009, 3010 High Voltage Test Techniques
TS 3494, 3438
TS 3039
TS 914 EN ISO 1461
TS 4238 Insulation co-ordination
ISO 1459, 1460
DIN 53151
DIN 55928
ASTM A376, A239, A153, A123
ASTM A386, A120
ASTM D 495
ASTM B 230, 232, 498

(İTM.183)
Recommended Practices for Seismic Design of
IEEE P693
Substations
ANSI 32-1972 Test procedure for neutral grounding devices
ANSI/NEMA PE5 Utilty type battery chargers
IEC 60044-1 “Current transformers”
Instrument transformers-Part 2: Inductive voltage
IEC 60044-2
transformers
Instrument transformers - Part 5: Capacitor voltage
IEC 60044-5
transformers
IEC 60044-6 Instrument transformers Part 6 :
Electrical insulating materials-Methods of test for the

IEC 61006
determination of the glass transition temperature
Resin based reactive compounds used for electrical

IEC 60455 –1
insulation-Part 1: Definitions and general requirements
Specification for solventless polymerisable resinous

IEC 60455-1A compounds used for electrical insulation-Part 1:
Definitions and general requirements
IEC 60455-2
insulation -Part 2: Methods of test
compounds used for electrical insulation-Part 2: Methods
IEC 60455-2-2 IEC 60455-2-2 Coorr.
of test-Test methods for coating powders for electrical
purposes

IEC 60455-3-2
insulation -Part 3: Specifications for individual materials
IEC 60358 Coupling capacitors and capacitor dividers
Low voltage switchgar and controlgear part 1: general

IEC 60947-1
rules
IEC 61166 Seismic qualification for high voltage circuit breakers
High-voltage switchgear and controlgear - Part 100: High-

IEC 62271-100
voltage alternating-current circuit-breakers
High-voltage switchgear and controlgear - Part 110:

IEC 62271-110
Inductive load switching

IEC 62271-102
Alternating current disconnectors and earthing switches
Hollow pressurized and unpressurized ceramic and glass

IEC 62155 insulators for use in electrical equipment with rated
voltages greater than 1000 V

(İTM.183)
Specifications for new insulating oil filled in new
TEİAŞ
transformer
High-voltage switchgear and controlgear - Part 200: A.C.

IEC 62271-200 (2003-11) metal-enclosed switchgear and controlgear for rated
voltages above 1 kV and up to and including 52 kV
IEC 60466 (1987-01) and Amendment Insulation-enclosed switchgear and controlgear for rated
1, A.C. voltages above 1 kV and up to and including 38 kV
IEC 60529 (2001-02) and Corrigendum

Specifications for new insulating oil filled in new
1, Degrees of protection provided by
transformer
enclosures (IP Code)
TS-EN ISO 9001:2008 Quality Management System Certificate

IEC Publication 60044-4 Measurement of partial discharges.
IEC 1107 Data exchange for meter reading, tariff and load control
Direct local data exchange (Communication Protocol)
IEC 1036 Alternating Current Static Watt-Hour Meters for Active
Energy(Classes 1&2)
IEC 1037 Energy Measurement-tariff and load control-specific
features of electronic wave control receivers
Tariff and load control time switches

IEC 1038
Climatic Condition Standards

EN 60359
Electromagnetic Compatibility part 4: Testing and
IEC 61000-4 series
measuring techniques
IEC 61000-6-2 Electromagnetic Compatibility-Generic immunity Standard
EN 50178 Electronic Equipment for use in Power Installations
IEC-EN 60687 Alternating Current Static Watt-Hour Meters for Active

Energy (classes 0.2S and 0.5S).
IEC-EN 61268 Alternating Current Static Var-Hour Meters for Reactive
Energy (Classes 2 and 3).
Requirements - Part 31: Pulse Output Devices for
IEC-EN 62053-31 Electromechanical and Electronic Meters
(Two Wires Only).
IEC-EN 62053-61 Electricity Metering Equipment (AC) - Particular

Requirements - Part 61: Power Consumption and Voltage
Requirements.

(İTM.183)
IEC Publication 60060-1&2 High-voltage test techniques
TS HD 588.1 High-voltage test techniques
IEC Publication 60068-2-42 Environmental testing
IEC Publication 60071-1&2 Insulation co-ordination
TS 855 EN 60071-1 (TS 8800) Insulation co-ordination
IEC Publication 60076-1 Power Transformers-Part l : General
IEC Publication 60076-2 Transformers-Part 2 : Temperature Rise

Power Transformers-Part 3 : Insulation Levels and
Dielectric Tests
IEC Publication 60076-4 PowerTransformers-Part4 :Tappings and connection
Power Transformers-Part 5 : Ability to withstand short-
circuit
IEC 60076-8 “Power transformers Part 8:Application guide”
“Power transformers Part 10: Determination of sound
IEC 60076-10
levels”
Methods of test for volume resistivity and surface
resistivity of solid electrical insulating materials,
Surge Arresters-Part 4: Metal-Oxide surge arresters
IEC 60099-4 Edition 2.2 2009-5
without gaps for a.c systems
recommendations
TS EN 6099-5
recommendations
IEC Publication 60099-4-5 Lightning Arresters
Method for determining the comparative and the proof
IEC 60112 tracking indices of solid insulating materials under moist
conditions
IEC Publication 60119 Cells and rectifiers
Dimensions of ball and socket couplings of string insulator
IEC 60120
units
Alternating current disconnectors (isolators) and earthing
switches.
IEC Publication 60137 Bushings for alternating voltages above 1000 Volts
Tests on oil-filled and gas-pressure cables and their

accessories
IEC Publication 60144 Distribution switching boards
“Insulating liquids - Determination of the breakdown

IEC 60156
voltage at power frequency - Test method”

(İTM.183)
IEC Publication 60183 Guide to the selection of high-voltage cables

IEC Publication 60185 Current transformers,
IEC Publication 60186 Voltage transformers
IEC Publication 60214-1 On-load tap-changers
IEC Publication 60228 & amend. 1,

Conductors of insulated cables
60228A
Tests on cable oversheaths which have a special
protective function and are applied by extrusion,
IEC Publication 60230 Impulse tests on cables and their accessories
Guide to the testing of CB's with respect to out of phase

switching
IEC Publication 60270 Partial discharge measurements
TS 2051 EN 60270 Partial discharge measurements

Calculation of the continuous current rating of cables
(100% load factor),
Specification for new insulating oils for transformers and
switchgear
IEC 60289 (1988-05) Reaktörler
AC metal-enclosed Switchgear and controlgear for rated

voltages above 1 kV and up to and including 72.5 kV.
IEC 60305 1000 V - Ceramic or glass insulator units for a.c. systems -
Characteristics of insulator units of the cap and pin type
IEC Publication 60331 Fire resisting characteristics of electric cable
IEC Publication 60331-1 Test on a single vertical insulated wire or cable
IEC Publication 60332 Tests on electric cables under fire conditions
Tests on electric cables under fire conditions, Part: 1 Tests

on a single vertical insulated wire or cable

(İTM.183)
IEC 60354 “Loading guide for oil-immersed power transformers”
IEC 60372, Amendment 1 and Locking devices for ball and socket couplings of string
Amendment 2 insulator units - Dimensions and tests
hexafluoride
1000 V - Part 1: Ceramic or glass insulator units for a.c.
IEC 60383-1
criteria
1000 V - Part 2: Insulator strings and insulator sets for a.c.
IEC 60383-2
criteria
IEC Publication 60427 Report on synthetic testing of high voltage AC CB's
IEC 60437 High voltage insulators RIV test
IEC 60439-1&2&3&4&5 Low-voltage switchgear and controlgear assemblies
High voltage insulation-enclosed switchgear and

controlgear.
Guide to the checking of sulphur hexafluoride taken from
electrical equipment
Extruded solid dielectric insulated power cables for rated

voltages from 1 kV up to 30 kV.
Artificial pollution tests on high-voltage insulators to be

used on AC systems,
High-voltage metal enclosed switchgear for rated
voltages of 72.5 kV and above
Classification of degrees of protection provided by
enclosures.
Electric cables, wires and cords: Methods of test for
polyethylene insulation and sheath,
Test methods for insulation and sheaths of electric cables
and cords (elastomeric and thermoplastic compounds)
IEC Publication 60551 Measurement of transformer and reactor sound levels
Guide for the sampling from oil-filled electrical equipment
IEC Publication 60567 gases of oil and for the analysis of free and dissolved
gases
Thermal-mechanical performance test and mechanical
IEC/TR 60575
performance test on string insulator units
TS 4237/IEC 60660 Post insulators
Common clauses for high voltage switchgear and control
gear standards

(İTM.183)
Guide for the lightning impulse and switching impulse
testing of power transformers and reactor
Residual strength of string insulator units of glass or
IEC 60797 ceramic material for overhead lines after mechanical
damage of the dielectric
Common test methods for insulating and sheathing
materials of electric cables
conditions
TS IEC 815
conditions
Tests for power cables with extruded insulation for rated

IEC Publication 60840 voltages above 30 kV (Um=36 kV) up to 150 kV (Um=
170 kV), and Ammendment No:1,
Cable connections for gas insulated metal enclosed

switchgear for rated voltage 72.5 kV and above,
IEC Publication 60885 Electrical Test Methods for Electric Cables
TS 9551 Post insulator
Conductors for overhead lines-round wire concentric lay

TS EN 50182
stranted conductors
TS EN 50189 Zinc coated steel wires for overhead lines
TS EN 60889 Conductors for overhead lines-hard drawn al. conductor
Isolier-und mantelmischungen für kabel und isolierte

VDE 0207
leitungen (PE- Mantelmischungen),
Regulations for insulating coverings and sheaths of

VDE 0209 thermoplastic material for insulated cables and flexible
cords,
VDE 0210
Vorschriften für mineralisolierte starkstrom leitunger mit

VDE 0284
Kupfermentel
Conductors of cables and flexible cords for power

VDE 0295
installations
Recommendations for testing insulated cables and flexible

VDE 0472
cords.
BSI 6651
TS 622

(İTM.183)
TS 2689
TS 500
TS 498
TS 3008, 3009, 3010 High Voltage Test Techniques
• IEC 62271-200 (2003-11) Yüksek Gerilim Şalt Donanımı ve Kumanda Tesisleri - Kısım 200: 1
kV’tan 52 kV’a kadar (52 kV dahil) Metal-Mahfazalı AC Şalt Donanımı ve Kumanda Tesisleri
• IEC 60466 (1987-01) ve Değişiklik 1, 1 kV’tan 38 kV’a kadar (38 kV dahil) Yalıtkan-Mahfazalı
AC Şalt Donanımı ve Kumanda Tesisleri
• IEC 60259 (2001-02) ve Düzeltme 1, Mahfazaların Sağladığı Koruma Dereceleri (IP Kodu)
Motorlar, alçak gerilim kesicileri, röleler, kablaj gibi elektrik aksesuarları, bu maddede açıkça
belirtilmemiş olsa bile ilgili IEC Standartlarına uygun olacaktır.
Teçhizatın imalatı için kullanılacak malzemelerin kimyasal, fiziksel, dielektrik ve mekanik

özellikleri ASTM (American Society for Testing and Materials) veya DIN (Deutsche Institute für
Normung) standartlarının koşullarına uygun olacaktır. Teklif sahibi, gerekçeleriyle birlikte ilgili
maddelerin İngilizce kopyalarını sunacaktır.
Belirtilmiş olan standartlara, tip ve özel test raporlarının desteğinde büyük ölçüde denk olmaları
koşuluyla Ulusal Standartlar ve Şartnameler kabul edilecektir.
Eğer Ulusal Standartların uygulanması teklif edilirse; Teklif Sahibi, teklifini destekleyici
açıklamalarla birlikte ilgili standardın dokümanının İngilizce bir kopyasını ibraz edecektir. Bu
Şartnamenin teknik koşullarından ve/veya listelenen standart dokümanların teknik koşullarından
birkaç önemsiz sapma aşağıda belirtilen koşullarla kabul edilebilecektir:
• böyle küçük sapmalar Teklifte açıkça belirtilecektir,

• garanti edilecek dayanım değerleri ile ilgili olarak bir gerekçe açıkça sunulacaktır, özel, tip,
rutin ve ara imalat testlerine ilişkin test raporları.
IEC tavsiyelerinin teklif edilen standartlardan üstün özelliklere veya daha sıkı koşullara sahip
olmaları durumunda, IEC tavsiyeleri geçerli olacaktır.
Eğer bu konuyla ilgili herhangi bir ifade yoksa, söz konusu teçhizatın bu şartnamelere tamamen
uygun olduğu anlaşılacaktır.
Herhangi bir IEC standardının mevcut olmaması veya tasarıma ve teste ilişkin bazı özelliklerin
İşveren ve İmalatçı arasında mutabakata bırakılacağının belirtilmesi halinde; Teklif Sahibi,
İşverenin onayına tabi olacak olan geçerli standartları teklif edecektir.
Eğer Malların imalatı sırasında yukarıda sözü edilen standartlar revize edilecek olursa, İşveren
tarafından açıkça yazılı olarak talep edilmedikçe veya onaylanmadıkça, sipariş tarihinde geçerli
olan en son revizyon veya baskı geçerli sayılacaktır.
İlke olarak, Teklif Sahibi yukarıda sözü edilen standartlara tamamen uygun olan Malları ve ilgili
elemanları teklif edecektir.
1.1.5. Hizmet Koşulları

(İTM.183)
GİS, bina içi tipinde tesis edilecektir. Aksi öngörülmedikçe, işletme cihazları ve yardımcı
donanım dahil olmak üzere GİS bölmeleri ve kumanda teçhizatı aşağıda belirtilen koşullar
altında kullanım için uygun olacaktır.
• Ortam sıcaklığı
- Maksimum : 45 C
- Minimum : -5 C (“-25 C açık hava)
- 24 saatte ortalama : en fazla 35 C
• Rakım : maks. 1000 m
• Atmosferik kirlenme
(harici tip teçhizat için) : yoğun şekilde
• Maksimum nispi nem : % 100
• Depreme maruz kalma kapasitesi yer seviyesinde
- Yatay yönde : 0.5 g
- Dikey yönde : 0.25 g
• Maksimum rüzgar basıncı
(harici tip teçhizat için) : 70 kg/m2 (yuvarlak yüzeylerde)
: 120 kg/m2 (düz yüzeylerde)
• Isokerafik seviye
(harici tip teçhizat için) : 35 gök gürültülü fırtınalı gün/yıl
• Maksimum güneş ışınımı
(harici tip teçhizat için) : 1000 W/m2
• Buzlanma
(harici tip teçhizat için) : 10 mm, sınıf 10
NOT: Merkezlerin “İş Kapsamları” bölümünde belirtilen deniz seviyesinden yükseklik değerleri
göz önünde bulundurularak, deniz seviyesinden yüksekliğin 1000 metrenin üzerinde olduğu
trafo merkezlerinde kullanılacak teçhizatların izolasyon seviyeleri, IEC 62271-Part 1(High –
Voltage Switchgear and Controlgear-Part 1:Common specifications)’ün 2.2.1 maddesinde
belirtilen Ka faktörü dikkate alınarak hesaplanacak asgari izolasyon seviyelerini sağlayacaktır.
1.1.6. İşveren Tarafından Sağlanacak Hizmetler
Sözleşmenin imzalanmasından sonra, İşveren aşağıda belirtilenleri Yükleniciye sağlayacaktır:
• elektrik, mekanik ve İnşaat projelerinin onayı,

• işin her bakımdan kontrolü.
1.2 GENEL TEKNIK ŞARTNAME
1.2.1. Genel Montaj Koşulları
Sahadaki montaj işleri, Yüklenici tarafından gerçekleştirilecektir.
Yüklenici, gümrük formalitelerinin tamamlanmasından önce ve sonra sahadaki bütün boşaltma,

taşıma ve saklama işlerini ve test ve işletmeye almayla ilgili bütün işleri gerçekleştirmekten
sorumlu olacaktır.
Montaj ve işletmeye alma sorumluluğu nedeniyle; Yüklenici, montaj işlerinin uygun şekilde
yürütüldüğünü denetlemek üzere bütün faaliyetleri gerçekleştirmekle yükümlü olacaktır.
Montaj işleminden önce, bütün parçalar ve teçhizat, toz, kum, pas, haddehane pulu vb. bütün
pisliklerden temizlenmiş olmalıdır.
Bütün teçhizatın ve malzemelerin montajı, imalatçının montaj talimatlarına veya malzeme

kullanımı, kaynaklama, vb. ile ilgili halen geçerli yönetmeliklere uygun olarak
(İTM.183)
gerçekleştirilmelidir.
Önemli teçhizatın kurulumu sırasında, İşveren ve/veya imalatçı tarafından öngörülen bütün
hususlara tam olarak uyulacaktır.
Yüklenici, teçhizatın her bir kaleminin, ilgili teknik şartnamelerdeki koşullar her bakımdan yerine
getirilecek şekilde uygun şekilde kurulmasını temin edecektir.
Yüklenici, monte edilecek malzeme ve teçhizatla doğrudan ilişkili ankraj gereçleri dahil olmak
üzere inşaat işlerinin gerekli doğruluğa sahip olmasını ve uygun şekilde yürütülmesini sağlamak
üzere gerekli talimatları verecektir.
Yüklenici, taşıma ve kaldırma gereçlerinin kullanılması nedeniyle veya başka bir şekilde bina
iskeletine veya diğer yapılara herhangi bir hasar olmamasını sağlamak için montaj sırasında
dikkatli çalışmak zorundadır.
Kurma ve yapı iskeleleri, muhafazaları ve bariyerleriyle birlikte temin edilecek ve güvenli

çalışma garanti edilecektir.
Bakım ve onarım için temin edilen bütün aletler ve özel aletler montaj işinde kullanılmayacaktır.
Yüklenici, yukarıda sözü edilen aletlerin İşverenin talimatlarına uygun olarak saklanmasını
denetlemekle sorumludur.
Bütün işlerde, güvenlik faktörleri gerektiği gibi dikkate alınacaktır; faz-faz ve faz-toprak
mesafeler tam olarak incelenecek ve montaj işlemleri tamamlanmadan önce güvenli bir çalışma
garanti edilecektir.
Yüklenicinin, bütün güvenlik önlemlerini aldığı var sayılacaktır.
Yüklenici, taşıma, yükleme ve boşaltma çalışmaları sırasında malzemeye en ufak bir hasarın
bile olmamasını temin edecektir. Hasar gören teçhizat veya parçalar, İşverenin rızası olmaksızın
kullanılmayacaktır. Yüklenicinin hatalı çalışmaları nedeniyle meydana gelen hasarlar Yüklenici
tarafından karşılanacaktır.
Montaj işleminin tamamlanmasından sonra; Yüklenici, bütün geçici yapım ve montaj gereçlerini
ve hırdavatları sahadan temizleyecek ve sahayı yeterince temiz ve tertipli olarak bırakacaktır.
TM’de kullanılan bütün teçhizatla ilgili tüm montaj işleri, imalatçının/imalatçıların montaj
süpervizörlerinin talimatları ve denetimi altında yapılacak; fakat bu durum Yükleniciyi, montajın
tam olarak gerçekleştirilmesinden, test ve işletmeye alma sırasında imalatçıların işletmeye alma
mühendislerine, gerekli uzman teknik personel hizmetlerinin, teknisyenlerin, işgücünün ve
Yüklenicinin teçhizatının sağlanması sorumluluklarından hiçbir şekilde ibra etmeyecektir.
Taşıma sırasında teçhizatın hasar görmesini önlemek için mümkün olan bütün önlemler
alınacak ve montaj büyük bir titizlikle gerçekleştirilecektir.
Teçhizat, ilgili destekleyici çelik konstrüksiyon ve beton temeller üzerinde monte edilecek,
yerleştirilecek, tesviye edilecek, hizalanacak ve gruplandırılacak ve montaj süpervizörlerinin
denetimi altında ve İşverenin mühendislerini tatmin edici şekilde, onaylanmış resimlere uygun
olarak Yüklenici tarafından bağlantısı yapılacaktır.
1.2.2. Sistem Performans Verileri
1.2.2.1. Anma Değerleri
EHV HV 36 kV 12 kV
a) Anma işletme gerilimi kV efektif : 380 154 31.5-34.5 11.1
(İTM.183)
b) Maksimum sistem gerilimi kV efektif : 420 170 36 12
c) Anma frekansı Hz : 50 50 50 50
d) Sistem topraklaması : Doğrudan Doğrudan Topraklama direnci
e) Maksimum radio girişim seviyesi (RIV)
: 2500 2500 - -
(1 MHz’de Un’de ölçüldüğünde) µV)
f) 3-faz simetrik kısa devre toprak arıza akımı : 50 31,5 25 25
kA
- Bütün şalt donanımı, baralar ve bağlantılar 3-faz simetrik kısa devre akımlarına (efektif)
dayanacak şekilde tasarlanacaktır;
 Diğer teçhizatın faz simetrik kısa devre akım anma değerleri, sistem ve tasarım
koşullarına uygun olarak belirlenecektir.
 Anma kısa devre süresi: 1 saniye
 Anma kısa devre tepe akımı (Dinamik değer) (tepe), yukarıda belirtilen anma kısa-süreli
dayanma akımı değerlerinin 2.5 katı olacaktır.
g) Sistem toprak arıza akımı değeri 0,5 saniye için (toprak ağından akan akım), 380 kV için 35
kA, 154 kV için 20 kA, 36 kV ve 12 kV için 15 kA’dir.
1.2.2.2. Yalıtım Seviyeleri
Anma sistem gerilimi kV-efektif : 380 154 31.5-34.5 12

Anma yıldırım darbesi dayanma gerilimi kV-tepe
(faz-toprak)
GIS için : 1425 750
Diğer teçhizat için : 1550 750 170 75
Anma 1. dk. süreli şebeke frekanslı dayanma gerilimi
kV-efektif
GIS için 650 325

Diğer teçhizat için 680 325 70 28
Bütün teçhizatın kumanda devreleri için şebeke : 2000 2000 2000 2000
frekanslı dayanma gerilimi Volt
Anma anahtarlama darbesi dayanma gerilimi kV-

tepe
GIS için 1050
Diğer teçhizat için : 1175 - - -
- Enerjili kısım ile toprak arasındaki toplam yüzeysel kaçak yolu uzunluğu, 420, 170 ve 36 kV
için (GİS hariç) sırasıyla 10500 mm, 4250 mm ve 900 mm’den az olmamalıdır.
1.2.3. İstasyon Yardımcı Servis Besleme Gerilimi
- 3 faz-N AC sistem : 380 V + %10 - %15, 50 Hz.

- 1 faz-N AC sistem : 220 V + %10 - %15, 50 Hz.
- DC sistem : 110 V (veya 220 V)+ %10 - %15 gerilim değişimiyle
1.2.4. Açıklık (GİS donanımı dışında)
Erişim olanakları dahil olmak üzere cihaz açıklıkları ve konumları, diğer kısımlar gerilim altında
(İTM.183)
iken cihazın herhangi bir kısmının güvenli şekilde bakımına ve minimum açıklıklar
düşürülmeksizin kesicilerin, ayırıcıların ve transformatörlerin çıkartılmasına veya geçici olarak
örtülmesine olanak verecektir.
Genel yerleşim düzenlenmesinde, teçhizatın güvenlik mesafeleri, minimum açıklıklar,

koridorların genişlikleri ve diğer çeşitli boyutlar “ELEKTRİK KUVVETLİ AKIM TESİSLERİ
YÖNETMELİĞİ” nde belirtilen değerlerden az olmayacaktır. Bu yönetmelikte belirtilen hususlar,
merkezin bütün kısımları için geçerli olacaktır.
Bununla birlikte, Yüklenici, İşverenin onayını alması koşuluyla, kendi ülkesinin yönetmeliğini de
kullanabilecektir.
1.2.5. Teçhizatın Güvenlik Mahfazası
Teçhizatın topraklı bir tel kafes mahfazası içinde olmayan herhangi bir enerjili kısmının yerden
minimum yüksekliği yukarıdaki maddede öngörüldüğü şekilde olacaktır. Eğer teçhizatın
onaylanmış düzenine göre bu mesafelerin elde edilmesi mümkün değilse, herhangi bir enerjili
kısma yaklaşılmasını engelleyecek topraklı tel kafes mahfazalar veya bölmeler sağlanacaktır.
Her bir teçhizat için gerekli perdeler ve bölmeler bunlarla temin edilecektir.
Korunmuş veya perdelenmiş bölgeye erişim vasıtaları kilitleme donanımı ile sağlanacaktır.
1.2.5.1. Minimum Güvenlik Katsayısı

Açık hava konstrüksiyonunun ve ilgili teçhizatın minimum güvenlik katsayıları aşağıda
verilmiştir:
Katsayı
a) Yüzde 0.1 zorlama gerilimi
elastiklik sınırına dayalı
olarak bara veya diğer bağlantılar 2.5
b) Mekanik teste dayalı
olarak komple isolator
üniteleri 2.5
c) Elastiklik sınırına dayalı
olarak izolatör hırdavatı 2.5
d) Gergi elemanlarının elastiklik
sınırına ve sıkıştırma elemanlarının
burkulma yüklerine
dayalı olarak çelik konstrüksiyon 1.8
e) Çelik konstrüksiyon temelleri, çelik konstrüksiyon için kullanılan aynı yükler ve yüklenme
koşulları için çelik konstrüksiyon tarafından iletilen kuvvetlere uygun olarak tasarlanacaktır.
Şalt Sahası Yapı Stresleri
Müsaade edilen maksimum stresler, bu Şartnamenin Açık Hava Çelik Konstrüksiyonu bölümüne
uygun olacaktır.
Şalt sahası yapı elemanlarının müsaade edilen maksimum narinlik oranları, bu Şartnamenin
Açık Hava Çelik Konstrüksiyonu bölümünde belirtildiği şekilde olacaktır.
1.2.6. Saha Araştırması

(İTM.183)
Yüklenici;
- Toprak koşullarının analiz edilmesi için kalifiye ve deneyimli personel çalıştıracaktır.
- Toprakların, kayaların, suyun, beton harçlarının ve çimentoların vb. test edilebileceği
laboratuar tesisleri kuracak veya bunlardan yararlanılmasını sağlayacaktır.
- Tasarım koşullarını ve yapım sırasında kullanılması gereken özel yöntemleri ve önlemleri
saptamak amacıyla toprakları vb. test edecektir.
İş, gerekli teçhizatın naklini ve saha araştırmalarını yapmak için gerekli mühendislik, denetleme
ve teknik personeli, nitelikli ve niteliksiz işgücünü ve ayrıca laboratuar araştırmalarını, verilerin
ve sonuçların analizini ve yorumlanmasını ve ayrıntılı jeoteknik raporun hazırlanmasını vb.
içerecektir. Yüklenici, kendisine sunulan bilgilere uygun olarak sahadaki koordinatların ve çeşitli
test yerlerinin saptanması ve ayrıca bu yerlerin İşveren tarafından işaret edilen röper yer(ler)ine
göre seviyelerinin belirlenmesi için kendi düzenlemelerini yapacaktır.
Bütün işler, ilgili Türk standartlarının/şartnamelerinin en son baskısına uygun olarak

gerçekleştirilecektir.
Yüklenici, ilk olarak, sahanın jeolojik ve jeoteknik ayrıntılarıyla ilgili bilgileri sağlayan ve
gözlemlere ve test verilerine ilişkin özeti ve ayrıntıları, açılan deliklerin kayıtlarını, jeolojik
bilgileri, laboratuar testlerini ve temellerin tipine ilişkin neticeleri ve tavsiyeleri, tavsiyelere ilişkin
destekleyici hesapları içeren iki (2) kopya halinde bir ayrıntılı taslak rapor sunacaktır. Rapor,
Saha için teklif edilen muhtelif yapıların temel tiplerine ilişkin spesifik tavsiyeleri ve ayrıca
hafriyat meyillerine ve su giderme planlarına ilişkin tavsiyeleri, toprağın kimyasal niteliğine,
kayalık tabaka için temellere, saha drenajına ilişkin yorumları içermelidir. Yüklenici, taslağı
İşverene sunacak ve İşverenin raporu onaylamasından sonra Yüklenici kesin raporu dört (4)
kopya halinde İşverene ibraz edecektir. Test verileri, araştırma kurumunun/test laboratuarlarının
ve ayrıca İşverenin temsilcisinin imzalarını taşıyacaktır.
- Beton gereçlerin kaynaklarını araştıracak ve bunların betonda kullanıma uygunluğunu

saptamak için testler gerçekleştirecektir. Yüklenici, test kriterleri ve yöntemleri, test sonuçları
vb. konularda İşvereni bilgilendirmek için gerekli sıklıkta rapor verecektir.
- Beton kalitesinin öngörülen koşullara uygun olmasını sağlamak amacıyla beton için gerekli
malzemelerin düzenli rutin testlerini gerçekleştirecektir.
- Beton test küpleri hazırlayacak ve kullanılan betonun kalitesini kontrol etmek amacıyla
bunların test edilmesini sağlayacaktır.
- Bu testler veya başka testler sonucunda beton kalitesinde saptanan herhangi bir bozulmayı
giderecektir.
- Proje tasarımcılarını ve inşaat ekiplerini bütün test sonuçları ve koşulları konusunda tam
olarak bilgilendirecektir. Sonuçların ve koşulların verimli şekilde kullanılmasını sağlamak
amacıyla tasarım ve inşa programından önce araştırmaların yeterli şekilde gerçekleştirilmesini
sağlayacaktır.
1.2.7. RESİMLER
1.2.7.1. İşveren Tarafından Sağlanan Resimler
İşveren, işlerin başlangıcında, sözleşme resimlerinin her birini iki takım ve bir çoğaltılabilir kopya
halinde tanzim edecektir.
• Genel düzenleme ve yerleşim resimleri

• Elektrik tek hat şemaları

(İTM.183)
• İşveren tarafından sağlanan teçhizatın fiziki resimleri ve elektriki şemaları
Yüklenici uygulamada sorunlara neden olabilecek herhangi bir eksikliği, uyuşmazlığı vb.
saptamak için İşveren tarafından verilen bütün resimleri kontrol edecek ve bunlara ilişkin
görüşlerini resimleri teslim almasından itibaren otuz (30) gün içinde mühendise sunacaktır.
Mühendis, Yüklenicinin itirazlarını gözden geçirecek ve karar mektubunu otuz (30) gün içinde
gönderecektir.
1.2.7.2. Yüklenicinin Hazırlayacağı Resimler ve Dokümanlar
1.2.7.2.1. Genel
Ayrıntılı uygulama tasarımları ve resimleri, sözleşmede belirtilen bir iş planına uygun olarak
teslim edilecektir. Eğer bir resmin ibraz edilmesinden sonra revizyon yapılması gerekirse,
Yüklenici belirtilen sayıda kopyayı İşverene yeniden sunacaktır.
Fabrikasyon, resimler İşveren tarafından onaylanıncaya kadar başlamayacak ve daha sonra

İşverenin onayı olmaksızın resimler üzerinde hiçbir değişiklik yapılmayacaktır.
Bu dokümanların İşveren tarafından onaylanması, Yükleniciyi sorumluluğundan ibra

etmeyecektir.
Belirtilmiş olsun veya olmasın, Yüklenici tarafından temin edilecek resimler (İşveren tarafından
tasarlanacak olanlar hariç) genel olarak aşağıdaki ana kalemleri içereceklerdir:
1.2.7.2.2. Yüklenici Tarafından Sağlanacak Resimler
1. Sözleşmenin imzalandığı tarihten itibaren otuz (30) gün içinde, Yüklenici kendisi tarafından
sağlanacak resimlerin bir listesini seri numaralarını, başlıkları ve işlerin programına uygun
olarak tahmini gönderme tarihini belirterek İşverene sunacaktır. Bu liste, işlerin aylık
ilerlemesi sırasında gözden geçirilecek ve gerektiğinde genişletilecektir.
2. Yüklenici, elektriki şemaları A4 formatında ve diğer şemaları ve/veya dokümanları A1 ile A4

formatı arasındaki formatlarda “ONAY İÇİN” damgasıyla dört (4) kopya halinde İşverene
sunacaktır. İlgili tasarım hesapları ve analizi de sunulacaktır. İşveren, ilgili tasarım hesapları
ve analizleriyle birlikte gönderilmeyen hiçbir işletme şemasını onaylamayacaktır.
3. Bir kopya, bir ay içinde “ONAYLANDI” veya “BELİRTİLEN HUSUS HARİCİNDE

ONAYLANDI” ibareli olarak Yükleniciye iade edilecek ve Yüklenici buna uygun olarak
tasarıma devam etme yetkisine sahip olacaktır.
İşverenin onayı alınıncaya kadar hiçbir çalışmaya izin verilmeyecektir. Eğer, resimlerin
İşveren tarafından teslim alınmasından itibaren otuz (30) gün içinde, İşveren yorumları yazılı
olarak Yükleniciye bildirmezse, Yüklenicinin resimleri teslim aldığını doğrulaması şartıyla
söz konusu resimlerin onaylandığı düşünülecektir.
Onay sonrası; Yüklenici, elektriki şemaları A4 formatında ve diğer şemaları A1 ile A4

arasında değişen formatlarda “ONAYLANDI” damgasıyla altı (6) kopya halinde İşverene
sunacaktır.
4. İş tamamlandığında; Yüklenici, resimleri as-build (uygulanmış olan) koşullara uyacak şekilde

düzeltecek ve aşağıdakileri temin edecektir.
• Resimlerinin orijinal, çoğaltılabilir bir aydınger kopyasını. “AS BUILD” olarak

mühürlenmiş olarak, elektrik resimlerinin A4 formatında ve diğer resimlerin A1 ile A4
arasında bir formatta.

(İTM.183)
• “AS BUILD” olarak mühürlenmiş olarak, elektrik resimlerinin A4 formatında ve diğer
resimlerin A1 ile A4 arasında bir formatta dört (4) nüshasını.
Bütün uygulama (as-build) elektriki şemaları (tek-hat şemaları, sekonder projeler (şematik,
bağlantı, kablaj), genel yerleşim, kesit, temel-kablo kanalları ve topraklama), Yüklenici
tarafından autocad ortamında CD-ROM’da verilecektir.
Uygulama resimleri, Ön Kabul Belgesinin onaylanmasından önce İşverene verilecektir; eğer

Garanti Süresi içinde tesisatta bir takım değişiklik yapılmışsa, gerekli düzeltmelerden sonra,
nihai uygulama resimleri daha öncekiyle aynı miktarlarda yeniden ibraz edilecektir.
Yüklenici, aşağıdaki resim ve dokümanları, onay için aşağıda belirtilen süre içinde İşverene
teslim edecektir.
Sözleşmenin yürürlük tarihinden itibaren onbeş (15) gün içinde:
• “iş programı”
Mümkün olan en kısa zamanda ve her halükarda Sözleşmenin yürürlük tarihinden itibaren en
geç 2 ay içinde:
• Fensler, yollar ve yeşil alanlarda dahil olmak üzere Genel düzen ve Genel Yerleşim resimleri
• Yapı işleri ve resimleri
• Bütün inşaat işlerinin statik hesapları
• Hafriyat resimleri
• Trafo merkezinin topografik resimleri
• Mimari resimler ve bütün ayrıntıları
• İç ve dış aydınlatma projeleri ve hesapları
• Sıhhi tesisat projeleri ve hesapları
• Havalandırma projeleri ve hesapları
• Şalt sahası kablo kanal resimleri ve ayrıntıları
• Trafo merkezi binasının kablo galerisindeki kablo kanallarının ve raflarının resimleri
• Coğrafi etüt çalışmaları
• Bütün yapıların, binaların ve bütün teçhizatın deprem analizleri
• İşlerin ayrıntılı planı (Yüklenicinin teklifine uygun olarak)
• Dışarıdan ithal edilecek malzemenin ve teçhizatın ayrıntılı listesi
• Koruma ve ölçü devrelerini gösteren trafo merkezinin tek hat şeması
İmalatın başlamasından 1 ay önce:
• 380/154 kV GİS teçhizatının genel boyutlarını gösteren resimler,

• Ayrıntılı olarak bütün elektriki resimler (elektriki şemalar ve teknik resimler),
• Mekanik ve elektrik teçhizatının resimleri,
• Genel düzen ve montaj detaylarını gösteren bütün yüksek gerilim teçhizatının kesit resimleri,
• Yardımcı şalt donanımının genel düzenlemesi
• Bütün panoların ve hücrelerin genel düzenlemesi
• Yağ filtreleme ve depolama ekipmanının genel düzeni, ayrıntıları ve şematik resimleri (eğer
mevcutsa)
• Akü şarj cihazının genel düzeni
• Alet ölçeklerinin ayrıntıları
(İTM.183)
• Kablaj şemaları ve kablo yerleşim planı ve listesi
• Her tipten fider kesit resimleri
• Her tür teçhizatın teknik şartnamesinde belirtilen spesifik resimler
• İç ve dış yıldırım sisteminin tasarımı ve diyagramları
• Yardımcı servis sistemleri, AC ve DC besleme
• Trafo merkezi topraklama sisteminin tasarım ayrıntıları ve topraklama resimleri
• Teçhizat listesi
• Kablo listesi
• Ayrıntılı karakteristikler, veriler, tasarım hesapları ve analizleri
• Sevkıyat planı
• Kablo geçişleri ve destekleri için ayrıntılı yapım ve boyut resimleri
• Kablo güzergahı işaretleriyle teçhizat resimleri
• Topraklama sisteminin (iç ve dış) ve teçhizatın toprak irtibatlarının ayrıntılı resimleri
• Terkibiyle birlikte tanıtım numaralarına göre numara sırasına konulmuş bütün kabloların, her iki
uçtaki terminal bloklarının, kullanma amacının, kablo güzergahlarının vb. listesi.
Fabrika testlerinden 1 ay önce:

• Boyutlar, referans resim numaraları, ticari marka, anma akımı, anma gerilimi, kesme
kapasitesi vb. bütün bilgileriyle birlikte tanıtım numaralarına göre numara sırasına konulmuş
elektrik teçhizatının ve cihazlarının listesi
• Ayrıntılı işletme ve bakım talimatı
• Montaj talimatlarıyla birlikte yedek parçaların ayrıntılı resimleri
• Gerçekleştirilecek bütün fabrika testlerini belirten ayrıntılı program ve prosedürler
Saha testlerinden 1 ay önce:
• Kurma işleminden sonra Sahada gerçekleştirilecek olan bütün testleri açıkça belirten ayrıntılı
program
Geçici Kabul Belgesinin düzenlenmesinden önce:
• Uygulama (as-build) resimleri

• Saha test raporları (iki takım halinde)
AÇIKLAMA: RESİMLER, YETKİLİ PERSONEL TARAFINDAN İBRAZ EDİLMEDEN ÖNCE

YÜKLENİCİ TARAFINDAN İMZALANACAK VE MÜHÜRLENECEKTİR. AKSİ TAKDİRDE,
İBRAZ EDİLEN RESİMLER DİKKATE ALINMAYACAKTIR.
Resimlerin hazırlanması
Montaj resimlerindeki metinler, yerli teçhizat için Türkçe ve dışardan sağlanan teçhizat için
İngilizce ve Türkçe olacaktır.
Resimlerin üzerindeki açıklamalar, hem İngilizce hem de Türkçe olacaktır.
Bütün resimler, Yüklenici tarafından daima güncelleştirilecektir. Resimlerin her yeni tanzimine
bir indis numarası verilecek ve ilgili değişiklik açıkça belirtilecektir. Resimlerin
numaralanmasında ve bütün teçhizat kalemlerinin gösteriminde, “TEİAŞ tarafından yayınlanmış
olan ve Sözleşmenin parçasını oluşturan “Tesis ve Teçhizat için Sınıflandırma Sistemi”
uygulanacaktır.
Elektrik teçhizatı simgeleri ve adları

(İTM.183)
Elektrik teçhizatının simgeleri ve gösterimi, Sözleşmenin yapılmasından sonra İşveren
tarafından tanımlanacaktır. Farklı simgeler ve gösterimler, İşverenin onayından sonra
kullanılabilir.
Elektriki şemaların uygulanması
Resimlerin biçimi, TEİAŞ tarafından belirlenecektir. Bütün resimler DIN A3 (279x420 mm)
ölçüsünde kağıtlar üzerine çizilecek ve kopyaları DIN A4 ölçüsündeki kağıtlar üzerine
yapılacaktır. Yüklenici, resimlerin hazırlanmasında aşağıdaki hususları dikkate alacaktır:
 Tek hat şemaları, incelenmesi kolay olacak şekilde çizilecek ve gösterilen teçhizat hakkında
mümkün olan bütün teknik bilgileri ihtiva edecektir. Şematik resimlerin başına her fiderin tek
hat şeması konulacaktır. Tüm istasyonun mevcut fiderlerini gösteren genel bir tek hat
şeması da dahil edilecektir.
 Yüklenici, koruma, kontrol ve ölçme şartnamelerine ve tek hat şemasına uygun şekilde
koruma, kontrol ve ölçme şemalarını hazırlayacaktır. Kesiciler, ayırıcılar, transformatörler ve
topraklama dirençleri için hazırlanacak şematik resimler, DC kontrol, alarm, konum
göstergeleri ve kilitlemeler ile röle, ölçü aletleri, senkronizasyon cihazı, motor ısıtıcı besleme
devreleri vb. için üç faz akım ve gerilim bağlantıları, her terminal için komple tamam
olacaktır. Röle ve kesicilerin açma ve kapama devreleri ile uzaktan açtırma yapılan hat
bölümleri şematik resimlerde açıkça belirtilecektir. Elektriki cihazların ve kontrol devrelerinin
gösterilmesi, temin edilen malzeme kapsamıyla sınırlandırılmayacak; bu sınır, tüm devrenin
tam anlaşılması için gerekli olan şalt teçhizatı, koruma, ölçme ve izleme aletlerine kadar
uzatılacaktır. Diğerleri tarafından temin edilen teçhizatın terminal ve fonksiyon belirlemesi de
dikkate alınacaktır. Bütün anahtarlar, enerjisiz pozisyonda çizilecektir.
 Bütün röle kontakları, kendi bobinleri altında açıkça gösterilecek ve bu kontakların
kullanıldığı resimler belirtilecektir. Her kontağın yanına, çalıştırma bobininin numarası ve
yeri yazılacaktır.
 Cihazların, röle ve kumanda panolarının, saha dağıtım kutularının bütün terminal numaraları
ve pano numaraları şematik resimlerde düzgün biçimde gösterilecektir.
 Pano içi bağlantı resimleri, her pano içinde pano terminalleriyle cihaz terminalleri arasındaki
bütün bağlantıları gösterecektir. Panolar arası bağlantılar kablolar ile yapılacaktır.
 Bütün pano terminalleri, fonksiyonlarına göre AT, GT, kontrol, alarm vb. şekilde
gruplandırılacaktır. Terminaller, kablo damarları girişte diğer kablo damarları ile
karışmayacak şekilde düzenlenecek ve yedek damarlar da pano yedek terminallerine
bağlanacaktır.
 Gerekli bütün köprülemeler, pano terminallerinin üst kısmında yapılacak, alt kısım harici
bağlantılar için boş bırakılacaktır. Her terminale kablonun bir damarı bağlanacaktır.
 Kablaj resimleri, kumanda ve röle panoları, kuranportör cihazı, AC ve DC yardımcı servis
panoları, saha dağıtım kutuları ve tüm YG teçhizatı arasındaki bağlantıları gösterecektir.
 Kablolar, TEİAŞ tarafından onaylanmış standart bir yöntem kullanılarak
numaralandırılacaktır.
 Kablaj şeması, aşağıdaki bilgileri içerecek ancak bunlarla sınırlı olmayacaktır:
 Terminal dizisinin terminal numaraları, giren ve çıkan kablonun gittiği yerdeki terminal
numaralarını da gösterecektir.
 Kablo numarası
 Kablo tipi
 İletken sayısı ve kesiti
Kolayca bakabilmek için, tüm kablolar aşağıdaki bilgileri de içeren bir kablo listesinde
belirtilecektir.
 Kullanılan bütün kablo tipleri

 Bütün yük faktörleri
 Değişik yük faktörleri de dikkate alınarak bütün kabloların müsaade edilen sürekli yükü

(İTM.183)
 Kablo kesiti ve damar sayısı
 Bütün kabloların dış çapı
Genel kablo listesi ile bağlantılı olarak; değişik yükseltilerde uygun şekilde bölümlenmiş ve
numaralanmış olarak kablo kanalları ve kablo raflarını gösteren kablo güzergah şemaları
hazırlanacaktır.
İlave olarak; en az aşağıdaki bilgileri içerecek şekilde güç ve kumanda kabloları için kablo listesi
hazırlanacaktır:
 Kablo adı
 Kablo güzergahı (nereden-nereye, kablo rafı üzerinden)
 Kablo tipi, kesiti ve damar sayısı
 Müsaade edilen sürekli yük (ölçü transformatörleri için) ve yük faktörü
 Uzunluk
Pano ön ve iç görünüm resimleri aşağıdaki gibi hazırlanacaktır:
Resimler, pano ölçülerini, bütün cihazların, aletlerin, test bloklarının, kumanda anahtarlarının,
gösterge lambalarının, isim plakalarının, rölelerin, terminallerin vb. düzenini, yerini ve montaj
deliklerini gösterecektir. Mimik diyagram bağlantılarının mevcut fiziki durumu ile ilerdeki tevsiatı
da gösterecektir. Bütün ölçü birimleri metrik sistemde olacaktır.
Ön görünüm resimlerinde görülmeyen aletler, baralar, terminaller vb. iç görünüm resimlerinde

gösterilecektir.
Panoların düzenlenmesi, aletlerin yerleştirilmesi, kumanda anahtarları ve mimik diyagramlar

TEİAŞ’ın mevcut uygulamalarıyla uyumlu olacaktır. Bu bilgiler, TEİAŞ tarafından sağlanacaktır.
Sekonder Tasarım Parametreleri
Koruma şemalarının hazırlanmasında, imalatçıya aşağıda ana hatlarıyla belirtilen koşullar yol
gösterecektir:
• Ana koruma 1 ve Ana koruma 2 + artçı koruma röleleri, akım transformatörlerinin ayrı
çekirdeklerine bağlanacaktır.
• Ana koruma 1 + Ana koruma 2 röleleri, gerilim transformatörlerine ayrı devrelerle
bağlanacaktır. Her devre, gerilim arızası durumunda açmayı bloke etmek ve alarm vermek
için yardımcı kontaklara sahip hızlı koruma anahtarlarıyla korunacaktır.
• Kesiciler iki bağımsız açma devresine sahip olacaktır. Bunlardan biri Ana koruma 1 için,
diğeri de Ana koruma 2 ve artçı koruma için kullanılacaktır.
• Ana koruma 1, Ana koruma 2, artçı koruma ve kesici arıza koruma devreleri, her bir kesici
açma bobini ve kuranportör setleri ayrı DC besleme devrelerine sahip olacak ve bu devreler
arasında hiçbir elektrik bağlantısı olmayacaktır.
• Ana koruma 1 devresinin çalışması Ana koruma 2 ve artçı koruma devrelerinin herhangi bir
elemanına bağlı olmayacak ve aynı şekilde Ana koruma 2 ve artçı koruma devrelerinin
çalışması Ana koruma 1 devresinin herhangi bir elemanına bağlı olmayacaktır.
• İzin verilmeyen ve tehlikeli manevraları önleyerek, bütün ayırıcıların güvenli çalışmasına izin
verecek bir kilitleme sistemi tasarlanacaktır.
1.2.7.3. İŞLETME VE BAKIM TALİMATLARI
Bu talimatlar, İşverenin teçhizatın bütün kısımlarının bakımını yapması, sökmesi, yeniden monte
etmesi ve ayarlaması için gerekli ayrıntıları ve aşağıdaki bilgileri içerecektir:
• İçindekiler,
• Resimlerin Listesi,

(İTM.183)
• İşletme talimatları.
İşletme talimatları, aşağıdakileri içerecektir:
• Genel teknik karakteristikler,

• Teçhizatın kısa bir genel açıklaması ve
• Kullanma talimatlarının sonraki paragraflarında kullanılan teknik terimlerin tanımlamaları.
Ayrıntılı açıklama: Bu, teçhizatın montajı ve demontajı ve ayrıca elemanları ve aksesuarı ile
ilgili tam ve doğru açıklamaları içerecektir. Açıklık, toleranslar, sıcaklıklar, vb. bildiren bir doğru
listenin verilmesi gerekir.
İşletme ilkeleri: Resimler, devre şemaları ve benzerleri dahil olmak üzere teçhizatın teknik
işletme esasına ilişkin kısa bir özet.
İşletme talimatları: Talimatlar, doğru ve anlaşılması kolay olacak ve teçhizatın çalıştırılması için
gerekli ayrı ayrı işlemler dizisini içerecek; açıklamanın daha çabuk anlaşılmasını sağlamak için
mümkün olduğunca tablolar, listeler ve grafikler kullanılacaktır.
İşletme ve bakım talimatları, Yüklenici tarafından İngilizce ve Türkçe olarak yazılacak ve

hazırlanacaktır. Teçhizat üzerindeki bütün etiketler ve talimatlar, Yüklenici tarafından hem
İngilizce hem de Türkçe olarak yazılacaktır.
Mesafe, diferansiyel, aşırı akım ve bara & kesici arıza koruma rölelerinin kullanım kılavuzları
Türkçe yazılacaktır.
Sekonder rölelere (mesafe koruma röleleri, olay kaydedici, arıza kaydedici, diferansiyel röle,
pilot kablo diferansiyel rölesi, aşırı akım röleleri, vb.) ilişkin aşağıdaki bilgiler İngilizce ve Türkçe
olarak CD-ROM’larda verilecektir:
- Kullanım kılavuzları
- Bakım ve ayar talimatları
- Elektrik devreleri
- Yakın ve uzaktan ayar, test etme, uzaktan ölçme ve rölelerden bilgi almak için gerekli
yazılım.
Yüklenici, sekonder röleler ve primer teçhizat için 5’er adet CD-ROM verecektir.
Test ve ayarlama: Bakım işlemlerinden sonra ve işletmede teçhizata ait bütün test ve ayar
prosedürleri belirtilecektir.
Bakım talimatları üç kısma bölünecektir:
• Düzenli aralıklarla yapılması gereken muayeneyi, muayene prosedürünü, rutin temizleme ve

yağlama işlemlerini, düzenli güvenlik kontrollerini ve benzeri adımları gösteren önleyici
bakım.
• Parçaların takılmasını ve sökülmesini, arıza bulma ve ayrıca onarım ve ayar prosedürünü
açıklayan onarım ve ayar.
• Yedek parçaların siparişi için gerekli bütün verileri içeren yedek parça listesi.
1.2.7.4. AYLIK İLERLEME RAPORLARI
Yüklenici, sözleşmenin imzalanmasından sonraki ilk ay başından itibaren sözleşme

konusu işlere ait aylık ilerleme raporlarını düzenleyerek yapı denetim görevlisinin onayını
takiben Trafo Merkezleri Tesis Dairesi Başkanlığı’na verecektir. Bu raporlar sözleşme
kapsamındaki çeşitli iş kalemlerinin projelendirilmesi, saha tesviyesi, malzeme teslimleri,
inşaat işleri, montajlar vs. gibi işin her evresini içerecek şekilde, TEİAŞ’ca onaylanan bir

(İTM.183)
forma uygun olacaktır. Gerektiğinde aylık iş ilerleme raporlarına belge ve fotoğraflar
eklenecektir. Aylık iş ilerleme raporları her ayın sonunda ve takip eden ilk on gün içinde
iki kopya halinde, bir kopyası Trafo Merkezleri Tesis Dairesi Başkanlığı’na sunulmuş
olacak ve bu raporlarda her bir iş kalemi için, işin başlama tarihinden, raporun
düzenlenme tarihine kadar olan gelişme, iş miktarı ve tüm işin yüzdesi cinsinden ifade
edilecektir. Aynı raporda bir önceki aya ait sonuçlar da belirtilecek ve böylelikle her ay ne
kadar işin yapılmış olduğu saptanacaktır.
Yüklenici aylık ilerleme raporlarını zamanında vermez ve uyarılara rağmen bunu

alışkanlık haline getirirse, TEİAŞ Yüklenicinin bu durumunu saptamasını takiben
yapılacak ilk hakediş raporundan blokaj yapmaya yetkili olacaktır. İş ilerleme raporları
düzenli olarak verilinceye kadar söz konusu blokaj çözülmeyecektir.
Bu raporlar trafo merkezi yapım işi projesi için hazırlanacak ve işin başlangıç tarihleri,
gerçekleşme yüzdeleri (işin gerçekleşen kısmı ve yapılan ödemelerin, fiyat ayarlamaları
haricinde toplam Sözleşme bedeline oranını gösteren) ve muhtemel bitiş tarihleri yer
alacak, fakat bunlarla sınırlı olmayacaktır.
AYLIK İLERLEME RAPORU
Birinci sayfa
Yüklenici:
Taşeron:
Sözleşme No.:
YüklenicininŞantiye Mühendisi/Mühendisleri:
(isim, telefon ve faks numarası)
 İnşaat Mühendisi/Mühendisleri:
 Elektrik Mühendisi/Mühendisleri:
 Süpervizör(ler) :
 Saha Test Mühendisi/Mühendisleri:
 İşletmeye Alma Mühendisi / Mühendisleri:
İşverenin Kontrol Mühendisi/Mühendisleri:
(isim, telefon ve faks numaraları)
 İnşaat Mühendisi:
 Elektrik Mühendisi:
İkinci ve müteakip sayfalar
Proje Rapor No.:

Ay ..... ile ........ arası
BÖLÜMI Genel
BÖLÜMII
a) Konsorsiyum tarafından ibraz edilen mektupların listesi
b) İşveren tarafından gönderilen mektupların listesi
c) Toplantı tutanaklarının fotokopileri
d) İbraz edilen projenin listesi ve aşaması
(revizyon belirtilecek)
BÖLÜMIII İş Faaliyeti
Malların teslimi (sevk edildi, limana ulaştı, gümrükte, şantiyeye iyi durumda ulaştı)
(İTM.183)
* Yüklenici tarafından temin edilen
a) Yerli
b) Yabancı
İnşaat İşleri
Montaj
Saha testi
Genel fonksiyon testi
BÖLÜM –IV Karşılaşılan sorunlar ve güçlükler; mutabakatlar ve anlamazlıklar belirtilecektir.

BÖLÜM –V Sonraki ay yapılması beklenen iş programı.
BÖLÜM –VI Projenin parasal gerçekleşmesi ve işin tamamlanmasına kadar aylık parasal
planlama.
1.3. TESTLER
1.3.1. Tip Testleri
Yüklenici tarafından temin edilecek her bir elektriki malzeme için tip test raporlarını ve
niteliklerini doğrulamakta esas saydıkları test raporlarını vermek zorundadır.
Teklif edilen karakteristeki malzemeler için tip test raporları teklifle birlikte verilmeyecektir.
Yüklenici, teçhizatın bütün tip testlerinin ve ek tip testlerinin raporlarını teknik şartnameye ve
ayrıca teçhizatın/malzemelerin resimlerine göre sözleşmenin imzalanmasından sonra İşverene
sunacaktır.
Aksi belirtilmedikçe tip testlerinin, Türk Akreditasyon Kurumu veya Uluslararası

Laboratuvar Akreditasyon İşbirliği Karşılıklı Tanınma Anlaşmasında yer alan akreditasyon
kurumları tarafından akredite edilmiş uluslararası bağımsız bir Laboratuvarlarda ya da
Teşekkülümüz temsilcilerinin katılması şartıyla söz konusu akreditasyon kurumları
tarafından akredite edilmiş kuruluşlarca kalibre edilmiş test cihazları kullanılarak yapılması
zorunludur.
Sunulan tip test raporları, IEC standartlarının en son yayınlanan versiyonlarına (Güç trafoları ve
ototrafolarda istenen tip testleri ilgili bölümlerinde verilmiştir. Bu tip testlerinden; kısa devre tip
testi ile ilgili tip test sertifikalarının verilmemesi veya uygun bulunmaması halinde yüklenici
tarafından bedeli kendisine ait olmak üzere yapılacaktır. Güç trafoları ve ototrafolarda istenen
kısa devre tip test sertifikalarının teklif edilen tipe ve karakteristiğe ait olması ve kısa devreye
dayanım tip testi sertifikasının IEC 60076-5 standartının 07/02/2006 tarihinde yayınlanan
versiyonuna uygun olması gerekmektedir. KISA DEVRE TİP TEST RAPORUNUN VE KISA
DEVRE TİP TEST SERTİFİKASININ BENZER BİR KARAKTERİSTİKTEKİ TRAFOYA AİT
OLMASI KABUL EDİLMEYECEKTİR.) uygun olacaktır. Tip test raporlarının IEC standartlarının
en son yayınlanan versiyonlarına, teknik şartnameye uygun olmamaları veya teklif edilen tipe ait
olmamaları durumunda, Yüklenici bu test(ler)i bedeli kendisine ait olmak üzere tekrarlayacaktır.
Test raporları üzerindeki bu tarih, testin yapıldığı tarih olup, test raporunun yayınlandığı tarih
dikkate alınmayacaktır.
Bu Şartnamenin ileriki maddelerinde, bir kısım malzeme için hangi tip testlerinin istendiği
belirtilmiştir. Gerek belirtilen bu tip testleri, gerekse her bir malzemenin standartlarında yer alan
tip testleriyle ilgili tip test raporlarının olmaması ve/veya tip test raporlarının teklif edilen
malzemeleri kapsamaması ve/veya eksik olması halinde ve bu malzemenin kendilerine sipariş

(İTM.183)
edilmesi durumunda yüklenici, bedeli kendisine ait olmak üzere, (olmayan)/(uygun
bulunmayan)/(eksik bulunan) tip testlerini yapmak zorundadır.
Bu şartnamenin ilgili bölümlerinde belirtilen tip testleri raporları ile birlikte Deprem (Sismik)
Dayanım Tip Testleri Raporları veya IEC ye uygun olarak yapılacak Analitik metodlu deprem
dayanıklılık hesapları (Türk Akreditasyon Kurumu veya Uluslararası Laboratuvar Akreditasyon
İşbirliği Karşılıklı Tanınma Anlaşmasında yer alan akreditasyon kurumları tarafından akredite
edilmiş bir kuruluş tarafından onaylı) , destekleyici yapıyla birlikte yukarıda belirtilen teçhizat için
de sunulacaktır. Sismik uygunluk, teçhizatın sismik gerilime dayanma yeteneğini göstermeli ve
hem sismik olay sırasında hem de sonrasında öngörülen fonksiyonunu muhafaza edebilmelidir.
TEİAŞ tip test raporlarını kabul etme, red etme, herhangi bir nedenle gerekli gördüğünde
kısmen veya tamamen yaptırma yetkisine sahiptir.
Şartnamenin ileriki maddelerinde, bir kısım malzeme için tip test raporları verilmiş ve uygun
bulunmuş olsa dahi bir kısım tip testinin Kuruluşumuz elemanları nezaretinde yapılması uygun
görülmüştür.
1.3.2. Rutin ve Kabul Testleri
Yüklenici, malzemelerin Şartname ve/veya standartlarında belirtilen imalat, rutin ve kabul

testlerini tüm masrafları kendisine ait olmak üzere yaptıracaktır. Testlerin olumlu olması,
Yüklenicinin bu malzemeler ile ilgili sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
Rutin testlerin ve kabul testlerinin Türk Akreditasyon Kurumu veya Uluslararası Laboratuvar
Akreditasyon İşbirliği Karşılıklı Tanınma Anlaşmasında yer alan akreditasyon kurumları
tarafından akredite edilmiş Laboratuvarlarda ya da Teşekkülümüz temsilcilerinin katılması
şartıyla söz konusu akreditasyon kurumları tarafından akredite edilmiş kuruluşlarca kalibre
edilmiş test cihazları kullanılarak yapılması zorunludur.
İmalatçı, sahada yapılacak testlerle tespit edilen kusurlara karşı da sorumluluk taşıyacaktır.
İmalat, rutin, tip ve kabul testleri, kontrol ve ölçümler Yüklenicinin sorumluluğu altında organize
edilerek yapılacak veya yaptırılacaktır. Bu testlere TEİAŞ, ilave mali külfet yüklenmeden
nezaretçi olarak katılacak olup, bütün test giderleri, TEİAŞ temsilcilerinin masrafları hariç olmak
üzere Yüklenici tarafından karşılanacaktır.
TEİAŞ elemanlarının testlere katılma hakkı saklı olup, Yüklenici yapılacak testi yurt içi
malzemeler için en az (15) onbeş gün, yurt dışı malzemeler için en az (30) otuz gün önceden
TEİAŞ' a bildirecek ve ilave olarak aşağıdaki bilgileri kapsayan bir test föyü hazırlayarak
İdarenin onayına sunacaktır.
 Kalite kontrolu ve numune alma için kullanılan standart,

 Test programı (hangi tarihler arasında olacağı ve kaç gün süreceği),
 Kabul testi yapılacak malzemenin testlerinin ve ilgili standartların detaylı listesi,
 Testlerden önce, test sırasında ve sonrasında yapılacak değer kontrolu,
 Test yerinin adresi,
 Standartlarda her bir test için yer alan minumum değerlerin ne olduğu,
TEİAŞ, temsilcileri vasıtasıyla imalatın herhangi bir aşamasında her türlü kontrolu yapma
hakkını saklı tutar.

(İTM.183)
Malzeme ve donanım testleri ile,
 Sözleşme Şartları,
 Güvenlik gerekleri,
 İlgili standartlar ve mevzuat,
 Teknik ve işçiliğinin uygun olup olmadığı kontrol edilecektir.
TEİAŞ temsilcisi nezaretinde yapılacak testlerin olumsuz çıkması halinde, TEİAŞ yükleniciden
malzeme imalatçısını değiştirmesini talep etmeye yetkilidir. Böyle bir durumda TEİAŞ bir yazı ile
yükleniciden imalatçıyı belirtilen bir süre içinde teklifinde bulunan bir başka imalatçı(lar) ile
değiştirmesini isteyecektir. Bu imalatçıların uygun bulunmaması durumunda yüklenici, sözleşme
şartları ile, yeni bir imalatçıyı onay için TEİAŞ' a sunacaktır. Bu işlemlerle ilgili süre kaybı için
Yükleniciye ilave süre verilmez. Belirlenen sürede malzemelerin değiştirilmemesi halinde TEİAŞ
bu malzemeleri yüklenicinin nam ve hesabına değiştirmeye ve bu işle ilgili tüm montaj,
demontaj, nakliye vb. masrafları yüklenicinin alacağından kesmeye yetkilidir.
Testlerini yapmak üzere malzemelerden alınan numuneler şayet kullanılamayacak ise bunlar
için ayrı bir bedel ÖDENMEYECEKTİR.
Şayet TEİAŞ, yüklenicinin laboratuvarlarını yeterli görmez ve/veya bir kısım testler, imalatçı
laboratuvarında yapılamaz ise yüklenici, TEİAŞ'ın uygun göreceği bir laboratuvarda (yurt içi
veya yurt dışı) her türlü test masrafları kendisine ait olmak üzere istenilen testleri yaptıracaktır.
Laboratuvarlardan alınan test raporları yoruma açık olmayacak, testlerin hangi standartlara göre
yapıldığı ve standartlarda yer alan minimum değerlerin ne olduğu açıkça belirtilecektir.
1.3.3. Saha Testleri
Şalt donanımı ve diğer teçhizat, ilgili teknik şartnamelerde belirtildiği şekilde Yüklenici tarafından
ve İşverenin temsilcileri huzurunda testlere tabi tutulacaklardır.
Tesisin montajının tamamlanmasından sonra yapılan testlerin amacı, şalt donanımı ve kumanda
cihazları gibi elektrik teçhizatının bütün elemanlarının, tertibatlarının ve alt-tertibatlarının,
koruma sistemlerinin, gösterge ve entegrasyon aygıtlarının normal çalışıp çalışmadığını test
etmek ve doğrulamaktır. Tamamlama sonrasındaki testler, trafo merkezinin kurulmasından ve
bağlantılarından, kumanda, koruma, sinyalizasyon vb. tamamlanmasından sonra sahada
Yüklenici, testlerin gerçekleştirilmesi sırasında kazalara veya can veya mal zararına karşı
gerekli bütün önlemlerin alınmasını sağlayacaktır.
Yüklenici, gerekli bütün teçhizat bariyerlerinin, parmaklıkların ve uyarıların temin edilmesini ve

kurulmasını İşverenle birlikte ayarlayacaktır.
Saha testi için gerekli bütün aletler, cihazlar ve bağlantılar Yüklenici tarafından sağlanacaktır.
Yüklenici, her bir ekipman ve sistem için ayrı ayrı olmak üzere referans değerleri gösteren
ayrıntılı bir Saha test planını İşverene ibraz edecektir. Aslında, bu plan sadece gösterim
amaçlıdır. Bunlara ek olarak, İşveren teçhizatın uygun şekilde tesisini ve işletmeye alınmasını
sağlamak amacıyla, işletmeye alma sırasında başka testler de tavsiye edecektir. Burada
belirtilmemiş olan teçhizat, işletmeye alma sırasında İşverenin tavsiyesine uygun olarak test
edilecektir.

(İTM.183)
Bütün saha testleri, varsa izin verilen toleranslar dahilinde olumlu sonuç vereceklerdir. Eğer bir
saha testinin olumsuz sonucu teçhizatın çalışmasını tehlikeye düşürecek nitelikteyse veya eğer
saha testlerinin sonuçları teçhizatın ve/veya malzemelerin bozuk olduklarını doğruluyorsa,
Yüklenici değiştirme yöntemini/yöntemlerini İşverenin onayına sunacak ve teçhizatı ve/veya
malzemeleri aksesuarlarıyla birlikte, bedelsiz olarak, onaylanmış yönteme/yöntemlere uygun
şekilde değiştirecektir.
Değiştirme işlerinin tamamlanmasından sonra, testler İşveren tarafından onaylanmış test

prosedürüne göre tekrarlanacaktır. Bu amaç doğrultusunda Yükleniciye süre uzatımı
verilmeyecektir.
ÖNEMLİ NOT : 170 kV ve 420 kV Ölçü Transformatörlerinin testlerine ilişkin olarak; Ölçü
transformatörlerinin IEC 60044 serisi standartı iptal edilerek, yerine IEC 61869 serisi standartı
yayınlandığından, Genel Teknik ve Montaj Şartnamesinin “Ölçü Transformatörleri” başlıklı
4. Bölümündeki mevcut testler yerine, aşağıda belirtilen testler geçerli olacaktır.
170 kV ve 420 kV Akım Transformatörlerinin Tip Testleri

 Temperature-rise test
 Impulse voltage withstand test on primary terminals
 Wet test for outdoor type transformers
 Electromagnetic Compatibility (EMC) tests
 Tests for accuracy
 Verification of the degree of protection by enclosures
 Short-time current tests
 Chopped impulse voltage withstand test on primary terminals
 Multiple chopped impulse test on primary terminals
 Transmitted overvoltage test
 Mechanical tests
 Internal arc fault test
170 kV ve 420 kV Akım Transformatörlerinin Tip Testleri ile ilgili olarak;

- Multiple chopped impulse test on primary terminals testi, 170 kV akım
transformatörlerinde uygulanmayacak, 420 kV akım transformatörleri için uygulanacak
olup, 100 darbe uygulanması yeterli görülecektir.
- Internal Arc Fault Test - İç Ark Arıza Testi için;
a) 170 kV akım transformatörleri için en az 20 kArms, 420 kV akım transformatörleri
için en az 35 kArms değerlerinin uygulanması yeterli görülecektir.
b) Protection stage en az 1 olarak alınacaktır.
c) Class en az 1 olarak alınacaktır.
d) Bir akım transformatörü üzerinde uygulanmış test; aynı gerilim seviyesi, aynı tip ve
aynı dizayna sahip akım transformatörleri için de geçerli kabul edilecektir.
170 kV ve 420 kV Akım Transformatörlerinin Rutin Testleri
 Power-frequency voltage withstand tests on primary terminals
 Partial discharge measurement
 Power-frequency voltage withstand tests between sections
 Power-frequency voltage withstand tests on secondary terminals

(İTM.183)
 Test for accuracy
 Verification of markings
 Enclosure tightness test at ambient temperature
 Inter-turn overvoltage test
 Measurement of capacitance and dielectric dissipation factor
170 kV ve 420 kV Kapasitif Gerilim Transformatörlerinin Tip Testleri

 Chopped impulse test
 Impulse voltage test on primary terminals
 Capacitance and tanδ measurement at power-frequency
 Short-circuit withstand capability test
 Ferro-resonance tests
 Transient response test (for protective capacitive transformers)
 Type test for carrier frequency accessories
 Determination of the temperature coefficient ( Tc )
 Tightness design test of capacitor units
170 kV ve 420 kV Kapasitif Gerilim Transformatörlerinin Rutin Testleri

 Ferro-resonance check
 Routine tests for carrier frequency accessories
 Capacitance and tan δ measurement at power frequency
1.3.4. Genel Sistem İşletmeye Alma Testleri
Aşağıdaki işletmeye alma testleri Yüklenici tarafından gerçekleştirilecektir:
• Faz sırası, yük ve hata testleri gibi ölçü transformatör testleri,
• Kesicinin sinyalli açmasını, arıza kaydediciyi ve PLC (kuranportör) cihazını içeren koruma
(İTM.183)
panosu birleşik sistem testleri,
• İletişim sistemi testi (istasyonlar arasında iletişim dahil),
• Her tip kiriş, kule, mesnet, portal ve diğer parçaların mekanik açıklıkları, seviyeleri,
bağlantıların düzenlenmesi ve tüm diğer fiziksel ve elektriksel özellikleri bakımından montaj
kontrolleri gerçekleştirilecektir.
• Eğer yardımcı cihazlar da dahil olmak üzere elemanlar, tertibatlar ve alt-tertibatlar çalışmaya
zarar veren herhangi bir arıza olmaksızın çalışmışlarsa, tamamlama sonrası testler tatmin
edici kabul edilecektir. Çalışmayı etkilemeyen ve test raporunda belirtilmeyen ufak tefek
arızalar ve eksiklikler işletmeye alma zamanına kadar düzeltilmelidir.
1.4. Trafo Merkezi Teçhizatına Erişim Donanımları
Klasik trafo merkezlerinde İş Kapsamında veya fiyat formlarında belirtilmesi kaydıyla trafo
merkezindeki teçhizata/sistemlere (Koruma Röleleri, Enerji Analizörü, Trafo İzleme Sistemi, Güç
Kalitesi Montörleri, Kumanda Masası Bilgisayarı vb.) uzaktan erişim sağlanabilmesi için, aşağıdaki
donanımlar (Kabinet, UPS, UTP Bağlantı Paneli, F/O Bağlantı Paneli, Bağlantı Kabloları) istenen
özelliklerle Yüklenici tarafından temin ve trafo merkezinde Telekomünikasyon Odasına tesis
edilecektir. Trafo merkezinin dışından hiçbir şekilde röle ayar değerlerinin değiştirilmesi ve rölelere
uzaktan bir veri yüklenmesi mümkün olmayacaktır.
Trafo merkezi teçhizatına erişim ile ilgili olarak Yüklenici tarafından temin ve tesis edilecek
teçhizatın listesi ve bunların özellikleri aşağıda verilmektedir:
DONANIM ADI ASGARİ ÖZELLİKLERİ
1-KABİNET Kabinet 42U ve 19 inçlik raf yapısına uygun olacaktır.
Kabinetle birlikte en az 5 adet sabit raf ve kablo düzenleyici (organizer)

verilmelidir.
Kabinet üzerinde dijital sıcaklık göstergesi ve en az 4 adet fan

bulunmalıdır.
Kabinetin ön, arka ve yan kapakları kolayca sökülüp takılabilir ve

kilitlenebilir olmalıdır.
Kabinet metal gövdeli ve elektrostatik toz boyalı olmalıdır.
Kabinetin ön kapağı perfore delikli olmalıdır.
Kabinetle birlikte en az 2 adet, 19" rack mout, 16A sigorta korumalı

anahtar ve en az 8’li grup priz verilmelidir.
2-UPS Rack Tipi
Güc (VA/W): 2000VA/1400W
Nominal Çıkış Voltajı: 230V
Nominal Giriş Voltajı 230V
Arayüz portu: Serial (RS-232)
Dalgalanma Koruma ve Filtreleme
3-UTP Bağlantı Paneli 19" raflı yapıda, 1U, 24 adet RJ-45 portlu Bağlantı Paneli.
4-F/O Bağlantı Paneli 19" raflı yapıda, 1U, 12 adet “SC” tip F/O konnektörlü Bağlantı
Paneli.
5-Bağlantılar Koruma Röleleri, Enerji Analizörleri, Güç Kalitesi Sistemleri, Trafo
(İTM.183)
İzleme Cihazları ve Kumanda Masası Bilgisayarı vb. ile Kabinet
arasındaki bağlantılar Yüklenicinin sorumluluğundadır.
Yüklenici tarafından Koruma Röleleri, Enerji Analizörleri, Güç Kalitesi
Sistemleri ve Kumanda Masası Bilgisayarı vb. ile Yüklenici tarafından
sağlanacak Kabinet arasındaki bağlantılar için kullanılacak kablolar
UTP (Cat-6E) tipinde olacaktır.
Yüklenici tarafından trafoların üzerindeki trafo izleme cihazları ile
Yüklenici tarafından sağlanacak Kabinet arasındaki tüm bağlantılar için
kullanılacak kablolar fiber olacaktır.
Yüklenici tarafından yapılacak tüm bağlantılar RJ-45 konnektörle
sonlandırılmış olarak teslim edilecektir (Fiber optik kablo, bağlantı
panelinde sonlandırıldıktan sonra uygun “F/O => UTP” media
converter’la RJ-45 konnektöre uygun olarak teslim edilecektir.)
Uzaktan erişim için trafo merkezinde ihtiyaç duyulacak Modem, Güvenlik Cihazı-Firewall, Switch ve
Sunucu gibi diğer donanımlar TEİAŞ’ın sorumluluğundadır.
BÖLÜM  2
2. GÜÇ VE YARDIMCI SERVİS TRANSFORMATÖRLERİ
 Güç trafosu merkezde Yüklenici tarafından yağı doldurulup montaja hazır duruma
getirildikten sonra Y.G. ve A.G. baralarına fiziki irtibatı yapılacaktır.
 Güç trafolarının yağ doldurulması için gerekli yağ tesviye cihazı ve yağ test cihazının temini
Yükleniciye aittir. Ancak bu cihazların elverişli olmaması halinde TEİAŞ' ın Kurum dışındaki
Kuruluşlara gördüğü hizmet satışlarını ve aynı Kuruluşlara kiraladığı araç ve gereçlere ait
kira hükümlerini kapsayan yönetmeliği çerçevesinde bedeli karşılığında (bu bedel TEİAŞ' ca
belirlenir) ve TEİAŞ' ca görevlendirilecek operatörler ile birlikte Yükleniciye kiralanabilecektir.
 Transformatörlerin montajı; projelerine, montaj kataloglarına ve imalatçı firmanın önerilerine

uygun olarak yapılacaktır.
 Projelerine uygun olarak trafoya ait kumanda, koruma ve ölçme bilgilerinin ilgili panolara
aktarılması için gerekli kablaj yapılacaktır.
 Transformatör nötr topraklaması, mevcut şebekeye, projesinde belirtildiği gibi yapılacaktır.

Topraklama irtibat iletkeni trafo gövdesine temas etmeyecek ve toprak seviyesinden 2 m' ye
kadar boru içerisine alınacaktır. Borular içiçe iki borudan oluşacak, en içteki boru PVC, en
dıştaki boru galvanizli olacaktır.
 Transformatör işletmeye alınmadan önce TEİAŞ' ın şart koşacağı bir standarda göre
Yüklenici tarafından polarite kontrolu yapılacak, bütün bağlantılar, bu bağlantıların
gerçekleştireceği fonksiyonlar, yük altında kademe değiştiricisi, vantilatörler yakından ve
uzaktan çalıştırılarak kontrol edilecek ve gerekli meger ve double testleri bedelsiz olarak
Yüklenici tarafından yapılacaktır. Bu çalışmalara gözlemci olarak TEİAŞ' ın yetkili elemanları
da katılacaktır.
 Tank koruma tesisi olan trafolarda kademe dolabı, soğutma dolabı ve fanlar transformatör

(İTM.183)
gövdesinden 500 volt seviyesinde mekanik mukavemeti uygun olarak izole edilecek olup,
ayrıca direk topraklama ağına 95 mm2 örgülü bakır iletkenle irtibatlandırılacaktır.
 Fabrikada ısınma testleri sırasında yapılacak gaz analizleri ile ilgili bilgiler ileriki
maddedelerde verilmiştir.
 Transformatörlerin saha testleri imalatçı tarafından bir süpervizör bulundurulması kaydıyla

yüklenici tarafından yapılacaktır. Süpervizörün testlere katılımı ve her türlü masrafı
yükleniciye ait olacaktır.
 Güç ve yardımcı servis transformatörlerine doldurulacak yağın şartnamesi ileride

“TRANSFORMATÖRLERE KONACAK YAĞLARLA İLGİLİ TEKNİK HUSUSLAR” adlı
maddede verilmektedir. Şartnameye uygun yağ bulunmadığı takdirde, imalatçı firma
tarafından trafoya konulmak istenen yağın teknik özellikleri, markası ve menşei
Teşekkülümüze bildirilerek kullanabilmesi için yazılı izin istenecektir. Buna uyulmadığı
takdirde transformatörler teslim alınmayacak ve bedelleri ödenmeyecektir.
Güç ve yardımcı servis transformatörlerinde kullanılacak yağ önceden Alıcının onayına

sunulacaktır. Onay işlemi sırasında, Şartnamemize uygunluğu daha önceden
Teşekkülümüzce belirlenmiş izolasyon yağları önerildiğinde aşağıda belirtilen testler masrafı
yüklenici tarafından karşılanmak üzere yapılacaktır:
 Anilin noktası
 Parlama noktası
 İç yüzey gerilme
 Akma noktası
 Power factor (Doble, 25°C + 100°C)
 Yoğunluk
 Viskozite
 Oksidasyon önleyici katık
 PCB
 Dielektrik dayanım
 Renk sayısı
 Nötralizasyon sayısı
 Su miktarı
Ancak, ekte verilen Teşekkülümüz Yeni Yağ Satınalma Şartnamesinde yer alan fakat yukarıdaki
grupta bulunmayan testler, gerek görüldüğünde bedeli yüklenici tarafından karşılanmak üzere
yapılacaktır.
Ayrıca Teşekkülümüzce daha önce Şartnamemize uygunluğu tespit edilmemiş olan izolasyon
yağı teklifinde ise, Teşekkülümüz Yeni Yağ Satınalma Şartnamesinde yer alan tüm testler bedeli
yüklenici tarafından ödenmek kaydı ile yapılacaktır.
Temin edilecek güç trafoları işletilmesi esnasında kullanıcının, trafonun durumunu anlamasına
yardımcı olmak trafonun durumunun kaydedilmesini sağlamak üzere uzaktan izleme sistemi ile
teçhiz edilecektir. (Trafo İzleme Sistemine ait teknik hususlar Madde 43’te yer almaktadır.)
2.1. Güç Transformatöterleri (380 kV /OG,154 kV/OG)
2.1.1. Konu ve Kapsam

(İTM.183)
Bu bölüm, 380kV/OG, 154 kV/OG, 3 fazlı yağa daldırılmış, klasik transformatör merkezlerinde
kullanılacak güç transformatörlerinin temini koşullarını kapsar.
Sözleşmeye göre yapılacak işler bu Şartname koşullarına uygun olacak ve aşağıda belirtilenleri
kapsayacaktır.
 Transformatörlerin tüm aksesuar ve yardımcı donanımı ile birlikte dizaynı ve imalatı

 Transformatörlerin ve ilgili komponentlerinin test edilmesi ve test raporlarının verilmesi
 Yedek parçalar
 Montaj ve bakım için gerekli özel takım ve aletler
 Resimlerin, elektriki şemaların ve transformatörlerin montaj, işletme ve bakımı ile ilgili
dokümanların onay için verilmesi
 Transformatörlerin montajı sırasında süpervizörlük hizmeti
 Transformatörlerin teslimat programında belirtilen yerlere nakliyesi, ray veya platform
üzerine indirilmesi ve monte edilecek noktaya kadar çekilmesi
 Transformatörlerin montajı
 Transformatörlerin servise alınmadan önce yapılacak saha testleri
 İşletmeye alma
Aşağıda belirtilen işler aksi belirtilmedikçe yüklenici tarafından sağlanacaktır:
 Transformatörlerin tesisi için gereken, ray sistemi ile teçhiz edilmiş betonarme temel ve
gerekli diğer inşaat işleri
 Topraklama sistemi
 Şantiyedeki montaj çalışmaları sırasında komponentler için uygun ambarlama
2.1.1.2. Standartlar ve Dokümanlar
Aksi belirtilmedikçe transformatörlerin dizaynı, üretimi ve testleri aşağıda belirtilen standartların

ve/veya dokümanların en son baskıları göz önüne alınarak yapılacaktır.
STANDARTLAR KONUSU
ISO 9001:2008 Kalite Yönetim Sistemi Belgesi
TS EN 60076-1 Güç Transformatörleri Bölüm 1:Genel
IEC 60076-1 Power Transformers Part 1:General
TS EN 60076-2 Güç Transformatörleri-Bölüm 2-Sıcaklık Artışı
Power Transformers – Part 2: Temperature Rise For Liquid
IEC 60076-2
Immersed Transformers
Güç Transformatörleri – Bölüm 3: Yalıtım Seviyeleri, Dielektrik
TS 10902 EN 60076-3
Deneyler Ve Havadaki Haricî Yalıtma Aralıkları
Power Transformers Part 3: Insulation Levels, Dielectric Tests
IEC 60076-3
And External Clearances In Air
Güç Transformatörleri – Bölüm 4: Yıldırım Ve Anahtarlama
TS EN 60076-4 Darbe Deneylerine Kılavuz – Güç Transformatörleri Ve
Reaktörler

(İTM.183)
Power Transformers Part 4: Guide To The Lightning Impulse
IEC 60076-4 And Switching Impulse Testing - Power Transformers And
Reactors
TS EN 60076-5 Güç Transformatörleri - Bölüm 5: Kısa Devre Dayanım Yeteneği
IEC 60076-5 Power Transformers Part 5:Ability To Withstand Short-Circuit
Power Transformers Part 7: Loading Guide For Oil-Immersed
IEC 60076-7
Power Transformers
tst 3791 IEC 60076-8 Güç Transformatörleri - Kullanma Kılavuzu
IEC 60076-8 Power Transformers Part 8:Application Guide
Güç Transformatörleri - Bölüm 10: Ses Seviyelerinin
TS EN 60076-10
Belirlenmesi
IEC 60076-10 Power Transformers Part 10: Determination Of Sound Levels
Power Transformers Part 18: Measurement Of Frequency
IEC 60076-18
Response
TS 8756 EN 60721 Çevre Şartlarının Sınıflandırılması
IEC 60721 Classification Of Environmental Conditions
Kademe Değiştiriciler - Bölüm 1: Performans Özellikleri Ve
TS EN 60214-1
Deney Metotları
Tap-Changers Part 1: Performance Requirements And Test
IEC 60214-1
Methods
TS EN 60214-2 Kademe Değiştiriciler - Bölüm 2: Uygulama Kılavuzu
IEC 60214-2 Tap-Changers - Part 2: Application Guide
Kablolar-Yüksek Gerilim Deney Teknikleri-Kısmi Boşalma
TS 2051 EN 60270
Ölçmeleri
High-Voltage Test Techniques - Partial Discharge
IEC 60270
Measurements
Mineral Yalıtım Yağları – Kullanılmamış – Elektroteknik
TS EN 60296 Uygulamalar İçin – Anahtarlama Düzeni Ve Transformatörlerde
Kullanılan
Fluids For Electrotechnical Applications-Unused Mineral
IEC 60296
Insulating Oils For Transformers And Switchgear.
High-Voltage Switchgear And Controlgear - Part 301:
IEC/TR 62271-301
Dimensional Standardisation Of Terminals
Mahfazalarla Sağlanan Koruma Dereceleri (IP Kodu) (Elektrik
TS 3033 EN 60529
Donanımlarında)
IEC 60529 Degrees Of Protection Provided By Enclosures (IP Code)
Güç Transformatörleri Ve Reaktörleri Için Aksesuarlar (Bölümler
TS EN 50216
1-6)
Accessories For Power Transformers And Reactors Parts 1
EN 50216
Through 6

(İTM.183)
Power Cables With Extruded İnsulation and Their Accessories
For Rated Voltages From 1 kV (Um = 1,2 kv) up to 30 kv (Um =
IEC 60502-1
36 kv) - Part 1: Cables For Rated Voltages of 1 kv (Um = 1,2 kV)
and 3 kV (Um = 3,6 kV)
Yağlar Elektrikli Cihazlar İçin- Çözünmüş Ve Serbest Gaz
TS EN 60567-2011
Analizleri İçin Yağ Ve Gaz Numunesi Alma Kılavuzu
Oil-Filled Electrical Equipment – Sampling Of Gases And Oil For
IEC 60567
Analysis Of Free And Dissolved Gases – Guidance
Mineral Yağ Doldurulmuş Elektriksel Donanım-Çözünmüş Gaz
TS EN 61181 Analizinin (ÇGA) Elektriksel Donanım Üzerindeki Fabrika
Deneylerine Uygulanması
Mineral Oil-Filled Electrical Equipment - Application Of Dissolved
IEC 61181
Gas Analysis (DGA) To Factory Tests On Electrical Equipment
Mineral Yağ İle Doldurulmuş Kullanımdaki Elektrikli Cihazlar –
TS EN 60599 Çözünmüş Ve Serbest Gazların Tayin Sonuçlarının Cihazın
Durumunun Değerlendirilmesinde Kullanılması Kılavuzu
Mineral Oil-Impregnated Electrical Equipment In Service - Guide
IEC 60599
To The Interpretation Of Dissolved And Free Gases Analysis
TS EN 61672-1 Elektro-Akustik – Ses Seviye Ölçerleri – Bölüm 1: Özellikler
IEC 61672-1 Electroacoustics - Sound Level Meters - Part 1: Specifications
TS EN 61869-1 Ölçü Transformatörleri - Bölüm 1: Genel Kurallar
IEC 61869-1 Instrument Transformers - Part 1: General Requirements
Ölçü Transformatörleri - Bölüm 2: Akım Transformatörleri İçin Ek
TS EN 61869-2
Kurallar
Instrument Transformers - Part 2: Additional Requirements For
IEC 61869-2
Current Transformers
TS 3989 EN 60156 Yalıtım Sıvıları-Güç Frekansında Delinme Gerilimi Tayini
Insulating Liquids - Determination Of The Breakdown Voltage At
IEC 60156
Power Frequency - Test Method
Yalıtkan Geçit İzolâtörleri - 1000 V’un Üzerindeki Alternatif
TS EN 60137
Gerilimler İçin
IEC 60137 Insulated Bushing For Alternating Voltages Above 1000 Volts
Alçak Gerilim Anahtarlama Düzeni Ve Kontrol Düzeni - Bölüm 1:
TS EN 60947-1
Genel Kurallar
Low-Voltage Switchgear And Controlgear - Part 1: General
IEC 60947-1
Rules
Demir Ve Çelikten İmal Edilmiş Malzemeler Üzerine Sıcak
TS EN ISO 1461 Daldırılma İle Yapılan Galvaniz Kaplamalar - Özellikler Ve
Deney Metotları
Elektriksel Amaçlı Presli Karton Ve Presli Kağıt Özellikleri-Bölüm
TS EN 60641-1
1: Tarifler Ve Genel Kurallar
Pressboard And Presspaper For Electrical Purposes
IEC 60641-1
Part 1: Definitions And General Requirements

(İTM.183)
Elektriksel Amaçlar İçin Presli kağıt ve presli karton'da
TS EN 60641-2
Bulunması Gereken Şartlar-Bölüm 2: Deney Metotları
IEC 60641-2
Part 2: Methods Of Tests
Elektriksel Amaçlar İçin Prespan ve Presli Mukavvada
Bulunması Gereken Şartlar-Bölüm 3:Münferit Malzemeler İçin
TS EN 60641-3-1
Şartlar-Föy 1:Prespan, Tipler B.0.1., B.2.1, B.3.1, B.3.3, B.4.1,
B.4.3, B.5.1, B.6.1, ve B.7.1 İçin Kurallar
Pressboard And Presspaper For Electrical Purposes - Part 3:
Specifications For Individual Materials - Sheet 1: Requirements
IEC 60641-3-1
For Pressboard, Types B.0.1, B.0.3, B.2.1, B.2.3, B.3.1, B.3.3,
B.4.1, B.4.3, B.5.1, B.5.3 And B.6.1
TS EN 60641-3-2
Şartlar-Föy 2:Presli Mukavva, Tipler P.2.1, P.4.1, P.4.2, P.4.3,
P.6.1 ve P.7.1 (IEC 641-3-2:1992)
IEC 60641-3-2 Specifications For Individual Materials – Sheet 2: Requirements
For Pressboard, P.2.1, P.4.1, P.4.2, P.4.3 and P.6.1
Yeni Ve Eski Selülozik Elektriksel Yalıtkan Malzemelerin
TS EN 60450
Ortalama Viskometrik Polimerizasyon Derecesinin Ölçülmesi
Measurement Of The Average Viscometric Degree Of
IEC 60450 Polymerization Of New And Aged Cellulosic Electrically
Insulating Materials
TS EN 60763-1:2011 Tabakalı Prespen İçin Şartlar-Bölüm 1:Tarifler,Sınıflandırma ve

Genel Kurallar
IEC 60763-1 Laminated Pressboard For Electrical Purposes - Part 1:
Definitions, Classification And General Requirements
TS EN 60763-2 Tabakalı Presli Karton İçin Şartlar-Bölüm 2:Deney Metotları
IEC 60763-2 Specification For Laminated Pressboard - Part 2: Methods Of

Test
Tabakalı Prespan İçin Şartlar-Bölüm 3.Münferit Malzeme İçin
TS EN 60763-3-1:2011 Şartlar Föy 1:Önceden Presle Tabakalanmış Prespan İçin
Şartlar-Tipler LB 3.1.1, 3.1.2, 3.3.1 ve 3.3.2
Laminated Pressboard For Electrical Purposes - Part 3:
IEC 60763-3-1 Specifications For Individual Materials - Sheet 1: Requirements
For Laminated Precompressed Pressboard, Types LB3.1A.1
And LB3.1A.2
IEC 60554-1 Specification For Cellulosic Papers For Electrica Purposes. Part
1: Definitions And General Requirements
TS EN 60554-2 Elektrik Amaçlı Selüloit Kağıtlar-Bölüm 2:Deney Metotları
IEC 60554-2 Cellulosic Papers For Electrical Purposes-Part 2: Methods Of

Test
TS EN 61061-1 Elektriksel Amaçlar Için Emprenye Edilmiş Preslenmiş Levha
Ahşap -Bölüm 1: Tarifler, Gösteriliş Ve Genel Kurallar
Non-Impregnated Densified Laminated Wood For Electrical
IEC 61061-1 Purposes - Part 1: Definitions, Designation And General
Requirements

(İTM.183)
TS EN 61061-2 Elektrik Amaçlı Emprenye Edilmemiş Preslenmiş Levha Ahşap-
Bölüm 2: Deney metodları
IEC 61061-2 Specification For Non-Impregnated, Densified Laminated Wood
For Electrical Purposes - Part 2: Methods Of Test
Yalıtım Malzemeleri - Elektriksel Amaçlar Için Termoset Reçine
TS EN 60893-3-5 Esaslı Endüstriyel Rijit Lâmine Levhalar - Bölüm 3-5: Münferit
Malzemeler Için Özellikler - Polyester Reçine Esaslı Rijit Lâmine
Levhalar Için Gerekler
Insulating Materials - Industrial Rigid Laminated Sheets Based
IEC 60893-3-5 On Thermosetting Resins For Electrical Purposes - Part 3-5:
Specifications For İndividual Materials - Requirements For Rigid
Laminated Sheets Based On Polyester Resins
TEİAŞ Yeni İzolasyon Yağı Satınalma Şartnamesi (Şartname ekindedir.)
TEİAŞ Yeni İzolasyon Yağı İle Doldurulmuş Yeni Transformatöre Ait Yağ Şartnamesi
(Şartname ekindedir.)
Elektriksel aksesuarlar, bileşenler ve diğer yardımcı donanım yukarıda belirtilen standartlarda

belirtilmemiş olsa bile ilgili TSE veya IEC standartlarına uygun olacaktır. Bu standartların
bulunmadığı malzemelerle ilgili olarak, Teklif Sahibi, Alıcının da onayının alınması şartıyla
uygulanabilir standartlar önerecektir.
Eşdeğer ya da daha üstün başka standartlar uygulanmışsa bunların Türkçe ve/veya İngilizce
kopyaları Teklifle birlikte verilecektir.
TSE ve IEC standartları arasında farklılıklar olursa, farklılık arzeden konularda hangi standardın
uygulanacağı hususunda Alıcıdan yazılı müsaade alınacaktır.
Transformatörlerin imalatında kullanılan malzemelerin tüm kimyasal, fiziksel ve dielektrik

karakteristikleri ilgili ASTM (American Society for Testing and Materials) veya DIN (Deutsches
Institut für Normung) veya Avrupa Birliği ülkelerinin normlarının öngördüğü özelliklere uygun
olacaktır.
Transformatörler için alınan tekliflerin açılmasından sonraki aşamalarda yukarıdaki standart

ve/veya dokümanlar tadil edilirse, teklif tarihinde yürürlükte olan tadilat veya baskı geçerli
olacaktır.
2.1.1.3. Çalışma Koşulları
Malzeme listesinde ve/veya Garantili Özellikler Listesinde aksi belirtilmedikçe, sipariş konusu
transformatörler aşağıda belirtilen çalışma koşullarında bina dışında kullanılmaya uygun
olacaktır.
Aşağıda verilen koşullar, normal çalışma koşulları olup; Teknik Şartname ve eklerindeki
değerler bu koşullara göre verilmiştir. Alıcının bu koşullardan farklı talebi olması halinde;
İmalatçı, çalışmalarını ilgili standartlara uygun bir şekilde, bu durumu dikkate alarak yapacaktır.
Bu çalışmaların sonucunda, Teknik Şartname ve varsa tasarımda meydana gelecek değişiklikler
Alıcının onayına sunulacaktır.
- Deniz seviyesinden yükseklik : 1000 m’ye kadar
- Ortam sıcaklığı
. Günlük en yüksek : +45 °C
. Günlük en düşük : -25 °C
(İTM.183)
. 24 saatlik ortalaması : +35 °C’nin altında
. Bir yıllık ortalama : +25 °C’yi aşmaz
- En yüksek rüzgar basıncı : 70 kg/m2 yuvarlak yüzeyde
120 kg/m2 düz yüzeyde
- En yüksek güneş ışınımı : 1000 W/m²
- Buz yükü : 10 mm, Sınıf 10
- Endüstriyel kirliliğe açıklık : Evet (Ağır kirlilik)
- Maksimum nispi nem : % 95
(24 saatlik ortalama)
- Yıldırım düşme olasılığı : Evet
- Yer sarsıntısı (*)
. Yatay ivme : 0,5 g (yer seviyesinde)
. Düşey ivme : 0,25 g
(*) Transformatör; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine dayanacak ve herhangi bir
ünitesinin (buşing vs.) zarar görmesi engellenecek şekilde dizayn edilecek, transformatörün
çalışacağı yerde tesisi için gereken proje, resim ve malzemeler ile transformatörün
depreme dayanıklılık hesapları Yüklenici tarafından verilecektir. Bu şekilde imal edilen
transformatörün montajı ve sabitlenmesi için gerekli her türlü cıvata, bağlantı elemanları vs.
Yüklenici tarafından karşılanacaktır.
2.1.1.4. Yardımcı Güç Kaynakları
Transformatörlerin tesis edilecekleri her mahalde aşağıdaki yardımcı güç kaynakları yer
seviyesinde mevcut olacaktır:
- Üç faz AC sistem (nötrlü) : 380 volt + %10, - % 15, 50 Hz (**)

- Tek faz AC sistem (faz-nötr) : 220 volt + %10, - % 15, 50 Hz (**)
- DC sistem : 110 veya 220 volt, + %10, - % 15
220 Vdc kullanılacak transformatörler, sözleşmeden sonra ayrıca belirtilecektir.
2.1.2. TEKNİK ÖZELLİKLER
2.1.2.1. Anma Değerleri ve Performans
Bu şartname kapsamı transformatörler harici kullanım için, yağ doldurulmuş (mineral yağ) tipte
olacaktır.İstenilen teknik karakteristikler bu şartnamenin ekindeki garantili özellikler listesinde
belirtilmiştir.Ana karakteristikler aşağıda verilmiştir:
- Sargı sayısı :2
- Faz sayısı :3
- Anma frekansı (**) : 50 Hz
- Soğutma şekli : ONAN/ONAF
- Anma gücü : 62.5 MVA 100 MVA 125 MVA
- Soğutma şekline göre istenen anma güçleri
. ONAN : ≥ 50 MVA ≥ 80 MVA ≥ 90 MVA
. ONAF : 62,5 MVA 100 MVA 125 MVA

(İTM.183)
- Sıcaklık artışları
. Üst yağ : ≤ 55 °C
. Sargı : ≤ 60 °C
. Çekirdek yüzeyi : ≤ 75 °C
.Sargı en sıcak noktası :  73 °C
(Hot-spot point)
- Anma gerilimleri
. Yüksek gerilim (YG) sargısı : 154 kV 154 kV 380 kV
. Alçak gerilim (OG) sargısı : Garantili Özellikler Listesindeki gibi
- Kademenin bulunduğu sargı : YG sargısı, nötr tarafta
- Kademe değiştirme şekli : Yükte
- Gerilim ayar sahası : Garantili Özellikler Listesindeki gibi
- Kademe sayısı : Garantili Özellikler Listesindeki gibi
- Gerilim değişme kategorisi : CFVV (Sabit akılı ayar)
- Kademe güçleri : Tüm kademelerde %100 anma gücü
- Geçici aşırı yüklenme : IEC 60076-7’ye göre
- En yüksek sistem gerilimleri
. Yüksek gerilim : 170 kV 170kV 420kV
. Alçak gerilim : Garantili Özellikler Listesindeki gibi
- Bağlantı grubu : Garantili Özellikler Listesindeki gibi
- Sargıların yalıtımı : YG kademeli; OG uniform
- Sistem topraklama metodu : YG direkt topraklama; OG direkt veya direnç üzerinden
- Empedans gerilimi : Garantili Özellikler Listesindeki gibi

- İzolasyon seviyeleri : Garantili Özellikler Listesindeki gibi
- Duyulabilir gürültü seviyesi : Garantili Özellikler Listesindeki gibi
Transformatörler ile ilgili istenen değer ve karakteristikler bilgi vermek bakımından Garantili Özellikler
Listesinde belirtilmiştir. Alıcı, transformatörlerin kullanılacağı yeri ve çalışma şartlarını dikkate alarak
Malzeme Listesini ve Garantili Özellikler Listesini hazırlayacaktır.
(**) Frekans değişim aralığı: Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliğinde aksi belirtilmedikçe
transformatörler, 49-50.5 Hz frekans aralığında sürekli; sistem frekansının olağanüstü durumlarda
51.5 Hz’e çıkabileceği veya 47.5 Hz’e düşebileceği göz önünde bulundurularak, 50.5 Hz-51.5 Hz
frekans aralığında 1 saat, 48.5 Hz-49 Hz frekans aralığında 1 saat, 48 Hz-48.5 Hz frekans
aralığında 20 dakika, 47.5 Hz-48 Hz frekans aralığında 10 dakika iletim şebekesine bağlı kalarak
çalışacak şekilde tasarlanmalıdır.
2.1.2.2. Toleranslar
Fabrika Kabul Testleri esnasında her transformatör için ölçülen değerlerin Garantili Özellikler
Listesinin “GARANTİ EDİLEN” sütunundaki değerlere aşağıdaki toleransların uygulanması
neticesinde ortaya çıkan değerlerin içinde kalması halinde transformatörler kabul edilir ancak
kayıplar için aşağıdaki Madde 2.1.2.3’de belirtilen cezalar uygulanır.
Red için uygulanacak toleranslar:

(İTM.183)
 Ana kademede boşta kayıplar : +%15
 Ana kademe ve anma akımda yük kayıpları : +%10
 Tüm kademelerde boşta çevirme oranı sapması : ±%0.5
 Ana kademe ve anma akımında empedans gerilimleri :Garantili Özellikler Listesindeki gibi
 En uç kademelerde empedans gerilimleri :Garantili Özellikler Listesindeki gibi
 Ana kademede, anma geriliminde ve
anma geriliminin %10 üzerinde boşta akım : +%30
 Dahili kısmi deşarj : YOK
 Duyulabilir gürültü düzeyi : YOK
 Sıcaklık artışı : YOK
2.1.2.3. Garantilerin Karşılanmaması
Transformatörler üzerindeki testler, teçhizatın garanti edilen değerlerine (“GARANTİ EDİLEN”

sütunu) uymadığını gösterdiği takdirde (kayıpların yukarıda belirtilen toleranslar dahilinde olması
kaydıyla), Alıcı, her bir transformatör için ayrı olmak üzere aşağıdaki cezaları uygular. Garanti
edilen değerlerden daha iyi bulunan karakteristikler için herhangi bir prim tanınmayacaktır.
a) Boştaki Kayıplar:
Anma geriliminin %110’unda veya %100’ünde, boşta kayıpların garanti edilen değerin
üzerindeki her bir kW’ı için 7.000-ABD Doları ceza uygulanacaktır. (Anma geriliminin %100 veya
% 110’unda sapmanın en yüksek olduğu yerde)
b) Yük Kayıpları:
Garanti edilen yük kaybı değerini geçen her bir kW için 2.500-ABD Doları ceza uygulanacaktır.
Bu cezanın hesabı için garanti edilen değerlerden garantili karakteristiklere bakılacak (ana
kademe, veya en yüksek, veya en düşük kademe) en büyük sapmayı veren ayar kademesi
pozisyonu için hesaplanacaktır.
c) Soğutma sisteminde fan kayıpları garanti edilen güç değerini geçen her bir kW için 3.000-
ABD Doları ceza uygulanacaktır.
2.1.2.4. Kayıpların Değerlendirilmesi (Teklif Değerlendirilmesi Aşamasında)
Garantili özellikler listesinde TEİAŞ tarafından istenen (“istenen” sütunu) kayıp değerlerinden
daha yüksek kayıp değerlerine sahip transformatörler reddedilecektir.
Ayrıca,garantili özellikler listesinde TEİAŞ tarafından istenen (“istenen” sütunu) duyulabilir

gürültü seviyesi,dahili kısmi deşarj ve sıcaklık artış değerlerinden daha yüksek değerlere sahip
transformatörler reddedilecektir.
2.1.2.5. Sapmalar (Deviations)
Teknik Şartnamede belirtilen hususlar ile Garantili Özellikler Listesinde verilen değerlerin birebir
karşılanması esastır. Karşılanmaması durumunda teklif sahibi sapmaları (Deviation) EK-3’deki
listede açıkça belirtecektir. Teklif sahibi tarafından doldurulan Sapmalar (Deviation) Listesi, Alıcı
tarafından Teknik Şartnamenin özüne ve ilgili standartlara uygunluğu yönünden
değerlendirilecektir.

(İTM.183)
Teklif değerlendirilmesi aşamasında, alıcının, teknik sapmaları içeren teklifleri reddetme veya
kabul etme hakkı saklıdır.
Ayrıca, Sapmalar (Deviation) Listesinde herhangi bir husus belirtilmemişse, transformatör ve

tüm teçhizatın şartnameye tamamen uygun olduğu değerlendirilecektir.
2.1.2.6. Yapısal Özellikler
Transformatörün üretiminde kullanılacak malzemeler yeni ve standartlarda tariflenen birinci sınıf

kalitede, amaca uygun, kusursuz ve eksiksiz olacaktır.
2.1.2.6.1. Manyetik Devre(Çekirdek)
Aksi belirtilmedikçe transformatörler üç bacaklı çekirdek tipi olacaktır.
Çekirdek, yüksek kaliteli, soğuk haddelenmiş, kristalleri yönlendirilmiş, yaşlanmayan, yüksek

manyetik geçirgenliğe sahip, yüzeyleri pürüzsüz silisli sacdan imal edilecektir. Ekler 45°’de
kesilecek ve step-lap teknolojisi uygulanacaktır. Her bir levha basınç altında ve sıcak yağ
etkisiyle bozulmayacak yalıtıma sahip olacaktır.
Çekirdeği oluşturan çelik saclar ve bunların yalıtım malzemeleri, transformatörün ömrü boyunca
fiziksel veya elektriksel özelliklerinde zararlı değişikliklerin ortaya çıkmasına meydan
vermeyecek şekilde tasarlanacaktır.
Çekirdeği oluşturan tabakalar, bacaklarda ve boyunduruklarda birbirlerine civatalarla

tutturulmayacaklardır, hot spot oluşumundan kaçınılacaktır.Çekirdeğin yapısı, sargıların
çıkartılarak değiştirilmesinde en az sayıda tabakanın sökülmesini gerektirecek şekilde olacaktır.
Çekirdek levhaları ve sargılar, nakliye sırasında ve karşılaşılabilecek kısa-devre şartlarında

yerinden oynamaması için ve bükülmeye karşı korumak üzere uygun bir şekilde
desteklenecektir. Taşıma sırasında çekirdeğin oynamasını engellemek için her köşeye özel yan
destekleri konulacaktır. İlave olarak, çekirdek tabanı tank tabanına bağlanacaktır.
Çekirdek topraklaması tanka yalnızca bir noktadan uygun kesitli örgülü bakır iletkenle
bağlanacaktır. Çekirdeğin üst kısmındaki bir kutuya yerleştirilecek olan bu topraklama
terminaline, çalışma sırasında yağın boşaltılmasını gerektirmeksizin ayrı bir menhol vasıtasıyla
ulaşılabilecek ve izolasyonun kontrolü için kolaylıkla bağlantısı kesilebilecek şekilde olacaktır.
2.1.2.6.2. Sargılar
YG sargılarında elektrolitik bakır iletken veya lak izoleli elektrolitik bakır iletkenlerden örülerek
meydana gelmiş, epoksi reçine emdirilmiş transpoze iletkenler kullanılacaktır.Bu iletkenler
gerekli izolasyon seviyesine ulaşmak için selülotik A sınıfı selüloz izolasyon kağıdı ile çok katlı
olarak sarılacaktır. OG sargılarında lak izoleli elektrolitik bakır iletkenlerden örülerek meydana
gelmiş, epoksi reçine emdirilmiş transpoze iletkenler kullanılacaktır.Bu iletkenler de gerekirse
selülotik A sınıfı selüloz izolasyon kağıdı ile çok katlı olarak sarılacaktır.
YG sargısının izolasyonu doğrudan topraklı nötr için kademeli izolasyonlu olacaktır. OG sargısı
uniform izolasyonlu olacaktır.

(İTM.183)
Sargılar, işletme sırasında ve sıcaklık değişimlerinde izolasyon yıpranması oluşmayacak şekilde
imal edilecektir.
Sargılar ve irtibatlar, transformatörün yapım standardında öngörülen sıcaklık artışına, aşırı

yükleme şartlarına, kısa devrede meydana gelen aksiyel ve radyal yöndeki kuvvetlere ve teknik
verilerde belirtilen dielektrik testlerine dayanacak şekilde imal ve tespit edilecektir.
İrtibat iletkenleri arasındaki ve bu iletkenlerle kablo pabuçları arasındaki akım taşıyan bütün
bağlantı yerleri gümüş kaynağı yapılacak veya kompresyon tipi, çok civatalı irtibatlayıcılar
kullanılacaktır. Bütün iletken uçları iyice mesnetlenecektir.
Sargılardaki kanallar yağın tabii dolaşımına uygun olacak ve bu suretle ONAN/ONAF

soğutmada yağ sirkülasyonu için pompa sistemlerine ihtiyaç görülmeyecektir.
2.1.2.6.3. Tank
Aksi belirtilmedikçe, tank kaynaklı,kapak civata bağlantılı tipte olacaktır. Tank ve kapağı yüksek
kaliteli çelik levhalardan imal edilecektir.
Tank ve kapaklar, suyun içine yerleşebileceği hiçbir harici cep bırakılmayacak şekilde ve tankın
drenajında içinde yağın kalacağı veya tankın dolduruluşunda içinde havanın hapsolacağı veya
dışarı kaçan gazın orada hapsolup Bucholz rölesinin çalışmasını engelleyeceği hiçbir dahili cep
bırakmayacak şekilde tasarımlanacaktır. Havalandırma boruları, havanın/gazın içinde
toplanabileceği tüm noktaları gaz rölesine bağlayacaktır.
Tank dayanıklı bir yapı olarak dizayn edilecek ve imalatın yüksek kalitede bir işçilikle
tamamlanmış olmasına özen gösterilecektir.
Tank, nakil esnasındaki zorlanmalara, yağ tasfiyesi işleminde vakum zorlanmalarına ve işletme
esnasında, özellikle de kısa devre esnasında meydana gelen hidrostatik ve dinamik
zorlanmalara karşı dayanıklı olmalıdır.
Tankın rezonans frekansları 50 Hz ve 100 Hz’den yeterince uzak olmalıdır.
Tankın imalatında kullanılan tüm civatalar paslanmaz çelikten yapılacaktır. Kazan, kapak ve
depo civataları yerine takıldıktan sonra boyanacaktır.
Yüksek akım taşıyan iletkenlerden ve kaçak akılardan meydana gelen akıların etkilerini en aza
indirmek için, gereken yerlerde manyetik olmayan çelik kullanmak suretiyle özel önlemler
alınacaktır.
Tank ve aksesuarları, titreşimden oluşacak herhangi bir zararlı etkiden kaçınmayı sağlayacak
şekilde tasarımlanacak ve imal edileceklerdir.
Kaynaklar, kaynak işlerini tam tanımlayan standartlara uygun olarak ve sızdırmazlık istenen
yerlerde çift kaynak sağlanarak yapılacaktır. Yağ sızıntısının olmamasından emin olmak için,
ilgili bütün kaynaklar yağ kaçak testine tabi tutulacaktır.
Tankı oluşturan parçalar ile çeşitli borular v.b. arasındaki metal süreklilik, hepsinin aynı
potansiyelde olmalarını sağlayacak şekilde yapılmalıdır.
(İTM.183)
Bütün buşinglerin alt uçlarına kolay ulaşılamıyorsa, kapakta buşinglerin alt uçlarına ulaşmaya
imkan veren açıklıklar (menhol) bulunacaktır. Geçme (reintrant) tip buşinglerin kullanılması
halinde menhol gerekmez. Muayene kapaklarının kaldırma kolları olacaktır.
Tank, kaldırma kancaları, çekme için bağlama yerleri ve transformatörün tam olarak monte
edilmiş ve yağı doldurulmuş durumda iken kaldırılmasına yeterli dayanıklılıkta kriko
tabanlıklarıyla teçhiz edilecektir. Kriko tabanlıkları, tekerlekler çıkartılmış ve transformatör
zemine konmuş olsa bile hidrolik krikoların tatbikine imkan verecek şekilde olacaktır. Aktif
kısımlar üzerinde tanktan çıkarılmalarını sağlayacak kaldırma kancaları bulunacaktır.
Transformatörün tabanı, kaydırılmalarına müsait olacaktır. Düz bir taban veya tankın
eksenlerine paralel olarak kaydırılması için dizayn edilmiş, oluklu yapıdaki takviyelerle teşkil
edilmiş plakalı bir taban bulunacaktır. Tabanda veya taban bitişiğinde transformatörün yukarıda
belirtilen doğrultularda çekilmesi için gerekli bağlantı yerleri bulunacaktır.
Tank tabanı, ray için yapılmış dört adet tek flanşlı döndürülebilir tekerlek grupları üzerindeki
transformatörün tüm ağırlığını taşıyacak kuvvetli ve bükülmeyen bir yapıda olacak, tekerlek
grupları birbirine dik iki yönde yatay olarak döndürülebilecektir. Tekerlekler kısa kenarda 1440
mm / uzun kenarda 1440 ve 2942 mm ray açıklığında transformatörün yürütülmesine uygun
olacaktır. Tekerlekler ve transformatörün istenmeyen hareketlerini önleyen tekerlek frenleri
verilecektir.
Tankın dizaynı ve ana kısımların boyutları, yan desteklere bindirilmiş olarak yapılacak demiryolu
nakliyatına uygun olacaktır. Bu maksatla, tanka cıvatalanarak monte edilmek üzere iki takım
destek verilecektir. Bu bağlamda açıklamalar Madde 2.1.2.6.13 ’de verilmiştir.
Bütün contalar oluk şeklinde açılmış yuvalara veya bu maksatla tankın etrafına kaynaklanmış iki
adet çelik çubuk vasıtasıyla meydana getirilmiş oluklara yerleştirilecektir. İmalatçı etkili bir conta
sistemi uygulayacak ve çalıştırma sırasında herhangi bir yağ sızıntısı olmamasını sağlayacaktır.
Teklif ile birlikte önerilen contalama sisteminin prensip resimleri uzun süreli sorunsuz
çalıştıklarına dair referanslarla beraber verilecektir. Flanşlar arasında kullanılan cıvatalar yağın
sızmasına karşı iyi bir şekilde contalanacaktır. Alternatif olarak, cıvatalar yerine bir takım dıştan
kenetlenen kıskaç kullanılabilecektir.
Tank üzerinde aşağıdaki aksesuarlar bulunacaktır.
 Yağ boşaltma vanası

 Yağın tasfiye ve filtre edilmesi için gerekli alt ve üst vanalar
 Yağ numune alma muslukları (üst, orta, alt)
 Vakum pompa bağlantısı için vana (karakteristikleri ve transformatör üzerindeki konumu
siparişten sonra belirlenecektir.)
 Biri termik imaj için olmak üzere tank kapağında iki adet termometre yuvası
 Her bir radyatörün tank ile irtibat yerinde tank tarafında sızdırmaz vanalar
 Radyatörlerin tanka irtibatı için flanşlar
 Yüzeyi bakır olan çelik veya doğrudan paslanmaz çelik olan iki adet tank topraklama
pabucu. Topraklama pabuçları tank tabanına kaynaklı olacak ve iki kısa kenarın ortasında
olacaktır. Her pabuç topraklama teli bağlantısı için kıstırmalı tip terminal ve cıvatalara sahip
olacaktır.
 Tank kapağında açma kontaklarına haiz yeterli sayıda basınç tahliye ventili. Tahliye basıncı,
özellikle işletmedeki kısa devrelerde ve başarılı kısa devre tip testi sırasında zamansız
(gereksiz) tahliyeleri önleyecek şekilde seçilmelidir. Basınç ventili tankın üzerine konacaktır.

(İTM.183)
 Transformatör üzerine çıkılmasını sağlayan bir merdiven
 Tank tabanında, gerektiğinde yaşlanma sonucu biriken tortu ve yağ çamurunun alınabilmesi
için sıfır kodunda gömmeli flanşlı bir delik (Tankın kaydırılmasına engel olmayacak şekilde)
 Tank üzerine; işletmede yağın doldurulması, yağın boşaltılması ve vakuma alınması vb. gibi
çalışmalar için vanaların açık-kapalı konumunu gösteren, paslanmaz malzemeden imal
edilmiş donanım plakası takılacaktır. Plakalar paslanmaz malzemeden vidalarla tespit
edilecek, yazılar ve işaretler zamanla silinmeyecektir.
2.1.2.6.4. Yağ Genleşme Kabı
Yağ genleşme kabı, tank duvarına ayaklarla monte edilecektir.
Her bir transformatör, çalışma alanındaki en düşük çevre sıcaklığı ile en yüksek çevre sıcaklığı
ve yükleme şartları altında tanktaki yağ hacmindeki değişmeleri ihtiva edebilecek kapasitede bir
yağ genleşme kabı ile teçhiz edilecektir. Az miktarda yağ her zaman için yağ genleşme kabı
içerisinde belirli bir yükseklikte bulunacak ve kabın hacmi en aşırı yükte ve sıcaklık şartlarında
genleşen yağı içine alacak büyüklükte olacaktır.
Yağ genleşme kabında, yük altında kademe değiştirici şalter yağı için uygun bir bölme
bulunacaktır. Transformatörün tank yağı, yük altında kademe değiştirici şalter yağından ayrı
muhafaza edilecektir.
Her bir yağ bölmesinde aşağıdaki donanım bulunacaktır:

 İzin verilen maksimum ve minimum yağ seviyesi alarm kontaklarını ihtiva eden yağ seviyesi
göstergesi.
 Ulaşılabilir bir yüksekliğe yerleştirilmiş, havanın nemini alan ‘silicagel’ maddeli solunum
cihazı.
 Yağ doldurma tertibatı
 Boşaltma vanası
 Muayene menholü
Yağ genleşme kabının düşey yüzeyine monte edilecek yağ seviye göstergesi, tankın zemin
seviyesinden bakıldığında okunabilecektir. Kadranda +20°C’deki seviye ile, en düşük ve en
yüksek seviyeler işaret edilmiş olacaktır. Bunların dışındaki yağ seviye işaretlemeleri bu
seviyelere karşılık gelen sıcaklık değerleri ile gösterilecektir. Yağ genleşme kabında kaldırma
kancaları bulunacaktır.
Gazların ve nemin yağ tarafından emilmesini önlemek için yağ genleşme hücresi hava ile
doğrudan temas etmeyecektir. “Atmoseal” adı verilen sistemin uygulanması gerekmektedir.
Havanın nemini alan solunum cihazı da (dehydrating-Silicagel-breather) ilave olarak, yağ
genleşme kabı ile atmosfer arasına hava hücresindeki nem birikiminin önlenmesi için
konulacaktır.
Teklif Sahipleri uzun süreli bir işletme deneyimi belgelenmiş değişik yağ koruma sistemlerini
Alıcının değerlendirmesine sunabileceklerdir.
İki flanş arasında esnek bir membran kullanılarak iki kısma bölünmüş genleşme kabı
kullanılması kabul edilmeyecektir.
2.1.2.6.5. Buşingler ve Terminaller

(İTM.183)
Buşingler, ilgili IEC standardına ve Garantili Özellikler Listesinde verilen elektriksel
karakteristiklere uygun olacaktır. 52 kV anma değerinin üzerindeki buşingler yağ emdirilmiş
kondenser tipte koronasız olacak ve hermetik olarak sızdırmaz olacaktır. Buşinglerin nominal
spesifik yüzeysel kaçak yolu uzunluğu en az 25 mm/kV olacaktır. İzolatörler kahverengi ve
porselen olacaktır.
Kondenser buşingler üzerinde, ölçme amaçlı olarak test ucu bulunacaktır.
Buşinglerin dizaynı kısmi boşalmaları ve radyo frekans girişimini en az düzeye indirecek şekilde
olacaktır.
Uygulanabilen yerlerde, aynı gerilim seviyesindeki buşingler birbirleriyle değiştirilebilir olacaktır.

Uygun bir kaldırma sistemi sağlanacaktır.
Garantili Özellikler Listesinde karakteristikleri verilen buşing tipi akım transformatörleri, 380/OG
transformatörün her YG buşinginde bulunacaktır. Buşingler, akım transformatörlerini
etkilemeksizin sökülebilecektir.
YG ana terminaller, 40 mm çapında ve en az 80 mm boyunda, uygulama yerine uygun olarak

bakır veya pirinç alaşım olacaktır.
Kondenser buşingler yağ seviyesinin görülebilmesini sağlayacak yağ göstergesi, yağ boşaltma
ve numune alma araçlarıyla teçhiz edileceklerdir.
Buşinglerle tank arasındaki bağlantı elemanları, işletmedeki kısa devrelerden ve kısa devre tip
testinden kaynaklanacak gerilmelerden porselenin hasarlanmasını önleyecek şekilde dizayn
edilecektir.
2.1.2.6.6. Yük Altında Kademe Değiştirici
YG sargıların gerilim ayarlaması, transformatörün yıldız noktasına yerleştirilecek direnç tipindeki

üç fazlı yük altında kademe değiştirme tertibatı vasıtasıyla gerçekleştirilecektir. Yük altında
kademe değiştirici IEC 60214-1 ve IEC 60214-2 standartlarına uygun olacaktır. Kademe
değiştirme şalteri hızlı işleyen tipte olacak ve hem el ile hem de motor tahrikli mekanizma ile
yapılacak çalıştırma için bağımsız enerji depolama imkanlarını ihtiva edecektir.Kademe
değiştirici anma akımı ve kademe gerilimi, işletme değerlerinin üzerinde geniş aralıklı (marjlı)
olacaktır.
Tekliflerde, önerilen yük altında kademe değiştirici (yağlı veya vakumlu tip) hakkında gerekli
bilgiler verilmelidir. Şalter yağlı tip olacaksa, transformatör özel, dahili bir yağ filtreleme sistemi
ile donatılacaktır. İşletme deneyimleri ve performans kalitesi kanıtlanmış yağlı tip veya vakumlu
tip kademe değiştirme şalterleri TEİAŞ tarafından tercih edilecektir.
Yük altında kademe değiştirici, motor sürüş mekanizmasının yağlanması ve kademe değiştirme
şalteri yağının değiştirilmesi gibi (hangisi daha önce oluşursa) herhangi bir bakım
gerektirmeksizin 100.000 anahtarlama işlemi gerçekleştirebilmeli veya 10 yıl çalışabilmelidir.
Vakumlu şalter kullanılacaksa,ilk bakım 300.000 anahtarlama işleminden sonra
gerçekleşmelidir. Yağlı tip şalterler için, 200.000 anahtarlama işleminden önce kademe
değiştirme şalteri kontaklarının değiştirilmesi gerekmeyecektir. Vakumlu tip şalterler için ise
600.000 anahtarlama işleminden önce vakum hücrelerinin değiştirilmesi gerekmeyecektir.
Vakum tüpünün teknik spesifikasyonu teklifle birlikte verilecektir.

(İTM.183)
Kademe değiştirme şalteri(Diverter switch) ve kademe seçici (Tap Selector), transformatörün
tankı içine monte edilecektir. Akım devresini açan ve kapayan kademe değiştirme şalteri ve bu
işlemle doğrudan kirlenmeye müsait olan izolasyon yağı, transformatör tankındaki izolasyon
yağından ayrı tutulmak üzere özel bir hücre içine yerleştirilecek ve bir koruma rölesi ile yağ
genleşme kabında ayrı bir bölmeye bağlanacaktır. Transformatörün tank kapağı açılmadan veya
tanktaki yağ seviyesini düşürmeye gerek kalmadan, kademe değiştirme şalterine ulaşabilmek
üzere, bu bölüm için sökülebilir civatalı bir kapak bulunacaktır. Kademe değiştirici kapağı,
kademe değiştiricide basınç sonucunda oluşabilecek zararları önleyecek basınç ventili ile
donatılacaktır. Transformatör tankının üstünde yer alan kademe değiştirici kapağı üzerinde
kademenin çalıştırma pozisyonunun görülebileceği gözetleme penceresi olacaktır.
Kademe değiştirme şalteri hücresinde, yağ numune musluğu, yağ tasfiye işleri için vanalar ve
yağ boşaltma sistemi bulunacaktır. Yağ numune alma vanası, bir boru ile uygun bir seviyeye
indirilecektir.
Kademe değiştirme tertibatı, transformatör tankı dışına yerleştirilmiş 3 fazlı motor tahrikli bir
mekanizma vasıtasıyla çalışacaktır. Motorun çalışması ya yalnızca yakından (yerel) veya
yalnızca uzaktan olmak üzere iki şekilde yapılacaktır.
Kademe şalterinin dikey ve yatay şaftlarının tamamı uygun mahfaza içine alınmış olacaktır.
Kademe değiştiricinin el ile kumandası için yerinden çıkartılabilen bir çevirme kolu bulunacaktır.
Kolun el-ile kumanda miline fiilen hareket vermesinden önce motorla çalıştırmanın kilitlenmesi
sağlanacaktır. Çevirme kolu, kumandanın kolay yapılacağı bir yükseklikte olacak ve dönme
momenti 50 Nm’yi geçmeyen bir kuvvet tatbikine uygun olacaktır. Dönüş yönü, çevirme kolunun
irtibatlandırıldığı noktanın yanında belirtilecektir ve bir (1) kademe değiştirme operasyonu için
gerekli kol döndürme sayısı verilecektir.
Kademe seçici (tap selector) kısmına kolayca ulaşmak için tank üzerinde bir menhol
bulunacaktır.
Kademe şalterinin çalıştırma (motor tahrik) mekanizması, yerel kontrolleri ve korumaları bir
dolap içinde olacak, dolap uygun bir yükseklikte tank üzerine monte edilecek ve aşağıda
belirtilen özelliklerde olacaktır;
 Tüm teçhizat ve donanımlar, dolap içinde kolay erişilebilecek şekilde monte edilecek ve
dolap ölçüleri yeterli büyüklükte olacaktır.
 Dolap, sağlam yapılı hava ve toz geçirmeyen türden olacak; IEC 60529’a göre en az
IP56 koruma şartlarını karşılayacak ve uygun bir şekilde yoğunlaşmaya karşı korumalı
olacaktır.
 Kumanda dolabı üzerinde analog göstergenin pozisyonunu ve numaratör bilgisinin
kolayca görülmesini sağlayan ve yeterli büyüklükte olan şeffaf bir pencere olacaktır.
 Kademe değiştiricinin el ile kumandasında kullanılacak çevirme kolu için kumanda
dolabının içinde yer bulunacaktır.
 Motor tahrik mekanizması kumanda dolabının kapağı, açıldığında gerilimli olan bölümler
ile temas edilmeyecek şekilde dizayn edilecektir.
 Kilitli düzenekle tesis edilen, kolayca açılabilen sağlam ve hareketli bir kapısı olacaktır.
 Kumanda dolabının kapağı içinde tek hat şeması ve kademe şalteri katalog bilgilerinin
konulacağı cep bulunacaktır.

(İTM.183)
 Kumanda dolabı içerisine ileride konulabilecek donanımların montajını yapabilmek için
yeterli miktarda yedek klemens rayı olacaktır.
Etiket, ikaz ve talimat plakaları Türkçe olarak yazılacak veya İngilizceleriyle birlikte Türkçeleri de
olacaktır. Kumanda dolabının fiziki ölçüleri dolap içerisindeki teçhizat ve donanımların
yerleşimini, ölçülerini gösteren teknik çizimler Alıcı’nın onayına sunulacaktır.
Motor-tahrik mekanizması aşağıdaki kısımları ihtiva edecektir:

 El ile Çalıştırma- Otomatik Çalıştırma Kumanda Anahtarı
 Yerel-Uzaktan Çalıştırma kumanda anahtarı
 Kademe Yükseltme/Düşürme kumanda anahtarı
 El ile çalıştırma için yerinden çıkartılabilen çevirme kolu
 Basamak basamak kumanda kontrolü (step-by-step kontrol rölesi)
 Bir kontrol penceresi içinden izlenen mekanik tahrikli kademe pozisyon göstergesi
 Kademe değiştirici çalışıyor göstergesi
 Termik manyetik koruma şalteri
 Termostat kontrollü ısıtıcı
 Kumanda dolabının kapağı açıldığında otomatik olarak yanabilen, 1 metrelik uzatma
kablolu AC iç aydınlatma lambası
 10 A anma akımlı priz
 En az altı basamaklı kumanda sayıcı (numaratör)
 Konum sonu şalterleri
 Kademe pozisyonunu elektriki olarak uzağa iletici tertibat
 Kademe değiştirici çalışıyor pozisyonunun uzaktan görülmesi için gerekli tertibat
 Çalıştırma kontaktörleri, yardımcı röleler
 Basma butonları/anahtarları ile çalışan, düşürme/yükseltme çalışmaları arasında
kontakların ve kilitlemenin tam çalışmasını sağlayan yardımcı röleler
 Kabine bağlantı için terminal blokları, terminal bloklarına bağlı yardımcı kontaklar
 Acil durdurma butonu
Kumanda panosu aşağıdaki kısımları ihtiva edecektir:
 Transformatör merkezindeki kumanda panosuna gömme olarak monte edilmek üzere

temin edilecek malzeme olarak; kademe pozisyon göstergesi (uzak için), kademe
değiştirici çalışıyor göstergesi, Kademe Yükseltme/Düşürme için kumanda butonları,
kademenin Uzak/Yakın/Otomatik pozisyon göstergeleri ve kademe durdurma butonu
Kademe değiştirici göstergesi 20 mA çıkışlı transdüserli olacaktır. Transdüser çıkışı 2x (4-

20 mA) olacaktır. 1. çıkış kumanda panosuna, 2. çıkış SCADA panosuna kablajı yapılarak
devreye alınacak hale getirilecektir.
2.1.2.6.7. Soğutma Sistemi
Transformatörlerin soğutma şekli ONAN/ONAF tipte olacak, tanka takılan radyatörleri ve cebri
hava dolaşımı için vantilatörleri ihtiva edecektir.
Radyatörler sökülebilir tipte, tank ve/veya batarya sistemine O-Ring contalı flanşlarla bağlanmış
olacak ve yağ giriş - çıkışını kesecek kelebek vanalarla teçhiz edilecektir. Bu suretle her grup
radyatör, transformatör devre dışı edilmeden veya tanktaki yağ boşaltılmadan sökülüp
takılabilecektir.

(İTM.183)
Radyatörler, rüzgar hızı ve atmosferik şartlar ne olursa olsun, çalışmada titreşimler ve yağ
sızıntıları olmayacak şekilde dizayn ve imal edilecektir. Radyatörler sağlam bir yapıda olacak ve
sıkıca tespit edilecektir.
Vantilatörler ve tahrik motorları yüksek verimli ve düşük gürültü seviyeli olacaktır.
Her bir radyatörde kaldırma için bağlantı yeri, yağ ve hava boşaltma tapaları bulunacaktır.
Radyatörler, ana tankın dayanabileceği tam vakuma dayanacaktır.
Transformatörler, vantilatörler servis dışı olduğunda (ONAN soğutma), ONAF anma gücünün
%80’indeyken, garantili özellikler listesinde belirlenmiş koşullara tamamen uygun olarak
çalışabilecektir.
Transformatörde, radyatörlerden herhangi birinin sökülüp alınması halinde, belirtilen sıcaklık

artışlarını geçmeden şartnamedeki ONAN ve ONAF tam güç değerinde sürekli olarak çalışmayı
sağlamak üzere yedek bir radyatör bulunacaktır.
Vantilatör ve motorları, dahili ve harici çalıştırmaya uygun olarak tam mahfazalı, titreşim ve dış
hava etkilerine karşı korunmuş, aralıkları 25 mm’den büyük olmayacak galvanizli kafes teli ile
vantilatör pervanelerine kaza ile temas edilmesi önlenmiş olacaktır. Vantilatör motorları motor
besleme noktasından iki gruba ayrılacaktır; gruplardan her biri üç fazlı minyatür devre kesicileri
ile korunacak ve kontaktörle bireysel olarak kumanda edilecektir. İlave olarak, her bir motorda
termik röle ile teçhiz edilmiş bir kontaktör bulunacaktır.
Kontrol ve koruma donanımları uygun metal kutulara yerleştirilecek ve soğutma vantilatörlerinin

işletim ve beslemesi için gereken yardımcı donanımları da içine alacaktır.
Her bir vantilatör grubu elle veya otomatik olarak çalıştırılabilecektir. Her bir vantilatör grubunda
bir el/otomatik kumanda şekli için seçici anahtar bulunacak, ayrıca anahtar pozisyonunun
uzaktan izlenebilmesi (merkezi kumanda panosu) için gerekli kontaktörleri içerecektir.
Her bir vantilatör grubu otomatik çalışma modunda, yağ sıcaklık sensörlerinden gelen işaretle
devreye girecek, yağ sıcaklığı belirlenen değerin altına düştüğünde ise otomatik olarak
duracaktır.
Çalışan vantilatör gruplarının göstergelerde görülebilmesi için kontrol sisteminde kontaklar

olacaktır. Aşağıda belirtilen normal dışı durumlar için alarm kontakları bulunacaktır.
 Bir veya daha fazla vantilatörün çalışmaması

 Otomatik başlatma cihazının beslemesinin kesilmesi veya hatalı çalışması
2.1.2.6.8. Yardımcı Donanım (Aksesuarlar)
Teslim edilecek her bir transformatör aşağıdaki aksesuarları içerecektir. Bunların bedeli
transformatör fiyatına dahil olacaktır:
a. Üst yağ sıcaklığı için taksimatlı kadranlı, azami gösterge ibreli ve elektriksel olarak
bağımsız, ayrı ayrı ayarlanabilir alarm ve açtırma kontaklı termometre
b. Sargı "Kızgın-bölge" (hot-spot) göstergesi, biri yüksek sıcaklık alarmı, biri açtırma ve ikisi
soğutucu kumandaları için olmak üzere her biri ayrı ayrı ayarlanabilen, elektriksel devreleri

(İTM.183)
bağımsız 4 adet kontakla donatılmış olacaktır.
Sargı sıcaklığı termik imaj tekniği ile ölçülecektir. Termik algılama elemanı ve yağ sıcaklık
algılayıcısı tank kapağı üzerinde sızdırmaz bir cep içerisine yerleştirilecektir. Uzak sıcaklık
kaydedici için elektriki transmiter sağlanacaktır.
c. İki şamandıralı, bağımsız alarm ve açma kontakları olan, tank ile genleşme kabını birleştiren
boru üzerine monte edilmiş Bucholz rölesi, röle, devre test tertibatı ve ulaşılabilir bir
yüksekliğe yerleştirilmiş gaz numune alma tertibatı ile donatılmış olacaktır. Bucholz rölesi
işletmedeki kısa devrelerde ve başarılı kısa devre tip testi sırasında çalışmayacaktır.
d. Tank ve kademe değiştirme şalteri için yağ seviyesi alarm röleleri
e. Kademe şalteri hücresini, genleşme kabındaki kademe değiştiriciye ait bölmeye birleştiren
boru üzerine monte edilmiş açtırma kontakları olan bir gaz rölesi (veya eşdeğeri bir cihaz)
f. Yukarıda belirtilen gaz röleleri için aşağı ve yukarı akışı kesecek kelebek vanalar
g. Yağ numunesi için vanalar (üst,orta,alt); yağın boşaltılması, tasfiye ve filtre edilmesi için
gerekli alt ve üst vanalar bulunacaktır. Bunların özellikleri ve konumları teklifte
açıklanacaktır. Ayrıca, kademe değiştirme şalteri hücresinde, yağ numune musluğu, yağ
tasfiye işlemi için vanalar ve yağ boşaltma sistemi bulunacaktır. Yağ numune alma vanası
bir boru ile uygun bir seviyeye indirilecektir.
h. Biri termik imaj için olmak üzere tank kapağında iki adet termometre yuvası
i. Tank kapağında açma kontaklarına haiz, yeterli sayıda basınç tahliye ventili. Basınç
ventilinin çalışması durumunda, yağın transformatörün üzerine ve çevresine yayılmasını
önlemek amacı ile akacak yağın basıncı ve miktarı da dikkate alınarak ventilden
transformatör zeminine kadar uygun çap ve ölçülerde bir boru sistemi tesis edilecektir. Bu
husus onay resminde açıkça gösterilecektir.
j. Tank tabanında, gerektiğinde yaşlanma sonucu biriken tortu ve yağ çamurunun alınabilmesi
k. Transformatör Merkezi kumanda panosuna gömme tip monte edilmek üzere, sıcaklık
göstergeli ve elektriki resetli uzak sargı sıcaklık göstericisi.
l. Transformatörde oluşan herhangi bir arıza nedeni ile tanktan yağ boşalması halinde, yağ
genleşme kabından tanka doğru oluşacak yağ akışını önlemek için, yağ genleşme kabı ile
Bucholz rölesi arasına yağın akışını kesecek bir cihaz (Conservator shutter mechanism)
konacaktır. Bu cihaz, yağ akışı arttığında yağın dinamik hareketi ile otomatik olarak
kapanacak ve yağ genleşme kabından tanka yağ akışını ve dolayısıyla arıza yerinin
beslenmesini önleyecektir. Cihazın etkin çalışmasını sağlamak için anılan cihaz en uygun
yere monte edilecektir.
m. Yağ genleşme kabı içinde bulunan kauçuk kompansatörün işlevini yerine getirip
getirmediğinin saptanması için yağ genleşme kabına sinyal rölesi tesis edilecektir.
n. Transformatörde (radyatör vanaları ve numune yağ alma muslukları hariç) gövde ve iç
kısımları paslanmaz çelik düz geçişli Cr-Ni küresel vana kullanılacaktır.
o. Transformatör,Transformatör İzleme Sistemi(TİS) ile donatılacaktır.
p. Vakum pompası vanası (özellik ve konumuna siparişten sonra mutabık kalınacak)
q. Her bir radyatörün tank ile irtibat yerinde tank tarafında sızdırmaz vanalar.
2.1.2.6.9. Kumanda Dolabı ve Kablo Tesisatı
Tüm kumanda dolapları transformatör temel ve kaidesinin yüksekliği ile birlikte düşünüldüğünde
merdivensiz olarak ulaşılabilecek bir yüksekliğe yerleştirilecektir. Sıcaklık göstergeleri, fan
şalterleri, yardımcı röleler panoda işletme esnasında da ulaşılabilecek yerlere konulacaktır.
Bağlandıkları yerler ilgili cihazlara yakın olacak ve transformatör enerjili iken de ulaşılabilir
olacaktır.
Transformatör kumanda dolabı, sağlam yapılı, hava ve toz geçirmeyen türden olacak, IEC
60529’a göre en az IP56 derecesinde korunmuş olacak ve uygun bir şekilde yoğunlaşmaya
karşı korumalı olacaktır.

(İTM.183)
Transformatörün kumanda dolabında termostatik elemanlı uygun ısıtıcılar ve doğal
havalandırma sağlanacaktır. Kapının hareketine bağlı bir buton ile kumanda edilen, saydam
küresel bir emniyet camı ile teçhiz edilmiş uygun bir lamba bulunacaktır.
Tüm panolardaki yardımcı güç kablosu tesisatı, teçhizat dahili kablo tesisatı ve kumanda,
koruma ve alarm için kullanılan kablo tesisatlarının terminal blokları modüler tipte olacak ve
kendiliğinden sönen veya alevlerin yayılmasına direnç gösteren malzemeden yapılacaktır.
Terminal blokları metal raylara monte edilecek ve yayla tutturulacaktır. Raylar topraklanacaktır.
Tüm panolardaki kabloların izolasyon derecesi 3’ten az olmayacak (Toprağa göre 2 kVrms’de
test edilmiş) kılıf kalitesi R2 olacak ve alevlerin yayılmasına ve tanka yakın yerde oluşacak
sıcaklığa karşı dayanıklı tipte olacaktır. Alarm ve açma devreleri bağımsız olacaktır.
Transformatör üzerinde bulunan buşing tipi akım transformatörlerinin ölçü ve koruma

sargılarından, transformatör kumanda dolabındaki akım terminallerine gelen kabloların kesitleri
en az 6mm2 olacaktır. Terminal blokları kablo kesitine uygun seçilecektir.
Tüm kumanda dolaplarında terminal blok sıraları birbirinden yeterli mesafeyle ayrılmış olacaktır.
Her bir ray sırasında, ileride kullanılmak üzere en az %10 yedek terminal bloğu bulunacaktır.
Her bir terminalde sökülebilir işaretleme şeridi bulunacaktır.
Transformatör dışındaki tüm elektrik bağlantıları terminal bloklarından, çelik borular veya diğer
koruyucu kılıflar içerisinde taşınacaktır. Panolar içindeki kablo tesisatı PVC veya benzeri yağa
dayanıklı izolasyona sahip olacaktır. Transformatör üzerindeki kablolar, çelik zırhlı çoklu iletkenli
olacak veya çelik / alüminyumdan yapılmış bükülgen borular içerisine tesis edilecektir.
Tüm kablo kanalları ve/veya çelik zırhlı çoklu iletkenler çelik bağlarla bağlanacaktır.
İletkenler kalay kaplanmış pabuçlarla sonlandırılacak veya kıstırmalı tip terminal

kullanılabilecektir.
Terminal bloklarına komşu tüm kabloların uçları, doğru teşhisin yapılması için bileziklerle teçhiz
edilecektir.
Panolarda rakor ve plastik tapalarla teçhiz edilmiş yeterli sayıda kablo giriş delikleri
bulunacaktır.
Kumanda dolaplarının rengi transformatörün rengine uygun olacaktır.
Kablolar aşağıdaki tabloya uygun renklerde olacaktır.

- Kırmızı, sarı, mavi a.c. (alternatif akım) faz bağlantıları
- Siyah a.c. (alternatif akım) nötr bağlantıları
- Yeşil a.c. (alternatif akım) toprak bağlantıları
- Gri d.c. (doğru akım) devreleri
Devre yalıtımı aşağıdaki gibi olacaktır:
- Şebeke frekanslı dayanım gerilimi 2 kV rms
2.1.2.6.10. Yalıtkan Yağ

(İTM.183)
Bu yağ, yeni ve hiç kullanılmamış olacak ve aksi belirtilmediği sürece, ekte verilen “TEİAŞ Yeni
İzolasyon Yağı Satınalma Şartnamesi” ne uygun olacaktır.
Her halükarda teklif sahibi kullanacağı yağın tipini, onaylanmak üzere Alıcı’ya bildirecektir.
Transformatör yağı variller içerisinde teslim edilecektir.
Transformatörlere doldurulacak yağın şartnamesi EK-4'te verilmekte olup, kullanılacak yağ bu

şartnameye uygun olacaktır. ASKAREL, izolasyon yalıtımı ve soğutma için kullanılmayacaktır.
2.1.2.6.11. Kaldırma ve Taşıma Tesisatı
Transformatör mahfazasını, çekirdeği, sargıları, yağ genleşme kabını ve komple transformatörü

kaldırmak için uygun tesisat temin edilecektir.
Transformatör tabanında, tankın merkez eksenlerine paralel yönlerde hareketine imkan veren
ve bir dikdörtgen teşkil eden kirişler bulunacaktır.
Transformatörü yukarıda anılan yönlere paralel hareket ettirmek için, transformatör kaidesinde
ya da bitişiğinde çekme tertibatı bulunacaktır.
Transformatör tankı kaidesi dayanıklı, deformasyona uğramayan, transformatörün bütün

ağırlığını tek flanşlı 4 tekerlek üzerinde destekleyebilen bir şasi ihtiva edecektir. Tekerlek
grupları iki yönlü hareket için birbirine dik konumlanabilmelidir.
2.1.2.6.12. Tank Topraklama Tertibatı
Transformatörün tanklarının iki yüzeyinde bakır kaplı çelik veya yalnız paslanmaz çelikten
yapılmış topraklama terminalleri olacaktır. Bunlar tank kaidesinde, iki kısa kenar arasındaki orta
noktaya kaynaklanmış olmalıdır.
2.1.2.6.13. Taşıma
Transformatörler, bir taşıt üzerinde karayolu veya demiryolu ile (T.C.D.D. Vagon ve Yük
Gabarisine uygun olarak) taşıma için tasarımlanmış olacaktır. Bu maksatla, tanka cıvatalanmak
üzere iki takım kroşe verilecektir.
Transformatörler, YG buşingleri, yağ/hava ısı eşanjörleri, genleşme kabı ve aksesuarlar

takılmadan taşınacaktır.
Soğutma üniteleri, yağ genleşme kabı, buşingler, tekerlekler ve diğer aksesuarlar korozyona,
kırılmaya, şok ve titreşimlere karşı gerekli tedbirler alınarak sandıklar içinde ambalajlanıp, yurtiçi
ve yurtdışı taşıma kurallarına uygun şekilde taşınacaktır.
Transformatörler, nakliye, depolama sırasındaki kaçaklara karşı ilave gaz kaynağı (nitrojen
tüpü) takılı şekilde sevk edilecektir. Tüm delikler (radyatörlerinkiler de dahil) kör flanşlarla
kapatılmış olacaktır.
Transformatörler yağ dolu olarak nakil edilmeyecektir.

(İTM.183)
Transformatörün izolasyon yağı variller içerisinde sevk edilecektir.
Transformatör kendi aksesuarları ve avadanlıkları ile birlikte sevk edilecektir.
Aksi belirtilmedikçe Yüklenici, sarsıntı ve şok kaydedici cihazları kendisi sağlayacak; nakliye
sırasında bu cihazlar transformatörün değişik noktalarına monte edilecektir.
Üniteler, en büyük parçanın (ambalajlama dahil) taşınması sırasındaki genişliği ve yüksekliği

Garantili Özellikler Listesinde belirtilen ölçüleri geçmeyecek şekilde boyutlandırılacaktır.
2.1.2.6.14. Boyama
Transformatörlerin metal bölümleri korozyona dayanıklı malzemeden yapılacak ve yüzeyler

korozyonu en aza indirecek şekilde işlenecektir.
Transformatörlerin paslanabilen metallerle imal edilen bütün parçaları boyanacaktır.
Transformatörlerin genleşme kapları dahil, iç yüzeyleri 100°C’deki sıcak yağda erimezliği

denenmiş, pas teşekkülüne sebep olmayan boya ile korunacaktır.
Metal dış yüzler için aşağıdaki işlemler yapılacaktır:
a) Dış yüzün hazırlanması
Bütün satıhlar boyanmadan önce, “Steel Structure Painting Council” in SSPC-SP 5-63 nolu
şartnamesine göre katışıksız beyaz metal püskürtme-temizlik işlemine tabi tutulacaktır. Birinci
kat (astar) boya, kumlama işleminden sonra 24 saatten fazla olmamak üzere, en geç kumlanmış
yüzleri pas tutmaya başlamadan önce yapılacaktır.
b) Birinci kat boyama (astarlama)
Paslanmaz renk maddelerini içeren katalize edilmiş epoksi boyalar, tank, vantilatör ve
radyatörler için astar olarak kullanılacaktır. Radyatörler için sentetik boyalar da
c) Son kat boyama

Tank, vantilatör ve radyatörler için son kat boyama aşağıdaki kategorilerden birine ait boyalarla
yapılacaktır.
 Alkid ve silikon bazlı boyalar (%30 Silicone-co-polymer)

 Poliüretan boyalar
 Değişik karışımda vinil boyalar
Astar ile son kat arasında varsa ara katlar için boyalar İmalatçı tarafından tayin edilebilir. Değişik
katların boyaları, kendilerinin açıklıkla belirlenmesini sağlayacak renk farklılığında olacaktır. Her
bir boya katının en düşük kalınlığı 35 mikron olacaktır. Son kat boyanın rengi için Alıcı’nın onayı
alınacaktır.

(İTM.183)
İmalatçı uygulamak istediği boyama metodunu onay almak üzere bildirecek, özellikle her bir kat
boya kalınlığının nominal değerini belirtecektir. Transformatörün boyama işleri rutin deneylerin
yapılmasından önce tamamlanacaktır. Son kat boyası yapılmış satıhlar nakliye ve montaj
sırasında oluşabilecek hasarlara karşı iyi bir şekilde korunacaktır. İmalatçı boyada oluşabilecek
hasarların giderilebilmesi için yeterli miktarda ilave boyayı da verecektir.
Galvanizleme işlemine tabi tutulacak parçalarda, kaplama TS EN ISO 1461’de önerildiği gibi
sıcak daldırma yöntemiyle yapılacaktır.
2.1.2.6.15. Etiketler ve Plakalar
Her bir transformatörde tankın uzun taraflarında, birbirinin tam karşı yönlerinde tespit edilmiş iki
adet tanıtma plakası bulunacaktır.
Motorlar, röleler, buşingler, yük altında kademe değiştirici ve diğer bütün cihazlar, kablo ve
bağlantı terminalleri terminal dahil olmak üzere, ilgili IEC standartlarında belirtilen bilgileri
içerecek şekilde etiketlenecektir.
Bina dışında kullanılan malzemelerin etiket ve plakaları paslanmaz çelikten veya denenmiş
paslanmaz malzemeden mamul olacak, üzerlerindeki yazılar zamanla bozulmayacak ve
paslanmaz çelik vidalarla tespit edilecektir.
Tanıtma plakası, ikaz ve talimat levhaları Türkçe olarak yazılacak veya orijinaliyle birlikte Türkçe
tekrarlanacak ve Alıcı’nın onayına sunulacaktır.
Tanıtma etiketleri, aşağıda bulunan bütün bilgileri içerecektir;
 Üreticinin ticari markası veya adı, üretimin yapıldığı ülke ve şehir

 Alıcı’nın sipariş numarası,
 Malzeme kod numarası,
 Seri numarası ve tip işareti,
 Üretim yılı,
 Anma gerilimi,
 Çevirme oranı ve kademeler,
 Kısa devre akımı (kA)
 Kısa devre akımı süresi (termik) (s)
 İzolasyon seviyesi (kV)
 YAKD’nin tipi, akımı,seri no yalıtım seviyesi
 Akım transformatörleri (Akımı, çevirme oranı, sınıfı) (380 kV transformatörlerde)
 İzolasyon yağı markası ve tipi
 Net ağırlığı
. Çekirdek
. Sargılar
. Tank ve aksesuarlar
. Yağ ağırlığı
. Komple ünite
 En ağır parçanın brüt taşıma ağırlığı,
 IEC 60076-1, Madde 8.2’de belirtilen diğer ilgili bilgiler.

(İTM.183)
Fan gruplarının tavsiye edilen servise girme sıcaklıkları plakalara yazılacaktır.
Transformatörlerden her birinin sargılarını ve bağlantılarını, akım transformatörlerini ve

terminallerin fiziksel ilişkilerinin plan görünüşünü veren şema, tanıtım plakasında yer alacaktır.
Soğutma sistemine ait diyagram verilecektir. Her bir terminal bir plakayla tanıtılacaktır.
2.1.2.6.16. Boyutlar
Tam olarak monte edilmiş transformatörün dış boyutları teklifle birlikte Alıcının bilgisine
sunulacaktır.
Bu konudaki ayrıntılar sipariş verildikten sonra kesinleşecektir.
2.1.3. TESTLER
2.1.3.1.Genel
Bu şartnamede aksi belirtilmedikçe testler Madde 2.1.1.2’de listelenen standartlara göre

yapılacaktır.
2.1.3.2. Komponentlerin Fabrikada Testleri (Tests On Compenents At Factory)
İlgili standartlarda öngörülen rutin testler, transformatöre monte edilmeden önce tüm
komponentlere yapılacaktır.
Tüm komponentler (bakır, magnetik saclar, izolasyon malzemeleri, yük altında kademe
değiştirici, buşingler, akım transformatörleri, radyatör, röleler … vb.) transformatöre monte
edilmeden önce ilgili standartlara uygun olarak, Yüklenicinin veya Altyüklenicinin fabrikasında
rutin testlere tabi tutulmalıdır. Alıcı bu testlere temsilcilerini gönderme hakkını saklı tutar.
Tüm komponentlerin ilgili standartlara göre yapılan rutin testlerinin başarılı olduğuna dair detaylı
test raporları Alıcı’nın değerlendirmesi için Yüklenici tarafından sağlanacaktır.
2.1.3.3. Tümüyle Monte Edilmiş Transformatörün Testleri (Tests On Fully Assembled

Transformer At Factory)
Yüksek hassasiyette cihazlar kullanılacak olup, özellikle:

 Çevirme oranı kontrollerinde hatalar ±%0.2’yi geçmeyecek,
 Yağ ve ortam sıcaklığı ölçümlerinde hatalar ±%0.2’yi geçmeyecek,
 Kayıpların ve boşta akımın ölçülmesinde:
. Akım ve gerilim transformatörleri 0.2 sınıfı olacak ve ilgili hataların ±%0.2 dahilinde olduğu
bilinecektir,
. Voltmetre ve ampermetreler 0.2 sınıfı veya daha hassas olacaktır,
. Düşük güç faktörü için wattmetreler 0.5 sınıfı veya daha hassas olacaktır,
Testlerde kullanılan bütün ölçme sistemleri ISO 9001-2008 kurallarına göre belgeli, uygun
doğrulukta bulunmalı ve periyodik kalibrasyonları yapılmış IEC 60076-8’ya göre ölçme sistemleri
doğrulanmış ve hassasiyeti sağlanmış olmalıdır.

(İTM.183)
2.1.3.3.1. Tip Testleri (Type Tests)
i) Kısa Devre Testi (Short-Circuit Withstand Test)
Aşağıda aksi belirtilmedikçe, kısa devre tip testi, IEC 60076-5’de gösterilmiş olan prosedüre
göre yapılacaktır. Kısa devreye dinamik dayanım kapasitesi test ile ispatlanacak olup 9 adet
kısa devre aşağıdaki gibi yapılacaktır. Kısa devreye termik dayanım kapasitesi hesapla
gösterilecektir. Termik dayanımın hesaplanmasında kısa devre akımının süresi 3 saniye
alınacaktır.
Test şeması IEC standartlarında izin verilenlerden birisi olacaktır. Bununla birlikte test şeması
testten önce Alıcı tarafından onaylanacaktır. Akımların tepe ve rms değerlerinin toleransları IEC
standardına uygun olacaktır.
Bu kısa devre testinde;
Kısa devrenin süresi ±%10 toleransla 0,5 saniyedir.
50/62,5 MVA güç transformatöründe akımın tepe değerinin hesaplanmasında k2 faktörünün
değeri IEC 60076-5’e göre 2,55 olarak alınacaktır.
80/100 MVA ve 90/125 MVA güç transformatöründe akımın tepe değerinin hesaplanmasında
k2 faktörünün değeri IEC 60076-5’e göre 2,69 olarak alınacaktır. Ayrıca 80/100 MVA güç
transformatöründe kısa devrenin tepe ve etken akımının hesaplanması kaynağın eşdeğer
empedansının SIFIR olarak alınması ile yapılacaktır.
Kısa devre endüktansının ölçümleri ± %0,1 hassasiyet dahilinde yapılacaktır; bu durumda

testlerden sonra ölçülen yıldız eşdeğer endüktans değeri, orijinal durumda ölçülen değerden
%1’den fazla sapmayacaktır.
± %0,1 hassasiyet değerinin sağlanamaması durumunda; testlerden sonra ölçülen yıldız

eşdeğer endüktans değerinin, orijinal durumunda ölçülen değerden %0,9’dan fazla sapmaması
koşuluyla ± %0,2 hassasiyet değeri kabul edilecektir.
AG terminalleri kısa devre edilmişken 9 adet kısa devre testi uygulanacaktır. (3 ana kademede,
3 en yüksek kademede, 3 en düşük kademede) Test prosedürü her bir fazdan test akımının
belirtilen tepe değerinin geçmesini sağlayacaktır.
 Test 3 fazlı olarak yapıldığında, kısa devre kesicisini kapama zamanı senkronize ederek,
 Test tek fazlı olarak yapıldığında test altındaki fazı dönüşümlü olarak değiştirerek,
Her fazdan test akımının belirlenen tepe değerlerinin 3 kez geçmesi sağlanacaktır.
Test sırasında aşağıdaki ölçme ve kontroller yapılacaktır:
a) Değerleri ve süreyi kontrol etmek amacıyla, uygulanan gerilimlerin ve akımların

osilografik kayıtları,
(İTM.183)
b) Testten önce ve sonra transformatörün kısa devre endüktansının ölçülmesi (Ölçümler ±
%0,1 hassasiyet dahilinde yapılacaktır.)
c) Bilgi amaçlı olarak kısa devre testinin başlangıç ve bitiminde FRA (Frequency Response
Analysis) analizi
Tüm kısa devre testlerinin tamamlanmasından sonra aşağıdaki kontroller yapılacaktır:
a) Öngörülen test değerinin %100’ünde dielektrik testleri dahil olmak üzere bütün rutin testler
tekrarlanacaktır.
b) Tanktan çıkarılmış transformatörün gözle incelenmesi; aynı zamanda testlerden önce alınan
fotoğraflar ile bağlantılarda deformasyon olup/olmadığının kontrolu yapılacaktır.
Yukarıda belirtilen şartlarda yapılan kısa devre testi; aşağıdaki durumlarda başarılı sayılır.
a) Testlerden önce ve sonra yıldız eşdeğeri endüktans değerleri %1’den (yüzde bir) fazla
değişmemişse,
b) Rutin testler de başarılıysa,
c) Gözle muayene ve tanksız transformatörün fotoğrafları herhangi bir arıza veya hasar
olmadığını gösteriyorsa (sargılarda, bağlantılarda, destek elemanlarında deformasyon
veya oynama olmadığı; ark (flashover) başlangıçlarının olmadığı, v.b.).
Kısa devre tip testi öncesi uygulanan baskı ile mukayesesi için, sargıların aksiyel baskıları
kontrol edilecektir.
Test sırasında, basınç tahliye ventili ve Bucholz rölesi çalışmayacaktır.
Tank ve buşingler, aşırı basınç ve titreşimlere hasarlanmadan ve yağ sızdırmadan

dayanacaktır.
ii) Sıcaklık Artış Testi (Temperature-Rise Test):
IEC 60076-2’de açıklanan yönteme uygun olarak, kısa devre test metoduyla ve aksi
belirtilmedikçe transformatörün tüm anma güçlerinde (ONAN,ONAF) yapılacaktır.
Sıcaklık Artış Testi yedek radyatör işletme dışına alınarak, en yüksek akım kademesinde,
transformatör bu kademedeki toplam kayıplarla yüklenmiş iken yapılacaktır.
Sargı dirençleri, 0.2 sınıfı veya daha hassas ölçü cihazları kullanılarak ölçülecektir. Yağ
sıcaklığı, 0.2°C veya daha hassas bir doğrulukla ölçülecektir.
Kayıplar test süresince ve referans sıcaklığa mümkün olduğu kadar yakın bir sıcaklıkta
ölçülecektir.

(İTM.183)
Sargı hot-spot sıcaklık artışlarının belirlenmesi IEC 60076-2’de belirtildiği şekilde, sıcaklık artışı
tip testi sonuçlarına dayandırılan hesaplamalarla fiber optik sensörler ile direkt ölçülerek
yapılacaktır. İki yöntemle ölçülen en yüksek değerler garanti edilen değerlere uygun olacaktır.
Sensörlerin sayısı, aksi belirtilmedikçe IEC 60076-2’ye uygun olacaktır. Sensörlerin yerleri
transformatör dizaynına göre sargıların en sıcak noktasında olacak şekilde Yüklenici tarafından
belirlenecek ve ALICI’nın onayına sunulacaktır. Aksi belirtilmedikçe Fiber Optik Sistem ile “Hot-
Spot ölçümü”, Sıcaklık Artış Testi yapılan ilk teslim edilen transformatörde yapılacaktır.
Yağda çözülen gazların kromatografik analizlerinin testten önce ve sonra yapılması gereklidir.
Yağ numuneleri transformatörün alt tarafından ve aynı musluktan alınacaktır. Analizler IEC
60567’ye uygun olacaktır.
Gaz analizi sonuçları IEC 60076-2’de belirtildiği gibi değerlendirilecektir.Sınır değerler 60076-2
Tablo D.2’de belirtilmiştir. Bu tabloya göre sonuçların değerlendirilmesi;
 Gaz çıkma hızı 1. sınır değerinden küçükse, test sonuçlarının başarılı olduğu kabul
edilecektir.
 Gaz çıkma hızı 1. sınır değeri ile 2. sınır değerinin arasında olursa, aynı tipteki tüm
transformatörler için sözleşmede belirtilen garanti süresine 2 sene ilave edilecektir.
 Gaz çıkma hızının 2. sınır değeri geçmesi halinde transformatör reddedilecektir.
iii) Sıfır Bileşen Empedansının Ölçülmesi (Measurement Of Zero-Sequence İmpedance(S)

On Three-Phase Transformers)
Bu ölçme IEC 60076-1, madde 11.6’da belirlenmiş prosedüre göre yapılacaktır. Ölçümler
yalnız ana kademede yapılacaktır.
Sıfır bileşen mıknatıslama empedansı da test tesisleriyle uygun değerdeki bir sıfır bileşen
gerilimi uygulanmak suretiyle transformatör boşta enerjilenerek ölçülecektir.
iv) Boştaki Akım Harmoniklerin Ölçülmesi (Measurement Of The Harmonics Of The No-Load
Current)
Boştaki akım harmonikleri ölçülecek ve harmoniklerin büyüklüğü temel bileşen yüzdesi olarak
ifade edilecektir.
v) Monte Edilmiş Transformatörün Tankında Vakum Testi (Vacuum Test On Tank Of Assembled
Transformer)
Test, tercihen, sıcaklık artış testinden sonra, tankın yağsız, ancak manyetik devre ve sargı
montajı yapılmış ve yardımcı donanımların doğrudan tanka bağlanmış olduğu durumda
yapılacaktır.
Tanktaki test basıncı (artık basınç) 1 mm Hg veya daha az olacaktır.
Tank, 6 saatlik test süresince vakumda tutulacaktır.
Vakum pompası ayrıldıktan sonra testte izin verilen maksimum vakum kaybı 2 mm Hg’yi
aşmayacaktır.
Bu test sırasında, tankın en sonunda uğrayacağı kalıcı şekil bozulmaları not edilecektir.
vi) Monte Edilmiş Transformatörün Basınç Testi (Pressure Test On Tank Of Assembled
(İTM.183)
Transformer)
Tank, ortam sıcaklığında, tank tabanında 380 kV/OG transformatörler 2 atm, 154 kV/OG
transformatörler 1 atm. durağan aşırı basınç ölçülecek şekilde transformatör yağı ile
doldurulacaktır.
Test süresi 24 saatten az olmayacaktır. Test sonunda, tankta, kapakta ve yağ genleşme
kabında hiçbir yağ sızıntısı görülmemelidir.
vii) Duyulabilir Gürültü Seviyesinin Ölçülmesi (Measurement Of Audible Sound Level)
IEC 60076-10’da belirtilen prosedür uyarınca, transformatörün tüm anma güçlerinde (ONAN,
ONAF) ölçüm yapılacaktır.
viii) Geçici Rejim Gerilimi Geçiş Karakteristiklerinin Belirlenmesi (Determination Of Transient

Voltage Transfer Characteristics) (IEC 60076-3)
ix)Taşımanın Uygun Bir Şekilde Yapılabilmesi İçin Tankın Değerlendirilmesi (IEC 60076-1)
(Assessment Of Tank Suitably For Transport)
Onay dokümanlarına göre imalatı tamamlanan transformatör üzerinde değerlendirilecektir.
x)Taşıma İçin Hazırlanan Transformatörün Ağırlığının Belirlenmesi (IEC 60076-1)

(Determination Of Weight With Transformer Arranged For Transport.)
Hesaplama ve/veya tartma yöntemleri ile yapılacaktır. Hesaplama yöntemi kullanılacaksa,

Yüklenici kullandığı malzemelere ilişkin ağırlıkları ve yaptığı hesaplamaları Kabul Heyetine
sunacaktır.
xi)Vantilatör Motorlarının Enerji Sarfiyatının Ölçülmesi (IEC 60076-1)(Measurement Of The Fan

Motors Power Consumption)
2.1.3.3.2. Rutin Testler (Routine Tests):
Rutin testler temin edilen her bir transformatör üzerinde yapılacaktır.
Testler, 10°C ile 40°C arasındaki herhangi bir ortam sıcaklığında yapılacaktır.
Testler sırasında transformatörün performansını etkileyebilecek tüm dış bileşenler ve yardımcı

teçhizat uygun olarak yerlerine monte edilecektir.
Rutin testler aşağıda belirtilmiştir.
a) Sargı Direncinin Ölçülmesi (Measurement Of Winding Resistance)
IEC 60076-1, madde 11.2’de belirtilen prosedüre göre ölçülecektir.

(İTM.183)
YG sargı DC dirençlerinin ölçülmesi tüm kademe pozisyonlarında yapılacaktır. OG sargı
dirençleri de ölçülecektir. DC direnci ölçümünün yapıldığı test akımları ve sargı sıcaklığı test
raporuna yazılacaktır.
b)Gerilim Çevirme Oranın Ölçülmesi Ve Faz Kaymasının Kontrolü (Measurement Of Voltage

Ratio And Check Of Phase Displacement)
Gerilim çevirme oranı IEC 60076-1, madde 11.3’te belirtilen prosedüre uygun olarak tüm
kademe pozisyonlarında ölçülecektir.
c)Kapasite ve Kayıp Faktörünün Ölçülmesi (Measurement of Capacitance and Dissipiation

Factor)
Ölçme, her bir sargı ile tank arasında ve transformatörün sargıları arasında yapılacaktır.
Transformatörün üst yağ sıcaklığı, ortam sıcaklığı ve % nem kaydedilmeli, % tan değerleri üst
yağ sıcaklığı dikkate alınarak 20 °C’ye irca edilmelidir. 20 °C’ye irca edilen % tan  değeri
0,5’ten küçük olmalıdır.
% tan ölçümleri transformatörün tüm kondenser buşingleri için yapılacaktır. Buşinglerde C1, C2
ve C1+C2 kapasitansları ölçülecektir. Buşinglerde %tan (C1) ≤ 0,5 ve %tan (C2) ≤ 1 olacaktır.
Buşinglerin ilgili standarda uygun olarak fabrikasında yapılan testlere ilişkin raporlar, fabrika
kabul test raporlarına eklenecektir.
d) D.C.İzolasyon Direncinin Ölçülmesi (Measurement of DC Insulation Resistance)
Ölçmeler sargılar arasında ve her bir sargı ile tank arasında (0,15, 30, 45, 60 saniyede ve 10
dakikada) 5000 Volt dc izolasyon direnci test cihazı ile yapılacaktır. (Neticeler üst yağ sıcaklığı
dikkate alınarak 20ºC’ye irca edilmelidir.) Ayrıca çekirdek/tank, klemp/tank ile çekirdek/klemp
arasındaki izolasyon direncinin ölçümü de (1 dakika) 2500 Volt dc izolasyon test cihazı ile
yapılacaktır. Transformatörler için dielektrik absorbtion oranı(60/30 sn) ve polarizasyon endeksi
(10/1 dk) hesaplanacaktır.
e) Kısa Devre Empedansının Ve Yükte Kayıplarının Ölçülmesi (Measurement Of Short-Circuit

Impedance And Load Loss)
IEC-60076-1, madde 11.4’te belirtilen prosedüre göre ölçülecektir. Ölçmeler en yüksek, en

düşük ve ana kademe pozisyonlarında yapılacaktır.
f) Boştaki Kayıp ve Akımın Ölçülmesi (Measurement Of No-Load Loss And Current)
IEC 60076.1, madde 11.5’te belirtilen prosedüre göre ölçülecektir.
g) Dielektrik Dayanım Testleri (Dielectric Withstand Tests)
Bu şartnamede aksi belirtmedikçe Dielektrik Dayanım Testleri IEC 60076-3’e göre yapılacaktır.
Dielektrik testlerinin yapılma sırası:
 Anahtarlama darbesi testi (Switching impulse test) (Sadece 380 kV/OG transformatörlerde
uygulanacaktır)

(İTM.183)
 Anahtarlama darbesi testi, endüklenmiş aşırı gerilim testine ilave bir rutin test
olarak kısmi boşalma ölçümü öncesi yapılacaktır. Test, IEC 60076.3, Madde
15’e göre yapılacaktır.
 Test, bütün fazlarda tüm sargıların devrede olduğu en yüksek kademede
yapılacaktır.
 Yıldırım darbe testi (Lightning impulse test)
 Bir azaltılmış tam darbe (One reduced full impulse)
 Bir %100 tam darbe (One %100 full impulse)
 Bir veya daha fazla azaltılmış kesik darbe (One or more reduced chopped impulse(s))
 İki tam kesik darbe (Two full chopped impulses (IEC60076-3’e göre kesik darbe genliği
tam darbenin 1,1 katı olacaktır.)
 İki %100 tam darbe (Two %100 full impulses)
 Nötr noktasına yıldırım darbesi testi;tüm sargıların devrede olduğu en yüksek kademede
1 adet referans darbe, 3 adet tam dalga darbe uygulanarak yapılacaktır.
 Ayrı kaynaklı AC gerilimi dayanım testi (Separate-Source AC withstand Voltage Test)
 Endüklenmiş aşırı gerilime dayanım testi (Induced overvoltage test)
 Kısmi boşalma ölçülmesi (Partial Discharge Measurement)
h) Yükte Kademe Değiştiricinin Testleri - Çalışma Testi (Tests On On-Load Tap- Changers -
Operation Test)
IEC 60076-1, madde 11.7’ de belirtilen prosedüre uyulacaktır.
ı) Basınçlı Kaçak Testi (Sızdırmazlık Testi) (Leak Testing With Pressure For Liquid- Immersed
Transformers (Tightness Test))
IEC 60076-1 maddde 11.8’de belirtilen prosedüre uyulacaktır. Ancak, 380 kV/OG
transformatörler için 2 atm, 154 kV/OG transformatörler için 1 atm basınç değeri uygulanacaktır.
i) Akım Transformatörlerinin Polarite Ve Çevirme Oranlarının Kontrolü(Check Of The Ratios

And Polarity Of Built-İn Current Transformers)
Buşinglerdeki akım transformatörlerinin, imalat aşamasında yapılmış olan testlerine ilişkin

raporlar ile polarite ve çevirme oranı değerleri de kabul test raporları ile birlikte verilecektir. Test
heyetinin talep etmesi halinde oranlar ve polariteler kontrol edilecektir.
j) Boya Tatbiki ve Kalite Kontrolü (Quality Control Of Paint Application)
Boya kontrolü, film kalınlığı ve boyanın yapışması kontrol edilerek yapılır. Boya kalınlığının
ölçülmesi “Boya Muayene Cihazı” kullanılarak yapılacaktır. Özellikle boya katlarının toplam
kalınlığı ve katların ayrı ayrı kalınlıkları ölçülmelidir. Transformatörlerin boyalı yüzeyleri üzerinde
gelişi güzel 10 nokta seçilir (radyatörler veya soğutucularla teçhiz edilmiş): Her bir katın
kalınlıklarının ortalaması, imalatçı tarafından o kat için öngörülen nominal değerden az
olmayacaktır..
Boya filminin yapışma özelliği, DIN EN ISO 2409 standardında verilen çapraz kesme metoduyla
doğrulanacaktır. Test, transformatörün boyalı yüzeyleri üzerinden gelişi güzel seçilmiş 10
noktada yapılacaktır. Değişme derecesi Gt1’den daha fazla olmamalıdır.
Test prosedüründe belirtildiği gibi, yalıtım deneyi ile birlikte gözle muayene ve devre kontrolü de
yapılacaktır.
(İTM.183)
k) Kaynak Bağlantılarında Rutin Testler (Routine Tests On Welded Joints)
İmalatçının yapılan kaynaklar hakkında düzenlediği rutin test raporları verilmelidir.
l) Mıknatıslama Akımının Ölçülmesi
Yüksek gerilim sargısında (en yüksek, en düşük ve ana kademe pozisyonlarında) 10 kV AC

gerilimde mıknatıslanma akımı ölçülecektir.OG sargısında ise 2 kV AC gerilimde mıknatıslanma
akımı ölçülecektir.
m) FRA (Frequency Response Analysis) Testi
Test prosedürüne, Alıcı ile Yüklenici arasındaki mutabakatla karar verilecektir.
n) Yağ Testleri
Transformatörlerde kullanılacak yağın önceden EK-4’deki Transformatör Yağı Şartnamesine
uygun olduğu test raporları ile belgelenecektir ve onay için Alıcıya verilecektir. Belgelenemediği
takdirde yağın EK-4’deki yağ şartnamesine uygun olarak komple testleri yaptırılacaktır.
Kabul esnasında her bir transformatörden alınacak yağ numunesine ise aşağıda belirtilen
testler, yaptırılacak ve Ek-5’deki yağ şartnamesine uygun olup olmadığı kontrol edilecek;
kullanılan yağın teklif edilen yağ ile aynı marka ve tipte olduğu, Firmaca garanti edilecektir.
 Power Factor (Doble, 25 °C+100°C)
 Dielektrik dayanım
 Asidite
 İç Yüzey Gerilme
 Yoğunluk
 Viskozite
 Renk Sayısı
 Su miktarı
o) Yağda Çözünmüş Gazların Kontrolleri
Yağda çözünmüş gazların kromatografik analizi yapılarak kontrol edilecektir. Test IEC 60567’de
belirtilen prosedüre göre yapılacaktır. Gaz analizinin değerlendirilmesi IEC 61181’e göre
yapılacaktır.
ö) Fiting(Bağlantı Elemanlarının) Ve Transformatöre Ait Tüm Korumaların Kontrolü
2.1.3.4. Saha Testleri (Field tests)
I. Transformatör montajının Alıcı tarafından yapılması halinde;

transformatörlerin ve temin edilen diğer teçhizatın saha testleri Yüklenici tarafından
yapılmayacaktır, ancak, saha testleri sırasında tespit edilen arızalardan Yüklenici de
sorumlu olacaktır.
II. Transformatör montajının Yüklenici tarafından yapılması halinde;
Tesislerin montajının tamamlanmasından sonra, servise alınmadan önce, Yüklenici
tarafından temin edilen her bir transformatör için, Alıcının temsilcileri huzurunda aşağıdaki
testler yapılacaktır.
(İTM.183)
a) Sargı Direncinin Ölçülmesi (Measurement of winding resistance)

b) Gerilim Çevirme Oranın Ölçülmesi Ve Faz Kaymasının Kontrolü
c) Kapasite ve Kayıp Faktörünün Ölçülmesi
yağ sıcaklığı dikkate alınarak 20 °C’ye irca edilmelidir. 20 °C’ye irca edilen % tan değeri 0,5’ten
küçük olmalıdır.
d) D.C. İzolasyon Direncinin Ölçülmesi (Measurement Of DC Insulation Resistance)
yapılacaktır. Transformatörler için dielektrik absorbtion oranı(60/30 sn) ve polarizasyon endeksi
(10/1 dk) hesaplanacaktır.
e) Mıknatıslama Akımının Ölçülmesi

f) FRA (Frequency Response Analysis) Testi
g) Transformatör Yağı Testleri
Transformatör yağı bota/tanka alındıktan sonra( prosedüre uygun olarak gerekli çevrim(tasfiye)
işlemi yapıldıktan sonra) ilgili Grup Müdürlüğü ve Yüklenici temsilcileri gözetiminde numune yağ
alınacak ve bir tutanak tanzim edilecektir, aşağıda belirtilen testlerin yapılması için Yüklenici
tarafından TEİAŞ Gölbaşı Kimya Laboratuarına bir tutanakla teslim edilecektir.

(İTM.183)
-Power Factor (Doble, 25ºC+100ºC)
-Dielektrik Dayanım
-Asidite
-İç Yüzey Gerilme
-Yoğunluk
-Viskozite
-Renk Sayısı
-Su Miktarı
-TEGM (Toplam Erimiş Gaz Miktarı)
Yukarıdaki testlere göre sonuçları uygun bulunan yağ transformatöre basıldıktan sonra ilgili
Grup Müdürlüğü ve Yüklenici temsilcileri gözetiminde bir tutanak tanzim edilerek tekrar alınacak
yağ numunesi üzerinde aşağıda belirtilen testlerin yapılması için Yüklenici tarafından TEİAŞ
Gölbaşı Kimya Laboratuarına bir tutanakla teslim edilecektir.

-Asidite
-Renk Sayısı
-Su Miktarı
TEGM miktarı max.%1, su miktarı max.5ppm olmalıdır.

Yukarıda belirtilen testler için Yükleniciden herhangi bir ücret alınmayacaktır.
h) Transformatör Merkezinin, merkezi kontrol panosuna bağlantısı için; hücreler, kabinler,
kutular ve terminal blokları arasındaki kablo bağlantıları kontrol edilecektir.
i) Yükte kademe değiştiricinin, tüm korumaların, alarmların, gösterge ve kumanda cihazlarının,

uzaktan kumandalar dahil doğru çalıştıkları kontrol edilecektir.
j) Vakum Sızdırmazlık Testi (IEC 60076.1 madde 11.11)
2.1.4. TESTLERE VE KABUL KRİTERLERİNE İLİŞKİN HUSUSLAR
Tip Teknik Şartname ve Garantili Özellikler Listelerinde istenen değerler ve özellikler

Alıcının(İdarenin) istediği asgari değerler ve özelliklerdir. İsteklilerce daha üstün değerlerin ve
özelliklerin teklif edilmesi durumunda İstekli tarafından bir hak talebinde bulunulmayacak, İdare
tarafından ekstra bir prim verilmeyecek ancak teklif fiyatlarının eşit olması durumunda üstün
değer ve özellikleri teklif eden tercih edilecektir.
2.1.4.1. Tip Testleri
I) İstekliler/Yükleniciler ; ihalesine çıkılan güç transformatörü ile aynı özellikte, üç fazlı güç
transformatörü üzerinde akredite bir laboratuarda, IEC 60076-5 standardının 07.02.2006

(İTM.183)
tarihinde yayınlanan versiyonuna uygun olarak yapılmış, kısa devre tip testine ait
sertifikasını İdareye vereceklerdir.
50/62,5 MVA 154/33,6 kV , 80/100 MVA 154/33,6 kV ve 90/125 MVA 380/33,25 kV Güç
Transformatörleri için kısa devre tip test sertifikasının verilmemesi, verilen kısa devre tip test
sertifikasının, ihale dokümanlarında tanımlanan ihalesine çıkılan güç transformatörü ile aynı
özellikte Güç Transformatörüne ait olmaması veya IEC 60076-5 standardının 07.02.2006
tarihinde yayınlanan versiyonuna uygun olmaması durumunda; kısa devre tip testleri İdareye
herhangi bir masraf yüklemeksizin akredite bir laboratuarda Yüklenici tarafından bilabedel
yapılarak, kısa devre tip test sertifikası İdareye sunulacaktır. 50/62,5 MVA, 154/11,1 kV Güç
Transformatörleri için kısa devreye dayanım tip testi raporunun verilmesi esastır. Ancak
verilmemesi durumunda söz konusu transformatörlerin kısa devreye dayanımı ilgili standardına
uygun olarak yapılmış hesap yöntemiyle rapor olarak verilecektir ve garanti süresi 5 yıl (60 ay)
olacaktır.
Kısa devre tip test sertifikasının verilmesi esastır. Ancak, sertifika öncesi kısa devre tip test
raporlarının verilmesi halinde; rapor içeriğinde, kısa devre tip testlerinin başarılı sonuçlanması
ve kısa devre tip test sertifikası verilmesini engelleyici hiçbir hususun yer almaması şartı
aranacak olup; kısa devre tip test sertifikası İdareye verilene kadar, tüm sorumluluk Yükleniciye
ait olmak üzere, imalatı ve fabrika kabul testleri (tip+rutin testler) tamamlanan güç
transformatörlerinin sevk emri verilebilecektir. Sevk edilen güç transformatörü / güç
transformatörlerinin ödemesi yapılacaktır.
Kısa devre tip test sertifikası, kısa devre tip testinin bitiminden itibaren 120 (yüz yirmi) gün
içerisinde İdareye sunulacaktır.
Teklif edilen güç transformatörü ile kısa devre tip testinin gerçekleştirildiği orijinal (prototip) güç
transformatörünün elektriksel özellikleri, sargıları, izolasyon mesafeleri, materyal
karakteristikleri, sargı destek ve baskıları ile buşing ve yük altında kademe değiştirici bağlantıları
aynı olacaktır.
İmalatçılar, kısa devre tip testinin gerçekleştirildiği orijinal (prototip) güç transformatöründe,
manyetik çekirdekteki bazı değişiklikler ile yağ miktarındaki değişiklikler de dahil olmak üzere
küçük tasarım değişikliklerine gitmek istediklerinde, yapılması istenilen değişikliklerin
gerekçelerini, söz konusu değişikliklerin güç transformatörlerinin elektrodinamik kuvvetlere
dayanım kapasitesini azaltmadığını gösterir teknik açıklamalar ve bütün tasarım ve uygulama
projesi çizimleri ile birlikte İdareye bildirecektir.
İdareye bildirilmeden yapılan tasarım değişiklikleri kısa devre tip testinin bilabedel yapılmasını
zorunlu kılacaktır.
Güç transformatöründen bağımsız olarak ilgili standartlarında öngörülen tip ve rutin testlere tabi
tutulan yük altında kademe değiştirici, yüksüz kademe değiştirici ve buşing değişiklikleri kısa
devre tip testinin yenilenmesini gerektirmeyecektir.
Kademe değiştiriciler ve yüksek gerilim (170 kV ve 420 kV) buşinglerin ilgili standartlarında yer
alan tip testlerine ilişkin raporlar (akredite bir laboratuarda yapılmış veya akredite bir kuruluş
tarafından onaylanmış) teklifiyle / onay dokümanlarıyla birlikte İdareye sunulacaktır.
İdare temsilcileri gözetiminde Uluslararası laboratuarda yapılan kısa devre tip testinde Tip
Teknik Şartnameden kısmen farklı değerler uygulanması halinde, ilgili standardın gereklerini
(İTM.183)
karşıladığı değerlendirilerek Laboratuarca Kısa Devre Tip Testi Sertifikası verilmiş ve bu
sertifika İdarece kabul görmüş ise teklif fiyatlarının eşit olması durumunda Kısa Devre Tip
Testini Tip Teknik Şartnameye uygun olarak yapan İdare tarafından tercih edilecektir.
II) GÜÇ TRANSFORMATÖRÜ (380 kV/OG, 154 kV/OG) TİP TEKNİK ŞARTNAMESİ 3.3.1. Tip
Testleri-Alt maddeler ( ii ), ( iii ), ( iv ), ( v ), ( vi ), ( vii ), ( viii ), ( ix ), ( x) ve (xi)'de belirtilen tip
testleri, ilgili tip test raporları verilse dahi İdareye masraf yüklemeksizin yapılacaktır.
2.1.4.2. Güç Transformatörlerinin Kabulü İçin Kriterler
2.1.4.2.1. Ana Bileşenler(Komponentler) Üzerindeki Fabrika Testlerinin Kabulü İçin Kriterler
Ana bileşenlere uygulanan bütün rutin testler, müsaade edilen toleranslar dahilinde olumlu
sonuç vermelidir. Testlerden birinin olumsuz sonuçlanması siparişteki malzemelerin tümünün
reddi anlamına gelmeyecek, ancak kusurlu bileşen kabul edilmeyecektir. İmalatçı tarafından
hazırlanan bu test raporları fabrikada kabul testlerine başlanmadan önce kabul heyetine
sunulacaktır. Kabul testleri sonrası hazırlanan test ve muayene protokolü ekinde, bu raporlar da
bulunacaktır.
2.1.4.2.2. Tip Testlerinin Kabulü İçin Kriterler
Yukarıda belirtilen tip testleri, sözleşme kapsamında imal edilen ilk güç transformatörü üzerinde,
İdarenin temsilcilerinin katılımı ile akredite bir laboratuarda veya İdare tarafından onaylanırsa
İmalatçı laboratuarında yapılacaktır.
Bütün tip testlerinden olumlu sonuç alınmış olacaktır. Bir tip testinin olumsuz sonuçlanması
halinde, olumsuz sonuçlanan transformatör tipi reddedilir. Ancak, İmalatçı bir tasarım
değişikliğine gider ve adı geçen bütün tip testlerini, masrafları Yükleniciye ait olmak üzere makul
bir süre içinde tekrarlamayı üstlenirse, karar verme yetkisi yalnız İdareye ait olmak üzere, süre
uzatımı verilmeksizin testlerin tekrarı kabul edilebilir.
İlk güç transformatörü üzerinde tip testleri tamamlanmadan, sorumluluk tamamen Yükleniciye
ait olmak üzere ve İdarenin de uygun görmesi kaydıyla, İmalatçı tarafından ilk güç
transformatörü dışında diğer güç transformatörü / güç transformatörleri de imal edilebilir.
Yüklenici tarafından, imal edilen güç transformatörü / güç transformatörlerinin fabrika kabul
testlerinin yapılmasının talep edilmesi durumunda; olumlu fabrika kabul testleri sonrası güç
transformatörü / güç transformatörleri yedd-i emanete alınmış olsa dahi, tip testleri başarı ile
sonuçlanıncaya kadar, hiçbir güç transformatörünün sevki ve / veya ödemesi yapılmayacak
olup, fabrika kabul testleri tamamlanan ve yedd-i emanete alınan güç transformatörlerinin
teslimat tarihi olarak tip testlerinin başarı ile sonuçlandığı tarih dikkate alınacaktır.
2.1.4.2.3. Rutin Testlerin Kabulü İçin Kriterler
Tip Teknik Şartname Madde 2.1.3.3.2 'de belirtilen rutin testleri, kabule sunulan bütün güç
transformatörlerine uygulanacaktır.
Testlerin başlama tarihi,testler yurt içinde yapılacaksa 15(onbeş) gün öncesinden , testler yurt
dışında yapılacaksa 30(otuz) gün öncesinden İdareye bildirilecektir

(İTM.183)
Bütün rutin testlerden olumlu sonuç alınmış olacaktır. Rutin testlerin herhangi birinden olumsuz
sonuç alınırsa, bu sonuç güç transformatörünün çalışması için İdare tarafından zararlı
görülüyorsa sorunlu kısım yenisi ile değiştirilecek veya masrafları Yükleniciye ait olmak üzere
sorun giderilecektir.
Boya muayenesinin olumsuz sonuçlanması halinde İdare güç transformatörünün bedelsiz olarak
yeniden boyanmasını isteme hakkına sahiptir.
Rutin Testler İdarenin temsilcilerinin katılımı ile imalatçının laboratuarında

yapılacaktır.İmalatçının laboratuarı akredite olacak veya testlerde kullanılacak cihazların
kalibrasyonları akredite bir kuruluş tarafından yapılmış olacak, kalibrasyon sertifikaları testler
başlanılmadan önce Muayene ve Kabul Komisyonuna sunulacaktır
Tüm imalat kontrolleri ve testler İdare temsilcileri gözetiminde bedeli Yükleniciye ait olmak üzere
yapılacaktır.
2.2. GIS Güç Transformatörleri (154 kV/OG)
2.2.1. GENEL
2.2.1.1.Konu ve Kapsam
Bu şartname, 154 kV/OG, 3 fazlı yağa daldırılmış, GİS transformatör merkezlerinde kullanılacak
güç transformatörlerinin temini koşullarını kapsar.
kapsayacaktır.
 Transformatörlerin tüm aksesuar ve yardımcı donanımı ile birlikte dizaynı ve imalatı,

 Transformatörlerin ve ilgili komponentlerinin test edilmesi ve test raporlarının verilmesi,
 Yedek parçalar,
 Montaj ve bakım için gerekli özel takım ve aletler,
 Resimlerin, elektriki şemaların ve transformatörlerin montaj, işletme ve bakımı ile ilgili
dokümanların onay için verilmesi,
 Transformatörlerin montajı sırasında süpervizörlük hizmeti. (Alıcının isteğine bağlı olarak)
 Transformatörlerin teslimat programında belirtilen yerlere nakliyesi, ray veya platform
üzerine indirilmesi ve monte edilecek noktaya kadar çekilmesi (Alıcının isteğine bağlı olarak)
 Transformatörlerin montajı (Alıcının isteğine bağlı olarak)
 Transformatörlerin servise alınmadan önce yapılacak saha testleri (Alıcının isteğine bağlı
olarak)
 İşletmeye alma. (Alıcının isteğine bağlı olarak)
Aşağıda belirtilen işler aksi belirtilmedikçe Alıcı tarafından sağlanacaktır:
 Transformatörlerin tesisi için gereken, ray sistemi ile teçhiz edilmiş betonarme temel ve
gerekli diğer inşaat işleri,
 Topraklama sistemi,
 Şantiyedeki montaj çalışmaları sırasında komponentler için uygun ambarlama,
Aksi belirtilmedikçe transformatörlerin dizaynı, üretimi ve testleri aşağıda belirtilen standartların

ve/veya dokümanların en son baskıları gözönüne alınarak yapılacaktır.

(İTM.183)
STANDARTLAR KONUSU
IEC 60076-2
Güç Transformatörleri – Bölüm 3: Yalıtım Seviyeleri, Dielektrik
TS 10902 EN 60076-3
Deneyler Ve Havadaki Haricî Yalıtma Aralıkları
Power Transformers Part 3: Insulation Levels, Dielectric Tests
IEC 60076-3
And External Clearances In Air
Reaktörler
Reactors
Güç Transformatörleri - Bölüm 5: Kısa Devre Dayanım
TS EN 60076-5
Yeteneği
IEC 60076-7
Power Transformers
TS EN 60076-10
Belirlenmesi
Power Transformers - Part 18: Measurement of Frequency
IEC 60076-18
Response

TS EN 60214-1
Deney Metotları
IEC 60214-1
Methods
TS EN 60214-2 Kademe Değiştiriciler - Bölüm 2: Uygulama Kılavuzu
TS 2051 EN 60270
Ölçmeleri
IEC 60270
Measurements
TS EN 60296 Uygulamalar İçin – Anahtarlama Düzeni Ve
Transformatörlerde Kullanılan
IEC 60296
IEC/TR 62271-301
TS 3033 EN 60529
Donanımlarında)

(İTM.183)
Güç Transformatörleri Ve Reaktörleri Için Aksesuarlar
TS EN 50216
(Bölümler 1-6)
EN 50216
Through 6
Power Cables With Extruded İnsulation and Their
Accessories For Rated Voltages From 1 kV (Um = 1,2 kV) up
IEC 60502-1
to 30 kV (Um = 36 kV) - Part 1: Cables For Rated Voltages of
1 kV (Um = 1,2 kV) and 3 kV (Um = 3,6 kV)
TS EN 60567
Oil-Filled Electrical Equipment – Sampling Of Gases And Oil
IEC 60567
For Analysis Of Free And Dissolved Gases – Guidance
Mineral Yağ Doldurulmuş Elektriksel Donanım-Çözünmüş
TS EN 61181 Gaz Analizinin (ÇGA) Elektriksel Donanım Üzerindeki Fabrika
Deneylerine Uygulanması
Mineral Oil-Filled Electrical Equipment - Application of
IEC 61181 Dissolved Gas Analysis (DGA) to Factory Tests on Electrical
Equipment
Mineral Yağ İle Doldurulmuş Kullanımdaki Elektrikli Cihazlar –
TS EN 60599 Çözünmüş Ve Serbest Gazların Tayin Sonuçlarının Cihazın
Mineral Oil-Impregnated Electrical Equipment In Service -
IEC 60599 Guide To The Interpretation Of Dissolved And Free Gases
Analysis
IEC 61672-1 Electroacoustics - Sound Level Meters - Part 1: Specifications
TS 620 EN 60044-1 Ölçü Transformatörleri – Bölüm 1: Akım Transformatörleri
TS EN 61869-1 Ölçü Transformatörleri - Bölüm 1: Genel Kurallar
IEC 61869-1 Instrument Transformers - Part 1: General Requirements
Ölçü Transformatörleri - Bölüm 2: Akım Transformatörleri İçin
TS EN 61869-2
Ek Kurallar
Instrument transformers - Part 2: Additional Requirements for
IEC 61869-2
Current Transformers
Insulating Liquids - Determination Of The Breakdown Voltage
IEC 60156
At Power Frequency - Test Method
TS EN 60137
Gerilimler İçin
Alçak Gerilim Anahtarlama Düzeni Ve Kontrol Düzeni - Bölüm
TS EN 60947-1
1: Genel Kurallar
IEC 60947-1
Rules
Deney Metotları
Elektriksel Amaçlı Presli Karton ve Presli Kağıt Özellikleri-
TS EN 60641-1
Bölüm 1: Tarifler ve Genel Kurallar
IEC 60641-1
Elektriksel Amaçlar İçin Presli Kağıt ve Presli Karton'da
TS EN 60641-2
IEC 60641-2

(İTM.183)
TS EN 60641-3-1
Şartlar-Föy 1:Prespan, Tipler B.0.1., B.2.1, B.3.1, B.3.3,
B.4.1, B.4.3, B.5.1, B.6.1, ve B.7.1 İçin Kurallar
Specifications For Individual Materials - Sheet 1:
IEC 60641-3-1
Requirements For Pressboard, Types B.0.1, B.0.3, B.2.1,
B.2.3, B.3.1, B.3.3, B.4.1, B.4.3, B.5.1, B.5.3 And B.6.1
TS EN 60641-3-2
Şartlar-Föy 2:Presli Mukavva, Tipler P.2.1, P.4.1, P.4.2, P.4.3,
P.6.1 ve P.7.1 (IEC 641-3-2:1992)
Specifications For Individual Materials –
IEC 60641-3-2
Sheet 2: Requirements For Pressboard, Types P.2.1, P.4.1,
P.4.2, P.4.3 and P.6.1
TS EN 60450
TS EN 60763-1 Tabakalı Prespan İçin Şartlar-Bölüm 1:Tarifler,Sınıflandırma
ve Genel Kurallar
Test
TS EN 60763-3-1 Şartlar Föy 1:Önceden Presle Tabakalanmış Prespan İçin
IEC 60763-3-1 Specifications For Individual Materials - Sheet 1:
Requirements For Laminated Precompressed Pressboard,
Types LB3.1A.1 And LB3.1A.2
IEC 60554-1 Specification For Cellulosic Papers For Electrical Purposes.
IEC 60554-2 Cellulosic Papers For Electrical Purposes - Part 2: Methods
Of Test
TS EN 61061-1 Elektriksel Amaçlar İçin Emprenye Edilmiş Preslenmiş Levha
Ahşap -Bölüm 1: Tarifler, Gösteriliş ve Genel Kurallar
Requirements
TS EN 61061-2 Elektrik Amaçlı Emprenye Edilmemiş Preslenmiş Levha
Ahşap-Bölüm 2: Deney metodları
IEC 61061-2 Specification For Non-Impregnated, Densified Laminated
Wood For Electrical Purposes - Part 2: Methods Of Test

(İTM.183)
Yalıtım Malzemeleri - Elektriksel Amaçlar İçin Termoset
TS EN 60893-3-5 Reçine Esaslı Endüstriyel Rijit Lâmine Levhalar - Bölüm 3-5:
Münferit Malzemeler İçin Özellikler - Polyester Reçine Esaslı
Rijit Lâmine Levhalar İçin Gerekler
Insulating Materials - Industrial Rigid Laminated Sheets
Based On Thermosetting Resins For Electrical Purposes -
IEC 60893-3-5 Part 3-5: Specifications For İndividual Materials -
Requirements For Rigid Laminated Sheets Based On
Polyester Resins
TEİAŞ Yeni İzolasyon Yağı İle Doldurulmuş Yeni
Transformatöre Ait Yağ Şartnamesi (Şartname ekindedir.)

bulunmadığı malzemelerle ilgili olarak, Teklif Sahibi, Alıcı’nın da onayının alınması şartıyla

olacaktır.
Transformatörler için alınan tekliflerin açılmasından sonraki aşamalarda yukarıdaki standart

olacaktır.
transformatörler aşağıda belirtilen çalışma koşullarında kullanılmaya uygun olacaktır.
Bu çalışmaların sonucunda, Teknik Şartname ve varsa tasarımda meydana gelecek
değişiklikleri Alıcının onayına sunulacaktır.

(İTM.183)
çalışacağı yerde tesisi için gereken proje, resim ve malzemeler ile transformatörün depreme
dayanıklılık hesapları Yüklenici tarafından verilecektir. Bu şekilde imal edilen transformatörün
montajı ve sabitlenmesi için gerekli her türlü cıvata, bağlantı elemanları vs. Yüklenici tarafından
karşılanacaktır.
Transformatörlerin tesis edilecekleri her mahalde aşağıdaki yardımcı güç kaynakları yer
- Üç faz AC sistem (nötrlü) : 380 volt + %10 - % 15 ,50 Hz (**)

- Tek faz AC sistem (faz-nötr) : 220 volt ±%10 - %15 , 50 Hz (**)
- DC sistem : 110 veya 220 volt, %+10,% -15
220 Vdc kullanılacak transformatörler, sözleşmeden sonra ayrıca belirtilecektir.
2.2.2.1. Anma Değerleri Ve Performans
Bu şartname kapsamı transformatörler harici kullanım için, yağ doldurulmuş (mineral yağ) tipte
olacaktır. İstenilen teknik karakteristikler bu şartnamenin ekindeki Garantili Özellikler Listesinde
belirtilmiştir. Ana karakteristikler aşağıda verilmiştir:
- Faz sayısı :3
- Soğutma tipi : ONAN/ONAF
- Anma gücü : 62,5 MVA 100 MVA
- Soğutma şekline göre istenen anma güçleri
. ONAN : ≥ 50 MVA ≥ 80 MVA
. ONAF : 62,5 MVA 100 MVA
. Üst yağ : ≤ 55 °C
. Sargı : ≤ 60 °C
. Çekirdek yüzeyi : ≤ 75 °C
.Sargı en sıcak noktası : 73 °C
(Hot-spot point)
- Anma gerilimleri
. Yüksek gerilim (YG) sargısı : 154 kV 154 kV
. Alçak gerilim (OG) sargısı : Garantili Özellikler Listesindeki gibi
- Kademenin bulunduğu sargı : YG sargısı, nötr tarafta
- Kademe değiştirime şekli : Yükte
- Gerilim ayar sahası : Garantili Özellikler Listesindeki gibi
- Kademe sayısı : Garantili Özellikler Listesindeki gibi
- Gerilim değişme kategorisi : CFVV (Sabit akılı ayar)
(İTM.183)
. Yüksek gerilim : 170 kV 170kV
. Alçak gerilim : Garantili Özellikler Listesindeki gibi
- Bağlantı grubu : Garantili Özellikler Listesindeki gibi
- Sargıların yalıtımı : YG kademeli; OG uniform
- Sistem topraklama metodu : YG direk topraklama; OG direk veya direnç üzerinden
- Empedans gerilimi : Garantili Özellikler Listesindeki gibi
- İzolasyon seviyeleri : Garantili Özellikler Listesindeki gibi
Transformatörler ile ilgili istenen değer ve karakteristikler bilgi vermek bakımından Garantili
Özellikler Listesinde belirtilmiştir. Alıcı, transformatörlerin kullanılacağı yeri ve çalışma şartlarını
dikkate alarak Malzeme Listesini ve Garantili Özellikler Listesini hazırlayacaktır.
(**) Frekans değişim aralığı: Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliğinde aksi belirtilmedikçe
transformatörler, 49-50,5 Hz frekans aralığında sürekli; sistem frekansının olağanüstü
durumlarda 51,5 Hz’e çıkabileceği veya 47,5 Hz’e düşebileceği göz önünde bulundurularak,
50,5 Hz-51,5 Hz frekans aralığında 1 saat, 48,5 Hz-49 Hz frekans aralığında 1 saat, 48 Hz-48,5
Hz frekans aralığında 20 dakika, 47,5 Hz-48 Hz frekans aralığında 10 dakika iletim şebekesine
bağlı kalarak çalışacak şekilde tasarlanmalıdır.
Fabrika Kabul Testleri esnasında her transformatör için ölçülen değerlerin Garantili Özellikler
Listesinin “GARANTİ EDİLEN” sütunundaki değerlere aşağıdaki toleransların uygulanması
neticesinde ortaya çıkan değerlerin içinde kalması halinde transformatörler kabul edilebilir,
ancak kayıplar için aşağıdaki Madde 2.2.2.3’de belirtilen cezalar uygulanır.
 Ana kademede boşta kayıplar : +%15

 Ana kademe ve anma akımda yük kayıpları : +%10
 Tüm kademelerde boşta çevirme oranı sapması : ±%0,5
 Ana kademe ve anma akımında empedans gerilimleri :Garantili Özellikler Listesindeki gibi
 En uç kademelerde empedans gerilimleri :Garantili Özellikler Listesindeki gibi
 Ana kademede, anma geriliminde ve
anma geriliminin %10 üzerinde boşta akım : +%30
 Dahili kısmi deşarj : YOK
 Duyulabilir gürültü düzeyi : YOK
 Sıcaklık artışı : YOK
Transformatörler üzerindeki testler, teçhizatın garanti edilen değerlerine (“GARANTİ EDİLEN”

sütunu) uymadığını gösterdiği takdirde(kayıpların yukarıda belirtilen toleranslar dahilinde olması
kaydıyla), Alıcı, her bir transformatör için ayrı olmak üzere aşağıdaki cezaları uygular. Garanti
edilen değerlerden daha iyi bulunan karakteristikler için herhangi bir prim tanınmayacaktır.
a) Boşta Kayıplar:
üzerindeki her bir kW’ı için 7.000. - ABD Doları ceza uygulanacaktır. (Anma geriliminin %100
veya % 110’unda sapmanın en yüksek olduğu yerde)

(İTM.183)
Garanti edilen yük kaybı değerini geçen her bir kW için 2.500-ABD Doları ceza uygulanacaktır.
Bu cezanın hesabı için garanti edilen değerlerden garantili karakteristiklere bakılacak (ana
kademe, veya en yüksek, veya en düşük kademe) en büyük sapmayı veren ayar kademesi
pozisyonu için hesaplanacaktır.
c) Soğutma sisteminde fan kayıpları garanti edilen güç değerini geçen her bir kW için 3.000-
Garantili Özellikler Listesinde TEİAŞ tarafından istenen (“istenen” sütunu) kayıp değerlerinden
daha yüksek kayıp değerlerine sahip transformatörler reddedilecektir.
Ayrıca , Garantili Özellikler Listesinde TEİAŞ tarafından istenen (“istenen” sütunu) duyulabilir
gürültü seviyesi, dahili kısmi deşarj, sıcaklı artışı değerlerinden daha yüksek değerlere sahip
transformatörler reddedilecektir.
2.2.2.5. Sapmalar (Deviation)
Sapmalar (Deviation) Listesinde herhangi bir husus belirtilmemişse, transformatör ve tüm

teçhizatın şartnameye tamamen uygun olduğu değerlendirilecektir.
Transformatörün üretiminde kullanılacak malzemeler yeni ve standartlarda tariflenen birinci

sınıf kalitede, amaca uygun, kusursuz ve eksiksiz olacaktır.
2.2.2.6.1. Manyetik Devre(Çekirdek)
Aksi belirtilmedikçe transformatörler üç bacaklı çekirdek tipi olacaktır.

Çekirdeği oluşturan çelik saclar ve bunların yalıtım malzemeleri, transformatörün ömrü boyunca
fiziksel veya elektriksel özelliklerinde zararlı değişikliklerin ortaya çıkmasına meydan
Çekirdeği oluşturan tabakalar, bacaklarda ve boyunduruklarda birbirlerine cıvatalarla

tutturulmayacaklardır, hot spot oluşumundan kaçınılacaktır.Çekirdeğin yapısı, sargıların


(İTM.183)
Çekirdek topraklaması tanka yalnızca bir noktadan uygun kesitli örgülü bakır iletkenle
YG sargılarında elektrolitik bakır iletken veya lak izoleli elektrolitik bakır iletkenlerden örülerek
meydana gelmiş, epoksi reçine emdirilmiş transpoze iletkenler kullanılacaktır.Bu iletkenler
olarak sarılacaktır. OG sargılarında lak izoleli elektrolitik bakır iletkenlerden örülerek meydana
gelmiş, epoksi reçine emdirilmiş transpoze iletkenler kullanılacaktır.Bu iletkenler de gerekirse
selülotik A sınıfı selüloz izolasyon kağıdı ile çok katlı olarak sarılacaktır.
YG sargısının izolasyonu doğrudan topraklı nötr için kademeli izolasyonlu olacaktır. OG sargısı
uniform izolasyonlu olacaktır.
Sargılar, işletme sırasında ve sıcaklık değişimlerinde izolasyon yıpranması oluşmayacak şekilde

imal edilecektir.
Sargılar ve irtibatlar, transformatörün yapım standardında öngörülen sıcaklık artışına, aşırı

bağlantı yerleri gümüş kaynağı yapılacak veya kompresyon tipi veya çok cıvatalı irtibatlayıcılar
Sargılardaki kanallar yağın tabii dolaşımına uygun olacak ve bu suretle ONAN/ONAF

soğutmada yağ sirkülasyonu için pompa sistemlerine ihtiyaç görülmeyecektir.
2.2.2.6.3. Tank
Aksi belirtilmedikçe, tank kaynaklı,kapak cıvata bağlantılı tipte olacaktır. Tank ve kapağı yüksek
kaliteli çelik levhalardan imal edilecektir.
bırakmayacak şekilde tasarımlanacaktır. Havalandırma boruları, havanın/gazın içinde
toplanabileceği tüm noktaları gaz rölesine bağlayacaktır.
Tank, nakil esnasındaki zorlanmalara, yağ tasviyesi işleminde vakum zorlanmalarına ve işletme
esnasında, özellikle de kısa devre esnasında meydana gelen hidrostatik ve dinamik
Tankın imalatında kullanılan tüm cıvatalar paslanmaz çelikten yapılacaktır. Kazan, kapak ve
depo cıvataları yerine takıldıktan sonra boyanacaktır.

(İTM.183)
alınacaktır.
Tank, kaldırma kancaları, çekme için bağlama yerleri ve transformatörün tam olarak monte
tabanlıklarıyla teçhiz edilecektir. Kriko tabanlıkları, tekerlekler çıkartılmış ve transformatör
Transformatörün tabanı, kaydırılmalarına müsait olacaktır. Düz bir taban veya tankın
edilmiş plakalı bir taban bulunacaktır. Tabanda veya taban bitişiğinde transformatörün yukarıda
belirtilen doğrultularda çekilmesi için gerekli bağlantı yerleri bulunacaktır.
transformatörün tüm ağırlığını taşıyacak kuvvetli ve bükülmeyen bir yapıda olacak, tekerlek
grupları birbirine dik iki yönde yatay olarak döndürülebilecektir. Tekerlekler kısa kenarda 1440
mm / uzun kenarda 1440 ve 2942 mm ray açıklığında transformatörün yürütülmesine uygun
olacaktır. Tekerlekler ve transformatörün istenmeyen hareketlerini önleyen tekerlek frenleri
verilecektir.
nakliyatına uygun olacaktır. Bu maksatla, tanka cıvatalanarak monte edilmek üzere iki takım
destek verilecektir. Bu bağlamda açıklamalar Madde 2.2.2.6.13 ’de verilmiştir.
çalıştıklarına dair referanslarla beraber verilecektir. Flanşlar arasında kullanılan cıvatalar yağın
sızmasına karşı iyi bir şekilde contalanacaktır. Alternatif olarak, cıvatalar yerine bir takım dıştan

 Yağın tasfiye ve filtre edilmesi için gerekli alt ve üst vanalar
 Vakum pompa bağlantısı için vana (karakteristikleri ve transformatör üzerindeki konumu
 Biri termik imaj için olmak üzere tank kapağında iki adet termometre yuvası

(İTM.183)
 Radyatörlerin tanka irtibatı için flanşlar
olacaktır. Her pabuç topraklama teli bağlantısı için kıstırmalı tip terminal ve cıvatalara sahip
olacaktır.
 Tank kapağında açma kontaklarına haiz yeterli sayıda basınç tahliye ventili. Tahliye basıncı,
özellikle işletmedeki kısa devrelerde ve başarılı kısa devre tip testi sırasında zamansız
(gereksiz) tahliyeleri önleyecek şekilde seçilmelidir. Basınç ventili tankın üzerine
konacaktır.
 Transformatör üzerine çıkılmasını sağlayan bir merdiven
 Tank üzerine; işletmede yağın doldurulması, yağın boşaltılması ve vakuma alınması vb.
gibi çalışmalar için vanaların açık-kapalı konumunu gösteren, paslanmaz malzemeden
imal edilmiş donanım plakası takılacaktır. Plakalar paslanmaz malzemeden vidalarla tespit
edilecek, yazılar ve işaretler zamanla silinmeyecektir.
Her bir transformatör, çalışma alanındaki en düşük çevre sıcaklığı ile en yüksek çevre sıcaklığı
ve yükleme şartları altında tanktaki yağ hacmindeki değişmeleri ihtiva edebilecek kapasitede bir
yağ genleşme kabı ile teçhiz edilecektir. Az miktarda yağ her zaman için yağ genleşme kabı
içerisinde belirli bir yükseklikte bulunacak ve kabın hacmi en aşırı yükte ve sıcaklık şartlarında
genleşen yağı içine alacak büyüklükte olacaktır.
bulunacaktır. Transformatörün tank yağı, yük altında kademe değiştirici şalter yağından ayrı
göstergesi.
cihazı.
seviyesinden bakıldığında okunabilecektir. Kadranda +20°C’deki seviye ile, en düşük ve en
seviyelere karşılık gelen sıcaklık değerleri ile gösterilecektir. Yağ genleşme kabındaki kaldırma
kancaları bulunacaktır.
Havanın nemini alan solunum cihazı da (dehydrating-Silicagel-breather) ilave olarak, yağ
genleşme kabı ile atmosfer arasına hava hücresindeki nem birikiminin önlenmesi için
konulacaktır.

(İTM.183)
Transformatörün GİS’e bağlantısı tek damarlı uygun kesitli XLPE kablo ile yapılacaktır.
Transformatörün YG çıkışlarının kablo bağlantısı transformatörün tesis edileceği GİS için Alıcı
tarafından kesiti ve özellikleri verilecek olan kablo veya kablo başlığına uygun olarak dizayn ve
imal edilecektir. Transformatör dolayısıyla kablo yalıtımında oluşacak ısınmalara karşı önlemler
alınacaktır. Transformatörün YG çıkışları izolasyon yağı dolu bir dom içinde yer alacaktır.
Dom içerisindeki yağın genleşmesine karşı gerekli önlemler alınacaktır. Kablo başlığının ve
transformatör YG terminalinin içinde bulunduğu domun yağı, domdan daha yükseğe
yerleştirilmiş ayrı yağ genleşme tankından beslenecektir. Yağ seviyesi uygun bir göstergeden
görülecektir. Yağ genleşme tankı ile dom arasında bağlantıda, Buchholz rölesinin iki tarafına
yerleştirilmiş uygun vanalar bulunacaktır. Genleşme tankı ile yağlı kablo kutuları arasındaki
irtibat her bir fazı ayırabilecek şekilde yapılacaktır. Normal dışı durumlarda Buchholz rölesi
açma işareti verecektir. Yağ genleşme tankı silicagel madde içeren hava alma tertibatına sahip
olacaktır.
YG buşinglerin test tap uçları ölçüm yapılabilecek şekilde dışarı çıkarılacaktır.
Transformatörün YG bağlantısı için, gerekli tüm teçhizat ve donanım transformatör yüklenicisi

tarafından sağlanacaktır.
Alternatif olarak transformatörün YG uçları ile kablo arasındaki uç bağlantısı SF6 ile yalıtımlı
bölme ile yapılabilir. (SF6 / yağ buşingi kullanılarak). Bu durumda gaz basıncıyla oluşacak
kuvvetlere karşı körükler kullanılacaktır. Bu körükler eksenel olarak tespit edilecek, açısal ve
yanal hareket etmelerine izin verilecektir. Eksenel ayarlar montaj sırasında yapılacaktır. Normal
dışı SF6 basıncında, uygun koruma sistemi ile alarm ve açma sinyali verilecektir.
Transformatörün orta gerilim beslemesinin, OG metal-klad şalt teçhizatına bağlantısı ve

transformatörün topraklaması uygun kesitli XLPE tipi kablo ile yapılacak ve OG terminal kutusu
kullanılacaktır. OG terminal kutusu tamamen kapatılacaktır. Terminal kutuları, kablo geçişlerinde
yalıtımın zedelenmesine imkan vermeyecek ve bütün açıklıklar önceden belirlenen iklim
şartlarına uygun olacaktır.
Transformatör ve kablo bağlantılarının farklı imalatçılara ait olması durumunda, imalatçıların her
ikisi de bu ekipmanların birleştiği yerlerin kusursuz olarak yapılması hususunda işbirliğine
gidecektir.
Transformatörün tesis edileceği merkezde; transformatörün YG ve OG faz, nötr buşingi

terminallerinin bağlanacağı mevcut noktaların durumu göz önüne alınarak transformatörün
dizaynına yönelik gerekli projeler sipariş sonrasında oluşturularak Alıcıya verilecek ve onay
alınacaktır.

kondenser tipte koronasız olacak ve hermetik olarak sızdırmaz olacaktır. Buşinglerin nominal
spesifik yüzeysel kaçak yolu uzunluğu en az 25 mm/kV olacaktır. İzolatörler kahverengi ve
porselen olacaktır.
YG sargıların gerilim ayarlaması, transformatörün yıldız noktasına yerleştirilecek direnç tipindeki

üç fazlı yük altında kademe değiştirme tertibatı vasıtasıyla gerçekleştirilecektir. Yük altında

(İTM.183)
yapılacak çalıştırma için bağımsız enerji depolama imkanlarını ihtiva edecektir.Kademe
değiştirici anma akımı ve kademe gerilimi, işletme değerlerinin üzerinde geniş aralıklı (marjlı)
olacaktır.
bilgiler verilmelidir. Şalter yağlı tip olacaksa, transformatör özel, dahili bir yağ filtreleme sistemi
ile donatılacaktır. İşletme deneyimleri ve performans kalitesi kanıtlanmış yağlı tip veya vakumlu
tip kademe değiştirme şalterleri TEİAŞ tarafından tercih edilecektir.
Vakumlu şalter kullanılacaksa,ilk bakım 300.000 anahtarlama işleminden sonra
Kademe değiştirme şalteri(Diverter switch) ve kademe seçici (Tap Selector), transformatörün

tankı içine monte edilecektir. Akım devresini açan ve kapayan kademe değiştirme şalteri ve bu
işlemle doğrudan kirlenmeye müsait olan izolasyon yağı, transformatör tankındaki izolasyon
yağından ayrı tutulmak üzere özel bir hücre içine yerleştirilecek ve bir koruma rölesi ile yağ
genleşme kabında ayrı bir bölmeye bağlanacaktır. Transformatörün tank kapağı açılmadan veya
tanktaki yağ seviyesini düşürmeye gerek kalmadan, kademe değiştirme şalterine ulaşabilmek
üzere, bu bölüm için sökülebilir cıvatalı bir kapak bulunacaktır. Kademe değiştirici kapağı,
kademe değiştiricide basınç sonucunda oluşabilecek zararları önleyecek basınç ventili ile
donatılacaktır. Transformatör tankının üstünde yer alan kademe değiştirici kapağı üzerinde
kademenin çalıştırma pozisyonunun görülebileceği gözetleme penceresi olacaktır.
indirilecektir.
Kademe değiştirme tertibatı, transformatör tankı dışına yerleştirilmiş 3 fazlı motor tahrikli bir
bulunacaktır.

(İTM.183)
 Dolap, sağlam yapılı hava ve toz geçirmeyen türden olacak; IEC 60529’a göre en az
IP56 koruma şartlarını karşılayacak ve uygun bir şekilde yoğunlaşmaya karşı korumalı
olacaktır.
Etiket, ikaz ve talimat plakaları Türkçe olarak yazılacak veya İngilizceleriyle birlikte Türkçeleri de
 El ile Çalıştırma- Otomatik Çalıştırma Kumanda Anahtarı
 Yerel-Uzaktan Çalıştırma kumanda anahtarı

 Otomatik Voltaj Regülatörü (alıcının isteğine bağlı olarak)

 Transformatör merkezindeki kumanda panosuna gömme olarak monte edilmek
üzere temin edilecek malzeme olarak; kademe pozisyon göstergesi (uzak için), kademe
Kademe değiştirici göstergesi 20 mA çıkışlı transdüserli olacaktır. Transdüser çıkışı 2x (4-20

mA) olacaktır. 1. çıkış kumanda panosuna, 2. çıkış SCADA panosuna kablajı yapılarak devreye
alınacak hale getirilecektir.

(İTM.183)
Transformatörlerin soğutma şekli ONAN/ONAF tipte olacak, tanka takılan radyatörleri ve cebri
hava dolaşımı için vantilatörleri ihtiva edecektir.
Radyatörler sökülebilir tipte, tank ve/veya batarya sistemine O-Ring contalı flanşlarla bağlanmış
olacak ve yağ giriş - çıkışını kesecek kelebek vanalarla teçhiz edilecektir. Bu suretle her grup
radyatör, transformatör devre dışı edilmeden veya tanktaki yağ boşaltılmadan sökülüp
takılabilecektir.
Radyatörler, rüzgar hızı ve atmosferik şartlar ne olursa olsun, çalışmada titreşimler ve yağ
sızıntıları olmayacak şekilde dizayn ve imal edilecektir. Radyatörler sağlam bir yapıda olacak ve
sıkıca tespit edilecektir.
Vantilatörler ve tahrik motorları yüksek verimli ve düşük gürültü seviyeli olacaktır.
Her bir radyatörde kaldırma için bağlantı yeri, yağ ve hava boşaltma tapaları bulunacaktır.
Radyatörler, ana tankın dayanabileceği tam vakuma dayanacaktır.
Transformatörler, vantilatörler servis dışı olduğunda (ONAN soğutma), ONAF anma gücünün
%80’indeyken, garantili özellikler listesinde belirlenmiş koşullara tamamen uygun olarak
Transformatörde, radyatörlerden herhangi birinin sökülüp alınması halinde, belirtilen sıcaklık

artışlarını geçmeden şartnamedeki ONAN ve ONAF tam güç değerinde sürekli olarak çalışmayı
sağlamak üzere yedek bir radyatör bulunacaktır.
Vantilatör ve motorları, dahili ve harici çalıştırmaya uygun olarak tam mahfazalı, titreşim ve dış
hava etkilerine karşı korunmuş, aralıkları 25 mm’den büyük olmayacak galvanizli kafes teli ile
vantilatör pervanelerine kaza ile temas edilmesi önlenmiş olacaktır. Vantilatör motorları motor
besleme noktasından iki gruba ayrılacaktır; gruplardan her biri üç fazlı minyatür devre kesicileri
ile korunacak ve kontaktörle bireysel olarak kumanda edilecektir. İlave olarak, her bir motorda
termik röle ile teçhiz edilmiş bir kontaktör bulunacaktır.
Kontrol ve koruma donanımları uygun metal kutulara yerleştirilecek ve soğutma vantilatörlerinin

işletim ve beslemesi için gereken yardımcı donanımları da içine alacaktır.
Her bir vantilatör grubu elle veya otomatik olarak çalıştırılabilecektir. Her bir vantilatör grubunda
bir el/otomatik kumanda şekli için seçici anahtar bulunacak, ayrıca anahtar pozisyonunun
uzaktan izlenebilmesi (merkezi kumanda panosu) için gerekli kontaktörleri içerecektir.
Her bir vantilatör grubu otomatik çalışma modunda, yağ sıcaklık sensörlerinden gelen işaretle
devreye girecek, yağ sıcaklığı belirlenen değerin altına düştüğünde ise otomatik olarak
duracaktır.
Çalışan vantilatör gruplarının göstergelerde görülebilmesi için kontrol sisteminde kontaklar

olacaktır. Aşağıda belirtilen normal dışı durumlar için alarm kontakları bulunacaktır.
 Bir veya daha fazla vantilatörün çalışmaması

 Otomatik başlatma cihazının beslemesinin kesilmesi veya hatalı çalışması
Teslim edilecek her bir transformatör aşağıdaki aksesuarları içerecektir. Bunların bedeli
transformatör fiyatına dahil olacaktır:
p. Üst yağ sıcaklığı için taksimatlı kadranlı, azami gösterge ibreli ve elektriksel olarak
(İTM.183)
q. Sargı "Kızgın-bölge" (hot-spot) göstergesi, biri yüksek sıcaklık alarmı, biri açtırma ve ikisi
Sargı sıcaklığı termik imaj tekniği ile ölçülecektir. Termik algılama elemanı ve yağ sıcaklık
algılayıcısı tank kapağı üzerinde sızdırmaz bir cep içerisine yerleştirilecektir. Uzak sıcaklık
kaydedici için elektriki transmiter sağlanacaktır.
r. İki şamandıralı, bağımsız alarm ve açma kontakları olan, tank ile genleşme kabını birleştiren
yüksekliğe yerleştirilmiş gaz numune alma tertibatı ile donatılmış olacaktır. Bucholz rölesi
s. Tank ve kademe değiştirme şalteri için yağ seviyesi alarm röleleri
t. Kademe şalteri hücresini, genleşme kabındaki kademe değiştiriciye ait bölmeye birleştiren
u. Yukarıda belirtilen gaz röleleri için aşağı ve yukarı akışı kesecek kelebek vanalar
v. Yağ numunesi için vanalar (üst,orta,alt); yağın boşaltılması, tasfiye ve filtre edilmesi için
w. Biri termik imaj için olmak üzere tank kapağında iki adet termometre yuvası
x. Tank kapağında açma kontaklarına haiz, yeterli sayıda basınç tahliye ventili. Basınç
ventilinin çalışması durumunda, yağın transformatörün üzerine ve çevresine yayılmasını
transformatör zeminine kadar uygun çap ve ölçülerde bir boru sistemi tesis edilecektir. Bu
husus onay resminde açıkca gösterilecektir.
y. Tank tabanında, gerektiğinde yaşlanma sonucu biriken tortu ve yağ çamurunun alınabilmesi
z. Transformatör Merkezi kumanda panosuna gömme tip monte edilmek üzere, sıcaklık
aa. Transformatörde oluşan herhangi bir arıza nedeni ile tanktan yağ boşalması halinde, yağ
bucholz rölesi arasına yağın akışını kesecek bir cihaz (Conservator shutter mechanism)
bb. Yağ genleşme kabı içinde bulunan kauçuk kompansatörün işlevini yerine getirip
cc. Transformatörde (radyatör vanaları ve numune yağ alma muslukları hariç) gövde ve iç
dd. Alıcının isteğine bağlı olarak transformatör,Transformatör İzleme Sistemi(TİS) ile
donatılacaktır.
p.Vakum pompası vanası (özellik ve konumuna siparişten sonra mutabık kalınacak)
q.Her bir radyatörün tank ile irtibat yerinde tank tarafında sızdırmaz vanalar.
2.2.2.6.9.Kumanda Dolabı ve Kablo Tesisatı
Tüm kumanda dolapları transformatör temel ve kaidesinin yüksekliği ile birlikte düşünüldüğünde
merdivensiz olarak ulaşılabilecek bir yüksekliğe yerleştirilecektir. Sıcaklık göstergeleri, fan
şalterleri, yardımcı röleler panoda işletme esnasında da ulaşılabilecek yerlere konulacaktır.
Bağlandıkları yerler ilgili cihazlara yakın olacak ve transformatör enerjili iken de ulaşılabilir
olacaktır.
Transformatör kumanda dolabı, sağlam yapılı, hava ve toz geçirmeyen türden olacak, IEC
karşı korumalı olacaktır.

(İTM.183)
Transformatörün kumanda dolabında termostatik elemanlı uygun ısıtıcılar ve doğal
Tüm panolardaki yardımcı güç kablosu tesisatı, teçhizat dahili kablo tesisatı ve kumanda,
koruma ve alarm için kullanılan kablo tesisatlarının terminal blokları modüler tipte olacak ve
Terminal blokları metal raylara monte edilecek ve yayla tutturulacaktır. Raylar topraklanacaktır.
Tüm panolardaki kabloların izolasyon derecesi 3’ten az olmayacak (Toprağa göre 2 kVrms’de
test edilmiş) kılıf kalitesi R2 olacak ve alevlerin yayılmasına ve tanka yakın yerde oluşacak
Tüm kumanda dolaplarında terminal blok sıraları birbirinden yeterli mesafeyle ayrılmış olacaktır.
Her bir ray sırasında, ileride kullanılmak üzere en az %10 yedek terminal bloğu bulunacaktır.
Her bir terminalde sökülebilir işaretleme şeridi bulunacaktır.
Transformatör dışındaki tüm elektrik bağlantıları terminal bloklarından, çelik borular veya diğer
koruyucu kılıflar içerisinde taşınacaktır. Panolar içindeki kablo tesisatı PVC veya benzeri yağa
dayanıklı izolasyona sahip olacaktır. Transformatör üzerindeki kablolar, çelik zırhlı çoklu iletkenli
olacak veya çelik / alüminyumdan yapılmış bükülgen borular içerisine tesis edilecektir.

edilecektir.
bulunacaktır.
Kumanda dolaplarının rengi transformatörün rengine uygun olacaktır.

- Şebeke frekanslı dayanım gerilimi 2 kV rms
2.2.2.6.10.Yalıtkan Yağ
Transformatör yağı variller içerisinde teslim edilecektir.
Transformatörlera doldurulacak yağın şartnamesi EK-4'te verilmekte olup, kullanılacak yağ bu

şartnameye uygun olacaktır. ASKAREL, izolasyon yalıtımı ve soğutma için kullanılmayacaktır.

(İTM.183)
2.2.2.6.11. Kaldırma Ve Taşıma Tesisatı
Transformatör mahfazasını, çekirdeği, sargıları, yağ genleşme kabını ve komple transformatörü

kaldırmak için uygun tesisat temin edilecektir.
Transformatör tabanında, tankın merkez eksenlerine paralel yönlerde hareketine imkan veren
ve bir dikdörtgen teşkil eden kirişler bulunacaktır.
Transformatörü yukarıda anılan yönlere paralel hareket ettirmek için, transformatör kaidesinde
ya da bitişiğinde çekme tertibatı bulunacaktır.
Transformatör tankı kaidesi dayanıklı, deformasyona uğramayan, transformatörün bütün

ağırlığını tek flanşlı 4 tekerlek üzerinde destekleyebilen bir şasi ihtiva edecektir. Tekerlek
grupları iki yönlü hareket için birbirine dik konumlanabilmelidir.
2.2.2.6.12. Tank Topraklama Tertibatı
Transformatörün tanklarının iki yüzeyinde bakır kaplı çelik veya yalnız paslanmaz çelikten
yapılmış topraklama terminalleri olacaktır. Bunlar tank kaidesinde, iki kısa kenar arasındaki orta
noktaya kaynaklanmış olmalıdır.
2.2.2.6.13. Taşıma
Transformatörler, bir taşıt üzerinde karayolu veya demiryolu ile (T.C.D.D. Vagon ve Yük
Gabarisine uygun olarak) taşıma için tasarımlanmış olacaktır. Bu maksatla, tanka cıvatalanmak
üzere iki takım kroşe verilecektir.
Transformatörler, YG buşingleri, yağ/hava ısı eşanjörleri, genleşme kabı ve aksesuarlar

takılmadan taşınacaktır.
Transformatörler, nakliye depolama sırasındaki kaçaklara karşı ilave gaz kaynağı (nitrojen tüpü)
takılı şekilde sevk edilecektir. Tüm delikler (radyatörlerinkiler de dahil) kör flanşlarla kapatılmış
olacaktır.
Transformatörler yağ dolu olarak nakil edilmeyecektir.
Transformatörün izolasyon yağı variller içerisinde sevk edilecektir.
Transformatör kendi aksesuarları ve avadanlıkları ile birlikte sevk edilecektir.
sırasında bu cihazlar transformatörün değişik noktalarına monte edilecektir.
Üniteler, en büyük parçanın (ambalajlama dahil) taşınması sırasındaki genişliği ve yüksekliği

Garantili Özellikler Listesinde belirtilen ölçüleri geçmeyecek şekilde boyutlandırılacaktır.
2.2.2.6.14. Boyama
Transformatörlerin metal bölümleri korozyona dayanıklı malzemeden yapılacak ve yüzeyler


(İTM.183)
d) Dış yüzün hazırlanması
e) Birinci kat boyama (astarlama)
f) Son kat boyama
yapılacaktır.

alınacaktır.
boya kalınlığının nominal değerini belirtecektir. Transformatörün boyama işleri rutin deneylerin
yapılmasından önce tamamlanacaktır. Son kat boyası yapılmış satıhlar nakliye ve montaj
sırasında oluşabilecek hasarlara karşı iyi bir şekilde korunacaktır. İmalatçı boyada oluşabilecek
hasarların giderilebilmesi için yeterli miktarda ilave boyayı da verecektir.
Galvanizleme işlemine tabi tutulacak parçalarda, kaplama TS EN ISO 1461’de önerildiği gibi
Her bir transformatörde tankın uzun taraflarında, birbirinin tam karşı yönlerinde tespit edilmiş iki
adet tanıtma plakası bulunacaktır.
Bina dışında kullanılan malzemelerin etiket ve plakaları paslanmaz çelikten veya denenmiş

(İTM.183)

 Üretim yılı,
 Anma gerilimi,
 YAKD’nin tipi, akımı,seri no yalıtım seviyesi
. Çekirdek
. Sargılar
. Komple ünite
Transformatörlerden her birinin sargılarını ve bağlantılarını, akım transformatörlerini ve

terminallerin fiziksel ilişkilerinin plan görünüşünü veren şema tanıtım plakasında yer alacaktır.
Soğutma sistemine ait diagram verilecektir. Her bir terminal bir plakayla tanıtılacaktır.
Fan gruplarının tavsiye edilen servise girme sıcaklıkları plakalara yazılacaktır.
2.2.2.6.16. Boyutlar
Tam olarak monte edilmiş transformatörün dış boyutları teklifle birlikte Alıcının bilgisine
sunulacaktır.
Bu konudaki ayrıntılar sipariş verildikten sonra kesinleşecektir.
2.2.3. YANGIN DONANIM SİSTEMİ
Transformatörler otomatik yangın söndürme sistemiyle donatılacaktır. Bu sistem Alıcı tarafından

onaylandığında yangın söndürücü azot veya diğer gazlarla çalışacak şekilde yapılacaktır.
Teklif sahipleri yangın söndürme sistemi dahil transformatör için teklif vereceklerdir. Teklif
değerlendirmesi, yangın koruma sistemi fiyatları transformatöre dahil edilerek ve bu sistemin
transformatörün bir parçası olduğu farz edilerek yapılacaktır. Bununla birlikte Alıcı Yangın
Donanım Sistemini sipariş etmeyebilir. Bu nedenle yangın söndürme sistemi bedeli ayrıca
belirtilecektir.
Teklif edilen sistemle ilgili referans listesi, teklifle birlikte verilecektir. Önerilen sistem uluslararası
kabul gören bir imalat olmalıdır, yani bundan önce kullanıla gelen bir sistem olmalıdır.
Bütün gerekli yardımcı kaynaklar Teklif Sahibi tarafından temin edilmelidir. Teklife tasarım
hesapları da dahil edilmelidir.
Uygulanan sisteme ait resimler teklifle birlikte verilmelidir.

(İTM.183)
Tanka Azot Gazı (veya onaylanacak diğer gazlar) Enjeksiyonu ile Yangın Söndürme (Tank içi
tipi koruma):
Yangın durumu, transformatör üzerinde bulunan Bucholz rölesi ve yangın dedektörleri vasıtası
ile algılanacaktır. Tanka kuru basınçlı azot basılacaktır. Bu sırada, yüzey tabakasında ısı
birikimini önlemek için üstten yağ emilecektir. Boşaltılan yağ, uygun hacimli bir yağ çukurunda
toplanacaktır.
Bu yağ çukuru boruları yeteri kadar büyük ve ısıya dayanıklı olacaktır. Sistem hem uzaktan ve
hem de elle kumanda edilebilecektir.
Sistem şunlardan meydana gelecektir: Yangın dedektörleri, çek-valfler, kapama valfleri olan
perfore (delikli) borular, gaz ve yağ boruları, yağ boşaltma valfleri, gaz basıncı ve debi ayar
cihazı, emniyet cihazı, gaz silindiri; işletme ve alarm göstergeleri için kumanda kutusu, ses ve
ışık alarmları, deney cihazları; azot gazı basıncı izleme ve sistemin doğru ve güvenli olarak
çalışması için gerekli olan bütün diğer donanım.
Teklif Sahipleri, referanslarıyla birlikte önerdikleri sisteme ait ayrıntılı bir açıklama sunacaklardır.
Sistemde kullanılan tüm cihaz ve donanımların özellikleri verilecektir.
Herhangi bir başka sistem alternatif teklif olarak kabul edilecektir. Teklif Sahipleri, sistemi
işletmeye alma, yöntemini açık bir şekilde izah edeceklerdir.
2.2.4. TESTLER
2.2.4.1. Genel

yapılacaktır.
2.2.4.2. Komponentlerin Fabrikada Testleri (Tests on Compenents at Factory)
Tüm komponentler (bakır, magnetik saçlar, izolasyon malzemeleri, yük altında kademe
değiştirici, buşingler, radyatör, röleler … vb.) transformatöre monte edilmeden önce ilgili
standartlara uygun olarak, yüklenicinin veya altyüklenicinin fabrikasında rutin testlere tabi
tutulmalıdır. Alıcı bu testlere temsilcilerini gönderme hakkını saklı tutar.
test raporları Alıcı’nın değerlendirmesi için yüklenici tarafından sağlanacaktır.
2.2.4.3. Tümüyle Monte Edilmiş Transformatörün Testleri (Tests on Fully Assembled

Transformer at Factory)
 Çevirme oranı kontrollerinde hatalar ±%0,2’yi geçmeyecek,

 Yağ ve ortam sıcaklığı ölçümlerinde hatalar ±%0,2’yi geçmeyecek,
.Gerilim transformatörleri 0,2 sınıfı olacak ve ilgili hataların ±%0,2 dahilinde olduğu bilinecektir.
Voltmetre ve ampermetreler 0,2 sınıfı veya daha hassas olacaktır,
. Düşük güç faktörü için watmetreler 0,5 sınıfı veya daha hassas olacaktır,

(İTM.183)
doğrulukta bulunmalı ve periyodik kalibrasyonları yapılmış IEC 60076-8’ya göre ölçme sistemleri
doğrulanmış ve hassasiyeti sağlanmış olmalıdır.
göre yapılacaktır. Kısa devreye dinamik dayanım kapasitesi test ile ispatlanacak olup 9 adet
alınacaktır.
Test şeması IEC standartlarında izin verilenlerden birisi olacaktır. Bununla birlikte test şeması
testten önce Alıcı tarafından onaylanacaktır. Akımların tepe ve rms değerlerinin toleransları IEC
Bu kısa devre testinde;
50/62,5 MVA GİS güç transformatöründe akımın tepe değerinin hesaplanmasında k2
faktörünün değeri IEC 60076-5’e göre 2,55 olarak alınacaktır.
80/100 MVA GİS güç transformatöründe akımın tepe değerinin hesaplanmasında k2
faktörünün değeri IEC 60076-5’e göre 2,69 olarak alınacaktır. Ayrıca 80/100 MVA GİS güç
transformatöründe kısa devrenin tepe ve etken akımının hesaplanması kaynağın eşdeğer
empedansının SIFIR olarak alınması ile yapılacaktır.
Kısa devre endüktansının ölçümleri ± %0,1 hassasiyet dahilinde yapılacaktır; bu durumda

testlerden sonra ölçülen yıldız eşdeğer endüktans değeri, orijinal durumda ölçülen değerden
%1’den fazla sapmayacaktır.
± %0,1 hassasiyet değerinin sağlanamaması durumunda; testlerden sonra ölçülen yıldız

eşdeğer endüktans değerinin, orijinal durumunda ölçülen değerden %0,9’dan fazla sapmaması
koşuluyla ± %0,2 hassasiyet değeri kabul edilecektir.
 Test 3 fazlı olarak yapıldığında, kısa devre kesicisini kapama zamanı senkronize ederek,
 Test tek fazlı olarak yapıldığında test altındaki fazı dönüşümlü olarak değiştirerek,
Her fazdan test akımının belirlenen tepe değerlerinin 3 kez geçmesi sağlanacaktır.
d) Değerleri ve süreyi kontrol etmek amacıyla, uygulanan gerilimlerin ve akımların

e) Testten önce ve sonra transformatörün kısa devre endüktansının ölçülmesi (ölçümler ±

%0,1 hassasiyet dahilinde yapılacaktır)

(İTM.183)
f) Bilgi amaçlı olarak kısa devre testinin başlangıç ve bitiminde FRA (Frequency Response
Analysis) analizi
c) Öngörülen test değerinin %100’ünde dielektrik testleri dahil olmak üzere bütün rutin
testler tekrarlanacaktır.
d) Tanktan çıkarılmış transformatörün gözle incelenmesi; aynı zamanda testlerden önce

alınan fotoğraflar ile bağlantılarda deformasyon olup/olmadığının kontrolü yapılacaktır
d) Testlerden önce ve sonra yıldız eşdeğeri endüktans değerleri %1’den (yüzde bir) fazla
değişmemişse,
e) Rutin testler de başarılıysa,
f) Gözle muayene ve tanksız transformatörün fotoğrafları herhangi bir arıza veya hasar
veya oynama olmadığı; ark (flashover) başlangıçlarının olmadığı, v.b.).

dayanacaktır.
ii) Sıcaklık Artış Testi (Temperature-Rise Test):
IEC 60076-2’de açıklanan yönteme uygun olarak, kısa devre test metoduyla ve aksi
belirtilmedikçe transformatörün tüm anma güçlerinde (ONAN,ONAF) yapılacaktır.
Sıcaklık Artış Testi yedek radyatör işletme dışına alınarak, en yüksek akım kademesinde,
transformatör bu kademedeki toplam kayıplarla yüklenmiş iken yapılacaktır.
Sargı dirençleri, 0,2 sınıfı veya daha hassas ölçü cihazları kullanılarak ölçülecektir. Yağ
sıcaklığı, 0,2°C veya daha hassas bir doğrulukla ölçülecektir.
ölçülecektir.
transformatör dizaynına göre sargıların en sıcak noktasında olacak şekilde Yüklenici tarafından
belirlenecek ve Alıcı’nın onayına sunulacaktır. Aksi belirtilmedikçe Fiber Optik Sistem ile “Hot-
Spot ölçümü” , Sıcaklık Artış Testi yapılan ilk teslim edilen transformatörde yapılacaktır.
Yağ numuneleri transformatörün alt tarafından ve aynı musluktan alınacaktır. Analizler IEC

(İTM.183)
Gaz analizi sonuçları IEC 60076-2 de belirtildiği gibi değerlendirilecektir. Sınır değerler 60076-2
Tablo D.2’de belirtilmiştir. Bu tabloya gore sonuçların değerlendirilmesi;
edilecektir.
iii) Sıfır Bileşen Empedansının Ölçülmesi (Measurement of Zero-Sequence İmpedance(s)

on Three-Phase Transformers)
Bu ölçme IEC 60076-1, madde 11.6.’da belirlenmiş prosedüre göre yapılacaktır. Ölçümler yalnız
ana kademede yapılacaktır.
gerilimi uygulanmak suretiyle transformatör boşta enerjilenerek ölçülecektir.
iv) Boştaki Akım Harmoniklerinin Ölçülmesi (Measurement of the Harmonics of the No-load
Current)
ifade edilecektir.
v) Monte Edilmiş Transformatörün Tankında Vakum Testi (Vacuum Test on Tank of Assembled
Transformer)
yapılacaktır.
aşmayacaktır.
vi) Monte Edilmiş Transformatörün Basınç Testi (Pressure Test on Tank of Assembled
Transformer)
Tank, ortam sıcaklığında, tank tabanında 1 atm. durağan aşırı basınç ölçülecek şekilde
transformatör yağı ile doldurulacaktır.
vii) Duyulabilir Gürültü Seviyesinin Ölçülmesi (Measurement of Audible Sound Level)
IEC 60076-10’da belirtilen prosedür uyarınca, transformatörün tüm anma güçlerinde (ONAN,
ONAF) ölçüm yapılacaktır.
viii) Geçici Rejim Gerilimi Geçiş Karakteristiklerinin Belirlenmesi (Determination of Transient


(İTM.183)
ix) Taşımanın Uygun Bir Şekilde Yapılabilmesi İçin Tankın Değerlendirilmesi(IEC 60076-1)
Onay dokümanlarına göre imalatı tamamlanan transformatör üzerinde değerlendirilecektir.
x) Taşıma İçin Hazırlanan Transformatörün Ağırlığının Belirlenmesi (IEC 60076-1)

(Determination of Weight With Transformer Arranged for Transport.)

sunacaktır.
xi) Vantilatör Motorlarının Enerji Sarfiyatının Ölçülmesi (IEC 60076-1)(Measurement of

the Fan Motors Power Consumption)
Rutin testler temin edilen her bir transformatör üzerinde yapılacaktır.
Testler sırasında transformatörün performansını etkileyebilecek tüm dış bileşenler ve yardımcı

teçhizat uygun olarak yerlerine monte edilecektir.
a) Sargı Direncinin Ölçülmesi (Measurement of Winding Resistance)


(Measurement of Voltage Ratio and Check of Phase Displacement)
c) Kapasite ve Kayıp Faktörünün Ölçülmesi (Measurement of Capacitance and Dissipiation

Factor)
yağ sıcaklığı dikkate alınarak 20 °C’ye irca edilmelidir. 20 °C’ye irca edilen % tan  değeri
0,5’ten küçük olmalıdır.
Buşinglerin ilgili standarda uygun olarak fabrikasında yapılan testlere ilişkin raporlar, fabrika
kabul test raporlarına eklenecektir.
d) D.C.İzolasyon Direncinin Ölçülmesi (Measurement of DC İnsulation Resistance)

(İTM.183)
yapılacaktır.
Transformatörler için dielektrik absorbtion oranı(60/30 sn) ve polarizasyon endeksi (10/1 dk)
hesaplanacaktır.
e) Kısa Devre Empedansının ve Yükte Kayıplarının Ölçülmesi (Measurement of Short-Circuit

İmpedance and Load Loss)
IEC-60076-1, madde 11.4’te belirtilen prosedüre göre ölçülecektir. Ölçmeler en yüksek, en

f) Boştaki Kayıp ve Akımın Ölçülmesi (Measurement of No-load Loss and Current)
IEC 60076.1, madde 11.5’te belirtilen prosedüre göre ölçülecektir.
g) Dielektrik Dayanım Testleri (Dielectric Withstand Tests) (IEC 60076-3 madde 13.2.15 )
Bu şartnamede aksi belirtmedikçe Dielektrik Dayanım Testleri IEC 60076-3’e göre yapılacaktır.
 Yıldırım darbe testi (Lightning impulse test)

 Bir azaltılmış tam darbe (One reduced full impulse)
 Bir %100 tam darbe (One %100 full impulse)
 Bir veya daha fazla azaltılmış kesik darbe (One or more reduced chopped impulse(s))
 İki tam kesik darbe (Two full chopped impulses (IEC60076-3’e göre kesik darbe genliği
tam darbenin 1,1 katı olacaktır.)
 İki %100 tam darbe (Two %100 full impulses)
 Nötr noktasına yıldırım darbesi testi;tüm sargıların devrede olduğu en yüksek kademede
1 adet referans darbe, 3 adet tam dalga darbe uygulanarak yapılacaktır.
 Ayrı kaynaklı AC gerilimi dayanım testi (Separate-Source AC withstand Voltage Test)

 Endüklenmiş aşırı gerilime dayanım testi (Induced overvoltage test)
 Kısmi boşalma ölçülmesi (Partial Discharge Measurement)
h) Yükte Kademe Değiştiricinin Testleri -Çalışma Testi (Tests On On-Load Tap-Changers -

Operation Test)
IEC 60076-1, madde 11.7’ de belirtilen prosedüre uyulacaktır.
ı) Basınçlı Kaçak Testi (Sızdırmazlık testi) (Leak Testing With Pressure for Liquid- Immersed
Transformers (Tightness Test)) (IEC 60076-1)
IEC 60076-1 maddde 11.8’de belirtilen prosedüre uyulacaktır. Ancak basınç değeri 1 atm
uygulanacaktır.
i) Boya Tatbiki ve Kalite Kontrolü (Quality Control of Paint Application)
Boya kontrolü, film kalınlığı ve boyanın yapışması kontrol edilerek yapılır. Boya kalınlığının
ölçülmesi “Boya Muayene Cihazı” kullanılarak yapılacaktır. Özellikle boya katlarının toplam
kalınlığı ve katların ayrı ayrı kalınlıkları ölçülmelidir. Transformatörlerin boyalı yüzeyleri üzerinde
gelişi güzel 10 nokta seçilir (radyatörler veya soğutucularla teçhiz edilmiş): Her bir katın
(İTM.183)
kalınlıklarının ortalaması, imalatçı tarafından o kat için öngörülen nominal değerden az
olmayacaktır.
Boya filminin yapışma özelliği, DIN EN ISO 2409 standardında verilen çapraz metoduyla
doğrulanacaktır. Test, transformatörün boyalı yüzeyleri üzerinden gelişi güzel seçilmiş 10
noktada yapılacaktır. Değişme derecesi Gt1’den daha fazla olmamalıdır.
Test prosedüründe belirtildiği gibi, yalıtım deneyi ile birlikte gözle muayene ve devre kontrolü de
yapılacaktır.
j) Kaynak Bağlantılarında Rutin Testler (Routine Tests on Welded Joints)
İmalatçının yapılan kaynaklar hakkında düzenlediği rutin test raporları verilmelidir.
k) Mıknatıslama Akımının Ölçülmesi

l) FRA (Frequency Response Analysis) testi
m) Yağ Testleri
 Transformatörlerde kullanılacak yağın önceden EK-4’deki Transformatör Yağı Şartnamesine
uygun olduğu test raporları ile belgelenecektir ve onay için Alıcıya verilecektir.
Belgelenemediği takdirde yağın EK-4’deki yağ şartnamesine uygun olarak komple testleri
yaptırılacaktır.
 Kabul esnasında her bir transformatörden alınacak yağ numunesine ise aşağıda belirtilen
testler, yaptırılacak ve Ek-5’deki yağ şartnamesine uygun olup olmadığı kontrol edilecek;
kullanılan yağın teklif edilen yağ ile aynı marka ve tipte olduğu, Firmaca garanti edilecektir.
 Asidite
 Yoğunluk
 Viskozite
 Renk Sayısı
 Su miktarı
n) Yağda Çözünmüş Gazların Kontrolleri
belirtilen prosedüre göre yapılacaktır. Gaz analizinin değerlendirilmesi IEC 61181’e göre
yapılacaktır.
o) Fiting(Bağlantı elemanlarının) ve Transformatöre Ait Tüm Korumaların Kontrolü
2.2.4.4. Saha Testleri (Field tests) (Alıcının isteğine bağlı olarak)
I. Transformatör montajının Alıcı tarafından yapılması halinde; transformatörlerin ve temin

edilen diğer teçhizatın saha testleri Yüklenici tarafından yapılmayacaktır, ancak, saha testleri
sırasında tespit edilen arızalardan Yüklenici de sorumlu olacaktır.

(İTM.183)
Tesislerin montajının tamamlanmasından sonra, servise alınmadan önce, Yüklenici tarafından
temin edilen her bir transformatör için, Alıcının temsilcileri huzurunda aşağıdaki testler
yapılacaktır.
a) Sargı Direncinin Ölçülmesi (Measurement of Winding Resistance)

Transformatörün üst yağ sıcaklığı , ortam sıcaklığı ve % nem kaydedilmeli, % tan  değerleri üst
yağ sıcaklığı dikkate alınarak 20 °C’ye irca edilmelidir. 20 °C’ye irca edilen % tan  değeri 0,5’ten
küçük olmalıdır.
d) D.C. İzolasyon Direncinin Ölçülmesi (Measurement of DC insulation resistance)

yapılacaktır.
Transformatörler için dielektrik absorbtion oranı(60/30 sn) ve polarizasyon endeksi (10/1 dk)
hesaplanacaktır.
e) Mıknatıslama Akımının Ölçülmesi
gerilimde mıknatıslanma akımı ölçülecektir. OG sargısında ise 2 kV AC gerilimde mıknatıslanma
f) FRA (Frequency Response Analysis) Testi
g) Transformatör Yağı Testleri
Transformatör yağı bota/tanka alındıktan sonra (prosedüre uygun olarak gerekli çevrim (tasfiye)

(İTM.183)
-Asidite
-Yoğunluk
-Viskozite
-Renk Sayısı
-Su Miktarı
-Asidite
-Renk Sayısı
-Su Miktarı
kutular ve terminal blokları arasındaki kablo bağlantılarının kontrol edilmesi
i) Yükte kademe değiştiricinin, tüm korumaların, alarmların, gösterge ve kumanda cihazlarının,
j) Vakum Sızdırmazlık Testi (IEC 60076-1 madde 11.11)
2.2.5 TESTLERE VE KABUL KRİTERLERİNE İLİŞKİN HUSUSLAR

özelliklerin teklif edilmesi durumunda İstekli tarafından bir hak talebinde bulunulmayacak, idare

I) İstekliler/Yükleniciler ; ihalesine çıkılan GİS güç transformatörü ile aynı özellikte, GİS güç
transformatörü veya aynı özellikte güç transformatörü üzerinde akredite bir laboratuarda,
IEC 60076-5 standardının 07.02.2006 tarihinde yayınlanan versiyonuna uygun olarak
yapılmış, kısa devre tip testine ait sertifikasını idareye vereceklerdir.

(İTM.183)
50/62,5 MVA 154/33,6 kV ve 80/100 MVA 154/33,6 kV GİS güç transformatörleri için kısa
devre tip test sertifikasının verilmemesi, verilen kısa devre tip test sertifikasının, ihale
dokümanlarında tanımlanan ihalesine çıkılan GİS güç transformatörü ile aynı özellikte GİS güç
transformatörüne veya aynı özellikte güç transformatörüne ait olmaması veya IEC 60076-5
standardının 07.02.2006 tarihinde yayınlanan versiyonuna uygun olmaması durumunda; kısa
devre tip testleri İdareye herhangi bir masraf yüklemeksizin akredite bir laboratuarda Yüklenici
tarafından bilabedel yapılarak, kısa devre tip test sertifikası İdareye sunulacaktır. 50/62,5 MVA,
154/11,1 kV GİS güç transformatörleri için kısa devreye dayanım tip testi raporunun verilmesi
esastır. Ancak verilmemesi durumunda söz konusu transformatörlerin kısa devreye dayanımı
ilgili standardına uygun olarak yapılmış hesap yöntemiyle rapor olarak verilecektir ve garanti
süresi 5 yıl (60 ay) olacaktır.
Kısa devre tip test sertifikasının verilmesi esastır. Ancak, sertifika öncesi kısa devre tip test
raporlarının verilmesi halinde; rapor içeriğinde, kısa devre tip testlerinin başarılı sonuçlanması
ve kısa devre tip test sertifikası verilmesini engelleyici hiçbir hususun yer almaması şartı
aranacak olup; kısa devre tip test sertifikası İdareye verilene kadar, tüm sorumluluk Yükleniciye
ait olmak üzere, imalatı ve fabrika kabul testleri (tip+rutin testler) tamamlanan GİS güç
transformatörlerinin sevk emri verilebilecektir. Sevk edilen GİS güç transformatörü / GİS güç
transformatörlerinin ödemesi yapılacaktır.
Kısa devre tip test sertifikası, kısa devre tip testinin bitiminden itibaren 120 (yüz yirmi) gün
içerisinde İdareye sunulacaktır.
Teklif edilen GİS güç transformatörü ile kısa devre tip testinin gerçekleştirildiği orijinal (prototip)
GİS güç transformatörünün elektriksel özellikleri, sargıları, izolasyon mesafeleri, materyal
karakteristikleri, sargı destek ve baskıları ile buşing ve yük altında kademe değiştirici bağlantıları
aynı olacaktır.
İmalatçılar, kısa devre tip testinin gerçekleştirildiği orijinal (prototip) GİS güç transformatöründe,
manyetik çekirdekteki bazı değişiklikler ile yağ miktarındaki değişiklikler de dahil olmak üzere
küçük tasarım değişikliklerine gitmek istediklerinde, yapılması istenilen değişikliklerin
gerekçelerini, söz konusu değişikliklerin GİS güç transformatörlerinin elektrodinamik kuvvetlere
dayanım kapasitesini azaltmadığını gösterir teknik açıklamalar ve bütün tasarım ve uygulama
projesi çizimleri ile birlikte İdareye bildirecektir.
İdareye bildirilmeden yapılan tasarım değişiklikleri kısa devre tip testinin bilabedel yapılmasını
zorunlu kılacaktır.
GİS güç transformatöründen bağımsız olarak ilgili standartlarında öngörülen tip ve rutin testlere
tabi tutulan yük altında kademe değiştirici, yüksüz kademe değiştirici ve buşing değişiklikleri
kısa devre tip testinin yenilenmesini gerektirmeyecektir.
Kademe değiştiriciler ve YG(170kV) buşinglerin ilgili standartlarında yer alan tip testlerine ilişkin
raporlar (akredite bir laboratuarda yapılmış veya akredite bir kuruluş tarafından onaylanmış)
teklifiyle/onay dokümanlarıyla birlikte İdareye sunulacaktır.
İdare temsilcileri gözetiminde Uluslararası laboratuarda yapılan kısa devre tip testinde Tip
Teknik Şartnameden kısmen farklı değerler uygulanması halinde, ilgili standardın gereklerini
karşıladığı değerlendirilerek Laboratuarca Kısa Devre Tip Testi Sertifikası verilmiş ve bu
sertifika İdarece kabul görmüş ise teklif fiyatlarının eşit olması durumunda Kısa Devre Tip
Testini Tip Teknik Şartnameye uygun olarak yapan İdare tarafından tercih edilecektir.
I) GİS GÜÇ TRANSFORMATÖRÜ (154 kV/OG) TİP TEKNİK ŞARTNAMESİ 4.3.1. Tip
Testleri-Alt maddeler ( ii ), ( iii ), ( iv ), ( v ), ( vi ), ( vii ), ( viii ), ( ix ) , ( x ) ve (xi)'de belirtilen
tip testleri, ilgili tip test raporları verilse dahi İdareye masraf yüklemeksizin yapılacaktır.
2.2.5.2. GİS Güç Transformatörlerinin Kabulü İçin Kriterler

(İTM.183)
Ana bileşenlere uygulanan bütün rutin testler, müsaade edilen toleranslar dahilinde olumlu
bulunacaktır.
Yukarıda belirtilen tip testleri, sözleşme kapsamında imal edilen ilk GİS güç transformatörü
üzerinde, İdarenin temsilcilerinin katılımı ile akredite bir laboratuarda veya İdare tarafından
onaylanırsa İmalatçı laboratuarında yapılacaktır.
Bütün tip testlerinden olumlu sonuç alınmış olacaktır. Bir tip testinin olumsuz sonuçlanması
halinde, olumsuz sonuçlanan transformatör tipi reddedilir. Ancak, İmalatçı bir tasarım
değişikliğine gider ve adı geçen bütün tip testlerini, masrafları Yükleniciye ait olmak üzere makul
bir süre içinde tekrarlamayı üstlenirse, karar verme yetkisi yalnız İdareye ait olmak üzere, süre
uzatımı verilmeksizin testlerin tekrarı kabul edilebilir.
İlk GİS güç transformatörü üzerinde tip testleri tamamlanmadan, sorumluluk tamamen
Yükleniciye ait olmak üzere ve İdarenin de uygun görmesi kaydıyla, İmalatçı tarafından ilk GİS
güç transformatörü dışında diğer GİS güç transformatörü / GİS güç transformatörleri de imal
edilebilir. Yüklenici tarafından, imal edilen GİS güç transformatörü /GİS güç transformatörlerinin
fabrika kabul testlerinin yapılmasının talep edilmesi durumunda; olumlu fabrika kabul testleri
sonrası GİS güç transformatörü / GİS güç transformatörleri yedd-i emanete alınmış olsa dahi, tip
testleri başarı ile sonuçlanıncaya kadar, hiçbir GİS güç transformatörünün sevki ve / veya
ödemesi yapılmayacak olup, fabrika kabul testleri tamamlanan ve yedd-i emanete alınan GİS
güç transformatörlerinin teslimat tarihi olarak tip testlerinin başarı ile sonuçlandığı tarih dikkate
alınacaktır.
Tip Teknik Şartname Madde 2.2.4.3.2 'de belirtilen rutin testleri, kabule sunulan bütün GİS güç
transformatörlerine uygulanacaktır.
Testlerin başlama tarihi yurt dışında yapılacaksa 30 (otuz) gün , yurt içinde yapılacaksa 15
(onbeş) gün öncesinden İdareye bildirilecektir.
Bütün rutin testlerden olumlu sonuç alınmış olacaktır. Rutin testlerin herhangi birinden olumsuz
sonuç alınırsa, bu sonuç GİS güç transformatörünün çalışması için İdare tarafından zararlı
Boya muayenesinin olumsuz sonuçlanması halinde İdare GİS güç transformatörünün bedelsiz
olarak yeniden boyanmasını isteme hakkına sahiptir.
Rutin Testler İdarenin temsilcilerinin katılımı ile imalatçının laboratuarında

yapılacaktır.İmalatçının laboratuarı akredite olacak veya testlerde kullanılacak cihazların
kalibrasyonları akredite bir kuruluş tarafından yapılmış olacak, kalibrasyon sertifikaları testler
başlanılmadan önce Muayene ve Kabul Komisyonuna sunulacaktır
Tüm imalat kontrolleri, ve testler İdare temsilcileri gözetiminde bedeli Yükleniciye ait olmak
üzere yapılacaktır.
2.3. Ototransformatörler (380 kV/YG)
2.3.1. GENEL
(İTM.183)
2.3.1.1. Konu ve Kapsam
Bu Şartname, İletim Sistemi için gerekli, üç fazlı 250 MVA gücündeki Ototransformatörlerin
temini koşullarını kapsar.
kapsayacaktır.
 Ototransformatörlerin tüm aksesuar ve yardımcı donanımı ile birlikte dizaynı ve imalatı,

 Ototransformatörlerin ve ilgili komponentlerinin test edilmesi ve test raporlarının verilmesi
 Yedek parçalar
 Montaj ve bakım için gerekli özel takım ve aletler
 Resimlerin, elektriki şemaların ve Ototransformatörlerin montaj, işletme ve bakımı ile ilgili
dokümanların onay için verilmesi
 Ototransformatörlerin montajı sırasında süpervizörlük hizmeti
 Ototransformatörlerin teslimat programında belirtilen yerlere kadar nakliyesi, ray veya
platform üzerine indirilmesi ve monte edilecek noktaya kadar çekilmesi
 Ototransformatörlerin montajı
 Ototransformatörlerin servise alınmadan önce yapılacak saha testleri
 İşletmeye alma
Aşağıda belirtilen işler aksi belirtilmedikçe yüklenici tarafından sağlanacaktır:
 Ototransformatörlerin tesisi için gereken, ray sistemi ile teçhiz edilmiş betonarme temel ve
gerekli diğer inşaat işleri
 Topraklama sistemi
 Şantiyedeki montaj çalışmaları sırasında komponentler için uygun ambarlama
Aksi belirtilmedikçe Ototransformatörlerin dizaynı, üretimi ve testleri aşağıda belirtilen

standartların ve/veya dokümanların en son baskıları gözönüne alınarak yapılacaktır.
STANDARTLAR KONUSU
IEC 60076-2
Güç Transformatörleri – Bölüm 3: Yalıtım Seviyeleri,
TS 10902 EN 60076-3
Dielektrik Deneyler Ve Havadaki Haricî Yalıtma Aralıkları
Power Transformers Part 3: Insulation Levels, Dielectric
IEC 60076-3
Tests And External Clearances In Air

(İTM.183)
Reaktörler
Reactors
Güç Transformatörleri - Bölüm 5: Kısa Devre Dayanım
TS EN 60076-5
Yeteneği
IEC 60076-7
Power Transformers
TS EN 60076-10
Belirlenmesi
Power transformers - Part 18: Measurement of frequency
IEC 60076-18
response
TS EN 60214-1
Deney Metotları
IEC 60214-1
Methods
TS EN 60214-2 Kademe değiştiriciler - Bölüm 2 : Uygulama kılavuzu
TS 2051 EN 60270
Ölçmeleri
IEC 60270
Measurements
TS EN 60296 Uygulamalar İçin – Anahtarlama Düzeni Ve
Transformatörlerde Kullanılan
IEC 60296
IEC/TR 62271-301
TS 3033 EN 60529
Donanımlarında)
Güç Transformatörleri Ve Reaktörleri İçin Aksesuarlar
TS EN 50216
(Bölümler 1-6)

(İTM.183)
EN 50216
Through 6
Power Cables With Extruded İnsulation and Their
Accessories For Rated Voltages From 1 kV (Um = 1,2 kv) up
IEC 60502-1
to 30 kv (Um = 36 kv) - Part 1: Cables For Rated Voltages of
1 kv (Um = 1,2 kV) and 3 kV (Um = 3,6 kV)
TS EN 60567-2011
Oil-Filled Electrical Equipment – Sampling Of Gases And Oil
IEC 60567
For Analysis Of Free And Dissolved Gases – Guidance
Mineral yağ doldurulmuş elektriksel donanım-Çözünmüş gaz
TS EN 61181 analizinin (ÇGA) elektriksel donanım üzerindeki fabrika
deneylerine uygulanması
Mineral oil-filled electrical equipment - Application of
IEC 61181 dissolved gas analysis (DGA) to factory tests on electrical
equipment
Mineral Yağ İle Doldurulmuş Kullanımdaki Elektrikli Cihazlar
TS EN 60599 – Çözünmüş Ve Serbest Gazların Tayin Sonuçlarının Cihazın
Mineral Oil-Impregnated Electrical Equipment In Service -
IEC 60599 Guide To The Interpretation Of Dissolved And Free Gases
Analysis
Electroacoustics - Sound Level Meters - Part 1:
IEC 61672-1
Specifications
TS EN 61869-1 Ölçü transformatörleri – Bölüm 1: Genel kurallar
IEC 61869-1 Insurement Transformers - Part 1: General Requirements
Ölçü Transformatörleri-Bölüm 2: Akım Transformatörleri İçin
TS EN 61869-2
Ek Kurallar
Instrument transformers - Part 2: Additional requirements for
IEC 61869-2
current transformers
Insulating Liquids - Determination Of The Breakdown Voltage
IEC 60156
At Power Frequency - Test Method
TS EN 60137
Gerilimler İçin
Alçak Gerilim Anahtarlama Düzeni Ve Kontrol Düzeni - Bölüm
TS EN 60947-1
1: Genel Kurallar
IEC 60947-1
Rules
Deney Metotları

(İTM.183)
Elektriksel amaçlı presli karton ve presli kağıt özellikleri-
TS EN 60641-1
Bölüm 1: Tarifler ve genel kurallar
IEC 60641-1
TS EN 60641-2
IEC 60641-2
TS EN 60641-3-1
Şartlar-Föy 1:Prespan, Tipler B.0.1., B.2.1, B.3.1, B.3.3,
B.4.1, B.4.3, B.5.1, B.6.1, ve B.7.1 İçin Kurallar
Specifications For Individual Materials - Sheet 1:
IEC 60641-3-1
Requirements For Pressboard, Types B.0.1, B.0.3, B.2.1,
B.2.3, B.3.1, B.3.3, B.4.1, B.4.3, B.5.1, B.5.3 And B.6.1
TS EN 60641-3-2
Şartlar-Föy 2:Presli Mukavva, Tipler P.2.1, P.4.1, P.4.2,
P.4.3, P.6.1 ve P.7.1 (IEC 641-3-2:1992)
Specifications For Individual Materials –
IEC 60641-3-2
Sheet 2: Requirements For Pressboard, P.2.1, P.4.1, P.4.2,
P.4.3 and P.6.1
TS EN 60450
TS EN 60763-1:2011 Tabakalı Prespan İçin Şartlar-Bölüm 1:Tarifler,Sınıflandırma

ve Genel Kurallar

Test
TS EN 60763-3-1:2011 Şartlar Föy 1:Önceden Presle Tabakalanmış Prespan İçin
IEC 60763-3-1 Specifications For Individual Materials - Sheet 1:
Requirements For Laminated Precompressed Pressboard,
Types LB3.1A.1 And LB3.1A.2
IEC 60554-1 Specification For Cellulosic Papers For Electrical Purposes.

(İTM.183)
IEC 60554-2 Cellulosic Papers For Electrical Purposes - Part 2: Methods
Of Test
TS EN 61061-1 Elektriksel Amaçlar Için Emprenye Edilmiş Preslenmiş Levha
Ahşap -Bölüm 1: Tarifler, Gösteriliş Ve Genel Kurallar
Requirements
TS EN 61061-2 Elektrik Amaçlı Emprenye Edilmemiş Preslenmiş Levha
Ahşap-Bölüm 2: Deney metodları
IEC 61061-2 Specification For Non-Impregnated, Densified Laminated
Wood For Electrical Purposes - Part 2: Methods Of Test
Yalitim Malzemeleri - Elektriksel Amaçlar Için Termoset
TS EN 60893-3-5 Reçine Esasli Endüstriyel Rijit Lâmine Levhalar - Bölüm 3-5:
Münferit Malzemeler Için Özellikler - Polyester Reçine Esasli
Rijit Lâmine Levhalar Için Gerekler
Insulating Materials - Industrial Rigid Laminated Sheets
Based On Thermosetting Resins For Electrical Purposes -
IEC 60893-3-5 Part 3-5: Specifications For Individual Materials -
Requirements For Rigid Laminated Sheets Based On
Polyester Resins

bulunmadığı malzemelerle ilgili olarak, Teklif Sahibi, Alıcı’nın da onayının alınması şartıyla
Ototransformatörlerin imalatında kullanılan malzemelerin tüm kimyasal, fiziksel ve dielektrik

olacaktır.
Ototransformatörler için alınan tekliflerin açılmasından sonraki aşamalarda yukarıdaki standart

olacaktır.
Ototransformatörler aşağıda belirtilen çalışma koşullarında bina dışında kullanılmaya uygun
olacaktır.

(İTM.183)
değerler bu koşullara göre verilmiştir. Alıcının bu koşullardan farklı talebi olması durumunda; bu
talepler ihale öncesinde Alıcı tarafından belirtilecektir. İmalatçı, çalışmalarını ilgili standartlara
uygun bir şekilde, Alıcının ihale öncesi bildirdiği talepleri dikkate alarak yapacaktır. Bu
çalışmaların sonucunda, Teknik Şartname ve varsa tasarımda meydana gelecek değişiklikler

(*) Ototransformatör; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine dayanacak ve herhangi bir
ünitesinin (buşing vs.) zarar görmesi engellenecek şekilde dizayn edilecek, Ototransformatörün
çalışacağı yerde tesisi için gereken proje, resim ve malzemeler ile Ototransformatörün depreme
dayanıklılık hesapları Yüklenici tarafından verilecektir. Bu şekilde imal edilen
Ototransformatörün montajı ve sabitlenmesi için gerekli her türlü civata, bağlantı elemanları vs.
2.3.1.4. Yardımcı güç kaynakları
Ototransformatörlerin tesis edilecekleri her mahalde aşağıdaki yardımcı güç kaynakları

mahallinde mevcut olacaktır:
- Üç faz AC sistem (nötrlü) : 380 volt + %10, - % 15, 50 Hz (**)

- Tek faz AC sistem (faz-nötr) : 220 volt + %10, - % 15, 50 Hz (**)
- DC sistem : 110 veya 220 volt, + %10, - % 15
220 V DC kullanılacak Ototransformatörler, sözleşmeden sonra ayrıca belirtilecektir.
2.3.2.1. Anma değerleri ve performans

(İTM.183)
Bu şartname kapsamı Ototransformatörler harici kullanım için, yağ doldurulmuş (mineral yağ)
tipte ve aşağıdaki karakteristiklere sahip olacaktır:
- Faz sayısı :3
- Soğutma şekli : ONAN/ONAF/OFAF
- Anma gücü : 250 MVA
- Soğutma şekline göre istenen anma güç değerleri

. ONAN : ≥ 125 MVA
. ONAF : ≥ 187.5 MVA
. OFAF : 250 MVA
. Üst yağ : ≤ 55 °C
. Sargı : ≤ 60 °C
. Çekirdek yüzeyi : ≤ 75°C
. Sargı en sıcak noktası:  73 °C
(Hot-spot point)
- Anma gerilimleri
. Yüksek gerilim (YG) sargısı : 380 kV
. Alçak gerilim (AG) sargısı : 158 kV
- Kademenin bulunduğu sargı : Ortak sargıda, nötr tarafında
- Kademe değiştirici tipi : Yükte
- Gerilim ayar sahası : Aşağıda belirtilmiştir.
- Kademe gerilimleri
. En yüksek (Kademe 16) : 173.8 kV
. Ana (Kademe 8) : 158 kV
. En düşük (Kademe 1) : 142.2 kV
- Kademe pozisyon sayısı : 16
- Gerilim ayar kategorisi : VFVV

(İTM.183)

. Yüksek gerilim : 420 kV
. Alçak gerilim : 170 kV
- Bağlantı grubu : Yn a0
- Sargıların Yalıtımı ve Nötr

Topraklama Metodu : Kademeli yalıtım (nötr direkt topraklanacaktır)
- Empedans gerilimi (250 MVA bazında)

. 380/158 + %10 kV oranında : %12.5 (tolerans: +%5; -%10)
. 380/158 kV oranında : %12 (tolerans: ±%5)
. 380/158 - %10 kV oranında : %11.5 (tolerans: -%5; +%10)
- Boşta akım (250 MVA bazında,50 Hz’de), ana kademede,

YG nominal gerilimi %100 : ≤ % 0,25
- Maksimum kısa devre gücü

. 380 kV sistemde : Sonsuz
. 154 kV sistemde : 10000 MVA
- Sargı yalıtım seviyeleri YG AG Nötr

. Tam dalga yıldırım darbesi (1.2/50μs)(kV-tepe) : 1425 650 325
. Anahtarlama darbe gerilimi (kV-tepe) : 1050 - -
. Endüklenmiş aşırı gerilime dayanım (kV rms) : 630 ≥ 275
. Kısmi boşalma faz-faz 1,5 x 420 kV gerilimde : < 150 pC
- Buşing yalıtım seviyeleri YG AG Nötr
. Tam dalga yıldırım darbesi (1.2/50μs)(kV-tepe) : 1425 750 325
. Anahtarlama darbe gerilimi (kV-tepe) : 1050 - -
. Kuruda şebeke frekanslı gerilime dayanım (kV rms) : 695 355 155
. Minimum krepaj mesafesi : 10500 4250 1813
(**) Frekans değişim aralığı: Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliğinde aksi belirtilmedikçe;
ototransformatörler, 49-50.5 Hz frekans aralığında sürekli; sistem frekansının olağanüstü durumlarda
51.5 Hz’e çıkabileceği veya 47.5 Hz’e düşebileceği göz önünde bulundurularak, 50.5 Hz-51.5 Hz
frekans aralığında 1 saat, 48.5 Hz-49 Hz frekans aralığında 1 saat, 48 Hz-48.5 Hz frekans aralığında
20 dakika, 47.5 Hz-48 Hz frekans aralığında 10 dakika iletim şebekesine bağlı kalarak çalışacak
şekilde tasarlanmalıdır.
Ototransformatörlerle ilgili istenen değerler ve karakteristikler bilgi vermek bakımından Garantili
Özellikler Listesinde belirtilmiştir. Alıcı, Ototransformatörlerin kullanılacağı yeri ve çalışma
şartlarını dikkate alarak Malzeme Listesini ve Garantili Özellikler Listesini hazırlayacaktır.
Her kademe için kademe gerilimleri ±%0.5 tolerans dahilinde aşağıdaki gibi olacaktır:

(İTM.183)
Kademe Pozisyon Sayısı Kademe Pozisyon Gerilimi (kV)
1 142.2
2 144.6
3 146.9
4 149.2
5 151.5
6 153.7
7 155.9
8 158.0
9 160.1
10 162.1
11 164.1
12 166.1
13 168.1
14 170.0
15 171.9
16 173.8
2.3.2.2. Boşta Enerjileme

Ototransformatörlerin, YG veya AG terminalleri, kademe değiştiricinin herhangi bir
pozisyonunda kademe pozisyon değerinin 1.1 katı gerilim ile hemen hemen sınırsız sayıda
boşta enerjilemelere hasarlanmaksızın dayanacaktır.
2.3.2.3. Aşırı yüklenme
Teklif sahipleri, aşağıdaki varsayımlar ile sürekli aşırı yüklenme kapasitesini vereceklerdir:
 Tüm radyatörler (veya ısı eşanjörleri) devredeyken (tüm fan ve pompalar çalışırken),
 Üst yağ ve sargı sıcaklık artışları belirlenmiş değerlerin 5 °C üzerinde iken
Teklif sahipleri aynı zamanda aşağıdaki varsayımlarla 30 dakika süreli aşırı yüklenme
kapasitesini vereceklerdir:
 Ototransformatör başlangıçta anma geriliminde işletmede olacak, ana kademede tüm

radyatör ve pompalar devredeyken %75 ve alternatif olarak %100 anma gücünde;
Isı artışları aşağıdaki değerleri aşmayacaktır.
. Üst yağ : 70 °C
. Sargılar : 75 °C
. Çekirdek yüzeyi : 75 °C
Fabrika Kabul Testleri esnasında; her Ototransformatör için ölçülen değerlerin Garantili
Özellikler Listesinin “GARANTİ EDİLEN” sütunundaki değerlere aşağıdaki toleransların
uygulanması neticesinde ortaya çıkan değerlerin içinde kalması halinde Ototransformatörler
kabul edilir ancak kayıplar için aşağıdaki Madde 2.3.2.5’de belirtilen cezalar uygulanır.

(İTM.183)
- Toplam kayıplar : +% 10
- Boşta aktif kayıplar : +% 15
- Yükte aktif kayıplar : +% 15
- Tüm kademelerde boşta çevirme oranı sapması : ±%0.5
- Anma akımında empedans gerilimleri
. 380/158 kV : ±%5
. 380/158+%10 kV : +%5, -%10
. 380/158-%10 kV : -%5, +%10
- Boşta akım : +%30
- Dahili kısmi deşarj :YOK
- Duyulabilir gürültü düzeyi :YOK
- Sıcaklık artışı :YOK
Ototransformatörler üzerindeki testler, teçhizatın garanti edilen değerlerine (“GARANTİ

EDİLEN” sütunu) uymadığını gösterdiği takdirde(kayıpların yukarıda belirtilen toleranslar
dahilinde olması kaydıyla), Alıcı, her bir Ototransformatör için ayrı olmak üzere aşağıdaki
cezaları uygular. Garanti edilen değerlerden daha iyi bulunan karakteristikler için herhangi bir
prim tanınmayacaktır.
a) Boşta Kayıplar:
üzerindeki her bir kW’ı için 7,000. - ABD Doları ceza uygulanacaktır. (Anma geriliminin %100
veya % 110’unda sapmanın en yüksek olduğu yerde)
Garanti edilen yük kaybı değerini geçen her bir kW için 2,500. - ABD Doları ceza
uygulanacaktır. Ceza aşağıda verilen formüle göre hesaplanır.
L = (2xL1 + L2 + L3) / 4
Burada:
L1 = Kademe değiştirici ana kademede iken olan kaybı,
L2 , L3 = Kademe değiştirici uç kademelerde bulunduğunda olan kayıpları (±10%),
İfade etmektedir.
c) Soğutma sisteminde fan kayıpları garanti edilen güç değerini geçen her bir kW için 3,000.
Garantili özellikler listesinde TEİAŞ tarafından istenen (“İSTENEN” sütunu) kayıp değerlerinden
daha yüksek kayıp değerlerine sahip Ototransformatörler reddedilecektir.

(İTM.183)
Garantili özellikler listesinde TEİAŞ tarafından istenen (“İSTENEN” sütunu) duyulabilir gürültü
seviyesi, dahili kısmi deşarj, sıcaklık artışı değerlerinden daha yüksek değerlere sahip
Ototransformatörler reddedilecektir.
2.3.2.7. Sapmalar (Deviation)
Teklif değerlendirilmesi aşamasında, Alıcının, teknik sapmaları içeren teklifleri reddetme veya
Ayrıca, sapmalar (Deviation) Listesinde herhangi bir husus belirtilmemişse, Ototransformatör ve

tüm teçhizatın şartnameye tamamen uygun olduğu değerlendirilecektir.
Ototransformatörün üretiminde kullanılacak malzemeler yeni ve standartlarda tariflenen birinci

sınıf kalitede, amaca uygun, kusursuz ve eksiksiz olacaktır.
2.3.2.8.1. Manyetik Devre (Çekirdek)

Aksi belirtilmedikçe Ototransformatörler üç bacaklı çekirdek tipi olacaktır (tersiyer sargı
olmaksızın) .
Çekirdeği oluşturan çelik saclar ve bunların yalıtım malzemeleri, Ototransformatörün ömrü

boyunca fiziksel veya elektriksel özelliklerinde zararlı değişikliklerin ortaya çıkmasına meydan
Çekirdeği oluşturan tabakalar, bacaklarda ve boyunduruklarda birbirlerine civatalarla

tutturulmayacaklardır, hot spot oluşumundan kaçınılacaktır. Çekirdeğin yapısı, sargıların

Çekirdek topraklaması, tanka yalnızca bir noktadan uygun kesitli örgülü bakır iletkenle

(İTM.183)
Sargılarda elektrolitik bakır (yassı profil) iletken veya lak izoleli yassı iletkenlerden örülerek
meydana gelmiş epoksi reçine emdirilmiş transpoze iletkenler kullanılacaktır. Bu iletkenler
olarak sarılacaktır.
Seri ve ortak sargıların izolasyonu, doğrudan topraklı nötr için kademeli izolasyonlu olacaktır.
Sargılar, işletme sırasında, sıcaklık değişimlerinde izolasyon yıpranması oluşmayacak şekilde

imal edilecektir.
Sargılar ve irtibatlar, Ototransformatörün yapım standardında öngörülen sıcaklık artışına, aşırı

bağlantı yerleri gümüş kaynağı yapılacak veya kompresyon tipi, çok civatalı irtibatlayıcılar
Sargılardaki kanallar yağın tabii dolaşımına uygun olacaktır.
2.3.2.8.3. Tank
Aksi belirtilmedikçe, tank kaynaklı, kapak civata bağlantılı tipte olacaktır. Tank ve kapak yüksek
kalitede çelik levhalardan imal edilecektir.
bırakmayacak şekilde tasarımlanacaktır. Sirkülasyon boruları, hava/gaz’ın içinde toplanabileceği
tüm noktaları gaz rölesine bağlayacaktır.
Tank, nakil esnasındaki zorlanmalara, yağ tasviyesi işleminde vakum zorlanmalarına ve

işletmede, özellikle de kısa devre esnasında meydana gelen hidrostatik ve dinamik
Tankın imalatında kullanılan tüm civatalar paslanmaz çelikten yapılacaktır. Kazan, kapak ve
depo civataları yerine takıldıktan sonra boyanacaktır.
alınacaktır.

(İTM.183)
Tank, kaldırma kancaları, çekme için bağlama yerleri ve Ototransformatörün tam olarak monte
tabanlıklarıyla teçhiz edilecektir. Kriko tabanlıkları, tekerlekler çıkartılmış ve Ototransformatör
Ototransformatörün tabanı, kaydırılmalarına müsait olacaktır. Düz bir taban veya tankın
edilmiş plakalı bir taban bulunacaktır. Tabanda veya taban bitişiğinde Ototransformatörün
yukarıda belirtilen doğrultularda çekilmesi için gerekli bağlantı yerleri bulunacaktır.
Ototransformatörün tüm ağırlığını taşıyacak kuvvetli ve bükülmeyen bir yapıda olacak, tekerlek
grupları birbirine dik iki yönde yatay olarak döndürülebilecektir. Tekerlekler, kısa kenarda 1440
mm ve uzun kenarda 1440 ve 2942 mm ray açıklığında Ototransformatörün yürütülmesine
uygun olacaktır. Tekerlekler ve Ototransformatörün istenmeyen hareketlerini önleyen tekerlek
frenleri verilecektir.
nakliyatına uygun olacaktır. Bu maksatla, tanka civatalanarak monte edilmek üzere iki takım
destek verilecektir. Bu bağlamda açıklamalar Madde 2.3.2.8.12’de verilmiştir.
çalıştıklarına dair referanslarla beraber verilecektir. Flanşlar arasında kullanılan civatalar yağın
sızmasına karşı iyi bir şekilde contalanacaktır. Alternatif olarak, civatalar yerine bir takım dıştan

 Yağın tasfiye ve filitre edilmesi için gerekli alt ve üst vanalar
 Vakum pompa bağlantısı için vana (karakteristikleri ve Ototransformatör üzerindeki konumu
 Biri termik imaj için olmak üzere tank kapağında üç adet termometre yuvası

(İTM.183)
 Radyatörlerin tanka veya ayrı bir soğutma sisteminin girişine bağlanması için flanşlar
olacaktır. Her pabuç topraklama teli bağlantısı için kıstırmalı tip terminal ve civatalara sahip
olacaktır.
Tank kapağında açma kontaklarına haiz, yeterli sayıda basınç tahliye ventili. Tahliye
basıncı, özellikle işletmedeki kısa devrelerde ve başarılı kısa devre tip testi sırasında zamansız
(gereksiz) tahliyeleri önleyecek şekilde seçilmelidir. Basınç ventilleri tankın üzerine konacaktır.
 Ototransformatör üzerine çıkılmasını sağlayan bir merdiven

 Tank üzerine; işletmede yağın doldurulması, yağın boşaltılması ve vakuma alınması vb. gibi
çalışmalar için vanaların Açık-kapalı konumunu gösteren, paslanmaz malzemeden imal
edilmiş donanım plakası takılacaktır. Plakalar paslanmaz malzemeden vidalarla tespit
edilecek ve yazılar (işaretler) zamanla silinmeyecektir.
Boşaltma vanalarının tahliye basıncı, özellikle işletmedeki kısa devreler ve başarılı kısa devre
testi esnasında, gereksiz müdahale gerektirmeyecek şekilde seçilecektir.
Her bir Ototransformatör, çalışma alanındaki en düşük çevre sıcaklığı ile en yüksek çevre
sıcaklığı ve yükleme şartları altında tanktaki yağ hacmindeki değişmeleri ihtiva edebilecek
kapasitede bir yağ genleşme kabı ile teçhiz edilecektir. Az miktarda yağ her zaman için yağ
genleşme kabı içerisinde belirli bir yükseklikte bulunacak ve kabın hacmi en aşırı yükte ve
sıcaklık şartlarında genleşen yağı içine alacak büyüklükte olacaktır.
bulunacaktır. Ototransformatörün tank yağı, yük altında kademe değiştirici şalter yağından ayrı
göstergesi.
cihazı.
seviyesinden bakıldığında okunabilecektir. Kadranda +20°C’deki seviye ile en düşük ve en
seviyelere karşılık gelen sıcaklık değerleri ile gösterilecektir. Yağ genleşme kabında kaldırma
kulakları bulunacaktır.

(İTM.183)
Havanın nemini alan solunum cihazı da (dehydrating-Silicagel-breather)
ilave olarak, yağ genleşme kabı ile atmosfer arasına hava hücresindeki nem birikiminin
önlenmesi için konulacaktır.

kondanser tipte koronasız ve hermetik olarak sızdırmaz olacaktır. Buşinglerin nominal spesifik
yüzeysel kaçak yolu uzunluğu en az 25 mm/kV olacaktır. İzolatörler kahverengi ve porselen
olacaktır.
Kondenser buşingler üzerinde, ölçme amaçlı olarak test ucu bulunacaktır.
Buşinglerin dizaynı, kısmi boşalmaları ve radyo frekans girişimini en az düzeye indirecek şekilde
olacaktır.
Uygulanabilen yerlerde, aynı gerilim seviyesindeki buşingler birbirleriyle değiştirilebilir olacaktır.

Uygun bir kaldırma sistemi sağlanacaktır.
Garantili Özellikler Listesinde karakteristikleri verilen buşing tipi akım transformatörleri,

Ototransformatörlerin her YG ve AG buşinginde bulunacaktır.
Buşingler, akım transformatörlerini etkilemeksizin sökülebilecektir.
380 kV ve 158 kV ana terminaller, 40 mm çapında ve en az 80 mm boyunda, uygulama yerine
uygun olarak bakır veya pirinç alaşım olacaktır.
Kondenser buşingler, yağ seviyesinin görülebilmesini sağlayacak yağ göstergesi, yağ boşaltma
ve numune alma araçlarıyla teçhiz edileceklerdir.
Buşinglerle tank arasındaki bağlantı elemanları, işletmedeki kısa devrelerden ve kısa devre tip
testinden kaynaklanacak gerilmelerden porselenin hasarlanmasını önleyecek şekilde dizayn
edilecektir.
Gerilim ayarlaması, Ototransformatörün ortak sargılarının nötr tarafına yerleştirilecek direnç

tipindeki üç fazlı yük altında kademe değiştirici vasıtasıyla gerçekleştirilecektir. Yük altında
yapılacak çalıştırma için bağımsız enerji depolama imkanlarını ihtiva edecektir. Kademe
değiştirici anma akımı ve kademe gerilimi, işletme değerlerinin üzerinde geniş aralıklı (Marjlı)
olacaktır.
(İTM.183)
bilgiler verilmelidir. Şalter yağlı tip olacaksa, ototransformatör özel, dahili bir yağ filtreleme
sistemi ile donatılacaktır. İşletme deneyimleri ve performans kalitesi kanıtlanmış yağlı tip veya
vakumlu tip kademe değiştirme şalterleri TEİAŞ tarafından tercih edilecektir.
Vakumlu şalterler kullanılacaksa, ilk bakım 300.000 anahtarlama işleminden sonra
Kademe değiştirme şalteri (Diverter Switch) ve kademe seçici (Tap Selector),

Ototransformatörün tankı içine monte edilecektir. Akım devresini açan ve kapayan kademe
değiştirme şalteri ve bu işlemle doğrudan kirlenmeye müsait olan izolasyon yağı,
Ototransformatör tankındaki izolasyon yağından ayrı tutulmak üzere özel bir hücre içine
yerleştirilecek ve bir koruma rölesi ile yağ genleşme kabında ayrı bir bölmeye bağlanacaktır.
Ototransformatörün tank kapağı açılmadan veya tanktaki yağ seviyesini düşürmeye gerek
kalmadan, kademe değiştirme şalterine ulaşabilmek üzere, bu bölüm için sökülebilir civatalı bir
kapak bulunacaktır. Kademe değiştirici kapağı, kademe değiştiricide basınç sonucunda
oluşabilecek zararları önleyecek basınç ventili ile donatılacaktır. Ototransformatör tankının
üstünde yer alan kademe değiştirici kapağı üzerinde kademenin çalıştırma pozisyonunun
görülebileceği gözetleme penceresi olacaktır.
indirilecektir.
Kademe değiştirme tertibatı, ototransformatör tankı dışına yerleştirilmiş 3 fazlı motor tahrikli bir
bulunacaktır.

(İTM.183)
 Dolap, sağlam yapılı hava ve toz geçirmeyen türden olacak; IEC 60529’a göre en az IP
56 koruma şartlarını karşılayacak ve uygun bir şekilde yoğunlaşmaya karşı korumalı
olacaktır.
Etiket, ikaz ve talimat plakaları Türkçe olarak yazılacak veya İngilizceleri ile birlikte Türkçeleri de
 El ile/Otomatik çalıştırma kumanda anahtarı

 Yerel/Uzaktan çalıştırma kumanda anahtarı
 Transformatör merkezindeki kumanda panosuna gömme olarak monte edilmek üzere

temin edilecek malzeme olarak; kademe pozisyon göstergesi (uzak için), kademe
 Paralel çalışma kontrol cihazı için tertibat

(İTM.183)
En az “iki” Ototransformatörün paralel çalışmasını kontrol etmek için,
transformatör merkezindeki kumanda panosuna gömme olarak monte edilmek üzere,
paralel çalışma kontrol cihazı ve diğer gerekli elemanlar da sağlanacaktır. Paralel
çalışma pozisyonunda, ilgili ünitelerin kademe değiştiricileri, paralel ünitelerin kademe
değiştiricileri aynı kademede ise herhangi birisinin kontrol anahtarı vasıtasıyla kontrol
edilebilir olacaktır. Paralel ünitelerin kademe değiştiricileri aynı kademede değilse,
paralel çalışma kontrolu bloke edilecektir. Paralel Çalışma Kontrol Cihazları ve ilgili
resimler Alıcının onayına sunulacaktır.
Kademe değiştirici göstergesi 20 mA çıkışlı transdüserli olacaktır. Transdüser çıkışı 2x (4-

20 mA) olacaktır. 1. çıkış kumanda panosuna, 2. çıkış SCADA panosuna kablajı yapılarak
devreye alınacak hale getirilecektir.
Ototransformatörlerin soğutma şekli ONAN/ONAF/OFAF tipte olacak, tanka takılan radyatörleri

ve cebri hava dolaşımı için vantilatörleri, yağ dolaşımı için pompaları ihtiva edecektir.
Radyatörler, sökülebilir tipte, tank ve/veya batarya sistemine O-ring contalı flanşlarla bağlanmış
olacak ve yağ giriş çıkışlarını kesecek kelebek vanalarla teçhiz edilecektir. Bu suretle her grup
radyatör, Ototransformatör devre dışı edilmeden veya tanktaki yağ boşaltılmadan sökülüp
takılabilecektir.
Radyatörler, ana tankın dayanabileceği tam vakuma dayanacaktır. Her bir radyatörde kaldırma
için bağlantı yeri, yağ ve hava boşaltma tapaları bulunacaktır.
En az bir radyatör yedek olacaktır. Radyatörlerden herhangi birinin sökülüp alınması halinde,
Ototransformatör belirtilen sıcaklık artışlarını geçmeden belirlenen ONAN, ONAF ve OFAF güç
değerinde sürekli olarak çalışabilecektir.
Radyatörlerin dizaynı ve imalatı, rüzgar hızı ve atmosferik koşullardan bağımsız olarak

titreşimsiz çalışmalarını ve yağ sızdırmaz olmalarını sağlamalıdır. Radyatörler sağlam bir yapıya
sahip olacaklar ve tanka sağlam bir şekilde bağlanacaktır.
Vantilatör ve motorları, harici çalıştırmaya uygun olarak tam mahfazalı ve dış hava etkilerine
karşı korunmuş olacaktır. Aralıkları 25 mm’den büyük olmayacak galvanizli kafes teli ile
vantilatör pervanelerine kaza ile temas edilmesi önlenecektir.
Vantilatör motorları yüksek randımanlı ve düşük gürültü seviyesine sahip olacaktır. Gürültünün
ve titreşimin iletimini azaltmak için, vantilatörler ya radyatörlerden bağımsız monte edilecekler,
ya da alternatif olarak onaylanmış bir titreşimsiz montaj şekli kullanılacaktır.
Her cebri yağ soğutucusu, motor ile tahrik edilen yağ pompasına sahip olacaktır. Kullanılacak
yağ pompaları işletmede denenmiş, kalitesi ve performansı ispatlanmış; yüksek kaliteli ve
yüksek performanslı olacaktır. Pompayı ve motoru, Ototransformatörün tankındaki yağ
seviyesini düşürmeksizin ayırmak mümkün olacaktır.
Her sirkülasyon pompasının emme tarafında alarm kontaklı bir yağ akış göstergesi bulunacaktır.
Yağ akış göstergesi, yağın akış yönünü gösterecektir.

(İTM.183)
Soğutma teçhizatı iki gruba ayrılacak, her bir motor grubu elektriki olarak ayrılacak, herbiri birer
kesici vasıtasıyla kumanda edilecek ve korunacaktır. İlave olarak, her motor termik röle ile
teçhiz edilmiş bir kontaktör ile korunacaktır. İki kademeli soğutma sistemindeki birinci ve ikinci
kademe teçhizatları birbirleriyle değiştirilebilir olacaktır.
Her bir grup için “Elle/Otomatik” seçici şalter bulunacaktır. Otomatik çalışma modunda, soğutma
teçhizatının devreye girip çıkması sargı ve üst yağ sıcaklık sensörleri tarafından kontrol
edilecektir.
Kontrol sistemi, aşağıdaki bilgileri yakın ve uzaktan gösterecek teçhizatı içerecektir;
 “Elle/Otomatik” seçici anahtarın pozisyonu,

 Soğutma sistemleri serviste,
 Bir veya daha fazla vantilatör veya pompa motoru devre dışı,
 Besleme gerilimi yok,
 Yağ akışı arızası,
 Çalıştırma kumandalarının arızada olması,
Kontrol ve koruma teçhizatı ulaşılabilir yükseklikte Ototransformatör tankına bağlanmış bir pano
içerisinde bulunacaktır.
Teslim edilecek her bir Ototransformatör aşağıdaki aksesuarları içerecektir. Bunların bedeli
Ototransformatör fiyatına dahil olacaktır:
ee. Üst yağ sıcaklığı için taksimatlı kadranlı, azami gösterge ibreli ve elektriksel olarak
ff. Sargı "Kızgın-bölge" (hot-spot) göstergesi, biri yüksek sıcaklık alarmı, biri açtırma ve ikisi
Sargı sıcaklığı termik imaj tekniği ile ölçülecektir. Termik algılama elemanı ve yağ
sıcaklık algılayıcısı tank kapağı üzerinde sızdırmaz bir cep içerisine yerleştirilecektir. Uzak
sıcaklık kaydedici için elektriki transmiter sağlanacaktır. YG ve AG sargılarında birer adet
buşing tipi termik imaj akım transformatörü, sargı sıcaklık termometresini beslemek üzere
sağlanacaktır.
gg. İki şamandıralı, bağımsız alarm ve açma kontakları olan, tank ile genleşme kabını birleştiren
yüksekliğe yerleştirilmiş gaz numune alma tertibatı donatılmış olacaktır. Bucholz rölesi
hh. Tank ve kademe değiştirme şalteri için yağ seviyesi alarm röleleri
ii. Kademe şalteri hücresini, genleşme kabındaki kademe değiştiriciye ait bölmeye birleştiren
jj. Yukarıda belirtilen gaz röleleri için aşağı ve yukarı akışı kesecek kelebek vanalar
kk. Yağ numunesi için vanalar (üst,orta,alt); yağın boşaltılması, tasfiye ve filtre edilmesi için
ll. Biri termik imaj için olmak üzere tank kapağında üç adet termometre yuvası
mm. Tank kapağında açma kontaklarına haiz, yeterli sayıda basınç tahliye ventili. Basınç
ventilinin çalışması durumunda, yağın ototransformatörün üzerine ve çevresine yayılmasını

(İTM.183)
ototransformatör zeminine kadar uygun çap ve ölçülerde bir boru sistemi tesis edilecektir.
Bu husus onay resminde açıkca gösterilecektir.
nn. Tank tabanında, gerektiğinde yaşlanma sonucu biriken tortu ve yağ çamurunun alınabilmesi
oo. Transformatör Merkezi kumanda panosuna gömme tip monte edilmek üzere, sıcaklık
pp. Ototransformatörde oluşan herhangi bir arıza nedeni ile tanktan yağ boşalması halinde, yağ
Bucholz rölesi arasına yağın akışını kesecek bir cihaz (Conservator shutter mechanism)
qq. Yağ genleşme kabı içinde bulunan kauçuk kompansatörün işlevini yerine getirip
rr. Ototransformatörde (radyatör vanaları ve numune yağ alma muslukları hariç) gövde ve iç
ss. ototransformatör, Transformatör İzleme Sistemi (TİS) ile donatılacaktır.
p) Vakum pompası vana (özellik ve konumuna siparişten sonra mutabık kalınacak)
q) Her bir radyatörün tank ile irtibat yerinde tank tarafında sızdırmaz vanalar.
Tüm kumanda dolapları ototransformatör temel ve kaidesinin yüksekliği ile birlikte

düşünüldüğünde merdivensiz olarak ulaşılabilecek bir yüksekliğe yerleştirilecektir. Sıcaklık
göstergeleri, fan şalterleri, yardımcı röleler panoda işletme esnasında da ulaşılabilecek yerlere
konulacaktır. Bağlandıkları yerler ilgili cihazlara yakın olacak ve Ototransformatör enerjili iken de
ulaşılabilir olacaktır.
Ototransformatörün kumanda dolabı, sağlam yapılı, hava, toz geçirmeyen türden olacak, IEC
(condensation) karşı korumalı olacaktır.
Ototransformatörün kumanda dolabında termostatik elemanlı uygun ısıtıcılar ve doğal

Tüm panolardaki, yardımcı güç kablosu tesisatı, teçhizat dahili kablo tesisatı ve kumanda,
koruma, alarm için kullanılan kablo tesisatlarının terminal blokları modüler tipte olacak ve
Terminal blokları metal raylara monte edilecek ve yayla tutturulacaktır. Terminal blokları
arasındaki mesafe en az 15 cm olacaktır. Raylar topraklanacaktır.
Tüm panolardaki kabloların izolasyon derecesi 3’ten az olmayacak (Toprağa göre 2 kV rms’de
test edilmiş) kılıf kalitesi R2 olacak ve alevlerin yayılmasına, tanka yakın yerde oluşacak
Ototransformatör üzerinde bulunan buşing tipi akım transformatörlerinin ölçü ve koruma

sargılarından, ototransformatör kumanda dolabındaki akım terminallerine gelen kabloların
kesitleri en az 6mm2 olacaktır. Terminal blokları kablo kesitine uygun seçilecektir.

(İTM.183)
Tüm kumanda dolaplarında, terminal blok sıraları birbirinden yeterli mesafeyle ayrılmış
olacaktır. Her bir ray sırasında, ileride kullanılmak üzere en az % 10 yedek terminal bloğu
bulunacaktır. Her bir terminalde sökülebilir işaretleme şeridi bulunacaktır.
Ototransformatör dışındaki tüm elektrik bağlantıları terminal bloklarından, çelik borular veya
diğer koruyucu kılıflar içerisinde taşınacaktır. Panolar içindeki kablo tesisatı PVC veya benzeri
yağa dayanıklı izolasyona sahip olacaktır. Ototransformatör üzerindeki kablolar, çelik zırhlı çoklu
iletkenli veya alternatif olarak çelik veya alüminyumdan yapılmış bükülgen borular içerisine tesis
edilecektir.

edilecektir.
bulunacaktır.
Kumanda dolaplarının rengi, Ototransformatörün rengine uygun olacaktır.

- Şebeke frekanslı dayanım gerilimi  2 kV rms
Ototransformatör yağı variller içerisinde teslim edilecektir.
Ototransformatörlere doldurulacak yağın şartnamesi EK-4'te verilmekte olup, kullanılacak yağ

bu şartnameye uygun olacaktır. ASKAREL, izolasyon yalıtımı ve soğutma için
kullanılmayacaktır.
2.3.2.8.11. Üst Görünüm ve Boyutlar
İmalat öncesi, YG ve AG terminallerin ve yağ genleşme kabının düzeni Alıcıya onay için
verilecektir.
Ototransformatör, en büyük parçasının (ambalaj dahil) nakliye genişliği 3.40 m’yi, yüksekliği
4.25 m’yi geçmeyecek şekilde boyutlandırılacaktır.

(İTM.183)
Tümüyle monte edilmiş Ototransformatörün ana boyutları teklifle birlikte verilecektir. Bu
bağlamdaki detaylar siparişten sonra sonuçlandırılacaktır.
2.3.2.8.12. Taşıma
Ototransformatörler, buşingleri, genleşme kabı, soğutma üniteleri, tekerlekleri ve diğer

aksesuarlar takılmadan taşınacaktır.
Ototransformatörler, nakliye, depolama sırasındaki kaçaklara karşı ilave gaz kaynağı (nitrojen
tüpü) takılı şekilde sevk edilecektir. Tüm delikler (radyatörlerinkiler de dahil) kör flanşlarla
kapatılmış olacaktır.
Ototransformatörler yağ dolu olarak nakil edilmeyecektir.
Ototransformatörün izolasyon yağı variller içerisinde sevk edilecektir.
Ototransformatör kendi aksesuarları ve avadanlıkları ile birlikte sevk edilecektir.
sırasında bu cihazlar Ototransformatörün değişik noktalarına monte edilecektir.
Ototransformatörün ana gövdesi, demir yolu vagonu ve alçak şaseli treyler üzerinde taşınmaya
uygun dizayn edilecektir.
Üniteler, ölçüler 250 ton’luk vagon ve yük gabarisine uygun olacak şekilde boyutlandırılacaktır.
Her halükarda taşıma kesiti, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları’nın demiryolu şablonuna
ve yurtdışında demiryolu taşıması gerekiyorsa ilgili ülkelerin şablonlarına uygun olacaktır.
2.3.2.8.13. Boyama
Ototransformatörlerin metal bölümleri korozyona dayanıklı malzemeden yapılacak ve yüzeyler

Ototransformatörlerin paslanabilen metallerle imal edilen bütün parçaları boyanacaktır.
Ototransformatörlerin genleşme kapları dahil, iç yüzeyleri 100°C’deki sıcak yağda erimezliği


(İTM.183)
c) Son kat boyama
yapılacaktır.

alınacaktır.
boya kalınlığının nominal değerini belirtecektir. Ototransformatörün boyama işleri rutin
deneylerin yapılmasından önce tamamlanacaktır. Son kat boyası yapılmış satıhlar nakliye ve
montaj sırasında oluşabilecek hasarlara karşı iyi bir şekilde korunacaktır. İmalatçı boyada
oluşabilecek hasarların giderilebilmesi için yeterli miktarda ilave boyayı da verecektir.
Galvanizleme işlemine tabi tutulacak parçalarda kaplama TS EN ISO 1461’de önerildiği gibi
Her bir Ototransformatörde tankın uzun taraflarında, birbirinin tam karşı yönlerinde tespit edilmiş
iki adet tanıtma plakası bulunacaktır.
Hariçte kullanılan malzemelerin etiket ve plakaları paslanmaz çelikten veya denenmiş


(İTM.183)
 Üretim yılı,
 Anma gerilimi,
 YAKD’nin tipi, akımı, seri no, yalıtım seviyesi
 Akım transformatörleri (Akımı, çevirme oranı, sınıfı)
 Çekirdek
 Sargılar
 Tank ve aksesuarlar
 Yağ ağırlığı
 Komple ünite
Fan grupları ve pompaların tavsiye edilen servise girme sıcaklıkları plakalara yazılacaktır.
Ototransformatörlerden her birinin sargılarını ve bağlantılarını, akım transformatörlerini ve

terminallerin fiziksel ilişkilerinin plan görünüşünü veren şema, tanıtım plakasında yer alacaktır.
Soğutma sistemine ait diagram verilecektir. Her bir terminal bir plakayla tanıtılacaktır.
2.3.3. TESTLER
2.3.3.1. Genel

yapılacaktır.
2.3.3.2. Komponentlerin Fabrikada Testleri (Tests On Compenents At Factory)
İlgili standartlarda öngörülen rutin testler, Ototransformatöre monte edilmeden önce tüm
Tüm komponentler (bakır, magnetik saçlar, izolasyon malzemeleri, yük altında kademe
değiştirici, buşingler, akım transformatörleri, radyatör, röleler … vb.) Ototransformatöre monte
edilmeden önce ilgili standartlara uygun olarak, yüklenicinin veya altyüklenicinin fabrikasında
rutin testlere tabi tutulmalıdır. Alıcı bu testlere temsilcilerini gönderme hakkını saklı tutar.
test raporları Alıcı’nın değerlendirmesi için yüklenici tarafından sağlanacaktır.

(İTM.183)
2.3.3.3. İmalat Sırasında Tanka Konulmamış Ototransformatörün Testleri (Alçak Gerilimli
Ardışık Darbe Testleri) (Tests On The Untanked Transformer During Manufacturing)
(Tests With Low Voltage Repetitive Impulses)
Tasarım değişikliği olmadığı sürece, bu test kısa devre testinde olduğu gibi bir defaya mahsus
olmak üzere yapılacaktır. Bu testin yapılmış olması halinde; teste ilişkin raporlar Fabrika Kabul
Testleri esnasında, Yüklenicinin imalat aşamasında kendi yapmış olduğu testlere ilişkin raporlar
ile birlikte Kabul Heyetine sunulacak ve Fabrika Kabul test raporlarına eklenecektir.
Alıcının isteğine bağlı olarak, uygulanabilen IEC/TSE kurallarına uygun olarak aşağıdaki testler
Ototransformatöre tanka konulmadan önce uygulanacaktır. ALICI bu testlere temsilcilerini
gönderme hakkını saklı tutar.
İzolasyon uygulanmaksızın tanka konulmamış Ototransformatöre alçak gerilim darbe jeneratörü

ile 1.2/50 µs tam dalga tipinde alçak gerilim ardışık darbeleri verilerek ölçüm yapılacaktır.
Bazı doğal rezonans frekanslarının ikazına bağlı olarak, cephe süresi 5 ile 100 µs
arasında olan anahtarlama darbelerinin sargının bazı kısımlarında daha yüksek aşırı gerilimlere
neden olması beklenebilir. Eğer böyle durumlardan korkuluyorsa, Alıcı ile imalatçı arasında
müştereken belirlenen cephe süresine sahip alçak gerilim anahtarlama darbeleri ile testler tekrar
edilir.
a) Yük Altında Kademe Değiştiriciye Aktarılan Gerilimlerin Ölçülmesi (Measurements Of

Voltages Transferred To The On-Load Tap Changer)
Darbeler, sıra halinde bir, iki ve üç YG terminali ile toprak arasına uygulanacaktır.
Darbelerin uygulanmadığı YG Terminali 500 Ω/faz anma değerinde bir direnç üzerinden
topraklanacak; AG terminalleri başlangıçta açık bırakılacak ve takipeden testte doğrudan
topraklanacaktır. Nötr terminali doğrudan topraklanacaktır.
Aşağıdaki ölçmeler yapılacaktır:
 Uygulanan gerilim,
 Sargıların kademe uçları ile toprak arasındaki gerilim,
 Elektriki olarak birbirine yakın kademe uçları arasındaki gerilim,
 Ayar sahasının ilk ve son kademe uçları arasındaki ve ön seçicinin (preselector) kontakları
(varsa) arasındaki gerilim.
Ölçmeler yük altında kademe değiştiricinin en yüksek ve en düşük kademe pozisyonları ile ve
orta kademede yapılacaktır. Kademeye ait sargının gerilim dağılımının düzgün (uniform) olduğu
görülürse, kademe ucu çiftleri ve kademe uçları ile toprak arasındaki ölçüm sayısı uygun
bulunması halinde azaltılabilir.
Yukarıda tanımlanan testler darbeler AG terminallere uygulanarak tekrarlanacak; YG terminaller

başlangıçta açık olacak ikinci testte doğrudan topraklanacaktır.
Yukarıdaki testlerin sonuçları temel alınarak; YG ve AG terminallerine ilgili BIL genliğinde

darbeler uygulandığında, kademe uçları arasına ve kademe uçları ile toprak arasına transfer
edilen aşırı gerilimlerin ilgili BIL seviyesinden düşük olup olmadıkları kontrol edilecektir.

(İTM.183)
b) Seri Sargı Ve AG Terminallerde Endüklenen Gerilimlerin Ölçülmesi (Measurements Of
Induced Voltages In The Series Winding And On The LV Terminals)
Darbeler, sıra halinde bir, iki ve üç YG terminali ile toprak arasına uygulanacaktır.
Darbe uygulanmayan YG terminaller 500 Ω/faz direnç üzerinden topraklanacaktır. AG

terminalleri başlangıçta açık bırakılacak ve takipeden testlerde doğrudan topraklanacak ve daha
sonra 400 Ω direnç üzerinden topraklanacaktır. Nötr noktası topraklanacaktır. Her test için,
uygulanan gerilimi, seri sargılar ve AG terminallerin arası gerilimi ve her topraklanmamış AG
terminal ile toprak arası gerilimleri gösteren osilografik kayıt alınacaktır.
Testler, kademe değiştiricinin ana, en yüksek ve en düşük kademelerinde yapılacaktır.
c) YG Terminallerde Endüklenen Gerilimlerin Ölçülmesi (Measurements Of Induced Voltages

On The HV Terminals)
Darbeler, sıra halinde bir, iki ve üç AG terminali ile toprak arasına uygulanacaktır.
Darbelerin uygulanmadığı AG terminalleri 500 Ω/faz anma değerinde bir direnç üzerinden
topraklanacaktır. YG terminalleri başlangıçta açık bırakılacak ve takipeden testte doğrudan
topraklanacaktır. Nötr terminaline önceki maddelerde belirtildiği şekilde işlem yapılacaktır.
Her test için, uygulanan darbeleri, YG terminaller arasına ve her topraklanmamış YG terminal ile
toprak arasına endüklenen gerilimleri gösteren osilografik kayıt alınacaktır. Testler kademe
değiştiricinin ana, en yüksek ve en düşük kademelerinde yapılacaktır.
2.3.3.4. Tümüyle Monte Edilmiş Ototransformatörün Testleri (Tests On Fully Assembled

Transformer At Factory)

 Yağ ve ortam sıcaklığı ölçümlerinde hatalar ±%0.2’yi geçmeyecek,
 Kayıpların ve boşta akımın ölçülmesinde;
. Akım ve gerilim transformatörleri 0.2 sınıfı olacak ve ilgili hataların ±%0.2 dahilinde
olduğu bilinecektir
. Düşük güç faktörü için watmetreler 0.5 sınıfı veya daha hassas olacaktır,
Testlerde kullanılan bütün ölçme sistemleri ISO 9001:2008 kurallarına göre belgeli, uygun
doğrulukta bulunmalı ve periyodik kalibrasyonları yapılmış IEC 60076-8’e göre ölçme sistemleri
doğrulanmışve hassasiyeti sağlanmış olmalıdır.

(İTM.183)
göre, yapılacaktır. Kısa devreye dinamik dayanım kapasitesi test ile ispatlanacak olup 9 adet
alınacaktır.
Kısa devrenin tepe ve etken akımının hesaplanması kaynağın eşdeğer empedansının SIFIR
olarak alınması ile yapılacaktır. Bu işletmedeki kaynağın 380 kV’dan 420 kV’a kadar olabileceği
gerçeğini kompanze eder. Tepe ve rms akımlarının toleransları IEC standardına uygun
olacaktır. Akımın tepe değerinin hesaplanmasında k2 faktörü IEC 60076-5’e göre (4.2.3.
maddesine uygun olarak) 2,69 olarak alınacaktır. Test şeması IEC standartlarında izin
verilenlerinden biri olacaktır. Bununla birlikte test şeması testten önce ALICI tarafından
onaylanacaktır.
 Test 3- fazlı olarak yapıldığında, kısa devre kesicisini kapama zamanı senkronize ederek,
 Test tek fazlı olarak yapıldığında, test altındaki fazı dönüşümlü olarak değiştirerek,
Her fazdan test akımının belirlenen tepe değerlerinin 3- kez geçmesi sağlanacaktır.
g) Değerleri ve süreyi kontrol etmek amacıyla, uygulanan gerilimlerin ve akımların

h) Testten önce ve sonra Ototransformatörün kısa devre endüktansının ölçülmesi

(ölçümler ± %0,1 hassasiyet dahilinde yapılacaktır)
i) Bilgi amaçlı olarak kısa devre testinin başlangıcında ve bitiminde FRA (Frequency
Responce Analysis) Analizi.
a) Öngörülen test değerinin % 100’ünde dielektrik testleri dahil olmak üzere bütün
rutin testler tekrarlanacaktır.
b) Tanktan çıkarılmış Ototransformatörün gözle incelenmesi; aynı zamanda testlerden

önce alınan fotoğraflar ile bağlantılarda deformasyon olup/olmadığının kontrolü
yapılacaktır
g) Testlerden önce ve sonra yıldız eşdeğeri endüktans değerleri %1’den (yüzde bir) fazla
değişmemişse,

(İTM.183)
h) Rutin testler başarılıysa,
i) Gözle muayene ve tanksız Ototransformatörün fotoğrafları herhangi bir arıza veya hasar
veya oynama olmadığı; ark (flash over) başlangıçlarının olmadığı, v.b.).

dayanacaktır.
ii) Sıcaklık Artış Testi (Temperature-Rise Test)
IEC 60076-2’de açıklanan yönteme uygun olarak kısa devre test metoduyla ve aksi
belirtilmedikçe Ototransformatörün tüm anma güçlerinde (ONAN,ONAF,OFAF) yapılacaktır.
Sıcaklık artış testi yedek radyatör işletme dışına alınarak, en yüksek akım kademesinde,
ototransformatör bu kademedeki toplam kayıplarla yüklenmiş iken yapılacaktır.
Sargı dirençleri, 0.2 sınıfı veya daha hassas ölçü cihazları kullanılarak ölçülecektir. Yağ
sıcaklığı, 0.2°C veya daha hassas bir doğrulukla ölçülecektir.
ölçülecektir.
ototransformatör dizaynına göre sargıların en sıcak noktasında olacak şekilde Yüklenici
tarafından belirlenecek ve ALICI’nın onayına sunulacaktır. Aksi belirtilmedikçe Fiber Optik
Sistem ile “Hot-Spot ölçümü”, Sıcaklık Artış Testi yapılan ilk teslim edilen ototransformatörde
yapılacaktır.
Yağ numuneleri ototransformatörün alt tarafından ve aynı musluktan alınacaktır. Analizler IEC
Gaz analizi sonuçları IEC 60076-2 de belirtildiği gibi değerlendirilecektir. Sınır değerler 60076-2
Tablo D.2’de belirtilmiştir. Bu tabloya göre sonuçların değerlendirilmesi;
edilecektir.

(İTM.183)
iii) Sıfır Bileşen Empedansının Ölçülmesi (Measurement Of Zero-Sequence Impedance(s)
On Three-Phase Transformers)
Bu ölçme IEC 60076-1 madde 11.6.’da belirlenmiş prosedüre göre yapılacaktır. Ölçümler yalnız
ana kademede yapılacaktır.
gerilimi uygulanmak suretiyle ototransformatör boşta enerjilenerek ölçülecektir.
iv) Boştaki Akım Harmoniklerin Ölçülmesi (Measurement Of The Harmonics Of The No- Load
Current)
ifade edilecektir.
v) Monte Edilmiş Ototransformatörün Tankında Vakum Testi (Vacuum Test On Tank Of

Assembled Transformer)
yapılacaktır.
aşmayacaktır.
vi) Monte Edilmiş Ototransformatörün Basınç Testi (Pressure Test On Tank Of Assembled
Transformer)
Tank, ortam sıcaklığında, tank tabanında 2 atm. durağan aşırı basınç ölçülecek şekilde
Ototransformatör yağı ile doldurulacaktır.
vii) Duyulabilir Gürültü Seviyesinin Ölçülmesi (Measurement Of Audible Sound Level)
IEC 60076-10’da belirtilen prosedür uyarınca, Ototransformatörün tüm anma güçlerinde (ONAN,
ONAF, OFAF) ölçüm yapılacaktır.
viii) Geçici Rejim Gerilimi Geçiş Karakteristiklerinin Belirlenmesi (Determination Of Transient

ix) Taşımanın Uygun Bir Şekilde Yapılabilmesi İçin Tankın Değerlendirilmesi (IEC 60076-1)
(İTM.183)
Onay dokümanlarına göre imalatı tamamlanan ototransformatör üzerinde değerlendirilecektir.
x)Taşıma İçin Hazırlanan Transformatörün Ağırlığının Belirlenmesi (IEC 60076-1)

(Determination Of Weight With Transformer Arranged For Transport.)

sunacaktır.
xi) Vantilatör ve Pompa Motorlarının Enerji Sarfiyatının Ölçülmesi (IEC 60076-1)

(Measurement Of The Fan And Pump Motors Power Consumption)
2.3.3.4.2. Rutin Testler (Routine Tests)
Rutin testler temin edilen her bir ototransformatör üzerinde yapılacaktır.
Testler sırasında ototransformatörün performansını etkileyebilecek tüm dış bileşenler ve

yardımcı teçhizat uygun olarak yerlerine monte edilecektir.
IEC 60076-1, Madde 11.2’de belirtilen prosedüre göre ölçülecektir.
Alçak gerilim (158 kV) sargı DC direncinin ölçülmesi tüm kademelerde pozisyonlarında, Yüksek
gerilim (380 kV) sargı DC direnci ve seri sargı direnci ise en yüksek, en düşük ve ana kademe
pozisyonlarında yapılacaktır. Ölçümde kullanılan test akımı ve sargı sıcaklığı test raporuna
yazılacaktır.

(Measurement Of Voltage Ratio And Check Of Phase Displacement)
c) Kapasite Ve Kayıp Faktörünün Ölçülmesi (Measurement Of Capacitance And Dissipation

Factor)
Ölçme, 380 kV-158 kV sargı ile tank arasında yapılacaktır. Otoransformatörün üst yağ sıcaklığı,
ortam sıcaklığı, % nem kaydedilmeli ve % tan değerleri üst yağ sıcaklığı dikkate
alınarak 20 ºC’ye irca edilmelidir. 20 °C’ye irca edilen % tan değeri 0,5’ten küçük olmalıdır.

(İTM.183)
% tan ölçmeleri, Ototransformatörün tüm kondenser buşingleri için de yapılacaktır. Buşinglerde
C1, C2 ve C1+C2 kapasitansları ölçülecektir. Buşinglerde %tan  (C1) ≤ 0,5 ve %tan  (C2) ≤ 1
olacaktır.
Buşinglerin ilgili standarda uygun olarak, fabrikasında yapılan testlere ilişkin raporlar, Fabrika
Kabul Test raporlarına eklenecektir.
d) D.C. İzolasyon Direncinin Ölçülmesi (Measurement of DC Insulation Resistance)
Ölçmeler, 380 kV+158 kV sargı ile tank arasında (0, 15, 30, 45, 60 saniyede ve 10 dakikada)
5000 Volt DC izolasyon direnci test cihazı ile yapılacaktır. (Neticeler üst yağ sıcaklığı dikkate
alınarak 20ºC’ye irca edilmelidir.) Ayrıca çekirdek/tank, klemp/tank ile çekirdek/klemp
arasındaki izolasyon direncinin ölçümü de (1 dakika) 2500 Volt DC izolasyon test cihazı ile
yapılacaktır. Ototransformatörler için dielektrik absorbtion oranı(60/30 sn) ve polarizasyon
endeksi (10/1 dk) hesaplanacaktır
e) Kısa Devre Empedansının Ve Yükte Kayıpların Ölçülmesi (Measurement of Short- Circuit

Impedance And Load Loss)
IEC-60076-1, Madde 11.4’te belirtilen prosedüre göre ölçülecektir. Ölçmeler en yüksek, en

f) Boştaki Kayıp Ve Akımın Ölçülmesi (Measurement Of No-Load Loss And Current)
IEC 60076-1, Madde 11.5’te belirtilen prosedüre göre ölçülecektir.
g) Dielektrik Dayanım Testleri (Dielectric Withstand Tests)
Bu şartnamede aksi belirtilmedikçe, dielektrik dayanım testleri IEC 60076-3’e göre yapılacaktır.
1) Ayrı kaynaklı AC gerilimi dayanım testi (Separate source AC withstand voltage test)
(Madde 11)
a. Endüklenmiş aşırı gerilime dayanım testi (Induced AC voltage test) (Madde 12.4)
Endüklenmiş aşırı gerilim testi sırasında, iki AG ( 158 kV) terminali topraklanacak ve
kademe değiştirici, nötr terminali ile topraklanmamış AG terminalinde endüklenen
gerilimi minimize edecek pozisyona ayarlanacaktır. Ototransformatör, test edilen YG
terminali ile toprak arasında 630 kV rms endüklemek için nötr ile topraklanmış AG
terminalleri arasından enerjilenebilir.
b. Tam dalga yıldırım darbesi testi (Lightning impulse test) (Madde 13)
Nötr noktasına yıldırım darbesi testi; tüm sargıların devrede olduğu en yüksek
kademede 1 adet referans darbe, 3 adet tam dalga darbe uygulanarak yapılacaktır.
c. Sırtta kesik yıldırım darbesi testi (Test with lighting impulse chopped on the tail) (Madde
14)

(İTM.183)
Test, tam dalga yıldırım darbesi testi ile beraber yapılacaktır.
d. Kısmi boşalma ölçümleri (Partial Discharge Measurement)
Ototransformatörlerin tüm dielektrik testleri yapıldıktan sonra izolasyon kalitesinin

kontrolu için IEC 60076.3 Madde 12.4’de öngörülen şekilde dahili kısmi boşalma
ölçümleri ilave test olarak yapılacaktır.
Ototransformatör üç fazdan enerjilenecektir. Gerilim seviyeleri, süreler ve uygulama

sırası ile kabul edilen maksimum kısmi boşalmalar Garantili Özellikler Listesi’nde
öngörüldüğü gibidir.
Diğer taraftan, faz-faz 1.5 x 420 kV rms’de dahili kısmi boşalma Garantili Özellikler
Listesinde belirtilen pC değerini geçmeyecektir. İlave olarak, ölçülen kısmi boşalmalar
ihmal edilemeyecek düzeyde bulunursa, tercihen ultrasonik tip dedektör ile, dahili kısmi
boşalmanın yerinin belirlenmesi ve giderilmesi sağlanacaktır.
Ototransformatörler pratik olarak maksimum işletme geriliminde kısmi deşarjsız

olacaktır.
e. Anahtarlama darbesi testi (Switching impulse test)
Anahtarlama darbesi testi, endüklenmiş aşırı gerilim testine ilave bir rutin test olarak
kısmi boşalma ölçümü öncesi yapılacaktır. Test, IEC 60076.3, Madde 15’e göre
yapılacaktır.
Test, bütün fazlarda tüm sargıların devrede olduğu en yüksek kademede yapılacaktır.
i. Anahtarlama darbesi testi (Switching impulse voltage test)

 Bir azaltılmış tam darbe (one reduced full wave at between 50% and 75% of the
full test voltage)
 Bir %100 tam darbe (one full wave at 100% of the full test voltage)
 Bir veya daha fazla azaltılmış kesik darbe (One or more reduced chopped wave)
 İki tam kesik darbe (Two full chopped impulses)
 İki %100 tam darbe (two full waves at 100% of the full test voltage)
ii. Ayrı kaynaklı AC gerilimi dayanım testi (Separate-Source AC withstand voltage
Test)
iii. Uzun süreli endüklenmiş aşırı gerilime dayanım testi (Induced overvoltage test)
iv. Kısmi boşalma ölçülmesi (Partial Discharge Measurement)
h) Yükte Kademe Değiştirici Üzerindeki Testler, Çalışma Testi ( Tests On On-Load Tap-
Changers, Operation Test)
IEC 60076-1, Madde 11.7’ de belirtilen prosedüre uyulacaktır.
ı) Basınçlı Kaçak Testi (Sızdırmazlık testi) (Leak Testing With Pressure For Liquid- Immersed
Transformers (Tightness Test))

(İTM.183)
IEC 60076-1 maddde 11.8’de belirtilen prosedüre uyulacaktır. Ancak, 2 atm basınç değeri
uygulanacaktır.
i) Akım Transformatörlerinin Polarite Ve Çevirme Oranlarının Kontrolü (Check Of The Ration

And Polarity Of Built-In Current Transformers)
Buşinglerdeki akım transformatörlerinin, imalat aşamasında yapılmış olan testlerine ilişkin

raporlar ile polarite ve çevirme oranı değerleri de kabul test raporları ile birlikte verilecektir. Test
heyetinin talep etmesi halinde oranlar ve polariteler kontrol edilecektir.
j) Boya Tatbikinde Kalite Kontrolü (Quality Control Of Paint Application)
Ototransformatörün boyalı yüzeyinden rastgele on noktasından alınan filmin kalınlık ve

yapışkanlığı ölçülecektir. Her ayrı katın kalınlığı ile toplam boya kalınlığı bir “Boya Kontrol
Mastarı” kullanılarak ölçülecektir.
Her bir katın ortalama değeri imalatçı tarafından o kat için öngörülen nominal değerin altında
olmayacaktır. Her bir kat için en düşük kalınlıktan daha az bir değere müsaade edilmeyecektir.
Filmin yapışkanlık özelliği, DIN EN ISO 2409 standardındaki çapraz kesme metoduyla tetkik
edilecektir. Değişme derecesi Gt 1'den daha yüksek olmayacaktır.
k) Kaynaklanmış İrtibatlarda Rutin Testler (Routine Tests On Welded Joints)
Kaynaklanmış irtibatlarda, imalatçının yapmış olduğu rutin testlere ait test raporları
verilecektir.
l) Mıknatıslanma Akımının Ölçülmesi
Alçak gerilim (158 kV)’de sargılarda en yüksek, en düşük ve ana kademede, yüksek
gerilim (380 kV)’de sargılarda ise en yüksek kademede , 10 kV AC gerilimde mıknatıslanma
m) FRA (Frequency Response Analiysis) Testi
n) Ototransformatör Yağı Testleri

Ototransformatörlerinde kullanılacak yağın önceden EK-4’teki Transformatör Yağı Şartnamesine
uygun olduğu test raporları ile belgelenecek ve onay için Alıcıya verilecektir. Belgelenemediği
takdirde yağın EK-4’teki yağ şartnamesine uygun olarak komple testleri yaptırılacaktır.
Kabul esnasında her bir Ototransformatörden alınacak yağ numunesine ise aşağıda
belirtilen testler, yaptırılacak ve EK-5’deki yağ şartnamesine uygun olup olmadığı kontrol
edilecek; kullanılan yağın teklif edilen yağ ile aynı marka ve tipte olduğu, Firmaca garanti
edilecektir.
 Asidite

(İTM.183)
 Yoğunluk
 Viskozite
 Renk Sayısı
 Su miktarı
o) Yağda Çözünmüş Gazların Kontrolleri
belirtilen prosedüre göre yapılacaktır.
Gaz analizinin değerlendirmesi IEC 61181’e göre yapılacaktır.
ö) Fitinglerin (Bağlantı elemanlarının) Ve Ototransformatöre Ait Tüm Korumaların Kontrolü
2.3.3.5. Saha Testleri (Field tests) (Alıcının isteğine bağlı olarak)
III. Ototransformatör montajının Alıcı tarafından yapılması halinde; ototransformatörlerinin ve

temin edilen diğer teçhizatın saha testleri Yüklenici tarafından yapılmayacaktır, ancak, saha
testleri sırasında tespit edilen arızalardan Yüklenici de sorumlu olacaktır.
IV. Ototransformatör montajının Yüklenici tarafından yapılması halinde; Tesislerin montajının

tamamlanmasından sonra, servise alınmadan önce, Yüklenici tarafından temin edilen her
bir ototransformatör için, Alıcının temsilcileri huzurunda aşağıdaki testler yapılacaktır.
IEC 60076-1, Madde 11.2’de belirtilen prosedüre göre ölçülecektir.
Alçak gerilim (158 kV) sargı DC direncinin ölçülmesi tüm kademe pozisyonlarında, Yüksek
gerilim (380 kV) sargı DC direnci ve seri sargı direnci ise en yüksek, en düşük ve ana kademe
pozisyonlarında yapılacaktır. Ölçümde kullanılan test akımı ve sargı sıcaklıklığı test raporuna
yazılacaktır.
b) Gerilim Çevirme Oranın Ölçülmesi ve Faz Kaymasının Kontrolü
Ölçme, 380 kV-158 kV sargı ile tank arasında yapılacaktır. Ototransformatörün üst yağ sıcaklığı,
ortam sıcaklığı ve % nem kaydedilmeli, % tan değerleri üst yağ sıcaklığı dikkate alınarak 20
ºC’ye irca edilmelidir. 20 °C’ye irca edilen % tan değeri 0,5’ten küçük olmalıdır.
% tan ölçmeleri, Ototransformatörün tüm kondenser buşingleri için de yapılacaktır. Buşinglerde

C1, C2 ve C1+C2 kapasitansları ölçülecektir. Buşinglerde %tan  (C1) ≤ 0,5 ve %tan  (C2) ≤ 1
olacaktır.

(İTM.183)
d) D.C. İzolasyon Direncinin Ölçülmesi (Measurement Of DC Insulation Resistance)
Ölçmeler, 380 kV+158 kV sargı ile tank arasında (0, 15, 30, 45, 60 saniyede ve 10 dakikada)
5000 Volt DC izolasyon direnci test cihazı ile yapılacaktır. (Neticeler üst yağ sıcaklığı dikkate
alınarak 20ºC’ye irca edilmelidir.) Ayrıca çekirdek/tank, klemp/tank ile çekirdek/klemp
arasındaki izolasyon direncinin ölçümü de (1 dakika) 2500 Volt DC izolasyon test cihazı ile
yapılacaktır. Ototransformatörler için dielektrik absorbtion oranı(60/30 sn) ve polarizasyon
endeksi (10/1 dk) hesaplanacaktır
e) Mıknatıslanma Akımının Ölçülmesi
Alçak gerilim (158 kV)’de sargılarda en yüksek, en düşük ve ana kademede, yüksek gerilim
(380 kV)’de sargılarda ise en yüksek kademede , 10 kV AC gerilimde mıknatıslanma akımı
ölçülecektir.
f) FRA (Frequency Response Analiysis) Testi
g) Ototransformatör Yağı Testleri
Transformatör yağı bota/tanka alındıktan sonra( prosedüre uygun olarak gerekli çevrim(tasfiye)

-Asidite
-Yoğunluk
-Viskozite
-Renk Sayısı
-Su Miktarı

-Asidite
-Renk Sayısı
-Su Miktarı

(İTM.183)

ı) Yükte kademe değiştiricinin, tüm korumaların, alarmların, gösterge ve kumanda cihazlarının,

i) Vakum Sızdırmazlık Testi (IEC 60076-1 madde 11.11)

özelliklerin teklif edilmesi durumunda İstekli tarafından bir hak talebinde bulunulmayacak, İdare

I) İstekliler/Yükleniciler; ihalesine çıkılan ototransformatör ile aynı özellikte, üç fazlı
Ototransformatör üzerinde akredite bir laboratuarda, IEC 60076-5 standardının 07.02.2006
tarihinde yayınlanan versiyonuna uygun olarak yapılmış, kısa devre tip testine ait
sertifikasını İdareye vereceklerdir.
Kısa devre tip test sertifikasının verilmemesi, verilen kısa devre tip test sertifikasının,
ihale dokümanlarında tanımlanan ihalesine çıkılan ototransformatör ile aynı özellikte
Ototransformatöre ait olmaması veya IEC 60076-5 standardının 07.02.2006 tarihinde
yayınlanan versiyonuna uygun olmaması durumunda; kısa devre tip testleri İdareye
herhangi bir masraf yüklemeksizin akredite bir laboratuarda Yüklenici tarafından bilabedel
yapılarak, kısa devre tip test sertifikası İdareye sunulacaktır.
Kısa devre tip test sertifikasının verilmesi esastır. Ancak, sertifika öncesi kısa devre tip
test raporlarının verilmesi halinde; rapor içeriğinde, kısa devre tip testlerinin başarılı
sonuçlanması ve kısa devre tip test sertifikası verilmesini engelleyici hiçbir hususun yer
almaması şartı aranacak olup; kısa devre tip test sertifikası İdareye verilene kadar, tüm
sorumluluk Yükleniciye ait olmak üzere, imalatı ve fabrika kabul testleri (tip+rutin testler)
tamamlanan ototransformatörlerin sevk emri verilebilecektir. Sevk edilen Ototransformatör /
Ototransformatörlerin ödemesi yapılacaktır.
Kısa devre tip test sertifikası, kısa devre tip testinin bitiminden itibaren 120 (yüz yirmi)
gün içerisinde İdareye sunulacaktır.
Teklif edilen ototransformatör ile kısa devre tip testinin gerçekleştirildiği orijinal
(prototip) ototransformatörün elektriksel özellikleri, sargıları, izolasyon mesafeleri, materyal
karakteristikleri, sargı destek ve baskıları ile buşing ve yük altında kademe değiştirici
bağlantıları aynı olacaktır.
İmalatçılar, kısa devre tip testinin gerçekleştirildiği orijinal (prototip)
ototransformatörde, manyetik çekirdekteki bazı değişiklikler ile yağ miktarındaki değişiklikler
de dahil olmak üzere küçük tasarım değişikliklerine gitmek istediklerinde, yapılması istenilen
değişikliklerin gerekçelerini, söz konusu değişikliklerin ototransformatörlerin elektrodinamik

(İTM.183)
kuvvetlere dayanım kapasitesini azaltmadığını gösterir teknik açıklamalar ve bütün tasarım
ve uygulama projesi çizimleri ile birlikte İdareye bildirecektir.
İdareye bildirilmeden yapılan tasarım değişiklikleri kısa devre tip testinin bilabedel
yapılmasını zorunlu kılacaktır.
Ototransformatörden bağımsız olarak ilgili standartlarında öngörülen tip ve rutin
testlere tabi tutulan yük altında kademe değiştirici, yüksüz kademe değiştirici ve buşing
değişiklikleri kısa devre tip testinin yenilenmesini gerektirmeyecektir.
Kademe değiştiriciler ve yüksek gerilim (170 kV ve 420 kV) buşinglerin ilgili
standartlarında yer alan tip testlerine ilişkin raporlar (akredite bir laboratuarda yapılmış veya
akredite bir kuruluş tarafından onaylanmış) teklifiyle / onay dokümanlarıyla birlikte İdareye
sunulacaktır.
İdare temsilcileri gözetiminde Uluslararası laboratuarda yapılan kısa devre tip testinde
Tip Teknik Şartnameden kısmen farklı değerler uygulanması halinde, ilgili standardın
gereklerini karşıladığı değerlendirilerek Laboratuarca Kısa Devre Tip Testi Sertifikası
verilmiş ve bu sertifika İdarece kabul görmüş ise teklif fiyatlarının eşit olması durumunda
Kısa Devre Tip Testini Tip Teknik Şartnameye uygun olarak yapan İdare tarafından tercih
edilecektir.
II) OTOTRANSFORMATÖR (380 kV/YG) TİP TEKNİK ŞARTNAMESİ 3.4.1. Tip Testleri-Alt
maddeler ( ii ), ( iii ), ( iv ), ( v ), ( vi ), ( vii ), ( viii ), ( ix ), ( x) ve (xi)'de belirtilen tip testleri,
ilgili tip test raporları verilse dahi İdareye masraf yüklemeksizin yapılacaktır.
2.3.4.2. Ototransformatörlerin Kabulü İçin Kriterler

Ana bileşenlere uygulanan bütün rutin testler, müsaade edilen toleranslar dahilinde
olumlu sonuç vermelidir. Testlerden birinin olumsuz sonuçlanması siparişteki malzemelerin
tümünün reddi anlamına gelmeyecek, ancak kusurlu bileşen kabul edilmeyecektir. İmalatçı
tarafından hazırlanan bu test raporları fabrikada kabul testlerine başlanmadan önce kabul
heyetine sunulacaktır. Kabul testleri sonrası hazırlanan test ve muayene protokolü ekinde, bu
raporlar da bulunacaktır.
Yukarıda belirtilen tip testleri, sözleşme kapsamında imal edilen ilk ototransformatör
üzerinde, İdarenin temsilcilerinin katılımı ile akredite bir laboratuarda veya İdare tarafından
onaylanırsa İmalatçı laboratuarında yapılacaktır.
Bütün tip testlerinden olumlu sonuç alınmış olacaktır. Bir tip testinin olumsuz
sonuçlanması halinde, olumsuz sonuçlanan ototransformatör tipi reddedilir. Ancak, İmalatçı bir
tasarım değişikliğine gider ve adı geçen bütün tip testlerini, masrafları Yükleniciye ait olmak
üzere makul bir süre içinde tekrarlamayı üstlenirse, karar verme yetkisi yalnız İdareye ait olmak
üzere, süre uzatımı verilmeksizin testlerin tekrarı kabul edilebilir.
İlk ototransformatör üzerinde tip testleri tamamlanmadan, sorumluluk tamamen

Yükleniciye ait olmak üzere ve İdarenin de uygun görmesi kaydıyla, İmalatçı tarafından ilk
ototransformatör dışında diğer ototransformatör / ototransformatörler de imal edilebilir. Yüklenici
tarafından, imal edilen ototransformatör / ototransformatörlerin fabrika kabul testlerinin
yapılmasının talep edilmesi durumunda; olumlu fabrika kabul testleri sonrası ototransformatör /
ototransformatörler yedd-i emanete alınmış olsa dahi, tip testleri başarı ile sonuçlanıncaya
kadar, hiçbir ototransformatörün sevki ve / veya ödemesi yapılmayacak olup, fabrika kabul
testleri tamamlanan ve yedd-i emanete alınan ototransformatörlerin teslimat tarihi olarak tip
testlerinin başarı ile sonuçlandığı tarih dikkate alınacaktır.

(İTM.183)
Tip Teknik Şartname Madde 2.3.3.4.2 'de belirtilen rutin testleri, kabule sunulan bütün
ototransformatörlere uygulanacaktır.
Testlerin başlama tarihi,testler yurt içinde yapılacaksa 15(onbeş) gün öncesinden , testler
yurt dışında yapılacaksa 30(otuz) gün öncesinden İdareye bildirilecektir
Bütün rutin testlerden olumlu sonuç alınmış olacaktır. Rutin testlerin herhangi birinden
olumsuz sonuç alınırsa, bu sonuç ototransformatörün çalışması için İdare tarafından zararlı
Boya muayenesinin olumsuz sonuçlanması halinde İdare ototransformatörün bedelsiz

olarak yeniden boyanmasını isteme hakkına sahiptir.
Rutin Testler İdarenin temsilcilerinin katılımı ile imalatçının laboratuarında yapılacaktır.

İmalatçının laboratuarı akredite olacak veya testlerde kullanılacak cihazların kalibrasyonları
akredite bir kuruluş tarafından yapılmış olacak, kalibrasyon sertifikaları testler başlanılmadan
önce Muayene ve Kabul Komisyonuna sunulacaktır
Tüm imalat kontrolleri ve testler İdare temsilcileri gözetiminde bedeli Yükleniciye ait olmak
2.4. Topraklama Transformatörleri

2.4.1. GENEL

Bu şartname, iletim merkezlerinde 90/125 MVA, 380/33.25 kV ′luk güç transformatörleri ile
birlikte kullanılan üç fazlı, yağa daldırılmış, atmosfere açık, genleşme depolu, anma gerilimi 33
kV olan topraklama transformatörlerinin teknik özelliklerini kapsar.
Topraklama transformatörleri, şartnamede belirtilen tüm donanımı ile birlikte ve yağ
doldurulmuş komple ünite halinde temin edilecektir.

Aksi belirtilmedikçe bu şartname kapsamındaki topraklama transformatörlerinin tasarımı,
üretimi ve testleri aşağıda belirtilen standartların ve/veya dokümanların en son baskıları göz
önüne alınarak yapılacaktır.
STANDARTLAR KONU
TS EN ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemleri - Şartlar
ISO 9001 Quality Management Systems - Requirements
TS EN 60076-1 Güç Transformatörleri - Bölüm 1: Genel
IEC 60076-1 Power transformers - Part 1:General
Güç Transformatörleri - Bölüm 2 : Sıvıya Daldırılan

TS EN 60076-2
Transformatörler için Sıcaklık Artışı
IEC 60076-2 Power Transformers - Part 2 :

(İTM.183)
Temperature Rise for Liquid-Immersed Transformers
Güç Transformatörleri – Bölüm 3: Yalıtım Seviyeleri,
TS EN 60076-3
Dielektrik Deneyler ve Havadaki Haricî Yalıtma Aralıkları
Power Transformers Part 3: Insulation Levels, Dielectric
IEC 60076-3
Tests And External Clearances In Air
Güç Transformatörleri - Bölüm 4 : Yıldırım ve
TS EN 60076-4 Anahtarlama Darbe Deneylerine Kılavuz - Güç transformatörleri
ve Reaktörler
Power Transformers - Part 4 : Guide to the Lightning
IEC 60076-4 Impulse and Switching Impulse Testing - Power Transformers
and Reactors
Güç Transformatörleri - Bölüm 5 : Kısa Devreye Dayanım
TS EN 60076-5
Yeteneği
Power Transformers - Part 5 : Ability to Withstand Short
IEC 60076-5
Circuit
TS EN 60076-6 Güç Transformatörleri - Bölüm 6: Reaktörler
IEC 60076-6 Power Transformers - Part 6: Reactors
TSE K 187 Nötr Topraklama Dirençleri
Standart Requirements, Terminology and Test Procedure

ANSI /IEEE Std 32
for Neutral Grounding Devices
IEC 60076-8 Power Transformers - Part 8 : Application Guide
Güç Transformatörleri - Bölüm 10 : Ses Seviyelerinin

TS EN 60076-10
Belirlenmesi
Power Transformers - Part 10 : Determination of Sound
IEC 60076-10
Levels
Kademe Değiştiriciler - Bölüm 1 : Performans Kuralları ve

TS EN 60214-1
Deney Yöntemleri
Tap-Changers - Part 1 : Performance Requirements and
IEC 60214-1
Test Methods
TS EN 60214-2 Kademe Değiştiriciler - Bölüm 2 : Uygulama Kılavuzu
IEC 60214-2 Tap-Changers - Part 2 : Application Guide
Mineral Yalıtım Yağları - Kullanılmamış - Elektroteknik

TS EN 60296 Uygulamalar için - Anahtarlama Düzeni ve Transformatörlerde
Kullanılan
Fluids for Electrotechnical Applications - Unused Mineral
IEC 60296
Insulating Oils for Transformers and Switchgear
Yağlar Elektrikli Cihazlar için- Çözünmüş ve Serbest Gaz
TS EN 60567
Analizleri için Yağ ve Gaz Numunesi Alma Kılavuzu

(İTM.183)
Oil-Filled Electrical Equipment - Sampling of Gases and
IEC 60567
Analysis of Free and Dissolved Gases - Guidance
Yalıtkan Geçit Izolâtörleri - 1000 V’un Üzerindeki
TS EN 60137
Alternatif Gerilimler için
Insulated Bushings for Alternating Voltages Above 1 000
IEC 60137
V
Ölçü Transformatörleri - Bölüm 2: Akım Transformatörleri
TS EN 61869-2
için Ek Kurallar
Instrument Transformers - Part 2: Additional
IEC 61869-2
Requirements for Current Transformers
TS EN 60529 Mahfazalarla sağlanan koruma dereceleri (IP kodu)
IEC 60529 Degrees of protection provided by enclosures (IP Code)
Elektriksel aksesuarlar, bileşenler ve diğer yardımcı donanım yukarıda belirtilen

standartlarda belirtilmemiş olsa bile ilgili TSE veya IEC standartlarına uygun olacaktır. Bu
standartların bulunmadığı malzemelerle ilgili olarak, Teklif Sahibi, Alıcının da onayının alınması
şartıyla uygulanabilir standartlar önerecektir.
Eşdeğer ya da daha üstün başka standartlar uygulanmışsa bunların Türkçe ve/veya
İngilizce kopyaları Teklifle birlikte verilecektir.
TSE ve IEC standartları arasında farklılıklar olursa, farklılık arzeden konularda hangi
standardın uygulanacağı hususunda Alıcıdan yazılı müsaade alınacaktır.
olacaktır.
Transformatörler için alınan tekliflerin açılmasından sonraki aşamalarda yukarıdaki
standart ve/veya dokümanlar tadil edilirse, teklif tarihinde yürürlükte olan tadilat veya baskı
geçerli olacaktır.
Garantili Özellikler Listesinde aksi belirtilmedikçe, sipariş konusu transformatörler aşağıda
belirtilen çalışma koşullarında bina dışında kullanılmaya uygun olacaktır.
Aşağıda verilen koşullar, normal çalışma koşulları olup; Teknik Şartnamedeki değerler bu
koşullara göre verilmiştir. Alıcının bu koşullardan farklı talebi olması halinde; İmalatçı,
çalışmalarını ilgili standartlara uygun bir şekilde, bu durumu dikkate alarak yapacaktır. Bu
çalışmaların sonucunda, Teknik Şartname ve varsa tasarımda meydana gelecek değişiklikler

(İTM.183)
çalışacağı yerde tesisi için gereken proje, resim ve malzemeler ile transformatörün
depreme dayanıklılık hesapları Yüklenici tarafından verilecektir. Bu şekilde imal edilen
transformatörün montajı ve sabitlenmesi için gerekli her türlü cıvata, bağlantı elemanları vs.
2.4.2.1. Transformatör Tipi

Transformatörler, 3-faz, 50 Hz, 33 kV, yağlı harici tip, doğal hava soğutmalı olacak ve 33
kV tarafta boşta kademe değiştirici ile donatılacaktır.
Nötr noktası dışarı çıkarılacak ve bir akım transformatörü üzerinden doğrudan toprağa
bağlanacaktır.
2.4.2.2. Olağandışı İşletme Koşulları
Transformatörler, mıknatıslama akısının 10 saniye süreyle normal değerinin 1.4 katına
kadar artışının yol açacağı bir aşırı uyarmaya tehlike olmadan dayanacak yetenekte olacaktır.
2.4.2.3. Garantilerin Karşılanamaması
Topraklama transformatörleri üzerinde yapılan testler, karakteristiklerin garanti edilmiş
değerleri karşılayamadıklarını gösterirlerse, toleransların aşılması durumunda Alıcı
transformatörleri reddetmek hakkına sahiptir.
Eğer anma gerilim ve frekanstaki boşta kayıplar garanti edilen değeri aşarsa, Alıcı her kW
için 4.000.-ABD $. ceza tatbik etme hakkına sahip olacaktır.
Garanti edilen değerlerden daha iyi oldukları saptanan karakteristikler için hiçbir prim
verilmeyecektir.
2.4.2.4. Yapısal Koşullar
2.4.2.4.1. Genel
Transformatörün üretiminde kullanılacak malzemeler yeni ve standartlarda tariflenen
birinci sınıf kalitede, amaca uygun, kusursuz ve eksiksiz olacaktır.
2.4.2.4.2. Manyetik Devreler
Çekirdek, kayıpları en aza indirmek için, soğuk haddelenmiş, kristalleri yönlendirilmiş,
uygun şekilde tavlanmış en iyi kalite silikon saclardan imal edilecektir. Bacaklardan
boyunduruklara akı akışını kolaylaştırmak için ek yerleri 45 derecede kesilecektir.
Çekirdek konstrüksiyonu, fabrika üretimi sactan yapılmış boyunduruk sıkıştırma yapıları
vasıtasıyla birbirine kuvvetli şekilde sıkıştırılacaktır. Tabakalar üzerindeki mekanik gerilmelerini
önlemek için; alt ve üst boyunduruk, boyunduruk çerçevelerine, sadece mekanik olarak
sıkıştırılmış gergi çubuklarından plakalarla bağlanacaktır. Çekirdeği meydana getiren sac

(İTM.183)
levhalar, taşınma ve muhtemel kısa devrelerde meydana gelebilecek oynama ve deformasyona
mahal vermeyecek şekilde takviye edilecektir.
Çekirdek çerçevesinin sargılardan yalıtımı 1 dk. süreyle 2 kV efektif 50 Hz bir gerilime
dayanacaktır.
Kızgın bölgeleri önlemek için uygun araçlar sağlanacaktır.
Çekirdek, boyunduruk çerçevelerine ve toprağa sadece bir noktadan bağlanacaktır.
Bağlantı, minimum kesiti 160 mm 2 olan ve bir menhol vasıtasıyla erişilebilen bir bakır şerit ile
yapılacaktır. Eğer mevcutsa, soğutma kanalları üzerinden de bakır köprüler sağlanacaktır.
Sargılar, saf selüloz kağıtla yalıtılmış elektrolitik bakır iletkenlerden imal edilecektir.
Sargılardaki bütün kaynaklar sert lehimlenmiş olacaktır. Sargılar ve bağlantıları, kısa-
devre koşullarında meydana gelecek termik ve dinamik zorlanmalara dayanacak şekilde
tasarlanacaktır.
2.4.2.4.4. Tank
Tank, transformatör komple monte edilmiş ve yağı dolu iken kalıcı bir deformasyon veya
yağ sızıntıları olmadan kaldırılabilecek şekilde sert kaynaklı sac levhalardan imal edilecektir.
Kapak, cıvatalı tip olacaktır.
Contalar, tercihen sentetik kauçuktan imal edilecek ve aşırı sıkışmayı önlemek için
flanşlar üzerine çelik durdurucularla yerleştirilecektir.
Contaların ve conta sisteminin ayrıntıları, önceki deneyimleri belirten uygun referansla
birlikte onaya sunulacaktır.
Tank ve kapak, dışarıda üzerlerinde su birikimine sebep olacak, içeri de ise tank
boşaltıldığında yağ kalacak veya tanka yağ doldurulduğunda içinde hava tutacak kaçak cepler
bulunmayacak şekilde tasarlanacaktır.
Bütün cıvatalar galvanizli veya paslanmaz çelikten imal edilecektir. Sadece çekirdek-ve-
sargılarıyla birlikte komple monte edilmiş ve yağı doldurulmuş olarak transformatörleri kaldırmak
üzere kapak üzerine kaldırma kulakları yerleştirilecektir.
Transformatörü çekmek için tabana yakın çekme kulakları monte edilecektir.
Uzun tarafların ortasında tabana yakın bir topraklama terminali konulacaktır.
Uygun elektriki köprülerle tankı oluşturan parçalar arasındaki metal süreklilik -tümünün
aynı potansiyelde olmaları sağlanacak şekilde- garantiye alınacaktır.
2.4.2.4.5. Buşingler
Buşingler, IEC 60137 standardının en son baskısına ve Garantili Özellikler Listesinde
verilen elektriksel karakteristiklere uygun, kahverengi renkte düz porselen tipte olacaktır.
Terminaller, DIN standartlarına uygun, yassı tipte olacaktır.
Buşingler, atlama aralıkları ayarlanabilir ark boynuzları ile donatılacaktır.
2.4.2.4.6. Boşta Kademe Değiştirici
Boşta kademe değiştirici, primer sargının nötr tarafına yerleştirilecektir. Kademe
değiştirici, 3-fazlı olacak ve kumanda kolu kapak üzerine yerleştirilmiş el kumandalı bir
mekanizma vasıtasıyla çalıştırılacaktır.
Yağ genleşme kabının büyüklüğü, -25 C’ den 100 C’ye kadar sıcaklık aralığı için uygun
olacaktır. Yağ genleşme kabı, doldurma kapağı ile ve ayrıca zemin seviyesinden bakıldığında
kolaylıkla okunabilen bir yağ seviye göstergesi ile donatılacaktır. Kadranda, minimum, 30 C ve

(İTM.183)
en yüksek seviyeler işaret edilmiş olacaktır. Doldurma kapağı üzerine bir havalandırma aygıtı
konulacaktır.
2.4.2.4.8. Koruma ve Sinyal Donanımı
Topraklama transformatörü aşağıda belirtilen koruma ve sinyal donanımı ile tesis
edilecektir.
 Hava kurutucusu
 Bucholz rölesi, iki kademeli
o 1. kademe alarm,
o 2. kademe alarm ve açma,
 Klemens kutusu
 Çift kontaklı, kadranlı termometre
o 1. kademe alarm,
o 2. kademe alarm ve açma.
2.4.2.4.9. İzolasyon Yağı
Transformatörler kullanılan yağ, yeni ve hiç kullanılmamış olacak, TEİAŞ Yeni İzolasyon
Yağı Satınalma Şartnamesi ve TEİAŞ Yeni İzolasyon Yağı ile Doldurulmuş Yeni Transformatöre
ait Yağ Şartnamesi ′ne uygun olacaktır.
2.4.2.4.10. Boyama
Transformatörlerin metal bölümleri korozyona dayanıklı malzemeden yapılacak ve
yüzeyler korozyonu en aza indirecek şekilde işlenecektir.
Bütün satıhlar boyanmadan önce, “Steel Structure Painting Council” in SSPC-SP 5-63
nolu şartnamesine göre katışıksız beyaz metal püskürtme-temizlik işlemine tabi tutulacaktır.
Birinci kat (astar) boya, kumlama işleminden sonra 24 saatten fazla olmamak üzere, en geç
kumlanmış yüzleri pas tutmaya başlamadan önce yapılacaktır.
c) Son kat boyama
Tank ve radyatörler için son kat boyama aşağıdaki kategorilerden birine ait boyalarla
yapılacaktır.
Astar ile son kat arasında varsa ara katlar için boyalar İmalatçı tarafından tayin edilebilir.
Değişik katların boyaları, kendilerinin açıklıkla belirlenmesini sağlayacak renk farklılığında
olacaktır. Her bir boya katının en düşük kalınlığı 35 mikron olacaktır. Son kat boyanın rengi için
Alıcı’nın onayı alınacaktır.
İmalatçı uygulamak istediği boyama metodunu onay almak üzere bildirecek, özellikle her
bir kat boya kalınlığının nominal değerini belirtecektir. Transformatörün boyama işleri rutin
deneylerin yapılmasından önce tamamlanacaktır. Son kat boyası yapılmış satıhlar nakliye ve

(İTM.183)
montaj sırasında oluşabilecek hasarlara karşı iyi bir şekilde korunacaktır. İmalatçı boyada
oluşabilecek hasarların giderilebilmesi için yeterli miktarda ilave boyayı da verecektir.
Galvanizleme işlemine tabi tutulacak parçalarda, kaplama TS EN ISO 1461’de önerildiği
gibi sıcak daldırma yöntemiyle yapılacaktır.
2.4.2.4.11. Aksesuarlar
 Tekerlekler,
 Bir yağ tahliye vanası,
 Vida kapaklı bir termometre cebi,
 Bağlantı diyagramıyla bir isim plakası,
 Bir bucholz rölesi.
Her bir transformatör iki adet tanıtma plakası ile donatılacaktır. Etiket ve plakalar
paslanmaz çelikten veya denenmiş paslanmaz malzemeden mamul olacak, üzerlerindeki yazılar
zamanla bozulmayacak ve paslanmaz çelik vidalarla tespit edilecektir. Etiket ve plakalar, Türkçe
olarak yazılacak veya orijinaliyle birlikte Türkçe tekrarlanacak ve Alıcı’nın onayına sunulacaktır.
Etiket ve plakalar, aşağıda bulunan bütün bilgileri içerecektir :
 Alıcı’nın sipariş numarası ve malzeme kod numarası,
 Üretim yılı,
 Anma frekansı,
 Anma gerilimi (kV),
 Anma sürekli gücü (kVA),
 Anma sürekli akımı (A),
 Anma kısa süreli gücü (kVA),
 Anma kısa süreli akım ve süresi (nötrde) (A-rms, sn),
 Sargı bağlantısı veya bağlantı şeması,
 Sıfır bileşen empedansı (ölçülen değer),
 Yağın üst kısmındaki sıcaklık artışı ve sargının ortalama sıcaklık artışı,
 Soğutma tipi,
 İzolasyon seviyesi (kV),
 Gerilim ayar kademeleri,
 Akım transformatörleri (Akımı, çevirme oranı, sınıfı)
 İzolasyon yağı markası ve tipi,
 Ağırlığı (kg)
. Çekirdek
. Sargılar
. Toplam ağırlık (yağlı)
 Tankın yağ dolu olarak kaldırmak için uygun olduğunu gösteren işaret.
2.4.3. TESTLER
2.4.3.1. Komponentlerin Testleri
Tüm komponentler (bakır, magnetik saclar, izolasyon malzemeleri, kademe değiştirici,
buşingler, akım transformatörleri, radyatör, röleler … vb.) transformatöre monte edilmeden önce

(İTM.183)
ilgili standartlara uygun olarak, Yüklenicinin veya Altyüklenicinin fabrikasında rutin testlere tabi
tutulmalıdır. Alıcı bu testlere temsilcilerini gönderme hakkını saklı tutar.
Tüm komponentlerin ilgili standartlara göre yapılan rutin testlerinin başarılı olduğuna dair
detaylı test raporları Alıcı’nın değerlendirmesi için Yüklenici tarafından sağlanacaktır.
i) Sıcaklık artışı testi
Sıcaklık artışı testi, iki aşamadan oluşacaktır :
a) IEC 60076-6 standardının “Anma sürekli nötr akımında ve ikincil sargının anma
gücünde sıcaklık artışı testi” başlıklı 10.9.6.1 maddesi ve bu maddede atıf yapılan IEC
60076-2 standardına göre uygulanacaktır.
b) IEC 60076-6 standardının “Anma kısa süreli nötr akımında sıcaklık artışı testi”
başlıklı 10.9.6.2 maddesine göre ölçüm metodu ile uygulanacaktır. Ölçme sırasında bucholz
rölesi monte edilmiş olacak ve bu test sırasında bucholz rölesinden sinyal alınmayacaktır.
ii) Teçhizatı Monte Edilmiş Transformatör Tankı Üzerindeki Basınç Testi
Test, oda sıcaklığındaki transformatör yağı ile doldurulmuş tank üzerinde yapılacak ve
sıcaklık artışı testinden sonra uygulanacaktır. Bu test sırasında, tankta bir deformasyon
gözlenmeyecektir. IEC 60076-1 standardında belirtilen usule uygun olarak yapılacaktır.
3.3. Rutin Testler
Testler, + 10 C ile + 40 C arasındaki bir ortam sıcaklığında gerçekleştirilecektir.
i) Sargı Direncinin Ölçülmesi
IEC 60076-1 standardında belirtilen usule uygun olarak yapılacaktır.
ii) Sıfır Bileşen Empedansının Ölçülmesi
IEC 60076-6 standardının 10.9.5. maddesi dikkate alınarak, IEC 60076-1 standardında
belirtilen usule uygun olarak yapılacaktır.
iii) Boştaki Kayıpların ve Akımın Ölçülmesi
iv) Dielektrik Testler
IEC 60076-6 standardının 10.9.7. maddesi dikkate alınarak, IEC 60076-3 standardında
belirtilen usule uygun olarak yapılacaktır.
a) Ayrı Kaynaklı Şebeke Frekanslı Gerilime Dayanma Testi
b) Endüklenmiş Aşırı Gerilime Dayanma Testi
IEC 60076-3 standardına göre, en yüksek işletme geriliminin iki katı bir gerilimde ve
artırılmış frekansta yapılacaktır.
c) Yıldırım Darbe Testi
v) Boşta Kademe Değiştiricinin Çalışma Testi
Çalıştırma, bütün kademelerin denenmesiyle birlikte 20 çalışma çevrimi için yapılacaktır.
Test sırasında kademe değiştiricinin parçalarında bir arıza veya contalardan bir yağ sızıntısı
gözlenmeyecektir.
vi) Yağ Testleri
Topraklama transformatörlerinde kullanılacak yağın önceden TEİAŞ Yeni İzolasyon Yağı
Satınalma Şartnamesine uygun olduğu test raporları ile belgelenecektir ve onay için Alıcıya
verilecektir. Belgelenemediği takdirde yağın TEİAŞ Yeni İzolasyon Yağı Satınalma
Şartnamesine uygun olarak komple testleri yaptırılacaktır.
Kabul esnasında her bir topraklama transformatöründen alınacak yağ numunesine ise
(İTM.183)
aşağıda belirtilen testler, yaptırılacak ve TEİAŞ Yeni İzolasyon Yağı ile Doldurulmuş Yeni
Transformatöre ait Yağ Şartnamesine uygun olup olmadığı kontrol edilecek; kullanılan yağın
teklif edilen yağ ile aynı marka ve tipte olduğu, Yüklenici tarafından garanti edilecektir.
 Power Factor (Doble, 25 °C+100°C),
 Dielektrik dayanım,
 Asidite,
 İç Yüzey Gerilme,
 Yoğunluk,
 Viskozite,
 Renk Sayısı,
 Su miktarı,
vii) Yağda Çözünmüş Gazların Kontrolleri
Yağda çözünmüş gazların kromatografik analizi yapılarak kontrol edilecektir. Test IEC
60567’de belirtilen prosedüre göre yapılacaktır. Gaz analizinin değerlendirilmesi IEC 61181’e
göre yapılacaktır.
viii) Boya Tatbiki ve Kalite Kontrolü
Boya kontrolü, film kalınlığı ve boyanın yapışması kontrol edilerek yapılır. Boya
kalınlığının ölçülmesi “Boya Muayene Cihazı” kullanılarak yapılacaktır. Özellikle boya katlarının
toplam kalınlığı ve katların ayrı ayrı kalınlıkları ölçülmelidir. Transformatörlerin boyalı yüzeyleri
üzerinde gelişi güzel 10 nokta seçilir. Her bir katın kalınlıklarının ortalaması, imalatçı tarafından
o kat için öngörülen nominal değerden az olmayacaktır.
Boya filminin yapışma özelliği, ISO 2409 standardında verilen çapraz kesme metoduyla
doğrulanacaktır.
2.4.3.4. Saha Testleri
Topraklama transformatörü montajının Alıcı tarafından yapılması halinde; topraklama
transformatörlerinin ve temin edilen diğer teçhizatın saha testleri Yüklenici tarafından
yapılmayacaktır, ancak, saha testleri sırasında tespit edilen arızalardan Yüklenici de sorumlu
olacaktır.
Topraklama transformatörü montajının Yüklenici tarafından yapılması halinde; tesislerin
montajının tamamlanmasından sonra, servise alınmadan önce, Yüklenici tarafından temin
edilen her bir topraklama transformatörü için, Alıcının temsilcileri huzurunda aşağıdaki testler
yapılacaktır.
i) Sargı Direncinin Ölçülmesi,

ii) İzolasyon Yağının Dielektrik Dayanım Testi,
iii) D.C. İzolasyon Direncinin Ölçülmesi,
iv) Kapasite ve Kayıp Faktörünün Ölçülmesi,
v) Mıknatıslama Akımının Ölçülmesi,
vi) Sıfır Bileşen Empedansının Ölçülmesi.

Bu Teknik Şartname ve Garantili Özellikler Listesinde istenen değerler ve özellikler
İdarenin istediği asgari değerler ve özelliklerdir. İsteklilerce daha üstün değerlerin ve özelliklerin
teklif edilmesi durumunda İstekli tarafından bir hak talebinde bulunulmayacak, İdare tarafından
ekstra bir prim verilmeyecek ancak teklif fiyatlarının eşit olması durumunda üstün değer ve
özellikleri teklif eden tercih edilecektir.

(İTM.183)
2.4.4.1. Topraklama Transformatörlerinin Kabulü için Kriterler
Tüm imalat kontrolleri ve testler İdare temsilcileri gözetiminde bedeli Yükleniciye ait olmak
2.4.4.1.1. Komponentlerin Testlerinin Kabulü İçin Kriterler
Komponentlere uygulanan bütün rutin testler, müsaade edilen toleranslar dahilinde olumlu
bulunacaktır.
2.4.4.1.2. Tip Testlerin Kabulü İçin Kriterler
Tip testleri, sözleşme kapsamında imal edilen ilk topraklama transformatörü üzerinde,
İdarenin temsilcilerinin katılımı ile akredite bir laboratuarda veya İdare tarafından onaylanırsa
İmalatçı laboratuarında yapılacaktır.
Bütün tip testlerinden olumlu sonuç alınmış olacaktır. Bir tip testinin olumsuz
sonuçlanması halinde, olumsuz sonuçlanan topraklama transformatörü tipi reddedilir. Ancak,
İmalatçı bir tasarım değişikliğine gider ve adı geçen bütün tip testlerini, masrafları Yükleniciye ait
olmak üzere makul bir süre içinde tekrarlamayı üstlenirse, karar verme yetkisi yalnız İdareye ait
olmak üzere, süre uzatımı verilmeksizin testlerin tekrarı kabul edilebilir.
İlk topraklama transformatörü üzerinde tip testleri tamamlanmadan, sorumluluk tamamen
Yükleniciye ait olmak üzere ve İdarenin de uygun görmesi kaydıyla, İmalatçı tarafından ilk
topraklama transformatörü dışında diğer topraklama transformatörü / topraklama
transformatörleri de imal edilebilir. Yüklenici tarafından, imal edilen topraklama transformatörü /
topraklama transformatörlerinin fabrika kabul testlerinin yapılmasının talep edilmesi durumunda;
olumlu fabrika kabul testleri sonrası topraklama transformatörü / topraklama transformatörleri
yedd-i emanete alınmış olsa dahi, tip testleri başarı ile sonuçlanıncaya kadar, hiçbir topraklama
transformatörünün sevki ve / veya ödemesi yapılmayacak olup, fabrika kabul testleri
tamamlanan ve yedd-i emanete alınan topraklama transformatörlerinin teslimat tarihi olarak tip
testlerinin başarı ile sonuçlandığı tarih dikkate alınacaktır.
Rutin testleri, kabule sunulan bütün topraklama transformatörlerine uygulanacaktır.
Testlerin başlama tarihi, testler yurt içinde yapılacaksa 15 (onbeş) gün öncesinden, testler
yurt dışında yapılacaksa 30 (otuz) gün öncesinden İdareye bildirilecektir.
Bütün rutin testlerden olumlu sonuç alınmış olacaktır. Rutin testlerin herhangi birinden
olumsuz sonuç alınırsa ve bu sonuç topraklama transformatörünün çalışması için İdare
tarafından zararlı görülüyorsa sorunlu kısım yenisi ile değiştirilecek veya masrafları Yükleniciye
ait olmak üzere sorun giderilecektir.
Boya muayenesinin olumsuz sonuçlanması halinde İdare topraklama transformatörünün
bedelsiz olarak yeniden boyanmasını isteme hakkına sahiptir.
Rutin testler İdarenin temsilcilerinin katılımı ile imalatçının laboratuarında yapılacaktır.
İmalatçının laboratuarı akredite olacak veya testlerde kullanılacak cihazların kalibrasyonları
akredite bir kuruluş tarafından yapılmış olacak, kalibrasyon sertifikaları testler başlanılmadan
önce Muayene ve Kabul Komisyonuna sunulacaktır.
2.5. Yardımcı Servis Transformatörleri
2.5.1. Genleşme Depolu Yardımcı Servis Güç Transformatörleri

(İTM.183)
2.5.1.1. GENEL
2.5.1.1.1. Konu ve Kapsam
Bu şartname İletim Merkezlerinin iç ihtiyacının karşılanmasında kullanılmak üzere satın

alınacak üç fazlı, yağa daldırılmış, atmosfere açık, genleşme depolu, anma gerilimi 36 kV'a ve
gücü 50 kVA'den 1600 kVA'e kadar olan Genleşme Depolu Yardımcı Servis OG/AG güç
transformatörlerinin teknik özelliklerini, testlerini ve temin koşullarını kapsar.
Şartname ve eklerinde aksi belirtilmedikçe Genleşme Depolu Yardımcı Servis OG/AG

Güç Transformatörleri, şartnamede belirtilen tüm donanım ile birlikte ve yağ doldurulmuş
komple ünite halinde temin edilecektir.
Temin edilecek Genleşme Depolu Yardımcı Servis OG /AG Güç transformatörlerinin tipleri
ve teknik özellikleri Garantili Özellikler Listesinde belirtilmiştir.
Bu şartnamenin ilerleyen bölümlerinde “Genleşme Depolu Yardımcı Servis OG/AG Güç

Transformatörü” yerine, sadece “Transformatör” ifadesi kullanılacaktır.
2.5.1.1.2. Standartlar ve Dokümanlar
Aksi belirtilmedikçe transformatörlerin dizaynı, üretimi ve testleri aşağıda belirtilen

standartların ve/veya dokümanların en son baskıları göz önüne alınarak yapılacaktır.
Standart No Standart No Standart Adı

(TSE) (IEC)
TS EN IEC 60076-1 Güç transformatörleri. Bölüm 1: Genel
60076-1 EN 60076-1 (Power transformers - Part 1: General)
Güç transformatörleri - Bölüm 2: Sıvıya Daldırılan
TS EN 60076-2 EN 60076-2
Transformatörler İçin Sıcaklık Artışı
Güç transformatörleri - Bölüm 3:Yalıtım seviyeleri,
TS 10902 IEC 60076- dielektrik deneyler ve havadaki haricî yalıtma
3, aralıkları
EN 60076-3 (Power transformers - Part 3: Insulation levels,
EN 60076-3
dielectric tests and external clearances in air)
Güç transformatörleri – Bölüm 4: Yıldırım ve
anahtarlama darbe deneylerine kılavuz – Güç
IEC 60076- transformatörleri ve reaktörler
TS EN 60076-4 4,
(Power transformers - Part 4: Guide to the
EN 60076-4 lightning impulse and switching impulse testing -
Power transformers and reactors)
IEC 60076- Güç transformatörleri- Bölüm 5: Kısa devreye
TS EN 60076-5 5, dayanım yeteneği (Power Transformers Part 5:Ability
To Withstand Short-Circuit)
EN 60076-5
Power Transformers Part 7: Loading Guide For
IEC 60076-7
Oil-Immersed Power Transformers
IEC 60076-8 Güç transformatörleri - Bölüm 8 : Uygulama

(İTM.183)
Rehberi (Power Transformers Part 8:Application
Guide)
IEC 60076- Güç Transformatörleri - Bölüm 10: Ses
TS EN
10, Seviyelerinin Belirlenmesi (Power Transformers Part
60076-10
EN 60076-10 10: Determination Of Sound Levels)
En yüksek gerilimi 36 kV’u geçmeyen teçhizat için 50
TS EN 50464-1 EN 50464-1 kVA’dan 2500 kVA’ya kadar olan üç fazlı 50 Hz yağlı
dağıtım transformatörleri - Bölüm 1: Genel şartlar
İnsan-makina arayüzü, işaretlemesi ve tanıtımı için
temel ve güvenlik prensipleri - Donanım bağlantı
TS EN 60445 EN 60445
uçlarının, iletken sonlandırma düzenlerinin ve
iletkenlerin tanıtımı
Geçiş izolâtörleri - Sıvı ile doldurulmuş
transformatörler için kullanılan - Gerilimi 1 kV’un
TS EN 50180 EN 50180
üstünde 52 kV’a kadar akımı 250 A’den 3,15 kA’e
kadar
Sıvı dolgulu transformatörler için 1kV'a kadar ve 250
TS EN 50386 EN 50386
A ilâ 5 kA'lik geçit izolatörleri
kVA’dan 2500 kVA’ya kadar olan üç fazlı 50 Hz yağlı
TS EN 50464-2-1 EN 50464-2-1 dağıtım transformatörleri - Bölüm 2-1: Yüksek gerilim
ve/veya alçak gerilim tarafında kablo kutuları olan
dağıtım transformatörleri - Genel kurallar
dağıtım transformatörleri - Bölüm 2-2: Yüksek gerilim
TS EN 50464-2-2 EN 50464-2-2 ve/veya alçak gerilim tarafında kablo kutuları olan
dağıtım transformatörleri - EN 50464-2-1'deki
kuralları karşılayan dağıtım transformatörlerinde
kulllanım için Tip 1 kablo kutuları
dağıtım transformatörleri - EN 50464-2-1'deki
kuralları karşılayan dağıtım transformatörlerinde
kulllanım için Tip 2 kablo kutuları
Elektriksel Amaçlı Presli Karton ve Presli Kağıt
Özellikleri- Bölüm:1 Tarifler ve Genel Kurallar
IEC 60641-1,
TS EN 60641-1 (Pressboard and presspaper for electrical
EN 60641-1
purposes - Part 1: Definitions and general
requirements)
Elektriksel Amaçlar İçin Presli kağıt ve presli
karton'da Bulunması Gereken Şartlar-Bölüm 2:
IEC 60641-2,
TS EN 60641-2 Deney Metotları
EN 60641-2
(Pressboard and presspaper for electrical
purposes - Part 2: Methods of tests)
Elektrik yalıtımı – Isıl değerlendirme ve gösteriliş
IEC 60085,
TS EN 60085 (Electrical insulation - Thermal evaluation and
EN 60085
designation)
TS EN 60068-3-3 IEC 60068-3-3, Çevre Şartlarına Dayanıklılık Deney-Bölüm 3:
EN 60068-3- Kılavuz, Cihazlar İçin Sismik Deney Metotları
3 (Environmental testing - Part 3: Guidance.

(İTM.183)
Seismic test methods for equipment)
TS 8756 EN Çevre Şartlarının Sınıflandırılması
IEC 60721-1
60721 (Classification Of Environmental Conditions)
Kademe Değiştiriciler - Bölüm 1: Performans
TS EN
IEC 60214-1 Özellikleri Ve Deney Metotları (Tap-Changers Part 1:
60214-1
Performance Requirements And Test Methods)
TS IEC Kademe değiştiriciler - Bölüm 2 : Uygulama
IEC 60214-2
60214-2 kılavuzu (Tap-Changers - Part 2: Application Guide)
Mahfazalarla Sağlanan Koruma Dereceleri (Ip
TS 3033 EN
IEC 60529 Kodu) (Elektrik Donanımlarında) (Degrees Of
60529
Protection Provided By Enclosures (IP Code))
Elektro-Akustik – Ses Seviye Ölçerleri – Bölüm
TS EN
IEC 61672-1 1: Özellikler (Electroacoustics - Sound Level Meters -
61672-1
Part 1: Specifications
Alçak Gerilim Anahtarlama Düzeni Ve Kontrol
TS EN
IEC 60947-1 Düzeni - Bölüm 1: Genel Kurallar (Low-Voltage
60947-1
Switchgear And Controlgear - Part 1: General Rules)
Demir Ve Çelikten İmal Edilmiş Malzemeler
TS EN ISO
Üzerine Sıcak Daldırılma İle Yapılan Galvaniz
1461
Kaplamalar - Özellikler Ve Deney Metotları
TS EN ISO Boyalar ve vernikler - Çapraz kesme deneyi
IEC 2409
2409
1000 Volttan yukarı alternatif gerilimlerde
TS 595 EN kullanılan geçit izolatörleri (buşingler).
IEC 60137
60137 (Insulated bushings for alternating voltages
above 1 000 V)
Mineral Yalıtım Yağları – Kullanılmamış –
Elektroteknik Uygulamalar İçin – Anahtarlama Düzeni
TS 623 EN Ve Transformatörlerde Kullanılan
IEC 60296 (Fluids For Electrotechnical Applications-
60296
Unused Mineral Insulating Oils For Transformers and
Switchgear)
Yağlar Elektrikli Cihazlar İçin- Çözünmüş Ve

Serbest Gaz Analizleri İçin Yağ Ve Gaz Numunesi
TS EN Alma Kılavuzu
IEC 60567
60567 (Oil-Filled Electrical Equipment – Sampling Of
Gases And Oil For Analysis Of Free And Dissolved
Gases – Guidance)
Mineral Yağ İle Doldurulmuş Kullanımdaki
Elektrikli Cihazlar – Çözünmüş Ve Serbest Gazların
Tayin Sonuçlarının Cihazın Durumunun
TS EN Değerlendirilmesinde Kullanılması Kılavuzu
IEC 60599
60599 (Mineral Oil-Impregnated Electrical Equipment
In Service - Guide To The Interpretation Of Dissolved
And Free Gases Analysis)
TS EN Güç transformatörleri ve reaktör ara bağlantı

50216-4/DIN parçaları-Bölüm 1:Genel( Power Transformer and
(İTM.183)
reaktör fittings Part 1 :General
Kirlenme Şartlarına Göre İzolatörlerin Seçilme
Kuralları Kılavuzu
TS IEC 60815 IEC 60815-2 (Selection and dimensioning of high-voltage
insulators intended for use in polluted conditions -
Part 2: Ceramic and glass insulators for a.c. systems)
IEEE Std. IEEE Standart for General for Liquid immersed
C57.12.00 Distribution, Power, Regulating Transformers
TEİAŞ Yeni İzolasyon Yağı Satın alma Şartnamesi (Şartname ekindedir.)

standartların bulunmadığı malzemelerle ilgili olarak, Teklif Sahibi, Alıcı’nın da onayının alınması
Eşdeğer ya da daha üstün başka standartlar uygulanmışsa bunların İngilizce ve/veya

Türkçe kopyaları Teklifle birlikte verilecektir.

Institute für Normung) veya diğer Avrupa Birliği ülkelerinin normlarının öngördüğü özelliklere
uygun olacaktır. Transformatörler için alınan tekliflerin açılmasından sonraki aşamalarda
yukarıdaki standart ve/veya dokümanlar tadil edilirse, teklif tarihinde yürürlükte olan tadilat veya
baskı geçerli olacaktır.
2.5.1.1.3. Çalışma Koşulları
Aksi belirtilmedikçe transformatörler aşağıda belirtilen çalışma koşullarında kullanılmaya

uygun olacaktır.
ÇALIŞMA BİNA İÇİ (DAHİLİ) BİNA DIŞI (HARİCİ)

KOŞULLARI
Yükselti Aksi belirtilmedikçe 1000 m
Ortam sıcaklığı
- En az - 25 °C - 25 °C
- En fazla +40 °C +45 °C

- 24 saatlik ortalama : +35 °C’nin altında : +35 °C’nin altında
- Bir yıllık ortalama +25 °C’nin altında +25 C°'nin altında
Ortam hava kirliliği (*)
(İTM.183)
Buzlanma - Sınıf 10, 10 mm
2
Rüzgar basıncı - 70 kg/m yuvarlak yüzeyde
120
kg/m2 düz yüzeyde
Endüstriyel kirliliğe Evet (Ağır kirlilik) Evet (Ağır kirlilik)
açıklık
Maksimum nispi nem
% 95 % 95
Depreme maruz
kalma (**)
- Yatay ivme 0.5 g yer seviyesinde (harici ve dahili tipler için)
- Dikey ivme 0.25 g (harici ve dahili tipler için)
Maksimum güneş 500 W/m² 1000 W/m²

ışınımı
Yıldırım düşme - Evet
olasılığı
(*) Alıcı tarafından Garantili Özellikler Listesinde belirtilecektir.
(**) Yardımcı servis güç transformatörleri; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine
dayanacak ve herhangi bir ünitesinin zarar görmesi engellenecek şekilde dizayn edilecek,
yardımcı servis güç transformatörlerinin çalışacağı yerde tesisi için gereken proje, resim ve
malzemeler ile yardımcı servis güç transformatörlerinin depreme dayanıklılık hesapları Yüklenici
tarafından verilecektir.
2.5.1.2.TEKNİK ÖZELLİKLER
Bu şartname kapsamındaki transformatörler iletim merkezlerinde yardımcı servis

transformatörü olarak kullanılacak ve Garantili Özellikler Listesinde aksi belirtilmedikçe aşağıda
belirtilen teknik özelliklerde olacaktır.
2.5.1.2.1. Tip
- Üç fazlı, iki sargılı,

- Yağa (mineral yağ) daldırılmış, atmosfere açık genleşme depolu,
- Tabii yağ dolaşımlı, tabii hava soğutmalı (ONAN),
- Boşta gerilim ayarlı,
- Bina dışı (harici) veya bina içi (dahili).
2.5.1.2.2. Elektriksel Özellikler
- Anma frekansı : 50 Hz(*)
- Anma güçleri : 50-100-160-250-400-500-630

800-1000-1250-1600 kVA
 Primer : 7.2 - 12 - 17.5 - 36 kV
(İTM.183)
 Sekonder : 1.1 kV
- Anma gerilimleri
 OG sargısı (ana kademe) : 6.3 - 10.5 - 15.8 - 33 kV
 AG sargısı : 400/231 V
- Boşta gerilim ayarı

 Ayar sargısı : OG tarafında
 Ayar sınıfı : Sabit akı (TS EN 60076-1 -CFVV)
- Gerilim ayar sahası ve kademe sayısı
Anma gerilimi (kV) 6.3-10.5-15.8 33

Ayar sahası ± 2 x 2.5% 30-31.5-33-34.5-36
Kademe sayısı 5 5
Boşta çevirme oranı (kV) ± 2x2.5%/0,4 30-31.5-33-34.5-36/0.4kV
- Ayar kademe güçleri

 6.3-10.5-15.8kV transformatörler : Bütün kademelerde anma gücüne
eşit
 33 kV transformatörler : 30-36 kV arasında anma gücüne
eşit
- Sıcaklık artış limitleri (Garantili özelliklerde aksi belirtilmedikçe)
Bina içi (Dahili) Bina dışı (Harici)

Sargı için 65 K 60 K
Üst yağ seviyesinde 60K 55 K
- Bağlantı Grubu : Dyn 11,Dyn 5
- Kısa Devre Empedans Gerilimi (75°C'de, ana kademede)

Kısa Devre Empedans Gerilimi (%Uk)
Transformatör Gücü (kVA) 6.3-10.5-15.8 kV 33 kV
630 kVA’ya kadar (630 kVA dahil) 4 4.5
630 kVA’nın üstü 6 6
- Kısa Devre Termik Dayanımı
Kısa devreye karşı ısıl dayanım yeteneğinin hesaplanmasında kullanılacak akımın

süresi 2 saniye olmalıdır.
- Anma Yalıtım Düzeyleri

(İTM.183)
i) OG Sargısı
6 1 1 3
Anma Gerilimi (kV)
.3 0.5 5.8 3
Darbe dayanma gerilimi (kV-tepe) 6 7 9 1
(1.2 - 50s) 0 5 5 70
Bir dakika süreli şebeke frekanslı dayanma gerilimi 2 2 3 7
(kV-etken) 0 8 8 0
ii) AG Sargısı
 Bir dakika süreli şebeke frekanslı dayanma gerilimi (kV-etken) : 3 kV
- Manyetik akının en üst değerinde duyulabilir gürültü düzeyi
TS EN 50464-1 standardında yer alan minimum değerler seçilmiştir.
Ses gücü düzeyleri (dB)

Transformat 5 1 1 2 4 5 6 8 1 1
1600
ör Gücü (kVA) 0 00 60 50 00 00 30 00 000 250
6.3-10.5- 3 4 4 4 5 5 5 5 5 5
58
15.8 kV 9 1 4 7 0 1 2 3 5 6
5 5 5 6 6 6 6 6 6 6
33 kV 69
0 4 7 0 3 4 5 6 7 8
NOT: Tablodaki değerler en yüksek değerlerdir. Tolerans uygulanmayacaktır ve

limitlerin aşılması halinde transformatörler reddedilecektir.
- Kayıplar (TS EN 50464-1)
Anma Gerilimi Anma Gücü Boşta Kayıplar Yük Kayıplar
(kV) (kVA) (W) (W)
50 90 750
100 145 1250
160 210 1700
250 300 2350
400 430 3250
6.3-10.5-15.8 500 510 3900
630 600 4600
800 650 6000
1000 770 7600
1250 950 9500
1600 1200 12000
Anma Gerilimi Anma Gücü Boşta Kayıplar Yük Kayıplar
(İTM.183)
(kV) (kVA) (W) (W)
50 160 1050
100 270 1650
160 390 2150
250 550 3000
400 790 4150
33 500 940 5000
630 1100 5500
800 1300 7000
1000 1450 8900
1250 1750 11500
1600 2200 14500
NOT: Tablodaki değerler en yüksek değerlerdir. Tolerans uygulanmayacaktır ve limitlerin

aşılması halinde transformatörler reddedilecektir.
(*)Frekans değişim aralığı:

Elektrik Şebeke Yönetmeliğinde aksi belirtilmedikçe; transformatörler, 49-50.5 Hz frekans
aralığında sürekli; sistem frekansının olağanüstü durumlarda 52,5 Hz’e çıkabileceği veya 47.5 Hz’e
düşebileceği göz önünde bulundurularak, 52.5 Hz-51.5 Hz frekans aralığında 10 dakika, 50.5 Hz-51.5
Hz frekans aralığında 1 saat, 48.5 Hz-49 Hz frekans aralığında 1 saat, 48 Hz-48.5 Hz frekans
2.5.1.2.2.1. Çalışma Rejimi
Transformatörler %100 dengesiz yüklemede sürekli olarak çalışmaya uygun olacaktır.
2.5.1.2.2.2. Aşırı Gerilim Altında Çalışma
Transformatörler,
 Anma geriliminin %105'ine eşit gerilimde anma akımını verecek şekilde,
 Anma geriliminin %110'una eşit gerilimde boşta
çalışmaya uygun olacaktır.
2.5.1.2.2.3. Geçici Olarak Aşırı Yükleme
IEC 60076-7’ye uygun olacaktır.
2.5.1.2.2.4. Toleranslar
Sipariş kapsamındaki transformatörlerin test sonucunda bulunan değerleri, İmalatçı

tarafından garanti edilen değerlerle aşağıda belirtilen toleranslar içinde aynı ise,
transformatörlerin bu şartnameye uygun olduğu kabul edilir.

(İTM.183)
-Boşta çevirme oranı : ± % 0.5
(Ana kademede)
-Anma akımında kısa devre empedansı
(Ana kademede) : ± % 10
-Boştaki akım : + % 30
2.5.1.2.3. Yapısal Özellikler
2.5.1.2.3.1 Manyetik Devre (Çekirdek)
Çekirdek, yüksek kaliteli, soğuk haddelenmiş, kristalleri yönlendirilmiş, yaşlanmayan,

yüksek manyetik geçirgenliğe sahip, yüzeyleri pürüzsüz silisli sacdan imal edilecektir. Ekler
45°’de kesilecek ve step-lap teknolojisi uygulanacaktır. Her bir levha basınç altında ve sıcak
yağ etkisiyle bozulmayacak yalıtıma sahip olacaktır.
Çekirdeği oluşturan çelik saclar ve bunların yalıtım malzemeleri, transformatörün ömrü

Çekirdeği oluşturan tabakaların içinden, bacak ve boyunduruğu oluşturan saclardan demir

saplamalar geçirilmeyecektir.
Çekirdeğin yapısı, sargıların çıkartılarak değiştirilmesinde en az sayıda tabakanın

sökülmesini gerektirecek şekilde olacaktır.
Çekirdek levhaları ve sargılar, nakliye sırasında ve karşılaşılabilecek kısa-devre

şartlarında yerinden oynamaması için ve bükülmeye karşı korumak üzere uygun bir şekilde
destekler konulacaktır.
2.5.1.2.3.2. Sargılar
Sargılar ve sargı bağlantıları, transformatör terminallerinde meydana gelecek kısa

devrelerde oluşacak termik ve dinamik zorlanmalara, şartnamede belirtilen yalıtım testlerine,
aşırı yükleme şartlarına hasar görmeden dayanacak şekilde tasarlanacak ve imal edilecektir.
2.5.1.2.3.3. Sargı Yalıtımı
Sargı yalıtımında yüksek kaliteli, en az A sınıf saf selüloz kağıt ve prespan yalıtım
maddeleri kullanılacaktır. AG sargılarının nötrleri ait oldukları sargıların hat uçlarıyla aynı yalıtım
seviyesinde yalıtılacaktır. Sargılar, kurutulduktan sonra tanka yağ doldurma işlemi vakum
ortamında yapılacaktır.
2.5.1.2.3.4. Kademe Değiştirici
Bütün transformatörlerin OG sargısında, Garantili Özellikler Listesinde belirtilen özellikte

BOŞTA kademe değiştirici bulunacaktır.

(İTM.183)
Ayar sargıları ve kademe değiştirici, yüksek gerilim darbelerine, aşırı yük akımlarına, kısa
devre akımlarına hasar görmeden dayanabilecek yapıda olacaktır.
Kademe değiştirme işlemi tankın üst kapağına monte edilmiş bir kumanda
mekanizmasıyla yapılacaktır. Kumanda mekanizması, 1 no.lu kademe sargısı en küçük sarım
sayısını gösterecek şekilde işaretlenecek kademe göstergesi her kademe için durma yuvası ile
teçhiz edilecektir.
2.5.1.2.3.5. Tank
Tank ve kapak yüksek kaliteli çelik levhalardan dayanıklı bir yapıda ve kaliteli bir işçilikle
imal edilecek, tankın tabanında transformatörün komple ağırlığını dört tekerlek üzerinde taşıyan
bir şasisi bulunacaktır.
Tankta, hariçte bağlantı elemanı olarak kullanılacak cıvatalar paslanmaz veya galvanizli
çelikten olacaktır.
Kapak tanka cıvatalarla bağlanacak ve sızdırmazlık için en az neopren kalitesinde mantar

conta kullanılacaktır.
Kaynak işleri, standartlara uygun olarak ve sızdırmazlık için gerektiğinde çift kaynak
uygulanarak yapılacak ve bütün kaynak yerleri sızdırmazlık testinden geçirilecektir.
Yağ sızdırmazlığını sağlamak üzere kullanılacak bütün contalar, yalıtkan yağa ve

sıcaklığa dayanıklı, yağın kalitesini bozmayan malzemelerden yapılmış olacaktır.
Tankı oluşturan parçalar ile çeşitli boru v.b. metal malzemeler arasındaki metal süreklilik,
tümünün aynı potansiyelde olmalarını sağlayacak şekilde yapılacaktır.
Tank üzerinde aşağıdaki düzenler ve teçhizat bulunacaktır.
 Transformatörü emniyetle kaldırmak, çekirdek ve sargıları kapakla birlikte kazandan
çıkarmak için 2 adet kaldırma halkası,
 Birbirine dik iki eksen yönünde ayarlanabilir, kilitlenebilir ve gerektiğinde sökülebilir 4 adet
düz taşıma tekerleği.
 Termometre cebi (400 kVA ve daha küçük güçteki transformatörlerde ve TS EN 50216-
4/DIN EN 50216-4 no.lu “Güç Transformatörleri ve Reaktör Parçaları-Bölüm 4:Temel
Aksesuarlar (Topraklama Bağlantı Ucu, Boşaltma ve Doldurma Aparatları, termometre
cebi, tekerlek düzeneği)” standardına uygun),
 Boşta gerilim ayar mekanizması
 Biri kapak üzerinde diğeri tabanda yan yüz tarafında olmak üzere iki adet paslanmaz
çelikten yapılmış civatalı tipte topraklama terminali bulunacaktır ve toprak sembolü ile
işaretlenmiş olacaktır.
 Vanalar
- 500 kVA ve daha büyük güçteki transformatörlerde:
a) Kazan tavanından yaklaşık 10 cm aşağıda yağ tasfiyesine uygun vana (dalgalı
kazan hariç),
b) Kazan tabanından yaklaşık 2-3 cm yukarıda 1 adet yağ boşaltma vanası. (yağ
tasfiyesine uygun olacaktır.)
- 400 kVA ve daha küçük güçteki transformatörlerde:
Kazan tabanından 2-3cm yukarıda 1 adet yağ örneği alma ve yağ boşaltma vanası
(İTM.183)
2.5.1.2.3.6. Radyatörler
Transformatörler soğutma için imalat yapılarına göre, tanka tespit edilmiş sabit yassı
radyatörlerle donatılacaktır. Dalga duvarlı yapıdaki tank da kabul edilecektir. Dalga duvar sabit
yassı radyatörlerin sac kalınlıkları 1.2 mm den az olmayacaktır.
2.5.1.2.3.7. Yağ Genleşme Kabı
Transformatörler uygun kapasitede yağ genleşme kabı ile teçhiz edilecek ve genleşme
kabı üzerinde aşağıdaki düzenekler bulunacaktır.
 Yağ çökeltme düzeni,
 Yağ boşaltma vanası (500 kVA ve daha büyük güçteki dalgalı kazanlı trafolarda
yağ tasfiyesine uygun olacaktır.),
 Yağ doldurma buşonu,
 Manyetik yağ seviye göstergesi,
 Hava kurutucusu ve bağlantı flanşı,
 Genleşme kabı ile tank arasındaki boru bağlantısı üzerinde Buchholz rölesi (500
kVA ve daha büyük ünitelerde).
2.5.1.2.3.8. Geçit İzolatörleri (Buşing) ve Terminaller
Garantili Özellikler Listesinde aksi belirtilmedikçe, OG ve AG sargılarının faz ve nötr

uçları, ilgili sargı ile aynı yalıtım düzeyine sahip seramik geçit izolatörleri ile dışarıya
çıkarılacaktır.
OG Geçit izolatörleri ve terminaller Garantili Özellikler Listesinde belirtildiği şekilde açık tip
(Open Type) veya dışa konik fiş tipi (Plug-in type, outside cone type) olacaktır. Garantili
Özellikler Listesinde aksi belirtilmedikçe açık tip geçit izolatörler kullanılacaktır.
OG geçit izolatörleri, atlama aralıkları ayarlanabilir ark boynuzları ile teçhiz edilecektir.
Açık tip OG geçit izolatörleri için minimum Nominal Spesifik Yüzeysel Kaçak Yolu
Uzunluğu, aşağıdaki tabloya göre ALICI tarafından seçilecek ve Garantili Özellikler Listesinde
belirtilecektir.
Ortam Kirlilik Düzeyi Nominal Spesifik Yüzeysel Kaçak

(TS IEC 60815-2 e göre) Yolu Uzunluğu
Düzey I (Hafif kirli) 16 mm/kV
Düzey II (Orta kirli) 20 mm/kV
Düzey III (Ağır kirli) 25 mm/kV
Düzey IV (Çok ağır kirli) 31 mm/kV
Bina dışı transformatörlerin OG-AG geçit izolatörlerinin nominal spesifik yüzeysel kaçak
yolu uzunluğu minimum 25 mm/kV, dahili transformatörlerde 20 mm/kV olarak seçilecektir.

(İTM.183)
OG terminalleri dişli somunlu olacaktır. AG terminalleri dişli somunlu veya lama olacak ve
bağlantı parçaları verilecektir.
Garantili Özellikler Listesinde istendiği takdirde transformatörlerin OG bağlantıları kablo

kutusu ile veya geçmeli tip kablo başlıkları ile yapılacaktır. Dışa konik fiş tipi Geçit İzolatörleri
tam yalıtımlı ayrılabilir kablo başlıkları ile kullanılacaktır. Garantili özellikler listesinde aksi
belirtilmedikçe ayrılabilir kablo başlıkları Yüklenici tarafından temin edilecektir.
Alçak gerilim geçit izolatörlerinin özellikleri aşağıda belirtildiği gibi olacaktır.
Transformatör
Geçit İzolatörü
Anma Gücü
(kVA) Sayısı Anma Akımı (A) Anma Gerilimi
(kV)
50-160 4 250 1
250-400 4 630 1
500 4 1000 1
630 4 1250 1
800 4 1250 1
1000 4 2000 1
1250 4 2000 1
1600 4 3150 1
2.5.1.2.3.9. Kablo Kutusu
Alıcı tarafından aksi belirtilmedikçe, bina içerisinde veya dışında kullanılacak olan
yardımcı servis transformatörlerinin OG ve AG bağlantıları, gerilimli bölümlere tesadüfen teması
önlemek için, metalik ya da metalik olmayan bir koruyucu mahfaza (Kablo Kutusu) içerisine
alınacaktır.
Koruyucu Mahfazanın (Kablo Kutusu) yapısı TS EN 50464-2-3’e uygun olacaktır.
NOT: Dahilide kullanılacak dağıtım transformatörünün OG tarafında Dışa Konik Fiş Tipi
(Plug-in Type, Outside Cone Type) Geçit İzolatörü kullanılması halinde, OG tarafta Kablo
Kutusu istenmeyecektir.
2.5.1.2.3.10. Koruma ve Sinyal Donanımı
Koruma ve sinyal donanımı, 110 V DC ve 220 V DC besleme geriliminde çalışabilmelidir.

Transformatörler, Garantili Özellikler Listesinde aksi belirtilmedikçe, aşağıda belirtilen
koruma ve sinyal donanımı ile teçhiz edilecektir.
 Hava kurutucusu,

(İTM.183)
 Buchholz rölesi, iki kademeli (500 kVA ve üstü için),
- 1. kademe alarm
- 2. kademe alarm ve açma
 Yağ seviye göstergesi (2 kontaklı (alarm + açma))
 Yağ sıcaklık göstergesi (2 kontaklı (alarm + açma))
 Klemens kutusu (500 kVA ve daha büyük güçteki transformatörlerde
kullanılacaktır.
Klemens kutusunun mahfazası, metal ya da yalıtkan bir malzemeden olabilecek, Koruma

Derecesi dahilide en az IP 44, haricide en az IP 55 olacaktır. Mahfazanın yalıtkan bir
malzemeden olması halinde kullanılacak malzeme aleve dayanıklı olacaktır. Şayet çok
fonksiyonlu koruma rölesinde bağlantılar için gerekli klemensler mevcut ise klemens kutusu
2.5.1.2.3.11. Yalıtkan Yağ
Transformatörler yağ doldurulmuş olarak teslim edilecektir.
Bu yağ, yeni ve hiç kullanılmamış olacak ve aksi belirtilmediği sürece, EK-3’te verilen
“TEİAŞ Yeni İzolasyon Yağı Satın alma Şartnamesi” ne uygun olacaktır.
ASKAREL, izolasyon yalıtımı ve soğutma için kullanılmayacaktır.
Sipariş kapsamındaki bütün transformatörlerde her teslimatta tek tip ve marka yağ
kullanılacak ve kullanılan yağın markası ve tipi test raporlarına ve transformatör etiketine
yazılacaktır.
2.5.1.2.3.12. Üst Kapağın Tertibi ve Boyutlar ve Bağlantı Uçlarının İşaretlenmesi
İletim Merkezlerinin OG baralarına dahilide (hücre içine) tesis edilecek, 160 kVA dahil
üzerindeki güçte yardımcı servis transformatörlerinin montajı, gerektiğinde transformatörün
genişlik, derinlik ve yükseklik ölçüleri göz önüne alınarak, uygun şekilde Yüklenici ile birlikte
Alıcı tarafından belirlenecektir. Alıcının gerek görmesi halinde, dahilide (hücre içinde)
kullanılacak yardımcı servis transformatörleri için boyutlar Garantili Özellikler Listesinde
verilecektir.
Transformatörün alçak gerilim, orta gerilim ve dışarı çıkarılmış nötr bağlantı ucunun
işaretlenmesi tank kapağı üzerinde yapılacaktır.
İşaretleme kalıcı olacak (Örnek: Zımba ile işaretleme, v.b) ve rahatlıkla görülüp
okunabilecektir. Boyama, etiket yapıştırma veya benzeri işaretlemeler kabul edilmeyecektir.
İşaretleme aşağıdaki gibi yapılacaktır.
KAPAK ÜZERİNDE
Orta Gerilim Alçak Gerilim
İŞARETLEME
L1 Hat Bağlantı iletkeni
1U 2u
için
1V 2v
için

(İTM.183)
1W 2w
için
NÖTR Bağlantı iletkeni
2n
için
2.5.1.2.3.13. İşaret Plakası
Transformatörler üzerinde kolaylıkla görülebilen, paslanmaz çelik veya paslanmayan

başka metalden yapılmış bir işaret plakası bulunacaktır.
İşaret plakası çelik vidalarla veya perçinle tespit edilecek, yazılar okunaklı, silinmez ve
solmaz olacaktır. İşaret plakası üzerinde TS EN 60076-1, IEC 60076-1'de belirtilen bilgilere ek
olarak aşağıdaki bilgiler bulunacaktır.
 Alıcının adı ve sipariş numarası,

 İmalat yılı ve ayı,
 Kullanılan yağın markası ve tipi,
 Boşta kayıplar ve yük kayıpları,
 Kademe değiştirici kademe no.su ve gerilimleri (V ve/veya kV olarak),
 Yalıtım direnci ölçüm sonuçları,
 Alıcının malzeme kod numarası
2.5.1.2.3.14. Korozyona Karşı Önlemler
2.5.1.2.3.14.1.Genel

Korozyona karşı aşağıdaki önlemler alınacaktır:
 Akım taşıyan parçalar demir içermeyen metalden olacaktır.

 Bütün yüzeyler olabildiğince su tutmaz şekilde düzenlenecektir.
 İmalatta kullanılacak malzeme galvanik korozyona yol açmayacak şekilde
seçilecek ve düzenlenecektir.
 Akım taşıyan ya da yapı elemanı olarak kullanılan aluminyum alaşımları
korozyona dayanıklı olacaktır.
 Demirli parçalar sıcak daldırma usulüyle galvanizlenecek ya da boyanacaktır.
 Galvanizlenecek ya da boyanacak yüzeyler, düzgün, hasarsız, temiz ve
kaplamanın ömrünü azaltan yabancı maddelerden arınmış olacaktır.
2.5.1.2.3.14.2.Boyama
Transformatörün tank, radyatör, genleşme kabı vs. gibi dışa açık tüm yüzeyleri ile
paslanabilen metallerle imal edilmiş bütün parçalar boyanacaktır. Transformatörün genleşme
kabının iç yüzeyi en az 100°C'deki sıcak yağdan etkilenmeyen ve paslanmayı engelleyen boya
ile boyanacak veya vernikle kaplanacaktır. Transformatör tankının iç yüzeylerinin boyanması ya
da vernikle kaplanması halinde, kullanılacak boya ya da vernik yukarıda belirtilen özellikte
olacaktır.
Dış yüzeylerin boyanması için aşağıdaki işlemler yapılacaktır;

(İTM.183)
 Bütün yüzeyler boyama standartlarında belirtilen metodla (kumlama+ kimyasal
temizleme vs.) iyice temizlenecektir.
Sıcak daldırma ile, galvanizleme (Garantili Özellikler Listesinde istenmiş ise)
 Birinci kat (astar) için, katalize edilmiş paslanmaz epoksi boyalar
kullanılacaktır. (Sıcak daldırma ile galvanizleme istenmesi halinde astar boya imalatçı
tarafından seçilecektir.)
 Ara kat boya imalatçı tarafından seçilebilir.
 Son kat boyama için RAL 7033 veya RAL 7039 renk kodunda;
- Poliüretanlı boyalar,
- Alkid ve silikon boyalar,
- Değişik karışımlı vinil boyalardan biri kullanılacaktır.
 Her kat boya en az 35 mikron kalınlıkta olacaktır. (Toplam boya kalınlığı
en az 105 mikron olacaktır.)
Boyama işleri rutin testlerden önce tamamlanacaktır. Toplam boya kalınlığı rasgele
seçilmiş beş noktada boya kontrol aygıtı ile ölçülecektir. Ölçülen değerlerin ortalaması 105
mikrondan küçük olmayacaktır.
Elektrostatik toz boyama yapıldığı takdirde toplam boya kalınlığına bakılacaktır. Boya
kalınlığı en az 105 mikron olacaktır.
Boyama işleri rutin testlerden önce tamamlanacaktır.
Boyanın niteliği, boya kaplamasının kalınlığı ve kaynaşmasının kontrolü ile belirlenecektir.
Boya tabakalarının birbiriyle kaynaşması, rastgele seçilen beş noktada TS EN ISO 2409
no.lu “Boyalar ve vernikler - Çapraz kesme deneyi” standardına uygun olarak bant yapıştırma
yöntemiyle kontrol edilecektir. Test sonucu bu standartlarda yer alan Sınıf-1den daha kötü
olmamalıdır.
2.5.1.2.3.14.3. Galvanizleme
Galvanizleme işlemi ve galvanizlenmiş yüzeyler üzerindeki testler, TS EN ISO 1461 no.lu

"Demir ve çelikten imal edilmiş malzemeler üzerine sıcak daldırmayla yapılan galvaniz
kaplamalar - Özellikler ve deney metotları” standardına uygun olarak yapılacaktır.
Civata ve vidalı çubukların dişleri de dahil olmak üzere tüm metal parçaların sıcak
daldırma ile galvanizleme işlemi işleme, eğme, kesme, delme, puntolama, işaretleme ve kaynak
işlemleri tamamlandıktan sonra yapılmalıdır. Galvanizlenen somunlar kılavuzlanıp dişlerin
temizlenmesinden sonra, suya dayanıklı ve paslanmayı önleyici yağla yağlanacaktır.
2.5.1.3. TESTLER
Bu şartnamede aksi belirtilmedikçe testler Madde 2.5.1.1.2’de listelenen standartlara göre

yapılacaktır.
2.5.1.3.1. Komponentlerin Fabrikada Testleri (Tests on compenents at factory)

(İTM.183)
Her halükarda bu testlerin başarılı olduğuna dair detaylı test raporları Alıcı’nın
değerlendirmesi için Yüklenici tarafından sağlanacaktır.
2.5.1.3.2. Tümüyle Monte Edilmiş Transformatörün Testleri (Tests on fully assembled transformer
at factory)
Yüksek hassasiyette cihazlar kullanılacak olup, özellikle;

 Çevirme oranı kontrollerinde hatalar ±%0.2’yi geçmeyecek.
 Yağ ve ortam sıcaklığı ölçümlerinde hatalar ±%0.2’yi geçmeyecek.
- Akım ve gerilim transformatörleri 0.2 sınıfı olacak ve ilgili hataların ±%0.2
dahilinde olduğu bilinecektir.
- Voltmetre ve ampermetreler 0.2 sınıfı veya daha hassas olacaktır.
- Düşük güç faktörü için wattmetreler 0.5 sınıfı veya daha hassas olacaktır.
doğrulukta bulunmalı ve periyodik kalibrasyonları yapılmış olmalıdır.
IEC 60076-8’ya göre ölçme sistemleri doğrulanmalı ve hassasiyeti sağlanmalıdır.
 Kısa devre dayanım testi (Short-circuit withstand test)
IEC 60076-5’de belirtilen prosedüre göre yapılacaktır. Tasarım farklılığı olmadığı

sürece; yardımcı servis transformatörleri kısa devre dayanım testi bakımından aşağıdaki
gibi gruplandırılacaktır. Verilecek kısa devre tip test raporu özdeş sayılarak geçerli
olacaktır.
Anma Gerilimi (kV) 6.3-11-15.8 33

50-160 50-160
Transformatör Anma
250-630 250-630
Gücü (kVA)
800-2500 800-2500
 Sıcaklık artış testi (Temperature-rise test)
Test, 33/0.4 kV transformatörlerin ana kademesinde, 6.3-15.8/0.4kV

transformatörlerin ana kademesinde ve maksimum toplam kayıpları ile yapılacaktır. Testler
kısa devre metoduyla IEC 60076-2’ye göre yapılacaktır.
 Duyulabilir gürültü seviyesinin ölçülmesi (Measurement of audible sound level)
IEC 60076-10’da belirtilmiş olan prosedüre göre yapılacaktır.

(İTM.183)
 Boştaki akım harmoniklerinin ölçülmesi (Measurement of the harmonics of the no-load
current)
IEC 60076-1’de belirtilmiş olan prosedüre göre yapılacaktır.
 Anma geriliminin %90 ve %110’unda boştaki kayıp ve akımın ölçülmesi testi

(Measurement of no-load loss and current at %90-110 rated voltage)
 Kısa devre empedansı gerilimi, yükte kayıpların en düşük ve en yüksek kademelerde

ölçümü (Measurement of Short circuit impedance voltage load loss at lowest tapping and
maximum tapping)
IEEE Std. C57.12.00’de belirtildiği gibi yapılacaktır.
 Tam dalga yıldırım darbe testi (Lightning impulse test)
IEC 60076-3’de belirtilmiş olan prosedüre göre yapılacaktı
2.5.1.3.4. Rutin Testler (Routine Tests)
Bu Şartname kapsamında, imalatı tamamlanmış olan bütün transformatörlere İmalatçı

tarafından uygulanacak rutin testler aşağıdadır:
 Sargı direncinin ölçülmesi (Measurement of winding resistance)
OG sargı DC dirençlerinin ölçülmesi tüm kademe pozisyonlarında yapılacaktır DC

direnci ölçümünün yapıldığı test akımları ve sargı sıcaklığı test raporuna yazılacaktır.
 Gerilim çevirme oranının ölçülmesi ve faz kaymasının kontrolü (Measurement Of Voltage

IEC 60076-1‘de belirtilmiş olan prosedüre göre yapılacaktır.
 Kısa devre empedans geriliminin ve yükteki kayıplarının ölçülmesi (Measurement Of Short-

Circuit Impedance And Load Loss)
IEC 60076-1 ‘de belirtilmiş olan prosedüre göre yapılacaktır.
 Sıfır bileşen empedans ölçümü (Measurement of zero-sequence impedance(s) on three-

phase transformers)
 Boşta kaybın ve akımın ölçülmesi (Measurement of no-load loss and current)

(İTM.183)
IEC 60076-1 ‘de belirtilmiş olan prosedüre göre yapılacaktır
 Dielektrik dayanım testleri (Dielectric Withstand Tests)
IEC 60076-3’e uygun yapılacaktır.

- Uygulanan a.a. gerilim testleri
- Endüklenmiş a.a. gerilim testleri
- Kısmi boşalma ölçümü
 Yalıtım direncinin ölçülmesi ( Measurement Of Insulation Resistance)
OG-tank, AG-tank, OG-AG sargıları arası ölçülecektir.
 Kapasite ve kayıp faktörünün ölçülmesi (Measurement Of insulation capacitance loss

factor)
Ölçme, her bir sargı ile tank arasında ve transformatörün sargıları arasında
yapılacaktır. Transformatörün üst yağ sıcaklığı, ortam sıcaklığı ve % nem kaydedilmeli, %
tan𝛅 değerleri üst yağ sıcaklığı dikkate alınarak 20 °C’ye irca edilmelidir. 20 °C’ye irca
edilen % tan𝛅 değeri 0.5’ten küçük olmalıdır.
 Yağlı transformatörler için basınçla yağ kaçağı testi (Leak testing with pressure for liquid
immersed transformers)
IEC 60076-1 ‘de belirtilmiş olan prosedüre göre yapılacaktır.
 Mıknatıslanma akımının ölçülmesi (Measurement Of magnetizing current)
 Fonksiyon testleri (Function tests)
Koruma ve sinyal donanımının çalışmasının kontrolleri yapılacaktır.
 Yağlı transformatörler için çekirdek ve gövde yalıtımının kontrol edilmesi (Check of core and
frame insulation)
IEC 60076-1 ‘de belirtilmiş olan prosedüre göre yapılacaktır
 Boya kalınlığının ölçümü ve kalitesinin kontrolü ile varsa galvaniz kalınlığı ölçümü
Tip Teknik Şartnamenin “2.5.1.2.3.13.2. Boyama” ve “2.5.1.2.3.13.3. Galvanizleme”

maddelerine göre yapılacaktır.
2.5.1.3.5. Yağ Testleri
Trafolarda kullanılacak yağın önceden EK-3’teki Transformatör Yağı Şartnamesine uygun

olduğu test raporları ile belgelenecek ve onay için Alıcıya verilecektir. Belgelenemediği takdirde
yağın EK-3’teki yağ şartnamesine uygun olarak komple testleri yaptırılacaktır.

(İTM.183)
İhale dokümanlarında aksi belirtilmedikçe, teslimat kapsamında her bir partiden seçilecek
bir adet transformatörden alınan numunede yapılacaktır. Test sonuçları Ek-4’teki yağ
şartnamesi değerlerini sağlamalıdır.
 Power Factor (Doble, 25 °C+100°C)
 Dielektrik dayanım
 Asidite
 İç Yüzey Gerilme
 Yoğunluk
 Viskozite
 Su miktarı ölçümü
 Renk Sayısı
2.5.1.3.6. Saha Testleri (Field tests)

Transformatörlerin ve temin edilen diğer teçhizatın saha testleri Yüklenici tarafından
yapılmayacaktır, ancak saha testleri sırasında tespit edilen arızalardan Yüklenici de sorumlu
olacaktır.
IEC 60076-1’de belirtilmiş olan prosedüre göre ölçülecektir.
OG sargı DC dirençlerinin ölçülmesi tüm kademe pozisyonlarında yapılacaktır DC

 Yalıtım direncinin ölçülmesi (Measurement Of Insulation Resistance)
 Gerilim çevirme oranın ölçülmesi ve faz kaymasının kontrolü (Measurement Of

Voltage Ratio And Check Of Phase Displacement)
Gerilim çevirme oranı IEC 60076-1’de belirtilen prosedüre uygun olarak tüm kademe
pozisyonlarında ölçülecektir.
 Kapasite ve kayıp faktörünün ölçülmesi(Measurement Of insulation capacitance

Loss factor)
tan𝛅 değerleri üst yağ sıcaklığı dikkate alınarak 20 °C’ye irca edilmelidir. 20 °C’ye irca edilen
% tan𝛅 değeri 0.5’ten küçük olmalıdır.
 Transformatör Merkezinin, merkezi kontrol panosuna bağlantısı için; hücreler,

kabinler, kutular ve terminal blokları arasındaki kablo bağlantıları kontrol edilecektir.

(İTM.183)
2.5.1.3.7. Numune Alma
Her teslimatta muayene ve teste sunulan transformatörlerin aynı anma gücü ve anma
gerilimine sahip olanları bir poz/kalem sayılır.
Numuneler, teslimat kapsamında yer alan pozdan/kalemden ALICI temsilcisi/temsilcileri

tarafından rastgele seçilecek ve aksi belirtilmedikçe numune sayısı aşağıdaki çizelgeden tespit
edilecektir.
Partideki Transformatör Sayısı Alınacak Numune Sayısı

1-5 1
6-10 2
11-30 3
31-50 4
51-100 6
101-200 8
2.5.1.4. TESTLERE VE KABUL KRİTERLERİNE İLİŞKİN HUSUSLAR
2.5.1.4.1. Testler
2.5.1.4.1.1. Tip Testleri
Türk Akreditasyon Kurumu veya Uluslararası Laboratuar Akreditasyon İşbirliği Karşılıklı

Tanınma Anlaşmasında yer alan akreditasyon kurumları tarafından akredite edilmiş bir
laboratuarda, ilgili standartların en son baskılarına göre, ihale tarihi itibariyle Alıcı tarafından aksi
belirtilmedikçe, son 5 (beş) yıl içinde yaptırılmış tip testlerine ait raporlar İdareye sunulacaktır.
Kısa devre mekanik dayanım testi için ihale tarihi itibari ile son 10 (on) yıl içinde yapılmış test
raporları geçerli kabul edilecektir.
İdareye sunulan tip test raporları, teklif edilen genleşme depolu yardımcı servis
transformatörler ile aynı fabrikada imal edilmiş, aynı tip ve aynı özellikte transformatörler
üzerinde yapılmış testlere ait olacaktır. (Kısa devre dayanım tip testi, Tip Teknik Şartnamenin
Tip Testleri başlıklı 2.5.1.3.3. maddesine göre değerlendirilecektir.)
İstenen tip test raporları verilmiş ve İdarece uygun bulunmuş olsa dahi, İdarenin ihale
dosyasında tekrarlanmasını istediği tip testleri belirtmesi kaydıyla İdarece istenen tip testler
İdareye herhangi bir masraf yüklemeksizin yaptırılacaktır.
İdareye sunulmayan veya sunulan ancak yukarıdaki koşulları sağlamayan tip testleri; ilgili
standartların güncel ve son baskılarına göre, akredite bir laboratuarda, İdare temsilcilerinin
gözetiminde, bedeli Yükleniciye ait olmak üzere yapılacaktır.
İdareye sunulmayan veya sunulan ancak yukarıdaki koşulları sağlamayan tip testleri,
kabul testlerinden önce yapılacaktır.

(İTM.183)
İdareye sunulan tip test raporları ile ilgili olarak; tip testleri yapılan transformatörlerin hangi
fabrikada imal edildiği, hangi tip ve özellikteki transformatörlere ait olduğu, tip testlerinin hangi
laboratuarda, hangi tarihte yapıldığı bilgilerini içeren bir tablo, tip testlerinin yapıldığı
laboratuarın akredite bir laboratuar olduğuna dair belgeler ve açıklamalar detaylı bir şekilde
Türkçe olarak sunulacaktır.
2.5.1.4.1.2. Rutin Testler
Tip Teknik Şartnamenin 2.5.1.3.4 Maddesinde yer alan rutin testler; kabul için sunulan her
transformatöre İmalatçı tarafından uygulanacaktır.
2.5.1.4.1.3. Kabul Testleri
Tip Teknik Şartnamenin 2.5.1.3.4 Maddesinde yer alan rutin testler, 2.5.1.3.7 numune
alma maddesine göre seçilecek numuneler üzerinde, her parti genleşme depolu yardımcı servis
transformatör teslimatı için ilgili standartların güncel ve son baskılarına göre uygulanacak ve test
raporları CD/DVD ortamında veya yazılı olarak en az 3 (üç) kopya olarak İdareye sunulacaktır.
Kabul testleri, İmalatçı laboratuarında veya İdarenin onay vereceği bir laboratuarda,
bedeli Yükleniciye ait olmak üzere yapılacaktır. Rutin testlere ait belgeler, kabul testlerine
başlanılmadan önce Muayene ve Kabul Komisyonuna sunulacaktır. Aksi halde, test ve kabul
işlemlerine başlanmayacaktır.
2.5.1.4.2. Kabul Kriterleri
a) Testlerde kullanılacak cihazların kalibrasyonları akredite bir kuruluş tarafından yapılmış

olacak, kalibrasyon sertifikaları testler başlanılmadan önce Muayene ve Kabul Komisyonuna
sunulacaktır.
b) Yapılacak tüm tip testlerinden olumlu sonuç alınacaktır. Tip testinin olumsuz
sonuçlanması halinde siparişteki tüm transformatörler reddedilecektir. Ancak, Yüklenicinin talebi
ve İdarenin de uygun bulması kaydıyla, masrafları Yükleniciye ait olmak üzere, makul bir süre
içinde, tasarım değişikliği yapılarak üretilen yeni ürüne ait testlerin; karar verme yetkisi yalnız
İdareye ait olmak üzere, süre uzatımı verilmeksizin tekrarı kabul edilebilir. İkinci kez yapılacak
testlerin de başarısız sonuçlanması halinde, siparişin tamamı reddedilecektir.
c) Tüm kabul testlerinden olumlu sonuç alınacaktır. Testlerin herhangi birinden olumsuz
sonuç alınırsa, bu test/testler partiyi oluşturan tüm transformatörler üzerinde yapılacaktır. Buna
göre testlerden olumsuz sonuç alınan transformatörler tüm giderleri Yükleniciye ait olmak üzere,
yenisi ile değiştirilecek ya da onarılacaktır.
2.5.1.4.3. Kabul Prosedürü
İnceleme ve testler, İmalatçının tesislerinde, malzeme teslimat yerinde ve/veya

malzemelerin son teslim yerinde yapılabilir. İnceleme ve testler, İmalatçının tesislerinde
yapıldığında, İdareye hiçbir masraf yüklemeksizin, incelemecilere çizim ve üretim bilgilerini
gözden geçirme izni dahil, mantıklı her türlü yardım ve kolaylık sağlanacaktır. Tüm inceleme ve
test masrafları Yüklenici tarafından karşılanacaktır.
Yüklenici, Sözleşmenin imzalanmasından sonra İdareye ayrıntılı test prramını
gönderecektir. Yüklenici testlerin asıl başlama tarihini, yurtdışında yapılacak testler için en az 30
(İTM.183)
(otuz) gün, yurtiçinde yapılacak testler için en az 15 (onbeş) gün öncesinden İdareye
bildirecektir.
Başarılı test ve inceleme sonucunda, test raporları karşılıklı olarak imzalanacak ve İdare
temsilcilerince sevkiyat için Sevk Emri verilecektir. Yüklenici, karşılıklı olarak imzalanmış en az 3
(üç) kopya test raporunu İdare temsilcilerine verecektir. Ancak, İdare Yükleniciye zamanında
haber vererek testlerde bulunmayacağını bildirebilir. İdarenin testlere katılacağının 48 saat
önceden yazılı olarak bildirilmemesi durumunda, Yüklenici testleri yapacak ve sonuçlarını
İdareye bildirecektir. Yüklenici tarafından hazırlanan ve imzalanan test raporları, incelenmesi ve
onaylanması için 3 (üç) kopya olarak İdareye gönderilecektir. Test raporlarının onaylanması
durumunda, İdare tarafından sevkiyat için Sevk Emri verilecek, onaylı 1 (bir) kopya test raporu
Yükleniciye geri gönderilecektir.
2.5.2. Hermetik Tip Yardımcı Servis Güç Transformatörleri
2.5.2.1. GENEL
Bu şartname İletim Merkezlerinin iç ihtiyacının karşılanmasında kullanılmak üzere satın

alınacak üç fazlı, yağa daldırılmış, hermetik tip anma gerilimi 36 kV ve gücü 50 kVA'den 1600
kVA'e kadar olan Hermetik Tip Yardımcı Servis OG/AG Güç Transformatörlerinin teknik
özelliklerini, testlerini ve temin koşullarını kapsar.
Şartname ve eklerinde aksi belirtilmedikçe Hermetik Tip Yardımcı Servis OG/AG Güç
Transformatörleri, şartnamede belirtilen tüm donanım ile birlikte ve yağ doldurulmuş komple
ünite halinde temin edilecektir.
Temin edilecek Hermetik Tip Yardımcı Servis OG/AG Güç transformatörlerinin tipleri ve
teknik özellikleri Garantili Özellikler Listesinde belirtilmiştir.
Bu şartnamenin ilerleyen bölümlerinde “Hermetik Tip Yardımcı Servis OG/AG Güç

Transformatörü” yerine, sadece “Transformatör” ifadesi kullanılacaktır.
2.5.2.1.2. Standartlar ve Dokümanlar
Aksi belirtilmedikçe transformatörlerin dizaynı, üretimi ve testleri aşağıda belirtilen

standartların ve/veya dokümanların en son baskıları göz önüne alınarak yapılacaktır.
Standart No Standart No
Standart Adı
(TSE) (IEC)
IEC 60076- Güç transformatörleri. Bölüm 1: Genel
TS EN 60076-
1 (Power transformers - Part 1: General)
1
EN 60076-1
Güç transformatörleri - Bölüm 2: Sıvıya Daldırılan
TS EN 60076-2 EN 60076-2
Transformatörler İçin Sıcaklık Artışı
TS 10902 IEC 60076- Güç transformatörleri - Bölüm 3:Yalıtım seviyeleri,
3, dielektrik deneyler ve havadaki haricî yalıtma aralıkları

(İTM.183)
(Power transformers - Part 3: Insulation levels,
EN 60076-3 EN 60076-3
dielectric tests and external clearances in air)
Güç transformatörleri – Bölüm 4: Yıldırım ve
anahtarlama darbe deneylerine kılavuz – Güç
IEC 60076- transformatörleri ve reaktörler
TS EN 60076-4 4,
(Power transformers - Part 4: Guide to the
EN 60076-4 lightning impulse and switching impulse testing -
Power transformers and reactors)
Güç transformatörleri - Bölüm 5: Kısa devreye
IEC 60076- dayanım yeteneği
TS EN 60076-5 5
(Power Transformers Part 5:Ability To Withstand
EN 60076-5 Short-Circuit)
IEC 60076- Power Transformers Part 7: Loading Guide For
7 Oil-Immersed Power Transformers
Güç transformatörleri - Bölüm 8: Uygulama
IEC 60076-
Rehberi (Power Transformers Part 8:Application
8
Guide)
IEC 60076- Güç Transformatörleri - Bölüm 10: Ses
TS EN 60076-
10, Seviyelerinin Belirlenmesi (Power Transformers Part
10
EN 60076-10 10: Determination Of Sound Levels)
TS EN 50464-1 EN 50464-1 kVA’dan 2500 kVA’ya kadar olan üç fazlı 50 Hz yağlı
dağıtım transformatörleri - Bölüm 1: Genel şartlar
İnsan-makina arayüzü, işaretlemesi ve tanıtımı için
temel ve güvenlik prensipleri - Donanım bağlantı
TS EN 60445 EN 60445
uçlarının, iletken sonlandırma düzenlerinin ve
iletkenlerin tanıtımı
Geçiş izolâtörleri - Sıvı ile doldurulmuş transformatörler
TS EN 50180 EN 50180 için kullanılan - Gerilimi 1 kV’un üstünde 52 kV’a kadar
akımı 250 A’den 3,15 kA’e kadar
Sıvı dolgulu transformatörler için 1kV'a kadar ve 250 A
TS EN 50386 EN 50386
ilâ 5 kA'lik geçit izolatörleri
TS EN 50464-
EN 50464-2-1 dağıtım transformatörleri - Bölüm 2-1: Yüksek gerilim
2-1
ve/veya alçak gerilim tarafında kablo kutuları olan
dağıtım transformatörleri - Genel kurallar
dağıtım transformatörleri - EN 50464-2-1'deki kuralları
karşılayan dağıtım transformatörlerinde kulllanım için
Tip 1 kablo kutuları
dağıtım transformatörleri - EN 50464-2-1'deki kuralları
karşılayan dağıtım transformatörlerinde kulllanım için
Tip 2 kablo kutuları
TS EN 60641-1 IEC 60641-1, Elektriksel Amaçlı Presli Karton ve Presli Kağıt
EN 60641-1 Özellikleri- Bölüm:1 Tarifler ve Genel Kurallar

(İTM.183)
(Pressboard and presspaper for electrical
purposes - Part 1: Definitions and general
requirements)
IEC 60641-2, Bulunması Gereken Şartlar-Bölüm 2: Deney Metotları
TS EN 60641-2
EN 60641-2 (Pressboard and presspaper for electrical
purposes - Part 2: Methods of tests)
Elektrik yalıtımı – Isıl değerlendirme ve gösteriliş
IEC 60085,
TS EN 60085 (Electrical insulation - Thermal evaluation and
EN 60085
designation)
Çevre Şartlarına Dayanıklılık Deney-Bölüm 3: Kılavuz,
IEC 60068-3-3,
Cihazlar İçin Sismik Deney Metotları
TS EN 60068-3-3 EN 60068-
(Environmental testing - Part 3: Guidance.
3-3
TS 8756 EN IEC 60721- Çevre Şartlarının Sınıflandırılması (Classification
60721 1 Of Environmental Conditions)
Kademe Değiştiriciler - Bölüm 1: Performans
TS EN 60214- IEC 60214-
Özellikleri Ve Deney Metotları (Tap-Changers Part 1:
1 1
Performance Requirements And Test Methods)
TS IEC IEC 60214- Kademe değiştiriciler - Bölüm 2 : Uygulama
60214-2 2 kılavuzu (Tap-Changers - Part 2: Application Guide)
Mahfazalarla Sağlanan Koruma Dereceleri (Ip
TS 3033 EN
IEC 60529 Kodu) (Elektrik Donanımlarında) (Degrees Of
60529
Protection Provided By Enclosures (IP Code))
Elektro-Akustik – Ses Seviye Ölçerleri – Bölüm
TS EN 61672- IEC 61672-
1: Özellikler (Electroacoustics - Sound Level Meters -
1 1
Part 1: Specifications
TS EN 60947- IEC 60947-
Düzeni - Bölüm 1: Genel Kurallar (Low-Voltage
1 1
Switchgear And Controlgear - Part 1: General Rules)
TS EN ISO
1461
Kaplamalar - Özellikler Ve Deney Metotları
TS EN ISO Boyalar ve vernikler - Çapraz kesme deneyi
2409
1000 Volttan yukarı alternatif gerilimlerde
TS 595 EN kullanılan geçit izolatörleri (buşingler).
60137 (Insulated bushings for alternating voltages
above 1 000 V)
Mineral Yalıtım Yağları – Kullanılmamış –
Elektroteknik Uygulamalar İçin – Anahtarlama Düzeni
TS 623 EN Ve Transformatörlerde Kullanılan
IEC 60296
60296 (Fluids For Electrotechnical Applications-Unused
Mineral Insulating Oils For Transformers and
Switchgear)
TS EN 60567 IEC 60567 Yağlar Elektrikli Cihazlar İçin- Çözünmüş Ve
Serbest Gaz Analizleri İçin Yağ Ve Gaz Numunesi
Alma Kılavuzu

(İTM.183)
(Oil-Filled Electrical Equipment – Sampling Of
Gases And Oil For Analysis Of Free And Dissolved
Gases – Guidance)
Mineral Yağ İle Doldurulmuş Kullanımdaki
Elektrikli Cihazlar – Çözünmüş Ve Serbest Gazların
Tayin Sonuçlarının Cihazın Durumunun
TS EN 60599 IEC 60599 Değerlendirilmesinde Kullanılması Kılavuzu
(Mineral Oil-Impregnated Electrical Equipment In
Service - Guide To The Interpretation Of Dissolved
And Free Gases Analysis)
Kirlenme Şartlarına Göre İzolatörlerin Seçilme
Kuralları Kılavuzu
TS IEC 60815 IEC 60815-2 (Selection and dimensioning of high-voltage
insulators intended for use in polluted conditions - Part
2: Ceramic and glass insulators for a.c. systems)
(IEEE Std. IEEE Standart for General for Liquid immersed
C57.12.00) Distribution, Power, Regulating Transformers

Eşdeğer ya da daha üstün başka standartlar uygulanmışsa bunların İngilizce ya da

TSE ve IEC standartları arasında farklılıklar olursa, farklılık arz eden konularda hangi

Institute für Normung) veya diğer Avrupa Birliği ülkelerinin normlarının öngördüğü özelliklere
uygun olacaktır.


uygun olacaktır.

(İTM.183)
ÇALIŞMA BİNA İÇİ (DAHİLİ) BİNA DIŞI (HARİCİ)

KOŞULLARI
Ortam sıcaklığı
- En az - 25 °C - 25 °C
- En fazla +40 °C +45 °C
- 24 saatlik ortalama : +35 °C’nin altında : +35 °C’nin altında
- Bir yıllık ortalama +25 °C’nin altında +25 C°'nin altında
Ortam hava kirliliği (*)
Buzlanma - Sınıf 10, 10 mm
Rüzgar basıncı 70 kg/m2 yuvarlak yüzeyde
120
kg/m2 düz yüzeyde
Endüstriyel kirliliğe Evet (Ağır kirlilik) Evet (Ağır kirlilik)
açıklık
Maksimum nispi nem
% 95 % 95
Depreme maruz
kalma (**)
- Yatay ivme 0.5 g yer seviyesinde (harici ve dahili tipler için)
- Dikey ivme 0.25 g (harici ve dahili tipler için)
Maksimum güneş 500 W/m² 1000 W/m²
ışınımı
Yıldırım düşme - Evet
olasılığı
(*) Alıcı tarafından Garantili Özellikler Listesinde belirtilecektir.
(**) Yardımcı servis güç transformatörleri; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine
malzemeler ile yardımcı servis güç transformatörleri depreme dayanıklılık hesapları Yüklenici
2.5.2.2. TEKNİK ÖZELLİKLER
Bu şartname kapsamındaki transformatörler iletim merkezlerinde yardımcı servis

transformatörü olarak kullanılacak ve Garantili Özellikler Listesinde aksi belirtilmedikçe aşağıda
belirtilen teknik özelliklerde olacaktır.

(İTM.183)
2.5.2.2.1. Tip
- Üç fazlı, iki sargılı,

- Yağa (mineral yağ) daldırılmış,
- Tabii yağ dolaşımlı, tabii hava soğutmalı (ONAN),
- Boşta gerilim ayarlı,
- Bina dışı (harici) veya bina içi (dahili).
2.5.2.2.2. Elektriksel Özellikler
- Anma frekansı : 50 Hz (*)
- Anma güçleri : 50-100-160-250-400–500–630

800–1000–1250–1600 kVA
 Primer : 7.2-12-17.5-36 kV
- Anma gerilimleri
 OG sargısı (ana kademe) : 6.3-10.5-15.8-33 kV

 Ayar sınıfı : Sabit akı (TS EN 60076-1 -CFVV)
Anma gerilimi (kV) 6.3-10.5-15.8 33

Ayar sahası ± 2 x 2.5% 30-31.5-33-34.5-36
Kademe sayısı 5 5
Boşta çevirme oranı (kV) OG± 2x2.5%/0,4 30-31.5-33-34.5-36/0.4kV
- Ayar kademe güçleri

 6.3-10.5-15.8kV transformatörler :Bütün kademelerde anma gücüne
eşit
 33 kV transformatörler :30-36 kV arasında anma gücüne
eşit
- Sıcaklık artış limitleri (Garantili özelliklerde aksi belirtilmedikçe)
Bina içi (Dahili) Bina dışı (Harici)

Sargı için 65 K 60 K
Üst yağ seviyesinde 60 K 55 K

(İTM.183)
- Bağlantı Grubu : Dyn 11, Dyn 5
- Kısa Devre Empedans Gerilimi (75°C'de, ana kademede)
Um=24 kV ‘a kadar Um:36 kV için

%Uk Kısa Devre
%Uk Kısa Devre
Empedansı
Empedansı
630 kVA’ya kadar (630 kVA dahil) 4 4.5
630 kVA’nın üstü 6 6
Kısa devreye karşı ısıl dayanım yeteneğinin hesaplanmasında kullanılacak akımının

- Anma Yalıtım Düzeyleri
i) OG Sargısı
Anma Gerilimi 6.3 10.5 15.8 33

kV kV kV kV
Darbe dayanma gerilimi (kV-tepe)
60 75 95 170
(1.2 - 50s)
Bir dakika süreli şebeke frekanslı
20 28 38 70
dayanma gerilimi (kV-etken)
ii) AG Sargısı
- Manyetik akının en üst değerinde duyulabilir gürültü düzeyi
TS EN 504641-1standardında yer alan minimum değerler seçilmiştir.
Ses gücü düzeyleri (dB)

Transformatör 5 1 1 2 4 5 6 8 1 1 1
gücü (kVA) 0 00 60 50 00 00 30 00 000 250 600
6.3-10.5-15.8 3 4 4 4 5 5 5 5 5 5 5
kV 9 1 4 7 0 1 2 3 5 6 8
33 kV 5 5 5 6 6 6 6 6 6 6 6
0 4 7 0 3 4 5 6 7 8 9


(İTM.183)
- Kayıplar (TS EN 50464-1)
Anma Gerilimi Anma

Boşta Kayıplar Yük Kayıpları
(kV) Gücü
Pb (W) Py (W)
(kVA)
50 90 750
100 145 1250
160 210 1700
250 300 2350
400 430 3250
6.3-10.5-15.8 500 510 3900
630 600 4600
800 650 6000
1000 770 7600
1250 950 9500
1600 1200 12000
Anma Gerilimi Anma Boşta Kayıplar Yük Kayıpları

(kV) Gücü Pb (W) Py (W)
(kVA)
50 160 1050
100 270 1650
160 390 2150
250 550 3000
400 790 4150
33 500 940 5000
630 1100 5500
800 1300 7000
1000 1450 8900
1250 1750 11500
1600 2200 14500
NOT: Tablodaki değerler en yüksek değerlerdir. Tolerans uygulanmayacaktır ve

limitlerin aşılması halinde transformatörler reddedilecektir.

(İTM.183)
Transformatörler,
 Anma geriliminin %105'ine eşit gerilimde anma akımını verecek şekilde,
 Anma geriliminin %110'una eşit gerilimde boşta
IEC 60076-7’ye uygun olacaktır.

transformatörlerin bu şartnameye uygun olduğu kabul edilir.
 Boşta çevirme oranı : ± % 0.5

(Ana kademede)
 Anma akımında kısa devre empedansı
(Ana kademede) : ± % 10
 Boştaki akım : + % 30
2.5.2.2.3.1. Manyetik Devre (Çekirdek)
Çekirdek, yüksek kaliteli, düşük kayıplı, soğuk haddelenmiş, kristalleri yönlendirilmiş,

yaşlanmayan, yüksek manyetik geçirgenliğe sahip, yüzeyleri pürüzsüz silisli sacdan imal
edilecektir. Her bir levha basınç altında ve sıcak yağ etkisiyle bozulmayacak yalıtıma sahip
olacaktır.


(İTM.183)
Çekirdeği oluşturan tabakaların içinden, bacak ve boyunduruğu oluşturan saclardan demir
saplamalar geçirilmeyecektir.
Çekirdeğin yapısı, sargıların çıkartılarak değiştirilmesinde en az sayıda tabakanın

sökülmesini gerektirecek şekilde olacaktır.
Çekirdek levhaları ve sargılar, nakliye sırasında ve karşılaşılabilecek kısa-devre

şartlarında yerinden oynamaması için ve bükülmeye karşı korumak üzere uygun bir şekilde
destekleri konulacaktır.
2.5.2.2.3.2. Sargılar
Sargılar ve sargı bağlantıları, transformatör terminallerinde meydana gelecek kısa

devrelerde oluşacak termik ve dinamik zorlanmalara, şartnamede belirtilen yalıtım testlerine,
aşırı yükleme şartlarına hasar görmeden dayanacak şekilde tasarımlanacak ve imal edilecektir.
Sargılar vakum ortamında kurutulacaktır.
2.5.2.2.3.3. Sargı Yalıtımı
Sargı yalıtımında yüksek kaliteli, en az A sınıf saf selüloz kağıt ve prespan yalıtım
maddeleri kullanılacaktır. AG sargılarının nötrleri ait oldukları sargıların hat uçlarıyla aynı yalıtım
seviyesinde yalıtılacaktır. Sargılar, kurutulduktan sonra tanka yağ doldurma işlemi vakum
ortamında yapılacaktır.
2.5.2.2.3.4. Yağ Doldurma
Transformatörlere yağ doldurma, vakum ortamında yapılacaktır ve hermetiklik ayarı

yapıldıktan sonra atmosfere kapatılacaktır.
Bütün transformatörlerin OG sargısında, Garantili özelliklerde belirtilen özellikte BOŞTA

kademe değiştirici bulunacaktır.
Ayar sargıları ve kademe değiştirici, yüksek gerilim darbelerine, aşırı yük akımlarına, kısa
devre akımlarına hasar görmeden dayanabilecek yapıda olacaktır.
Kademe değiştirme işlemi tankın üst kapağına monte edilmiş bir kumanda
mekanizmasıyla yapılacaktır. Kumanda mekanizması, 1 no.lu kademe sargının en küçük sarım
sayısını gösterecek şekilde işaretlenecek kademe göstergesi her kademe için durma yuvası ile
2.5.2.2.3.6. Tank ve Kapak
Transformatör tankı tamamıyla atmosfere kapalı (nefes almayan) olacaktır. Tank

tamamıyla yağla doldurulacak ve yağ üst seviyesiyle kapak arasında hava boşluğu
bulunmayacaktır.

(İTM.183)
Tank ve kapak yüksek kaliteli çelik levhalardan dayanıklı bir yapıda ve kaliteli bir işçilikle
imal edilecek, tankın tabanında transformatörün komple ağırlığını dört tekerlek üzerinde taşıyan
bir şasisi bulunacaktır.
Kapak tanka cıvatalarla bağlanacak ve sızdırmazlık için en az neopren kalitesinde mantar

conta kullanılacaktır.
Yağ sızdırmazlığını sağlamak üzere kullanılacak bütün contalar; yalıtkan yağa ve

transformatörün çalışma sıcaklığı aralığında kullanılmaya uygun olacak, yalıtkan yağın özelliğini
bozmayacaktır.
Tankta, hariçte bağlantı elemanı olarak kullanılacak civatalar paslanmaz çelik ya da

galvanizli çelik olacaktır.
Transformatör tankı; transformatör ısınıp yağ hacmi büyüdükçe genleşen, soğudukça

büzülen elastik, dalga duvarlı (corrugated wall) yapıda olacaktır. Tank ve dalga duvar
imalatında kullanılacak sacların kalınlığı, en az 1.2 mm. olacaktır. Ancak dalga duvar fin
yüksekliğinin (H) 240 mm. ve dalga duvar fin uzunluğunun (L) 1000 mm olması halinde, dalga
duvar imalatında kullanılan sacın kalınlığı en az 1.5 mm. olacaktır.
Dalga duvar imalatında kullanılacak saclar soğuk ve derin çekme olacaktır.
Kaynak işleri; sızdırmazlığın sağlanabilmesi için, standartlara uygun ve gerektiğinde çift kaynak
uygulanarak yapılacak ve bütün kaynak yerleri sızdırmazlık testinden geçirilecektir.
İmalatı tamamlanmış her bir transformatör kazanı, sızdırmazlık kontrolünden

geçirilecektir.
Transformatör tankı ve dalga duvarlar; normal çalışma koşullarında (Geçici olarak aşırı yüklenme de
dahil olmak üzere) içeride oluşacak basınca dayanacak şekilde tasarımlanacaktır. Beklenmedik koşullar
nedeniyle meydana gelebilecek basınç yükselmelerinde tankı korumak için tanka, basınç emniyet valfi
Maksimum işletme basıncı ile kazan sacının yırtılma basınç değeri arasındaki fark en az 0.3 bar olacaktır.
Dalga duvarlar ve kazan; maksimum yağ sıcaklığı baz alınarak hesaplanan “İşletme Basıncı” ile kazan
yüksekliğine bağlı olarak ölçülen “Statik Yağ Basıncı” arasında minimum 10000 kez; mekanik
yüklenmeye dayanacak şekilde tasarlanacaktır. Bu durum “Kazan Ömür Testi” ile kanıtlanacaktır.
Tankı oluşturan parçalar ile çeşitli boru v.b. metal malzemeler arasındaki metal süreklilik,
tümünün aynı potansiyelde olmalarını sağlayacak şekilde yapılacaktır.
Tank üzerinde aşağıda belirtilen düzenler ve teçhizat bulunacaktır:
 Termometre cebi (400 kVA ve daha küçük güçteki transformatörlerde ve TS EN 50216-

4/DIN EN 50216-4 no.lu “Güç Transformatörleri ve Reaktör Parçaları-Bölüm 4:Temel
Aksesuarlar (Topraklama Bağlantı Ucu, Boşaltma ve Doldurma Aparatları, termometre cebi,
tekerlek düzeneği)” standardına uygun),
 Boşta gerilim ayar mekanizması,

(İTM.183)
 Yağ doldurma borusu (mühürlü),
 Yağ boşaltma vanası ( TS 3148 no.lu “Küresel vanalar - Dökme demirden - Genel amaçlı
sıvı ve gazlar için (Yanıcı gazlar ve içme suyu için olanlar hariç” standardına uygun, tankın
en alt seviyesinde, mühürlü),
 Yağ seviye göstergesi
 Transformatörü emniyetle kaldırmak, çekirdek ve sargıları kapakla birlikte kazandan
çıkarmak için 2 adet kaldırma halkası,
 Birbirine dik iki eksen yönünde ayarlanabilir, kilitlenebilir ve gerektiğinde sökülebilir 4 adet
düz taşıma tekerleği
 Topraklama Terminali, (DIN 48088-2’ye uygun)
Biri kapak üzerinde diğeri tabanda yan yüzde olmak üzere iki adet paslanmaz çelikten
(inox) yapılmış M12 ölçüsünde cıvatalı tipte topraklama terminali bulunacaktır. Cıvata
üzerinde paslanmaz çelikten yapılmış somun pul ve rondelalar takılı olacaktır. Topraklama
terminali toprak sembolü ile işaretlenecektir.
2.5.2.2.3.7. Soğutma Sistemi
Transformatörler doğal yağ dolaşımlı ve doğal hava soğutmalı (ONAN) tip olacak ve
soğutma, tankın dalgalı duvar (corrugated wall) yapısı ile sağlanacaktır.
2.5.2.2.3.8. Geçit İzolatörleri (Buşing) ve Terminaller
Garantili Özellikler Listesinde aksi belirtilmedikçe, OG ve AG sargılarının faz ve nötr

uçları, ilgili sargı ile aynı yalıtım düzeyine sahip seramik geçit izolatörleri ile dışarıya
çıkarılacaktır.
O.G Geçit izolatörleri ve terminaller garantili özellikler listesinde belirtildiği şekilde açık tip
(Open Type) veya dışa konik fiş tipi ( Plug-in type, outside cone type) olacaktır. Garantili
özellikler listesinde aksi belirtilmedikçe açık tip geçit izolatörler kullanılacaktır.
OG geçit izolatörleri, atlama aralıkları ayarlanabilir ark boynuzları ile teçhiz edilecektir.
Açık tip OG geçit izolatörleri için minimum Nominal Spesifik Yüzeysel Kaçak Yolu
Uzunluğu, aşağıdaki tabloya göre ALICI tarafından seçilecek ve Garantili Özellikler Listesinde
belirtilecektir.
Ortam Kirlilik Düzeyi Nominal Spesifik Yüzeysel Kaçak

(TS IEC 60815-2’e göre) Yolu Uzunluğu
Düzey I (Hafif kirli) 16 mm/kV
Düzey II (Orta kirli) 20 mm/kV
Düzey III (Ağır kirli) 25 mm/kV
Düzey IV (Çok ağır kirli) 31 mm/kV
Bina dışı transformatörlerin OG-AG geçit izolatörlerinin nominal spesifik yüzeysel kaçak
yolu uzunluğu minimum 25 mm/kV, dahili transformatörlerde 20 mm/kV olarak seçilecektir.
Alçak gerilim geçit izolatörlerinin özellikleri aşağıda belirtildiği gibi olacaktır.
Transformatör Geçit İzolatörü

(İTM.183)
Anma Gücü
(kVA) Sayısı Anma Akımı (A) Anma Gerilimi
(kV)
50-160 4 250 1
250-400 4 630 1
500 4 1000 1
630 4 1250 1
800 4 1250 1
1000 4 2000 1
1250 4 2000 1
1600 4 3150 1
OG terminalleri dişli somunlu olacaktır. AG terminalleri dişli somunlu veya lama olacak ve
bağlantı parçaları verilecektir.
Garantili Özellikler Listesinde istendiği takdirde transformatörlerin OG bağlantıları kablo

kutusu ile veya geçmeli tip kablo başlıkları ile yapılacaktır. Dışa konik fiş tipi Geçit İzolatörleri
tam yalıtımlı ayrılabilir kablo başlıkları ile kullanılacaktır. Garantili özellikler listesinde aksi
belirtilmedikçe ayrılabilir kablo başlıkları Yüklenici tarafından temin edilecektir.
2.5.2.2.3.9. Kablo Kutusu
Alıcı tarafından aksi belirtilmedikçe, bina içerisinde veya dışında kullanılacak olan
Yardımcı servis transformatörlerinin OG ve AG bağlantıları, gerilimli bölümlere tesadüfen teması
önlemek için, metalik ya da metalik olmayan bir koruyucu mahfaza (Kablo Kutusu) içerisine
alınacaktır
Koruyucu Mahfazanın (Kablo Kutusu) yapısı TS EN 50464-2-3’e uygun olacaktır.
NOT: Dahilide kullanılacak dağıtım transformatörünün OG tarafında Dışa Konik Fiş Tipi
(Plug-in Type, Outside Cone Type) Geçit İzolatörü kullanılması halinde, OG tarafta Kablo
Kutusu istenmeyecektir.
2.5.2.2.3.10. Koruma ve Sinyal Donanımı
Koruma ve sinyal donanımı, 110 V DC ve 220 V DC besleme geriliminde çalışabilmelidir.
Hermetik Transformatörler, Garantili Özellikler Listesinde aksi belirtilmedikçe, aşağıda

belirtilen koruma ve sinyal donanımı ile teçhiz edilecektir.
 Çok Fonksiyonlu Koruma Rölesi (Hermetik koruma rölesi)

500 kVA ve daha büyük güçlerdeki transformatörlerde kullanılacaktır. Rölede;
- Sıcaklık Koruması (Kontaklı, 2 kademeli (1.kademe alarm, 2.kademe açma)),
- Yağ seviye göstergesi (2 Kontaklı)
- Gaz tahliyesi (2 Kontaklı)
(İTM.183)
- Basınç koruması (2 Kontaklı) yapılabilecektir.
 Basınç emniyet valfi (Tüm güçteki transformatörlerde kullanılacaktır.)
 Klemens kutusu
500 kVA ve daha büyük güçteki transformatörlerde kullanılacaktır. Klemens
kutusunun mahfazası, metal ya da yalıtkan bir malzemeden olabilecek, Koruma Derecesi
dahilide en az IP 44 haricide en az IP 55 olacaktır. Mahfazanın yalıtkan bir malzemeden
olması halinde kullanılacak malzeme aleve dayanıklı olacaktır. Şayet çok fonksiyonlu
koruma rölesinde bağlantılar için gerekli klemensler mevcut ise klemens kutusu
2.5.2.2.3.11. Yalıtkan Yağ
Transformatörler yağ doldurulmuş olarak teslim edilecektir. Kullanılan yalıtım yağı, yeni,
rutubetsiz ve tortu yapmayan özellikte ve Garantili Özellikler Listesinde ya da İhale
Dokümanında aksi belirtilmedikçe TEİAŞ Yağ Şartnamelerine uygun olacaktır.
Sipariş kapsamındaki bütün transformatörlerin rutin test raporlarında ve etiketlerinde,

kullanılan yağın markası ve tipi belirtilecektir.
Üst Kapağın Tertibi, Boyutlar ve Bağlantı Uçlarının İşaretlenmesi
İletim Merkezlerinin OG baralarına dahilide (hücre içine) tesis edilecek, 160 kVA dahil
üzerindeki güçte yardımcı servis transformatörlerinin montajı, gerektiğinde transformatörün
genişlik, derinlik ve yükseklik ölçüleri göz önüne alınarak, uygun şekilde Yüklenici ile birlikte
Alıcı tarafından belirlenecektir. Alıcının gerek görmesi halinde, dahilide (hücre içinde)
kullanılacak yardımcı servis transformatörleri için boyutlar Garantili Özellikler Listesinde
verilecektir.
Transformatörün alçak gerilim, orta gerilim ve dışarı çıkarılmış nötr bağlantı ucunun işaretlenmesi tank
kapağı üzerinde yapılacaktır.
İşaretleme kalıcı olacak (Örnek: Zımba ile işaretleme, v.b) ve rahatlıkla görülüp okunabilecektir. Boyama,
etiket yapıştırma veya benzeri işaretlemeler kabul edilmeyecektir. İşaretleme aşağıdaki gibi yapılacaktır.
KAPAK ÜZERİNDE İŞARETLEME Orta Gerilim Alçak Gerilim

L1 Hat
1U 2u
Bağlantı iletkeni için
L2 Hat Bağlantı iletkeni için 1V 2v
L3 Hat Bağlantı iletkeni için 1W 2w
NÖTR Bağlantı iletkeni için - 2n
Transformatörler üzerinde kolaylıkla görülebilen, paslanmaz çelik veya paslanmayan başka

metalden yapılmış ön ve yan yüzde birer işaret plakası bulunacaktır. İşaret plakası çelik
vidalarla veya perçinle tespit edilecek, yazılar okunaklı, silinmez ve solmaz olacaktır. İşaret
plakası üzerinde TS EN 60076-1, IEC 60076-1'de belirtilen bilgilere ek olarak aşağıdaki bilgiler
bulunacaktır.

(İTM.183)
 Alıcının adı ve sipariş numarası
 İmalat yılı ve ayı
 Kullanılan yağın markası ve tipi
 Boşta kayıplar ve yük kayıpları
 Kademe değiştirici kademe no.su ve gerilimleri (V ve/veya kV olarak)
 Yalıtım direnci ölçüm sonuçları
 Alıcının malzeme kod numarası
Herhangi bir sebeple transformatör yağının boşaltılıp tekrar doldurulması söz konusu
olduğunda, işaret plakasında ya da ayrı bir plakada, hermetik basınç ayarı için gerekli bilgiler
(Doldurma sıcaklığı, doldurma sıcaklığına göre transformatörden alınması ya da transformatöre
ilave edilmesi gereken yağ miktarı -eğer gerekiyorsa- ) belirtilecektir.
2.5.2.2.3.14.1. Genel


 Bütün yüzeyler olabildiğince su tutmaz şekilde düzenlenecektir.
 İmalatta kullanılacak malzeme galvanik korozyona yol açmayacak
şekilde seçilecek ve düzenlenecektir.
 Akım taşıyan ya da yapı elemanı olarak kullanılan alüminyum alaşımları
korozyona dayanıklı olacaktır.
 Demirli parçalar sıcak daldırma usulüyle galvanizlenecek ya da

boyanacaktır.
Dışta bulunan cıvata, somun, ark boynuzu ve flanşlar paslanmaz çelikten (inox)
olacaktır.
 Galvanizlenecek ya da boyanacak yüzeyler, düzgün, hasarsız, temiz ve
kaplamanın ömrünü azaltan yabancı maddelerden arınmış olacaktır.
2.5.2.2.3.14.2. Boyama
Transformatörün tank, radyatör, genleşme kabı v.s. gibi dışa açık tüm yüzeyleri ile
paslanabilen metallerle imal edilmiş bütün parçalar boyanacaktır.
Transformatörün genleşme kabı iç yüzeyi en az 100°C'deki sıcak yağdan etkilenmeyen ve

paslanmayı engelleyen boya ile boyanacak veya vernikle kaplanacaktır. Transformatör tankının
iç yüzeylerinin boyanması ya da vernikle kaplanması halinde, kullanılacak boya ya da vernik
yukarıda belirtilen özellikte olacaktır.
Dış yüzeylerin boyanması için aşağıdaki işlemler yapılacaktır;
 Bütün yüzeyler boyama standartlarında belirtilen metodla (kumlama+ kimyasal

(İTM.183)
temizleme vs.) iyice temizlenecektir.
Sıcak daldırma ile, galvanizleme (Garantili Özellikler Listesinde istenmiş ise)
 Birinci kat (astar) için, katalize edilmiş paslanmaz epoksi boyalar
kullanılacaktır. (Sıcak daldırma ile galvanizleme istenmesi halinde astar boya imalatçı
tarafından seçilecektir.)
 Ara kat boya imalatçı tarafından seçilebilir.
 Son kat boyama için RAL 7033 veya RAL 7039 renk kodunda;
- Poliüretanlı boyalar,
- Alkid ve silikon boyalar,
- Değişik karışımlı vinil boyalardan biri kullanılacaktır.
 Her kat boya en az 35 mikron kalınlıkta olacaktır. (Toplam boya kalınlığı
en az 105 mikron olacaktır.)
Boyama işleri rutin testlerden önce tamamlanacaktır. Toplam boya kalınlığı rasgele
seçilmiş beş noktada boya kontrol aygıtı ile ölçülecektir. Ölçülen değerlerin ortalaması 105
mikrondan küçük olmayacaktır.
Elektrostatik toz boyama yapıldığı takdirde toplam boya kalınlığına bakılacaktır. Boya
Boyama işleri rutin testlerden önce tamamlanacaktır.
Boyanın niteliği, boya kaplamasının kalınlığı ve kaynaşmasının kontrolü ile belirlenecektir.
Boya tabakalarının birbiriyle kaynaşması, rastgele seçilen beş noktada TS EN ISO 2409
no.lu “Boyalar ve vernikler - Çapraz kesme deneyi” standardına uygun olarak bant yapıştırma
yöntemiyle kontrol edilecektir Deney sonucu bu standartlarda yer alan Sınıf-1den daha kötü
olmamalıdır.
Galvanizleme işlemi ve galvanizlenmiş yüzeyler üzerindeki deneyler, TS EN ISO 1461

no.lu " Demir ve çelikten imal edilmiş malzemeler üzerine sıcak daldırmayla yapılan galvaniz
kaplamalar - Özellikler ve deney metotları standardına uygun olarak yapılacaktır.
Cıvata ve vidalı çubukların dişleri de dahil olmak üzere tüm metal parçaların sıcak
daldırma ile galvanizleme işlemi işleme, eğme, kesme, delme, puntolama, işaretleme ve kaynak
işlemleri tamamlandıktan sonra yapılmalıdır. Galvanizlenen somunlar kılavuzlanıp dişlerin
temizlenmesinden sonra, suya dayanıklı ve paslanmayı önleyici yağla yağlanacaktır.
2.5.2.3. TESTLER
Bu şartnamede aksi belirtilmedikçe testler Madde 2.5.2.1.2’de listelenen standartlara göre

yapılacaktır.
2.5.2.3.1. Komponentlerin Fabrikada Testleri (Tests on compenents at factory)

(İTM.183)
Her halükarda bu testlerin başarılı olduğuna dair detaylı test raporları Alıcı’nın
değerlendirmesi için yüklenici tarafından sağlanacaktır.
at factory)

 Çevirme oranı kontrollerinde hatalar ±%0.2’yi geçmeyecek.
 Yağ ve ortam sıcaklığı ölçümlerinde hatalar ±%0.2’yi geçmeyecek.
olduğu bilinecektir.
. Voltmetre ve ampermetreler 0.2 sınıfı veya daha hassas olacaktır.
. Düşük güç faktörü için wattmetreler 0.5 sınıfı veya daha hassas olacaktır.
Anma Gerilimi (kV) 6.3-10.5-15.8 33

50-160 50-160
Transformatör Anma Gücü
250-630 250-630
(kVA)
800-2500 800-2500
IEC 60076-5’de belirtilen prosedüre göre yapılacaktır. Tasarım farklılığı olmadığı
sürece; yardımcı servis transformatörleri kısa devre dayanımı bakımından aşağıdaki gibi
gruplandırılacaktır. Verilecek kısa devre tip test raporu özdeş sayılarak geçerli olacaktır.
 Sıcaklık artış testi (Temperature-rise test)
Test, 33/0.4 kV transformatörlerin ana kademesinde, 6.3-15.8/0.4kV

transformatörlerin ana kademesinde ve maksimum toplam kayıpları ile yapılacaktır. Testler
kısa devre metoduyla IEC 60076-2’ye göre yapılacaktır.
 Duyulabilir gürültü seviyesinin ölçülmesi (Measurement of audible sound level)
 Kazan ömür testi

(İTM.183)
Dalga duvarlar ve kazan; maksimum yağ sıcaklığı baz alınarak hesaplanan “İşletme
Basıncı” ile kazan yüksekliğine bağlı olarak ölçülen “Statik Yağ Basıncı” arasında minimum
10000 kez; mekanik yüklenmeye dayanacağı test metodu ile kanıtlanacaktır.
Bu test Akredite olmayan bir laboratuvarda İdarenin katılımı ile yapılabilecektir.

current)
 Anma geriliminin %90 ve %110’unda boştaki kayıp ve akımın ölçülmesi testi (Measurement
of no-load loss and current at %90-110 rated voltage)
 Kısa devre empedansı gerilimi, yükte kayıpların en düşük ve en yüksek kademelerde

ölçümü (Measurement of Short circuit impedance voltage load loss at lowest tapping and
maximum tapping)
IEEE Std. C57.12.00’de tanımlandığı gibi yapılacaktır
 Tam dalga yıldırım darbe testi (Lightning impulse test)
Bu Şartname kapsamında, imalatı tamamlanmış olan bütün transformatörlere İmalatçı

IEC 60076-1’ de belirtilmiş olan prosedüre göre yapılacaktır.
OG sargı DC dirençlerinin ölçülmesi tüm kademe pozisyonlarında yapılacaktır. DC


IEC 60076-1’de belirtilmiş olan prosedüre göre yapılacaktır..

phase transformers)

(İTM.183)
 Kısa devre empedans geriliminin ve yükteki kayıplarının ölçülmesi Measurement Of Short-
Circuit Impedance And Load Loss)
 Boştaki kayıp ve akımın ölçülmesi (Measurement of no-load loss and current)
 Dielektrik dayanım testleri (Dielectric Withstand Tests)

 Kapasite ve kayıp faktörünün ölçülmesi (Measurement Of insulation capacitance loss

factor)
tan𝛅 değerleri üst yağ sıcaklığı dikkate alınarak 20 °C’ye irca edilmelidir. 20 °C’ye irca edilen
% tan𝛅 değeri 0.5’ten küçük olmalıdır.

current) (33 kV’luk transformatörler için ölçülecek ve Elektrik Piyasası Şebeke
Yönetmeliği’ndeki limit değer sağlanacaktır.)
 Boya kalınlığının ölçümü ve kalitesinin kontrolü ile varsa galvaniz kalınlığı ölçümü
Tip Teknik Şartnamenin “2.5.2.2.3.14.2. Boyama” ve “2.5.2.2.3.14.3. Galvanizleme”

maddelerine göre yapılacaktır.
 Çekirdek ve çerçeve yalıtımının kontrol edilmesi (Check of core and frame insulation)

(İTM.183)
 Yağlı transformatörler için basınçla yağ kaçağı testi (Leak testing with pressure for liquid
immersed transformers)
2.5.2.3.5. Yağ Testleri (Oil Tests)
Trafolarda kullanılacak yağın önceden EK-3’teki Transformatör Yağı Şartnamesine uygun

olduğu test raporları ile belgelenecek ve onay için Alıcıya verilecektir. Belgelenemediği takdirde
yağın EK-3’teki yağ şartnamesine uygun olarak komple testleri yaptırılacaktır.
İhale dökümanlarında aksi belirtilmedikçe, teslimat kapsamında seçilecek bir adet

transformatörden alınan numunede yapılacaktır. Test sonuçları Ek-4’deki yağ şartnamesi
değerlerini sağlamalıdır.
 Power Factor (Doble, 25 °C+100°C)

 Dielektrik dayanım
 Asidite
 İç Yüzey Gerilme
 Yoğunluk
 Viskozite
 Su miktarı ölçümü
 Renk Sayısı

olacaktır.

IEC 60076-1’de belirtilen prosedüre göre ölçülecektir.


(İTM.183)
 Gerilim çevirme oranın ölçülmesi ve faz kaymasının kontrolü (Measurement Of Voltage
Gerilim çevirme oranı IEC 60076-1, 11.3’te belirtilen prosedüre uygun olarak tüm
 Kapasite ve kayıp faktörünün ölçülmesi (Measurement Of insulation capacitance loss factor)
yapılacaktır.
Transformatörün üst yağ sıcaklığı, ortam sıcaklığı ve % nem kaydedilmeli, % tan𝛅

değerleri üst yağ sıcaklığı dikkate alınarak 20 °C’ye irca edilmelidir. 20 °C’ye irca edilen %
tan𝛅 değeri 0.5’ten küçük olmalıdır.
 Transformatör Merkezinin, merkezi kontrol panosuna bağlantısı için; hücreler, kabinler,

Her teslimatta muayene ve teste sunulan transformatörlerin aynı anma gücü ve anma
gerilimine sahip olanları bir poz/kalem sayılır.
Numuneler, teslimat kapsamında yer alan pozdan/kalemden ALICI temsilcisi/temsilcileri

tarafından rastgele seçilecektir. Numuneler Alıcı temsilcileri tarafından rastgele seçilecek ve
aksi belirtilmedikçe numune sayısı aşağıdaki çizelgeden tespit edilecektir.

1-5 1
6-10 2
11-30 3
31-50 4
51-100 6
101-200 8
2.5.2.4.1. Testler

(İTM.183)
Türk Akreditasyon Kurumu veya Uluslararası Laboratuvar Akreditasyon İşbirliği Karşılıklı

laboratuarda, ilgili standartların en son baskılarına göre ihale tarihi itibariyle son 5 (beş) yıl
içinde yaptırılmış tip testlerine ait raporlar İdareye sunulacaktır. Kısa devre mekanik dayanım
testi için ihale tarihi itibari ile son 10 (on) yıl içinde yapılmış test raporları geçerli kabul
edilecektir.
Tip testlerinden “Kazan Ömür Testi” ile ilgili olarak; Akredite olmayan bir laboratuvarda
İdarenin katılımı ile yapılmış test raporunun sunulması halinde bu rapor uygun olarak kabul
edilecektir.
İdareye sunulan tip test raporları, teklif edilen hermetik tip transformatörler ile aynı
fabrikada imal edilmiş, aynı tip ve aynı özellikte transformatörler üzerinde yapılmış testlere ait
olacaktır. (Kısa devre dayanım tip testi, Tip Teknik Şartnamenin Tip Testleri başlıklı 2.5.2.3.3.
maddesine göre değerlendirilecektir.)
dosyasında tekrarlanmasını istediği tip testleri belirtmesi kaydıyla İdarece istenen tip testler
İdareye sunulmayan veya sunulan ancak yukarıdaki koşulları sağlamayan tip testleri; ilgili
standartların güncel ve son baskılarına göre, akredite bir laboratuarda, İdare temsilcilerinin
gözetiminde, bedeli Yükleniciye ait olmak üzere yapılacaktır.
İdareye sunulmayan veya sunulan ancak yukarıdaki koşulları sağlamayan tip testleri
kabul testlerinden önce yapılacaktır.
İdareye sunulan tip test raporları ile ilgili olarak; tip testleri yapılan transformatörlerin hangi
fabrikada imal edildiği, hangi tip ve özellikteki transformatörlere ait olduğu, tip testlerinin hangi
laboratuvarda, hangi tarihte yapıldığı bilgilerini içeren bir tablo, tip testlerinin yapıldığı
laboratuarın akredite bir laboratuar olduğuna dair belgeler ve açıklamalar detaylı bir şekilde
Türkçe olarak sunulacaktır.
Tip Teknik Şartnamenin 2.5.2.3.4 Maddesinde yer alan rutin testler, 2.5.2.3.7 numune
alma maddesine göre seçilecek numuneler üzerinde, her parti hermetik tip transformatör
teslimatı için ilgili standartların güncel ve son baskılarına göre uygulanacak ve test raporları
CD/DVD ortamında veya yazılı olarak en az 3 (üç) kopya olarak İdareye sunulacaktır.
2.5.2.3.4 Maddesinde yer alan rutin testlerden “Yağlı Transformatörler İçin Basınçla Yağ
Kaçağı Testi (Leak testing with pressure for liquid immersed transformers) (İEC 60076-1)” kabul
testi olarak aşağıda belirtildiği şekilde yapılacaktır:

(İTM.183)
Yağlı Transformatörler İçin Basınçla Yağ Kaçağı Testi (Leak testing with pressure for
liquid immersed transformers) (İEC 60076-1):
Seçilen her bir numunenin 75±5ºC’ye kadar ısıtılmış ısıtma fırınlarında 4 (dört) saat
tutularak yapılacaktır. Test sonunda transformatörlerde hiçbir yağ kaçağı ve sızıntısı
olmayacaktır.

sunulacaktır.
b) Yapılacak tüm tip testleri olumlu sonuç alınacaktır. Bir tip testinin olumsuz
sonuçlanması halinde siparişteki tüm transformatörler reddedilecektir. Ancak, Yüklenicinin talebi
ve İdarenin de uygun bulması kaydıyla, masrafları Yükleniciye ait olmak üzere, makul bir süre
içinde, tasarım değişikliği yapılarak üretilen yeni ürüne ait testlerin; karar verme yetkisi yalnız
İdareye ait olmak üzere, süre uzatımı verilmeksizin tekrarı kabul edilebilir. İkinci kez yapılacak
testlerin de başarısız sonuçlanması halinde, siparişin tamamı reddedilecektir.

Yüklenici, Sözleşmenin imzalanmasından sonra İdareye ayrıntılı test programını

bildirecektir.

(İTM.183)
2.5.3. Sargıları Epoksi Reçine İle Örtülü Kuru Tip Yardımcı Servis Güç Transformatörleri
2.5.3.1. GENEL
Bu şartname İletim Merkezlerinin iç ihtiyacının karşılanmasında kullanılmak üzere temin

edilecek üç fazlı, gerilimi 36 kV’a ve Anma gücü 1600 kVA’ya kadar olan Sargıları Dökme
Reçine ile Örtülü Kuru Tip Yardımcı Servis OG/AG Güç Transformatörlerinin teknik özelliklerini
ve test koşullarını kapsar.
Şartname ve eklerinde aksi belirtilmedikçe transformatörler, şartnamede belirtilen tüm

donanımı ile birlikte komple ünite halinde temin edilecektir.
Temin edilecek transformatörlerin tipleri ve teknik özellikleri Garantili Özellikler Listesinde

belirtilmiştir.
Bu şartnamenin ilerleyen bölümlerinde “Sargıları Epoksi Reçine ile Örtülü Kuru Tip
Yardımcı Servis Güç Transformatörü (OG/AG)” yerine, sadece “Transformatör” ifadesi
kullanılacaktır.
2.5.3.1.2. Standartlar
Bu şartname kapsamındaki transformatörler aksi belirtilmedikçe, aşağıdaki tabloda ve

şartnamenin ilerleyen bölümlerinde yer alan Türk Standartları Ensititüsü (TSE/TS), Avrupa
Elektroteknik Standardizasyon Komitesi (CENELEC/EN), Uluslararası Elektroteknik Komisyonu
(IEC/IEC) standartlarının yürürlükteki en son baskılarına uygun olacaktır.
Standart
Standart No
No Standart Adı
(TSE)
(IEC)
Güç transformatörleri - Bölüm 11 : Kuru Tip
TS EN IEC 60076- Transformatörler
60076-11 11 (Power Transformers-Part 11: Dry-Type
Transformers)
Transformatörler-Kuru Tip Güç
IEC 60076- Transformatörleri için Yükleme Klavuzu
12 (Loading guide for Dry-Type Power
Transformers)
TS EN IEC 60076- Güç transformatörleri.
60076-1 1 (Power Transformers Part 1:General)
TS EN IEC 60076- Güç transformatörleri - Bölüm 2 : Sıcaklık
60076-2 2
(İTM.183)
artışı.
(Power Transfomers – Part 2: Temperature
Rise For Liquid Immersed Transformers)
Güç transformatörleri - Bölüm 3: Yalıtım
seviyeleri ve dielektrik testleri.
TS 10902 IEC 60076-
3 (Power Transformers Part 3: Insulation
EN 60076-3
Levels, Dielectric Tests And External Clearances In
Air)
Güç transformatörleri - Bölüm 4: Basamaklar
ve bağlantılar.
TS EN IEC 60076-
60076-4 4 (Power Transformers Part 4: Guide To The
Lightning Impulse And Switching Impulse Testing -
Power Transformers And Reactors)
Güç transformatörleri - Bölüm 5 : Kısa
TS EN IEC 60076- devreye dayanım yeteneği.
60076-5 5 (Power Transformers Part 5:Ability To
Withstand Short-Circuit)
Güç transformatörleri - Bölüm 8 : Uygulama
IEC 60076- Rehberi
8 (Power Transformers Part 8:Application
Guide)
Güç Transformatörleri - Bölüm 10: Ses
TS EN IEC 60076- Seviyelerinin Belirlenmesi
60076-10 10 (Power Transformers Part 10: Determination
Of Sound Levels)
TS 8756 EN IEC 60721- Çevre Şartlarının Sınıflandırılması
60721 1 (Classification Of Environmental Conditions)
Mahfazalarla Sağlanan Koruma Dereceleri
TS 3033 EN (Ip Kodu) (Elektrik Donanımlarında)
IEC 60529
60529 (Degrees Of Protection Provided By
Enclosures (IP Code))
Elektro-Akustik – Ses Seviye Ölçerleri –
TS EN IEC 61672- Bölüm 1: Özellikler
61672-1 1 (Electroacoustics - Sound Level Meters - Part
1: Specifications)
TS EN IEC 60947- Düzeni - Bölüm 1: Genel Kurallar
60947-1 1 (Low-Voltage Switchgear And Controlgear -
Part 1: General Rules)
TS EN ISO
1461
Kaplamalar - Özellikler Ve Test Metotları
Transformatörler, kuru, üç fazlı, 50 Hz, 100-
TS EN
EN 50541-1 3150 kVa, dağıtım için, yüksek gerilimi 36 kV' u
50541-1
aşmayan - Bölüm 1: Genel kurallar
IEC 60050 Uluslararası Elektro teknik sözlük serisi
(Series İnternational electrotechnical

(İTM.183)
vocabulary)
Yalıtım Koordinasyonu serisi
TS EN 60071 IEC 60071 (Series Insulation co-ordination EN 60071
Series)
Çevre Şartlarına Dayanıklılık Deney-Bölüm 3:
IEC 60068-3-3,
Kılavuz, Cihazlar İçin Sismik Deney Metotları
TS EN 60068-3-3 EN 60068-
(Environmental testing - Part 3: Guidance.
3-3
Elektriksel Yalıtım – Termal Sınıflandırma
TS EN 60085 IEC 60085
(Electrical insulation - Thermal classification)
Yüksek Gerilim Test Teknikleri – Kısmı
TS 2051 EN Deşarj Ölçümleri
IEC 60270
60270 (High-voltage test techniques – Partial
discharge measurements)
Yangına karşı elektriksel kablo testleri
(Test on electrical cables under fire
TS EN IEC 60332-
conditions – Part 3-10: Test for vertical flame
60332-3-10 3-10
spread of vertically-mounted bunched wires
or cables – Apparatus)

Eşdeğer ya da daha üstün başka standartlar uygulanmışsa bunların İngilizce ve/veya

TSE ve IEC standartları arasında farklılıklar olursa, farklılık arzeden konularda hangi

Institut für Normung) veya diğer Avrupa Birliği ülkelerinin normlarının öngördüğü özelliklere
uygun olacaktır.


uygun olacaktır.
(İTM.183)
ÇALIŞMA KOŞULLARI
Kullanım Yeri Bina içi (Dahili)
Ortam Sıcaklığı
- En az - 25°C
- En fazla + 40 °C
- 24 saatlik ortalama + 30 °C
- Bir yıllık ortalama +25 °C’nin altında
Ortam hava kirliliği Az
Maksimum nispi nem
% 93
Depreme Maruz Kalma (*)
- Yatay ivme 0.5 g
- Düşey ivme 0.25g
Çevre Sınıfı E2
İklim Sınıfı C2
Yangın Sınıfı F1
(*)Yardımcı servis güç transformatörleri; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine

malzemeler ile yardımcı servis güç transformatörleri depreme dayanıklılık hesapları Yüklenici
Bu şartname kapsamındaki kuru tip OG/AG güç transformatörleri iletim merkezlerinde

indirici transformatör olarak kullanılacak ve Garantili Özellikler Listesinde aksi belirtilmedikçe
aşağıda belirtilen teknik özelliklerde olacaktır.
2.5.3.2.1. Tip
- Üç fazlı, iki sargılı

- Sargıları epoksi reçine ile örtülmüş kuru tip
(İTM.183)
- Bina içi
- Mahfazalı (Alıcı tarafından istenmişse)
- Mahfaza Koruma sınıfı IP21
- Mahfazasız Koruma sınıfı IP00
- Boşta gerilim ayarlı
- Doğal hava ile soğutmalı (AN)(*)
(*) Geçici süre ile aşırı yüklenme durumunda kullanılmak üzere transformatörler ileride fan
ilavesi yapılmaya uygun olarak dizayn edilecektir.
2.5.3.2.2. Elektriki Özellikler
- Anma frekansı : 50 (Hz)(*)
- Anma güçleri : 50-100-160-250-400-500-630-

800-1000-1250-1600 kVA
 Primer : 7.2-12-17.5-36 kV
- Anma gerilimleri
 OG sargısı : 6,3-11-15,8-33 kV

 Ayar sınıfı : Sabit akı
(TS EN 60076-1CFVV)
Anma gerilimi (kV) 6.3-11-15.8 33

Ayar sahası ± 2 x 2.5% 30-31.5-33-34.5-36
Kademe sayısı 5 5
Boşta çevirme oranı (kV) OG± 2x2.5%/0.4 30-31.5-33-34.5-36/0.4kV
- Ayar kademe güçleri : Bütün kademelerde anma

gücüne eşit.
- Bağlantı Grubu : Dyn 11, Dyn 5
- Kısa devre empedans gerilimi (Ana kademesinde,20 ºC Referans sıcaklıkta)

(İTM.183)
Nominal gerilim 36 kV için kısa devre empedans gerilimi %6 olarak seçilecek olup diğer
anma gerilim gruplarında kısa devre empedansının seçiminde TS EN 50541-1 standardı dikkate
alınacaktır.
Kısa devreye karşı ısıl dayanım yeteneğinin hesaplanmasında kullanılacak akımının

- Anma yalıtım düzeyleri
i) OG Sargısı
Anma Gerilimi 6.3 10.5 15.8 33
kV kV kV kV
Darbe dayanma gerilimi (kV-tepe)
60 75 95 170
(1.2 - 50s)
Bir dakika süreli şebeke frekanslı
20 28 38 70
dayanma gerilimi (kV-etken)
ii) AG Sargısı
- Sıcaklık artış limitleri
i) Sargılar
Sargıların yalıtımında (F) veya (H) sıcaklık sınıfı yalıtım malzemeleri kullanılacaktır.
Yalıtım malzemesi sıcaklık sınıfı

(F) sınıfı (H) sınıfı
Yalıtım sistemi (sıcak nokta) sıcaklığı
155 180
(°C)
Ortalama sargı sıcaklığı artışı
(maksimum) 100 125
(Direnç ölçme metodu) (K)
ii) Çekirdek ve metal bölümler
Çekirdekteki sıcaklık artışı, hiçbir zaman metal bölümlere ve bunlara bitişik malzemelere
zarar verecek sıcaklığa erişmeyecektir.
Referans sıcaklık (T ref)

(İTM.183)
 Kısa devre empedans gerilimi ve yük kayıpları, kullanılan yalıtkan malzemenin
sıcaklık sınıfına göre aşağıda belirtilen referans sıcaklıkta verilecek ve garanti
edilecektir.
Yalıtkan Malzeme Sınıfı Referans sıcaklık (°C)

(F) Sınıfı 120
(H) Sınıfı 145
 Farklı sıcaklık sınıfında yalıtım malzemelerinden yapılmış sargıları bulunan

transformatörler için, en yüksek yalıtım sıcaklık sınıfındaki sargının referans
sıcaklığı kullanılacaktır.
- Ses gücü düzeyleri (Toleranssız en yüksek değerler)
TS EN 50541-1standardında yer alan minimum değerler seçilmiştir.
Transform
5 1 1 2 4 5 6 8 1 1 1
atör anma gücü
0 00 60 50 00 00 30 00 000 250 600
(kVA)
Gürültü 5 5 5 5 6 6 6 6 6 6 6
seviyesi (dB) 5 6 7 9 1 2 3 4 5 7 8


Transformatörler, şartnamede belirtilen sıcaklık artış limitlerini aşmadan,

(İTM.183)
- Anma geriliminin %105’ine eşit gerilimde anma akımını verecek şekilde,
- Anma geriliminin %110’na eşit gerilimde boşta, sürekli olarak
2.5.3.2.2.3. Kayıplar (Toleranssız en yüksek değerler) (TS EN 50464-1)
Anma Boşta Kayıplar Yük Kayıpları

Anma Gerilimi
gücü P0 (W) Pk (W)
(kV)
(kVA) (A0) (Ak)
50 250 1600
100 280 1800
160 400 2600
250 520 3400
400 750 4500
6.3-10.5-15.8 500 900 6500
630 1100 7100
800 1300 8000
1000 1550 9000
1250 1800 11000
1600 2200 13000
Boşta Kayıplar Yük Kayıpları

Anma Gerilimi Anma gücü
P0 (W) Pk (W)
(kV) (kVA)
(A0) (Ak)
50 250 1700
100 300 2000
160 850 2500
250 1000 3500
400 1200 5000
33 500 1300 6500
630 1400 7000
800 1650 8400
1000 1900 10000
1250 2200 12000
1600 2550 14000


(İTM.183)
2.5.3.2.2.4. Kısmi Boşalma
Kısmi boşalmanın en yüksek değeri 10 pC olmalıdır.

transformatörlerin bu şartnameye uygun olduğu kabul edilir
- Boşta değiştirme oranı : ± % 0.5

(Ana kademede)
- Anma akımında kısa devre empedansı : ± % 10
(Ana kademede)
- Boştaki akım : + % 30
Transformatörler, “Kuru tip transformatörler için yükleme kuralları”, IEC 60076-12’ ye göre
geçici olarak aşırı yüklemeye uygun olacaktır.
Geçici süre ile aşırı yüklenme durumunda kullanılmak üzere transformatörlar ileride fan
ilavesi yapılmaya uygun olarak dizayn edilecektir.
10 °C, 20 °C ve 30 °C çevre sıcaklığında geçici olarak aşırı yükleme eğrileri teklifte

verilecektir.
Transformatörlerin yapımında kullanılan bütün malzemeler, kullanılma yerine ve amacına

uygun yapıda, birinci sınıf kalitede, dayanıklı, üstün fiziksel ve elektriksel özelliklere sahip
malzemelerden seçilecektir.
Transformatörlerin dizayn ve imalatı, en yeni teknik uygulamalar ve en iyi işçilikle

yapılacak ve bütün işte güvenlik faktörleri en geniş şekilde göz önüne alınacaktır.
2.5.3.2.3.1. Manyetik Devre (Çekirdek)
Çekirdek, yüksek kaliteli, soğuk haddelenmiş, kristalleri yönlendirilmiş, yaşlanmayan,

yüksek manyetik geçirgenliğe sahip, yüzeyleri pürüzsüz silisli sacdan imal edilecektir. Ekler
45°’de kesilecek ve step-lap teknolojisi uygulanacaktır. Her bir levha basınç altında ve sıcaklık


(İTM.183)
Çekirdeği oluşturan tabakalar, bacaklarda ve boyunduruklarda birbirlerine cıvatalarla
tutturulmayacaklardır.
Çekirdeğin yapımında boşta kayıpların ve gürültünün en aza indirilmesi için gerekli bütün
önlemler alınacaktır.
2.5.3.2.3.2. Sargılar
AG ve OG sargıları için elektrolitik bakır veya alüminyum iletkenler kullanılacak ve

iletkenler yüksek kaliteli (F) veya (H) sıcaklık sınıfı yalıtım malzemeleri ile yalıtılacaktır.
Sargılar, kısa devrelerde oluşacak termik ve mekanik zorlanmalara, şartnamede belirtilen

yalıtım dayanım testlerine, hasar görmeden dayanacak şekilde dizayn ve imal edilecektir.
Transformatörler yangına karşı güvenli olacak ve bunun için yanmaz veya ateşe
dayanıklı, ark kesildiğinde kendiliğinden sönen, yanma sırasında çevreyi kirletici zehirli ve yanıcı
gazlar çıkarmayan tipte yalıtım malzemeleri ile imal edilecektir.
AG ve OG sargıları, vakum altında dökme epoksi reçineli yapılmış olacak ve Garantili

Özellikler Listesinde epoksi reçinenin özellikleri verilecektir.
Yüksek gerilim sargısının gerilim ayar kademe uçları, sargıların üzerine yerleştirilecek,
kademe değiştirme işlemi enerjisiz durumda bağlantı köprüleri vasıtasıyla yapılacaktır.
Kademe uçları; ait olduğu kademeyi gösterecek ve silinmeyecek şekilde işaretlenecektir.
2.5.3.2.3.4. Soğutma Şekli
Transformatörlerin soğutma şekli doğal hava ile soğutmalı (AN) olacaktır.
Ayrıca geçici süre ile aşırı yüklenme durumunda kullanılmak üzere transformatörler ileride
fan ilavesi yapılmaya uygun olarak dizayn edilecektir.
2.5.3.2.3.5. Bağlantılar ve Terminaller
AG ve OG sargıları bağlantı terminalleri garantili özellikler listesinde belirtildiği şekilde üst

taraftan veya alt taraftan dış bağlantıların yapılmasına uygun olacaktır.
AG faz ve nötr terminalleri uygun kesitli kalay kaplı bakır veya alüminyum lama olacak ve
ihtiyaca göre izolatörler vasıtasıyla üst ve alt çekirdek sıkıştırma profillerinin üzerine
yerleştirilecektir.
AG bağlantıları için kablo veya yassı alüminyum ya da bakır bara bağlantısına uygun
bağlantı pabuçları, transformatör ile birlikte verilecektir.
AG faz ve nötr terminal bağlantıları için transformatörle birlikte bimetal malzeme verilecektir.

(İTM.183)
Üçgen bağlantılar, sargılarla uyumlu olacak şekilde içi dolgulu bakır veya alüminyum iletkenlerle
yapılacaktır.
2.5.3.2.3.6. Aşırı Yük Koruması
Transformatörler yüksek ortam sıcaklığı ve aşırı yük nedeni ile aşırı ısınma ve termik
zorlanmalara karşı “Sıcaklık Koruma Sistemi” ile donatılacaktır.
Sıcaklık Koruma Sistemi her faz için en az bir adet olmak üzere direnci sıcaklıkla değişen
sıcaklık sensörleri (PT100) ve sıcaklık kontrol rölesinden oluşacaktır. Sıcaklık sensörleri AG
sargısının en sıcak noktasına yerleştirilecektir. Sıcaklık sensörleri metal konduit ile ekranlanmalı
ve korunmalıdır. Sıcaklık sensörlerinin kablo bağlantısı 3 telli olmalıdır.
Sıcaklık kontrol rölesinin girişleri elektromagnetik gürültelere ve darbelere karşı korumalı

olmalıdır.
Sıcaklık Kontrol Rölesi;
 110 V DC ve 220 V DC besleme geriliminde çalışabilmelidir.

 En az 4 Adet PT100 sıcaklık sensör girişine haiz olmalıdır.
 Alarm ve trip devrelerinde kullanılmak üzere 2 ayrı çalışma eşik değeri tanımlanabilmelidir.
 Fan kumandası için (ON/OFF) 2 ayrı çalışma eşik değeri tanımlanabilmelidir.
 110 V DC ve 220 V DC gerilimde çalışabilen en az 4 Adet çıkış kontağına haiz olmalıdır.
Bu kontaklar:
Alarm: Sıcaklığın ayarlanan bir eşik değerin üzerine çıkması durumunda kontak
kapanmalıdır.
Trip:Sıcaklığın ayarlanan ikinci bir eşik değerin üzerine çıkması durumunda
transformatörü servis harici etmek için kontak kapanmalıdır.
Fan Kontrol: Sıcaklığın ayarlanan eşik değerlerin üzerine çıkması durumunda fanları
devreye alıp-çıkartmak için kullanılacaktır.
Röle İç Arıza: Sıcaklık Kontrol Rölesinin arızalanması veya sensörlerden birinin
arızalanması durumunda kontak kapanmalıdır.
 Röle, sensör girişlerini otomatik tarayarak en sıcak sensör girişini tespit ederek, korumayı
bu sensör girişine göre yapabilmelidir.
 Röle ön yüzünde, sensör girişlerinin ölçtüğü sıcaklık değerlerini gösteren bir ekran (LCD
veya LED) bulunmalıdır.
 Röle ekranı üzerinde istenilen sensör girişi seçilerek sıcaklık değeri görülebilmelidir.
 Röle ön yüzünde çıkış kontaklarının durumunu ve aktif sensör girişlerini gösterir LED’ ler
bulunmalıdır.
 Röle ayar parametrelerini girmek, çıkış kontaklarını resetlemek için tuş takımı, buton vb.
bulunmalıdır.
Sıcaklık Koruma Sisteminin alarm ve açma için uyarı sıcaklıkları, koruma sisteminin
karakteristikleri ve bağlantı şemaları, teklifle birlikte verilecektir.
2.5.3.2.3.7. Şasi ve Yardımcı Donanım
Transformatörler, her iki eksen doğrultusunda hareket edebilen düz tekerleri bulunan ve
transformatörün tüm ağırlığını taşıyacak kapasitede sağlam bir şasi üzerine monte edilecektir.
Tekerler kilitlenebilecek ve istendiğinde çıkarılabilecektir. Tekerleri çıkarılmış şasi, düz satıh
üzerinde kaydırmaya uygun olacaktır.

(İTM.183)
Şasi üzerinde;
 Seri numarası kabartma veya gömme olarak yazılacak,
 Transformatörü emniyetle kaldırmak için kaldırma halkaları,
 Eksenler doğrultusunda her yönde çekmek için çekme halkaları,
 Tabanda paslanmaz çelikten yapılmış civatalı tipte topraklama terminali (Topraklama
sembolü ile işaretlenmiş) bulunacaktır.
2.5.3.2.3.8. Mahfaza
Garantili özellikler listesinde belirtilmesi durumunda kullanılacak mahfaza aşağıdaki

özelliklere sahip olacaktır.
 Koruma sınıfı IP21 olacaktır.
 Mahfazanın yapımında TS 822 veya ISO 4998'e uygun galvanizli hazır çelik saclar
kullanılacaktır.
 Sac kalınlığı en az 2 mm olacaktır.
 İşaret plakası bu bölümde de bulunacaktır.
Transformatörler üzerinde kolaylıkla görülebilen, paslanmaz çelik veya paslanmayan

başka metalden yapılmış bir işaret plakası bulunacaktır.
İşaret plakası paslanmaz çelik vidalarla veya perçinle tespit edilecek, yazılar okunaklı,
silinmez ve solmaz olacaktır.
Röleler ve diğer bütün cihazlar, kablo ve bağlantı terminalleri terminal dahil olmak üzere,
ilgili IEC, EN ve TSE standartlarında belirtilen bilgileri içerecek şekilde etiketlenecektir.
İşaret plakası, ikaz ve talimat levhaları Türkçe olarak yazılacak veya orijinaliyle birlikte
Türkçe tekrarlanacak ve Alıcı’nın onayına sunulacaktır.
İşaret plakası üzerinde TS EN 60076-1'de belirtilen bilgilere ek olarak aşağıdaki bilgiler

bulunacaktır.
- Alıcı’nın adı ve sipariş numarası

- Alıcının malzeme kod no’su
- Seri numarası ve tip işareti
- Çevirme oranı ve kademeler
- Kademe değiştirici kademe no.su ve gerilimleri (V ve/veya kV)
- Kısa devre akımı süresi (termik) (s)
- İzolasyon seviyesi (kV)
- Boşta kayıplar ve yük kayıpları
- Çevre sınıfı, İklim sınıfı, Yangın sınıfı
2.5.3.2.3.10.1. Genel

(İTM.183)

 İmalatta kullanılacak malzeme galvanik korozyona yol açmayacak şekilde seçilecek ve
düzenlenecektir.
 Akım taşıyan ya da yapı eleman olarak kullanılan alüminyum alaşımlar korozyona dayanıklı
olacaktır.
 Demir parçalar sıcak daldırma usulü ile galvanizlenecektir.
 Galvanizlenecek yüzeyler, düzgün, hasarsız, temiz ve kaplamanın ömrünü azaltan yabancı
maddelerden arınmış olacaktır.
Mahfaza dışındaki tüm galvanizli parçalar sıcak daldırma metoduyla galvanizlenecektir.

Galvanizlenmiş yüzeyler üzerindeki testler TS EN ISO 1461 standardına uygun olarak
yapılacaktır.
Mahfazanın yapımında kullanılan galvanizli hazır çelik saclar TS 822 veya ISO 4998'e
uygun olacaktır.
2.5.3.3. TESTLER
Testler, aksi belirtilmedikçe ilgili standartlara uygun olarak, komple monte edilmiş
transformatörler üzerinde yapılacaktır.
at factory)

 Ortam sıcaklığı ölçümlerinde hatalar ±%0.2’yi geçmeyecek.
olduğu bilinecektir,
. Düşük güç faktörü için wattmetreler 0.5 sınıfı veya daha hassas olacaktır,
2.5.3.3.2. Tip Testleri:
 Sıcaklık artış (ısınma) testi (Temperature rise test)

(İTM.183)
IEC 60076-2’e uygun şekilde, transformatörlerin ana kademesinde yapılacaktır.
Mahfazalı tip istenmiş olması durumunda, sıcaklık artış testi mahfazalı haliyle yapılacaktır.
 Yıldırım darbe testi (Lightning impulse test)
 Duyulabilir gürültü seviyesinin ölçülmesi testi (Measurement of audible sound level)
 Boştaki akım harmoniklerinin ölçülmesi: (Measurement of the harmonics of the no-load

current)
Boştaki akım harmonikleri ölçülecek ve harmoniklerin büyüklüğü temel bileşen % ‘si

olarak ifade edilecektir.
2.5.3.3.3. Özel Testler
 Çevre testi
 İklim testi
- Isıl şok testi
 Yangın davranışı testi
İklimsel, çevresel ve yangın davranışı sınıfları için test kriterleri ve sırası
Yangın
Sınıflar İklimsel Çevresel
davranışı
C C E E E F F
Testler
1 2 0 1 2 0 1
E H
-5°C’ta ısıl şok - - - - -
vet ayır
H E
-25°C’ta ısıl şok - - - - -
ayır vet
H E H
Yoğuşma testi - - - -
ayır vet ayır
Yoğuşma ve nem etkisi H H E
- - - -
testi ayır ayır vet
H E
Yangın davranışı testi - - - - -
ayır vet

(İTM.183)
Yukarıdaki tablo TS EN 60076-11’standardından alınmıştır.
2.5.3.3.4. Rutin Testler
Bu şartname kapsamında imalatı tamamlanmış olan bütün transformatörlere İmalatçı

a) Sargı direncinin ölçülmesi (Measurement of winding resistance)


b) Kısa devre empedansının, kısa devre geriliminin ve yükte kayıpların Ölçülmesi

(Measurement of short-circuit impedance and load loss)

phase transformers)
c) Boştaki kayıp ve akımın ölçülmesi (Measurement of no-load loss and current)
d) Dielektrik rutin testleri (Dielectric Withstand Tests)
IEC 60076-3’e göre yapılacaktır.

(İTM.183)
e) Yalıtım direncinin ölçülmesi (Measurement Of Insulation Resistance)
f) Kapasite ve kayıp faktörünün ölçülmesi (Measurement Of insulation capacitance loss factor)

olacaktır.


 Gerilim çevirme oranın ölçülmesi ve faz kaymasının kontrolü (Measurement Of Voltage

Gerilim çevirme oranı IEC 60076-1’de belirtilen prosedüre uygun olarak tüm kademe
pozisyonlarında ölçülecektir.
g) Kapasite ve kayıp faktörünün ölçülmesi (Measurement Of insulation capacitance loss factor)
h) Mıknatıslanma akımının ölçülmesi (Measurement Of magnetizing current)
 Transformatör Merkezinin, merkezi kontrol panosuna bağlantısı için; hücreler,

kabinler, kutular ve terminal blokları arasındaki kablo bağlantıları kontrol edilecektir.
Her teslimatta, muayene ve teste sunulan transformatörlerin aynı tip ve karakteristikte olanları bir parti
sayılır.
Numuneler, teslimat kapsamında yer alan partilerden ALICI temsilcisi/temsilcileri tarafından rastgele
seçilecektir.

(İTM.183)
Numune sayısı aksi belirtilmedikçe aşağıdaki çizelgeye göre tespit edilecektir.

1-5 1
6-10 2
11-30 3
31-50 4
51-100 6
101-200 8
2.5.3.4.1. Testler
2.5.3.4.1.1. Tip Testler ve özel testler

laboratuarda, ilgili standartların en son baskılarına göre, ihale tarihi itibariyle son 5 (beş) yıl
içinde yaptırılmış tip testlerine ve özel testlere ait raporlar İdareye sunulacaktır. Kısa devre
mekanik dayanım testi için ihale tarihi itibari ile son 10 (on) yıl içinde yapılmış test raporları
geçerli kabul edilecektir.
İdareye sunulan tip test raporları, teklif edilen kuru tip transformatörler ile aynı fabrikada
imal edilmiş, aynı tip ve aynı özellikte transformatörler üzerinde yapılmış testlere ait olacaktır.
(Kısa devre dayanım tip testi, Tip Teknik Şartnamenin Tip Testleri başlıklı 2.5.3.3.2 maddesine
göre değerlendirilecektir.
İdareye sunulan özel test raporları ise, teklif edilen kuru tip transformatörlerde kullanılan
epoksi reçine malzemesi ile aynı tip ve aynı özellikte epoksi reçine kullanılmış transformatörler
üzerinde yapılmış testlere ait olacaktır.
İstenen tip test ve özel test raporları, İdareye sunulmuş ve İdarece uygun bulunmuş olsa
dahi, İdarenin ihale dosyasında tekrarlanmasını istediği tip ve özel testlerin belirtmesi kaydıyla,
İdarece istenen tip ve özel testler, İdareye herhangi bir masraf yüklemeksizin yaptırılacaktır.
İdareye sunulmayan veya sunulan ancak yukarıdaki koşulları sağlamayan tip testleri ilgili
standartların güncel ve son baskılarına göre, akredite bir laboratuarda, İdare temsilcileri
gözetiminde; özel testler ise akredite bir laboratuarda veya İdarenin onay vereceği bir
laboratuvarda, İdare temsilcileri veya akredite bir laboratuar temsilcisi gözetiminde, bedeli
Yükleniciye ait olmak üzere yapılacaktır.
İdareye sunulmayan veya sunulan ancak yukarıdaki koşulları sağlamayan özel testler ve
tip testleri, kabul testlerinden önce yapılacaktır.
İdareye sunulan tip test ve özel test raporları ile ilgili olarak; tip ve özel testleri yapılan
transformatörlerin hangi fabrikada imal edildiği, hangi tip ve özellikteki transformatörlere ait
(İTM.183)
olduğu, tip testlerinin hangi laboratuarda, hangi tarihte yapıldığı bilgilerini içeren bir tablo, tip
testlerinin yapıldığı laboratuarın akredite bir laboratuar olduğuna dair belgeler ve açıklamalar
detaylı bir şekilde Türkçe olarak sunulacaktır.
Tip Teknik Şartnamenin 2.5.3.3.4 Maddesinde yer alan rutin testler; 2.5.3.3.6 numune
alma maddesine göre seçilecek numuneler üzerinde, her parti kuru tip transformatör teslimatı
için ilgili standartların güncel ve son baskılarına göre uygulanacak ve test raporları CD/DVD
ortamında veya yazılı olarak en az 3 (üç) kopya olarak İdareye sunulacaktır.

sunulacaktır.
b) Yapılacak tüm tip testleri ve özel testlerden olumlu sonuç alınacaktır. Bir özel test veya
tip testinin olumsuz sonuçlanması halinde siparişteki tüm transformatörler reddedilecektir.
Ancak, Yüklenicinin talebi ve İdarenin de uygun bulması kaydıyla, masrafları Yükleniciye

ait olmak üzere, makul bir süre içinde, tasarım değişikliği yapılarak üretilen yeni ürüne ait
testlerin; karar verme yetkisi yalnız İdareye ait olmak üzere, süre uzatımı verilmeksizin tekrarı
kabul edilebilir. İkinci kez yapılacak testlerin de başarısız sonuçlanması halinde, siparişin
tamamı reddedilecektir.

Yüklenici, Sözleşmenin imzalanmasından sonra İdareye ayrıntılı test programını


(İTM.183)
bildirecektir.
BÖLÜM - 3
YÜKSEK GERİLİM SF6 GAZ YALITIMLI ŞALT DONANIMI
3.1. GENEL ÖZELLİKLER
3.1.1. Tasarım ve Yapım
Şalt donanımı, kompakt tasarlanmış, tamamen metal-klad ve SF6 gaz yalıtımlı tip olacaktır. Şalt
donanımı, Teklif Evrakı ekinde verilen söz konusu gaz izoleli trafo merkezinin tek hat şemasında
ayrıntılı olarak gösterilen bara sistemine göre yapılacaktır.
Bu şartnamenin gereklerine uygun olarak, hem tertip hem de ayrıntılara göre SF6 gaz yalıtımlı
sistemin tasarımı, en güncel mühendislik uygulamalarına uygun olacaktır. Tasarım, esas olarak
yüksek ekonomi ve düşük bakım maliyetleriyle uzun süreli sürekli işletme koşullarını sağlamak
için basit ve güvenilir olacaktır. Muayene, temizlik ve bakımı kolaylaştırmak için dahili ve harici
erişime özel itina gösterilecektir.
Aksi belirtilmedikçe Gaz İzoleli Teçhizatın dizaynı, üretimi ve testleri aşağıda belirtilen
standartların ve/veya dokümanların en son yayınları gözönüne alınarak yapılacaktır.
- IEC 62271-203  72.5 kV ve üstü Anma Gerilimi için Gaz-Yalıtımlı Metal-Mahfazalı Şalt
Donanımı (Ek: F de ki servis devamlılığını kapsamaktadır.)
- IEC 60376  Yeni SF6 Gazının Kabulü ve Şartnamesi
- IEC 60480  Elektrik Ekipmanından Alınan SF6 Gazının Kontrolü için Kılavuz
- IEC 60529  Mahfazalar Tarafından Sağlanan Koruma Dereceleri (IP kodu)
- IEC 62271-1  Yüksek gerilim anahtarlama düzeni ve kontrol düzeni
- IEC 721  Ortam Koşullarının Sınıflandırılması
- IEC 62271-100  Alternatif Akım Yüksek Gerilim Kesicileri

(İTM.183)
- IEC 62271-102  Alternatif Akım Yüksek Gerilim Ayırıcıları ve Toprak Ayırıcıları
- IEC 61869-1  Ölçü transformatörleri - Bölüm 1: Genel kurallar
- IEC 61869-2 Ölçü transformatörleri - Bölüm 2: Akım transformatörleri için ek kurallar
- IEC 61869-3 Ölçü transformatörleri - Bölüm 3: Endüktif gerilim transformatörleri için ilave
kurallar
- IEC 60859  Beyan Gerilimleri 72,5 kV ve Üzerinde Olan Gaz Yalıtımlı Metal Mahfazalı
Anahtarlama Tablosu İçin Kablo Bağlantıları
- IEC 62271-211  Yüksek gerilim anahtarlama düzeni ve kontrol düzeni - Bölüm 211: 52 kV'un
üzerindeki beyan gerilimleri için güç transformatörleri ile gaz yalıtımlı metal mahfazalı
anahtarlama düzenleri arasında yapılan doğrudan bağlantı
- IEC 60099-4  AC Sistemler için Hava Aralıksız Metal Oksit Parafudrlar
- IEC 60137  1000 V üstü Alternatif Gerilimler için Yalıtkan Buşingler
- EN 50052  Gazlı Yüksek Gerilim Şalt Donanımı ve Kumanda Tesisi için Dökme Alüminyum
Alaşımlı Mahfazalar
- EN 50064  Gazlı Yüksek Gerilim Şalt Donanımı ve Kumanda Tesisi için Dövme Alüminyum
ve
Alüminyum Alaşımlı Mahfazalar
- EN 50069  Gazlı Yüksek Gerilim Şalt Donanımı ve Kumanda Tesisi için Dökme ve Dövme
Alüminyum Alaşımlı Kaynaklı Kompozit Mahfazalar
- EN 50089  Metal Mahfazalı Gazlı Yüksek Gerilim Şalt Donanımı ve Kumanda Tesisi için
Dökme Reçineli Bölümler
- EN 61264  Yüksek Gerilim Şalt Donanımı ve Kumanda Tesisi için Seramikten, Basınçlı İçi
Boş
İzolatörler
- IEC 60060  Yüksek Gerilim Test Yöntemleri
- IEC 60071  Yalıtım Koordinasyonu
- IEC 62271-102  Yüksek Gerilim Anahtarlama ve Kontrol Düzeni-Bölüm 102:Yüksek Gerilim
Alternatif Akım Ayırıcı ve Topraklama Anahtarları
- IEC 60255  Elektrik Röleleri
- IEC 60265  Yüksek Gerilim Anahtarları
- IEC 60270  Kısmi Boşalma Ölçümü
- IEC 60815  Kirlenme Düzeyleri
- IEC 61000  Elektromanyetik Uyumluluk (EMC)
- IEC 62271-102  Yüksek Gerilim Anahtarlama ve Kontrol Düzeni
- IEC 61634  SF6 Gazının Kullanımı ve Muamelesi
- IEC 60364/60479/60621/IEEE Std. 80  İstasyon Topraklaması için Standartlar
- CENELEC/SVDB  Basınçlı Tank Kodları
Şalt donanımı, işletme, bakım, onarım ve ilaveler için gerekli tüm yardımcı donanımıyla birlikte
sağlanacaktır. İleride yapılacak ilaveler için gerekli alan, resimler üzerinde gösterilecektir. Her iki
uçta ilerideki ilavelerin, en az sürede ve işletmedeki mevcut sisteme etkisi en az olacak şekilde
yapılması mümkün olacaktır.
Şalt donanımı, anma değerleri içerisindeki ani yük ve gerilim değişimleri ve kısa devreler dahil
tüm sistem koşullarında ve sahadaki tüm atmosferik koşullarda sürekli işletime göre
tasarlanacaktır.
380 kV Sistemde, hem baralar hem de fiderler için şalt donanımı tek fazlı mahfazalı tipte
olacaktır. 154 kV Sistemde, şalt donanımı tek fazlı ya da üç fazlı mahfazalı tipte olacaktır.
Fabrikada test edilen montaj üniteleri, sahada sadece cıvatalı ve sızdırmaz flanşlı bağlantılar
kullanılarak birbirine irtibatlanacaktır. Mahfazaların sahada kaynakla irtibatı kabul
edilmeyecektir.
Metal mahfazalar, alüminyum alaşımdan yapılmış olacaktır.

(İTM.183)
Şalt donanımına ait tüm elemanlar (kesiciler, baralar, ayırıcılar, toprak ayırıcıları, ölçü
transformatörleri vb.), gerilim altındaki tüm kısımları tamamen kapatacak metal mahfazalardan
oluşacaktır. Enerjili kısımlar, mahfaza içinde yüksek kalitede ve koronaya karşı dayanıklı nem
kapmayan izolatörlerle desteklenecektir.
Şalt donanımı üniteleri, modüler elemanlardan oluşacak ve mümkün olan en az yere gerek
duyacak şekilde düzenlenecektir. Modüler tasarım, mesnet yapılarını, yardımcı donanımı,
denetim aygıtlarını, mekanik irtibatları, SF6 gazını ve kilitleme için kablo bağlantılarını
içerecektir
Yenilenebilen elemanlar, tahrik mekanizmaları ve bir devreden diğerine aktarılabilen standart

elemanlar, en az onarım süresine gerek duyacak şekilde değiştirilebilecek ve gerektiğinde bu
durum Yüklenici tarafından kanıtlanacaktır. Şalt tesisatı, komşu fiderler veya devrelerde
herhangi bir kesinti veya arıza olmaksızın herhangi bir bölümü çıkarılabilir şekilde olacaktır ve
bu sistem, Ek-F “Servis Devamlılığı” nı içeren en son IEC 62271-203 Standartı ile uyumlu
olacaktır.
Ayrıca; GİS sisteminin düzeni, kablo bağlantıları üzerinde yapılacak AC testler öncesi gerilim
transformatörlerinin sökülmesi gerekmeyecek şekilde olacaktır.
Şalt donanımı, kısa devre arızalarında oluşacak mekanik ve termik zorlanmalara yeterince
dayanacak kalınlıkta imal edilecektir. Gerektiğinde, baraların mesnet yapıya bir baskı
uygulamadan sıcaklık genleşmesi ve büzülmesi için ve temellerin kendi zemin(ler)inde ek yerleri
olduğu takdirde farklı oturmaları için uygun tertipler sağlanacaktır. Baralar ve tüm elektriki
bağlantılar, onaylı malzemeden yapılmış olacak ve özellikle kenarlarda ve köşelerde korona
boşalmasının önlenmesi için uygun önlemler alınacaktır.
Mahfaza, dahili bir arka yanma veya delinme olmaksızın 0.5 sn süreyle dayanacak şekilde
tasarlanacak ve yapılacak ve yine bu özellikte malzemeden imal edilecektir.
İlk kurulum veya yeniden montaj sırasında sahada kaynak işlemi gerektiren herhangi bir parça
kabul edilmeyecektir. Her bir mahfaza elemanı, fabrika üretimi parçalardan yapılacaktır.
Tüm motorlar IEC standartlarına uygun olarak imal edilecektir. Motorlar, anma geriliminin %15
altında ve %10 üstünde aşırı ısınma olmaksızın çalışacak şekilde tasarlanacaktır.
Gerekli taban çerçevesi ve mesnet yapıları donanımın bir parçası olacaktır. Beton zemine
irtibatlanacak veya gömülecek taşıyıcı ray veya kanallar Yüklenici tarafından sağlanıp monte
edilecektir. Muayene, işletme ve bakım sırasında kolay erişim için yeterli alan ve gerekirse
(portatif) merdivenler ve platformlar sağlanacaktır.
Monte edilmiş donanım, öngörülen sistemin elektriki, mekanik ve termik anma değerlerine
dayanacak kapasitede tasarlanacaktır. Tüm ek yerleri ve bağlantılar, genleşme, sarsıntı,
büzülme kuvvetlerine ve öngörülen sismik koşullara arıza, bozulma ve sızıntı olmaksızın
dayanabilecektir.
Tüm çelik çerçeve ve iskelet sıcak daldırmalı galvaniz olacaktır.
3.1.2. Gaz Sistemi
Şalt donanımı üniteleri, ana fider bölmelerine ve her bir fider bölmesi de gaz sızdırmaz ve
elektrik arkına dayanıklı hücre içi bölmelere ayrılacaktır. Böylelikle, olası bir arızanın etkisi
sadece ilgili bölmeyle sınırlandırılacaktır. Bu sistem, Ek-F “Servis Devamlılığı” nı içeren en son
IEC 62271-203 Standartı ile uyumlu olacaktır.

(İTM.183)
Bölmeler, aşağıdaki gereksinimlere uygun olacaktır:
a) olası elektrik arkının bitişik bölmelere sirayeti, bölmeler arasında uygun tasarımlı
bariyerlerle engellenecektir.
b) herhangi bir gaz sızıntısı, GİS donanımının küçük bir kısmıyla sınırlandırılacaktır.
c) ayrı ayrı elemanların, en az gaz alınmasıyla ve bara bölmeleri boşaltılmaksızın bakımı ve
değiştirilmesi mümkün olacaktır.
d) herhangi bir fider bölmesinin, bitişik fider bölmelerinin enerjisi kesilmeksizin bakımı ve
onarımı mümkün olacaktır.
e) bara ayırıcılarının bakımı, tamiri ve HV Dielektrik testlerinin yapılması

durumunda merkezin devre dışı kalmaması için bara ayırıcıları arasında Buffer
komparmanı olacaktır.
f) kesici bakımı, tamiri ve HV Dielektrik testlerinin yapılması durumunda her iki

baranın devrede kalabilmesi için bara ayırıcı ve kesici arasında Buffer
kompartmanı olacaktır
g) Komple baraların uzun süreli devre dışı olmasını önlemek için, her bir fiderin
gaz bölümlemesi sağlanacaktır(çıkarılabilir bağlantılı buffer kompartmanlar)
Tasarım koşulları, yalıtkan gaz sızdırmaz bariyerler ve busducktlar ile bölümlenmeyi gerekli
kılabilir.
380 kV ve 154 kV tek faz mahfazalı GİS de gaz kontrolü, her üç fazın her bir bölmesi için ayrı
ayrı yapılmalıdır. Aşağıdaki tek fazlı teçhizat bağımsız gaz sızdırmaz bölmelere yerleştirilecektir:
A. Bara
B. Bara gerilim transformatörü
C. Bara toprak ayırıcısı
D. Bara ayırıcısı
E. Fider kesicisi
F. Fiderin akım transformatörü , ayırıcısı, toprak ayırıcısı ve yüksek-hızlı toprak ayırıcısı
G. Hat gerilim transformatörü
H. Kablo başlığı, SF6/hava buşingi, trafo buşing başlığı
I) Gaz bariyer izolatörleri, dahili ve harici SF6 gaz bölmelerini ayırmak için dahili SF6 gaz
bölmeleri ve GİS holünün harici busductları arasına yerleştirilecektir.
Eğer bara bölmesi uzunluğu her bir fider bölmesi ile sınırlandırılmışsa; birleşik bara ve bara
ayırıcısı bölmesi veya birleşik bara ve toprak ayırıcısı bölmesi kabul edilebilir.
154 kV mahfazalı 3 fazlı GİS de, gaz kontrolü her bölme için ayrı ayrı yapılmalıdır. bağımsız gaz
sızdırmaz bölmeleri aşağıdaki gibi yerleştirilecektir:
A. Bara, bara ayırıcısı ve bara toprak ayırıcısı

B. Bara gerilim transformatörü
C. Her bir fider bölmesinin kesicisi
D.bir veya ayrı gaz kompartmanlarında her bir fider akım transformatörleri, yüksek-hızlı toprak
ayırıcısı, ayırıcısı, yüksek-hızlı toprak ayırıcısı
E. Hat gerilim transformatörü

(İTM.183)
F. Kablo başlığı , yüksek-hızlı toprak bıçaklı yada toprak bıçaksız, SF6/hava buşingi, trafo
buşing başlığı
Donanım içindeki gaz sızdırmaz bariyerler ve ek yerleri, her bir bağımsız gaz bölmesi içindeki
gaz kaybını önleyecek şekilde yüksek sızdırmazlık derecesini haiz olmalıdır. Gaz kaybı, yılda %
0.5’den daha fazla olmamalıdır.
Gazın sürekli olarak takviye edilmesi kabul edilemez.
Önemli aygıt veya bölümlerin her birine, izleme ve bakım amacıyla büyük miktarda gaz
boşaltılması olmaksızın erişilebilmelidir.
SF6 gazlı bölmeler, herhangi bir arızalı bölme kolaylıkla belirlenebilecek şekilde yoğunluk ölçer
dahil kendi SF6 gaz izleme aygıtına sahip olacaktır.
Gaz izleme aygıtları, sıcaklık denkleştirilmiş ve yoğunluk ölçer tip olacaktır. Gaz yoğunluğu
göstergesi iyi görülebilir olacaktır. Her bir bölmede bir gaz izleme aygıtı bulunacaktır. Gözetim
paneline bir alarm sinyalinin taşınması için harici alarm kontakları bulunacaktır. Gaz izleyici
aygıtları, uygun kontaklar (bir yüksek yoğunluk ve iki düşük yoğunluk kontakları) ile
donatılacaktır.
Kontaklar, aşağıdaki üç kademe için bağımsız olarak ayarlanmaya uygun olacaktır:
Kesiciler için
- Alarm için 1.inci kademe düşük basınç kontağı: basınç seviyesinin anma değerine takviyesi
ve müteakip sızdırmazlık kontrolü için
- Alarm için 2.nci kademe düşük basınç kontağı: acil gaz takviyesi ve/veya çalışmayı kilitleme
için hazırlık
- Kilitleme için 3.üncü kademe düşük basınç kontağı: Kesicinin açma yapmadan olduğu
pozisyonda kilitlenmesi
Diğer kompartmanlar için

- Alarm için yüksek basınç kontağı (Aynı gaz basıncına sahip kompartmanlar için bu şart
aranmayacaktır.)
- Alarm için 1.inci kademe düşük basınç kontağı: basınç seviyesinin anma değerine takviyesi
ve müteakip sızdırmazlık kontrolü için
- Alarm için 2.nci kademe düşük basınç kontağı: acil gaz takviyesi ve/veya çalışmayı kilitleme
için hazırlık
Kademeler, en az 0.02 MPa aralıklarla ayarlanacaktır. Kademeler birbiriyle örtüşmeyecek

şekilde ölçü aletinin doğruluğu da hesaba katılacaktır. Tüm sıcaklık aralığında kontakların
birbirine müdahale hataları  %2’den daha fazla olmayacaktır.
Yıllık gaz kaçağı oranı, % 0.5’den daha fazla olmayacaktır. 10 yıllık bir sürede, gaz kaçağı,
dolum basıncı farklılığının ve 1.inci alarm kademesi basıncının altında olacaktır.
Her alarm kademesinde tüm anma performansları garanti edilmiş olacaktır.
Herhangi bir bölmede bir arıza olması durumunda, bölmedeki gaz basıncı güvenilir sınırlar
içinde tutulacaktır. Kumanda koridorunda bulunan personelin herhangi bir tehlikeye maruz
kalmaması sağlanacaktır.
Gaz izleme aygıtları, paslanmaz tipte olacak ve tesis edildiği mahaldeki teçhizat manevralarının
neden olacağı sarsıntılardan etkilenmeyecektir.
Her bir gaz bölmesi, gazın boşaltılması ve ikmali için bir gaz bağlantı vanası ile donatılacaktır.
Ayrıca; gaz basıncını kontrol etmek için bir manometre bağlantısına imkan sağlanacaktır. Bu
manometre, Yüklenici tarafından her istasyon için ayrı ayrı temin edilecektir.
(İTM.183)
Tank yüzeyi paslanmaz olacak ve su buharının nüfuzunu önleyecek yeterlikte olacaktır.
Tüm GİS bölmeleri, kontrolsüz biçimde patlama olmasını önlemek için güvenlik diyaframları ile
ve yine işletme personelinin güvenliğini sağlamak için uygun (gaz) saptırıcılarla donatılacaktır.
Bitişik bölmelere olacak olumsuz etkilerden sakınmak için, en yüksek işletme güvenirliğini elde
etmek üzere dahili gaz boşaltma aygıtlarının tesis edilmesi arzu edilmez.
Yüklenici, mahfazaların en yüksek işletme tasarım basınçlarını bildirecektir. Bunlar, her

halükârda ilgili CENELEC Standartlarında şart koşulan değerlerin altında olmamalıdır.
Her bir SF6 gaz bölmesi, statik süzgeçlerle donatılacaktır. Bunlar, 20 yılı aşkın bir süreyle şalt
donanımı tesisine nüfuz edecek su buharını absorbe edecek yeterlikte olacaktır.
SF6 gazı, belirli bir gaz kompresör setinin kullanılmasını gerektirmeyecek şekilde tamamen
sızdırmaz/mühürlü olacaktır.
Farklı işletme gaz basınçlarına sahip gaz yalıtımlı teçhizat ayrı bölmelere konacaktır.
Gaz ısıtma sistemi gerektiren malzemeler kullanılmayacak ve diğer gazların SF6 gaz ortamına
enjeksiyonu kabul edilmeyecektir.
Mahfazalar, IEC Standardı 62271-203’ye göre delinmeye karşı dayanıklı olacaktır. Mahfazaların
delinme riskini en aza indirmek için, dahili ark süresi 500 ms ile sınırlandırılacak; otomatik tekrar
kapama sebebiyle arkın yinelenmesini önleyecek önlemler alınacaktır.
3.1.3. SF6 Gaz Kayıpları
Gaz kayıplarının işletme sırasında kabul olunan sınır değerinden daha yüksek çıkması
durumunda, Yüklenici, TEİAŞ’ın da razı olacağı şekilde gaz kayıplarını garanti edilen değerin
altına düşürmek için gerekli tüm ekipmanı yenileri ile değiştirecektir.
Yüklenici, en az beş yıllık bir bakım gerektirmeyecek süre içerisinde olabilecek tüm gaz
kayıplarını ikmal edecektir.
3.1.4. Lokal Kontrol ve Kumanda Devresi
Her bir kesici bölmesinin yakından kontrol ve kumandası için bir Lokal Kumanda Panosu (LCP)
konacaktır. Lokal kumanda panoları, ilgili GİS fider bölmesinin yakından kontrol, kilitleme,
kumanda ve gösterge aygıtlarını içerecektir.
Lokal kumanda panoları, münferit, kendi kendisini taşıyacak tipte olacak ve bina zemini veya
temeli üzerine ve ilgili GİS fider bölmesine bitişik olarak tesis edilecektir. Lokal kumanda
panoları, ilgili kesici bölmesinin karşısına gelecek ve panoların kapıları açık olsa bile donanıma
erişime ve donanım üzerinde çalışmaya imkan verecek yeterli alan olacak şekilde bina duvarına
veya doğrudan şalt donanımında ilgili kesicinin önüne yerleştirilebilecektir. GİS ile ilgili
donanımın montaj konumlarını gösteren genel yerleşim resmi verilecektir. Nihai montaj konumu,
kullanıcı tarafından onaylanacaktır.
IP41 koruma sınıflı Lokal kumanda panoları bina içine monte edilecektirKontrol ve kumanda
devreleri iyi ekranlanmış ve operatörün enerjili kısımlara dokunması engellenecek şekilde
güvenlik önlemleri alınmış olacaktır. Kontrol devreleri, şebeke frekanslı 2 kV gerilime 1 dk
süreyle dayanacaktır.
Genel Lokal Kumanda Panoları için İstenen Özellikler
Lokal kumanda panoları, aşağıdaki özelliklere sahip olacaktır:

(İTM.183)
a) Tek hat şemasını gösteren bir mimik diyagram. YG teçhizatı için açma/kapama anahtarları,
konum göstergeleri ve yakın / off / uzak anahtarları mimik diyagramın değişik simgelerine bitişik
olarak yerleştirilecektir.
Asgari olarak aşağıdaki gereçler bulunacaktır:

 Zıt pozisyonlu kesici anahtarı
 Kesici “Yakın-Uzak” seçici anahtarı
 Zıt pozisyonlu ayırıcı anahtarı
 Zıt pozisyonlu toprak ayırıcısı anahtarı
 Tek hat şemasına uygun simgeleri içeren mimik bara
 Anonsiyatör (arıza uyarı) panosu
b) Kesiciler, ayırıcılar, topraklama ayırıcıları vb. için tekrarlama röleleri ve kumanda anahtarları
c) Belirlenen alarm ve gösterge aygıtları
d) Sigortalar ve irtibatlar. Bunlar, lokal kumanda panolarının içine monte edilmiş olacaktır.
e) GİS’den gelen yardımcı besleme, kontrol, kilitleme, sinyalizasyon ve ihbar devrelerinin

bağlantısı ve dizilmesi/sıralanması için ve uzak kumanda panolarına veya TEİAŞ’ın kontrol
sistemine kablo bağlantıları için terminal blokları
f) Lokal kumanda panoları, pano içi aygıtların üzerinde nem tortusu oluşumunu önleyecek
termostatlı bir ısıtıcı ile donatılacaktır. Isıtıcı anma gerilimi 230 VAC olacak ve iki kutuplu
sigortayla korunmuş bir anahtardan beslenecektir.
a) Lokal kumanda panoları, bir flüoresan lamba ile ve 230 VAC, 15 A anma değerlerinde,
toprak arızası koruma tertibatlı bir ikili priz ile donatılacaktır.
3.2. İLETKENLER VE BARALAR
380 kV GİS için, sadece tek fazlı SF6 gaz yalıtımlı bara kanalları kabul edilecektir. Baralar,
gerekli olduğu yerlerde bara mahfazalarının termik genleşmesine izin verecek genleşme ek
yerlerine sahip olacaktır.
Baralar ve primer teçhizat, aşağıdaki minimum anma değerlerine sahip olacaktır:
Anma Sistem Gerilimi : 380 kV 154 kV

Maksimum Anma Sistem Gerilimi : 420 kV 170 kV
Temel Darbe Seviyesi (faz-toprak) : 1425 kV 750 kV
Anahtarlama Darbe Seviyesi : 1050 kV ……
Şebeke frekanslı Dayanma Gerilimi : 650 kV efektif 325 kV
Anma Akımı
baralar için : 4000 A 3150 A
kuplaj için : 4000 A 3150 A
fiderler için : Tek Hat Şemasında Belirtildiği Üzere
Anma Kısa Devre Dayanma Akımı (1 sn) : 50 kA 31.5 kA
Anma Tepe Dayanma Akımı : 125 kA 80 kA

(İTM.183)
Boşta Kablo ve Hat Anma Kesme Akımı : 400 A 160 A
Bara sistemleri, şalt donanımının fider bölmesi aralığına karşılık olan uzunlukta modüler kısmi
montaj üniteleri olarak düzenlenecektir.
Bara bölümü, gaz sızdırmaz bölmelerin birbirinden ayrılmasını sağlamak için gaz sızdırmaz
bariyerler ile ilgili fider bölmelerinden ayrılacaktır.
Baralar, sürekli akımı taşıyabilecek ve asimetrik akıma dayanması için mekanik olarak
sağlamlaştırılacaktır.
Herhangi bir ayırıcı bölmesindeki arızanın her iki baranında servis harici olmasına sebep
olmaması için bara seçici ayırıcıları ayrı bölmelere yerleştirilecektir.
Baralar, bakır veya alüminyumdan olacaktır. Her halükârda, irtibat yüzeyleri gümüş kaplamalı
bakırdan imal edilecektir. Genleşebilen elastik değeçler de yine gümüş kaplamalı bakırdan imal
edilecektir.
Müsaade edilen en yüksek bara sıcaklığı, kullanılan mesnet izolatörlerinin sınıfına bağlıdır.
Erişilen kısımlar, yani mahfazalar, ortam sıcaklığının 30C üzerini aşmayacak miktarda aşırı
sıcaklıklara maruz kalabilir. Herhangi bir bara elemanının kalınlığı 5 mm’den az olmayacaktır.
Bara mahfazaları ve yalıtkan bariyerler, basınç altında çalışan kablar için CENELEC
Standartlarında öngörülen değerlere uygun olacaktır.
3.3. İZOLATÖRLER
İzolatörler, tüm enerjili kısımlar için, taşıma ve işletme sırasında karşılaşılan tüm koşullara
uygun bir mekanik dayanım sağlayacaktır. Bunlar, kullanım ömrü boyunca donanımın maruz
kalacağı kalıcı veya arızi gerilimlere dayanacaktır.
İzolatörler, optimum mekanik ve elektrik performansını sağlayacak sentetik yalıtkan maddeden
imal edilecektir. İzolatörler, ark sonucu ortaya çıkan SF6 ayrışma ürünlerinden
etkilenmeyecektir. Biçimleri, yalıtkan malzemenin içinde ve dışında herhangi bir noktadaki veya
harici olarak bitişik metalik kısımlara potansiyel fark en az olacak şekilde özel olarak ve
dikkatlice seçilecektir. Sadece yüzeysel kaçak yolunu artırmak için kanatçıkların kullanımı,
yeterli olarak görülmeyecektir.
Bu izolatörlerin bazısı, iki gaz sızdırmaz bölme arasında bariyerler olarak da işlev görecektir. Bu
durumda, mahfaza ve ek yerleri arasında sızdırmazlık için conta konulacaktır. Herhangi bir
bölmenin yenilenmesi için gerekli azami süreyi aşmayacak bir süre kadar açılması durumunda,
bu bölmenin bitişik bölmelerde basınç düşümüne sebep olmayacak şekilde ünitenin gaz-
sızdırmazlığı sağlanacaktır.
Mekanik dayanım, iletkenlerin alan gereksinimleri ve kısa devre arızalarında iletkenler arası
açıklık sağlanacak yeterlikte olmalıdır. Ayrıca; gaz geçirmez bariyerler olarak da kullanılan
izolatörlerin sızdırmazlığı ve mahfaza duvarı, bariyerler arasında olabilecek en büyük basınç
farkına göre, bir başka ifade ile bir tarafta en yüksek işletme basıncı ve diğer tarafta vakuma
dayanacak şekilde tasarlanacaktır. İzolatörler, en yüksek işletme basıncının en az üç katı bir
basınca dayanabilmelidir.
Ek olarak; gaz sızdırmazlık, bitişik bölmelerde gerçekleştirilecek vakum işlemlerine ölçülebilir bir
etkisi olmayacak yeterlikte olacaktır.
(İTM.183)
Bu bariyer izolatörleri, bölme içinde meydana gelebilecek bir iç arızada oluşacak bir elektrik
arkına kırılma olmaksızın dayanabilecek şekilde tasarlanacaktır.
3.4. KESİCİLER
3.4.1. Genel
Üç fazlı SF6 gazlı kesiciler,kendiliğinden üflemeli tipte olacak 380 kV için: bir veya iki ark kesme
hücresinden 154 kV için: bir ark kesme hücresinden oluşacaktır. Ark hücreleri ve kontakları,
kolay erişim ve gözle muayeneye izin verecek şekilde tasarlanacaktır. Garantili Karakteristikler
Listesinde belirtilen koşullarda yeniden tutuşmasız anahtarlama (kapasitif akım anahtarlama için
sınıf C2, IEC 62271-100’e göre 1.4 gerilim faktörü) garanti edilecektir.

Ark kesme performansı, hat/kablo şarj akımlarından tam kısa devre akımlarına kadar tüm
işletme aralığında tutarlı/istikrarlı olacaktır.

Kesici tankları, aşırı basınç tahliye aparatı, süzgeçler ve gaz izleme aygıtı ile donatılacaktır. Ark
kesme işlemi sırasında ortaya çıkan ayrışma ürünlerini absorbe etmek için uygun süzgeçleme
tertipleri sağlanacaktır. Kesici tankındaki gaz, bitişik modüllerdeki gazla karışmayacaktır.

Kesiciler, çalışma sayıcıları ile donatılacaktır.

Kesiciler, gaz basıncı, hava basıncı veya hidrolik basınç herhangi bir anda kesicinin yeterli
çalışması için gerekli ayar değerlerinden düşük olduğunda veya herhangi bir düzensiz çalışma
riski olması durumunda kesicinin çalışmasını önleyecek kilitleme devreleri ile donatılmalıdır.

GİS donanımı için gerekli alanı küçültmek ve bakım işlerini kolaylaştırmak için, yatay
yerleştirilmiş kesiciler tercih olunacaktır (ancak zorunlu değildir).

Kesici, sıfır akımdan ilgili IEC yayınlarında öngörülen en yüksek arıza akımına kadar tüm
akımları kesebilecek kapasitede olacaktır.
Tüm 154kV ve 380 kV kesicilerin Açma-1 ve Açma-2 devreleri denetlenecek ve açma

devresinde bir kopukluk olduğunda alarm sinyali alınacaktır. “Açma devresi denetleme” işlemi
ayrı bir röle üzerinden yapılacaktır. Açma devresi denetleme işleminin harici bir diyot, direnç vb.
malzeme kullanılmadan mesafe koruma, Aşırı Akım, Diferansiyel koruma röleleri üzerinden
yapılması kabul edilecektir
154 kV ve 380kV tüm kesicilerde açma ve kapama komutları kesici üzerindeki uzak/yakın/devre
dışı anahtarından geçirilecektir. Kesici "Yakın" veya "Devre dışı" konumuna alındığında,
kumanda odasında sesli ve ışıklı sinyal alınacaktır.
Bu anahtar yakın konumdayken kumanda binasından uzaktan açtırma iptal edilecek ancak
koruma röleleriyle açtırma mümkün olacaktır. "Uzak" konumdayken koruma röleleri ve kumanda
binasından açtırma mümkün olacaktır. "Devre dışı" konumundayken ise hem koruma röleleri ile
hem de kumanda binasından uzaktan açtırma mümkün olmayacaktır.
3.4.2. Çalıştırma Mekanizması
Kesici çalıştırma mekanizmaları, havalı, hidrolik veya yaylı tipte olacak ve ayrıca
 380 kV için; tek faz (her bir kutup için ayrı çalıştırma mekanizmaları) otomatik tekrar
kapamaya
 154 kV için; hat ve kablo fiderleri için tek faz (her bir kutup için ayrı çalıştırma
mekanizmaları) otomatik tekrar kapamaya; trafo,reaktör ve kuplaj/transfer fiderleri için
üç faz tekrar kapamaya
(İTM.183)
uygun olacaktır.
Çalıştırma mekanizması, aşağıda öngörülen çalışma dizisine göre ve her üç kutbun kapama ve
açma kontakları da aynı anda açılıp kapanacak şekilde tasarlanacaktır.
Anma çalışma dizisi aşağıdaki gibi olacaktır:
A-t1-KA-t2-KA: t1 ve t2 için minimum süreler, sırasıyla 0.3 saniye ve 1 dakikadır.
Kesici mekanizmaları, kapama devresi enerjili olduğu sürece -kesicinin kapalı durumda
kilitlenmemesi veya koruma rölelerinin çalışması sebebiyle kesicinin tekrar açması
durumlarında- kesicinin sürekli açıp-kapamasını önleyecek bir anti-pompaj rölesi ile
donatılacaktır.
Havalı kesicilerin çalıştırma mekanizmaları, ya şalt donanım odasında uygun bir yere konulmuş
merkezi bir kompresör tesisinden ya da kesicinin kendi kompresör sisteminden beslenecek olan
kendi hava tankına sahip olacaktır. Hava tankı çalışma dizisini tamamlamak için yeterli olcaktır.
Tüm tiplerdeki Çalıştırma mekanizmaları, yardımcı güç beslemesi olmaksızın en az bir Açma-
Kapama-Açma çalışma dizisini tamamlamak için yeterli enerjiyi depo edecektir.
Kompresörler veya pompa motorları istasyonun 380 V üç faz besleme sisteminden veya
110 VDC sisteminden enerjilenecek ve termik koruma ile donatılacaktır. Merkezi sistem olması
durumunda, motor-kompresör grubu birbirini yedekleyecek ve herhangi bir anda bir grup
yedekte hazır bekleyecektir. Bu sistem, otomatik anahtarlama düzeni ile donatılacaktır.
Besleme, ring tipi sistem üzerinden yapılacaktır.
Çalıştırma basıncının anma sınırları içinde tutulması otomatik olarak denetlenecektir.
Tüm su drenaj vanaları hem otomatik olarak hem de elle çalıştırılabilecektir. Elektromanyetik
vana arızaları kumanda dolabında bir ışıklı sinyal ile gösterilecektir.
Çalıştırma mekanizması, mevcut basıncın gösterimi için bir basınç göstergesi ile donatılacaktır.
Basınç göstergesinin, ya pompalama sırasında ya da kesicinin çalışması sırasında geçici
basınç salınımlarına maruz kalmaması için gösterge uygun biçimde sönümlenecektir.
Basınç göstergesi, aşağıdaki işlemleri başlatmak üzere farklı ayar aralıklarında yeterli sayıda
basınç kontağına sahip olacaktır:
 Eğer basınç düzeyi bir açma-kapama-açma işlemini tamamlamak için yetersiz ise otomatik
tekrar kapamayı kilitler ve uzağa ihbar için ilgili kontak kapanır,
 Eğer basınç düzeyi bir kapama-açma işlemini tamamlamak için yetersiz ise kapamayı kilitler
ve uzağa ihbar için ilgili kontak kapanır,
 Eğer basınç düzeyi bir açma işlemini tamamlamak için yetersiz ise açmayı kilitler ve uzağa
ihbar için ilgili kontak kapanır.
Her bir açma devresi için ayrı basınç kontakları sağlanacaktır.
Kesici kumandası için kontrol geriliminin kesik olması durumunda, acil durum kumandası için
elle açma imkanı olacaktır. Merkezi kontrol gerilimi kesik olduğunda, kumanda dolabında bir
alarm sinyali ile bu arıza ihbar edilecektir. Uygun bir KAPALI (kırmızı)/AÇIK (yeşil) konum
göstergesi olacaktır.
3.4.3. Kapama ve Açma Devreleri

(İTM.183)
Kesiciler, 110 VDC şönt kapama ve açma bobinleri ile donatılacaktır.
Kesicilerin her bir açma mekanizması için iki açma bobini olacaktır. Açma bobinleri, fiziksel
olarak ayrı ve elektriki ve manyetik olarak bağımsız olacak, eşanlı olarak enerjilecek ve
bobinlerden birinin arızalı olması diğer bobinin çalışmasını tehlikeye düşürmeyecek şekilde
düzenlenecektir.
Açma ve kapama devreleri, 110 VDC gerilimle beslenecektir. Açma devreleri, anma besleme
geriliminin %70 ile %110’u arasındaki gerilimlerde doğru olarak çalışacaktır. Kapama devresi,
anma besleme geriliminin % 80 ile % 110’u arasındaki gerilimlerde doğru olarak çalışacaktır.
Anma kontrol geriliminde açma ve kapama sırasında kesicinin toplam güç tüketimi en aza
indirgenecektir.
Kapama bobinine 50 ms süreli bir elektriki kapama impulsu uygulandığında kesici doğru olarak
kapanacaktır.
Kesicinin en yüksek akım kesme süresi 60 ms olacaktır.
3.4.4. Kontrol ve Yardımcı Donanım
Tüm kesiciler, “Off” konumunda kilitli bir Off/Lokal/Uzaktan konumları olan bir seçici anahtarla
donatılacaktır.
Kesicinin kendi kontrol devrelerinde kullanılanlara ek olarak, 6 açık ve 6 kapalı yardımcı kontak
bulunacaktır.
Tüm yardımcı anahtarlar ve devreler, IEC Yayın No. 62271-100’de belirtilen müsaade edilen
sıcaklık artışı sınırını aşmaksızın en az 6 A’ lik DC akımı taşıyacak kapasitede olacaktır.
Yardımcı anahtarlar control ettikleri devrelerin akımlarını kesebilmelidirler.
3.4.5. Kumanda Dolapları
Kumanda dolapları en az 2 mm kalınlığında çelik sactan imal edilecek, sağlam yapıda olacak ve
kesiciye yakın uygun bir yere monte edilmesi için gerekli taşıyıcı çelik işleri de içerecektir.
Kumanda dolapları, IP44 (IEC 60529) koruma şartlarına uygun olacaktır.
Kumanda dolabı içerisine, kapağın hareketiyle açılıp kapanan mikro-anahtarla kumanda

edilecek uygun bir aydınlatma lambası konacaktır.
Kumanda dolapları, yoğunlaşmayı sınırlamak için uygun şekilde havalandırılacaktır. 220 VAC ile
beslenen, yeterli güçte ve sürekli devrede olacak ya da dolap içerisine yerleştirilecek bir
termostat ve tek kutuplu bir anahtarla denetlenecek yoğunlaşmayı önleyici bir ısıtıcı
konulacaktır. Yeterli miktarda, ateşe dayanıklı, tutuşmaz malzemeden imal edilmiş en az 6 mm 2
kesitinde kablo bağlantısı için uygun terminal blokları sağlanacaktır. Tüm çıkış bağlantıları,
terminal bloklarına yapılacaktır. Kesicinin her üç kutbunun bağlantıları, ana kumanda dolabına
yapılacaktır. Kesici ve diğer donanım arasındaki kablo bağlantıları ana kumanda dolabındaki
terminaller üzerinden yapılacaktır. İleride kullanılmak üzere %10 yedek terminal bulunacaktır.
Dolaplarda, kablo ucu manşonlarıyla ve plastik tapalarla donatılmış yeterli sayıda kablo giriş
delikleri bulunacaktır. Terminal blokları, metal raylar üzerine yaylı tutturma şekliyle monte
edilecektir. Raylar topraklanacaktır. Her bir terminal bloğu üzerinde, sökülür-takılır tipte yazısı
zamanla silinmeyen bir işaretleme şeridi bulunacaktır. Terminal dizisi, TEİAŞ’ın onayına
sunulacaktır.
Kumanda dolabındaki ve kesici üzerindeki değişik elemanları gösteren kesicinin elektriki

(İTM.183)
devresinin ve lokal kumanda sisteminin onaylı şeması ve montaj talimatları ve bunlara ait
resimler içerden dolabın giriş kapısı üzerine konulacaktır. Şemalar, öngörülen iklim koşullarına
uygun, dayanıklı, zamanla silinmeyen bir malzeme üzerine çizilecektir.
Kesiciye dışardan yapılan bütün elektriki irtibatlar, mekanik zorlanmalara, toza vb. karşı uygun
şekilde korunacaktır.
%10 yedek fiş verilmesi durumunda yakın kumanda panosu ile GIS fideri arasındaki kumanda
kabloları bağlantıları için özel ağır şartlarda kullanılan fişlerin kullanımına müsaade edilecektir.
3.4.6. Kilitlemeler
Kesicinin artık güvenle çalıştırılması mümkün olmayacağı (düşük SF6 gaz basıncı, düşük
çalıştırma mekanizması basıncı vb.) arızalarda:
 Transformatör fiderlerinde, kublaj ve hat fiderlerinde kullanılan kesiciler kendi konumlarında

(açık veya kapalı konumuna bakmayıp, konumunda kalacak) kilitlenecektir.
 380 kV bank giriş kesicisi herhangi bir nedenle açtığında (kesici düşük basınç, elle açma,
vs..) ilgili 154 kV ve 33 kV kesicileri açtırılmalıdır.
380 kV bank kesicisi açık ise, kilitleme devresi ilgili 380/154 kV ototrafonun 154 kV kesicisi ve
380/33 kV güç trafosunun 33 kV kesicisi kapama kumandası almayacak şekilde projelendirilmeli
3.5. AYIRICILAR
3.5.1. Genel Koşullar
Tek hat şemalarında gösterildiği gibi kablo ve bara ayırıcıları sağlanacaktır. Bu bağlamda; bu
ayırıcılar pratik olarak sıfır akım koşullarında anahtarlanmalıdır ve dolayısıyla yüksüz kesme
özelliklerine sahip olacaktır. Ayırıcılar, kısa devre koşullarında ve deprem, mekanik zorlanmalar
gibi sebeplerle ayırıcı konumunun değişmesi önlenecek şekilde kilitlenecektir. Kontakların
salınım yapmasına izin verilmeyecektir.
Yanlış manevrayı, örneğin ayırıcının yük altında açılmasını, toprak ayırıcısının enerjili bir devre
üzerine kapatılmasını önlemek için elektriki ve mekanik kilitlemeler sağlanacaktır (Bölüm 3.6.’ya
bakınız).
Ayırıcılar, motor kumandalı tip olacaktır. Tahrik enerjisi 110 VDC beslemeden sağlanacaktır. DC
besleme arızasında, acil durum elle kumanda imkanları mevcut olacaktır. Açık konumda acil
durum elle kumanda ve anahtarlı kilitleme mümkün olacaktır.
Elektriki kilitleme devreleri için ve uzaktan ve yakından ana kontakların konum bilgileri için
yardımcı kontaklar sağlanacaktır.
Ana kontaklar, mekanik rijitliği, fazla sıkışmayı sağlamalı, kontak temasları muntazam olmalı,
kendinden temizlemeli ve gümüş kaplamalı olmalıdır. Ayrıca; bir saniye süreyle kısa süreli
akıma hasarlanmadan dayanacak şekilde tasarlanıp imal edilmelidir.
Ayırıcılar, şalt donanımı içindeki kapasitif akımı ve kapalı döngü akımlarını kesme ve kapama
yeteneğine sahip olacaktır.
IEC 62271-1, madde 5.12 ve IEC 62271-102 Ek A’ya göre, her bir ayırıcı için bir konum
göstergesi sağlanacaktır.
Şalt donanımı kumanda dolabında aşağıdaki gereçler bulunacaktır:
 “AÇIK” konumda (kontaklar açık) kilitli KAPALI/AÇIK durum değiştirici anahtarlar

 Yakın açma ve kapama butonları
(İTM.183)
 Yakın/Uzak konum seçici anahtarı
 6 A kapasiteli yardımcı kontaklar
 Güç beslemesi için minyatür kesici
 Uzaktan kumanda için terminaller
 Çalışma sayıcıları
Ayırıcılar, lokal kumanda panolarından ve trafo merkezi kumanda odasındaki kumanda

panolarından kumanda edilebilecektir. İlerideki uzaktan kumanda için, kumanda odasındaki ilgili
kumanda panosunda kablajı yapılmış gerekli terminaller sağlanacaktır.
380 kV GİS ve 380/154 kV, 250 MVA oto trafo ve 380/34.5 kV, 125 MVA güç trafosu
imalatçıları, SF6 gaz yalıtımlı ayırıcı manevralarının oto trafonun ve güç trafosunun sargılarında
zararlı aşırı gerilimlere sebep olmayacağını müştereken tetkik edeceklerdir. Burada referans
olası yüksek frekanslı anahtarlama aşırı gerilimlerinin trafo uçlarına bağlı parafudrlarla etkin
olarak sınırlandırılmasına yönelik olacaktır. Belirli bir uygulama için herhangi bir riskin oluştuğu
kanıtlanmışsa; bu riski bertaraf etmek için alınacak önlemler GİS ve güç trafosu imalatçıları
tarafından müştereken TEİAŞ’a önerilecektir.
Elle kumanda asma kilit sistemi kullanılarak engellenecektir.

Yüklenici 170 kV ayırıcılar ile toprak bıçaklarını tek bir motor tahrik mekanizmalı olarak tesis
etmeyi önerebilecektir.
3.5.2. Çalıştırma Mekanizması
Ayırıcılar, üç-kutuplu çalışmaya uygun grup kumandalı bir motor mekanizması ile ve düzgün, iyi
denetlenmiş etkin çalışma için gerekli diğer gereçler ile donatılacaktır.
Motor kumandalı çalıştırma mekanizması, motor, dişli takımı, kontaktörler, yardımcı ve limit
anahtarlar ve ayırıcıların normal çalışması için gerekli tüm diğer gereçlerden oluşacaktır. Genel
bakım işleri en aza indirgenecektir. Motor, tersinir, yüksek başlama/çalışma torkuna sahip ve
bilyeli yatak/rulman tipi olacaktır. Tüm kontaktörler, minyatür kesici (mcb), yardımcı röleler,
motorlar, anahtarlar ve ilgili kumanda ekipmanı 110 VDC gerilimle çalışmaya uygun olacaktır.
Ayırıcının elle kumandası için ve seçici anahtarın elle ya da motor kumandası konumunda
kilitlenmesi için imkanlar sağlanacaktır.
Ayırıcı elle kumanda konumunda iken elektriki kumanda almasını önleyecek mekanik ve
elektriki kilitlemeler sağlanacaktır. Kumanda düzeneğini tamamlamak için gerekli minyatür
kesiciler, kontaktörler, motor aşırı yük koruma, terminal blokları ve diğer gereçler ayırıcı
kumanda dolabı içine monte edilmiş olacaktır.
Lokal kumanda dolabının yapısı, kesici kumanda dolabı ile aynı olacaktır (Bölüm 2.4.5).
Çalıştırma mekanizması, uzaktan kumanda, kilitleme ve diğer devreler için gerekli kontaklarla
donatılmış 110 VDC anma geriliminde bir yardımcı anahtarla donatılacaktır. Ayrıca; 6 açık ve 6
kapalı yardımcı kontak bulunacak ve kontak ayarı için gerekli imkanlar sağlanacaktır.
3.6. KİLİTLEMELER
Kesiciler ile ayırıcılar ve toprak ayırıcıları arasındaki kilitlemeler TEİAŞ’ın onayına sunulacaktır.
Kesiciler ve ilgili ayırıcılar ve toprak ayırıcıları arasında acil durum elle kumanda için elektriki
kilitleme ve anahtarlı kilitleme sağlanacaktır.
Ayırıcıların, aşağıdaki durumlar için kilitleme düzenleri sağlanacaktır:
 Yük altında ayırıcının açılmasını önlemek

 Enerjili bir devrenin topraklı bir devre üzerine kapatılmasını önlemek

(İTM.183)
 Toprak ayırıcısının enerjili bir devre üzerine kapatılmasını önlemek
 Herhangi bir devrenin her iki bara ayırıcısı da eşanlı kapalı olduğunda operatörün
dikkatini çekmek için bir alarm sinyali sağlamak
Eğer Yüklenici tarafından önerilmişse, anahtarlı kilitleme sistemi de ilave olarak sağlanabilir.
Kilitleme koşulları, anahtarlı kilitleme sistemi için de geçerli olacaktır.
Çift baralı sistem için,
 Her fidere ait bara ayırıcıları, ancak fider kesicisi ve diğer bara ayırıcısı ve ilgili toprak
ayırıcısı açık konumda iken açılıp kapanabilecektir.
 Her fidere ait bara ayırıcıları, ancak bara kublaj kesicisi ve ayırıcıları ve diğer bara
ayırıcısı kapalı konumda ve ilgili toprak ayırıcısı da açık konumda iken açılıp
kapanabilecektir.
 Bara toprak ayırıcıları, ancak bu baraya bağlı tüm bara ayırıcıları ve kublaj kesicisi ve
kublaj ayırıcıları açık konumda iken açılıp kapanabilecektir.
 Tüm diğer gerekli kilitlemeler, Teklifte belirtilecek ve insan hayatı için ve güvenilir sistem
işletmesi için gerekli tüm önlemler alınacaktır.
3.7. TOPRAK AYIRICILARI
3.7.1. Yüksek Hızlı Toprak Ayırıcıları
Yüksek hızlı toprak ayırıcıları, tek hat şemasında gösterildiği şekilde olacaktır. Ayrıca; kısa-
devre koşullarına dayanacak şekilde yapılacaktır. Yanlışlıkla enerjili bir bölüm üzerine
anahtarlanmışsa, arıza üzerine kapama (fault-make) niteliklerine ve kısa-devre üzerine iki
kapama kapasitesine sahip olacaktır. Sadece ilk kapama çalışması sonrası derhal tekrar servise
alınması mümkün olacak; ancak, servise alınmasına müsaade edilir edilmez kontrolüne olanak
tanınacaktır. Ana kontaklar, yanma, kaynama veya başka bir hasar olmaksızın şalt donanımının
anma kısa devre akımına 1 s süreyle dayanabilecektir.
Ayırıcılar, bir yay düzeni üzerinde biriktirilmiş enerji ile çalışan tipte olacaktır. Tahrik
mekanizması, 110 VDC beslemeden enerjilenecektir. Bir besleme arızasında acil durum elle
kumanda için imkanlar sağlanacaktır.
Toprak ayırıcıları, hem lokal kumanda panosundan hem de istasyonun kumanda odasındaki
kumanda panosundan kumanda edilebilecektir.
Yüksek hızlı toprak ayırıcıları, bu tip ayırıcıların genel koşullarını karşılayacak ve ilgili IEC
standartlarının en son revizyonuna (aynı zamanda endüklenen kapasitif ve endüktif akımın
anahtarlanmasına ilişkin B sınıfı gereklerine) uygun olacaktır.
Yüksek-hızlı toprak ayırıcılarının yanlışlıkla enerjili bir bara bölümü üzerine kapatılmasını
önlemek için, bu ayırıcıların elektriki kilitleme devreleri olacaktır.
Yakın ve uzak bildirim için yardımcı kontakları haiz bir mekanik anahtar göstergesine sahip
olacaktır.
Acil durum elle kumanda imkanı sağlanacaktır.
IEC 62271-1, madde 5.12’ye ve IEC 62271-102 Ek A’ya göre, gözle kontrol için uygun bir
KAPALI (kırmızı)/AÇIK (yeşil) konum göstergesi olacaktır.
Şalt donanımında veya lokal kumanda dolabında aşağıdaki gereçler bulunacaktır:
 “KAPALI” konumda (kontaklar kapalı) kilitli KAPALI/AÇIK durum değiştirici anahtarlar

 Yakın açma ve kapama kumanda butonları
(İTM.183)
 6 amperlik yardımcı kontaklar
 Kumanda devrelerinin güç beslemesi için minyatür kesiciler
 Uzaktan kumanda için terminaller
3.7.2. Normal Toprak Ayırıcıları
Normal toprak ayırıcıları, üç kutuplu, grup kumandalı, yüksüz açılan, her üç kutbu da tek bir
motorla kumanda edilen mekanizmalı tipte olacaktır. Ayrıca, acil durum elle kumanda için
gerekli imkanlara sahip olacak ve bunun için gerekli çalıştırma kolları ve manivela çubukları
sağlanacaktır.
Toprak ayırıcısının yanlışlıkla enerjili bir bara bölümü üzerine kapatılmasını önlemek için, bu
ayırıcıların elektriki kilitleme devreleri olacaktır.
Normal toprak ayırıcıları, tek hat şemasında gösterildiği gibi kesicilerin her iki tarafına ve
baraların her iki ucuna konacaktır. Ayırıcı kontakları, şalt donanımının anma kısa devre akımına
1 s süreyle herhangi bir hasar olmaksızın dayanabilecektir. Diğer karakteristikler, yüksek-hızlı
toprak ayırıcılarının karakteristiklerine benzer olacaktır.
3.8. ÖLÇÜ TRANSFORMATÖRLERİ
Ölçü transformatörlerinin yükleri, Sözleşme sonrası TEİAŞ’ın onayı alınarak Yüklenici tarafından
artırılabilir veya düşürülebilir.
3.8.1. Akım Transformatörleri
Akım transformatörleri halkalı tip çekirdek tasarımında olacak; mahfazanın içine ya da dışına
yerleştirilebilecektir. Harici tip akım transformatörlerinde, transformatörü harici etkilerden
korumak için gerekli önlemler alınacaktır.
Ana bara iletkeni primer sargı olarak görev yapacaktır. Harici tip akım transformatörleri için,
sekonder sargı uçları gaz sızdırmaz buşingler içerisinden terminal kutusuna taşınacaktır.
Akım transformatörlerinin sürekli termik anma akımı 1.2 In olacak ve kısa süreli primer anma
değerleri ilgili şalt donanımının değerlerinden düşük olmayacaktır. Transformatörlerin minimum
anma çıkış gücü, koruma ve ölçü devrelerinin her biri için Yüklenici tarafından
kararlaştırılacaktır.. Akım transformatörlerinin sekonder sargı uçları, sadece bir noktadan
topraklanacaktır.
Akım transformatörlerinin doğruluk sınıfı, ölçme devreleri için 0.5 ve koruma devreleri için 3 (5P)
olacaktır. Akım transformatörlerinin doyma katsayısı, ölçme devreleri için n  5 ve koruma
devreleri için n  20 olacaktır.
Her bir akım transformatörün koruma çekirdeğine ait mıknatıslanma eğrisi onaya sunulacaktır.
Seçilen akım transformatör çekirdeğinin doğruluğunu gösteren harici arızalarda üzerinden
geçen arıza akımlarında kararlılık hesaplamaları sözleşme imzasından sonra sunulacaktır.
Ayrıca; anma primer akım, sarım oranı, diz-noktası emk’sı ve sekonder sargı dirençleri (en
yüksek işletme sıcaklığına göre düzeltilmiş olarak) verilecektir.
Tüm akım transformatörlerinin terminal kutularının üzerine, akım transformatörünün imalatçısını,

tipini, oranını, sınıfını, çıkış gücünü, yalıtım seviyesini ve seri numarasını belirten bir etiket
konacaktır. Eğer sekonder terminalleri çok kademeli akım transformatörleri kullanılmışsa, her bir
oran için gerekli terminal bağlantısı etikette belirtilecek ve uygun şemalarda ve resimlerde
bunlar açıkça gösterilecektir.
Akım trafoları; 17/10/2008 tarih ve 27027 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Ölçüm ve Ölçüm

(İTM.183)
Cihazları Tip onayı Yönetleiği hükümleri çerçevesinde, T.C. sanayi ve Ticaret Bakanlığından
alınan Tip onay belgesine sahip olacaklardır
3.8.2. Gerilim Transformatörleri
Gerilim transformatörleri, SF6 gaz yalıtımlı ve endüktif tipte olacaktır. Üç sekonder sargıya sahip
olacak ve bu sargıların anma sekonder gerilimleri, minimum çıkış güçleri ve doğruluk sınıfları
aşağıdaki tabloda verildiği şekilde olacaktır.
Birinci Sekonder Sargı İkinci Sekonder Sargı Üçüncü Sekonder

Sargı
Anma Sekonder 100/3 100/3
Gerilimi (V)
Yük (VA) Yüklenici tarafından kararlaştırılacaktır
Doğruluk Sınıfı 0.5 3P
Gerilim transformatörleri, anma primer gerilimin % 120’sine sürekli dayanabilecektir.
Sekonder sargılar, minyatür kesiciler ve yardımcı kontaklarla korunacaktır. Tüm gerilim

transformatörlerinin terminal kutularının üzerine, gerilim transformatörünün imalatçısını, anma
değerlerini, tipini, sınıfını, çıkış gücünü, yalıtım seviyesini, oran ve seri numarasını belirten bir
etiket konacaktır.
Gerilim trafoları; 17/10/2008 tarih ve 27027 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Ölçüm ve
Ölçüm Cihazları Tip onayı Yönetleiği hükümleri çerçevesinde, T.C. sanayi ve Ticaret
Bakanlığından alınan Tip onay belgesine sahip olacaklardır
3.9. GENLEŞME
İletkenler ile mahfaza arasındaki nispi termik genleşme, iletken üzerine yerleştirilen bir kayar
kontak dizisi ile absorbe edilecektir.
İletkenler ile mahfaza arasındaki nispi termik genleşme, gerektiğinde diğer mahfazalarla aynı
gaz sızdırmazlık karakteristiklerini sağlayacak esnek elemanlar (körükler) vasıtasıyla absorbe
edilecektir. İletken, esnek elemanın bozulmalarını dengeleyen bir kontak dizisi ile yerleştirilmiş
ilgili körüklerde sağlanacaktır.
Mahfazalar içinden akım geçişi körüklerde garanti edilecektir.
3.10. BAĞLANTILAR
3.10.1. Kablo Bağlantıları
GİS donanımına güç kablosu bağlantısı, metal-mahfazalı SF6 kablo başlığı kutusundan
yapılacaktır. Kablo civarındaki gerilim yalıtımı, kablo ile birlikte yekpare ve rijit bir ünite oluşturan
bir baskı konisi ile tesis edilecektir.
Trafo merkezleri arasındaki yüksek gerilim XLPE kabloları ve aksesuarı (yani konnektörler,
baskı konileri, korona ve topraklama şiltleri vb.) TEİAŞ tarafından sağlanacaktır. Yüklenici,
sözleşme sonrası TEİAŞ tarafından kendisine bildirilecek olan XLPE kablo imalatçısı ile irtibata
geçecektir. Dolayısıyla; kablo başlığı bölmesinden kaynaklanacak herhangi bir arızadan
tamamen Yüklenici sorumlu tutulacaktır.
Kablo bağlantı uçları, alttan girişe göre düzenlenecektir. Kablo ve şalt donanımı arasındaki
arayüz (interface) noktası sızdırmaz/mühürlü olacaktır.

(İTM.183)
Ayrıca; Yüklenici, normal ve anormal işletme koşullarında oluşacak kuvvetlere karşı gerekli
genleşme körüklerini sağlayacaktır.
Kablo başlığı bölmesinin tasarımı, IEC 62271-209 standardına tam uygun olacaktır. Kablo
başlığı modülleri, tek damarlı, XLPE katı yalıtkan kablonun bağlantısına uygun olacaktır.
Kablo başlığı ünitesi tasarımı, sahadaki bağlı güç kablosunun yüksek gerilim AC testine imkan
verecektir.
3.10.2. Buşing Bağlantıları
Normal harici iletkenlerin harici tip SF6 yalıtımlı metal-klad şalt donanımına bağlantıları ve hat &
transformatör fiderleri için yüksek akım kapasiteli hava-SF6 buşingler (tüm yüzeyleri özürsüz
porselen veya kompozit (silikon kauçuk) izolatörler sağlanacaktır.
Buşingler, ilgili IEC koşullarını karşılayacaktır.
Tüm buşingler, öngörülen seviyelerde veya bu seviyelerin üzerinde bir darbe ve şebeke
frekanslı dayanma seviyesine sahip olacaktır.
Harici tip buşinglerin yüzeysel kaçak yolu, anma gerilimde 25 mm/kV (faz-faz) dan küçük
olmayacaktır.
Buşingler, öngörülen kısa devre ve deprem koşullarına dayanacak kapasitede olacaktır.
Buşingler üzerindeki testler, ilgili IEC standartlarına göre yapılacaktır.
Harici tip buşingler, 380 kV sistemde uçlara uygulanacak en az 2500 N büyüklüğünde konsol
kuvvetine dayanacak kapasitede olacaktır.
3.11. KABLO TEST İMKANLARI
Kablo başlığı kutusu, 1 saat süreyle 3xUo kV’luk bir gerilimde bağlı güç kablosunun YG AC
testine imkan sağlayacak şekilde tasarlanacaktır. İmalatçı, önerdiği test yöntemini
açıklayacaktır. Şalt donanımına ve güç kablosuna, hücre SF6 minimum anma çalışma gaz
yoğunluğuna veya basıncına kadar dolu durumda olarak, şebeke frekanslı ve anahtarlama
darbesi test gerilimleri uygulanacaktır.
3.12. TESTLER
Bu bölümde belirtilen ekipman, üç tür teste tabidir. Bu üç kategorideki testlerle ayrı amaçlar
gözetilir:
 Tasarımı kontrol etmek için tip testleri

 Üretim ve kısmi montajı kontrol etmek için rutin testler ve doğrulamalar
 Sahada montaj sonrası testler ve kontroller
Metal-mahfazalı şalt donanımı ve şalt donanımı oluşturan kesiciler, ayırıcılar, topraklama

ayırıcıları ve aygıtlar ve ölçü transformatörleri, Bölüm 2.1.1’de listelenmiş IEC Yayınları ve
CENELEC Standartları koşullarına göre test edilecektir.
Aksi belirtilmedikçe Gaz İzoleli Teçhizatın dizaynı, üretimi ve testleri ilgili IEC standartlarının ve
ve/veya dokümanların en son yayınları gözönüne alınarak yapılacaktır.
Aşağıda bahsedilmemiş olsa bile, ekipmanın çalışmasını ve performansını doğrulamak için

(İTM.183)
gerekirse başka testlerde uygulanacaktır.
3.12.1. Tip Testleri
Eğer uygun tip test raporları sunulmamışsa, Tip testleri, bu sipariş kapsamında imal edilecek
her tür elemanın ilk ünitesine uygulanacaktır.
Gerçekleştirilecek tip testleri, aşağıda belirtilmiştir:
a) GİS Fider Bölmesi (Fider)
a. Dielektrik testler:
 Yıldırım darbesi gerilim dayanma testleri,
 Şebeke frekanslı gerilim dayanma testleri,
 Harici buşinglerde gerilim dayanma testleri,
 Anahtarlama darbesi dayanma gerilimi (380 kV için),
 Kısmi boşalma testi.
b. Sıcaklık artışı testleri ve ana devrenin kontak geçiş dirençlerinin ölçülmesi,

c. Kısa süreli ve tepe akım dayanma testleri,
d. Kesme ve kapama kapasitesi testleri (kesiciler ve yüksek-hızlı toprak ayırıcıları için),
e. Gaz-yalıtımlı şalt donanımının ayırıcı, normal ve yüksek-hızlı toprak ayırıcıları, önceden
ayrı ayrı test edilmedikçe, her biri K-t-A olan 5000 çalışma dizisi mekanik dayanma testine
tabi tutulacaktır.
f. 380 kV kesiciler, her biri K-t-A olan 10000 (154 kV kesiciler için 5000) çalışma dizisi
mekanik dayanma testine tabi tutulacaktır.
g. Deprem dayanma testi veya Analitik metodlu deprem dayanıklılık hesapları
h. Radyo girişim gerilimi (RIV) testi,
i. Korumanın doğrulanması
j. Gaz sızdırmazlık testleri,
k. Elektromanyetik uyumluluk testleri (EMC),
l. Yardımcı ve kontrol devreleri üzerinde ek testler,
m. Mahfaza için doğrulama testleri,
n. Bir iç arızadan dolayı ark koşullarındaki testler,
o. İzolatör testleri.
ö. Yardımcı elektrik cihazların testleri
b) Kesiciler
a. Mekanik dayanma testi,

Mekanik test, kesicinin anma kontrol geriliminde her biri K-t-A olan 7000 (154 kV’ta 3500)
çalışma dizisinden, maksimum ve minimum kontrol gerilimlerinde her biri K-t-A olan 1000
(154 kV’ta 500) çalışma dizisinden ve anma kontrol geriliminde her biri A-0.3 s-KA-1 dk-KA
olan 1000 (154 kV’ta 500) çalışma dizisi olmak üzere toplam 10000 (154 kV’ta 5000) çalışma
dizisinden ibarettir.
t zaman aralığı, başlangıç durumuna dönüp düzelme ve/veya kesicinin parçalarının gereksiz
yere ısınmasını önlemek için birbirini izleyen işlemler arasında geçmesi gereken süredir.
b. Sıcaklık artışı testi,
c. Dielektrik testleri,
d. Kısa devre kapama ve açma testi,
e. Kritik akım testi,
f. Tek fazlı kısa devre testi,
g. Faz uyumsuzluğunda anahtarlama testi,
h. Kısa süreli akım testi,
i. Boşta kablo akımı kesme testi,
(İTM.183)
j. Küçük endüktif akım kesme testi,
k. Kapasitif akım anahtarlama testi.
c) Akım Transformatörleri
 Impulse voltage withstand test on primary terminals
 Tests for accuracy
 Short-time current tests
 Chopped impulse voltage withstand test on primary terminals
 Multiple chopped impulse test on primary terminals
 Internal arc fault test
170 kV ve 420 kV Akım Transformatörlerinin Tip Testleri ile ilgili olarak;

- Multiple chopped impulse test on primary terminals testi, 170 kV akım
transformatörlerinde uygulanmayacak, 420 kV akım transformatörleri için uygulanacak
olup, 100 darbe uygulanması yeterli görülecektir.
- Internal Arc Fault Test - İç Ark Arıza Testi için;
e) 170 kV akım transformatörleri için en az 20 kArms, 420 kV akım transformatörleri
için en az 35 kArms değerlerinin uygulanması yeterli görülecektir.
f) Protection stage en az 1 olarak alınacaktır.
g) Class en az 1 olarak alınacaktır.
h) Bir akım transformatörü üzerinde uygulanmış test; aynı gerilim seviyesi, aynı tip ve
aynı dizayna sahip akım transformatörleri için de geçerli kabul edilecektir.
d) Gerilim Transformatörleri
 Chopped impulse test
 Impulse voltage test on primary terminals
 Capacitance and tanδ measurement at power-frequency
 Short-circuit withstand capability test
 Ferro-resonance tests
 Transient response test (for protective capacitive transformers)
 Type test for carrier frequency accessories

(İTM.183)
 Determination of the temperature coefficient ( Tc )
 Tightness design test of capacitor units
e)Ayırıcılar
a. Dielektrik dayanım testi,

c. Kısa devre akım taşıma kapasitesi testi,
d. Çalışma ve mekanik dayanma testi (5000 çalışma).
f) Toprak Ayırıcıları
a. Dielektrik dayanım testi,

c. Kısa devre kapama testi,
d. Çalışma ve mekanik dayanma testi (5000 çalışma).
3.12.2. Rutin Testler
Aşağıdaki rutin testler, montaj işlemi tamamlanmış her bir GİS taşıma ünitesi üzerinde
yapılacaktır:
a. Gözle kontrol ve boyut testleri,

b. SF6 gazı kaçak algılama ve sızdırmazlık testleri: Bölmelerin gaz sızdırmazlığından emin
olmak için; tüm ana elemanlar üzerinde gerçekleştirilen testlere ek olarak, eğer mümkünse
doğrudan ana sevkıyat üniteleri üzerinde veya aynı sevkıyat ünitesine ait daha küçük kısmi
montaj üniteleri üzerinde gaz sızdırmazlık sistemi ile sağlanan basınçlı SF6 gazı ile bir
sızdırmazlık testi yapılacaktır. (bu testler için üretim aşamasındaki uygun test raporları da kabul
edilecektir.)
c. SF6 gazının nemlilik kontrolü (bu testin sahada yapılmasının önerisi kabul edilecektir.)
d. Ana devrenin kontak geçiş dirençlerinin ölçülmesi,
e. Belirli standartlara uygun olarak üniteler üzerinde mekanik çalışma testleri,
f. Yardımcı aygıtlar üzerindeki testler, fonksiyonların kontrolü,
g. Kablo bağlantı ve kablaj kontrolü,
h. YG ekipmanı üzerinde dielektrik testleri: Tüm sevkıyat üniteleri, aşağıdaki dielektrik testlerine
tabi tutulacaktır:
 Şebeke frekanslı gerilim testleri,
 Kısmi boşalma testleri.
i. Yardımcı ve kontrol devreleri üzerinde dielektrik testleri,
j. Bölmeler üzerinde basınç testi.
Kesiciler ve ölçü transformatörleri üzerinde gerçekleştirilecek rutin testler aşağıda verilmiştir:
a) Kesiciler
a. Ana devre üzerinde kuruda şebeke frekanslı gerilim testi,

b. Kontrol ve yardımcı devreler üzerinde gerilim testleri,
c. Ana devrenin kontak geçiş dirençlerinin ölçülmesi,
d. Mekanik çalışma testi,
e. Açma ve kapama süreleri için mekanik ve elektriki çalışma testleri.
b) Akım Transformatörleri
(İTM.183)
 Inter-turn overvoltage test
 Measurement of capacitance and dielectric dissipation factor
c) Gerilim Transformatörleri

 Ferro-resonance check
 Routine tests for carrier frequency accessories
 Capacitance and tan δ measurement at power frequency
d) Gaz-Hava Buşingleri
a. Ortam sıcaklığında elektrik kayıplarının (kayıp açısı, tan) ve kapasitansın ölçümü,

b. Kuruda şebeke frekanslı dayanma testi (minimum anma SF6 basıncında 1 dk),
c. 1,5 Um√3 anma maks. gerilim / min. SF6 gaz basıncında kısmi boşalma ölçümü,
d. Direnç ölçümü.
e) Ayırıcılar ve Toprak Bıçakları
a. Ana devre üzerinde şebeke frekanslı gerilim testi,

b. Kontrol ve yardımcı devreler üzerinde gerilim testleri,
c. Ana devrenin kontak geçiş dirençlerinin ölçülmesi,
d. Gaz sızdırmazlık testleri,
e. Mekanik çalışma testi,
f. Tasarım ve gözle kontrol
Yüklenici, komple monte edilmiş tesis üzerinde yapılacak tüm testlerin tam ayrıntısını verecektir.
Tüm gerekli test ekipmanı Yüklenici tarafından sağlanacaktır.
Sahada montaj sonrası ekipman üzerinde aşağıdaki testler ve doğrulamalar yapılacaktır:
a. Kesiciler ve ayırıcılar için ana devre kontak geçiş dirençlerinin ölçülmesi,

b. Gaz basıncı kontrol aygıtlarının çalışmalarının doğrulanması,
c. Mühürlü gaz sızdırmazlık sistemi vasıtasıyla sahada ek yerleri üzerinde gaz sızdırmazlığının
doğrulanması,
(İTM.183)
d. Gazdaki nem oranının ölçülmesi,
e. Bölmelerin SF6 gaz dolum basınçlarının doğrulanması,
f. Üniteler üzerinde çalışma testleri ve kesicilerin çalışma zamanlarının ölçümü,
g. YG donanımı üzerinde dielektrik testleri: Test buşingleri monte edilmiş (eğer böyle
gerekiyorsa) ve güç kablosuna ve transformatöre yapılan sökülebilir bağlantılar ve gerilim
transformatörü sökülmüş olarak, GİS, bir şebeke frekansı testine tabi tutulacaktır. Test
imkanlarına ve Yüklenici ile TEİAŞ arasındaki ortak anlaşmaya bağlı olarak, test tüm şalt
donanımı üzerinde veya her bir bölüm için ayrı yapılacaktır. Test, iletken ve toprak arasına
aşağıdaki gerilimlerin uygulanmasından ibarettir:
170 kV GİS Teçhizat için:
 1 dk süreyle, 270 kV rms değerinde şebeke frekanslı gerilim testi
420 kV GİS Teçhizat için:
 1 dk süreyle, 515 kV rms değerinde şebeke frekanslı gerilim testi

 Kısmi boşalma testi
i. Gaz yoğunluk izleme kontrolü,
j. Kilitleme testleri,
k. Kontrol devresi üzerinde 1 dk süreli şebeke frekanslı 2 kV efektif gerilim testi.
l. Ölçme ve korumalar için kullanılan akım ve gerilim trafolarında oran, polarite, hassasiyet
sınıfı, saturasyon sınıfı(akım trafolarında) ve sekonder devrelerindeki yüklerin kontrolu için
primer akım enjeksiyon testleri
Bu testlerden yeterli sonuç alınması, teçhizatın kabulü ile sonuçlanacaktır.
3.13. YEDEK PARÇALAR
GİS trafo merkezleri için, aşağıdaki listelenen yedek parçalar sağlanacaktır:

 Kesici için komple kesme kutbu takımı (3 faz için)
 Kesici için işletme mekanizması takımı (3 faz için)
 Kesici açma ve kapama bobinleri (her bir açma ve kapama bobini için)
 Ayırıcı motoru
 Toprak ayırıcısı motoru
 Yüksek hızlı toprak ayırıcısı motoru
 Ayırıcı için komple kontak seti (3 faz için)
 Toprak ayırıcısı için komple kontak seti (3 faz için)
 Yüksek hızlı toprak ayırıcısı için komple kontak seti (3 faz için)

 gerilim transformatörü
 Her tipten akım transformatörü
 Her tipten bir mesnet izolatörü seti
 SF6 gaz şişeleri (40 litre)
 “*” Kompresör, depolama tankı, göstergeler, vakum pompası ve süzgeçleri (kuru ve toz
süzgeçleri de dahil) ile birlikte SF6 gazı doldurma ve boşaltma ekipmanı
 SF6 gazını hızlı olarak şişeden boşaltmak için SF6 şişe ısıtıcısı
 Portatif ve kolay kullanımlı (tüm aksesuarıyla birlikte gerekli tüm ölçümleri sağlayan
radyoaktif sayısal tip) SF6 gazı algılama aygıtı
 SF6 gazının çiğ noktası sıcaklık ölçümü için elektronik nem ölçme aygıtı (eğer kuru buz
kullanılması gerekiyorsa, bunun üreticisi de dahil edilecektir).
Yukarıdaki yedek parçaların fiyatları ayrı ayrı belirtilecektir. Yukarıda “*” ile işaretlenmiş SF6
gazı doldurma ve boşaltma ekipmanının fiyatı imalatçısının adı ve tip işaretini gösteren bilgi ile
(İTM.183)
birlikte belirtilecektir. Eğer yedek parçaların fiyatları ayrı olarak belirtilmemişse, bu fiyatlar GİS
teklif fiyatlarına dahil edilmiş olarak kabul edilecektir.
Yukarıdaki yedek parçalar, 2T tarihinden bir ay önce sahada TEİAŞ’a teslim edilecektir.
BÖLÜM - 4
4. ÖLÇÜ TRANSFORMATÖRLERİ
4.1. 170 kV ve 420 kV Akım Transformatörleri
4.1.1. Genel
Bu şartname İletim Sisteminde açık hava tipi veya bina içi şalt tesislerinde kullanılmak üzere
satın alınacak 170 kV ve 420 kV anma gerilimindeki akım transformatörlerinin teknik özelliklerini
kapsar.
Şartname ve eklerinde aksi belirtilmedikçe, bu şartname kapsamındaki akım transformatörleri

tek fazlı üniteler halinde tüm yardımcı donanım ve malzemeleri ile birlikte komple ünite olarak
teslim edilecektir.
Temini istenen akım transformatörlerinin tipleri, teknik özellikleri şartname ekinde verilen
Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait Birim Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya Tek Hat
Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde belirtilmiştir.
Bu şartname kapsamındaki akım transformatörlerinin tasarım, yapım ve testleri standartların en

son yayınlarına uygun olarak yapılacaktır;
Standart Numarası Standart Adı

TS-EN ISO 9001: 2000 Kalite Yönetim Sistemi Belgesi
TS 620 EN 60044-1 Ölçü Transformatörleri-Bölüm 1: Akım Transformatörleri
IEC 60044-1 Instrument transformers-Part 1: Current transformers
Instrument transformers Part 6 :
IEC 60044-6 Requirements for protective current transformers for trasient
performance
TS 914 EN ISO 1461 Galvanizleme (Sıcak daldırma metoduyla)
IEC 60529
Degrees of protection provided by enclosures (IP Code)
High-voltage test techniques - Partial discharge

IEC 60270
measurements
IEC 62155 Hollow pressurized and unpressurized ceramic and glass
(İTM.183)
insulators for use in electrical equipment with rated voltages
greater than 1 000 V
Elektriksel aksesuarlar, bileşenler ve diğer yardımcı donanım TSE ve IEC Standartlarına uygun
olacaktır.
Eşdeğer ya da daha üstün başka standartlar uygulanmışsa bunların Türkçe ve İngilizce

kopyaları teklifle birlikte verilecektir.
TSE ile IEC Standartları arasında farklılıklar olursa, farklılık arz eden konularda hangi
TSE ve IEC standartlarının bulunmadığı özel parçalarla ilgili olarak, Teklif Sahibi, Alıcının
onaylayacağı Uluslararası standartlar önerecektir.
Akım transformatörlerinin imalatında kullanılan malzemelerin tüm kimyasal, fiziksel ve dielektrik

Institut for Normung) veya diğer Batı Avrupa ülkelerinin normlarının öngördüğü özelliklere uygun
olacaktır.
Akım transformatörleri, 17/10/2008 tarih 27027 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Ölçü ve Ölçü
Aletleri Tip Onay Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde, T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’ndan
alınmış Tip Onay Belgesi’ne haiz olacaktır.
Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde aksi belirtilmedikçe sipariş konusu akım
transformatörleri aşağıda belirtilen çalışma koşullarında kullanılmaya uygun olacaktır.
 Yükselti : 1000 m’nin altında

 Ortam Sıcaklığı(*)
 En Yüksek : +45°C
 En Düşük : -40°C
 24 Saatlik Ortalama : +35°C’nin altında
 Rüzgar Basıncı : 70 kg/m² (yuvarlak
yüzeyde)
120 kg/m² (düz yüzeyde)
 En yüksek güneş ışınımı : 500 W/m2
 Buzlanma : Sınıf 10, 10 mm
 Ortam Hava Kirliliği : Ağır
 Endüstriyel kirlenmeye : Evet, ağır düzeyde
(İTM.183)
açıklık
 Yer Sarsıntısı(**)
 Yatay ivme : 0.5 g (yer seviyesinde)
 Düşey ivme : 0.25 g
 Sistem koşulları
 En yüksek sistem gerilimi : 170 kV 420 kV

 Nominal sistem gerilimi : 154 kV 380 kV
 Frekans (***) : 50 Hz 50 Hz
 Sistem topraklaması : Doğrudan topraklı nötr Doğrudan topraklı nötr sistemi
sistemi
( Ortam sıcaklığı yukarıda belirtilen normal işletme şartlarının önemli ölçüde dışında
*) olabildiği yerlerdeki tesisler için, belirtilmesi gereken en düşük, en yüksek sıcaklığın tercih
edilen aralıkları;
 Çok soğuk iklimler için :-50°C ve +40°C

 Çok sıcak iklimler için : -5°C ve +50°C
( Akım transformatörleri; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine dayanacak ve

**) herhangi bir ünitesinin zarar görmesi engellenecek şekilde dizayn edilecek, akım
transformatörlerinin çalışacağı yerde tesisi için gereken proje, resim ve malzemeler ile
akım transformatörlerinin IEC ye uygun olarak yapılacak Analitik metodlu deprem
dayanıklılık hesapları Yüklenici tarafından verilecektir.
4.1.2. Teknik Özellikler
4.1.2.1. Akım Transformatörleri Tipleri
Temin edilecek akım transformatörleri, Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait Birim Fiyat Teklif
Cetvelinde ve/veya Tek Hat Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde aksi belirtilme-
dikçe, aşağıdaki tiplerde olacaktır:
 Ölçme ve/veya koruma sargıları olan

 Çok kademeli dönüştürme oranlı
 Tek fazlı
 Yağa daldırılmış
 Harici/Dahili tip
4.1.2.2. Elektriksel Özellikler
Akım transformatörlerinin özellikleri Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait Birim Fiyat Teklif
Cetvelinde ve/veya Tek Hat Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde aksi
belirtilmedikçe, aşağıda belirtildiği gibi olacaktır:

(İTM.183)
 Anma gerilimi (en yüksek : 170 kV 420 kV
sistem gerilimi)
 Anma Frekansı (***) : 50 Hz 50 Hz
 Anma yalıtım seviyesi
 Şebeke frekanslı dayanım : 325 kV-rms 680 kV-rms
gerilimi (1 dak.)
 Yıldırım darbe dayanım : 750 kV-tepe 1550 kV-tepe
gerilimi
 Açma-kapama darbe : - 1175 kV-tepe
dayanım gerilimi
 Anma kısa süre akımı
 Termik (Ith), 1 saniye : 31.5 kA-rms 50 kA-rms
 Dinamik (Idyn), (2.5 x Ith) : 80 kA-tepe 125 kA-tepe
 Anma sürekli termik akımı : 1.2 x In 1.2 x In
 Primer ve sekonder anma akımları, çıkış güçleri ve doğruluk sınıfları Elektrik, Malzeme ve
Montaj İşlerine Ait Birim Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya Tek Hat Şemalarında ve/veya
Garantili Özellikler Listesi'nde belirtilmiştir.
 Akım transformatörleri, yukarıda belirtilen dayanım gerilimlerine uygun tam yalıtıma sahip
olacaktır. (Azaltılmış yalıtıma izin verilmez).
 Akım transformatörlerinde gerilim dağılımı homojen olacaktır.
 Kısmi boşalma için izin verilen miktar ve bunun ölçümüne ilişkin yöntem IEC 60270’e
uygun olacaktır.
 Doğruluk sınıfları, VA olarak sargı güçleri, termik ve dinamik kısa devre dayanım akımları
bütün dönüştürme oranları için sağlanacaktır.
( Akım transformatörleri 47.5-52 Hz aralığında sürekli, 47-47.5 Hz aralığına her girişinde ise
***) en az 20 sn çalışacak şekilde tasarlanmalıdır
4.1.2.3. Garantilerin Karşılanmaması ve Sapmalar (Deviation)
karşılanması esastır. Karşılanmaması durumunda teklif sahibi sapmaları (deviation) Bu
şartnamenin ekindeki listede açıkca belirtecektir. Teklif sahibi tarafından doldurulan Sapmalar
(Deviation) Listesi, Alıcı tarafından Teknik Şartnamenin özüne ve ilgili standartlara uygunluğu
yönünden değerlendirilecektir.
4.1.2.4.1. İzolatörler
Akım transformatörlerinde kullanılan izolatörler yüksek kaliteli porselenden imal edilmiş ve dış
yüzeyleri sırlanmış olacaktır. İzolatörlerin mekanik dayanımı işletme veya kısa devre sırasında
oluşabilecek titreşimlere ve atmosferik ve deprem koşullarına uygun olarak seçilmiş olacaktır.

(İTM.183)
İzolatörlerin flanş, civata, civata yuvaları ve diğer metal bölümleri, sıcaklık değişimleri ve
mekanik zorlamalarda kırılma veya gevşeme olmayacak şekilde izolatöre tespit edilecektir.
Tespit için kullanılacak malzeme yüksek kalitede ve metal kısımlarla kimyasal reaksiyona
girmeyecek özellikte olacaktır.
İzolatörlerin nominal spesifik yüzeysel kaçak yolu uzunluğu (faz-toprak) en az 25 mm/kV (faz-
faz) olacak ve toplam minumum yüzeysel kaçak yolu uzunluğu, ark atlama uzunluğunun en çok
4 katı olacaktır.
Yağ izolasyonlu akım transformatörleri hava geçirmez şekilde (hermetik) imal edilecek ve termik
yağ genleşmesine karşı gaz yastığı veya paslanmaz malzemeden yapılan diyaframla teçhiz
edilecektir. Bütün akım transformatörleri yağları doldurulmuş olarak Alıcıya teslim edilecektir.
Yağlı tip akım transformatörlerinin alt bölümüne numune yağ almak ve bozulan yağı değiştirmek
için sızdırmazlığı sağlayacak şekilde bir vana tertibatı konulacak ve vana ağzı bir tapa ile
kapatılacaktır. Akım Transformatörleri yağ seviye göstergesi ile teçhiz edilecek ve bu gösterge
kolayca görülebilecek bir yere monte edilecektir. Akım transformatörlerine doldurulacak yağın
şartnamesi (TEİAŞ Yeni İzolasyon Yağı Satınalma Şartnamesi) Ek' te verilmekte olup,
kullanılacak yağ bu şartnameye uygun olacaktır. ASKAREL, izolasyon yalıtımı ve soğutma için
4.1.2.4.3. Terminaller
Garantili Özellikler Listesinde aksi belirtilmedikçe primer terminalleri en az 5 mikron kalınlıkta

galvanik gümüşle kaplı veya 40 mikron kalınlığında sıcak daldırma kalay kaplı elektrolitik
bakırdan imal edilecektir. Primer sargılar ile terminallerin bağlantısı uygun geçiş direnci ve
mekaniki mukavemeti sağlayacak ve sürekli termik anma akımına (1,2 In) dayanacak şekilde
yapılacaktır.
Anma akımı 2000 A'e kadar olan akım transformatörlerinde, terminaller silindirik 40 mm çapında
ve en az 80 mm uzunluğunda, anma akımı 2000 A'den büyük olan akım transformatörlerinde 50
mm çapında ve en az 90 mm uzunluğunda olacaktır.
4.1.2.4.4. Sekonder Terminal Kutusu
Sekonder terminal kutusunun koruma derecesi IEC 60529'a göre en az IP 54 olacaktır.

Sekonder terminal kutusu ve kapağı, kapak sıkıştırma elemanları, menteşeleri paslanmaz
malzemeden imal edilecek veya sıcak daldırma galvaniz yapılacaktır. Terminal kutusuna
girecek kablolar için kutunun alt tarafına akım transformatörünün sekonder sargı sayısı kadar
delik açılacaktır. Bu delikler en az 4x10 mm² kesitinde bakır siperli kablonun geçebileceği harici
şartlara uygun paslanmaz malzemeden yapılmış rakorlarla teçhiz edilecektir. Rakorlar
sökülebilir aynı tür malzemeden imal edilmiş tapalarla kapatılacaktır. Terminal kutusu
mühürlenebilir olacaktır.
Sekonder terminal kutusunun içindeki terminal bloğu alevlenmez malzemeden imal edilecektir.
Bütün terminaller 10 mm2 kesitindeki kablonun bağlanabileceği uygun klemenslerle teçhiz
edilecektir. İmalat sonrasında akım transformatörlerinin sekonder terminal uçları uygun şekilde
kısa devre edilerek Alıcıya teslim edilecektir.
4.1.2.4.5. Topraklama Terminali

(İTM.183)
İzolatörün alt flanşı veya akım trafosunun alt kaidesi üzerinde karşılıklı olarak seçilecek iki
nokta, topraklama. civataları ile teçhiz edilecektir. Topraklama civatalarına geçebilecek ve 100
mm² kesitindeki kablonun sıkıştırılmasına uygun kablo pabuçları akım transformatörünün
üzerine monte edilmiş olarak verilecektir.
Topraklama civatalarının üzerinde veya civatanın yanına monte edilecek metal plakalar
üzerinde toprak işareti bulunacaktır. Topraklama işaretleri ağır ortam koşullarında çıkmayacak
ve silinmeyecek şekilde yazılacaktır.
Akım transformatörlerinin sekonder sargılarının birer ucu topraklanacaktır.
4.1.2.4.6. Terminallerin İşaretlenmesi
Bütün primer ve sekonder terminaller ilgili standartlara uygun olarak işaretlenecektir. İşaretler
zamanla silinmeyecek ve dış etkilerle bozulmayacaktır.
Primer ve/veya sekonder terminalleri çok kademeli olan akım transformatörlerinde, bağlantı
şekillerini belirten plakalar transformatör üzerinde görülebilecek uygun bir yere monte edilecek
ve zamanla silinmeyecek ve dış etkilerle bozulmayacaktır.
4.1.2.4.7. Montaj
Akım transformatörleri çelik konstrüksiyon üzerine dik olarak monte edilebilir yapıda (kaide tipi)
olacaktır.
4.1.2.4.8. Etiket
Bütün akım transformatörlerinde, paslanmaz çelik veya paslanmayan başka metalden yapılmış
bir etiket bulunacaktır.
Etiket zamanla bozulmayacak, kolayca okunup anlaşılacak şekilde imal edilecek, normal montaj
ve işletme konumunda kolayca görülebilecek uygun bir yere perçin veya paslanmaz çelik
vidalarla tespit edilecektir. Etiket üzerindeki tüm yazılar Türkçe olacak ve Alıcının onayına
sunulacaktır.
Etiket üzerine aşağıda belirtilen bilgiler yazılacaktır:

 Alıcının sipariş numarası,
 Alıcı’nın malzeme kod numarası,
 İmalatçının adı ve/veya markası,
 Tip işareti ve seri numarası,
 İmalat tarihi,
 Primer ve sekonder anma akımları,
 Anma frekansı,
 Anma gücü ve buna karşılık gelen doğruluk sınıfı,
 En yüksek sistem gerilimi,
 Anma yalıtım seviyesi,
 Kısa süreli termik anma akımı (Ith) ve dinamik anma akımı (Idyn),
 Yalıtım sınıfı (Sınıf A'dan farklı ise),
 Sekonder sargı sayısının birden fazla olması durumunda, her bir sargının kullanma amacı
ve terminalleri,
(İTM.183)
 Anma sürekli termik akımı (Icth),
 Kullanılan yağın tipi ve ağırlığı
 Komple ağırlığı (kg),
 Ölçüler (En x Derinlik x Yükseklik),
 Standardı,
Seri numarası, transformatörün görülebilecek uygun bir yerine derin bir şekilde ayrıca
yazılacaktır.
4.1.2.4.9. Korozyona Karşı Önlemler
4.1.2.4.9.1. Genel
Akım transformatörlerinin metal bölümleri korozyona dayanıklı malzemeden yapılacak ve

Korozyona karşı aşağıdaki önlemler alınacaktır.
 Sekonder terminal kutusu içindeki civata ve somunlar hariç tüm civata ve somunlar
paslanmaz çelik, bakır-nikel alaşımı vb. gibi paslanmaz malzemeden imal edilecektir.
 Bütün yüzeyler olabildiğince su tutmaz şekilde düzenlenecektir.
 İmalat ve montajda kullanılacak malzeme galvanik korozyona yol açmayacak şekilde
 Akım taşıyan ya da yapı elemanı olarak kullanılan alüminyum alaşımları korozyona
dayanıklı olacaktır.
 Demirli parçalar harici tiplerde sıcak daldırma usulüyle galvanizlenecek, dahili tiplerde ise
galvanizlenecek ya da boyanacaktır.
 Galvanizlenecek ya da boyanacak yüzeyler, düzgün, hasarsız, temiz ve kaplamanın ömrünü
azaltan yabancı maddelerden arınmış olacaktır.
4.1.2.4.9.2. Boyama
Boyanacak yüzeyin hazırlanmasından hemen sonra boyama işlemine geçilmelidir. Dış

yüzeylere paslanmayı önleyici astar boyanın ardından ara kat ve son kat boya sürülmelidir.
Boya kuruduktan sonra gözeneksiz olmalıdır. Son kat boyası hava koşullarına ve yağa karşı
dayanıklı olmalı ve gri renkte (RAL 7032) boyanmalıdır.
Üretici uygulayacağı boyama yöntemini alıcının onayına sunacak, her bir boya katının kalınlığını
bildirecektir. Boya kalınlığı 90±15 mikron olacaktır.
Elektrostatik kaplama yöntemi uygulandığında, polyester tipi toz boyalar kullanılacak, kaplama
kalınlığı ilgili Türk Standardına uygun olacaktır.
Üreticiler, yukarıda belirtilenler dışındaki boyama yöntemlerini uygulamak istemeleri halinde, bu

yöntemi tekliflerinde açıkça belirtecekler ve varsa ilgili belgeleri vereceklerdir.
Boyanın niteliği, katların kalınlığı ve kaynaşmasının kontrolü ile belirlenecektir.

(İTM.183)
Boya kalınlığı rastgele seçilmiş beş noktada “Boya kontrol aygıtı” aracılığıyla ölçülecektir. Her
katın ortalama kalınlığı imalatçının belirttiği değerden düşük olmayacaktır. Toplam boya kalınlığı
hiçbir noktada belirtilen değerden düşük olmayacaktır.
Boya tabakalarının birbirleriyle kaynaşması, rastgele seçilen beş noktada ISO 2409'a uygun
olarak çapraz-kazıma yöntemiyle kontrol edilecektir. Deney sonucu bu standardda yer alan
sınıf-1'den daha kötü olmamalıdır.
Montaj amacıyla boyasız bırakılan metalik yüzeyler (terminaller, topraklama civataları vb.),
depolama sırasında okside olmamaları için, aşınmayı önleyici, silindiğinde çıkabilir bir madde ile
kaplanacaktır.
4.1.2.4.9.3. Galvanizleme
Galvanizleme işlemi ve galvanizlenmiş yüzeyler üzerindeki testler sıcak daldırma galvaniz

konusundaki TS 914 EN ISO 1461'e uygun olarak yapılacaktır. Aksi belirtilmedikçe, akım
trafosunda sıcak daldırma galvaniz ile kaplanan yüzeylerin her yerinde galvaniz kalınlığı en az
60 mikron olacaktır.
Metal parçaların sıcak daldırma ile galvanizlenmesi; işleme, eğme, kesme, delme, puntolama,
işaretleme ve kaynak işlemleri tamamlandıktan ve yüzeyler üzerindeki pas ve yağlar kumlama,
kimyasal temizleme vb yöntemlerle iyice temizlendikten sonra yapılmalıdır.
4.1.3. Testler
Testler, ilgili standartlara göre yapılacaktır.
Aşağıda belirtilen tip testleri gerek görülürse siparişteki her bir tipi temsilen birer numune
üzerinde yapılacaktır.
 Kısa süreli akım testleri (Short-time current tests) (IEC 60044-1 madde 7.1),
 Sıcaklık artışı testi (Temperature-rise test) (IEC 60044-1 madde 7.2),
 Yıldırım darbe testi (Lightning impulse test) (IEC 60044-1 madde 7.3.2),
 Anahtarlama darbe testi (300 kV’un üzerindeki akım trafoları için) (Switching impulse test)
(IEC 60044-1 madde 7.3.3),
 Harici tip akım transformatörleri için yaşta gerilim testi (Wet test for outdoor type
transformers) (IEC 60044-1 madde 7.4),
 170 kV akım transformatörlerinde şebeke frekanslı gerilim testi
 420 kV akım transformatörlerinde anahtarlama darbe gerilimi testi
 Hata miktarlarının tespiti (Determination of errors) (IEC 60044-1 Madde11.4 ve/veya madde
12.4, madde 11.6, madde 12.5 ve madde 14.3’göre)
 Radyo girişim gerilim testi (Radio interference voltage measurement) (IEC 60044-1 madde
7.5.),
Sözleşme kapsamında temin edilecek akım trafosu ile aynı imalat tipinde (bu husus
imalatçısınca da teyid edilecektir), aynı gerilim seviyeside ve aynı kısa devre dayanımında olan
ancak farklı dönüştürme oranına sahip olan bir akım trafosuna ait kısa süreli akım tip test raporu
özdeş kabulü ile sözleşme kapsamında temin edilecek olan akım trafosu için de geçerli kabul
edilecektir.

(İTM.183)
4.1.3.2. Rutin Testler
Kabul esnasında akım transformatörlerine uygulanacak rutin testler aşağıdadır:
 Terminallerin işaretlenmesinin kontrolü (Verification of terminal markings) (IEC 60044-1

madde 8.1),
 Primer sargıların şebeke frekanslı gerilime dayanım testi (Power frequency withstand test
on primary windings) (IEC 60044-1 madde 8.2.1),
 Kısmi boşalma testi (Partial discharge measurement (IEC 60044-1 madde 8.2.2.),
 Sekonder sargıların şebeke frekanslı gerilime dayanım testi (Power frequency withstand test
on secondary windings) (IEC 60044-1 madde 8.3 veya 14.4.4),
 Bölümler arasında şebeke frekanslı gerilime dayanım testi (Power frequency withstand tests
between section) (IEC 60044-1 madde 8.3 veya 14.4.4),
 Sarımlar arası aşırı gerilime dayanım testi (İnter-turn overvoltage test) (IEC 60044-1 madde
8.4 veya 14.4.5)
 Hata miktarlarının tesbiti (Determination of errors) (IEC 60044-1 madde11.5 ve/veya madde
 Kayıp açısı (tan δ) veya kayıp faktörü (% pf) ölçülmesi (Measurement of Loss angle or loss
factor)
4.1.3.3. Özel Testler
Özel testler, İmalatçı ile alıcı arasındaki antlaşmaya bağlı olarak yapılır.
 Kesik yıldırım darbe testi (Chopped lightning impulse test) (IEC 60044-1 madde 9.1),
 Kapasitans ve dielektrik sapma faktörünün ölçülmesi (Measurement of capacitance and
dielectric dissipation factor) (IEC 60044-1 madde 9.2),
 Primer sargıların çoklu kesik darbe testi (Multiple chopped impulse test on primary winding)
(IEC 60044-1 Ek B),
 Mekanik testler (Mechanical tests) (IEC 60044-1 madde 9.3),
 Aktarılan aşırı gerilimlerin ölçülmesi (Measurement of transmitted overvoltages) (IEC 60044-
1 madde 9.4)
4.1.3.4. Trafo Yağı Testleri
Trafolarda kullanılacak yağın önceden Ekte verilen TEİAŞ Yeni İzolasyon Yağı Satınalma
Şartnamesi’ ne uygun olduğu test raporları ile belgelenecektir. Belgelenemediği takdirde yağın
Ekte verilen TEİAŞ Yeni İzolasyon Yağı Satınalma Şartnamesi’ ne uygun olarak komple testleri
yaptırılacaktır.
Bütün akım transformatörlerinin imalatında aynı tip yağın kullanıldığının belgelenmesi halinde
kullanılan yağdan alınacak numuneye, aksi halde kullanılan her bir tip yağdan alınacak
numuneler üzerine aşağıda belirtilen testler yaptırılacaktır. Test sonuçları Ekte verilen TEİAŞ
Yeni İzolasyon Yağı İle Doldurulumuş Yeni Transformatöre Ait Yağ Şartnamesi’ ndeki değerleri
sağlamalıdır.
 Power Factor (Doble, 25 °C +100°C)

 Dielektrik Dayanım
 Asidite
 İç Yüzey Gerilme
 Yoğunluk
(İTM.183)
 Viskozite
 Anilin Noktası
 Renk Sayısı
4.1.3.5. İzolatörlerin Tip Testleri
Akım transformatörlerinde kullanılacak izolatörlerin tip test raporları izolatör imalatçısınca trafo
imalatçısı aracılığıyla Alıcıya verilecektir.
4.1.3.6. Numune Alma
Numuneler Alıcı temsilcileri tarafından rastgele seçilecek ve aksi belirtilmedikçe numune sayısı
aşağıdaki cetvelden tespit edilecektir:
Parti Büyüklüğü Numune Sayısı

(Adet) (Adet)
1 – 50 2
51 - 100 4
101 - 500 8
501 - 1000 16
4.2. 170 kV ve 420 kV Kapasitif Gerilim Transformatörleri
4.2.1. Genel
Bu şartname İletim Sisteminde açık hava tipi veya bina içi şalt tesislerinde kullanılmak üzere
satın alınacak 170 kV ve 420 kV anma gerilimindeki kapasitif gerilim transformatörlerinin teknik
özelliklerini kapsar.
Şartname ve eklerinde aksi belirtilmedikçe, bu şartname kapsamındaki kapasitif gerilim

transformatörleri tek fazlı üniteler halinde tüm yardımcı donanım ve malzemeleri ile birlikte
komple ünite olarak teslim edilecektir. Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait Birim Fiyat Teklif
Cetvelinde ve/veya Tek Hat Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde istendiği
takdirde kapasitif gerilim transformatörü taşıyıcı frekans kuplaj cihazı ile donatılacaktır.
Temini istenen kapasitif gerilim transformatörlerinin tipleri, teknik özellikleri şartname ekinde
verilen Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait Birim Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya Tek Hat

(İTM.183)
Bu şartname kapsamındaki kapasitif gerilim transformatörlerinin tasarım, yapım ve testleri
standartların en son yayınlarına uygun olarak yapılacaktır;

TS 718 Gerilim transformatörleri
IEC 60044-2 Instrument transformers-Part 2: Inductive voltage transformers
Instrument transformers - Part 5: Capacitor voltage
IEC 60044-5
transformers
IEC 60358 Coupling capacitors and capacitor dividers
IEC 60270
measurements
Hollow pressurized and unpressurized ceramic and glass
IEC 62155 insulators for use in electrical equipment with rated voltages
greater than 1000 V
Elektriksel aksesuarlar, bileşenler ve diğer yardımcı donanım TSE ve IEC Standartlarına

uygun olacaktır.

Kapasitif gerilim transformatörlerinin imalatında kullanılan malzemelerin tüm kimyasal, fiziksel

ve dielektrik karakteristikleri ilgili ASTM (American Society for Testing and Materials) veya DIN
(Deutsches Institut for Normung) veya diğer Batı Avrupa ülkelerinin normlarının öngördüğü
özelliklere uygun olacaktır.
Gerilim transformatörleri, 17/10/2008 tarih 27027 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Ölçü ve
Ölçü Aletleri Tip Onay Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde, T.C. Sanayi ve Ticaret
Bakanlığı’ndan alınmış Tip Onay Belgesi’ne haiz olacaktır.

(İTM.183)
Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde aksi belirtilmedikçe sipariş konusu kapasitif
gerilim transformatörleri aşağıda belirtilen çalışma koşullarında kullanılmaya uygun olacaktır.

yüzeyde)
 En yüksek sistem gerilimi : 170 kV 420 kV

 Nominal sistem gerilimi : 154 kV 380 kV
 Frekans (***) : 50 Hz 50 Hz
 Sistem topraklaması : Doğrudan topraklı nötr sistemi
(*) olabildiği yerlerdeki tesisler için, belirtilmesi gereken en düşük, en yüksek sıcaklığın tercih

( Kapasitif gerilim transformatörleri; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine dayanacak

(**) ve herhangi bir ünitesinin zarar görmesi engellenecek şekilde dizayn edilecek, kapasitif
gerilim transformatörlerinin çalışacağı yerde tesisi için gereken proje, resim ve malzemeler
ile kapasitif gerilim transformatörlerinin akım transformatörlerinin IEC ye uygun olarak
yapılacak Analitik metodlu deprem dayanıklılık hesapları Yüklenici tarafından verilecektir.
4.2.2.1. Tip

(İTM.183)
Temin edilecek kapasitif gerilim transformatörleri, Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait Birim
Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya Tek Hat Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde aksi
belirtilmedikçe, aşağıdaki tiplerde olacaktır:
 Ölçme ve/veya koruma sargıları olan

 Tek fazlı
 Kapasitif gerilim bölücülü
 Yağa daldırılmış
 Kuranportör devresi kuplajına uygun
 Harici / Dahili tip
4.2.2.2. Elektriksel özellikler:
Kapasitif gerilim transformatörlerinin özellikleri Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait Birim
Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya Tek Hat Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde aksi
 Anma gerilimi (en yüksek : 170 kV 420 kV

sistem gerilimi)
 Anma Frekansı (***) : 50 Hz 50 Hz
 Primer devrenin anma
izolasyon seviyesi
 1 dak. süreli şebeke : 325 kV-rms 680 kV-rms
frekansına dayanım
 Yıldırım darbesine : 750 kV-tepe 1550 kV-tepe
dayanım
 Açma/kapama darbesine : - 1175 kV-tepe
dayanım
 Primer anma gerilimi : 154 /3 kV 380 /3 kV
 Anma gerilimi faktörü
 Sürekli çalışma : 1.2 1.2
 30 saniye için : 1.5 1.5
 Sekonder anma gerilimi
 Birinci Sekonder : 100 /3 V 100/3 V
 İkinci Sekonder : 100 /3 V 100/3 V
 Hassasiyet sınıfı
 Birinci Sekonder : Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait Birim Fiyat Teklif
Cetvelinde ve/veya Tek Hat Şemalarında ve/veya Garantili
Özellikler Listesi'nde belirtildiği şekilde
 İkinci Sekonder : Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait Birim Fiyat Teklif
Cetvelinde ve/veya Tek Hat Şemalarında ve/veya Garantili
 Gerilim transformatörleri, yukarıda belirtilen dayanım gerilimlerine uygun tam yalıtıma
sahip olacaktır. (Azaltılmış yalıtıma izin verilmez.)

(İTM.183)
 Gerilim transformatörlerinde gerilim dağılımı homojen olacaktır.
 Kısmi boşalma için izin verilen miktar ve bunun ölçümüne ilişkin yöntem IEC 60270'e
uygun olacaktır.
 Gerilim transformatörlerinde yüksek frekans çıkış ucuna bağlı olarak aşağıdaki teçhizat
bulunacaktır.
 Dışarıdan kumanda edilen topraklama ayırıcısı (Topraklama ayırıcısının açık ve kapalı
konumu sabitlenebilir olmalıdır ve topraklanmış konumu açıkça görülebilmelidir.)
 Koruyucu atlama aralığı (Spark-gap)
 Drenaj bobini
 Drenaj bobinlerinin karakteristikleri aşağıdaki gibi olacaktır.
 50 Hz'deki empedansı 20 'dan küçük olacaktır,
 40 kHz’deki empedansı 5 k'dan büyük olacaktır,
 1 A'lik ( 50 Hz) akım altında bobin ısısı 10ºC 'den fazla artmayacaktır,
 1 sn. süreyle 50 A (50 Hz) akıma hasar görmeden dayanabilecektir.
 1.2 / 50 µs'lik 6 kV tepe değeri olan darbe gerilimine dayanabilecektir.
 Kaplin kapasitörlü (coupling capacitor ) gerilim transformatörleri 40 ile 500 kHz arasında
herhangi bir frekans bandında veya yine bu aralıkta değişik frekans bandlarında çalışacak
taşıyıcı (PLC Kuranportör) cihazlarının Radyo frekanslı (RF) iletişimine engel olmayacak
şekilde tasarım ve imal edilecektir.
 Drenaj bobinleri kaplin kapasitörün alt ucunda oluşabilecek yüksek gerilimin zarar verici
düzeye çıkmasını engellemek üzere şebeke frekanslı (50 Hz) akımı toprağa
akıtabilmelidir.
 Gerilim transformatörlerinin kapasitansı en az 4500 pF olacaktır.
 Manyetik devrenin sekonder tarafında meydana gelebilecek kısa devrelerde, sekonder
aşırı akımını sınırlamak için gerekli önlemler alınacaktır. Firmalar tekliflerinde aşırı akımı
sınırlandırmak için aldıkları bu önlemleri belirteceklerdir. Manyetik devrenin sekonder tarafı
kısa devre edildiğinde gerilim transformatörü 1 sn. süreyle kısa devreye dayanacak şekilde
dizayn edilecektir.
 Hızlı tekrar kapamalarda meydana gelebilecek rezonansları ve ferrorezonans olayını
önlemek için transformatörlere uygun bir sönümlendirici donanım bağlanacaktır.
Sözkonusu donanım kapasitif gerilim transformatörlerinin beyan değerlerini
etkilemeyecektir. Firmalar, tekliflerinde sönümlendirici donanımın özelliklerini
belirteceklerdir.
( Kapasitif gerilim transformatörleri 47.5-52 Hz aralığında sürekli, 47-47.5 Hz aralığına her
(***) girişinde ise en az 20 sn çalışacak şekilde tasarlanmalıdır
şartnamenin ekindeki listede açıkça belirtecektir. Teklif sahibi tarafından doldurulan Sapmalar

(İTM.183)
Gerilim transformatörlerinde kullanılan izolatörler yüksek kaliteli porselenden imal edilmiş ve dış
yüzeyleri sırlanmış olacaktır. İzolatörlerin mekanik dayanımı işletme veya kısa devre sırasında
İzolatörlerin flanş, civata, civata yuvaları ve diğer metal bölümleri, sıcaklık değişimleri ve
mekanik zorlamalarda kırılma veya gevşeme olmayacak şekilde izolatöre tespit edilecektir.
Tespit için kullanılacak malzeme yüksek kalitede ve metal kısımlarla kimyasal reaksiyona
girmeyecek özellikte olacaktır.
İzolatörlerin nominal spesifik yüzeysel kaçak yolu uzunluğu (faz-toprak) en az 25 mm/kV (faz-
faz) olacak ve toplam minumum yüzeysel kaçak yolu uzunluğu, ark atlama uzunluğunun en çok
4 katı olacaktır.
Yağ izolasyonlu gerilim transformatörleri hava geçirmez şekilde (hermetik) imal edilecek ve
termik yağ genleşmesine karşı gaz yastığı veya paslanmaz malzemeden yapılan diyaframla
teçhiz edilecektir. Bütün gerilim transformatörleri yağları doldurulmuş olarak Alıcıya teslim
edilecektir. Yağlı tip gerilim transformatörlerinin alt bölümüne numune yağ almak ve bozulan
yağı değiştirmek için sızdırmazlığı sağlayacak şekilde bir vana tertibatı konulacak ve vana ağzı
bir tapa ile kapatılacaktır. Gerilim Transformatörleri yağ seviye göstergesi ile teçhiz edilecek ve
bu gösterge kolayca görülebilecek bir yere monte edilecektir. Gerilim transformatörlerine
doldurulacak yağın şartnamesi (TEİAŞ Yeni İzolasyon Yağı Satınalma Şartnamesi) Ek' te
verilmekte olup, kullanılacak yağ bu şartnameye uygun olacaktır. ASKAREL, izolasyon yalıtımı
ve soğutma için kullanılmayacaktır.
Garantili Özellikler Listesinde aksi belirtilmedikçe primer terminalleri en az 5 mikron kalınlıkta

galvanik gümüşle kaplı veya 40 mikron kalınlığında sıcak daldırma kalay kaplı elektrolitik
bakırdan imal edilecektir. Primer sargılar ile terminallerin bağlantısı uygun geçiş direnci ve
mekaniki mukavemeti sağlayacak şekilde yapılacaktır.
Primer terminal silindirik 40 mm çapında ve 80 mm uzunluğunda olacaktır.
Kapasitif gerilim bölücünün alt ünitesine paralel bağlanan elektromanyetik ünitenin primer sargı
üst ucu tanktan dışarıya porselen bir buşing ile çıkarılacaktır.
Elektromanyetik ünitenin yalıtım seviyesinin sağlıklı bir şekilde ölçülmesi amacıyla primer
sargısının alt ucu tanktan 5 kV'luk yalıtım seviyesinde izole edilerek dışarı çıkarılacak ve
topraklama dışarıdan yapılacaktır.
4.2.2.4.4. Elektromanyetik Ünite Tankı
Elektromanyetik ünitenin içinde bulunduğu tank en az 3 mm kalınlığında demir sac, paslanmaz

çelik veya uygun özellikte ve eşdeğer mukavemette alüminyum malzemeden imal edilecektir.
Demir sactan imal edilen manyetik devre tankları en az 60 mikron kalınlığında sıcak daldırma

(İTM.183)
galvaniz olacaktır. Aksi halde, tank kumlanarak çinko ile kaplanacak veya çinko ya da
alüminyum karıştırılmış epoksi reçine ile iki kat kaplanacaktır.
Yukarıda belirtilen işlemlere tabi olan demir sactan yapılmış elektromanyetik ünite tankı ile
paslanmaz çelik veya alüminyumdan yapılmış elektromanyetik ünite tankı RAL 7032 renk kodlu
boya ile düz tip ve elektrostatik yöntemle boyanacaktır.
4.2.2.4.5. Sekonder Terminal Kutusu
Sekonder terminal kutusunun koruma derecesi IEC 60529'a göre en az IP 54 olacaktır.

Sekonder terminal kutusu ve kapağı, kapak sıkıştırma elemanları, menteşeleri paslanmaz
malzemeden imal edilecek veya sıcak daldırma galvaniz yapılacaktır. Terminal kutusuna
girecek kablolar için kutunun alt tarafına kapasitif gerilim transformatörünün sekonder sargı
sayısı kadar delik açılacaktır. Bu delikler en az 4x6 mm² kesitinde bakır siperli kablonun
geçebileceği harici şartlara uygun paslanmaz malzemeden yapılmış rakorlarla teçhiz edilecektir.
Rakorlar sökülebilir aynı tür malzemeden imal edilmiş tapalarla kapatılacaktır. Terminal kutusu
mühürlenebilir olacaktır.
Sekonder terminal kutusunun içindeki terminal bloğu alevlenmez malzemeden imal edilecektir.
Bütün terminaller 6 mm² kesitindeki kablonun bağlanabileceği uygun klemenslerle teçhiz
edilecektir. Sekonder terminaller hiç bir biçimde topraklanmayacaktır.
Sekonder terminal kutusu içerisine 220 V AC termostatlı ısıtıcı konacaktır.
4.2.2.4.6 Topraklama Terminali
Elektromanyetik ünite tankının alt tarafında karşılıklı olarak seçilecek iki nokta, topraklama
civataları ile teçhiz edilecektir. Topraklama civatalarına geçebilecek ve 100 mm² kesitindeki
kablonun sıkıştırılmasına uygun kablo pabuçları gerilim transformatörünün üzerine monte
edilmiş olarak verilecektir.
Topraklama civatalarının üzerinde veya civatanın yanına monte edilecek metal plakalar
üzerinde toprak işareti bulunacaktır. Topraklama işaretleri ağır ortam koşullarında çıkmayacak
ve silinmeyecek şekilde yazılacaktır.
4.2.2.4.7. Terminallerin İşaretlenmesi
Sekonder terminallerin bağlantı şekillerini gösteren plakalar, sekonder terminal kutusu

kapağının iç tarafına civata veya perçinle monte edilecektir. İşaretler zamanla silinmeyecek ve
dış etkilerle bozulmayacaktır.
4.2.2.4.8. Montaj
Gerilim transformatörleri çelik konstrüksiyon üzerinde dik olarak monte edilebilir yapıda (kaide
tipi) olacaktır.
4.2.2.4.9. Etiket
(İTM.183)
Bütün gerilim transformatörlerinde, paslanmaz çelik veya paslanmayan başka metalden
yapılmış bir etiket bulunacaktır.
Etiket zamanla bozulmayacak, kolayca okunup anlaşılacak şekilde imal edilecek, normal montaj
ve işletme konumunda kolayca görülebilecek uygun bir yere perçin veya paslanmaz çelik
vidalarla tespit edilecektir. Etiket üzerindeki tüm yazılar Türkçe olacak ve Alıcının-onayına
sunulacaktır.

 Alıcı’nın malzeme kod numarası,
 İmalatçının adı ve/veya markası,
 Kapasitör ünitelerinin seri numarası,
 İmalat tarihi,
 Primer ve sekonder anma gerilimleri,
 Anma frekansı,
 Anma gücü ve buna karşılık gelen doğruluk sınıfı,
 En yüksek sistem gerilimi,
 Anma yalıtım seviyesi,
 Anma gerilimi yükseltme katsayısı ve buna karşılık gelen süre,
 Yalıtım sınıfı (Sınıf A'dan farklı ise),
 Sekonder sargı sayısının birden fazla olması durumunda, her bir sargının kullanma amacı
ve terminalleri,
 "Kapasitif gerilim transformatörü" deyimi veya benzer bir referans,
 Yüksek gerilim kapasitörü (C1), ara gerilim kapasitörü (C2) anma kapasitansları, toplam
anma kapasitans değeri,
 Kapasitif gerilim transformatörüne ait kapasitör ünitelerini tanımlayan
 numaralar (kapasitörün birden fazla üniteden oluşması halinde),
 Anma açık devre ara gerilimi,
 Ölçülen gerilim oranı,
 Termik kısa devre dayanım süresi,
 Manyetik ünitedeki izolasyon yağının tipi ve ağırlığı,
 Kapasitör ünitelerindeki yağın tipi ve ağırlığı,
 Çalışma sıcaklığı,
 Taşıyıcı frekans aksesuarları
 Drenaj bobini endüktansı,
 Gerilim sınırlama donanımı yıldırım darbe gerilimi,
 Kullanılan yağın tipi ve ağırlığı (kg),
 Komple ağırlığı (kg),
 Ölçüler (En x Derinlik x Yükseklik),
 Standardı.
Kapasitif gerilim bölücü ünitesi IEC 60358'e uygun olarak ayrıca işaretlenecektir.
Elektromanyetik üniteler, her ünite için özel olarak tasarımlandığından sekonder terminal
kutusunun hizasında elektromanyetik ünite tankının üst kısmına gerilim transformatörünün seri
numarası derin bir şekilde vurulacaktır. Alt flanşa da elektromanyetik ünite tankına vurulan
numaranın hizasında aynı şekilde gerilim bölücünün seri numarası veya numaraları vurulacaktır.
Ayrıca gerilim bölücü veya bölücülerinin seri numaraları elektromanyetik ünite tankının üst
kısmına gerilim transformatörünün seri numarasının yanına yazılacaktır.

(İTM.183)
4.2.2.4.10.1. Genel
Kapasitif gerilim transformatörlerinin metal bölümleri korozyona dayanıklı malzemeden

yapılacak ve yüzeyler korozyonu en aza indirecek şekilde işlenecektir.
 Sekonder terminal kutusu içindeki civata ve somunlar hariç tüm civata ve somunlar
paslanmaz çelik, bakır-nikel alaşımı vb. gibi paslanmaz malzemeden imal edilecektir.
 Bütün yüzeyler olabildiğince su tutmaz şekilde düzenlenecektir.
 İmalat ve montajda kullanılacak malzeme galvanik korozyona yol açmayacak şekilde
 Akım taşıyan ya da yapı elemanı olarak kullanılan alüminyum alaşımları korozyona
 Harici tiplerde demirli parçalar sıcak daldırma usulüyle galvanizlenecek, özel durumlarda
istenen dahili tiplerde ise galvanizlenecek ya da boyanacaktır.
4.2.2.4.10.2. Boyama

bildirecektir. Boya kalınlığı 90±15 mikron olacaktır.
kalınlığı ilgili Türk Standardına uygun olacaktır.

olarak çapraz-kazıma yöntemiyle kontrol edilecektir. Deney sonucu bu standardda yer alan
sınıf-1'den daha kötü olmamalıdır.
Montaj amacıyla boyasız bırakılan metalik yüzeyler (terminaller, topraklama civataları vb.),
depolama sırasında okside olmamaları için, aşınmayı önleyici, silindiğinde çıkabilir bir madde ile
kaplanacaktır.

(İTM.183)
konusundaki TS 914 EN ISO 1461'e uygun olarak yapılacaktır. Aksi belirtilmedikçe, kapasitif
gerilim trafosunda sıcak daldırma galvaniz ile kaplanan yüzeylerin her yerinde galvaniz kalınlığı
en az 60 mikron olacaktır.
4.2.3. Testler

 Doğruluk kontrolü (Accuracy check) (IEC 60044-5 madde 10.6.),
 Sıcaklık artışı testi (Temperature-rise test) (IEC 60044-5 madde 9.1.),
 Şebeke frekansında kapasitansın ve (tan δ) kayıp açısının ölçülmesi (Capacitance and tanδ
measurement at power-frequency) (IEC 60044-5 madde 9.2.),
 Kesik darbe testi (Chopped impulse test) (IEC 60044-5 madde 9.4.3.),
 Elektromanyetik ünitenin radyo girişim gerilim testi, uygulanabilirse (EMC radio interference
voltage (RIV) tests, if applicable) (IEC 60044-5 madde 9.10.),
 Kısa devre dayanım testi (Short-circuit withstand capability test) (IEC 60044-5 madde 9.3.),
 Yıldırım darbe testi (Lightning impulse test) (IEC 60044-5 madde 9.4.2.),
 300 kV’un üzerindeki kapasitif gerilim trafoları için yaşta anahtarlama darbe testi (Switching
impulse test under wet conditions for the voltage range ≥ 300 kV) (IEC 60044-5 madde
9.5.2.),
 300 kV’un altındaki harici tip kapasitif gerilim transformatörleri için yaşta şebeke frekanslı
gerilim testi (Wet test for outdoor type transformers with AC voltage for the voltage range <
300 kV) (IEC 60044-5 madde 9.5.1.),
 Geçici rejim tepkesi testi (Sadece koruma kapasitif gerilim transformatörleri için) (Transient
response test) (Valid only for protection capacitor voltage transformers) (IEC 60044-5
madde 9.9.),
 Ferrorezonans testi (Ferro-resonance tests), (IEC 60044-5 madde 9.6.),
 Elektromanyetik ünitenin sızdırmazlık testi (Tightness of electromagnetic unit) (IEC 60044-5
madde 9.7.),
 Doğruluk testi (Accuracy tests) (IEC 60044-5 madde 9.8.),
 Drenaj bobininin Teknik Şartname madde 2.2.’de belirtilen özelliklerinin doğrulanması
(Verificiation of characterictics of the drainage coil specified in sub-clause 2.2.).
Kabul esnasında kapasitif gerilim transformatörlerine uygulanacak rutin testler aşağıdadır:
 Kapasitif gerilim bölücünün sızdırmazlık testi (Tightness of capacitor voltage divider) (IEC
60044-5 madde 10.1.),
 Şebeke frekansında kapasitansın ve (tan δ) kayıp açısının ölçülmesi (Capacitance and tanδ
Measurement at power-frequency) (IEC 60044-5 madde 9.2.),
 Şebeke frekanslı gerilime dayanım testi (Power-frequency withstand test) (IEC 60044-5
madde 10.2.),

(İTM.183)
 Kısmi boşalma testi (Measurement of partial discharges) (IEC 60044-5 madde 10.2.3.),
 Terminallerin işaretlenmesinin kontrolü (Verification of terminal markings) (IEC 60044-5
madde 10.3.),
 Elektromanyetik bölümün şebeke frekanslı gerilime dayanım testi (Power-frequency
withstand test on the electromagnetic unit), (IEC 60044-5 madde 10.4.),
 Alçak gerilim terminali üzerinde şebeke frekanslı dayanım testi (Power-frequency withstand
test on low voltage terminal), (IEC 60044-5 madde 10.2.4.),
 Sekonder sargıların şebeke frekanslı gerilime dayanım testi (Power frequency withstand test
on secondary windings) (IEC 60044-5 madde 10.4.2.),
 Ferrorezonans kontrolü (Ferro-resonance check), (IEC 60044-5 madde 10.5.),
 Doğruluk kontrolü (Accuracy check) (Determination of errors) (IEC 60044-5 madde 10.6.),
4.2.3.3. Özel Testler
Özel testler, İmalatçı ile alıcı arasındaki antlaşmaya bağlı olarak yapılır.
 Yüksek frekanslı aşırı gerilimlerin transmission faktörünün ölçümü (Measurement of the
transmission factor of high frequency overvoltages) (IEC 60044-5 madde 11.1.),
 Mekanik dayanım testi (Mechanical strength test) (IEC 60044-5 madde 11.2.),
 Sıcaklık değişiminin tespiti (Determination of the temperature coefficient) (IEC 60044-5
madde 11.3.),
 Kapasitör ünitesinin sızdırmazlık dizayn testi (Tightness design test of capacitor units) (IEC
60044-5 madde 11.4.),
Trafolarda kullanılacak yağın önceden Ekte verilen TEİAŞ Yeni İzolasyon Yağı Satınalma
yaptırılacaktır.
Bütün kapasitif gerilim transformatörlerinin imalatında aynı tip yağın kullanıldığının belgelenmesi
halinde kullanılan yağdan alınacak numuneye, aksi halde kullanılan her bir tip yağdan alınacak
numuneler üzerine aşağıda belirtilen testler yaptırılacaktır. Test sonuçları Ekte verilen TEİAŞ
Yeni İzolasyon Yağı İle Doldurulumuş Yeni Transformatöre Ait Yağ Şartnamesi’ ndeki değerleri
sağlamalıdır.
 Power Factor (Doble, 25 °C+100°C)

 Dielektrik dayanım
 Asidite
 İç Yüzey Gerilme
 Yoğunluk
 Viskozite
 Anilin Noktası
 Renk Sayısı
Kapasitif gerilim transformatörlerinde kullanılacak izolatörlerin tip test raporları izolatör

imalatçısınca trafo imalatçısı aracılığıyla Alıcıya verilecektir.

(İTM.183)
aşağıdaki cetvelden tespit edilecektir.

(Adet) (Adet)
1 – 50 2
51 – 100 4
101 – 500 8
501 - 1000 16
BÖLÜM - 5
170 VE 420 kV HAT TIKACI
Bu şartname; 170 kV ve 420 kV Enerji İletim Hatlarına bağlanan Taşıyıcı (Kuranportör-PLC)

cihazları için gerekli hat tıkaçlarının elektriksel, fiziksel ve RF (Radio Frequency) özelliklerini
kapsar.
Şartnamedeki tüm maddeler Ana Sargı, Ayar, Koruma Birimleri ve aksesuarlardan oluşan
komple bir Tıkaç için geçerlidir.
5.1.2. Standardlar
Bu şartname kapsamındaki Hat Tıkaçlarının tasarım, yapım ve testleri standartların en son

baskılarına uygun olarak yapılacaktır;

Lightning (Surge) arresters, Part 4: Non-linear Metal Oxide
IEC 60099-4
Varistörs (MO Arrester) for AC Power Systems
Parafudrlar, Bölüm 4: a.a. sistemleri için-atlama aralıksız
TS EN 60099-4
metal oksit parafudrlar
Mahfazalarla sağlanan koruma dereceleri (IP kodu)(Elektrik
TS 3033 EN 60529
donanımlarında)
olacaktır.

(İTM.183)
Hat tıkaçlarının imalatında kullanılan malzemelerin tüm kimyasal, fiziksel ve dielektrik

olacaktır.
5.1.3. Çalışma Koşulları
Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde aksi belirtilmedikçe sipariş konusu tıkaçlar,
harici koşullarda aşağıda belirtilen çalışma koşullarında kullanılmaya elverişli olacaktır.
Çalışma Koşulları
 Çevre Sıcaklığı (*)
 Maksimum : +45°C
 Minimum : -40°C
 24 Saatlik Ortalama : +35°C’ yi aşmaz
 Bir Yıllık Ortalama : +25°C’ yi aşmaz
 Rüzgar Basıncı : 70 kg/m2 (yuvarlak yüzeyde)
120 kg/m2 (düz yüzeyde)
 Yıldırıma maruz kalma : Evet
 Endüstriyel kirliliğe açıklık : Ağır
 Depreme maruz kalma (**)
 Yatay İvme : 0.5 g (Yer Seviyesinde)
 Düşey İvme : 0.25 g

(İTM.183)
( Hat tıkaçları; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine dayanacak ve herhangi bir
(**) ünitesinin zarar görmesi engellenecek şekilde dizayn edilecek, tıkaçların çalışacağı yerde
tesisi için gereken proje, resim ve malzemeler ile tıkaçların akım transformatörlerinin IEC
ye uygun olarak yapılacak Analitik metodlu deprem dayanıklılık hesapları Yüklenici
5.1.4. Garantilerin Karşılanmaması ve Sapmalar (Deviation)
şartnamenin ekindeki listede açıkca belirtecektir. Teklif sahibi tarafından doldurulan Sapmalar
5.2. Teknik Özellikler
Hat tıkaçları harici tip, geniş bandlı, mesnet üzerine yatay veya düşey montaja uygun veya askı
tipi olacaktır.
5.2.1. Elektriksel ve Mekaniksel Özellikler
Hat tıkaçlarının özellikleri Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait Birim Fiyat Teklif Cetvelinde
ve/veya Tek Hat Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde aksi belirtilmedikçe
aşağıda belirtildiği gibi olacaktır.
 En yüksek sistem gerilimi (kV) : 170 420

 Anma gerilimi (kV) : 154 380
 Anma güç frekansı (***) : 50 50
 Anma indüktansı ( ±% 10) (mH) : 0,5 0,5
 Anma sürekli akımı (A) : 1250 3150
 Kısa süreli anma akımı (1 sn.) (kArms) : 31,5 50
 Anma kısa devre tepe dayanım akımı (kA) : 80,5 128
 Taşıyıcı frekansı (kHz) : 40-500 40-500
 Tıkama kaybı (dB) : ≤ 2.6 ≤ 2.6
 Hat empedansı (Ω) : 400 400
 Sıcaklık sınıfı : F F
a) Hat Tıkaçları anma sürekli akımı ve 1 saniye için yukarda belirtilen kısa süreli anma akımını
ve aynı zamanda herhangi bir mekanik hasar olmaksızın en az 5 periyotluk anma kısa devre
tepe dayanım akımını taşıyabilecek kapasiteye sahip olacaktır.
b) +40°C çevre sıcaklığında kalıcı bir hasar oluşmaksızın ve 60 dakikalık bir periyot için, %20
aşırı yüklenmeye yol açabilecek acil akım yükselmelerinde ömrünü eksiltmeyecek yüksek

(İTM.183)
dayanıklılıkta olacaktır.
c) Ana Sargının öz salınım (rezonans) frekansı 500 kHz'den yüksek olacak ve iyilik faktörü (Q)
30'dan (100 kHz'de) az olmayacaktır. Ana sargı kayıpları mümkün olan en düşük düzeyde
olacaktır.
d) Anma sürekli akımı, kısa süreli anma akımı veya ani aşırı yük akımlarında ana sargıda
oluşan manyetik alan ve ısı yükselmelerinde ayar ünitesi ve koruma düzeninde; fiziksel ve
RF özelliklerinde herhangi bir değişim olmayacaktır.
e) Hat tıkacının terminalleri arasındaki yalıtım seviyesi, koruma düzeninin anma gerilimine
bağlıdır. Ana sargı ve ayar ünitesinin yalıtımı anma kısa süreli akımda ve anma frekansında
hat tıkacının üzerinde oluşan “U” gerilimine ve koruma biriminin anma boşalma akımının
neden olduğu artık geriliminden veya darbe atlama gerilimi dalga cephesinden en yüksek
olanına uygun seçilecektir.
Koruma düzeninin anma boşalma akımındaki anma gerilimi ise, "U" geriliminden yüksek
olacaktır.
[Burada, “U” gerilimi; 50 Hz'de (f) ve ani (kısa süreli) akımda (I) tıkacın uçları arasında
oluşan gerilimdir ve U=2 x π x f x L x I x 1.1 formülüne göre hesaplanır. (L=Ana sargının 50
Hz'deki indüktansıdır.)]
f) Koruma ünitesinin anma boşalma akımı 10 kA olacaktır.
g) Radyo girişim test gerilimi (RIV); 170 kV tıkaçlar için 113 kV, 420 kV tıkaçlar için 280 kV
olacaktır.
h) Ana sargının harcadığı güç mümkün olduğu kadar az olacaktır. Teklif sahipleri, önerdikleri
tıkacın 20 °C’deki DC direnci ile 75 °C’deki doğrulanmış güç kaybını belirteceklerdir.
i) Güç kayıpları; 170 kV (1000 A ve 1250 A, 0.5 mH) hat tıkaçları için ≤ 6 kW, 420 kV,
1600 A, 0.5 mH hat tıkaçları için ≤ 10 kW, 420 kV, 3150 A, 0.5 mH hat tıkaçları için ≤ 30 kW
olacaktır. Bu değerlerin haricinde tıkaç ihtiyacı olması durumunda güç kayıpları Alıcı
tarafından belirlenecektir.
(***) Hat tıkaçları, 47.5-52 Hz aralığında sürekli, 47-47.5 Hz aralığına her girişinde ise en az
20 sn çalışacak şekilde tasarlanacaktır.
5.2.2. Yapısal Özellikler
5.2.2.1. Genel
 Tıkaçlar mesnetler üzerinde yatay veya düşey montaja uygun veya askı tipi olacaktır.
 Tıkaçlar, üst bölümün merkezinde olması tercih edilen, kaldırma gözü gibi montaj
kolaylıkları sağlayan bir yapıya sahip olacaktır.
 Tıkaçlarda, kuşların girmesini engelleyecek önlemler alınacaktır.
 Tıkaçlarda koronadan en az etkilenen malzeme kullanılacaktır.
 Tüm metal bölümler korozyona uğramayan malzemeden yapılacak veya sıcak daldırma
(İTM.183)
galvanizle kaplanmış olacaktır.
 Güneşe maruz kalacak tüm parçalar ultra-viyole etkilerine karşı korunmuş olacaktır.
5.2.2.2. Ana Sargı
Ana sargının yapısal özellikleri; çevre koşulları, sıcaklık artış limitleri ve sistemin tüm isteklerine
uyumlu olacaktır.
5.2.2.3. Ayar Birimi (Ünitesi)
Bir bütün olarak ayar birimi çevresel ve mekaniksel darbelere karşı korunmuş ve tüm ayar
elemanları su sızdırmaz bir kutu içine yerleştirilmiş olacaktır. Ayar birimi hat tıkacını yerinden
sökmeksizin, ana sargı da herhangi bir değişiklik yapmaksızın, aynı tip başka bir ayar birimi ile
kolayca değiştirilebilir olacaktır.
5.2.2.4. Koruma Birimi (Parafudr)
Koruma birimi; lineer olmayan metal-oksit değişken dirençli tip ve IEC 60099-4 Standardına
uygun tasarlanmış ve üretilmiş bir aşırı gerilim koruyucusu olacaktır.
5.2.2.5. Terminaller
Tüm terminaller ve bağlantı elemanları alüminyum veya alüminyum alaşımlı olacaktır.

Terminallerin pozisyonu, boyutları ve delik detayları Alıcının sistemine uygun olacak ve onayına
sunulacaktır.
5.2.2.6. Etiket
Tıkacın ana sargı, ayar birimi, koruma birimi gibi ana elemanları paslanmaz çelik veya
korozyona dayanıklı bir metal malzeme ile ayrı ayrı etiketlenecektir. Etiketler, kolay okunabilir
uygun yerlere paslanmaz çelik vidalarla veya perçinle tutturulacak ve üzerine o bölüme özgü ve
IEC 60353 ve IEC 60099-4'te istenen ana karakteristik bilgiler ile üretim tarihleri ve Alıcının
sipariş numarası, Türkçe olarak yazılacaktır. Etiket üzerindeki yazılar zamanla silinmeyecektir.
Ana bobin etiketi üzerinde aşağıdaki bilgiler yer alacaktır:

a) İmalatçının adı,
b) İmalat yılı,
c) Tipi,
d) Seri numarası,
e) Anma indüktansı (mH),
f) Şebeke frekanslı indüktansı (mH)
g) Anma sürekli akımı (A),
h) Anma frekansı (Hz),
i) 1 sn süreli anma kısa devre akımı (kA),
j) Anma kısa devre tepe dayanım akımı (kA),
k) En yüksek sistem gerilimi (kV),
l) Standartlar,
m) Isı sınıfı,
n) Soğutma tipi,
o) Ölçüler (mm),
p) Toplam ağırlık (kg),
(İTM.183)
q) Malzeme kod numarası,
r) Alıcının sipariş numarası.
Ayar ünitesi etiketi üzerinde aşağıdaki bilgiler yer alacaktır:
a) İmalatçının adı,
b) İmalat yılı,
c) Tipi,
d) Seri numarası,
e) Frekans bandı/bandları (kHz),
f) Tıkama empedansı (min. değeri) (Ω),
g) Tıkama rezistansı (min. değeri) (Ω),
h) Anma darbe koruma seviyesi (kV),
i) Alıcının sipariş numarası.
5.2.2.7. Saha Montajı

Hat tıkaçları, mesnetler üzerine monte edilecek veya asılacaktır. Mesnetler ve mesnet
izolatörleri şartnamenin kapsamı dışındadır. Ancak Yüklenici montaj için gerekli tüm bağlantı
parçalarını (mesnet tipinde ayakları) ve hırdavatları temin edecektir. Teklif sahipleri, bağlantı
parçaları ve hırdavatlarını da içeren tipik mesnet düzeni için resimleri ve gerekli tüm
dokümantasyonu sağlayacaktır.
5.2.2.8. Korozyona Karşı Koruma
5.2.2.8.1. Genel
Tüm metal parçalar korozyona dayanıklı malzemeden yapılacak ve yüzeyler korozyonu en aza
indirecek şekilde işlenecektir.
Akım taşıyan parçalar demir içermeyen metalden üretilecektir.
Tüm yüzeyler olabildiğince su tutmaz şekilde düzenlenecek, mahfaza kutuları su ve toza karşı
korunmalı olacaktır.
Üretimde kullanılacak malzeme, galvanik korozyona yol açmayacak şekilde seçilecek ve
düzenlenecektir.
Akım taşıyan ya da yapı elemanı olarak kullanılan alüminyum alaşımları korozyona karşı
5.2.2.8.2. Galvanizleme

konusundaki TS 914 EN ISO 1461'e uygun olarak yapılacaktır. Aksi belirtilmedikçe, sıcak
daldırma galvaniz ile kaplanan yüzeylerin her yerinde galvaniz kalınlığı en az 80 mikron
olacaktır.
Cıvata ve vidalı çubukların dişleri de dahil olmak üzere tüm metal parçaların sıcak daldırma ile
galvanizlenmesi; işleme, eğme, kesme, delme, puntolama, işaretleme ve kaynak işlemleri

(İTM.183)
tamamlandıktan ve yüzeyler üzerindeki pas ve yağlar kumlama, kimyasal temizleme vb
yöntemlerle iyice temizlendikten sonra yapılacaktır.
5.3. Testler
Hat tıkacında ana sargı (Main coil), ayar ünitesi (Tuning device) ve koruma düzeni (Parafudr)
üzerindeki tüm testler IEC 60353 ve IEC 60099-4 standardlarına göre yapılacaktır.
5.3.1. Tip Testler
Aşağıda belirtilen tip testleri gerek görülürse siparişteki her bir tipi temsilen seçilecek
numune/numuneler üzerinde yapılacaktır.
a) Sıcaklık artış testi (Temperature rise test ) (IEC 60353 madde: 19.1)
b) RIV (Radyo Girişim Geriliminin) ölçümü (Measurement of radio influance voltage) (IEC
60353 madde: 19.2)
c) Darbe gerilim testi (Impulse voltage test) (IEC 60353 madde: 19.3.1)
d) Ayar birimi üzerinde şebeke frekanslı gerilim testi (Power frequency voltage test on tunning
device) (IEC 60353 madde: 19.3.2.)
e) Kısa süreli akım testleri (Short - time current tests) (IEC 60353 madde: 19.4)
f) Ana sargının, anma indüktansının ölçülmesi (Measurement of the rated inductance of the
main coil) (IEC 60353 madde: 19.5)
g) Ana sargının şebeke frekansındaki indüktansının ölçülmesi (Measurement of the power
frequency inductance of the main coil) (IEC 60353 madde: 19.6)
h) Tıkama direnci ve tıkama empedansının ölçülmesi (Measurement of blocking resistance and
blocking impedance) (IEC 60353 madde: 19.7)
i) Tıkama kaybının ve tıkama direncine bağlı olarak tıkama kaybının ölçülmesi (Measurement
of tapping loss and tapping loss based on the blocking resistance) (IEC 60353 madde: 19.8)
Hat tıkaçlarına uygulanacak rutin testler aşağıda belirtilmiştir.

a) Ayar birimi üzerinde şebeke frekanslı gerilim testi (Power- frequency voltage test on tuning
device) ( IEC 60353 madde: 19.3.2.)
b) Ana Sargının anma indüktansının ölçülmesi (Measurement of the rated inductance of the
main coil) (IEC 60353 madde: 19.5)
c) Ana Sargının şebeke frekansındaki indüktansının ölçülmesi ( Measurement of the power
frequency inductance of the main coil) (IEC 60353 madde: 19.6 )
d) Tıkama direnci ve tıkama empedansının ölçülmesi ( Measurement of blocking resistance
and blocking impedance) (IEC 60353 madde: 19.7)
e) Tıkama kaybının ve tıkama direncine bağlı olarak tıkama kaybının ölçülmesi, (Measurement
of tapping loss and tapping loss based on the blocking resistance) (IEC 60353 madde: 19.8)
f) Güç kayıplarının ölçülmesi (Measurement of power losses) (IEC 60353 madde: 12),
g) Fiziki ölçülerin, galvaniz, etiket ve garantili özelliklerin kontrolü.
5.3.3. Numune Alma
Rutin testler için; her teslimatta frekans bandı, anma akımı, anma gerilimine göre gruplandırılan
hat tıkaçlarından numuneler, Alıcı temsilcileri tarafından rastgele seçilecektir. Aksi
belirtilmedikçe numune sayısı aşağıdaki çizelgeye uygun olacaktır.

(İTM.183)
1-10 2
11-15 3
16-25 4
26-50 6
51-100 8

(İTM.183)
BÖLÜM – 6
6. PARAFUDUR
Parafudrlar projelerine uygun olarak, mesnetleri üzerine monte edilecek krona halkalari
takılacak, hem kendi aralarında hem de her parafudr için bir adet sayıcı üzerinden keskin köşe
yapılmaksızın topraklanacaktır.
6.1. 420 kV Metal Oksitli Parafudr
6.1.1. Genel
Bu Şartname, iletim sistemindeki 420 kV tesislerde gerilim yükselmelerini sınırlamak amacıyla

kullanılacak olan atlama aralıksız, değişken metal oksit dirençli, porselen ya da silikon mahfazalı
faz-toprak arası parafudrların teknik özelliklerini kapsar.
Şartname ve eklerinde aksi belirtilmedikçe, bu şartname kapsamındaki parafudrlar tek fazlı

üniteler halinde, tüm yardımcı donanım ve malzemeleri ile birlikte komple olarak temin
edilecektir.
Aksi belirtilmedikçe bu Şartname kapsamındaki parafudrların tasarım, yapım ve testleri

aşağıdaki standartların en son baskılarına uygun olarak yapılacaktır.
STANDARDLAR STANDARDLAR
KONUSU KONUSU
(EN, ISO, IEC No) (TS No)
TS-EN ISO 9001: Kalite Yönetim Sistemi
2008 Belgesi
IEC 60099-4 Surge arresters-Part 4:
Metal-oxide surge
Edition 2.2 arresters without gaps for
2009-05 a.c. systems
Surge arresters-Part 5: Parafudrlar-Bölüm 5
IEC 60099-5 Selection and application TS EN 60099-5 Seçme ve Uygulama
recommendations Kuralları
High voltage test Yüksek Gerilim Deney
techniques. Part 1: Teknikleri Bölüm
IEC 60060-1 TS HD 588.1
General definitions and 1:Genel tarifler ve deney
test requirements kuralları
Yüksek gerilim deney
High voltage test
yöntemleri-Bölüm: 2
IEC 60060-2 techniques. Part 2: TS 3009
Deney
Measuring systems
yöntemleri
Yalıtım koordinasyonu-
Bölüm 1: Tarifler,
prensipler ve kurallar
Insulation co-ordination- TS 855 EN 60071-
(Yalıtım koordinasyonu-
IEC 60071-1 Part 1: Definitions, 1
Fazlar arası yalıtım
principles and rules (TS 8800)
koordinasyonu-İlkeler,
kurallar ve uygulama
kılavuzu
(İTM.183)
Insulation co-ordination- Yalıtım koordinasyonu-
IEC 60071-2 TS 4238
Part 2: Application guide Uygulama kuralları
High voltage test Kablolar-Yüksek gerilim
TS 2051 EN
IEC 60270: techniques. Partial deney teknikleri-Kısmi
60270
discharge measurements boşalma ölçmeleri
Guide for the selection of Kirlenme şartlarına göre
IEC 60815 insulators in respect of TS IEC 815 izolatörlerin seçilme
polluted conditions kuralları kılavuzu
High-voltage alternating
current circuit-breakers-
IEC 61166 Guide for seismic
qualification of high-
voltage alternating
TS 914 EN ISO Galvanizleme (Sıcak
1461 daldırma metoduyla)
olacaktır.

420 kV Metal Oksitli Parafudrların imalatında kullanılan malzemelerin tüm kimyasal, fiziksel ve
dielektrik karakteristikleri ilgili ASTM (American Society for Testing and Materials) veya DIN
(Deutsches Institut for Normung) veya Avrupa Birliği ülkelerinin normlarının öngördüğü
özelliklere uygun olacaktır.
420 kV Metal Oksitli Parafudrlar için alınan tekliflerin açılmasından sonraki aşamalarda
yukarıdaki standart ve/veya dokümanlar tadil edilirse, Alıcı tarafından aksi yazılı olarak
istenmedikçe, teklif tarihinde yürürlükte olan tadilat veya baskı geçerli olacaktır.
Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde aksi belirtilmedikçe sipariş konusu
parafudrlar, aşağıda belirtilen harici çalışma koşullarında kullanılmaya elverişli olacaktır.
Çalışma Koşulları Bina dışı (harici)

 Yükselti : 1000 m’ nin altında
 En yüksek : +45°C
 En düşük : -25°C
 24 saat ortalaması : +35°C’nin altında
 Yıllık ortalama : + 25°C’yi aşmaz
 Rüzgar basıncı 70 kg/m² (yuvarlak
yüzeyde)

(İTM.183)
120 kg/ m² (düz yüzeyde)
 Maksimum nispi : %95
Nem (24 saatlik ortalama)
Ortam sıcaklığı yukarıda belirtilen normal işletme şartlarının önemli ölçüde dışında
(*) olabildiği yerlerdeki tesisler için, en düşük ve en yüksek sıcaklık değerleri ALICI tarafından
belirlenecektir.
( Parafudrlar; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine dayanacak ve herhangi bir

(**) ünitesinin zarar görmesi engellenecek şekilde dizayn edilecek, Parafudrların çalışacağı
yerde tesisi için gereken proje, resim ve malzemeler ile Parafudrların akım
transformatörlerinin IEC ye uygun olarak yapılacak Analitik metodlu deprem dayanıklılık
hesapları Yüklenici tarafından verilecektir.
karşılanması esastır. Karşılanmaması durumunda teklif sahibi sapmaları Bu şartnamenin
ekindeki listede açıkça belirtecektir. Teklif sahibi tarafından doldurulan Sapmalar (Deviation)
Listesi, Alıcı tarafından Teknik Şartnamenin özüne ve ilgili standartlara uygunluğu yönünden
kabul etme hakkı saklıdır. Alıcının kararına itiraz edilemez.
Sapmalar(Deviation) Listesinde herhangi bir husus belirtilmemişse, parafudr ve tüm teçhizatın

şartnameye tamamen uygun olduğu değerlendirilir.
6.1.2.1. Tip
Temin edilecek parafudrlar bina dışı, değişken metal oksit dirençli tipte, atlama aralıksız ve
Alıcının isteğine bağlı olarak porselen ya da silikon mahfazalı olacaktır.
Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde aksi belirtilmedikçe, parafudrlar aşağıda
belirtilen özelliklere uygun olacaktır.
6.1.2.2.1. Sistem Bilgisi
 Anma gerilimi : 380 kV rms

(İTM.183)
 En yüksek sistem gerilimi : 420 kV rms
 Anma frekansı(***) : 50 Hz
 Toprak arıza katsayısı : 1,4
 Sistem topraklaması : Doğrudan topraklı nötr sistemi
 Toprak arızalarının temizlenme süresi : 1 sn
 Güç transformatörleri izolasyon seviyesi
 Yıldırım darbe dayanım gerilim i : 1425 kV tepe
 Açma-kapama darbe dayanım gerilimi : 1050 kV tepe
 Şebeke frekanslı dayanım gerilimi : 630 kV rms
 Anma kısa devre akımı : 50 kA rms
(***)Frekans değişim aralığı: Parafudrlar, 49-50.5 Hz frekans aralığında sürekli; sistem

frekansının olağanüstü durumlarda 51.5 Hz’e çıkabileceği veya 47.5 Hz’e düşebileceği göz
önünde bulundurularak, 50.5 Hz-51.5 Hz frekans aralığında 1 saat, 48.5 Hz-49 Hz frekans
aralığında 1 saat, 48 Hz-48.5 Hz frekans aralığında 20 dakika, 47.5 Hz-48 Hz frekans aralığında
10 dakika süre ile herhangi bir bozulma olmaksızın normal fonksiyonunu yerine getirecek
6.1.2.2.2. Hat Bilgisi
 İletim hatları tipleri : 2x954 MCM, 3x954 MCM veya 3x1272 MCM
(tümü ACSR)
 2x954 MCM hat karakteristik empedansı : 300 ohm
6.1.2.2.3. Parafudr Görevi
 Sisteme bağlanma : Faz-toprak arası

 Korunacak donanım : Güç transformatörü, şönt reaktör, YG Kablosu, iletim hattı
6.1.2.2.4. Parafudr Özellikleri
 Anma gerilimi : 312-396 kV (Alıcı tarafından belirlenecektir.)

 Anma boşalma akımı : 10 kA-20 kA (Alıcı tarafından belirlenecektir.)
(8/20 mikrosan dalga şekli)
 Kısa devre dayanımı
 (basınç sınırlama sınıfı) : 50 kA rms
 Hat boşalma sınıfı : 3, 4.5 (Alıcı tarafından belirlenecektir.)
 Yüzeysel kaçak yolu (25 mm/kV): 10500 mm
Parafudrlarla ilgili istenen değerler ve karakteristikler, Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait
Birim Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya Tek Hat Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler
Listesi'nde belirtilmiştir. Alıcı parafudrların kullanacağı yeri ve çalışma şartlarını dikkate alarak
Garantili Özellikler Listesini hazırlayacaktır.
Parafudrların yapımında kullanılacak bütün malzemeler, dayanıklılık, sağlamlık ve diğer fiziksel

ve elektriksel özellikleri yönünden kullanılma amaçlarına en uygun şekilde seçilecektir.
Kullanılacak malzemeler yeni, en iyi kalitede ve kusursuz olacaktır.
Komple bir parafudr en fazla üç üniteden (üç parçadan) oluşacak şekilde tasarımlanacaktır.
6.1.2.3.1. Yalıtkan Mahfaza ve Parafudr Birimleri

(İTM.183)
6.1.2.3.1.1. Yalıtkan Mahfaza
6.1.2.3.1.1.1. Genel
Muhafaza (Buşing), ilgili IEC/TSE standartlarına uygun olacak ve Teknik Özellikleri Garantili
Özellikler listesinde belirtilecektir.
Mahfaza, Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait Birim Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya Tek Hat
Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde belirtildiği şekilde, porselen malzemeden
olacaktır.
Yalıtkan mahfaza; gerek normal işletme koşullarında gerekse sistemde aşırı gerilimlerin
meydana geldiği durumlarda, üzerine etki eden burulma kuvvetlerine, kısa devre akımları,
deprem ve diğer titreşimler ve atmosferik koşullar sebebiyle meydana gelebilecek kuvvetlere
dayanacak şekilde imal edilmiş olacaktır.
Yalıtkan mahfaza üzerinde bulunan bütün metal kısımların atmosfere açık bölümleri, sıcak
daldırma galvanizli çelik malzeme veya korozyona dayanıklı metallerden yapılacaktır. Bütün
metal kısımlar, sıcaklık değişimleri ve mekanik zorlamalarda mahfazadan ayrılmayacak şekilde
tespit edilecek, tespit için kullanılan malzeme yüksek kalitede ve metal kısımlarla kimyasal
reaksiyona girmeyecek, genleşmelerde kırılmayacak özellikte olacaktır.
Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde aksi belirtilmedikçe mahfazanın minimum
yüzeysel kaçak yolu uzunluğu en az 25 mm/kV olacak, hesaplamada en yüksek sistem
geriliminin fazlar arası değeri kullanılacaktır.
6.1.2.3.1.1.2. Porselen Mahfaza

Parafudr aktif bölümleri ve birimleri nem alıcı bir maddeyle siperlenmiş, atmosfer basıncında
kuru hava veya azotla doldurulmuş ve her iki ucu sızdırmaz, bozulmaz elastik contalarla
kapatılmış bir porselen mahfaza içine yerleştirilecektir. Aktif bölümlerin neme ve kirlenmeye
karşı uzun bir zaman dilimi içinde korunabilmesi için uygun önlemler alınacaktır.
Porselen mahfazalar; yüksek vasıflı ve homojen bir yapıda olacak, atmosfere açık yüzeyleri
pürüzsüz, kusursuz, kahverengi parlak bir sırla kaplanmış olacaktır. Mahfazada hiçbir yabancı
madde, çatlak, kabuklanma, hava kabarcığı, çizik, çapak, pürüz, benek, leke ve benzeri kusurlar
bulunmayacaktır.
Mahfaza ve sır ani sıcaklık değişimlerinden etkilenmeyecek, endüstriyel kirlenme, ozon, asit,
alkaliler, tuz, toz ve diğer atmosferik koşullara karşı dayanıklı olacaktır.
Mahfaza, kısmı deşarj ve radyo girişim gerilimi (RIV) minimum olacak şekilde tasarımlanacaktır.
6.1.2.3.1.1.3. Silikon Kauçuk Mahfaza
Silikon kauçuk mahfaza; aleve dayanıklı, boşluksuz, hidrofobik (su tutmayan) özellikte patlama
ve dağılmaya dayanıklı olacaktır.
Mahfazada kullanılacak baz polimer malzeme (takviye edici dolgu maddelerin ilavesinden önce)
%100 silikon kauçuk olacaktır. İlave edilecek dolgu maddeleri parafudrun performansını ve
ömrünü zayıflatmayacak özellikte olacaktır.
İmalatçının bu şartname kapsamı, benzeri veya daha yüksek gerilimli iletim sistemleri için imal
ettiği silikon mahfazalı atlama aralıksız metal oksit parafudrların imalatı ve uygulamasında kaç
yıllık tecrübeye sahip olduğu hususu alıcı tarafından göz önünde bulundurulacaktır.
6.1.2.3.2. Basınç Sınırlama Aygıtı

(İTM.183)
Porselen mahfazalı Parafudrlar(ve dizayn uygunsa silikon mahfazalı parafudrlar), belirli bir
düzeydeki iç basıncı, yalıtkan mahfaza flanşlarındaki çıkış kanalları üzerinden atacak bir basınç
sınırlama aygıtıyla donatılacaktır. Parafudr beklenmeyen bir durumda kısa devreye maruz
kaldığında, bu aygıt sayesinde porselen mahfazanın kırılması ve etrafına zarar vermesi
önlenecektir. Çıkış kanalları, hızlı bir yüzeysel atlama sağlayıp dahili basıncın daha fazla
artmasını önlemek için, topraklama terminaline yönlendirilmeyecek ve bitişik birimlerin donanımı
birbirine doğru yönlendirilecektir.
6.1.2.3.3. Montaj
Parafudrlar yatay bir yüzey üzerine düşey olarak tesis edileceklerdir. Tüm parafudrların yalıtkan
bir altlığı olacaktır. Yatay yüzey üzerine parafudrların civatalanması sağlanmış olacaktır.
6.1.2.3.4. Bağlantı Terminalleri
Parafudrların hat ve topraklama terminal bağlantıları lehimsiz "clamp" tipte, 40 mm çapa kadar
iletkenleri emniyetli biçimde bağlamaya elverişli olacaktır. Silindirik tip terminal kullanılması
halinde terminaller en az 120 mm uzunlukta ve 40 mm çapında olacaktır. Hat ve topraklama
terminalleri ve klempler sıcak daldırma galvanizli çelikten veya alüminyum yada bakır
iletkenlerle uyumlu yüksek kaliteyi sağlayan daha iyi bir alaşımla yapılacaktır. Hat ve topraklama
terminallerinin boyutları Alıcı'nın onayına sunulacaktır.
Komple bir parafudr aşağıdaki aksesuarlarıyla birlikte verilecektir;
 Yalıtkan altlık
 Korona halkaları /Grading ring (Dizayn durumuna göre)
 Hat ve topraklama terminalleri
 Basınç sınırlama aygıtı (Porselen mahfazalı tipler için, silikon mahfazalı parafudrlarda
dizayn durumuna göre)
 Darbe sayıcı
Darbe sayıcılar harici ve kaydedici tipte (recording type) olacaktır, her bir faza bir darbe sayıcı
konacak ve darbe sayıcılar ampermetreli olacaktır. Teklif sahipleri, teklif ettikleri darbe sayıcının
detaylı teknik özelliklerini, ilgili teknik doküman ve katologlarını, test raporlarını verecektir.
6.1.2.3.6. Etiket
Her parafudrun üzerinde paslanmaz çelikten veya paslanmayan başka bir metalden yapılmış
etiketi olacaktır. Bu etiket parafudr üzerine sağlam bir biçimde monte edilecek ya da parafudrun
ayrılmaz bir parçası olacaktır.
Parafudr iki veya daha fazla üniteden (parçadan) oluşuyor ise her ünite (parça) etiketlenecek ve
etiket kolaylıkla görülebilir şekilde tespit edilecektir. Etiketteki yazılar zamanla bozulmayacak
şekilde olacaktır.
Tüm yazılar Türkçe ya da hem İngilizce hem Türkçe olacak ve Alıcının onayına sunulacaktır.
Etiket üzerine aşağıdaki bilgiler yazılacaktır:
 Alıcının malzeme kod numarası,

 İmalatçının adı,
 İmalat tarihi (ay ve yıl),
(İTM.183)
 Anma gerilimi,
 Sürekli işletme gerilimi,
 Anma frekansı,
 Anma boşalma akımı,
 Hat boşalma sınıfı,
 Basınç sınırlama akımı(Porselen mahfazalı parafudrlarda ve dizayn durumuna göre silikon
mahfazalı parafudrlarda),
 Kısa devre akımı (Silikon mahfazalı parafudrlarda).
6.1.2.3.7.1. Genel
Parafudrların metal bölümleri korozyona dayanıklı malzemeden yapılacak ve yüzeyler

korozyonu en aza indirecek biçimde işlenecektir.
Akım taşıyan parçalar demir içermeyen metalden yapılacaktır.
İmalatta kullanılan malzemeler galvanik korozyona yol açmayacak şekilde seçilecek ve

düzenlenecektir.
Akım taşıyan ya da yapı elemanı olarak kullanılan parçalar korozyona dayanıklı malzemeden
imal edilecek veya korozyona karşı korunmuş olacaktır.
Demirden yapılan parçalar sıcak daldırma yöntemiyle galvanizlenecektir.

konusundaki TS 914 EN ISO 1461'e uygun olarak yapılacaktır. Aksi belirtilmedikçe, parafudrun
sıcak daldırma galvaniz ile kaplanan yüzeylerinde galvaniz kalınlığı en az 80 mikron olacaktır.
kimyasal temizleme vb yöntemlerle iyice temizlendikten sonra yapılacaktır.
6.1.3. Testler
Aksi belirtilmedikçe, tüm testler aynı parafudrlar, parafudr bölümleri ya da parafudr birimleri
üzerinde yapılacaktır. Testleri yapılan parafudrlar yeni, temiz ve işletme koşullarına en yakın
şekilde montajı yapılmış olacaktır. Testler parafudr bölümleri üzerinde yapıldığında, o
bölümlerin, ilgili testlerde komple parafudrla imalatçı toleransları içinde aynı davranışı
göstermesi gereklidir.
Aşağıdaki tip, rutin ve kabul testleri ilgili IEC/TSE standartlarının en son baskısına göre
yapılacaktır. Testlerde yer alan madde No.ları IEC 60099-4 edition 2.2 2009-05 baskısı dikkate
alınarak yazılmıştır. Alıcının isteğine uygun olarak tip test raporları teklif ile birlikte verilecektir.
Testlerde kullanılan bütün ölçme sistemleri TS EN ISO 9001-2008 Kalite Yönetim Sistemi
Belgesi kurallarına göre belgeli, uygun doğrulukta bulunmalı; periyodik kalibrasyonları yapılmış
ve hassasiyeti sağlanmış olmalıdır.
6.1.3.1. Tip Testleri (Tasarım Testleri)

(İTM.183)
Aşağıdaki tip testleri porselen mahfazalı ve silikon kauçuk mahfazalı parafudrlara ilgili
standartta/standartlarda belirtildiği şekilde uygulanacaktır.
a) Parafudr mahfazasının yalıtım dayanıklılık testleri (Insulation withstand tests on the arrester
housing) (IEC 60099-4 madde 8.2.6., madde 8.2.8.)
i) Yıldırım darbe gerilim testi, kuruda (Lightning impulse voltage test,dry) (IEC 60099-4
madde 8.2.6)
ii) Açma-kapama darbe gerilim testi, yaşta (Switching impulse voltage test,wet) (IEC
60099-4 madde 8.2.7)
iii) Şebeke frekanslı gerilim testi, yaşta ( power-frequency voltage test,wet) (IEC 60099-4
madde 8.2.8)
b) Artık gerilim testleri (Residual voltage tests)

i) Dik akım darbesi artık gerilim testi (Steep current impulse residual voltage test) (IEC
60099-4 madde 8.3.1),
ii) Yıldırım darbesi artık gerilim testi (Lightning impulse residual voltage test) (IEC 60099-4
madde 8.3.2),
iii) Açma-kapama darbesi artık gerilim testi (10 kA ve 20 kA parafudrlara uygulanır.)
(Switching impulse residual voltage test) (IEC 60099-4 madde 8.3.3).
c) Uzun süreli akım darbesine dayanma testi (Long duration current impulse withstand test)
(IEC 60099-4 madde 8.4.2.),
i) 20 kA ve 10 kA parafudrlar için hat boşalma testi (Line discharge test requirements for
20000 A and 10000 A arresters) (IEC 60099-4 madde 8.4.2)
d) Çalışma rejimi testleri (Operating duty tests) (IEC 60099-4 madde 8.5)
i) Açma-kapama darbesi çalışma rejimi testi. (10 kA’lik ve 20 kA’lik parafudrlara uygulanır.)
(Switching surge operating duty test) (IEC 60099-4 madde 8.5.5).
ii) Yüksek akım darbesi çalışma rejimi testi (High current impulse operating duty test)
(IEC 60099-4 madde 8.5.4)
e) Parafudr ayırıcısı/darbe sayıcı testi (Arrester disconnector/Fault indicator) (IEC 60099-4

madde 8.6)
f) Kısa devre testleri (Short-circuit tests)(IEC 60099-4 madde 8.7. Annex-N)

i) Kısa devre akımındaki yüksek akım testleri (High current short-circuit tests) (IEC 60099-
4 madde 8.7.4 ),
 Tam darbede yüksek akım testleri (High current tests at full voltage) (77 % to 107
%
of rating) (IEC 60099-4 madde 8.7.4.1)
 Anma geriliminin % 77’sinden küçük gerilimde yüksek akım testleri (High current
tests at 77 % of rated voltage) (IEC 60099-4 madde 8.7.4.2)
ii) Kısa süreli (1 saniye) Kısa Devre Akımında Düşük Akım Testi (Low short-circuit current
test).
g) İşletme frekanslı gerilime karşı zaman eğrisi karakteristiklerinin doğrulanması testi. (Power-
frequency voltage versus time characteristics of an arrester) (IEC 60099-4 madde 6.10.)
h) Kısmi boşalma testi (Internal partial discharge test) (IEC 60099-4 madde 8.8)
i) Eğilme Momenti Testi (Test of the bending moment) (IEC 60099-4 madde 8.9.)

(İTM.183)
j) Çevresel Testler (Environmental tests) (IEC 60099-4 madde 8.10.)
i) Sıcaklık çevrim testi (Temperature cycling test) (IEC 60099-4 madde 8.10.3.1.),
ii) Tuzlu sis testi (Salt mist test) (IEC 60099-4 madde 8.10.3.2.).
k) Mahfaza kirlenmesi testi (Çok üniteli parafudrlara uygulanır) (Polluted housing test for multi-
unit surge arresters) (IEC 60099-4 Annex: F),
l) Sızıntı testi (Seal leak rate test) (IEC 60099-4 madde 8.11.),
m) Radyo Girişim Gerilimi (RIV) testi (Radio interference voltage test) (IEC 60099-4 madde
8.12).
n) Eskitme Testi (Weather ageing test IEC 60099-4 madde 10.8.14)
Silikon Kauçuk Mahfazalı Parafudrların tip testleri, IEC 60099-4 Edition 2.2 2009-05
standardının 10. bölümünde yer alan silikon mahfazalı parafudrlar için test şartları (Test
requirements on polymer-housed surge arresters) başlığı altında yer alan 10.8. Tip
Testleri(Tasarım testleri)-Type Tests(Design tests) maddesindeki hususlar dikkate alınarak
yapılacaktır.
Silikon mahfazalı parafudrlara uygulanacak Eskitme Testi(Dahili tipler için gerekli değildir)
(Weather ageing test IEC 60099-4 madde 10. 8.14)’nin 1000 saat mi yoksa 5000 saat mi
uygulanacağı hususu alıcı tarafından belirlenecektir.
6.1.3.2. Rutin Testler (IEC 60099-4 madde 9.1.)
İmalatçı tarafından en azından aşağıda belirtilen rutin testler yapılacaktır:
a) Referans gerilimin ölçülmesi (Measurement of reference voltage),

b) Yıldırım darbesi artık gerilim testi (Lightning impulse residual voltage test),
c) Kısmi boşalma testi (İnternal partial discharge test),
d) Mahfaza kaçak testi (Leakage check for arrester units with sealed housing),
e) Çok kolonlu parafudrlar için akım dağılımı testi (Current distribution test for multi-column
arrester).
6.1.3.3. Kabul Testleri
IEC 60099-4 madde 9.2.’ye göre önerilen kabul testleri;
a) Standart kabul testleri (Standart acceptance tests)

i) Komple parafudrun referans akımda işletme frekanslı geriliminin ölçülmesi
(Measurement of power-frequency voltage on the complete arrester),
ii) Yıldırım darbesi artık gerilim testi (Lighting impulse residual voltage test),
iii) Kısmi boşalma testi (İnternal partial discharge test).
b) Özel ısıl kararlılık testi (Sözleşmede istenmesi halinde parafudr montajına başlamadan önce
yapılacaktır.) (Special thermal stability test)
c) Standardın önerdiği kabul testlerine ilave olarak ayrıca;

i) Fiziki ölçülerin, galvaniz, etiket ve garantili özelliklerin kontrolü yapılacaktır.
ii) Darbe sayıcılarındaki ampermetrenin kontrolü, parafudura ampermetre seri bağlanarak
ve gerilim uygulanması ile yapılacaktır.

(İTM.183)
Yukarıda belirtilen kabul testleri standardın önerdiği kabul testleridir. Alıcı, kabul testleri olarak
yukarıda önerilen testlerin tamamını veya bir kısmını isteyebileceği gibi bunlara ilave olarak tip
testleri ve/veya rutin testleri de isteyebilir.
Testlerde kullanılacak bütün cihazlar kabul edilen ve onaylanan laboratuvarlarda kalibre edilmiş
olacaktır. Test cihazlarının kalibre edilmiş olduğu Test laboratuvarı tarafından belgelenecektir.
Prafudr montajının yüklenici tarafından yapılması halinde, tamamen monte edilmiş parafudr
üzerinde aşağıda belirtilen testler Alıcı temsilcileri huzurunda Yüklenici tarafından yapılacaktır.
Yapılacak testlerle ilgili ayrıntıların tamamı Yüklenici tarafından sunulacak ve testler için gerekli
test teçhizatı ve cihazları Yüklenici tarafından sağlanacaktır.
Uygulanacak Testler;
 İzolasyon direnci testleri (Megger)

 Güç kaybı (watt) ölçümü testi
Kabul testlerinde kullanılacak numuneler Alıcı temsilcileri tarafından rastgele seçilecek ve aksi
belirtilmedikçe, alınacak numune sayısı partide sunulan parafudrların küp köküne en yakın tam
sayıya eşit olacaktır. Hesaplanan değerin ondalık kısmı 5 ve daha yukarı ise bir üst tam sayı
alınacaktır.
6.2. 170 kV Metal Oksitli Parafudr
6.2.1. Genel
Bu şartname, iletim sistemindeki 170 kV tesislerde gerilim yükselmelerini sınırlamak amacıyla

tasarımlanmış atlama aralıksız, değişken metal oksit dirençli porselen ya da silikon mahfazalı
faz-toprak arası parafudrların teknik özelliklerini kapsar.

edilecektir.
Aksi belirtilmedikçe bu Şartname kapsamındaki parafudrların tasarım, yapım ve testleri

aşağıdaki standartların en son baskılarına uygun olarak yapılacaktır.
STANDARDLAR STANDAR
(EN, ISO, IEC KONUSU DLAR KONUSU
No) (TS No)
TS-EN ISO 9001: Kalite Yönetim Sistemi
2008 Belgesi
Surge arresters-Part 4:
Metal-oxide surge
IEC 60099-4
arresters without gaps for
a.c. systems

(İTM.183)
Surge arresters-Part 5: Parafudrlar-Bölüm 5
IEC 60099-5 Selection and application TS EN 60099-5 Seçme ve Uygulama
recommendations Kuralları
High voltage test
Yüksek Gerilim Deney
techniques. Part 1:
IEC 60060-1 TS HD 588.1 Teknikleri Bölüm 1:Genel
General definitions and
tarifler ve deney kuralları
test requirements
High voltage test Yüksek gerilim deney
IEC 60060-2 techniques. Part 2: TS 3009 yöntemleri-Bölüm: 2
Measuring systems Deney yöntemleri
Elektronik cihaz ve
bileşenlerine
Environmental testing- uygulanacak çevre
Part 2-42: Test-Test Kc: şartlarına dayanıklılık
IEC 60068-2-42 TS 5758
sulphur dioxide test for temel deney metotları-
contacts and connections Deney Kc: Kontak ve
bağlantılar için kükürt
dioksit deneyi
Yalıtım koordinasyonu-
Bölüm 1: Tarifler,
prensipler ve kurallar
Insulation co-ordination- TS 855 EN
(Yalıtım koordinasyonu-
IEC 60071-1 Part 1: Definitions, 60071-1
Fazlar arası yalıtım
principles and rules (TS 8800)
koordinasyonu-İlkeler,
kurallar ve uygulama
kılavuzu
Insulation co-ordination- Yalıtım koordinasyonu-
IEC 60071-2 TS 4238
Part 2: Application guide Uygulama kuralları
High voltage test Kablolar-Yüksek gerilim
TS 2051 EN
IEC 60270: techniques. Partial deney teknikleri-Kısmi
60270
discharge measurements boşalma ölçmeleri
Guide for the selection of Kirlenme şartlarına göre
IEC 60815 insulators in respect of TS IEC 815 izolatörlerin seçilme
polluted conditions kuralları kılavuzu
High-voltage alternating
current circuit-breakers-
IEC 61166 Guide for seismic
qualification of high-
voltage alternating
TS 914 EN ISO Galvanizleme (Sıcak
1461 daldırma metoduyla)
olacaktır.

TSE ve IEC standartlarında tanımlanmayan parçalarla ilgili olarak, Teklif Sahibi, Alıcının da
onayının alınması şartıyla uygun standartlar önerecektir.
Parafudrların imalatında kullanılan malzemelerin tüm kimyasal, fiziksel ve dielektrik


(İTM.183)
Institut for Normung) veya Avrupa Birliği ülkelerinin normlarının öngördüğü özelliklere uygun
olacaktır.
Parafudrlar için alınan tekliflerin açılmasından sonraki aşamalarda yukarıdaki standart ve/veya
dokümanlar tadil edilirse, Alıcı tarafından aksi yazılı olarak istenmedikçe, teklif tarihinde
yürürlükte olan tadilat veya baskı geçerli olacaktır.
Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde aksi belirtilmedikçe sipariş konusu
parafudrlar, aşağıda belirtilen harici çalışma koşullarında kullanılmaya elverişli olacaktır.

 Yükselti : 1000 m’ nin altında
 24 saat ortalaması : +35°C’nin altında
 Rüzgar basıncı : 70 kg/m² (yuvarlak
yüzeyde)
120 kg/ m² (düz yüzeyde)
 Maksimum nispi nem : %95
 Yatay ivme : 0.5 g (yer
seviyesinde)
(*) olabildiği yerlerdeki tesisler için, en düşük ve en yüksek sıcaklık değerleri ALICI tarafından
belirlenecektir.
Parafudrlar; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine dayanacak ve herhangi bir

(**) ünitesinin zarar görmesi engellenecek şekilde dizayn edilecek, Parafudrların çalışacağı
yerde tesisi için gereken proje, resim ve malzemeler ile Parafudrların IEC ye uygun olarak
yapılacak Analitik metodlu deprem dayanıklılık hesapları Yüklenici tarafından verilecektir.
karşılanması esastır. Karşılanmaması durumunda teklif sahibi sapmaları Bu şartnamenin

(İTM.183)
kabul etme hakkı saklıdır. Alıcının kararına itiraz edilemez.
Sapmalar(Deviation) Listesinde herhangi bir husus belirtilmemişse, parafudr ve tüm teçhizatın

şartnameye tamamen uygun olduğu değerlendirilir.
6.2.2.1. Parafudr Tipleri
Temin edilecek parafudrlar bina dışı, değişken metal oksit dirençli tipte, atlama aralıksız ve
Alıcının isteğine bağlı olarak porselen ya da silikon mahfazalı olacaktır.
Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde aksi belirtilmedikçe, parafudrlar aşağıda
belirtilen özelliklere uygun olacaktır.
6.2.2.2.1. Sistem Bilgisi
 Anma gerilim : 154 kV rms

 En yüksek sistem gerilimi : 170 kV rms
 Anma frekansı (***) : 50 Hz
 Toprak arıza katsayısı : 1,4
 Sistem topraklaması : Doğrudan topraklı nötr sistemi
 Toprak arızalarının temizlenme süresi : 1 sn
 Güç transformatörleri izolasyon seviyesi
 Yıldırım darbe dayanım gerilimi : 650 kV tepe
 Şebeke frekanslı dayanım gerilimi : 275 kV rms
 Anma kısa devre akımı : 31,5 kA rms
(***)Frekans değişim aralığı: Parafudrlar, 49-50.5 Hz frekans aralığında sürekli; sistem

frekansının olağanüstü durumlarda 51.5 Hz’e çıkabileceği veya 47.5 Hz’e düşebileceği göz
önünde bulundurularak, 50.5 Hz-51.5 Hz frekans aralığında 1 saat, 48.5 Hz-49 Hz frekans
aralığında 1 saat, 48 Hz-48.5 Hz frekans aralığında 20 dakika, 47.5 Hz-48 Hz frekans aralığında
10 dakika süre ile herhangi bir bozulma olmaksızın normal fonksiyonunu yerine getirecek
6.2.2.2.2. Hat Bilgisi
 İletim hatları tipleri : 477 MCM, 795 MCM, 954 MCM veya
1272 MCM (tümü ACSR)
 477 MCM hat karakteristik empedansı : 400 ohm
6.2.2.2.3. Parafudr Görevi
 Sisteme bağlanma : Faz-toprak arası

 Korunacak donanım : Güç transformatörü, şönt reaktör, YG kablosu, iletim hattı
6.2.2.2.4. Parafudr Özellikleri

(İTM.183)
 Anma gerilimi : 132-144 kV (Alıcı tarafından belirlenecektir.)
 Anma boşalma akımı : 10 kA
 (8/20 mikrosan dalga şekli)
 Kısa devre dayanımı
 (basınç sınırlama sınıfı): 40 kA rms
 Hat deşarj sınıfı : 1, 2, 3 (Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait Birim Fiyat
Teklif Cetveline ve/veya Tek Hat Şemalarına ve/veya Garantili Özellikler Listesi'ne bakınız)
(Alıcı tarafından belirlenecektir.)
 Yüzeysel kaçak yolu (25 mm/kV) : 4250 mm
Parafudrlarla ilgili istenen değerler ve karakteristikler, Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait
Listesi'nde belirtilmiştir. Alıcı parafudrların kullanacağı yeri ve çalışma şartlarını dikkate alarak
Garantili Özellikler Listesini hazırlayacaktır.
Parafudrların yapımında kullanılacak bütün malzemeler, dayanıklılık, sağlamlık ve diğer fiziksel

ve elektriksel özellikleri yönünden kullanılma amaçlarına en uygun şekilde seçilecektir.
Porselen mahfazalı komple bir parafudr en fazla iki üniteden (iki parçadan) oluşacak şekilde
tasarımlanacaktır.
6.2.2.3.1. Yalıtkan Mahfaza ve Parafudr Birimleri
6.2.2.3.1.1. Yalıtkan Mahfaza
6.2.2.3.1.1.1. Genel
Mahfaza, ilgili IEC/TSE standartlarına uygun olacak ve Teknik Özellikleri Garantili Özellikler
listesinde belirtilecektir.
Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde aksi belirtilmedikçe mahfazanın minimum
yüzeysel kaçak yolu uzunluğu en az 25 mm/kV olacak, hesaplamada en yüksek sistem
geriliminin fazlar arası değeri kullanılacaktır.
6.2.2.3.1.1.2. Porselen Mahfaza
Parafudr aktif bölümleri ve birimleri nem alıcı bir maddeyle siperlenmiş, atmosfer basıncında
kapatılmış bir porselen mahfaza içine yerleştirilecektir. Aktif bölümlerin neme ve kirlenmeye

(İTM.183)
Porselen mahfazalar; yüksek vasıflı ve homojen bir yapıda olacak, atmosfere açık yüzeyleri
madde, çatlak, kabuklanma, hava kabarcığı, çizik, çapak, pürüz, benek, leke ve benzeri kusurlar
bulunmayacaktır.
Mahfaza, kısmi deşarj ve radyo girişim gerilimi (RIV) minimum olacak şekilde tasarımlanacaktır.
6.2.2.3.1.1.3. Silikon Kauçuk Mahfaza
İmalatçının bu şartname kapsamı, benzeri veya daha yüksek gerilimli iletim sistemleri için imal
yıllık tecrübeye sahip olduğu hususu Alıcı tarafından göz önünde bulundurulacaktır.
6.2.2.3.2. Basınç Sınırlama Aygıtı
Porselen mahfazalı parafudrlar (ve dizayn uygunsa silikon mahfazalı parafudrlar), belirli bir
düzeydeki iç basıncı, yalıtkan mahfaza flanşlarındaki çıkış kanalları üzerinden atacak bir basınç
sınırlama aygıtıyla donatılacaktır. Parafudr beklenmeyen bir durumda kısa devreye maruz
kaldığında, bu aygıt sayesinde porselen mahfazanın kırılması ve etrafına zarar vermesi
önlenecektir. Çıkış kanalları, hızlı bir yüzeysel atlama sağlayıp dahili basıncın daha fazla
artmasını önlemek için, topraklama terminaline yönlendirilmeyecek ve bitişik birimlerin donanımı
birbirine doğru yönlendirilecektir.
6.2.2.3.3. Montaj
Parafudrlar yatay bir yüzey üzerinde düşey olarak tesis edileceklerdir. Tüm parafudrların
yalıtkan bir altlığı olacaktır. Yatay yüzey üzerine parafudrların civatalanması sağlanmış
olacaktır.
6.2.2.3.4. Bağlantı Terminalleri
Parafudrların hat ve topraklama terminal bağlantıları lehimsiz "clamp" tipte, 40 mm çapa kadar
iletkenleri emniyetli biçimde bağlamaya elverişli olacaktır. Silindirik tip terminal kullanılması
halinde terminaller en az 120 mm uzunlukta ve 40 mm çapında olacaktır. Hat ve topraklama
terminalleri ve klempler sıcak daldırma galvanizli çelikten veya alüminyum ya da bakır
iletkenlerle uyumlu yüksek kaliteyi sağlayan daha iyi bir alaşımla yapılacaktır. Hat ve topraklama
terminallerinin boyutları Alıcı'nın onayına sunulacaktır.
Her komple parafudr aşağıdaki aksesuarlarıyla birlikte verilecektir;
 Yalıtkan altlık
 Korona halkaları /Grading ring (****)
 Hat ve topraklama terminalleri
 Basınç sınırlama aygıtı (****)(Porselen mahfazalı tipler için, silikon mahfazalı parafudrlarda
dizayn durumuna göre)
 Darbe sayıcı

(İTM.183)
Darbe sayıcılar harici ve kaydedici tipte (recording type) olacaktır, her bir faza bir darbe sayıcı
konacak ve darbe sayıcılar ampermetreli olacaktır. Teklif sahipleri, teklif ettikleri darbe sayıcının
detaylı teknik özelliklerini, ilgili teknik doküman ve katologlarını, test raporlarını verecektir.
(****) Dizayn durumuna göre aksesuarların verilipi verilmeyeceği teklif sahibi tarafından açıkça
belirlenecektir.
6.2.2.3.6. Etiket
Her parafudrun üzerinde paslanmaz çelikten veya paslanmayan başka bir metalden yapılmış
etiketi olacaktır. Bu etiket parafudr üzerine sağlam bir biçimde monte edilecek ya da parafudrun
ayrılmaz bir parçası olacaktır.
Parafudr iki üniteden (parçadan) oluşuyor ise her ünite (parça) etiketlenecek ve etiket kolaylıkla
görülebilir şekilde tespit edilecektir. Etiketteki yazılar zamanla bozulmayacak şekilde olacaktır.
Tüm yazılar Türkçe ya da hem İngilizce hem Türkçe olacak ve Alıcının onayına sunulacaktır.

 Alıcı sipariş numarası,
 Anma gerilimi,
 Sürekli işletme gerilimi,
 Anma frekansı,
 Anma boşalma akımı,
 Hat boşalma sınıfı,
 Basınç sınırlama akımı (Porselen mahfazalı parafudrlarda ve dizayna göre silikon mahfazalı
parafudrlarda)
 Kısa devre akımı (Silikon mahfazalı parafudrlarda),
6.2.2.3.7.1. Genel
Parafudrların metal bölümleri korozyona dayanıklı malzemeden yapılacak ve yüzeyler

Akım taşıyan parçalar demir içermeyen metalden yapılacaktır.
İmalatta kullanılan malzemeler galvanik korozyona yol açmayacak şekilde seçilecek ve

düzenlenecektir.
Akım taşıyan ya da yapı elemanı olarak kullanılan parçalar korozyona dayanıklı malzemeden
imal edilecek veya korozyona karşı korunmuş olacaktır.
Demirden yapılan parçalar sıcak daldırma yöntemiyle galvanizlenecektir.

(İTM.183)
konusundaki TS 914 EN ISO 1461'e uygun olarak yapılacak ve aksi belirtilmedikçe, sıcak
daldırma galvaniz ile kaplanan yüzeylerde galvaniz kalınlığı standarda uygun olacaktır.
6.2.3. Testler
Aksi belirtilmedikçe, tüm testler aynı parafudrlar, parafudr bölümleri ya da parafudr birimleri
üzerinde yapılacaktır. Testleri yapılan parafudrlar yeni, temiz ve işletme koşullarına en yakın
şekilde montajı yapılmış olacaktır. Testler parafudr bölümleri üzerinde yapıldığında, o
bölümlerin, ilgili testlerde komple parafudrla imalatçı toleransları içinde aynı davranışı
gösterecektir.
Aşağıdaki tip, rutin ve kabul testleri ilgili IEC/TSE standartlarının en son baskısına göre
yapılacaktır. Testlerde yer alan madde No.ları IEC 60099-4 second edition 2.2 2009-05 baskısı
dikkate alınarak yazılmıştır. Alıcının isteğine uygun olarak tip test raporları teklif ile birlikte
verilecektir.
6.2.3.1. Tip Testleri (Tasarım Testleri)
Aşağıda belirtilen tip testleri porselen mahfazalı ve silikon kauçuk mahfazalı parafudrlara
uygulanacaktır.
a) Parafudr mahfazasının yalıtım dayanıklılık testleri (Insulation withstand tests on the arrester
i) Yıldırım darbe gerilim testi, kuruda (Lightning impulse voltage test, dry)
ii) Şebeke frekanslı gerilim testi, yaşta (Wet power-frequency voltage test)
b) Artık gerilim testleri (Residual voltage tests)

i) Dik akım darbesi artık gerilim testi (Step current impulse residual voltage test) (IEC
60099-4 madde 8.3.1),
madde 8.3.2),
iii) Açma-kapama darbesi artık gerilim testi (10 kA ve 20 kA parafudrlara uygulanır.)
(Switching impulse residual voltage test) (IEC 60099-4 madde 8.3.3).
(IEC 60099-4 madde 8.4.2.),
i) Yüksek akım darbesi çalışma rejimi testi (20 kA’lik parafudrlara uygulanmaz.) (High
current impulse operating duty test) (IEC 60099-4 madde 8.5.4)
ii) Açma-kapama darbesi çalışma rejimi testi. (10 kA’lik ve 20 kA’lik parafudrlara uygulanır.)
(Switching surge operating duty test) (IEC 60099-4 madde 8.5.5)
e) Parafudr ayırıcısı/darbe sayıcı testi (Arrester disconnector/Fault indicator) (IEC 60099-4

madde 8.6)
f) Kısa devre testleri (Short-circuit tests)(IEC 60099-4 madde 8.7. )

i) Kısa devre akımındaki yüksek akım testleri (High short-circuit current tests)
(İTM.183)
 Anma kısa devre akımında (Rated short-circuit current)
 Azaltılmış kısa devre akımlarında (Two reduced short-circuit currents)
ii) Kısa süreli (1 saniye) kısa devre akımında düşük akım testi (Low short-circuit current
test)
g) İşletme frekanslı gerilime karşı zaman eğrisi karakteristiklerinin doğrulanması testi. (Power-
frequency voltage versus time characteristics of an arrester) (IEC 60099-4 madde 6.10.)
h) Kısmi boşalma testi (Internal partial discharge tests) (IEC 60099-4 madde 8.8)
i) Eğilme Momenti Testi (Mesnet tipi parafudrlara uygulanır.) (Test of the bending moment)
(IEC 60099-4 madde 8.9.)

i) Sıcaklık çevrim testi (Porselen mahfazalı parafudrlara uygulanır.) (Temperature cycling
test) (IEC 60099-4 madde 8.10.3.1.)
ii) Tuzlu sis testi (Salt mist test) (IEC 60099-4 madde 8.10.3.2.)
Porselen Mahfazalı Parafudrlara yukarıda yer alan testlere (Çevresel testlere) ilave olarak
aşağıdaki testler de uygulanacaktır.
a) Mahfaza kirlenmesi testi (çok kolonlu parafudrlara uygulanır) (Polluted housing test for multi-
unit surge arresters) (IEC 60099-4 Annex: F)
b) Sızıntı testi (Seal leak rate test) (IEC 60099-4 madde 8.11.)
c) Radyo Girişim Gerilimi (RIV) testi (Radio interference voltage test) (IEC 60099-4 madde
8.12).
d) Eskitme Testi (Weather ageing test IEC 60099-4 madde 10.8.14)
Silikon Kauçuk Mahfazalı Parafudrların tip testleri, IEC 60099-4 Edition 2.2 2009-05
standardının 10. bölümünde yer alan silikon mahfazalı parafudrlar için test şartları (Test
requirements on polymer-housed surge arresters) başlığı altında yer alan 10.8. Tip
Testleri(Tasarım testleri)-Type Tests(Design tests) maddesindeki hususlar dikkate alınarak
yapılacaktır.
6.2.3.2. Rutin Testler (Routine Tests) (IEC 60099-4 madde 9.1.)
İmalatçı tarafından en azından aşağıda belirtilen rutin testler yapılacaktır:
a) Referans gerilimin ölçülmesi (Measurement of reference voltage),

b) Yıldırım darbesi artık gerilim testi (Lightning impulse residual voltage test),
c) Kısmi boşalma testi (İnternal partial discharge test),
d) Mahfaza kaçak testi (Leakage check for arrester units with sealed hausing),
e) Çok kolonlu parafudrlar için akım dağılımı testi (Current distribution test for multi-column
arrester).
6.2.3.3. Kabul Testleri (Acceptance Tests)
a) Standart kabul testleri (Standart acceptance tests)

i) Komple parafudrun referans akımda işletme frekanslı gerilimin ölçülmesi (Measurement
of power-frequency voltage on the complete arrester),
ii) Yıldırım darbesi artık gerilim testi (Lighting impulse residual voltage test),
(İTM.183)
iii) Kısmi boşalma testi (İnternal partial discharge test).
b) Özel ısı kararlılık testi (Sözleşmede istenmesi halinde parafudr montajına başlamadan önce
c) Standardın önerdiği kabul testlerine ilave olarak ayrıca;

ii) Darbe sayıcılarındaki ampermetrenin kontrolü, parafudura ampermetre seri bağlanarak
ve gerilim uygulanması ile yapılacaktır.
Prafudr montajının yüklenici tarafından yapılması halinde, tamamen monte edilmiş parafudr
üzerinde aşağıda belirtilen testler Alıcı temsilcileri huzurunda Yüklenici tarafından yapılacaktır.
Yapılacak testlerle ilgili ayrıntıların tamamı Yüklenici tarafından sunulacak ve testler için gerekli
test teçhizatı ve cihazları Yüklenici tarafından sağlanacaktır.
Uygulanacak Testler;
a) İzolasyon direnci testleri

b) Güç kaybı (watt) ölçümü testi
alınacaktır.
BÖLÜM - 7
7. OG METAL-CLAD ŞALT TESİSİ
OG metal-clad hücrelerde kullanılacak olan primer teçhizatlarla ilgili olarak bu bölümde belirtilen
hususlar yanında söz konusu teçhizatların Genel Teknik ve Montaj Şartnamesindeki ilgili bölümleri
de dikkate alınacaktır.
OG metal-clad hücrelerde kullanılacak olan primer ve sekonder (röle ve ölçü aletleri için) teçhizatların
kabul testleri, İdare temsilcilerinin katılımı ile imalatçı laboratuarında yapılacaktır.
Söz konusu testlere İdare temsilcilerinin katılmaması durumunda imalatçı fabrika rutin test raporları,
metal-clad hücrelerin kabul test raporlarına iliştirilecektir.
7.1. Kapsam

(İTM.183)
Bu kısım, Yüklenici tarafından tedarik ve tesis edilecek olan anma gerilimi 36 kV'a kadar, baraları ve
kablo/bara bağlantı bölümü hava yalıtımlı, tek baralı, metal mahfazalı LSC 2B-PM metal-clad tip
hücrelerin yapım, imalat ve deneylerini kapsar.
Bu şartname kapsamındaki metal-clad hücreler, şartname ve eklerinde belirtilen tertip ve teknik

özelliklere uygun olarak üç fazlı, metal mahfaza içinde, bara ve mesnet izolatörleri, geçit izolatörleri,
dış bağlantılar için YG kablo bağlantı düzenleri, kesicileri, topraklama ayırıcıları, akım ve gerilim
transformatörleri, YG sigortaları, koruma ve kumanda cihazları ve bunlar arasında yapılan ara
bağlantılar, topraklama sistemi, kilitleme düzenleri ve diğer yardımcı donanım ve malzemelerinin
montaj ve bağlantıları yapılmış, komple ünite olarak temin edilecektir.
7.2. Standartlar
Aksi belirtilmedikçe OG metal-clad hücrelerin ve hücrelerde kullanılacak malzeme ve teçhizatın

tasarımı, imalatı ve testleri aşağıda belirtilen standartların ve/veya dokümanların en son baskıları göz
önüne alınarak yapılacaktır.
EN/IEC Standart Adı

Numara
sı
Yüksek Gerilim Anahtarlama ve Kontrol Düzeni –
62271-200 Bölüm 200 : 1 kV Üzerinde ve En Çok 52 kV'a Kadar Olan
Beyan Gerilimleri İçin A.A. Metal Mahfazalı Anahtarlama ve Kontrol Düzeni
Yüksek Gerilim Anahtarlama Düzeni Ve Kontrol Düzeni –
62271-1
Bölüm 1 : Ortak Özellikler
60529 Mahfazaların Koruma Derecelerinin Sınıflandırılması
Yüksek Gerilim Anahtarlama Düzeni Ve Kontrol Düzeni –
62271-100
Bölüm 100 : Yüksek Gerilim Alternatif Akım Kesicileri
Yüksek Gerilim Anahtarlama Ve Kontrol Düzeni –
62271-102
Bölüm 102 : Yüksek Gerilim Alternatif Akım Ayırıcı Ve Topraklama Anahtarları
60282-1 Sigortalar-Yüksek Gerilim-Bölüm 1:Akım Sınırlayıcı Sigortalar
Ölçü Transformatörleri Bölüm 1 : Ortak Özellikler
61869-1
IEC 61869-2 Ölçü Transformatörleri Bölüm 2 : Akım Transformatörleri
Ölçü Transformatörleri Bölüm 3 : Endüktif Gerilim Transformatörleri

61869-3
Dahili ve Harici Tip Mesnet İzolatörlerinin Özellikleri
60273
Elektrik Röleleri
60255
İzolâtörler - Anma gerilimi 1kV'dan 300 kV’a kadar olan (300 kV hariç) sistemler
IEC 60660
için organik malzemeden yapılmış bina içi mesnet izolâtörlerinin deneyleri
OG metal-clad hücrelerin imalatında kullanılacak malzemelerin kimyasal, fiziksel, dielektrik ve

mekanik özellikleri ASTM (American Society for Testing and Materials) veya DIN (Deutsche Institute
für Normung) standartlarının koşullarına uygun olacaktır.
Eğer imalat sırasında yukarıda sözü edilen standartlar revize edilecek olursa, İdare tarafından açıkça
yazılı olarak talep edilmedikçe veya onaylanmadıkça, standartların sipariş tarihinde geçerli olan en
son revizyonu veya baskısı geçerli sayılacaktır.
İmalatçı firma ISO 9001 belgesine sahip olmalıdır. Yerli imalatçılardan ayrıca TSE Türk
Standartlarına Uygunluk Belgesi de istenecektir.

(İTM.183)
7.3. Metal Clad Hücreler
Bu şartname kapsamında yer alan hava yalıtımlı metal mahfazalı hücreler; LSC 2B-PM (metal-clad)
tipte, bina içinde kullanıma uygun (dahili tip) olacak ve IEC 62271-200 standardına uygun olarak
üretilecektir.
Ortam şartları aşağıdaki şekilde olmalıdır:

 Yükseklik: 1000 m’den az.
 Ortam sıcaklığı:
 ≤ 45 °C (en yüksek)
 ≤ 35 °C (24 saatlik ortalama)
 Minimum: -5°C
Nem ölçümü:
 +20°C’de: %95’ten daha düşük
 +40°C’de: %50’den daha düşük.
 Depreme dayanım:
 Yatay ivme : 0.5 g
 Düşey ivme : 0.25 g
Genel teknik özellikler ve sınıflama;

Anma gerilimi : 36 kV
Anma normal bara akımı : 1250A, 2500 A
Bara kesitleri : İmalatçı tarafından
belirlenecektir. Ana baralar
izolasyon malzemesi ile
kaplanacak ya da boyanacaktır.
Anma frekansı : 50 Hz
Anma kısa süreli (1 s) dayanım akımı : 25 kA-etken
Anma kısa devre süresi : 1 saniye
Anma tepe dayanım akımı : 62.5 kA-tepe
Yıldırım darbe dayanım gerilimi

 Toprağa göre ve fazlar arası (kV- : 170
tepe)
1 dakika süreli şebeke frekanslı dayanım gerilimi
 Toprağa göre ve fazlar arası (kV- : 70
etken)
Yardımcı donanım için şebeke frekanslı : 2
dayanım gerilimi
(kV-etken)
İç Ark Dayanımı : 25 kA-etken, 1 saniye (her
bölmede)
İç ark sınıfı : IAC A (FLR)
Servis sürekliliği sınıfı : LSC 2B
Bölümlendirici sınıfı : PM (metal
bölümlendiriciler)
Uygulanan standart : IEC 62271-200

(İTM.183)
Yardımcı servis besleme gerilimleri
 AC (50 Hz) : 220/380 V, + % 10, - % 15
 DC (Malzeme Listesine göre) : 110 V; + % 10, - % 15
Metal-clad hücreler, birbirinden metal bölümlendiriciler ile ayrılmış başlıca 4 (dört) ana
bölümden oluşacaktır.
i) Bara bölmesi, 3 adet tek fazlı bakır baralar ve anahtarlama bölümüne bağlantılardan oluşmaktadır,
ii) Anahtarlama bölmesi (çıkarılabilir bölüm),
iii) Akım trafolarını, topraklama bıçağını ve kablo terminal kutularını içeren kablo başlığı bölmesi,
iv) Yardımcı donanımı ihtiva eden alçak gerilim bölmesi.
 Hücreler; normal işletme, muayene ve bakım işlemleri, ana devrenin enerjili olup olmadığının
kontrolü, faz sırası denetimi, kablo arıza yerinin belirlenmesi, kabloların topraklanması, kablo
ve diğer teçhizatın gerilim deneyleri, tehlikeli elektrostatik yüklerin önlenmesi işlemleri
güvenle yapılacak şekilde tasarımlanacaktır.
 Aynı özellik ve yapıda olan bütün bileşenler birbirleriyle değiştirilebilir özellikte olacaktır.
 Hücreler gerektiğinde, her iki yönde, hücre ilavesine olanak verecek yapıda olacaktır.
 Hücre düzenlemelerinde, gerekli bağlantılarının rahatlıkla yapılabilmesi için gerekli önlemler

alınacaktır.
 Hücre duvarlarının birleştirilmesinde kaynak kullanılmayacaktır. Ancak çerçevenin kendi

içinde kaynaklı olmasına müsaade edilecektir.
Ayrıca, aşağıdaki hücreler tek hat şemalarında belirtildiği gibi ayrı ayrı sağlanacaktır:
 Baraya bağlı, ancak fiziksel olarak bara bölmesinden ayrı olan gerilim trafolarını içeren
ölçü trafoları ve bara toprak bıçağı hücresi (gerilim trafosu ve sigortalar çıkarılabilir
bölüm üzerinde olacaktır, bu hücrenin bara bölmesi ile bara toprak bıçakları arasında
metalik bölmelendirme olmayan tasarımlar da kabul edilecektir),
 Yardımcı servis trafosu hücresi,
 OG baraları birleştirmek için kuplaj hücresi
 Kuplaj hücresi yanında/karşısında bulunan çıkarılabilir tip bara yükseltme hücresi, kuplaj
fideri ile bara yükseltme hücresi arasındaki bağlantı kablo ile yapılacaktır.
 Trafo giriş hücresi,
 Çıkış hücresi,
Hücrelerin mahfazası metal olmalı ve metal bölmelerin kalınlığı 2 mm den daha az olmamalıdır.
Her hücrenin ön ve arka yüzleri bölmenin fonksiyonu ve işaretini belirten levhalar ile etiketlenecektir.
Hücre içerisinde plastik türevli hiçbir etiket bulunmayacaktır.
Yardımcı servis trafosu fideri, kuplaj, bara yükseltme ve ölçü hücreleri de dahil her hücrenin önünde
kapasitif gerilim bölücüden beslenen kontaklı gerilim gösterge paneli bulunmalı, bu paneller en az 1
adet NO (normalde açık) ve 1 adet NC (normalde kapalı) yardımcı kontaklı olmalıdır. Bu kontaklı
gerilim göstergesi fider topraklama bıçağı kilit çözme butonunun yakınına yerleştirilecektir. Tüm OG
hücrelerin arka kısımlarında ise hücrenin enerjili olduğunu belirten uzun ömürlü lamba/led tesis
edilecektir. Ayrıca hat topraklı lambası tesis edilmelidir. Kontaklı gerilim göstergesinin kontakları
kullanılarak klasik trafo merkezlerinde ilgili fiderin kumanda panosu üzerindeki ihbar bloklarına, IEC
61850 tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde ise TM otomasyon sistemine sinyal taşınmalıdır.

(İTM.183)
Kontaklı gerilim göstergesinin kontakları çıkış fiderlerinin kesicilerinin ve toprak bıçaklarının, trafo
giriş fiderinin ise toprak bıçaklarının kapama devrelerinde kilitleme amacıyla kullanılacaktır. Mesnet
izolatörü içindeki kapasitif gerilim bölücü ölçü hücresinde bara bölmesine, diğer hücrelerde (çıkış,
trafo giriş, yardımcı servis trafosu, kuplaj ve bara yükseltme hücrelerinde) ise kablo başlığı bölümüne
konulacaktır. Bara yükseltme hücresindeki kontaklı gerilim göstergesi kullanılarak kuplaj fideri
kesicisi kapalı ve işletme konumundayken bara yükseltme hücresindeki çıkarılabilir bölümün işletme
konumuna alınamayacağı şekilde kilitleme yapılacaktır. Ölçü hücresindeki kontaklı gerilim göstergesi
kullanılarak OG barada enerji varken bara toprak bıçağının kapatılamayacağı şekilde kilitleme
yapılacaktır.
7.3.1. Testler
Aşağıdaki tip testler, EN/ IEC 62271-200 standardı ve ilgili standartlara uygun olacak şekilde
uygulanacaktır.
a) Malzemelerin izolasyon seviyelerinin doğrulanması

(Tests to verify the insulation level of the equipment (6.2))
a.1 Şebeke frekanslı gerilim deneyleri (power frequency voltage test) (6.2.6.1)
a.2 Yıldırım darbe gerilim deneyleri (lightning impulse voltage test) (6.2.6.2)
b) Sıcaklık artışı testi ve devre direnci ölçülmesi
(Tests to prove the temperature rise of any part of the equipment and measurement of the
resistance of circuits 86.5 and 6.4)) Sıcaklık artışı deneyinden önce ve sonra ölçülen ana devre
direnci arasında farkın % 20’den fazla olmaması gerekir.
c) Ana ve toprak devresi üzerinde anma tepe ve kısa süreli dayanma akım testi
(Tests to prove the capability of the main and earthing circuits to be subjected to
the rated peak and the rated short-time withstand currents (6.6))
Bu deney anahtarlama cihazları pano içerisinde iken yapılmalıdır.
d) Kapama ve açma kapasitelerinin doğrulanması testi
(Tests to prove the making and breaking capacity of the included switching devices
(6.101))
e) Anahtarlama cihazlarının ve çıkarılabilir bölümlerin çalışmalarının doğrulanması
(Tests to prove the satisfactory operation of the included switching devices and
removable parts (6.102))
Çıkarılabilir bölümün çıkarılması işlemi deneyi (1000 takma-çıkarma işlemi).
Deneyden önce ve sonra ölçülecek çıkarılabilir bölümün kontak dirençleri arasındaki
farkın %20’den fazla olmaması ve çıkarılabilir bölümün mekanik olarak sorunsuz
çalışmaya devam edebilmesi durumunda numune deneyden geçmiş sayılacaktır.
f) Korumanın doğrulanması (IP seviyesinin kontrolü testi)
(Verification of the protection (6.7))
g) Dahili ark testi (tip test raporuna testten geçen numunenin sac kalınlığı yazılacaktır).
(Test to assess the effects of arcing due to an internal fault (6.106))
Aşağıdaki rutin testler, her tip metal-clad hücresi setine, tüm gerilim seviyelerinde ayrı ayrı olmak
üzere, EN/ IEC 62271-200 standardı ve ilgili standartlara uygun olacak şekilde uygulanacaktır.
a. “Ana devrede dielektrik deneyi”

(Dielectric tests on the main circuit (7.1))
b. “Yardımcı ve kontrol devrelerindeki deneyler”
(Tests on Auxiliary and control Circuits (7.2))
(İTM.183)
c. Ana devre direncinin ölçülmesi
(Measurement of the resistance of the main circuit(7.3))
d. “Tasarım ve gözle kontroller”
(Design and visual checks (7.5))
e. “Mekanik çalışma deneyleri”
(Mechanical Operation Test 7.102))
f. “Yardımcı elektriksel, pnömatik ve hidrolik cihazların deneyleri”
(Tests of auxiliary electrical, pneumatic and hydraulic devices (7.104))
Kabul testleri için, yukarıda verilen rutin testlere ek olarak aşağıda verilen testler yapılacaktır.
a) Kablajın doğrulanması
(Verification of Wiring)
b) Boyamanın kalite kontrolü
(Painting Quality Check,)
c) Görsel inceleme
(Visual Inspection)
d) Sac kalınlığının kontrolü
e) Kesicinin aynı tipteki tüm hücrelere tek tek sürülerek çapraz yedeklenebilirlik ve mekanik
ayarların doğrulanması
Yukarıda verilen kabul testleri her tip hücreden 1 adet numune üzerinde yapılacaktır.
Yüklenici tamamı ile montajı bitmiş hücreler üzerinde yapılacak tüm testlerin detaylarını verecektir.
Tüm gerekli test donanımı Yüklenici tarafından karşılanacaktır.
Tesis saha montajından sonra aşağıdaki test ve kontrollere tabi tutulacaktır:
a) Akım ve gerilim trafolarının güç faktörleri

(Power factors of Current Transformer and Voltage Transformer.)
b) Görsel inceleme
(Visual Inspection)
c) Mekanik işlem testi
(Mechanical Operation Test)
d) Bu şartnamenin 7.11 maddesinde belirtilen kilitlemelerin kontrolü
(Check of Interlocking as mentioned in Clause 11)
e) Ana kontak direncinin ölçümü
(Measurement of main contact Resistance)
f) Kuruda güç frekansı gerilim testi (Anma değerinin %85’i uygulanacaktır)
(Power frequency voltage dry test)
f) Bu şartnamenin 6.maddesinde belirtilen kilitlemelerin kontrolü
(Check of Interlocking as mentioned in Clause 6)
7.3.2. Mahfaza
IEC 62271-200 standardı bölüm 5’e uygun olarak hücreler, « metal mahfazalı pano » tipinde
olmalıdırlar.
Mahfazanın sahadaki montajında kaynak kullanılmayacaktır.

(İTM.183)
Hazır galvanizli çelik sacların çinko kaplama ağırlığı (bir metre kare düz sacın her iki yüzeyine
kaplanan toplam çinko miktarı);
- TS 822'ye göre, anma değeri 381 g/m².maks. (üç nokta deneyi ortalaması 275 g/m²) ya da,
- ISO 4998'e göre üç nokta deneyi ortalaması 275 g/m² (Z 275 sınıfı) olacaktır.
Mahfaza ve bölümleri iç arızadan kaynaklanan ark nedeniyle meydana gelecek basınç

yükselmelerine, dışarıdan uygulanacak mekanik darbelere karşı hasar görmeden dayanacak sağlam
bir yapıda olacaktır.
Mahfazanın ön yüzünde bulunan kapak ve kapıları, çalışma mekanizması bölümlerinin ön panelleri

elektrostatik kaplama yöntemi ile boyanacak, rengi RAL 7035 ve boya kalınlığı Genel Teknik ve
Montaj Şartnamesinde diğer panolar için belirtilenlerle aynı olacaktır.
Panolarda kullanılacak her türlü malzeme, rondela, somun, pul vs. paslanmaya ve korozyona karşı
dayanıklı metalden yapılmış veya en az 10 mikron kalınlığında elektro galvaniz çinkoyla kaplanmış
olacaktır.
Boyalı metal plakalar ve mahfazayı oluşturan plakalar en az 2 mm kalınlığında olmalıdır.
Hücre tabanını oluşturan plakalar bara bölümü ve anahtarlama bölümü için galvanizli ve en az 2 mm
kalınlıkta olmalıdır.
7.3.3. Metal Perdeler (Shutter)
Ana bara bölmesi ile anahtarlama bölmesi ve anahtarlama bölmesi ile kablo bölmesi arasında
çıkarılabilir bölümün hareketi ile yönlenen ve otomatik açılıp kapanan, metalik, topraklanmış perdeler
bulunacaktır. Çıkarılabilir bölüm test konumuna alındığında bu perdeler kapanarak sabit kontakları
örtmelidir. Çıkarılabilir bölümün aşağıda belirtilen konumlara hareketi, bir personel tarafından
rahatlıkla yapılabilmelidir.
Çıkarılabilir bölümün (kesici ve/veya arabanın) konumları:
- İŞLETME (İLERİ) konumu: Çıkarılabilir bölümün ileride olduğu konumdur.

Anahtarlama/kesme elemanı ile ana devre arasındaki irtibat tam olarak sağlanmıştır.
- TEST (GERİDE) konumu: Çıkarılabilir bölümün geride olduğu konumdur.

Anahtarlama teçhizatı ile ana devre arasında fiziki bir irtibat bulunmamaktadır. Metal
perdeler kapanmıştır. Anahtarlama teçhizatı ile AG Pano Bölümü arasında
elektriksel kumanda irtibatı halen mevcuttur.
- DIŞARI konumu: Çıkarılabilir bölümün tamamen hücre dışına çıkarılmıştır. Hücre ile
anahtarlama teçhizatı arasında fiziki ve elektriksel hiçbir irtibat kalmamıştır.
7.3.4. Kapaklar ve Kapılar
Mahfazanın parçaları olan kapaklar ve kapılar boyanacak ve kapalı durumlarında mahfaza için
öngörülen koruma derecesini sağlayacaktır. Kapak ve kapılarda gözetleme penceresi dışında tel
ızgara veya benzeri malzemeler kullanılmayacaktır.
7.3.5.Gözetleme Pencereleri
Çıkarılabilir bölümün konumu ve topraklama ayırıcısının AÇIK/KAPALI konumlarını görebilmek için

bu bölümlerin kapak veya kapıları üzerinde gözetleme pencereleri bulunacaktır.
(İTM.183)
Gözetleme pencereleri, mekanik dayanımı en az mahfazanınkine eşit olan saydam bir levha ile
kapatılacak ve üzerinde elektro-statik yüklerin oluşması, yeterli uzaklık veya elektro-statik ekranlama
(Örneğin, pencerenin iç tarafındaki topraklanmış tel ızgara) vasıtasıyla önlenecektir.
Ana devrenin gerilimli bölümleriyle gözetleme pencereleri arasındaki yalıtım, şartnamede belirtilen
faz-toprak ve faz arası deney gerilimlerine dayanacaktır.
Gözetleme pencereleri iç ark arızasına karşı dayanıklı olacaktır. Gözetleme pencerelerinden içeri
bakıldığında rahat görüşü sağlamak amacıyla iç aydınlatma lambaları konulacaktır. İç aydınlatma
lambalarının çalıştırılması için Alçak Gerilim Bölmesine anahtar konulacaktır.
7.3.6. Havalandırma Delikleri ve Gaz Çıkış Yerleri
Havalandırma delikleri ve gaz çıkış yerleri mahfaza için belirtilen koruma derecesini sağlayacak
biçimde düzenlenecek ya da mekanik dayanımı uygun olmak koşuluyla, tel ızgaralar veya benzeri
düzenlerle korunacaktır.
Havalandırma delikleri ve gaz çıkış yerleri, basınç altında sızan gaz veya buhar, işletme personeli
için tehlike yaratmayacak şekilde düzenlenecektir.
Basınç tahliye kapakları hücrelerin üst tarafında olacaktır.
7.4. Mahfaza - Korunma Seviyesi
- Hücre dış mahfazası IEC 62271-200 standardına uygun olarak IP3X koruma sınıfında
olmalıdır.
- Kontrol ve izleme bölümünün dış mahfazası IEC 60529 standardına uygun olarak IP4X
koruma sınıfında olmalıdır.
- Aynı hücrenin bölümleri arasındaki duvarlar IEC 62271-200 standardı bölüm 6.7’ ye uygun
olarak IP2X koruma sınıfında olmalıdır.
Hücrelerin ön paneline yerleştirilen donanım hiçbir şekilde muhafazanın koruma etkisini

azaltmayacaktır. Özellikle, camların mekanik direnci, muhafazanın mekanik direnci ile en az aynı
seviyede olacaktır.
Havalandırma holleri ve yüksek basınç kapakları, operatörün güvenliğini sağlayacaktır.
Aletlerin hücre içindeki bölmelerin içine yanlışlıkla düşmesine engel olacak şekilde tasarlanmış
olmalıdırlar.
7.4.1. Operatörlerin Dahili Bir Arıza Karşısında Güvenliği
OG Hücrelerin iç ark sınıfı A (FLR) olacaktır.
Birim fiyat listesi veya iş kapsamında belirtilmiş olması halinde iç ark sırasında ortaya çıkan sıcak
gazlar, hücrelerin üzerine yapılacak bir gaz tahliye kanalı ile bina dışına yönlendirilecektir. Her bir
orta gerilim bara bölmesinde yer alan (çoğunlukla 9 çıkış, 1 trafo giriş, 1 ölçü, 1 yardımcı servis, 1
kuplaj fiderinden oluşan) kısım için metal clad panoların gaz tahliye kanalları birleştirilerek tek bir
noktadan bina dışına çıkarılacaktır. Gaz tahliye kanalının bina dışına çıkan kısmı yukarı
yönlendirilecek, bu kısımda sadece dışarı açılan bir kapak konulacak ve yoğuşmayı önlemek
amacıyla bina içindeki ve dışındaki metal parçalar birbirinden fiberglasla ayrılacaktır. Gaz tahliye
kanalı bir metal clad hücrenin tüm basınç boşaltma kapaklarını içine alacaktır. İleride fider yapılmak
üzere boş bırakılan (kapasitör ya da çıkış fideri gibi) hücrelerin ortak kanala bağlantısı için kanalda
gerekli kapaklar hazır bulundurulacaktır. Bu gaz tahliye kanalı için ayrıca bir bedel ödenmeyecek
olup teklif edilen metal clad pano fiyatları içinde olduğu kabul edilecektir. Gaz tahliye kanalında
kullanılacak sacın kalınlığı en az 2 mm olmalıdır. Bir hücrenin üzerini kapatabilecek büyüklükte, 1
adet yedek gaz tahliye kanalı temin edilecek ve bunun için ilave bir bedel ödenmeyecektir.

(İTM.183)
Toprağa arklama, başarısız devre kesme işlemi, yalıtım mesafesinden arklama gibi dâhili hatalar şalt
teçhizatı montajı önünde duran bir operatör için zararlı olmayacaktır.
Hücreler yürürlükteki en son standartta (IEC62271-200) tanımlandığı şekilde iç ark dayanımına ve tip
test raporlarına haiz olacaktır. İç ark testi, hücrenin bütün OG bölmelerinde (anahtarlama bölmesi,
bara bölmesi, kablo bağlantı bölmesi) yapılmış olmalıdır.
7.4.1.1. Ark Flaş Koruma
İş kapsamı ve birim fiyat listesinde istenmişse metal clad hücrelerde Bir iç ark arızasının oluşması
halinde, işletmedeki personelin güvenliğinin arttırılması ve tesisteki ekipmanların hasar seviyesinin
en az düzeye indirilmesini sağlamak üzere ilave tedbir olarak, hücreler (bara bölmesi, kesici bölmesi
ve kablo bölmesi için ayrı ayrı olmak üzere) iç ark algılayıcıları ile donatılmış olacaktır. Ark flaş
koruma ayrı bir röle yapılabileceği gibi mevcut yönlü AA+toprak rölesinin bir fonksiyonu olarak da
kullanılabilir. Ark flaş koruma prensipleri aksi belirtilmedikçe aşağıdaki gibi olacaktır.
1. Ark koruma sistemi, arıza durumunu ışık şiddeti ve arıza akımını birlikte değerlendirerek
karar verebilmelidir. Arıza akımını değerlendirebilmek için çıkış, varsa kuplaj ve trafo giriş
fiderlerinin röleleri kullanılabilir.
2. Ark flaş koruma sisteminde IEC 61850 GOOSE haberleşmesi yapılmasına müsaade
edilecektir.
3. Ark koruma açma durumunda ilgili kesicilerin kapamaları kilitlenecektir. Ayrıca bu durumda
metal clad pano ve kumanda panosu üzerindeki anonsiyatörlerde sinyal çıkarılacaktır.
4. Çıkış fideri için;
a. Kablo veya kesici bölümündeki bir ark arızasında öncelikle kendi kesicisi ani
açtırılacak ancak kesici açmazsa veya kesicinin açmasına rağmen arıza devam
ediyorsa bu fidere enerji sağlayan tüm kesiciler (trafo giriş, kuplaj ve üretim fiderleri)
açtırılacaktır.
b. Bara bölmesinde ark arızası varsa baraya enerji sağlayan tüm kesiciler (trafo giriş,
kuplaj ve üretim fiderleri) açtırılacaktır.
Trafo giriş fideri için;
c. Kablo veya kesici bölümündeki bir ark arızasında kendi kesicisi ve bu fideri besleyen
154kV trafo fideri kesicisi ani açtırılacaktır. Metal clad trafo fideri kesicisi açmazsa
veya bu kesicinin açmasına rağmen arıza akımı devam ediyorsa, bu fideri besleyen
tüm OG kesiciler (kuplaj ve üretim fiderleri) açtırılacaktır.
d. Bara bölmesinde ark arızası varsa baraya enerji sağlayan tüm kesiciler (OG trafo
giriş, bu trafo giriş fiderini besleyen 154kV trafo fideri kesicisi, OG kuplaj ve OG
üretim fiderleri) açtırılacaktır.
Sigortalı yardımcı servis trafosu ve ölçü+toprak bıçağı fiderleri için;
e. Herhangi bir bölmede ark arızası olursa baraya enerji sağlayan tüm kesiciler ( trafo
giriş, kuplaj ve üretim fiderleri) açtırılacaktır.
f. Kesicili yardımcı servis trafosu fiderindeki ark flaş koruma çalışma prensipleri çıkış
fiderinin ki ile aynı olacaktır.
Bara yükseltme hücresi için;
g. Herhangi bir bölmedeki ark arızasında kuplaj fideri açıksa bara yükseltme hücresinin
bağlı bulunduğu baradaki tüm besleyici fider (trafo giriş, kuplaj ve üretim fiderleri)
kesicileri açtırılacaktır.
5. Kuplaj kesicisinin akım denetlemesiz (sadece ark sensörünün ışık bilgisi ile) açtırılmasına
izin verilmeyecek olup aşağıda belirtilen şekilde ark flaş koruma sistemi tasarlanacaktır.
a. Kuplajın açık olması durumunda kuplaj fiderindeki bir ark arızasında ilgili baraya
enerji sağlayan tüm kesiciler (trafo giriş ve üretim fiderleri) açtırılacaktır.
b. Kuplajın kapalı ve her iki OG baranın bir trafo fiderinden beslenmesi durumunda
trafosu devrede olan barada veya bu baraya bağlı fiderlerin kesici bölmesinde ark
arızası olması durumunda arızalı barada bulunan bara giriş ve otoprodüktör
fiderlerinin kesicileri ile kuplaj fiderinin kesicisi açtırılacaktır ve kesicilerinin
kapamaları kilitlenecektir.
c. Kuplajın kapalı ve her iki OG baranın bir trafo fiderinden beslenmesi durumunda
trafosu devrede olmayan barada veya bu baraya bağlı fiderlerin kesici bölmesinde
ark arızası olması durumunda kublaj kesicisi ve bu baraya bağlı otoprodüktör
(İTM.183)
fiderlerinin kesicileri açtırılacak ve kesicilerinin kapamaları kilitlenecektir.
d. İki adet güç trafosunun kuplaj üzerinden paralel çalıştırılması durumunda, arıza
hangi barada ise o baranın giriş ve otoprodüktör fideri kesicilerinin yanı sıra kuplaj
fideri kesicisi de açtırılacak ve kesicilerinin kapamaları kilitlenecektir.
6. Ark sensörleri ışık algıladığında röle üzerindeki ledlerde sinyal çıkarılacaktır. Eğer
bu durum röleler üzerindeki ledlerle sağlanamıyorsa metal clad pano ve kumanda
panosu üzerindeki anonsiyatörlerde veya TM otomasyon sisteminde sinyal
çıkarılacaktır.
7. Ark koruma sisteminde otoprodüktör fiderlerinin çalışma prensipleri ile bara giriş
(trafo) fiderlerinin çalışma prensipleri aynı olmalıdır.
8. Ark koruma sisteminde panonun ön yüzüne monte edilmeyen herhangi bir röle
kullanılması durumunda bu rölede bir iç arıza oluşursa, iç arıza sinyali fider koruma
röleleri üzerindeki ledlere veya sinyal cihazına çıkarılacaktır.
9. IEC 61850 tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde OG fiderler için kumanda
panosu yapılmayacağından kumanda panosuna çıkarılması istenen sinyaller TM
otomasyon sisteminde görülebilir olmalıdır.
7.4.2. Topraklama
Metal-clad hücreler, şalt teçhizatının tüm uzunluğu boyunca devam eden bakır topraklama barası ile
topraklanmalıdır ve istasyonun topraklamasına en az iki noktadan uygun şekilde bağlanmalıdır.
Sürekli, som bakırdan yapılmış bir topraklama barası, her bir parçanın toplam uzunluğu kadar
sağlanmalıdır ve her topraklama çubuğunun sonunda esnek bakır topraklama teli ile terminal
taşıyıcıları olmalıdır. Topraklama terminalleri veya taşıyıcıları her kısma ve her bölmeye bağlantılı
olmalı ve topraklama bağlantılarını topraklama dağıtım barasına bağlamalıdır.
Topraklama iletkeni ve bağlantıları dışarıdan bakıldığında veya hücre kapağı açıldığında rahatlıkla
görülebilmelidir.
Her hücrenin mahfazası, ana devreye ait olan teçhizatın şasileri ve topraklanması gereken bütün
metal parçalar doğrudan veya metal yapı bölümleri aracılığıyla toprak iletkenine bağlanacaktır.
Çerçeve, kapaklar, kapılar, bölme perdeleri ve diğer yapısal bölümler arasında elektriksel sürekliliği
sağlamak için hücre içindeki ara bağlantılar, cıvata veya kaynakla yapılacaktır.
Dış mahfaza metalden yapılmış ve topraklanmış olmalıdır. Çıkarılabilir bölüm servis pozisyonundan
test pozisyonuna getirilene kadar topraklı kalmalıdır
7.5. Bara Bölmesi
Bara bölmesi şunlardan oluşmalıdır:

 Elektrolitik bakır baralar,
 Baralar ile kesici kompartımanına denk gelen terminaller.
Baralar porselen veya sentetik izolasyon malzemelerinden yapılmış yalıtkan malzemeler veya
izolatör buşingler ile tutturulacaktır.
 Dikdörtgen kesitli bara kullanılması halinde keskin köşeler olmayacak, köşeler

kavislendirilmiş olacaktır.
 Bitişik hücrelerin ana bara bölümleri arasında bölme bulunmayacaktır. Her hücrenin ana
bara bölümlerine, üzerinde uyarı işareti olan kapak/kapakların (cıvata ile bağlanmış)
sökülmesi ile erişilebilecektir.
 Bara Bölümlerinin yan taraflarında bulunan dış kapaklar sökülerek hücrenin sağına veya
soluna yeni hücre ilaveleri mümkün olacaktır. Bara iletkenleri hücre genişliği boyunca olacak
ve tüm bara uçları herhangi bir tadilata gerek duyulmaksızın birleştirilebilecek şekilde hazır

(İTM.183)
bulunacaktır.
 Tüm faz iletkenleri esnek yapıda olmayan bakır iletken olacaktır.
Ana baralar ve kesicilere bağlantılar ısınma ve elektrodinamik stresleri karşılayacak şekilde

tasarlanmış ve üretilmiş olacaktır.
Bara kesitleri imalatçı tarafından belirlenecektir. Ana bara izolasyon malzemesi ile kaplanacak ya da
boyanacaktır. İzolasyon malzemesi kullanılması durumunda izolasyon malzemesinin IEC veya ANSI
standartlarında istenen testlerine ait raporlar verilecektir. Ana baranın dışında, fidere ait ana devre
akımını taşıyan diğer iletkenler de ana baraların kaplandığı malzemeyle kaplanabilecektir. Kabul
sırasında bara iletkeni ile izolasyon malzemesi arasına 1 dakika süreyle maksimum faz-faz gerilim
uygulanacaktır. Baraların boyanması durumunda A-fazı kırmızı, B-fazı sarı, C-fazı mavi renkte
olacaktır.
7.6. Kablo Bölmesi
Bu bölme şunları içerecektir:
 Akım trafoları,
 Hücrenin önündeki hareketli bir levye ile manüel olarak çalıştırılabilen bir topraklama
ayırıcısı,
 Kablo terminal kutularının yerleştirilmesi için yeterli boşluk.
 Kontaklı kapasitif gerilim bölücü (mesnet izolatörü içinde)
Kablo girişi hücre altı canlı kısımlara ulaşımı önlemek için kapalı olmalıdır.
Tedarikçi firma kablo bitimi baskı-konileri, kablo taşıyıcıları ve kablo bağlantılarını gerekli malzeme
kutusu ve pabuçlar, kıskaç veya her kablonun uygun bağlanmasını sağlayacak destekler ile beraber
sağlamak ve bunları kurmak zorundadır.
Kablo başlığı bölmesinde nemin oluşumunu engellemek amacıyla higrostat ve termostat kontrollü
ısıtıcı temin edilecektir. Higrostat ve termostatın sensörleri kablo bölümüne yerleştirilecektir.
7.7. Alçak Gerilim Bölmesi
Fonksiyonel hücrenin özelliğine göre hücrelerin üst ön yüzünde, sistem gerilim altında iken bile
erişilebilecek bir Alçak Gerilim Bölümü yer alacaktır.
Bu bölüm fonksiyonel hücrenin özelliğine göre olması gereken sinyalleri, minyatür kesicileri,
yardımcı röleleri, sigortaları, terminal dizisi, vb. teçhizatı ve koruma rölelerini, ölçü aletlerini,
enerji analizörlerini de kapsayacaktır.
Koruma röleleri, ölçü aletleri, enerji analizörleri, sinyaller, kumanda ve test butonları hücrenin ön
yüzüne konacak ve hücre kapalı iken yer seviyesinden kolayca görülebilecek veya kumanda
edilebilecektir.
aşırı akım + toprak röleleri 3 faz gerilim girişli, yönlü röle olacak; tekrar kapama, düşük gerilim
koruma ve düşük frekans koruma özellikli olacaktır.
İş kapsamı veya sözleşme eki tek hat şemasında belirtilmiş bir otoprodüktör/üretim fideri varsa
bu fiderlerde koruma rölelerini besleyen bara gerilim trafosunun şalter atık bilgisi fider koruma
rölelerine input olarak girecek ve şalter atık durumunda yönlü aşırı akım toprak koruma rölesi
yönsüz olarak çalışmaya devam edecektir.
Bütün iç bağlantılar, dış bağlantıların kolayca yapılmasını sağlayan bir terminal dizisine
toplanacaktır.
(İTM.183)
Pano içi kablajda bağlantı için akım devrelerinde en az 2.5 mm², gerilim ve sinyal devrelerinde
en az 1.5 mm² kesitte, çok telli, 750 V sınıfında, alevi iletmeyen bakır iletkenli kablolar
kullanılacaktır. Sekonder kablajda makaron ya da kodsis tipi etiketleme sistemi kullanılmalıdır.
Çekilen kabloların hücre taraflarında en az 2 metre olmak üzere pay bırakılmalıdır.
Yardımcı servis DC ve AC panolardan metal clad hücrelere çıkarılacak şalter

sayısı şu şekilde olacaktır:
o Bir OG baradaki kuplaj ve trafo giriş hücreleri dışındaki hücrelerden trafo

fiderine kadarki ilk grup hücre için 2 adet bağımsız DC şalter tahsis
edilecektir. DC beslemelerden biri kesici motorlarını, diğer DC besleme hattı
ise röleleri, koruma ve kumanda sistemlerini ve varsa dc aydınlatmayı
besleyecektir.
o Trafo fiderinden sonra yer alan kuplaj fiderine kadarki hücre grubu için
bağımsız 2 adet DC şalter tahsis edilecek olup yukarıdaki maddede
anlatıldığı şekilde uygulama yapılacaktır.
o Trafo fiderleri ve kuplaj fiderleri için de ikişer adet bağımsız DC şalter tahsis
edilecek olup yukarıdaki maddede anlatıldığı şekilde uygulama yapılacaktır.
Bara yükseltme hücresinin DC beslemesi kuplaj fiderinden taşınacaktır.
o Her bir metal clad bara için 2 adet AC alter tahsis edilecek olup besleme
hatlarından biri aydınlatma lambalarını, diğeri ise ısıtıcıları besleyecektir.
Kuplaj ve bara yükseltme fiderleri için AC beslemeler bağlı oldukları baraların
AC beslemelerinden taşınacaktır.
Metal clad hücrelere ilişkin AC ve DC devrelerde koruma ve ayırma amacıyla klemenslerde veya
panolarda eriyen telli tip sigorta kullanılmayacak, bunun yerine uygun karakteristiklere haiz
otomat tipi sigortalar kullanılacaktır. DC otomat yerine muadil olduğu öngörülen AC otomatlar
Metal clad hücrelere ait sekonder projelerde AC ve DC sisteme ait tek hat şeması yer alacak,
kilitleme sistemi gibi bütün devreleri kapsayan zincir devrelerinin ilgili tüm fiderlere gidiş gelişleri
A3 boyutundaki tek bir sayfada yer alacaktır. Zincir devreleri için tek sayfanın dışında ayrıca arka
arkaya verilen sayfalara müsaade edilecektir.
Kilitleme ve kumanda devrelerinde kullanılan yardımcı röleler soketli tipte ve açma devreleri ile
ilgili anma kontak akımları en az 10A olmalıdır.
Dış bağlantılar için terminaller fonksiyonlarına göre sınıflandırılacak ve akım transformatörleri için
kısa devre edilir tipte terminaller kullanılacaktır. Terminal dizileri, modüler tipte, ısı ve ateşe
dayanıklı, yanmaz malzemeden yapılacak ve topraklanmış metal raylar üzerine yaylı tutturma
şeklinde monte edilecektir. Her terminal dizisinde en az % 10 yedek terminal bulunacaktır. Her
terminalde sökülüp takılabilen tipte işaretleme şeridi bulunacaktır.
Bütün bağlantı iletkenleri ve terminaller, fonksiyonlarını ve bağlandığı cihazın terminalini

göstermek üzere uygun şekilde işaretlenecektir.
Dış bağlantı için kablo çıkış delikleri kablo rakorları ile donatılacak ya da köpük sıkılacaktır.
Alçak gerilim bölmesi özel anahtarla açılabilir ve kapıları menteşeli olmalıdır.
Çıkarılabilir bölüm ile alçak gerilim dolabı arasındaki bağlantı bükülebilir kabloların alev
almayan/alev iletmeyen spiraller içerisinden geçtiği fiş-priz ile gerçekleştirilmelidir.

(İTM.183)
Alçak gerilim bölmesine ilgili kapak açıldığında sınır anahtarı vasıtasıyla yanan bir iç aydınlatma
lambası konulacaktır.
Akım trafolarının devre bağlantıları için kullanılan terminal blokları, kısa devre edilebilir tipte
olacaktır.
Alçak gerilim panolarında aşağıdaki cihazlar bulunacaktır:
- Trafo Fiderleri
 3 faz gerilim girişli aşırı akım + toprak rölesi

 1 adet Enerji Analizörü
 Lamba test ve lamba reset olanağı olan anonsiyatör (Sinyal cihazı 8 girişli)
 Mimik diyagram.
 Uzak-yakın anahtarı
 Toprak bıçağı için “devrede/devre dışı”, çıkarılabilir bölüm için ise “işletme/test” konumunu
gösteren lambalar
 OG kesicinin kumandası için bas ve çevir tipinde (zıt pozisyonlu yaylı geri dönüşlü)
açma-kapama ve konum gösterge anahtarları (en az 10 A’lik); bu anahtarlar sadece
“uzak-yakın” seçme anahtarı “yakın” pozisyonda iken aktif olacaktır.
- Çıkış Fiderleri:
 3 faz gerilim girişli, yönlü ve düşük frekans koruma özelliğine haiz aşırı akım + toprak
koruma
rölesi
 1 adet Enerji Analizörü
 Mimik diyagram.
gösteren lambalar.
- Yardımcı servis fideri:
 Mimik diyagram.
 500kVA yardımcı servis trafosu fideri için
o 3 faz gerilim girişli aşırı akım + toprak rölesi
o 1 adet Enerji Analizörü
o Uzak-yakın anahtarı
o OG kesicinin kumandası için bas ve çevir tipinde (zıt pozisyonlu yaylı geri
dönüşlü) açma-kapama ve konum gösterge anahtarları (en az 10 A’lik); bu
anahtarlar sadece “uzak-yakın” seçme anahtarı “yakın” pozisyonda iken
aktif olacaktır.
 Çıkarılabilir bölüm için ise “işletme/test” konumunu gösteren lambalar
- Kuplaj fideri:
 Mimik diyagram.
(İTM.183)
 Çıkarılabilir bölüm için ise “işletme/test” konumunu gösteren lambalar
- Bara yükseltme fideri:
 Mimik diyagram.
- Toprak bıçağı ve ölçü fideri:
 Bir adet gerilim seçici anahtarı ile birlikte 1 adet voltmetre

gösteren lambalar
 Ana baraya bağlı kontaklı gerilim gösterge paneli.
 Mimik diyagram.
7.8. Anahtarlama Bölmesi
Bu kompartıman, hücrenin ön bölümünde olacak ve şunları içerecektir:

 Kesici ve/veya arabası,
 160kVA yardımcı servis fideri için sigorta arabası,
 Ölçü fideri için sigorta ve gerilim trafosu arabası
 Kesici, kesici ve/veya arabasının sığabileceği boşluk,
 Kesici arabasının topraklama bağlantıları,
 Yardımcı devreleri kesiciye bağlamak için alçak gerilimli dişi prizi.
Yardımcı devreleri kesiciye bağlayan fiş priz düzeneğinin, bakım veya onarım
işlemleri sırasında zarar görmesini engellemek için pano kapısı üzerine veya hücre
duvarına yerleştirilebileceği düzenekler tahsis edilmelidir.
Kesiciler herhangi bir bölmeyi sökmeden çıkartılabilir olacaktır.
Anahtarlama bölmesi özel anahtarla açılabilir ve kapıları menteşeli olmalıdır.
7.8.1. Çıkarılabilir Bölüm
Çıkarılabilir bölüm araba üzerine sabitlenmiş kesicili veya kesiciyi dışarı çıkarabilmek amacıyla
dışarıdan getirilen portatif arabalı tipte olacaktır. Çıkarılabilir bölümde sorunsuz hareketliliği
sağlayacak uygun sayıda teker ve ön kısmında çelik levha bulunacaktır.
Hücre kapısı açılır açılmaz çıkarılabilir bölümün kendiliğinden hareket etmesinin

engellenmesi için düzenekler olmalıdır.
İşletmedeki personelin bakım esnasında kesicileri yanlış panolara yerleştirmesini

engellemek için çıkarılabilir bölüm ve ilgili olduğu pano arasında bir eşleştirme yapılacağı
kodlama (etiket) olmalıdır. 2500A’lik fiderlere 1250A’lik kesici arabasının, 1250A’lik fiderlere
ise 2500A’lik kesici arabasının takılmasını mekanik olarak engelleyen düzenekler
yapılmalıdır.
Çıkarılabilir bölümün işletme ve test pozisyonları, 4 adet normalde açık (NA) ve 4 adet
normalde kapalı (NK) kontaklar ile belirlenebilir olmalıdır.

(İTM.183)
Sabitlenmiş kesicili tip için:
Ön kısımdaki levha şunları ihtiva edecektir:

 Çıkarılabilir bölümün manüel bir şekilde hareket ettirilebilmesi için iki kulp,
 Kesicinin kontrol donanımı,
 Hizmet ve test konumunda iken çıkarılabilir bölümünün kendiliğinden hareketi
önlenmelidir.
Çıkarılabilir bölüm aynı zamanda şunlarla donatılmış olacaktır:

 Topraklayıcı bir şalter ve metal perdeleri (shutter’ları) aktive eden bir mekanizma ve
çıkarılabilir bölümün hareketini durduracak mekanik engel,
 Arka kısımda; yalıtım odası içindeki sabit kontaklara bağlantıya izin veren, kesicinin
kutuplarına sabitlenmiş altı adet lale tipi kontak,
Çıkarılabilir bölüm için aşağıdaki konumlar sağlanacaktır:

 Kesici yüksek gerilim devresi çalışıyor ve yardımcı devreler bağlı haldeki işletme
konumu (kesiciler içerde ve serviste),
 Kesici yardımcı devrelere bağlı, yüksek gerilimden izole edilmiş ve kesicinin testine
imkân veren test konumu,
 Yardımcı prizin çekilmesi ile çıkarılabilir bölümün hücre içinden tamamen
çıkartılabileceği konum.
Aynı özellikleri taşıyan çıkarılabilir bölüm komple değiştirilebilir olacaktır.
Portatif arabalı tip için
Bu cihazlar tekerlekli bir zemin kızağı üzerine monte edilecektir. Anahtarlama cihazını anahtarlama
bölümüne geçirmek için hiçbir özel araç gerekli olmayacaktır.
Cihaz, normal çalışma koşullarında ayrılmayacak şekilde takma/çıkarma mekanizmasına

sabitlenecektir.
7.9. Kesiciler
Kesiciler vakumlu veya SF6 gazlı ve yukarıda bahsedilmiş çıkarılabilir bölümün üzerine monte
edilecektir.
Kesici IEC 62271-100 standardına göre tasarlanmalıdır. Uluslararası bir kuruluşa üye olan geçerli bir
kurum tarafından testlerden geçirilmelidir. Kesme ortamı vakumlu veya SF 6 gazlı olacaktır.
Her koşulda kesici ve çalışma mekanizması en azından aşağıdaki dayanıklılık özelliklerini

sağlamalıdır:
 Açma kapama işlem sayısı: 5 000.
 Nominal akımda kesme sayısı: 5 000.
 Bakım yapılmadan anma kesme kapasitesinde en az 25 kesme işlemi gerçekleştirecek bir
performansa sahip olacaktır.
7.10. Ölçü Hücreleri
Akım sınırlayıcı sigortalar ile donatılmış üç gerilim trafosu çıkarılabilir bölüm üzerine monte
edilecektir.
Ölçü hücresinde çıkarılabilir bölüm (gerilim trafosu arabası) çıkarıldığında metal perdeler
kapanmalıdır.

(İTM.183)
Akım sınırlayıcı sigortalarda, bunların işlemlerini göstermek için görsel bir belirteç olacaktır.
Sigortanın durum bilgisi metal clad hücrenin AG bölümündeki anonsiyatöre taşınacaktır. Bu
sigortaların ebatları ilgili EN/IEC standartları ile uyumlu olacaktır.
Gerilim trafosunun sekonderi, açma ve pozisyon alarm bağlantılarına sahip minyatür bir kesici ile
korunacaktır.
7.11. Kilitlemeler
EN/IEC Yayını EN/IEC 62271-200 standardına uygun olarak aşağıdaki kilitlemeler tedarik edilmelidir:
a. Kesici kapalı iken hareket eden parçanın çekilmesi ve itilmesi mümkün olmayacaktır,
kesici kapalı iken kesicinin geri çekilmesi durumunda kesici açtırılacaktır Çıkarılabilir
bölüm işletme ve test konumu arasında iken, kesicinin kapatılması (lokal veya uzaktan)
mümkün olmayacaktır,
b. Çıkarılabilir bölüm işletme konumunda ancak ana kontakları kovanlara tam olarak
oturmadan kesici kapatılamamalıdır.
c. Çıkarılabilir bölüm sekonder kablosu bağlı değilken çıkarılabilir bölümünün içeri itilmesi
mümkün olmayacaktır,
d. Besleme kablosu bağlı iken hareket eden parçanın tamamı ile çıkarılması mümkün
olmayacaktır,
e. Topraklama bıçağı kapalı iken hareket eden parçanın içeri itilmesi mümkün
olmayacaktır.
f. Kesici test konumunda ve açık iken fider toprak bıçağı kapatılabilecektir.
g. Hareket eden parça işletme konumunda iken ilgili hücrenin kesicisi açık olsa dahi fider
ve bara topraklama bıçağının kapatılması mümkün olmayacaktır,
h. Bara toprak bıçağı ile trafo fiderinin OG kesicisi için karşılıklı kilitleme yapılacaktır
i. Ölçü hücresindeki bara toprak bıçaklarının kapatılabilmesi için ilgili baradaki kontaklı
gerilim gösterge panelinden gerilim yok bilgisi alınacak ve baraya bağlı tüm
kesicilerin/çıkarılabilir bölümlerin (yardımcı servis, bara kuplaj, bara yükseltme
hücrelerinin) açık ve test konumunda olması şartı aranacaktır
j. Trafo fiderinin toprak bıçağı ile trafo fiderinin 154kV ve OG kesicileri arasında karşılıklı
kilitleme olacaktır.
k. Çıkış fiderleri için Kontaklı gerilim gösterge panelinden alınacak “gerilim var” bilgisi
alınarak toprak bıçağı ve kesicinin kapanmasına engel olacak kilitleme yapılacaktır.
Trafo fideri için ise kontaklı gerilim gösterge panelinin kontağı kullanılarak trafo fideri
toprak bıçağına kilitleme yapılacaktır. Trafo fiderinin toprak bıçağının kapatılabilmesi için
ayrıca varsa 154kV trafo fiderinin transfer ayırıcısının da açık olması şartı aranacaktır.
l. Hücre ön kapısının açılması için çıkarılabilir bölüm açık ve test konumunda ve varsa
toprak bıçağı kapalı olmalıdır.
m. Hücrenin enerjili kısımlarına kolaylıkla ulaşmayı mümkün kılacak kapak, bölüm vs. gibi
kısımlarda enerjili kısımlara ulaşmayı önleyecek gerekli önlemler (kilitleme, sabitleme
vs.) imalatçı tarafından alınacaktır.
n. Ana devre enerjili iken kumanda geriliminin kesilmesi durumunda, orta gerilim kapısı
açılmadan kesiciyi devre dışı bırakacak düzenekler içermelidir.
o. Ana devre enerjili ve çıkarılabilir bölüm işletme konumunda iken kumanda geriliminin
kesilmesi durumunda dahi, toprak bıçağının kapatılması ve hücre ön kapısının açılması
mümkün olmayacaktır.
p. Bara yükseltme hücresinin çıkarılabilir bölümü, kuplaj fideri kesicisi açık ve test
konumunda iken takılabilecek ve çıkarılabilecektir. Bara kuplaj fiderinin kesicisi ise bara
yükseltme hücresi işletme konumunda iken kapatılabilecektir. Bu kilitlemeler için
hücrelerdeki kontaklı gerilim göstergelerinden alınan gerilim yok bilgileri de
kullanılacaktır.
q. Bara yükseltme hücresinin arka kapağının açılması için kuplaj fideri kesicisi açık ve test
konumunda ve bara yükseltme arabası test konumunda olmalıdır. Benzer şekilde bara

(İTM.183)
kuplaj hücresinin arka kapağının açılması için bara kuplaj kesicisi açık ve test
konumunda ve bara yükseltme arabası test konumunda olmalıdır.
r. İş kapsamı ya da sözleşme eki tek hat şemasında bir metal clad çıkış fiderinin
otoprodüktör/üretim fideri olduğu belirtilmişse, kuplaj ve otoprodüktör/üretim fiderleri
arasında karşılıklı kilitlemeler yapılacaktır. Ancak bu kilit Şartnamenin “Kilitlemeler”
bölümünde anlatıldığı üzere OG baraların geçici olarak paralel çalıştırılması durumunda
bu geçici süre boyunca iptal edilecektir.
s. Fider toprak bıçağı kapatılmadan kablo bölmesine erişim mümkün olmayacaktır. Arka
kapak açık iken fider kesicisi kapatılamayacak, arka kapak açılırsa kesici açtırılacaktır.
İnsan hayatı ve sistem işletim güvenliği için gerekli görülen diğer tüm kilitlemelerde
sağlanmış olacaktır.
7.12. Ölçü Transformatörleri
Ölçü trafoları kuru tip olacaktır. Metal Clad hücrelerde kullanılan tüm akım trafolarının sekonder
akımları 1A olacaktır. Ölçü trafolarının diğer teknik karakteristikleri sözleşme eki Tek Hat
Şemalarında ve Genel Teknik Montaj Şartnamesinde istendiği gibi olacaktır. Tüm ölçüm trafolarının
yeterli doğruluk sınıfı, doyum faktörü ve çıkış gücü olacaktır. Yapısal ve yalıtım tipleri ölçü
transformatörleri ile ilgili standartlara ve mevcut şaltın ve ilgili şalt teçhizatının gereklerini
karşılayacaktır.
Standartlara, teknik şartnamesine ve tek hat şemasına uygun olması kaydıyla toroidal tip akım
trafoları da kullanılabilecektir.
Akım trafoları çıkarılabilir bölüm üzerinde monte edilmiş olmayacaktır.
Akım trafoları kablo bölümünde olacaktır.
Gerilim trafosu ve sigortalar çıkarılabilir bölüm üzerinde olacaktır.
7.13. Toprak Bıçağı
Toprak bıçağı, çalışma mekanizması, metal clad hücrenin ön tarafından elle kumanda edilebilen,
yayla yüklenebilir, hızlı işleyen tipte olacaktır.
Toprak bıçağı 25kA-rms (1 saniye) kısa devre akımı dayanım kapasitesinde olacaktır.
Topraklama bıçağı panonun ön tarafında, bir kol yardımıyla elle tahrik edilir olmalıdır.
Tahrik kolu yerine sokulup tahrik işlemi başlanınca, işlem tamamlanıncaya kadar kol
yerinden alınamamalıdır.
Topraklama bıçağı çıkarılabilir bölüm ile mekanik kilitli olarak tesis edilmeli ve sadece
çıkarılabilir bölüm test pozisyonundayken topraklama tahrik edilebilir olmalıdır.
IEC 62271-200’e göre topraklama bıçaklarının kısa devre açma-kapama tip testleri
pano içindeki işletme durumlarında yapılmış olmalıdır. Pano dışında yapılan topraklama
bıçağı testleri kabul edilmeyecektir.
7.14. Çizimler ve İşletme-Bakım Kuralları
7.14.1. Çizimler
(İTM.183)
Yüklenici, İdareye onaylanmak üzere;
 Hücrelerin bütün boyutlarını içeren çizimleri,
 Kurulacak olan sistemin tek hat şeması,
 Ürünlere ait yerleşim planları ve ön görünüş çizimleri,
 Metal clad hücrelerin her bir farklı elemanının ve aksesuarlarının fonksiyonunu ve
konumunu gösteren çizimleri,
 Kontrol ve kumanda devrelerinin çizimlerini ve diyagramlarını, devre klemens bağlantı
diyagramlarını
sunacaktır.
7.14.2. İşletme ve Bakım Kuralları
İmalatçı, Metal clad hücrelerin ve bu hücreler içindeki tüm primer ve sekonder cihazların montaj,
demontaj, işletme ve bakım kılavuzlarını Türkçe olarak İdareye sunacaktır.
7.15. İşaret Plakaları

Her bir panonun üzerinde IEC/EN 62271-200 Madde:5.10’a uygun olarak bir işaretleme plakası
olacak ve işaretleme plakalarında standartta belirtilen tüm bilgiler yer alacaktır. İşaret plakaları
normal işletme sırasında okunabilir ve silinmez özellikte olmalıdır.
Çıkarılabilir bölüm üzerinde ait oldukları metal clad hücre ile ilgili verileri içeren ayrı bir işaret plakası
bulunmalıdır. Çıkarılabilir bölümün hangi hücreye ait olduğunu göstermek amacıyla Alçak Gerilim
Bölmesi üzerinde ve çıkarılabilir bölüm üzerinde bir işaretleme yapılmalıdır.
7.16. Aksesuarlar
İmalatçı aşağıdaki yardımcı ekipmanları temin edecektir:
Kesici yayını elle kurmak için bir araç Çıkarılabilir bölümü “İşletme” ve “test” konumuna
getiren mekanizmayı işleten kol
BÖLÜM - 8
SAYAÇLAR ve ÖLÇME SİSTEMİ
8.1. İşin Kapsamı
Bu bölüm, kumanda, sinyalizasyon ve arıza ihbar cihazlarının, sayaçların ve ölçü aletlerinin

tasarımını, teminini ve tesis, montaj, saha testleri ve devreye alma işlerini kapsamaktadır.
İstasyonların kontrol, gözlem, ölçüm ve röle işlemleri, tali istasyonun kontrol merkezine
yerleştirilecektir. Ayrıca, ana yük tevzi merkezinden uzaktan komuta için Uzaktan (Süpervizyon)
Denetim Kontrol Sistemi vasıtasıyla da düzenleme olacaktır. İstasyonların kontrolü, ölçümü ve
koruması, teknik şartnamede belirtildiği şekilde tali istasyonların tek hat şemalarına göre
olacaktır.
Ekipman mümkün olduğu kadar Tedarikçi’nin atölyesinde önceden monte edilecektir. Tüm
parçalar yerel iklime uygun olacak ve küçük bölümler ve panolar toz ve nem geçirmez
olacaktır. Kapalı odalarda, belirtilen en yüksek ortam ısısı dikkate alınacaktır. Dış parçalar
güneş radyasyonuna karşı yeterli muhafaza kullanılmak suretiyle korunacak ve tüm hüküm
süren iklim şartlarına dayanabilecektir.
Kontrol panoları bu sözleşmeye göre temin edilen ekipmanın güvenli ve etkili kontrolü için
gerekli tüm imkanları sağlayacaktır. Tüm parçalar onaylı ve güvenilir tasarımlı olacaktır.
Parçaların benzer olması ve birbirleriyle değiştirilebilmesi hususuna en yüksek derecede önem

(İTM.183)
verilecektir. Tasarım parçaların kolayca bakımının yapılması ve tamir edilmesine imkan
verecektir.
Ana şalter ile birlikte kullanılan kontrol cihazları ve gösterge aletleri, YG fiderine tahsis edilen
yerel kontrol ünitesi ön tarafına veya OG ana şalter bölümünün önüne monte edilecektir.
İlgili ana şalter ile birlikte çalışan yerel kontrol cihazlarına ilave olarak, ayrı bir kontrol panosu
kontrol odasına yerleştirilecektir. Mimik diyagramları, kontrol anahtarlarının yanı sıra kontrol
cihazlarının yerleştirilmesi ve alarmlar operatörün kontrol odasından devreleri açıp kapatmasına
imkan verecektir.
Panoların önündeki gösterge cihazları, röleler, anahtarlar vs. iyi bir görüş, okuma ve bakım
temin edecek şekilde düzenlenecektir. Ayrıca, tüm cihazlar, röleler vs, kendi fonksiyonlarıyla ve
koruyacakları veya denetleyecekleri ekipmanla veya herhangi ölçüm noktasındaki yeriyle ilgili
olarak, açık ve anlaşılır şekilde etiketlenecektir. Tüm cihazlar vs, panonun üzerine aynı yüzey
seviyesinde gömme olarak monte edilecektir. Gerekli olan tüm yardımcı cihalar, yani test,
ayar ve yeniden ayarla ilgili cihazların, temin edilmesi gerekmektedir.
İmkan olduğu kadar, tesisin her malzemesi tüm gerekli yardımcı anahtarlar, kontaktörler ve
mekanizmalar ve gösterge, koruma, ölçme, kontrol, kilitleme, denetim ve diğer hizmetler için
gerekli tüm ekipman ile donatılacaktır.
Tedarikçi gerçek inşasından önce tam bir değerlendirmeye imkan vermek için bu cihazların
montajıyla ilgili bilgileri temin edecektir. Sistemin güvenilir bir şekilde çalıştırılması için, tüm ölçü
cihazlarının, göstergelerin, koruyucu rölelerin, kontrol anahtarlarının, basma düğmelerinin ve
gösterge ışıklarının katalog sayfaları yanı sıra önemli parçaların tam boyutlarını ve ebatlarını
gösteren tüm panoların çizimlerini gösteren panoların çizimleri mevcut olacaktır.
Aksi belirtilmedikçe kumanda sayaç ve ölçme sistemine ilişkin tüm teçhizatların dizaynı, üretimi
ve testleri ilgili IEC standartları ve/veya dokümanların en son yayınları gözönüne alınarak
yapılacaktır.
8.7. SAYAÇLAR
Bu bölüm; üç fazlı, dört telli aktif ve reaktif enerji sayaçları ve en büyük güç göstericilerinin
teknik özelliklerini kapsar. Sayaçlar, tüm aksesuarları ile birlikte bir bütün olarak temin
edilecektir.
Yerli üreticiler için Sayaçlar Türk Standartları Enstitüsü tarafından verilmiş Türk
Standartları Uygunluk Belgesine sahip olacaktır.
Sayaçlar, T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Ölçüler ve Standartlar Genel Müdürlüğü’nden

alınmış garanti belgesine sahip olacak, gerekli onay ve mühürleme yüklenici tarafından
yaptırılacaktır.
Birden fazla sayaç bulunan yerlerde merkezin maksimum demandını göstermek

amacıyla, sayaçlardan biri ana(master) diğerleri takip eden(slave) olacak şekilde sayaçların
toplama(summatıon) özelliği bulunacaktır.
8.7.1. Tanımlamalar ve Açıklamalar
 Aktif Enerji: Aktif Enerji belirli bir zaman süresince bir elektrik devresinden gelen ya da
beslenen ve bir anlık (enstantane) Aktif Gücün zamana göre alınan integrali olan üretilen
(İTM.183)
elektrik enerjisi anlamına gelir ve watt-saat birimiyle ya da standart katlarıyla ölçülür.
 Aktif Güç: Aktif Güç gerilimin ve alternatif akımın faz-içi bileşenin çarpımı anlamına gelir.
Ölçüm birimi Watt ve aşağıdaki standart katlarıdır:
 1,000 Watt = 1 kW
 1,000 kW = 1 MW
 Merkezi Veri Toplama Ünitesi (MVTÜ): Merkezi Veri Toplama Ünitesi, sahadaki ölçü
sistemlerindeki ve/veya yerel sayaç veri toplama birimlerindeki bilgilerin toplanmasını ve bir
veri tabanına kaydedilmesini sağlayan merkezi bilgisayar sistemidir.
 İletişim Sistemi: İletişim sistemi; MVTÜ ile saha arasında veri transferini sağlamak için, bir
ya da birden fazla sayaca ya da YVTÜ’ye, santralde bulunan tek bir telefon hattıyla ve tek
bir arama ile uzaktan erişim için kullanılacak sistemdir.
 Demand Periyodu: Demand periyodu bir aylık dönem içerisinde demand değerlerinin
hesaplanacağı dönemlerdir. Sayaçlar demand periyodunun 5, 10, 15, 20, 30 ve 60 dakika
olarak ayarlanabilmesine uygun özelliğe sahip olacaktır.
 Demand Değerleri: Demand değerleri, mukayese yolu ile maksimum gücü belirlemek üzere,
sayaca programlanan güç değerinden büyük olan ölçülen güç değerleridir.
 Verilen Enerji: İletim sistemine doğru akan enerjidir.
 Alınan Enerji: İletim sisteminden dışarıya doğru akan enerjidir.
 Yerel Sorgulama Ünitesi (YSÜ): Yerel Sorgulama Ünitesi, sayaç parametrelerine giriş
yapabilen ve sayaçtan bilgi alabilen ve bilgileri iletmek amacıyla depolayabilen ve
programlanabilen taşınabilir cihazdır.
 Yerel Veri Toplama Ünitesi (YVTÜ): YVTÜ, ölçüm verilerini Merkezi Veri Toplama Ünitesi
(MVTÜ)’ne iletmek amacıyla, verileri toplayabilen ve işleyebilen bir cihazdır. Bu ünite,
elektrik sayaçlarından ayrıdır ve en az toplam 250 sayacın verilerinin depolanması,
işlenmesi ve iletilmesi için kullanılabilir.
 Ölçüm Sistemi: Ölçüm Sistemi; sayaçları, ölçüm trafolarını, alarm devrelerini, ilgili İletişim
ünitelerini ve bu elemanlar arasındaki kablajı içeren teçhizatların bütünüdür.
 Şifre: Şifre, alfanümerik (A’dan Z’ye) yada sayısal (0’dan 9’a) karakterlerden oluşan
uzunluğu altı karekterden az, oniki karekterden fazla olmayan karekterler dizilimi anlamına
gelir. Herhangi bir alfanümerik karekterlerin karışımından ise altı karekterlik veya sadece
(0’dan F’e) hekzadesimal karekterlerin karışımından ise sekiz karekterlik olacak şekilde,
şifrelerin en az 2,000,000,000 kombinasyonu olmalıdır.
 KTŞ: KTŞ, kamu telefon şebekesi anlamına gelir.
 Reaktif Enerji: Reaktif Enerji Reaktif Gücün zamana göre alınan integralidir.
 Reaktif Güç: Reaktif Güç, akım, gerilim ve bunların arasındaki faz açısının sinüsünün
aritmetiksel çarpımıdır. Ölçüm birimi voltamper reaktif ve aşağıdaki standart katlarıdır:
(İTM.183)
 1,000 VAR = 1 kVAR
 1,000 kVAR = 1 MVAR
 Uzlaştırma Dönemi: Bir uzlaştırma dönemi Aktif ya da Reaktif Enerjilerin ölçüldüğü 60’ar
dakikalık sürelerdir. Ölçülen bu değerler 40 gün boyunca sayacın hafızasında saklanacaktır.
Sayaç hafızası bu sürenin 30 dakikaya ayarlanması halinde de yeterli olacaktır.
 KES: KES, Koordine Evrensel Saat anlamına gelir.
8.7.2. Standartlar
Aksi belirtilmediği sürece; sayaçların tasarımı, üretimi ve testleri, aşağıda listelenen ilgili
standartların ya da eşdeğerlerinin en son sürümlerine göre gerçekleştirilecektir. Aşağıdaki
dökümanlar, bu Şartnamede referans olarak anılmaktadır ya da bu şartname ile birlikte
okunmalıdır:
STANDARDLAR KONUSU
IEC 44 Enstrüman Trafoları
IEC 529 Mahfaza tarafından sağlanan koruma seviyesi (IP kodu)
Sayaç okuma, tarife ve yük kontrolü için veri alış verişi –
IEC 1107
Doğrudan bölgesel veri alış verişi (İletişim Protokolü)
Aktif Enerji için Alternatif Akım Statik Watt-Hour Sayaçları
IEC 1036
(Sınıflar 1 & 2)
Enerji Ölçümü-tarife ve yük kontrol-elektronik dalga kontrol
IEC 1037
alıcılarının spesifik özellikleri
IEC 1038 Tarife ve yük kontrol zaman anahtarları
EN 60359 İklim Koşulları Standartları
Elektromanyetik Uyumluluk Bölüm 4: Test ve ölçüm
IEC 61000-4 series
teknikleri
IEC 61000-6-2 Elektromanyetik Uyumluluk – Genel direniş Standardı
EN 50178 Güç Tesislerinde kullanılacak Elektronik Techizat
Aktif Enerji için Alternatif Akım Statik Watt-Hour Sayaçları
IEC-EN 60687
(sınıflar 0.2S ve 0.5S)
Reaktif Enerji için Alternatif Akım Statik VAr-Hour
IEC-EN 61268
Sayaçları (Sınıflar 2 ve 3)
Elektrik Ölçüm Teçhizatı (a.a) – Belirli Özellikler – Bölüm
IEC-EN 62053-31 31: Elektromekanik ve Elektronik Sayaçlar için Sinyal Çıktı
Cihazları (Sadece İki Kablo)
Elektrik Ölçüm Teçhizatı (a.a) - Belirli Özellikler – Bölüm
IEC-EN 62053-61
61: Güç Tüketimi ve Gerilim Gereklilikleri
8.7.3. Genel Gereklilikler
 Sayaçların Hassasiyet Sınıfı: Sayaç hassasiyet sınıfları Tablo 1’de verildiği gibi olacaktır.
(İTM.183)
Tablo 1 – Sayaç Hassasiyet sınıfları ve ilgili standartlar.
100 MVA ile 10 MVA

*Sayacın 100 MVA’dan arasında 10 MVA’dan
bağlı olduğu büyük (100 MVA ve 10 MVA küçük
devrenin gücü
dahil)
IEC-EN IEC-EN
Aktif enerji IEC-EN 60687
60687 60687
sayaçları 0.5S sınıfı
0.2S sınıfı 0.5 sınıfı
**IEC-EN **IEC-EN
Reaktif **IEC-EN 61268
61268 61268
enerji sayaçları 2 sınıfı
2 sınıfı 2 sınıfı
* Her bir ölçüm noktasındaki ana güç trafosu ve/veya devrenin nominal gücü
** Asgari doğruluk gereklilikleri
 Sayaç Tipleri
Sayaçlar, elektronik ve tamamıyla programlanabilir cihazlar olacaktır. Sayaçlar, enerji

ve demand değerlerini depolamak ve yük profilini kaydetmek için dahili veri toplayıcısına
sahip olacaklardır. Sayaçlar, aktif enerjinin alınan ve verilen miktarlarını ve reaktif enerjiyi
dört kadranda ölçme kapasitesine sahip olacaklardır.
Sayaçlar; yüzey, çıkık ya da 19 inch kasalı biçimde monteli tiplerden herhangi biri
olabilir.
Sayaçlar, 3 faz 4 telli olup, 4-telli ya da 3-telli sistemlerde hassasiyet sınıfı içerisinde
ölçüm yapabilecektir.
 Sayaç Nominal Besleme Değerleri
Genelde; sayaçların nominal gerilim beslemesi 3x58/100 volt ve nominal akım

beslemesi 1 veya 5 amper olacaktır.
Ancak bazı ölçüm noktalarındaki gerilim trafolarının sekonder gerilim değerleri, ekli
malzeme miktar listesinde belirtildiği gibi, 3 x 58 / 100 V değerinden farklıdır. Bu nedenle, bu
noktalar için sağlanacak sayaçların nominal gerilim beslemesi, sözkonusu farklı gerilimlere
uygun olacaktır.
Sayaçlar, normalde gerilim trafolarıyla beslenecek olup, bir faz, iki faz ve / veya nötrün
kesilmesinde dahi sayacın beslemesi sağlanacaktır.
Bütün fazların enerjisinin kesilmesi durumunda elektronik iletişimi sağlamak için
sayaçlar, yardımcı bir DC kaynaktan da enerjilendirilebilecektir.
DC güç beslemesi 125 V (+10%, - 20%) ya da 220 V (+10%, - 20%)
Teklif edilen sayaçlar, EN 62053 - 61’de belirtilen güç tüketimi ve gerilim gerekliliklerini
sağlayacaklardır.
Sayaç beslemelerinin kesilmesi durumunda o ana kadar sayacın hafızasına
kaydedilen veriler kaybolmayacaktır.
Sayaçlarda, çalışmasını gerçek zaman saatinde tutmak amacıyla, en az 10 (on) yıl
ömre ve 3 (üç) yıl yedekleme kapasitesine sahip pil bulunacaktır.

(İTM.183)
Sistemin nominal çalışma frekansı 50 hertz’dir ve sayaçlar EN-IEC-60687 ve EN-IEC-
61268 standartlarında belirtilen frekans değişiklik aralığında kendi hassasiyet sınıflarına ait
hata limitleri içinde çalışacaktır.
 Genel Tanımlama
a) Kalibrasyon;
Sayaçlar, 10 yıldan kısa sürede kalibrasyon gerektirmeyecektir ve üniversal taşınabilir
test cihazıyla sahada test edilmeye uygun olacaktır.
b) Zaman Senkronizasyonu;
Sahada yer alan sayaçların gerçek zaman senkronizasyonu, sayacın RS 485 iletişim
portuna uzaktan gönderilecek gerçek zaman sinyali ile gerçekleştirilecektir.
c) Yedek Parça ve Hizmet;

Teklif sahibi, bakım ve onarım amacıyla gerekli gördüğü yedek parça ve tüketim
malzemelerinin kod, stok numaralarını, açık isimlerini, tanımlamalarını sağlayacaktır. Teklif
sahibi, teklifi ile birlikte rutin bakım gerekliliklerini belirtecektir ve 20 yıldan az olmamak
üzere yedek parçalarını bulundurmayı üretici firma garantisiyle taahhüt edecektir. Sayaçların
sahada testi için gerekli olabilecek aparatları (akım ve gerilim test jakı, pals algılayıcı …vs)
sayaç fiyatına dahil olacaktır.
8.7.4. Sayacın Temel Fonksiyonları
 Ölçülen Miktarlar
a) Enerji ölçümleri;
Bir uzlaştırma dönemi altmış dakika olup, Uzlaştırma Döneminin otuz dakikaya
ayarlanması halinde dahi aşağıda belirtilen enerji ölçümleri en az kırk gün boyunca tarih
ve saat etiketli olarak hafızada saklanabilecektir. Zaman etiketi hata limiti, her bir
Uzlaştırma Döneminin bitiş zamanı için, KES’in ± 5 saniyesi içinde olacaktır.
i) Alınan kWh,
ii) Alınan Endüktif kVARh,
iii) Verilen Kapasitif kVARh,
iv) Verilen kWh,
v) Verilen Endüktif kVARh,
vi) Alınan Kapasitif kVARh,
b) Demand ölçümleri;
Bir demand periyodu onbeş dakika olup, demand periyodunun beş dakikaya
ayarlanması halinde dahi aşağıda belirtilen demand ölçümleri en az kırk gün boyunca
hafızada saklanabilecektir:
Uzlaştırmaya ilişkin bir faturalama döneminde aktif enerji alınan ve verilen
değerleri için maksimum demand aşım sayısı, süresi ile tarih ve saat etiketli demand
değerleri sayaç hafızasında saklanabilecektir.
Maksimum demand değerinin hesaplanacağı demand periyodu beş, on, onbeş,
yirmi, otuz ve altmış dakikaya ayarlanabilecektir.
Zaman etiketi hata limiti, her bir Demand Periyodunun bitiş zamanı için, KES’in ± 5
saniyesi içinde olacaktır.

(İTM.183)
c) Sayaçlar, aşağıda belirtilen değerleri hem LCD hem de iletişim terminali üzerinden
sağlayacaklardır.
i) Alınan kümülatif kWh,
ii) Alınan kümülatif Endüktif kVARh,
iii) Verilen kümülatif Kapasitif kVARh,
iv) Verilen kümülatif kWh,
v) Verilen kümülatif Endüktif kVARh,
vi) Alınan kümülatif Kapasitif kVARh,
 Maksimum Demand Silme/Başlatma
Maksimum Demand Silme/Başlatma işlemi, aşağıdaki yöntemlerle

gerçekleştirilebilecektir;
a) Güvenlikli ve mühürlenebilir demand Silme / Başlatma butonu.
b) Haberleşme arabirimleri yoluyla demand Silme / Başlatma istemi.
 Veri Depolama Fonksiyonları
Verinin depolanması ve işlenmesi, sayaçların bünyesinde dahili olarak

Sayacın veri saklama kapasitesi, aşağıda belirtilen ölçüm verileri için yeterli olacaktır:
a) 30 dakikalık uzlaştırma dönemlerinde dahi ölçülen, Madde 4.a’da tanımlanan enerji
değerleri, en az 40 gün boyunca hafızada tutulacaktır.
b) 5 dakikalık demand dönemlerinde dahi ölçülen, Madde 4.b’de tanımlanan demand
değerleri, en az 40 gün boyunca hafızada tutulacaktır.
c) 4.c’de tanımlanan ölçümlerin aylık kümülatif değerleri ile aynı aya ait maksimum
demand değerleri, hafızada en az 12 ay süreyle saklanacaktır.
d) Uzlaştırma dönemlerinde ölçülen Cos Ø değerleri en az 40 gün boyunca hafızada
tutulacaktır.
e) Sayaç, besleme arızası olduğu durumda, arıza saatine kadar depolanan tüm verileri
koruyacak ve zaman hassasiyetini sürdürecektir.
f) genel alarm sinyalleri ve durum bilgileri, Veri Toplama Ünitelerinin tanıyabileceği bir
şekilde işaretlenerek, hafızada korunacaktır.
g) TSÜ ile gerçekleştirilen tarih ve saat değişimi hafızada kaydedilecektir.
h) Konfigürasyonu değiştirmek amacıyla infrared terminal üzerinden erişimin tarih ve saat
etiketi ile kaydı.
i) Sayaca ait dahili saatin son programlanma işleminin tarih ve saati, hafızada
kaydedilecektir.
j) Veri toplama kapasitesi dolduğunda, en eski verilerin yerini yeni veriler alacaktır.
 Konfigürasyon İmkanları
Sayaç, Taşınabilir Sorgulama Ünitesi – El Ünitesi (örn. El ünitesi/ taşınabilir bilgisayar)

kullanılarak herbir sahaya özgü gerekliliklere uyumlu olacak şekilde konfigüre edilebilir
olacaktır. Yetkilendirilmemiş konfigürasyon değişiklikleri şifre koruma yoluyla önlenecektir.
8.7.5. İletişim
 Uzaktan İletişim
a) Uzaktan iletişim; her bir sayacın uzaktan ya da yerel kontrolü, izlenmesi ve konfigüre
edilmesinde kullanılacaktır. İletişim, iki yönlü olacaktır.
b) Sayaç ile MVTÜ arasındaki tüm iletişim, MVTÜ tarafından başlatılacaktır.
(İTM.183)
c) TSÜ ile MVTÜ arasındaki iletişim TSÜ tarafından başlatılacaktır.
d) Her bir sayaç üzerinde, sayacın ya da sayaçların harici modem ile bağlantısı için RS-
485 haberleşme ünitesi olacaktır.
e) Sayacın İletişim Protokolü aşağıdaki konuları sağlayacaktır:
i) MVTÜ ile veri alış verişinin sağlıklı olarak gerçekleştirilmesini teminen sayaçlarda
kullanılan haberleşme protokolü arabirimi, MVTÜ sisteminde kullanılacak yazılıma
entegre edilebilecektir.
ii) İletişim protokolü ve sayaçların işletimi için gerekli olan yazılımlara ait kullanım
lisansları, herhangi bir kısıtlama bulunmadan Şirketimize ücretsiz olarak verilecektir.
f) MVTÜ’den herhangi bir ölçüm sisteminde yer alan birden fazla sayıdaki sayaca, tek bir
iletişim kanalından tek bir aramayla ulaşmak ve her bir sayaçta kaydedilmiş olan verileri
toplamak mümkün olacaktır.
g) İletişim protokolü, verilerin güvenliğini ve MVTÜ’ye doğru ve bozulmamış bir şekilde
iletilmesini sağlayacaktır.
h) Veri aktarma zamanını optimize etmek amacıyla, verilere ait tarih ve zaman etiketleri
için iletişim protokolünde gerekli önlemler alınacak ve bu önlemlere ait açıklamalar
teklifle birlikte verilecektir.
i) Şifre ile erişimde en az dört seviye olacaktır; bir seviye sadece okuma işlemleri için ve
konfigürasyon, kümülatif değerlerin kurulması, depolanan verilerin toplanması …vs için
ayrı bir seviye olmak üzere
j) Bir iletişim hattı üzerinden en az 32 sayaç ile çift yönlü haberleşme sağlanacaktır.
k) Sayaçların zincirleme bağlı olduğu durumda; zincirdeki sayaçlardan herhangi birinde
oluşabilecek herhangi bir arıza, diğer sayaçlardan herhangi birinin servis dışı olmasına
ve herhangi bir sayaçtaki verilerin kaybına sebep olmayacaktır.
l) Sayaçtaki bütün giriş / çıkış üniteleri eş zamanlı olarak çalışacaktır.
 TSÜ, TSÜ ile Sayaca ve MVTÜ ye Erişim

a) TSÜ ile yerinde iletişimin sağlanması amacıyla, sayacın ön yüzünde kolayca erişilebilir
optik giriş terminali olacaktır.
b) En az ikiyüzelli (250) sayacın kırk (40) günlük depolanan bilgileri TSÜ’nün hafızasına
kaydedebilecektir ve bu bilgiler, iletişim ağı üzerinden MVTÜ’ye aktarılabilecektir.TSÜ,
sayacı devreye alma ya da bakım teçhizatının bir bölümü olarak kullanılabilir.
c) TSÜ, sayaç ile iletişim için gerekli olan iletişim kablosu ya da başka bir araçla birlikte
sağlanacaktır.
d) TSÜ adreslenebilir olacaktır.
e) MVTÜ ile uzaktan iletişimi gerçekleştirmek amacıyla yerel sorgulama ünitesi dahili
modeme sahip olacaktır.
f) TSÜ üzerinde sayaçla yerinde iletişim için, EN-IEC protokol 61107’ye uygun optik
terminal bulunacaktır ve gerekli olan yazılımların kullanım lisansları, kullanım kısıtlaması
olmadan TEİAŞ’a ücretsiz olarak verilecektir.
g) TSÜ işletme yazılımları ve TSÜ’nün MVTÜ ile haberleşmesi için gerekli olan yazılımların
kullanım lisansları, kullanım kısıtlaması olmadan TEİAŞ’a ücretsiz olarak verilecektir.
h) MVTÜ ile veri alış verişinin sağlıklı olarak gerçekleştirilmesini teminen TSÜ’lerde
kullanılan haberleşme protokolü arabirimi, MVTÜ sisteminde kullanılacak yazılıma
entegre edilebilecektir.
i) Aşağıdaki bilgiler gerçek saat ve tarih etiketli olarak TSÜ vasıtasıyla elde edilecektir:
i) Tek faz ve üç faz gücün devre dışı kalma durumu,
ii) Tek faz ve üç faz gücün devrede olma durumu,
iii) Sayaç tarih ve saatinin ayarlanması,
iv) Sayacın hatalı çalışması,
v) Yük kaydının yeniden başlatılması,
vi) Sayaç parametrelerinin değiştirilmesi.
j) Aşağıdaki fonksiyonlar, sadece Taşınabilir Sorgulama Ünitesi tarafından ya da uzaktan
erişim için yetkilendirilen ilgili birim tarafından gerçekleştirilebilecektir;
i) Maksimum demand ayar değeri değişikliği,
ii) Sayaç parametrelerinin değiştirilmesi.

(İTM.183)
 LCD Ekran, Butonlar ve Alarmlar
Anlık gerilimi, akımı, enerjiyi, Cos Ø ’yi, güç ölçümlerini, genel alarm sinyallerini,
durum bilgilerini vb. bilgileri göstermek üzere sayaçlar üzerinde LCD ekran olacaktır.
Ölçümler, enerji için en az 7 tamsayı ve 1 ondalık olmak üzere 8 basamaklı, demand
için en az 5 tamsayı ve 1 ondalık olmak üzere 6 basamaklı ve Cos Ø için 1 tam sayı ve 3
ondalık olmak üzere 4 basamaklı olarak sayaç ekranında gösterilecektir.
Sayaç, demandın yeniden başlatılması ve LCD’de gösterilmesi istenen bir bilginin
seçimi amacıyla bir butona sahip olacaktır. Yetkilendirilmemiş demand yeniden başlatılma
işlemini önlemek için buton mühürlü olacaktır. Demandın yeniden başlatılması işlemi, sayaç
otomatik değişme modunda iken, bu butonuna basılarak gerçekleştirilecektir.
Ölçü trafoları oranları ekranda görülebilecektir.
Enerji ve güç birimleri göstermek üzere LCD üzerinde birim tanımlama alanı
bulunacaktır.
Ekranda yer alan bütün büyüklükler birimleri ve yönleri ile birlikte gösterilecektir.
Aşağıda belirtilen koşullarda LCD ekran üzerinden bir genel alarm sinyali ile birlikte
oluşan hatanın tanımı alınabilmeli ve bu uyarının detayı TSÜ vasıtasıyla veya haberleşme
donanımı vasıtasıyla uzaktan tarih ve zaman etiketi ile birlikte okunabilmelidir.
a) Sayaçların bağlı oldukları akım ve gerilim devrelerindeki akım ve/veya gerilim
bilgisinin / bilgilerinin kesilmesi (Harici arıza).
b) Pil beslemesinin zayıflaması halinde,
c) İletişim hatası olması durumunda,
d) Sayacın akım ve gerilim besleme devresinde hatalı bağlantı olması halinde,
e) Sayaçta dahili bir arızanın olması halinde ( RAM hatası, program hafıza hatası) vs,
f) Sayaca yetkisiz müdahale hallerinde.
Herhangi alarm göstergesi, sorgulama uygulamasıyla iptal edilemeyecek ya da
silinemeyecek ve verilerin (alarm bilgilerinin) yerini yeni veriler (yeni alarm bilgileri) alana
kadar korunacaktır. Beklenmedik durum ortadan kalktığında, alarm sinyali otomatik olarak
silinecektir.
Sayacın enerjiyi kaydetmesi sırasında bir ya da daha fazla faz arızalandığı /
kaybolduğu takdirde (bu durum kaydedilen enerji hassasiyetini etkilemeyecek ve sayaç
gerçek enerji miktarını kaydedecektir), hangi akımın ve / veya gerilimin arızalandığı,
arızanın tarih ve saati (saat, dakika) hafızaya kaydedilecektir ve duruma ilişkin alarm
göstergesi alınması mümkün olacaktır.
Sayaç, aşağıda belirtilen gerilim ve akım dengesizlik oranlarında, zaman gecikme
özelliği ile birlikte alarm sinyali verecektir:
a) 5% ya da daha yüksek olan gerilim dengesizliği (nominal gerilimin yüzdesi olarak
ifade edilir),
b) 10% olan akım dengesizliği (mevcut yükün yüzdesi olarak ifade edilir).
Ekran Görüntü Şekilleri: Sayaç, aşağıdaki ekran modlarından birinde çalışacaktır.
a) Otomatik Ekran Değişme Modu

Her bir bilginin ekranda kalma süresi beş ile on saniye arasında olacaktır.
Sayaç LCD ekranında aşağıdaki bilgiler sırayla gösterilecektir;
i) Alınan kWh,
ii) Verilen kWh,
iii) Alınan endüktif kvarh,
iv) Verilen kapasitif kvarh,
v) Alınan kapasitif kvarh,

(İTM.183)
vi) Verilen endüktif kvarh,
vii) MD Alınan kW,
viii) MD Verilen kW,
ix) Gerçek zaman ("KES") ve tarih,
x) Sayacın programlandığı ATO ve GTO oranları,
xi) Cos Ø,
b) Genişletilmiş Ekran Değişme Modu
Genişletilmiş ekran değişme modunda, yukarıdakilere ek olarak aşağıdaki
ölçüm değerleri de gösterilecektir.
i) MD yeniden başlatma sayısı,
ii) MD yeniden başlatma tarih ve saati,
iii) Madde 5.’de tanımlanan kayıtlı değerler,
iv) Sayaca yapılan muhtemel müdahale ile ilgili bilgi,
 Giriş / Çıkış Arabirimleri
 Optik İletişim Terminali

Sayaçlar, EN-IEC 61107 iletişim standardı ile uyumlu olan bir optik terminal ile
donanımlı olacaklardır. Sayaca erişim için gerekli olacak yazılımlar, ücretsiz olarak
sağlanacaktır. İletişim protokolü, gelecekte yapılacak değişiklikleri kolaylaştırmak için,
Şirketimize ücretsiz olarak verilecektir.
Sayaçlarda depolanan tüm veriler, taşınabilir bilgisayarlar ve/veya uyumlu bir el
ünitesi kullanılarak, optik terminalin kullanılması yoluyla okunabilecektir.
 Elektriksel İletişim Terminali

Sayaç ve MVTÜ arasında harici modem yoluyla sağlanacak iletişim için RS 485
haberleşme terminali mevcut olacaktır.
MVTÜ ile sayacın senkronizasyonunu sağlamak için bir zaman senkronlama sinyali
veya tarih ve zaman ayarlama sinyali sayacın RS 485 terminaline gönderilecektir.
İletişim hız oranı, 1200 –19200 baud aralığında olmalıdır.
 Alarm Çıktısı
Sayaç, madde 5.’de belirtilen alarm sinyallerinin tamamı için bir adet sabit durum röle
çıktısına sahip olacaktır.
 Pals Çıkışları
a) Sayaç, madde 4. (a) ’da belirtilen ölçüm değerleri dikkate alınarak toplam en az 6 adet
gerilimsiz pals çıkışına sahip olacaktır. Pals genişliği ise en az 80 5 ms olacaktır.
b) Pals çıkışları, sayaç tarafından kaydedilen aktif enerjinin alınan-verilen miktarları ve
reaktif enerjinin dört kadrandaki enerji miktarları ile doğru orantılı bir sıklıkta olacaktır.
Bir pals ile ifade edilen enerji değeri (Pals Başına Birim), tedarikçi tarafından teklifde
belirtilecektir. Bütün pals çıkışlarına ait pals sıklığı, tam yükte, saniye başına 0.1 ve 4
arasında birbirinden bağımsız olarak ayarlanabilecektir.
Pals Gösterge LEDi: Sayaç, hassasiyetinin kontrol edilebilmesini sağlayan LEDe

sahip olacaktır. LED pals sıklığı sayaç etiketinde belirtilecektir.
 Güvenlik
Sayaçtaki verilere yetkilendirilmemiş erişimi önlemek için, aşağıda örneklendiği gibi
güvenlik planı sağlanacaktır ve bu güvenlik planı hem yerel hem de uzaktan erişim için
(İTM.183)
a) Seviye 1 - Aşağıdakiler için şifre;
Sorgulama işlemi sırasında talebe bağlı olarak transfer edilebilecek aşağıdaki ölçüm
verilerinin sadece okunabilmesi;
i) Sayaç kimliği,
ii) Alınan kWh, verilen kWh, alınan kapasitif kvarh, verilen kapasitif kvarh, alınan
endüktif kvarh, verilen endüktif kvarh miktarları,
iii) Demand Değerleri,
iv) Kümülatif ölçülen miktarlar,
v) Yetkili Kişi tarafından belirlendiği şekilde kümülatif Aktif ve Reaktif
vi) Enerji çoklu ölçüleri,
vii) Ölçüm trafoları oranları,
viii) Alarm göstergeleri,
ix) Sayaç saat ve tarihi,
b) Seviye 2 - Aşağıdakiler için şifre;

i) Saat ve / veya tarihte yapılan düzeltmeler,
ii) MD’nin yeniden başlatılması,
c) Seviye 3 - Aşağıdakiler için şifre;

i) Göstergeler ve parametre,
ii) 1. ve 2. seviyeler için şifreler,
iii) Programlanan bilgilerin teyit edilebilmesi amacıyla sayaçtaki ek bilgilerin
okunması,
d) Seviye 4 - Aşağıdakiler için şifre;

i) Sayacın kalibrasyonu,
ii) Ölçüm trafoları oranlarının ayarlanması,
iii) Seviye 3 şifresinin ve seviye 4 şifresinin programlanması,
Her seviye için belirlenen fonksiyonlara ek olarak fonsiyonların önceki seviye (ler) de
yürütülmesi uygun olacaktır. Örn. seviye 1 ve seviye 2’de belirlenen fonksiyonların da seviye
3’te yürütülmesi mümkün olacaktır.
Her seviye için farklı şifreler kullanılacaktır.
Sayaçlar, yetkilendirilmemiş kişilerin taşınabilir sorgulama ünitesi bağlantısıyla sayaca
erişimini önlemek için koruma özelliğine sahip olacaklardır. Bu koşulda sayaçlar yeni ayar
değerlerini hafızaya kaydetmeyecek, alarm çıkışı verecek, yetkisiz müdahelenin tarih ve
saatini kaydedecektir. Teklif sahibi, bu özelliği teklifinde izah edecektir.
8.7.6. Gerçek Zaman Saati
a) Sayaç koordineli üniversal zamana ayarlanabilecektir.

b) Sayaçların zaman senkronizasyonu merkezi veri toplama ünitesi ile sağlanacak
haberleşme ile yerine getirilecektir. Zaman senkronizasyon sinyali veya tarih ve zaman
ayarlama sinyali sayacın RS 485 portuna gönderilecektir.
c) Her sayaç IEC 61038’e uygun olarak dahili bir kristal quartz gerçek zaman saati ile
donatılacaktır. Sayaç dahili saat hassasiyeti 23 °C’de 10 ppm’e eşit veya küçük
olacaktır.
d) Sayaç, ileri saat uygulamasını otomatik olarak yapabilecek, tarih ve saati artık yıldan
etkilenmeyecek şekilde en az 2050 yılına kadar doğru çalışacaktır.
8.7.7. Mühürleme
(İTM.183)
Sayaca ait ana mahfaza, sayacın ön yüzündeki sayaç kapağı vidalarının mühürlenmesiyle
korunacaktır. Ana terminalin ve yardımcı kablo bağlantılarının kapağındaki vidalar da
mühürlenebilecek tipte olmalıdır.
Demand silme / başlatma butonu mühürlenebilir olacaktır.
Sayaçlar, T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığından tip ve sistem onayı alınmış ve T.C.
Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca mühürlenmiş olarak teslim edilecektir.
8.7.8. Performans Gereklilikleri
Aktif ve reaktif enerji ölçümü yapan sayaçlar sırasıyla EN-IEC 60687 ve EN-IEC 61268
performans gerekliliklerini sağlayacaktır.
Sayaç performansı ve fonksiyonelliği, en az 1 sn süreye kadar olan besleme
kesintilerinden etkilenmeyecektir.
Ünitenin tüm normal fonksiyonlarını gerçekleştirebildiği süre olan tutma süresinden daha
uzun süren besleme kesintisini takiben, sayaç; normal performans ve fonksiyonelliğini,
müdahale olmadan, otomatik olarak, mümkün olduğunca çabuk bir şekilde tekrar elde decektir.
Sayaç, güç besleme arızası durumunda, arıza saatine kadar alınan tüm verileri
depolayacak ve zaman hassasiyetini sürdürecektir.
8.7.9. Test Gereklilikleri
Her bir kategori kendi özelliğine haiz olacak şekilde, sayaçlar üç kategori teste tabii
tutulacaktır.
 Tip Testleri
Teklif edilen sayaca ait tip test sertifikası ve raporu İngilizce tercümeleri ile birlikte
verilecektir. Tip testleri, uluslararası bağımsız, akredite edilmiş bir laboratuarda teklif edilen
sayaç tipi üzerinde gerçekleştirilmiş olacaktır. Aksi takdirde, teklif sahibi bu sipariş için
üretilecek ilk sayaç ünitesi üzerinde bütün masraflar kendisine ait olmak üzere uluslararası
bağımsız, akredite edilmiş bir laboratuarda TEİAŞ temsilcilerinin de katılımıyla tip testlerini
gerçekleştirmeyi kabul eder.
Testler, EN-IEC-60687 Ek-D Test Planı, EN-IEC-61268 Test Planı, EN-IEC-61000-4

serisi, EN-IEC-61000-6-2 ve EN-50178’de tanımlanan testlere ait gerekliliklerle tam olarak
uyumlu şekilde gerçekleştirilecektir.
1. Aktif Sayaçlar :
a) Doğruluk Testleri
i) Çevre sıcaklığının etkileri
ii) Eğiklik etkisi
iii) Gerilim etkisi
iv) Frekans etkisi
v) Dıştan kaynaklanan manyetik indüksiyon
vi) Dalga biçimi etkisi
vii) Faz dönüş sırasının ters çevrilmesi
viii) Bir ek cihazın manyetik alanının etkisi
ix) Bir ya da çok tarifeli yazıcının mekanik yükü

(İTM.183)
x) Kısa süreli aşırı akım deneyi
xi) Öz ısınma etkileri
b) Boşta yol verme ve boşta çalışma testi

c) Ek ayarlama düzeni testi
d) Güç kayıpları ölçümleri
2. Reaktif Sayaçlar :
a) Sıcaklık katsayısı testi

i) Eğiklik etkisi
ii) Gerilim etkisi
iii) Frekans etkisi
iv) Dış manyetik alanlar etkisi
v) Kısa devre etkisi
b) Boşta çalışma deneyi

c) Harekete başlama deneyi
d) Güç kayıplar deneyi
3. En Büyük Güç Göstericileri
a) Mekanik yükleme testi

b) Çalışmaya başlama testi
c)
 Rutin Testler (üretilen sayaçların kontrolü amaçlı)
Bu siparişe bağlı olarak üretilecek olan tüm sayaçlar üzerinde, EN-IEC-60687 ve EN-
IEC-1268 standartlarında belirtilen ilgili testler gerçekleştirilecektir. Fabrika kabulunden
önce, her bir test raporlarının kopyaları sağlanacaktır.
a) Isınma testi
b) Yalıtkanlık testi
c) Referans koşullarda doğruluk testleri
d) Gözle inceleme
 Fabrika Kabul Testi
Sözleşmeyi tamamen karşılayacak şekilde sağlanacak olan sayaçlar fabrika kabul ve

gözlem işlemlerine tabii olacaktır. Testler, sözleşmeye ilişkin yürürlükte olan standartlar,
IEC, sözleşme gereksinmelerinin başarıyla yerine getirildiği hususunda TEİAŞ’ı ikna edecek
şekilde gerçekleştirilecektir.
Sözleşme sonrası iki ay içinde, muhtemel zaman periyodunu, yerini ve kapsamını

içeren fabrika testi takvimini TEİAŞa teslim edecektir. TEİAŞ bu takvimi inceleyerek, hangi
testlere katılacağı konusunu yükleniciye bildirecektir. TEİAŞ ın katılmak istediği testler için,
yüklenici en az 45 gün önce TEİAŞa duyuruda bulunacaktır. TEİAŞ nedenini yükleniciye
bildirerek, testler sırasında temsil edilmemek isteyebilecektir. Bu durumda yüklenici
yürürlükte olan ilgili standartlara göre testleri tamamalayacak ve test sonuçlarını TEİAŞ’a
teslim edecektir.

(İTM.183)
Her bir test sonucu ilgili test raporu vasıtasıyla doğrulanacaktır. Test raporları ingilizce
ve türkçe olarak düzenlenecektir. Test raporları; ilgili testlere ait tanımları, test sonuçları
hakkındaki yorumları, katılımcıları, çeşidini, yerini tarihini içerecektir. Her bir test raporunun
iki orjinal kopyası TEİAŞ’a teslim edilecektir.
TEİAŞ temsilcilerinin teste katılımı, Yüklenicinin sözleşmeye göre yükümlü olduğu

sorumlulukları ortadan kaldırmaz.
TEİAŞ, test sonuçlarının hesaplamasına ilişkin metotları ve testle ilgili bütün

düzenlemeleri onaylayacaktır. Testler için kullanılacak teçhizatlar onaylı bir laboratuar
tarafından kalibre edilecektir. Test sertifikaları kalibrasyon detaylarını taşıyacaktır. TEİAŞ
kalibrasyon testleri dahil, testlerin tamamına katılabilir.
Bu şartnamede tanımlanan herhangi bir fonksiyon, TEİAŞ temsilcisinin talebi üzerine

fabrika kabul testinin bir parçası olarak test edilecektir.
Aşağıdaki testler, seçilen sayaçlar üzerinde, Şirketimiz temsilcisinin gözetiminde

gerçekleştirilecektir:
 Aktif enerji için EN-IEC-687 (1992) Tablo 9, Tablo 10 ve Tablo 11 gerekliliklerine göre ve
reaktif enerji ölçümleri için EN-IEC-1268 (1995) Tablo 10, Tablo 11 ve Tablo 12
gerekliliklerine göre gerçekleştirilecek olan hassasiyet testleri.
 İlgili IEC standartlarına göre yalıtım testi,
 İletişim giriş terminalleri, kontrol çıktıları ve sinyal girdileri için, ilgili IEC standartlarına
göre gerçekleştirilecek testler.
Test numuneleri gelişigüzel seçilecek olup, test edilecek numune miktarlarının adedi
aşağıdaki tabloya göre tespit edilecektir.
Hatalı örnek miktarı

Örnek miktarı adedi
Üzerin adedi
Kadar
de K R K R
N1 N2
1 1 2 2
0 50 4 4 0 2 1 2
51 100 8 8 0 2 2 3
101 150 13 13 1 3 3 4
151 300 20 20 2 4 4 5
301 600 30 30 3 5 6 7
Önce numune sayaçların N1 tanesi bütün testlerden geçirilir. Bu testlerden herhangi

birinde olumsuz sonuç veren toplam sayaç sayısı K1 sayısına eşit veya daha az olduğunda
teslimattaki bütün sayaçların bu teknik şartnamede belirtilen tüm testlere uygun olduğu
kabul edilir. Eğer bahsedilen testlerden geçemeyen örnek adedi R1 sayısına eşit veya daha
fazla ise teslimattaki tüm sayaçların uygun olmadığı kabul edilir. Deneyler sonunda, hatalı
bulunan numunelerin toplam sayısı K1 ile R1 arasında olduğunda, numunelerden geriye
kalan N2 tanesi aynı prosedüre göre test edilecektir. N1 ve N2 tane sayacın testi boyunca
(İTM.183)
belirlenen hatalı numunelerin toplam sayısı K2 sayısına eşit veya daha az olduğunda ilgili
teslimatın bu teknik şartnameye uygun olduğu kabul edilecek, R2 sayısına eşit veya daha
çok olduğunda ise teslimat red edilecektir.
8.7.10. Eğitim ve Dökümantasyon
 Sayaçlarin eğitimi, sekonder eğitim sırasında gerçekleştirilecektir.

a) Eğitimler ve eğitimlerde kullanılacak dokümanlardaki dil Türkçe olacaktır.
b) Eğitimde kullanılacak dokümanlar, eğitimden en az 1 ay önce elektronik ortamda ve
basılı olarak eğitime katılacak yetkili sayısı kadar TEİAŞ’a teslim edilecektir.
c) El Üniteleri ve sayaçlardan birer adet eğitim süresince temin edilecektir. Sayaçların
eğitimi, işletmesi, parametrelemesi ve analizi için gerekli olan yazılımlar eğitim sırasında
El Ünitelerine yüklenmiş olacaktır.
 Eğitimden 1 ay önce eğitim programı TEİAŞ’a teslim edilecek ve TEİAŞ’ın onayı alınacaktır.
 Yüklenici, Sözleşme yapıldıktan sonra, İngilizce ve Türkçe olarak aşağıdaki dökümanları

verecektir
a) Kullanma kılavuzu, işletme bakım talimat kitabı (yirmidört takım basılı ve iki takım
elektronik ortamda kopya korumasız olmak üzere)
b) Sayaçların pano içi montajı için gerekli olan elektriki ve mekanik çizimler,
c) Tüm yazılımlara ait İngilizce ve Türkçe kullanma kılavuzu
d) Her bir pano için, ölçüm panolarının dahili elektriki kablaj, yerleştirme, mekanik resimleri
TEİAŞ’a teslim edilecektir.
8.7.11. Diğer Şartlar
a) TEİAŞ’ın işletmedeki ölçü cihazlarını test ettiği etalon cihazın markası ve tipi Taşınabilir
Etalon Sayaç CALPORT 400’dür. Teklif edilen sayaçların bu test cihazıyla işletmedeki her
türlü testinin yapılabileceği yüklenici tarafından garanti edilecektir.
b) Yüklenici; garanti süresi boyunca yazılımlarla ilgili her tip gelişmeden TEİAŞ'ı haberdar
etmek ve geliştirilmiş yazılımları bedelsiz olarak TEİAŞ'a vermekle yükümlüdür.
c) Teklifçiler, sayaçların parametrelenmesine ve sayacın kaydettiği enerji bilgilerinin analiz
edilmesine ilişkin yazılımlara ait DEMO disketlerini vereceklerdir.
8.7.12. TEİAŞ Merkezlerinde Tesis Edilecek Sayaçların İçinde Yer Alacağı Sayaç Panosu
Şartnamesi
1. Pano içi projelerinin hazırlanması ve dahili kablajı.

2. Ölçüm panolarının üretim ve donatımı.
3. Ölçüm panolarının kabul testleri.
1. Pano Tasarımı ve Dahili Kablajı
Sayaç panoları yüksek kaliteli çelik ile tamamen kapalı olacaktır. Panoların tabanı,
havalandırmaya ilişkin gerekli önlemler dikkate alınarak kapatılacaktır. Pano boyutları 800 x
800 x 2150 mm. boyutunda olacaktır. Pano; sayaçları, terminalleri, pano dahili kablajı, yardımcı
röleleri ........v.s. ihtiva eder.
Sayaç panolarının projelendirilmesi ve dahili kablajı, aşağıdaki hususlar dikkate alınarak
yapılacaktır:
 Her bir sayaç panosu için prensip ve dahili kablaj resimleri hazırlanacaktır.

(İTM.183)
 Gelecekte modem ve veri toplama ünitesi montajında kullanılmak üzere, pano içinde 4U’luk
boş mahal bırakılacaktır.
Sayaç panoları 8 sayaç tesis edilecek şekilde tasarımlanacaktır. Panolar, ileriki
yıllarda yapılacak ilave sayaç montajları için gerekli kablajı hazır terminalleri içerecek
şekilde tasarımlanacak ve imal edilecektir.
 Sayaç panosundaki her sayaç müstakil akım devresinden beslenecek ve yedek sayaçları
seri olarak dolaştıktan sonra istasyonun kumanda panosundaki işletmede olan diğer ölçü
cihazlarına da irtibatlanacak şekilde projelendirilecektir.
Her bir sayaç için müstakil gerilim beslemesi olacak şekilde projelendirilecektir.
Ana ve yedek sayaçların akım ve gerilim bilgileri ölçü trafolarından varsa SDK'ya
uğramadan doğrudan sayaç panosuna taşınarak yapılacak, ana sayaç devresinde
sigorta/şalter, ölçü aletleri dahil hiçbir cihaz bulunmayacaktır.
Her bir sayaç bağlantısı için, sayaçlardaki terminal bloğunda, 4 akım girişi, 4 akım
çıkışı ve 4 gerilim girişi olacaktır. Bu akım ve gerilim giriş terminalleri ile, akım ve gerilim
trafosu devrelerini bozmadan sayacı test etmek mümkün olmalıdır. Aksi takdirde her sayaç
için ayrı bir test kutusu kullanılacaktır.
 Resimler TEİAŞ’ın dahili kablaj projesine uygun şekilde hazırlanacaktır. Tercihen DIN-A3
(279 x 420 mm) şeffaf kağıtlar üzerine çizilerek, kopyaları DIN-A4 ölçümündeki kağıtlar
üzerine yapılacaktır.
 Sayaç panosu içi bağlantı resimleri, her pano içinde, pano terminalleriyle cihaz terminalleri
arasındaki bütün bağlantıları gösterecektir.
 Gerekli bütün köprülemeler pano terminallerinin üst kısmında yapılacak olup, alt kısmı harici
bağlantılar için boş bırakılacaktır. Harici bağlantılardaki her terminale kablonun bir damarı
bağlanacaktır.
 Sayaç panosu ön ve iç görünüm resimleri aşağıdaki şekilde hazırlanacaktır.
a) Pano ölçümleri, yerleştirme şekli, bütün cihazları, terminalleri, topraklama baraları, kablo
tutturma kelepçeleri vs. gösterilecektir.
b) Cihazlar, baralar, terminaller vs. gibi ön görünüm resimlerinde görülmeyenler iç
görünüm resimlerinde gösterilecektir.
 Panonun elektriki, mekanik ve yerleştirme projesi hazırlanıp, şirketimiz görüşüne
sunulacaktır.
Şirketimizin görüşleri doğrultusunda proje üzerinde kesin mutabakata varıldıktan
sonra, pano projeleri yüklenici tarafından hazırlanacaktır.
 Şirketimiz tarafından onaylanmış olan Elektriki, mekanik ve yerleştirme projelerinden, her bir
pano için, 1 adet aydınger ve 6’şar takım DIN-A4 kopyasından şirketimize teslim edilecektir.
2. Sayaç Panolarının Üretim ve Donatımı
 Panolarla ilgili genel özellikler :

Tüm panolar kendi kendisini taşıyacak tipte olacaktır. Panolar zemin üzerine
cıvatalarla tutturulacaktır. Panoların altı kapalı, levha konstrüksiyonu kablo girişine ve
kanallar üzerine oturmaya uygun olacaktır. Panolarda kullanılan bütün cıvata ve somunlar
paslanmaz çelik (Kadmiyum kaplı) seçilecektir.
Panolarda bir adet topraklama barası olacaktır. Pano içi bağlantılarda kullanılan tüm
iletkenler makaronlu veya kodsisli olacak ve bu makaronların üzerinde iletkenin geldiği ve
bağlı olduğu cihaz veya pano terminal numarası yazılacaktır. Makaron beyaz, yazısı siyah
renkte olacak ve yazı zamanla silinmeyecektir. Kablo etiket ve kemerleri plastik ve aynı
malzemeden olacaktır. Pano içi bağlantılarda, kablolarda kesit zayıflatmasına neden
olabilecek uygulamalara izin verilmeyecektir.

(İTM.183)
Terminallerin monte edileceği bölüm veya bölümler, pano içi ve/veya pano dışı
irtibatların uygun bir şekilde yapılmasına uygun olacaktır.
Pano ve cihaz terminallerine olan bağlantılar iç kablaj şemalarındaki sıraya uygun
şekilde yapılacaktır.
Her panonun yan yüzeyine içten montaj yapılabilecek ve bu sırada bitişik panonun
yan yüzeyine zarar verilmeyecektir. Pano içi donanım düzenlenmesinde ileride yapılabilecek
değişiklik çalışmalarında montaj ve kablajın rahatça yapılabilmesi olanağı sağlanacaktır.
Bitişik terminallerin köprüleri göbekten yapılacaktır. Çeşitli kategorilerde voltaj ve/veya
fonksiyona sahip terminal dizileri arasında yalıtım bariyerleri olacaktır.
 Panolarla İlgili Teknik Özellikler

Aşağıda panolar için verilen sac tipi DKP HRP’dir. Bu sacın Alusing sac olması
halinde sac kalınlıkları bütün yüzeylerde en az 2 mm olacaktır.
 Pano Gövdesi:
Koruma sınıfı : IP41 (altı kapaklı)
Yükseklik : 2150 mm
Genişlik : 800 mm
Derinlik (kapaklar dahil) : 800 mm
Pano yapısı : Sayaç panosunun içindeki kablaj çalışmaları amacıyla
panonun içine giriş, panonun ön yüzünden
girilebilecek şekilde dizayn yapılacaktır. Panonun
ön kapağı kapalı iken sayaçlar önden
görülebilecektir. Panonun ön kapağının yetkisiz
kişilerce açılmasının önlenmesi amacıyla, panonun
ön kapağı mühürlenebilir olacaktır.
Minimum saç kalınlığı : Üst kapak 2 mm.
Bütün yüzeylerde 3 mm (Alusing hariç)
Sac tipi : DKP HRP veya Alusing.
İmalat tipi : Kaynaklı
Kablo girişi : Alttan
Havalandırma : Doğal ızgaralı filitresiz (üst veya arka kapakta)
Kaldırma halkaları : Var
 Boyama :
Sacın temizlenmesi : Paslanmaz önleyici işlemler uygulanarak
Boya tipi : İç ve dış yüzeyler fırın
Boya kat adedi : 3 (1 kat astar + 2 kat fırın boya)
En az boya kat kalınlığı : 50 mikron
İç yüzeyin boyanması : Pano dış renginde
Boya rengi : RAL- 7035 veya eşdeğeri fildişi.
 Pano Dahili Kablajı :
En az kablo kesti : Kumanda, akım, AC/DC devrelerde 1.5 mm² ve
sinyalizasyon devrelerinde 1 mm²
Yalıtım gerilimi : 2 kV/dak
İletken tipi : İnce çok telli
Kablo rengi : A faz kırmızı, B faz sarı, C faz mavi, toprak sarılı
yeşilli ve DC siyah

(İTM.183)
Kablo Markalanması : Makaron veya kodsis
Kablo Bağlantısı : İzoleli sıkma papuç ile
Kablo Pano Girişleri : Kablo bağlantıları, çelik kroşe rayı ve çelik kroşe
olacaktır.
 Topraklama Sistemi :
Bakır Bara: Kesiti : 30x3 mm Cu kalaysız
 Pano Aydınlatması :
Aydınlatma : Var, lamba + sabit anahtar (duy ve armatür birarada)
 Pano Isıtması :
Isıtma : Yok
 İsim Plakaları ve Etiketleme :
Ön ve Arka pano ve Cihaz Etiketleri : Fiberglass
Cihaz İsim Etiketleri : Beyaz, Yazı Rengi : Siyah
 Plaka Tip ve Ölçümleri :
 Cihaz Arka Yüz Etiketleri :
Yapışma Boyutları : 10x20 mm
Harf Yüksekliği : 8 mm
 Cihaz Ön Yüz Etiketleri :
Yapışma Boyutları : 15 x 60 mm
 Pano Arka Yüz Etiketleri :
 Pano Ön Yüz Etiketleri :
3. Sayaç Panosu Kabul Testleri
İmalatı tamamlanan ölçüm panolarının sevkiyatından önce, TEİAŞ temsilcileri davet

edilerek, imalatı tamamlanan ölçüm panolarına aşağıdaki test uygulanır.
 Toz ve nem geçirgenlik testi.

 İzolasyon testi.
Pano projesine göre iç bağlantı kablaj kontrolu.
8.8. Montaj Malzemesi
8.8.1. Yardımcı Röleler
Bu cihazlar IEC 60256 ve 60257 Tavsiyelerine uygun olacaktır. Röleler, fişli ‘prize takmalı’, toza
karşı korumalı ve koruma derecesi IP 41’li olacaktır. Doğru röle çalışması aşağıdaki yardımcı
besleme limitleri içinde temin edilecektir:
AC besleme için 100/3 veya 100 V + %10,

110 V DC nominal gerilim için %80 - %110.

(İTM.183)
Röle terminalleri (kullanılmayan terminaller de dahil) vidalı tip, fonksiyon göstergesi için etiket
taşıyıcılı ve kolayca anlaşılır terminal işaretleme sistemli olacaktır.
8.8.2. Kontrol Anahtarları ve Basma Düğmeleri ‘Butonlar’
Bu cihazlar IEC 60033 - (1 ve 2) Tavsiyesine uygun olacaktır.
Koruma derecesi IP 41 olacak ve doğru işletim aşağıdaki yardımcı besleme limitleri içinde temin
edilecektir:
110 V DC nominal gerilim için %80 - %110
Mimik paneli içine yerleştirilen yüksek gerilim kontrol anahtarları bir gösterge lambası ve bir yarı
saydam düğmeyi destekleyen bir siyah bar ile donatılacaktır. Ölü ışıklı zıt pozisyon
diyagramıyla birlikte koordine edilen bu iki parça, YG ana şalter pozisyonunu gösterecektir.
8.8.3. Uyarı Cihazları ve Lamba Göstergeleri
Koruma derecesi IP 41,

Görünüm,
Kutu
Format uygun ebatta olacak ve karakterlerin adedi gelecekteki sinyalizasyon için yeterli
olacaktır.
Uyarı cihazları sesli alarm başlatacaktır,
Vidalı veya maşalı kablo pabuçlu terminaller,
Lambalara önden erişim,
Muhafazalar lambayı da içerecek,
Lamba test imkanları.
8.8.4. Fonksiyonel Çalışma Limitleri
Fonksiyonel işletme limitleri;

Isı için 0-70°C,
Nispi nem için %65’e kadar olacaktır.
8.8.5. Akım Trafoları
Akım trafoları kesin şekilde önceden Mal Sahibinin onayına tabidir.
BÖLÜM - 9
9. KORUMA VE RÖLE KOŞULLARI

(İTM.183)
9.1. Genel
Bu bölüm, koruma sistemi minimum tasarım koşullarını kapsar. Yüklenici, kontratla ilgili
her cihaz, devre veya sistemin parametrelerini düzenlemek ve tümüyle uyumlu bir sistem
hedeflemek zorundadır. Fabrikada imalat, inceleme ve testler ile, taşıma, sigorta, iş yerine
dağıtım, tesis, elektriksel bağlantılar, testler, işletmeye hazırlık ve bu bölümdeki teçhizatın
işletme için ayarlarının yapılması işin kapsamı içindedir.
Yüklenici, çalıştığı fiderlerin karşı uçlarındaki fiderlerin sistemlerini dikkate almak

zorundadır.
Tüm koruma röleleri genel olarak aşağıdaki özelliklere sahip olacaktır.
 Röleler kendi kedini denetleme fonksiyonu devamlı devrede olacak ve bir iç arıza algılaması
halinde sinyal verecektir. Rölenin yardımcı beslemesi kesildiği zaman yine sinyal verecektir.
 Aksi belirtilmedikçe röleler en az son 5 arızayı osilografik olarak hafızalarında
saklayacaklardır ve arızalı faz röle ekranında veya LED vasıtası ile görülebilecektir.
 Yapılan ayarlar ve arıza kayıtları yardımcı beslemenin kesilmesi, gerçek zaman saat ve tarih
bilgisi pilinin bitmesi veya başka nedenlerle kendiliğinden hiçbir şekilde silinmeyecektir.
 Röle enerjili ve yük altında olsa da ayar değerleri değiştirilebilecektir. Röle ayar değişimi
sırasında korumayı devam ettirebilecek yapıda tasarlanmış olacaktır.
 Tüm gerilim kademelerinde kullanılacak röleler IEC 61850 Haberleşme Protokolünde
belirtilen özelliklere uygun, GOOSE haberleşmesini destekleyen ve yedekli haberleşme
mimarisini detekelemek amacıyla 2 adet fiber optik porta sahip olacaktır.
 380kV ya da 154kV kablo fiderlerinde, bir kısmında ENH ve bir kısmında yer altı kablo
içeren hatları besleyen fiderlerde veya mesafe koruma rölesinin çalışmasında sıkıntı
olabilecek (karşılıklı iki merkez arasında nihayet direkleri arasındaki mesafe) 1000 m'den
kısa hatları besleyen fiderlerde mesafe koruma özelliğine haiz hat diferansiyel koruma, diğer
durumlarda mesafe koruma rölesi kullanılacaktır. Tamamı kablo olan 380kV fiderlerde ana
koruma rölelerinden biri mesafe koruma, diğeri mesafe koruma özelliğine haiz diferansiyel
koruma olacaktır. Koruması yapılacak hattın OPGW'li olmaması durumunda mesafe koruma
özelliğine haiz hat diferansiyel koruma rölelerinin haberleşmesi için gerekli OPGW'nin temini
TEİAŞ'ın sorumluluğundadır. Mesafe koruma özelliğine haiz hat diferansiyel koruma tercih
edilmesi durumunda mesafe koruma fonksiyonları da bu şartnamede belirtildiği şekilde aktif
olarak kullanılacaktır.
 Tüm röle tasarımlarında, Yüklenici, ani açma veya ilk kademe açmasında en uygunsuz
noktada yer alan arıza başlangıcından, arızanın temizlenmesi için gerekli son açma bobinin
enerjilenmesine kadar geçen çalışma zamanını belirtecektir. Sinyal taşınma zamanının 1
çevrim olduğu varsayılarak, koruma düzenlerinin toplam çalışma zamanları 380kV fiderlerde
3.5 çevrimi, 154kV fiderlerde ise 4 çevrimi geçmeyecektir. Koruma düzenlerinden yalnızca
bara koruma ve arıza sisteminde bu değer 2 çevrim olarak uygulanacaktır. Rölelerin kendi
açma zamanları olabildiğince hızlı ve genel güvenilirlik içinde istikrarlı olacaktır.
 Röle panoları devreye alınırken yüklenici imalatçı süpervizörünü her türlü masrafını kendine
ait olmak üzere bulunuduracaktır.
 Aşağıdaki bölümlerde gerilim kademelerine ve fider tiplerine göre hangi tür korumanın
yapılacağı ve röle panolarında hangi tip koruma rölelerinin kullanılacağı belirtilmektedir.
Aşağıdaki maddelerde belirtilen koruma prensipleri hem klasik trafo merkezlerinde hem de
IEC 61850 tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde uygulanacaktır. Ancak bu maddelerde
belirtilen koruma rölesi sayısı klasik trafo merkezleri için geçerli olup IEC 61850 tabanlı
otomasyonlu trafo merkezlerinde kullanılması gereken koruma rölelerinin sayısı ve tipleri
şartnamenin ilgili bölümündeki çizimlerde belirtilmiştir.
 Trafosu bulunmayan ancak fideri tesis edilen tüm yüksek gerilim ototrafo ve trafo fiderlerinin
(diferansiyel koruma, aşırı akım toprak koruma, topraklama trafosu ve nötr direnç koruması
vs. komple) tesis edilecektir.
 Trafo zati koruma açmaları ve sinyalleri trafo diferansiyel rölesine input olarak girecek ve
(İTM.183)
arıza kaydı başlatacaktır.
 Tüm güç trafoları, ototrafolar ve tüm reaktörler için kullanılacak trafo diferansiyel koruma
rölelerinin REF (sınırlı toprak koruma-restricted earth fault) özelliği olacak ve bu özellik
kullanılacaktır. REF koruma için 154/33kV ve 380/33kV trafoların 33kV tarafları
kullanılacaktır.
 Şartname eki tek hat şemasında ve birim fiyat listelerinde 380kV ve 154kV fiderler için kaç
tane hat tıkacı temin edileceği belirtilecek olup hat tıkacı bulunan her hat ucunda aşağıdaki
özelliklere uyan, bağımsız çok kanallı alıcı-verici kuranportör seti tüm yardımcı donanımları
ile birlikte TEİAŞ tarafından temin ve tesis edilecektir.
Kuranportör seti I 1. kanal: Blokaj (FSK)

2. kanal: Transfer açma (FSK, kanal no.1)
Kuranportör seti II (Varsa) 1. kanal: Müsaadeli transfer açma (FSK)

2. kanal: Transfer açma (FSK, kanal no.2)
 380kV veya 154kV OPGW ile teçhiz edilmiş olan hatlarda mesafe koruma rölelerinin
haberleşebilmesi ve karşılıklı olarak çalışabilmesini teminen karşılıklı olarak fiber optik
dönüştürücü arayüz ya da kuranportör TEİAŞ tarafından temin ve tesis edilecektir.
 Tüm gerilim kademelerinde ve fider tiplerinde kullanılacak aşırı akım toprak koruma röleleri
en az aşağıdaki eğrileri ihtiva edecektir:
o Standard inverse (az ters eğri) IEC eğrisi

o Very inverse (çok ters eğri) IEC eğrisi,
o Extremely inverse (aşırı ters eğri) IEC eğrisi
o Long time inverse (uzun zamanlı ters eğri) IEC eğrisi
o Moderately inverse (ılımlı ters) ANSI/IEEE eğrisi
o Very inverse (çok ters eğri) ANSI/IEEE eğrisi
o Extremely inverse (aşırı ters eğri) ANSI/IEEE eğrisi
o Definite time (sabit zaman gecikmeli) Özel çalışma-standarda bağlı değil

Röleler en az
o Yönlü AA+toprak koruma (67-67N)
o Üç-Faz Aşırı Akım koruma (50-51)
o Toprak Koruma (50N-51N)
o Aşırı/düşük gerilim koruma (27/59)
o Termik aşırı yük koruması (49)
o Düşük frekans
fonksiyonlarına sahip olacaktır.
9.2. 380 kV Kuplaj Fideri
380kV kuplaj fiderine aşırı akım ve senkroçek rölesi konulacak, aşırı akım rölesinden
açtırma yapılmayacak ancak ayarlandığı değerin üzerinde bir akım geçmesi durumunda sinyal
verecektir.
9.3. 380 kV İletim Hatları

(İTM.183)
9.3.1. Genel Koşullar
 Bu bölüm 380 kV iletim hatlarının genel koruma felsefesini tanımlar.

 380kV hatlar, birbirlerinden farklı rölelerle yapılacak tam bağımsız iki koruma düzeni ile
korunacaktır. İki mesafe koruma rölesi kullanılması durumunda bu röleler farklı marka ya da
aynı imalatçının farklı modeli olacaktır. Ana Koruma 1 tüm hatlarda yön karşılaştırmalı
blokaj düzeni olacaktır. Ana koruma 2 müsaadeli aşırı menzil transfer açma düzeninde
olacaktır.
 Artçı koruma olarak, yönlü toprak koruma röleleri kullanılacak olup, ani açma özellikli
olacaktır.
 380 kV trafo merkezleri iki adet bağımsız DA batarya grubuyla donatılacaktır. Kesicilerin iki
açma bobini olacak ve iki koruma düzeni Ana koruma 1 ve 2 birbirlerinden tamamen
bağımsız DA akü gruplarından beslenecektir.
 Her ana koruma düzeni ayrı akım nüve ve gerilim devrelerinden beslenecektir.
 Tekrar kapama fonksiyonu tek kapamalı kendinden resetli, hızlı ve zaman gecikmeli olarak
tasarlanacaktır (enerjisiz hat veya senkronizasyon kontrollu).
 100 km'den uzun her hat aşırı gerilim koruma ile donatılacaktır.
 Teklif edilecek mesafe röleleri, hem normal hat korumasında, hem de seri kapasitörlü hat
korumalarında kullanılacak şekilde olacaktır.
9.3.2. Ana Hat Korumaları
 İki mesafe koruma rölesi kullanılması durumunda;

 Hat ana koruma 1 düzeni, mesafe koruma rölesi arıza kaydedici (fault recorder), arıza yeri
tespit (fault locator) özelliklerine sahip olacak, yön karşılaştırmalı blokaj düzeninde ve
kuranportörle veya haberleşme cihazlarıyla birlikte çalışacaktır.
 Blokaj sinyalinin taşınması ters zon eleman veya fonksiyonu ile başlatılacaktır. Hattın
%80'ine kadar oluşan arızalarda, röle blokaj sinyalinden bağımsız zone (kademe) elemanı
ile açmayı verecektir. Karşı uca yakın arızalarda, röle t zamanı bekleyecek bu zaman içinde
blokaj sinyali gelmezse açacaktır. Kademe 2 ve Kademe 3 röleleri gecikmeli ve artçı olarak
çalışacaklardır. Röle üzerinde kuranportör ya da haberleşme cihazının kanalındaki
gecikmeyi ayarlayabilecek bir zaman geciktirme elemanı bulunacaktır. Zaman geciktirme
elemanı en fazla 10 msan aralıklarla 0-50 msan arasında ayarlanabilir olacaktır.
 Hat ana koruma 2 düzeni, mesafe koruma rölesi arıza kaydedici (fault recorder), arıza yeri
tespit (fault locator) özelliklerine sahip olacak ve müsaadeli aşırı menzil transfer açma
düzeninde kuranportör veya haberleşme cihazlarıyla birlikte çalışacaktır.
 Kademe 1 röleleri korunacak hat uzunluğunun yüzde 120' sine ayarlanacak, ayrıca
bağımsız olarak hattın %80'ine ayarlanacak bir zone da ihtiva edecektir. Bağımsız zone,
lokal kesiciye açmayı doğrudan verecek ve müsaade sinyalini başlatacaktır. Kademe 2 ve
Kademe 3 röleleri zaman gecikmeli artçı röleler olarak kullanılacaktır.
 Tek devre hatlar için kuranportör ya da haberleşme cihazının arızası ile başlayan blokaj
iptali sağlanacak, ayarlanabilir bir zaman gecikmesi olacaktır.
 Arızalı veya kısa devre edilmiş hatların enerjilenmesi sırasında karşı uç açık olacağından
ani açmanın sağlanabilmesi için gerekli önlemler (eko devresi) alınacaktır.
 Paralel hatlarda, arızalı hatta iki uçtaki kesicilerin aynı anda açmamaları nedeniyle sağlam
hatta oluşan ters güç akışının istenmeyen açmaları önlenecektir.
 Ana koruma 1 ve Ana Koruma 2 devrelerinde kullanılacak mesafe rölelerinin diğer
fonksiyonel ve yapısal özellikleri bölüm 9.3.2.1.'de verilmiştir.
 Seri kapasitörlerin hat uçlarında yer aldıkları durumlarda hat üzerinde tek faz ve üç faz
arızalarda mesafe koruma röleleri tarafından görülen reaktanslar negatif olabilir ve arıza
akımları seri kapasitörlerin koruyucu hava aralıklarını ateşleyecek kadar yüksek olmayabilir.
Bu nedenle, “gerilimin ters dönmesi” denilen bu koşulda bile rölelerin doğru çalışması için
özel önlemler alınacaktır.
 İmalatçı, kapasitör koruyucu hava aralıklarının tutuşup tutuşmadığı ve sistem empedansının
(İTM.183)
kapasitif ve indüktif olduğu arıza koşulları için önerdiği düzenin çalışmasını açıklayacak ve
zaman ekseni üzerinde gösterecektir.
 Seri kompanzasyonlu hatlarda, kritik arıza koşullarında, önerilen koruma düzenindeki
rölelerin performanslarının kontrolu için Yüklenici tarafından model sistem üzerinde
yaptırılmış TNA testlerinin bulunmaması veya uygun görülmemesi durumunda tüm bedeli
yüklenici tarafından karşılanması koşuluyla testler yüklenici tarafından yaptırılacaktır.
9.3.2.1. Ana Koruma (Mesafe Koruma) Röleleri Koşulları
 Teklif edilecek mesafe koruma rölesi kompanzasyonsuz, seri kompanzasyonlu (seri

kapasitörün atlama hava aralıklı veya metal oksit dirençli düzenle korunduğu sistemler) ve
komşu hatlarda koruma için uygun olacaktır.
 Teklif Sahibi Ana Koruma 1 ve Ana Koruma 2 için değişik tipte veya markada mesafe
koruma röleleri önerecektir. Bu koşula uymayan teklifler reddedilecektir.
 Mesafe koruma röleleri, anahtarlamasız ve servis kayıtları ispatlı olacaktır.
 Röle hem tek faz toprak, hem de toprak temaslı veya temassız çok fazlı arızalarda
çalışacaktır. Röle doğrudan topraklı sistemlerde kullanılacaktır.
 Rölede, sistem birimlerine doğrudan bağlı, en az 4 yüksek hızlı minimum empedans
başlatma fonksiyonu ve en az dört yön ölçme elemanı olacaktır.
 Minimum empedans başlatma fonksiyonu fazlar arası veya fazlar ile toprak arasındaki
devreleri ayırt edecek ve faz seçici kumandaları sağlayacaktır.
 Röleler üç adet yönlü ölçme kademesine sahip olacaktır. Dördüncü bir kademe başlatma
fonksiyonundan sağlanabilir. Menzil anahtarlaması kabul edilecektir.
 Röle ters kademe fonksiyonu, pozitif sistem empedansını ölçecek ve tek ve çok fazlı
arızalarda öne bakan kademe elemanıyla aynı empedans ölçme karakteristiklerine sahip
olacaktır. Diğer blokaj düzenleri de kabul edilecektir.
 Faz-toprak arızalarında mesafe ölçümü, arıza direnci ve yük akımından etkilenmeyecektir.
 Röle tasarımı, kademesindeki arızalarda yüksek hızda çalışmayı ve kademe dışı arızalarda
stabil davranmayı garanti edecektir.
 Üç faz kısa devreler dahil her tür arızada ölçme geriliminin tamamen çökmesi durumunda
uygun yönlü fonksiyon istenir. Yakın üç faz arızalarda, yön bilgisi en az 0.5 san
kaybolmayacak bellek geriliminden elde edilecektir. Tek faz ve iki faz-toprak arızalarında
yön bilgisi sağlam faz geriliminden sağlanacaktır. Ölü kademesiz eşdeğer röleler de kabul
edilecektir.
 Mesafe ölçme birimleri, yüksek arıza dirençlerinde ve çok kısa hatlarda çalışabilir özellikte
olacaktır.
 Mesafe koruma rölesi açma karakteristiği, hat reaktansının ayarlandığı sınır değere kadar
direnç menzili korunarak aşırı menzil veya düşük menzil olmadan çalışacak şekilde
olacaktır. Direnç ve reaktans menzilleri birbirlerinden bağımsız ayarlanabilir olacaktır.
 Mesafe koruma rölesinin empedans ölçme karakteristikleri ve açma mantığı, tek faz ve üç
faz tekrar kapama düzenleri için seçici başlatma ve açma kumandaları verecek şekilde
tasarlanacaktır.
 Tüm kademe 1 faz toprak arızalarında, röle, hızlı tek faz tekrar kapama yapmaya uygun tek
faz açma verecektir. Kademe 1 çok fazlı arızalarda, açma sinyali 3 faz için ve 3 faz hızlı ve
yavaş tekrar kapamaya uygun olacaktır. İkinci kademe arızalarında açmalar daima üç faz ve
nihai olacaktır.
 Kesici arıza üzerine kapatıldığında, koruma sadece başlatma elemanlarının çalışmasıyla
açma kumandası verecektir.
 Ölçme gerilimi, kapasitif gerilim trafosundan alınacağından, röle bu tür ölçü trafosuyla iyi yön
ve menzil karakteristikleri verecektir. Bir problem varsa Ölçü trafosu koşulları, Teklif Sahibi
tarafından teklif dokümanında belirtilecektir. Bu koşullar olabildiğince az olacaktır.
 İmalatçı eğer gerekiyorsa, ilgili devrelerdeki indüklenen gerilimlerden ve gerilim
darbelerinden röleyi korumak için uygun cihazlar sağlayacaktır. İmalatçı ayrıca ilgili devreler
üzerindeki gerilim darbelerini en aza indirebilmek için kontrol kablosu ekranlaması,
topraklama sistemindeki sınırlama, vs üzerindeki önerilerini belirtecektir.
 Röle tasarımında yüksek frekans bozucu etkilerinde yanlış açmaların önlenmesi için her
(İTM.183)
türlü önlem alınacak ve röle yüksek harmoniklere duyarsız kılınacaktır.
 Röle yardımcı besleme gerilimi DA/DA konvertörü üzerinden tam galvanik izolasyon
sağlayarak yapılacaktır; konvertör kartı sökülüp-takılır olacak; ışıklı bir gösterge DA
kaynağının varlığını gösterecektir.
 Mesafe koruma rölesi aşağıdaki düzenlerde kullanıma uygun olacaktır:
 Hat ana koruma 2 sistemi için hızlandırma, müsaadeli aşırı menzil, müsaadeli düşük
menzil (bağımsız kademeli)
 Hat ana koruma 1 için blokaj (bağımsız kademeli)
 Müsaadeli transfer açma düzeni için uygun kontaklar sağlanacaktır.
Müsaadeli transfer açma düzenlerinde koruma sinyalinin alınması, hızlı toprak

korumanın ve doğru fazda tek faz tekrar kapama işleminin başlaması için ilgili koruma
sistem mantığını ve faz seçme işlemlerini başlatacaktır.
 Teklif sahipleri, mesafe koruma rölelerinin seri kompanzasyonlu ve komşu hat

korumalarında doğru çalıştıklarını ispatlayacaklardır.
Bu amaçla sistem TNA'da temsil edilecek ve çıkışları amlifikatörle doğrudan

testi yapılan röleye bağlanacaktır. Kapasitörlerin hat uç noktalarında veya hat
üzerinde belirli bir mesafede olabileceğine ve kapasitör banklarının aşırı gerilim
korumalarının atlama aralıklı veya MOR tipinde yapılabileceğine dikkat edilecektir.
Gerilim ve akım ters dönme koşullarını da kapsayan tüm olanaklı arıza ve

sistem türleri için testler yapılacaktır. Teklif Sahipleri tekliflerinde, kötü koşullar için
rölelerin doğru çalıştıklarını gösteren, tercihen TNA çıkış formunda, yeterli delil
sunacaktır. Teklif Sahipleri önerdikleri sistemin, zayıf besleme ve arıza akımı ters
dönmesi durumunda nasıl çalıştığını açıklayacaktır.
 Mesafe koruma rölesinin, güç salınımları nedeniyle istenmeyen açmaları

önlenecektir. Mesafe koruma rölesinde güç salınımlarını saptayan ve düzelebilecek
güç salınım koşullarında açmayı iptal eden ancak salınımın düzelemediği
durumlarda açmaya izin veren bir güç salınım rölesi olacaktır. Güç salınım blokaj
özelliği ayrı bir minimum empedans rölesi ile elde edilecek ve bu rölenin
karakteristiği empedans düzleminde başlatma rölesi karakteristiğinin dışında
olacaktır. Salınım sırasında arıza olursa, rölenin tüm ölçme ve açma fonksiyonları
gerçekleşebilecektir.
 Gerilim trafosu 1, 2 veya 3 fazının sigortası attığında, rölenin çalışmasını önleyen
yüksek hızlı bir düzen olacaktır. Bu düzen alarmı da başlatacaktır. Dışarıdan gelecek
blokaj sinyallerinin kullanımı için rölede blokaj sinyal alıcı rölesi de olacaktır.
 Rölenin doğru çalışması, seri kapasitör koruyucu atlama aralıklarının tutuşmasına
bağlı olarak sadece indüktif sistem empedansında değil, terminal geriliminin ters
döndüğü durumlarda da gerçekleşecektir.
 Kolay bakım için modüler röleler tercih edilecektir. Modüller sökülüp-takılır
olacaklardır.
 Mesafe koruma rölelerinin arıza kaydedici (fault recorder) ve arıza yeri tespit (fault
locator) olanakları yukarıdaki maddelerde belirtilen özellikte olacaktır.
 Röle, arızalı fazlar, kademeler, yardımcı gerilim kaybı, gerilim arızası (ayrı olarak
sağlanabilir), başlatmasının gösterilmesi için reset edilebilir ışıklı sinyallerle
donatılacaktır. Sinyaller bir butonla reset edilir olacaklardır. Röle açmaya gitmese de
sinyaller kaybolmayacaktır. Mesafe koruma rölelerinde bu sinyallerin menüden
alınması ve burdan reset edilmesi de kabul edilecektir.
 Görsel sinyallere ek olarak olay kaydedici için gerilim bağlantısız kontaklar
bulunacaktır. Bu kontaklar başlatma ve ölçme elemanları çalıştığında kapanacaktır.
Zaman gecikmeli koruma kademeleri kontakları çalışma zamanı olay kaydedicide

(İTM.183)
(klasik merkezlerde olay kaydecici cihazda, IEC 61850 tabanlı otomasyonlu trafo
merkezlerinde TM otomasyon sisteminde) görülebilecek şekilde tasarlanacaktır.
 Mesafe koruma rölesi, normal işletmede bile, yanlış açma riski olmaksızın ilgili test
personeli tarafından test edilebilmelidir.
 Mesafe röleleri kendi kendilerini test edebilme fonksiyonuna sahip olacaktır.
9.3.3. Artçı Koruma

 Yüksek dirençli toprak arızaların saptanması için yönlü ani elemanlı ve sabit zaman
gecikmeli aşırı akım toprak rölesi sağlanacaktır.
 Röle 3 faz akım ve gerilim girişli olacak ve yönlü AA+toprak koruması, aşırı/düşük gerilim
koruma yapabilecektir.
 Mesafe koruma rölesinin gördüğü arızalarda, mesafe koruma röleleri ile toprak arıza
koruması arasındaki kilitleme toprak aşırı akım rölesinin çalışmasını önleyecektir.
 İmalatçı IEC 60255-12' ye uygun olarak rölelerin çalışma karakteristiklerini grafiklerle
belirtecektir. Polar karakteristiğe ek olarak, yön bilgisi ile ilgili çalışma karakteristiği
verilecektir.
 Röleler sabit zaman karakteristikli olacaktır. Çalışma ve geri dönme zamanları da grafiksel
olarak gösterilecektir.
 Grafikler üzerinde rölenin çalışma ve çalışmama bölgeleri işaretlenecektir. Referans ve
referans olmayan giriş değerleri ve karakteristik açı hata sınırları, etkin çalışma sahaları ilgili
durumlarda belirtilecektir.
9.3.4. Kuranportör Sistemi
Her hat terminali, aşağıdaki koşullara uyan iki adet frekans kaydırmalı (FSK), çok kanallı
alıcı ve verici setlerden oluşan kuranportörlerle donatılacaktır. Kuranportör ve seti TEİAŞ
tarafından temin ve tesis edilecektir.
Kuranportör seti I : 1.kanal: Blokaj (FSK)
2.kanal: Transfer açma (kanal no:1, FSK)
Kuranportör seti II : 1.kanal: Müsaadeli transfer açma (FSK)
2.kanal: Transfer açma (kanal no:2, FSK)
 Ana koruma 2, müsaadeli (aşırı veya düşük menzil) transfer açma düzeninde kullanılan
mesafe röleleri ve müsaadeli aşırı menzil düzeninde kullanılan yönlü ani aşırı akım toprak
röleleri vericiyi uyarıp karşı uca açma sinyali gönderecekler ve karşı uçta otomatik tekrar
kapama yapılacaktır.
 İki kanal transfer açma vericileri aşağıdakilerle uyarılacaktır:
a) Kesici arıza ve bara koruma
b) Aşırı gerilim koruma (eğer varsa)
c) Reaktörlerin hatta kesicisiz bağlandıkları durumda şönt reaktör korumaları
 Her iki transfer açma kanalı, karşıya açma sinyali gönderip üç faz açma yaptıracak ve tekrar
kapama kilitlenecektir.
 Her transfer açma kanalının bir alıcı kontağı seri olarak el resetli bir kilitleme rölesine
bağlanarak, enerjilendirdiği ilgili kesicinin tekrar kapanmasını önleyecektir.
(İTM.183)
 Her transfer açma kanalının bir alıcı kontağı devamlı transfer açma sinyali geldiğinde
çalışmaya başlayacak bir zamanlayıcı ile paralel olarak bağlanacaktır, zamanlayıcı aynı el
resetli kilitleme rölesini enerjileyerek ilgili kesicinin tekrar kapanmasını önleyecektir.
 Transfer açma fonksiyonu servis dışı kaldığında taşıma arıza rölesinin bir kontağı hızlı ve
gecikmeli tekrar kapamayı kilitleyecektir.
9.3.5. Otomatik Tekrar Kapama
 Her hat ya da hat+kablo (hattın bir kısmı kablo, bir kısmı havai hat ise) fideri kesicisi tek
kapamalı, kendinden resetli, hızlı ve zaman gecikmeli tekrar kapama rölesi ile donatılacaktır.
 Otomatik tekrar kapama röleleri Ana Koruma 1 ve 2' nin kademe 1 röleleri ile müsaadeli
aşırı menzil düzenindeki yönlü ani aşırı akım toprak röleleri tarafından enerjilenecektir.
 Röleler gerekli tüm mantık ve zaman ayar olanaklarını taşıyacaktır.
 Hızlı tekrar kapama röleleri aşağıdaki çalışma tiplerini yapabilecektir;
a) Tek faz tekrar kapama
Tek faz arızalarda, tek faz açma ve tekrar kapama, diğer tüm arızalarda nihai açma
b) Tek faz ve üç faz tekrar kapama
Tek faz arızalar için tek faz açma ve tekrar kapama, diğer tüm arızalarda üç faz açma ve
tekrar kapama
c) Üç faz tekrar kapama
Tüm arıza türlerinde üç faz açma ve tekrar kapama
d) Tekrar kapama yok
Tüm arızalarda nihai açma ;
 Röle, yukarıda tarif edilen dört çalışma konumundan birini seçebilecektir. Koruma rölesinin
yanına pano üzerinde tekrar kapamayı devreye alan veya iptal eden iki konumlu
"Devrede/devre dışı" anahtarı konulacaktır. Röleye, mesafe koruma rölesinden sadece
arızalı fazların başlatma sinyalleri gönderilecek, fakat, röle, seçici anahtarlarla belirlenen
konuma göre çalışacaktır.
 Başarısız bir tekrar kapamadan sonraki açma her zaman üç faz olacaktır.
 Kesici arızalı hat üzerine kapatıldığında veya kapama yapıldıktan sonra kurma (kilitleme)
zamanı içinde arıza olursa, tekrar kapama rölesi üç faz nihai açma yaptıracaktır.
 Devamlılık gösteren arızalarda, açma üç faz olacak ve tekrar kapama bloke edilecektir.
 Tekrar kapama rölesi hangi pozisyonda olursa olsun, dışarıdan verilecek sinyalle
kilitlenebilecektir.
 Tekrar kapama rölesinde, tek faz ve üç faz tekrar kapamaların sayısını gösteren iki adet
sayıcı olacaktır. Gecikmeli tekrar kapama, bir uçta hattın enerjisiz olduğu kontrol edilerek,
diğer uçta senkronizasyon koşulları kontrol edilerek yapılacaktır.
 Hat gerilim kontrolu kesicinin hat tarafındaki gerilim büyüklüğü ölçülerek yapılacak ve kesici
1-10 saniye arasında ayarlanabilen zaman rölesi süresi bitiminde hat gerilimsiz ise
kapanacaktır.
 Senkronizasyon kontrol rölesi, enterkonneksiyonun yapılacağı noktanın her iki tarafında
gerilim olduğunda ve faz açısı, gerilim ve frekans farkları öngörülen sınırlar içinde kaldığında

(İTM.183)
kapama komutu verecektir.

 Otomatik tekrar kapama aşağıdaki durumlarda yapılmayacaktır;
 Bara koruma çalışması

 Lokal kesici arıza rölesi çalışması
 diğer kesici arızası
 Kesicinin elle kumanda edilmesi
 Hattın transfer kesici üzerinden beslenmesi
 Hat korumanın herhangi bir gecikmeli çalışması
 Transfer açma sinyalinin alınması
 Transfer açma fonksiyonu arızası veya servis dışı kalması
9.3.6. Hat Aşırı Gerilim Koruması
100 km'den daha uzun hatlar aşırı gerilim koruması ile teçhiz edilecektir.
Aşırı gerilim koruması, gerilim ayar sınırları nominal gerilimin %100'ü ile %170'i, zaman
ayarları ise 0.1-10 saniye arasında ayarlanabilen sabit zamanlı aşırı gerilim rölesinden oluşur.
Aşırı gerilim rölesinin geriye dönüş oranı 0.95' den küçük olmayacaktır.
Aşırı gerilim koruması aşağıda belirtildiği şekilde çalışacaktır:
1. Reaktörsüz veya reaktörün hata doğrudan kesicisiz bağlandığı hat terminalleri,
Aşırı gerilim rölesi çalıştığında hat kesicisini açtırıp tekrar kapamayı bloke edecektir ve
transfer açma fonksiyonunu başlatarak karşı uçtaki kesicinin açmasını ve tekrar kapamanın
bloke edilmesini sağlayacaktır. Aşırı gerilim rölesi yardımcı açma rölesi el resetli olacaktır.
2. Reaktörün hatta kesici üzerinden bağlandığı terminaller,
Aşırı gerilim rölesi 0.1-10 saniye arasında ayarlanan zaman sayıcı süresi sonunda reaktör
kesicisini kapatacaktır. Aşırı gerilimin devam etmesi durumunda lokal hat kesicisi açtırılıp tekrar
kapama bloke edilecek ve transfer açma fonksiyonu başlatılarak karşı uçtaki kesici açtırılacak
ve tekrar kapama bloke edilecektir. Aşırı gerilim rölesi yardımcı açma rölesi el resetli olacaktır.
Hat korumaları aynı zamanda reaktör kesicisini de açacaktır.
Aşırı gerilim rölesi bağımsız bir röle olarak temin edilebileceği gibi ana ya da artçı koruma
rölesinin bir fonksiyonu olarak da kullanılabilir.
380 kV Kablo Fideri Korumaları :

Genel Koşullar
Bu bölüm, 380 kV kablo fiderlerinin genel koruma felsefesini tanımlamaktadır.
 Mesafe rölesi, normal, seri kompanzasyonlu ve bitişik hatlarda çalışabilecek şekilde

olacaktır.
 380kV kablo fideri koruması, birbirinden farklı tip rölelerle yapılacak tam bağımsız iki koruma
düzeni ile donatılacaktır.
 Ana koruma 1, kablo diferansiyel rölesi olacaktır. Bu diferansiyel röle mesafe koruma
(İTM.183)
fonksiyonuna sahip olacaktır.
 Ana koruma 2, bütün kablo fiderleri için, müsaadeli aşırı menzil karşıdan açtırma düzeninde
mesafe rölesi olacaktır.
 Artçı koruma olarak, belli minimumlu ters zaman (IDMT) karakteristikli ve ani elemanlı üç faz
ve toprak arıza yönlü aşırı akım röleleri kullanılacaktır. Aşırı akım röleleri 3 faz akım ve
gerilim girişli olacaktır.
 Her ana koruma düzeni, ayrı AT çekirdeği ve GT devrelerinden beslenecektir.
 Müsaade sinyali, uzaktan açtırma sinyalleri ve pilot kablo diferansiyel röle için iletişim fiber
optik kablolarla yapılacak ve bunlar TEİAŞ tarafından temin edilecektir.
Ana Koruma 1
Kablo ana koruma 1, pilot kablo diferansiyel rölesi olacaktır. Bu diferansiyel röle mesafe
koruma fonksiyonuna sahip olacaktır. Koruma, fazlar arası veya faz-toprak arası arıza
koşullarında beklenen en küçük arıza akım değerini tespit edecek duyarlılıkta olacak ve şalt
teçhizatının tepe arıza akımı anma değerine kadar kararlı çalışmasını sürdürecektir.
Röle, anma değeri dışındaki frekanslara sahip akımlarda çalışmayacaktır.
Arıza akımı sadece bir uçtan beslense bile, hattın her iki ucuna yerleştirilecek kilitleme
fonksiyonunu haiz açma röleleri ile her iki uçtaki kesici de açtırılacaktır.
Rölenin çalışma zamanı, ayar değerinin beş katında 30 ms veya daha düşük olacaktır.
Fiber optik kablosu giriş kutusu ile röle panosu arasındaki bütün kablo bağlantıları
Yüklenici tarafından yapılacaktır. Eğer karşı uç Yüklenicinin sorumluluk kapsamında ise;
Yüklenici, gerekli bütün cihazları resimleriyle birlikte temin edecek ve karşı uç korumasının
montajı Yüklenici tarafından yapılacaktır. Bu durumda komple kablo koruma panolarının (1.ana,
2.ana ve artçı korumalar) temini, montajı ve mevcut projelere adaptasyonu Yüklenici tarafından
yapılacaktır.
Fiber optik kablonun iki damarı, TEİAŞ tarafından kablo diferansiyel koruma için
sağlanacaktır.
Koruma 2
Ana koruma-2 olarak mesafe koruma yapılacak, bu koruma sistemi arıza yeri tespiti ve
arıza kaydedici özelliklerine sahip olacak ve müsaadeli aşırı menzil karşıdan açtırma düzeninde
çalışacaktır.
Artçı Koruma
Kablo fideri artçı koruması, belli minimumlu ters zaman (IDMT) karakteristikli ve ani
elemanlı üç faz ve toprak yönlü aşırı akım röleleri ile yapılacaktır. Kombine röleler kabul
edilecektir. Bu röleler 3 faz akım ve gerilim girişli olmalıdır.
Kablo Koruma Sinyalleşme Cihazları
Müsaade sinyali, uzaktan açtırma sinyalleri ve pilot kablo diferansiyel röle için iletişim fiber
optik kablolarla yapılacak ve bunlar TEİAŞ tarafından temin edilecektir. 380 kV kablo fiderlerinin
bütün diğer koruma felsefesi, havai hat fider korumalarının aynısı olacaktır.

(İTM.183)
Otomatik Tekrar Kapama
Kablo fiderleri için otomatik tekrar kapama özelliği gerekmemektedir.
9.3.7. 380 kV Hat Şönt Reaktör Koruması
380 kV hatların şönt reaktörleri için aşağıdaki korumalar sağlanacaktır.
Ana koruma hızlı, üç fazlı, iki sargılı değişken yüzdeli karakteristikleri olan diferansiyel röle
ile yapılacaktır. Özel darbe mıknatıslama akımına karşı tutuculuk gerekli değildir. Diferansiyel
röle reaktör içindeki arızaları saptayacak ve el resetli yardımcı açma rölesini enerjileyecektir.
Reaktörün sekonder tarafında her üç fazda değil de yalnızca nötr devresinde akım trafosu
olması durumunda diferansiyel koruma rölesine reaktörün primerindeki 3 faz ile sekonderindeki
nötr akımı girilecektir.
380 kV hat şönt reaktör artçı korumaları aşağıda sıralanmıştır;
 Ters zaman karakteristikli ani ve zaman gecikmeli aşırı akım ve toprak röleleri (röleler set
halinde veya tek faz olarak teklif edilebilir), bu röle reaktörün primerindeki akım trafolarından
beslenecektir.
 Bucholz rölesi, sargı sıcaklığı göstergesi, yağ sıcaklığı göstergesi reaktör ile birlikte
sağlanacak ve İmalatçı tarafından koruma düzenine uygulanacaktır. Tüm artçı röleler
reaktör içindeki arızaları saptayacak ve el resetli artçı yardımcı açma rölesini
enerjileyecektir.
380 kV hat şönt reaktörü şartname eki tek hat şemasına uygun olarak hatta kesici
üzerinden ya da doğrudan bağlanabilir.
 Şönt reaktörün kesici üzerinden hatta bağlandığı durumda, ana ve artçı açma yardımcı
röleleri şönt reaktör kesicisinin her iki açma bobinlerini enerjileyecektir. Şönt reaktör kesici
kapaması bloke edilecektir.
 Şönt reaktörün hatta doğrudan bağlandığı durumda, ana ve artçı açma yardımcı röleleri
lokal hat kesicisi her iki açma bobinlerini enerjileyip aynı kesicinin tekrar kapamasını bloke
edecek ve karşı uç kesicisine transfer açma gönderip açmasını ve tekrar kapamanın bloke
edilmesini sağlayacaktır.
9.4. Ototransformatör Koruma Düzeni
9.4.1. Genel
Ototransformatör koruma düzeni her türde arızalar için ana ve artçı korumaları içerecek
ve 380 kV ile 154 kV transformatör kesicileri için kesici arıza koruması olacaktır.
Bu röleler (ana ve artçı korumalar), transformatörün enerjilenmesi sırasında veya kesici

kutuplarının en büyük 10 msan farklı kapanma sınırları içindeki kapamalarda oluşan geçici
rejimlerden etkilenip yanlış açtırma yaptırmayacaktır.
380 kV ototransformatör koruması, trafo bank koruması olarak tasarımlanacak, sadece bir
trafo olsa bile her iki trafoyu da kapsayan trafo bank koruması tesis edilecektir.

(İTM.183)
İki adet 380/154kV ototrafo, iki adet 380/33kV güç trafosu ya da 380/154kV ototrafo +
380/33kV güç trafosundan oluşan banklarda bankları oluşturan her bir trafonun müstakil
diferansiyel korumasına ilave olarak 380kV bank fiderine konulan akım trafosundan beslenen
bank diferansiyel koruma da yapılacaktır. Bank diferansiyel koruma rölesi müstakil trafo
diferansiyel koruma rölelerinin olduğu panolara konulacaktır. Tek 380/154kV ototrafo ya da tek
380/33kV trafo fiderlerinde de müstakil diferansiyel korumaya ilave olarak 380kV fidere konulan
akım trafosundan beslenen diferansiyel koruma da yapılacaktır
380/154kV Banklarda bulunan ototrafo koruma rölelerinin DC beslemesi şu şekilde

olacaktır.
 Her bir oto trafonun Ana Koruma Devresi (Diferansiyel Koruma Rölesi) müstakil DC şalter ile
Batarya-1 den beslenecek iki diferansiyel röle bir DC şalterden müşterek beslenmeyecektir.
 Her bir oto trafonun Artçı Koruma devresi (Trafo Zati Korumaları -Bucholz, Termik, Basınç
Ventil vb.- ile Yönlü/Yönsüz Aşırı Akım Röleleri) Batarya-2’den ayrı DC şalterden
beslenecek ve iki oto trafo müşterek DC şalterden beslenmeyecektir.
 Bank Genel Açma Rölesi ayrı bir DC şalter ile Batarya-2 den beslenecektir. 380kV ve 154kV
Kesicilerin her iki açma bobinine de açma gönderecektir.
 Bank diferansiyel koruma Batarya-1’den müstakil DC şalterle beslenecektir.
9.4.2. Ana Koruma-Diferansiyel Koruma
 Ana koruma yüksek hızlı, üç fazlı, üç sargılı, ayarlanabilir yüzdeli ve harmonik tutuculu
diferansiyel röle olacaktır.
 Diferansiyel röle transformatör bankı içindeki arızaları saptayıp, 154 kV ve 380 kV
transformatör kesicilerini açtırmak için el resetli primer yardımcı açma rölesini
enerjileyecektir. Bu kesicilerin kapamaları bloke edilecek ve 380 kV ile 154 kV taraftaki
kesici arıza koruması uyarılacaktır.
 Röleler bakım-işletme kolaylığı için tercihen sökülüp takılır modüllü olacaktır.
 Röleler, fazlar arası kısa devreler, iki veya üç faz toprak arızaları veya spir kısa devreleri
dahil korunan bölge içinde arızalara karşı hassas olacaklardır. Röleler doğrudan topraklı
sistemde kullanılacaktır.
 Röleler, darbe mıknatıslama akımına ve dış arızalara karşı duyarsız olacaktır. Röle ikinci
harmonik tutuculuk özelliği ile donatılacaktır.
 İkinci harmonik diferansiyel akımın saptanması her faz için ayrı fakat blokaj fonksiyonu üç
faz için müşterek olacaktır.
 Beşinci harmonik tutuculuk özelliği her üç faz için müşterek olacak ve transformatör aşırı
uyarıldığında röle çalışmasını önleyecektir.
 Röle ana akım transformatörlerinden galvanik olarak izole edilecektir.
 Akımlar arasındaki faz açısı ve akım transformatör oranı farklılıkları rölenin üzerinde
giderilecektir. Röle ayarlanabilir ana hassasiyet ve yaklaşık %50 eğimli tutuculuk
karakteristiklerine sahip olacaktır.
 Dahili büyük arızalarda, röle çok hızlı çalışacak ve ikinci harmoniklerle akım
transformatörlerinin asimetrik doymalarından oluşan DA bileşenlerinden etkilenmeyecektir.
Röle, diferansiyel akımın sadece 50 Hz bileşeni için çalışan, ayarlanabilir bir yüksek akım
elemanı ile teçhiz edilecektir.
9.4.3. Artçı Koruma
 Bucholz rölesi, sargı ve yağ sıcaklık göstergeleri vs. (Transformatör bankında yerleştirilecek
(İTM.183)
ve koruma sistemine İmalatçı tarafından uyarlanacaktır).
 380 kV ve 154 kV sargılar için, sabit ters zaman karakteristikli, ani ve gecikmeli 3 faz akım,
3 faz gerilim girişli yönlü AA+toprak rölesi tesis edilecektir. Bu röle vasıtası ile yönlü/yönsüz
AA ve toprak koruması yapılacaktır.
 380 kV sargı için 3 faz akım girişli aşırı yük koruması. Bu röle, akım ayarı anma akımının
%50-%200 arasında kesiksiz ayarlanabilir ve sabit zamanlı gecikme rölesi 1-100 saniye
ayarlanabilir olacaktır.
 Transformatör nötr ucuna yakın arızalara karşı koruma sağlamak için, nötr akım
transformatörüne bağlı sabit ve ters zaman karakteristikli gecikmeli aşırı akım toprak rölesi.
 Yardımcı servis transformatörlerinin bağlandığı 15.8 kV terminallerde ters zaman
karakteristikli gecikmeli aşırı akım faz röleleri. (Röleler set halinde veya tek faz olarak teklif
edilebilir).
 Artçı koruma röleleri (aşırı yük koruma hariç) arızaları saptayıp el resetli artçı koruma
yardımcı açma rölesini enerjileyerek 380 kV ve 154 kV transformatör kesicileri her iki açma
bobinlerine açma komutu gönderecektir, kesicilerin kapamaları bloke edilecek ve kesici
arıza koruması her iki tarafta uyarılacaktır. Aşırı yük koruması sadece 154 kV kesicileri
açtıracaktır.
 Tersiyer sargı varsa şönt kapasitörlerle korunacaktır. Tersiyer kapasitörlerinin koruması için
üç faz ve toprak ani ve gecikmeli sabit zamanlı aşırı akım rölelerinden 2 set Teklif Sahibince
sağlanacaktır.
 380/33 kV 125 MVA trafoların korumaları aşağıdaki şekilde yapılacaktır.
 380 kV kısımda diferansiyel röle, (3 faz + nötr) yönlü aşırı akım rölesi,
 33 kV kısımda (3 faz + nötr) yönlü aşırı akım toprak rölesi, aşırı yük rölesi, 33kV yönlü
aşırı akım toprak rölesi ve aşırı yük rölesi tek bir röle halinde temin edilebilir.
 Topraklama trafosu için ters zaman karakteristikli ani ve gecikmeli aşırı akım faz röleleri
ile sabit zamanlı ani ve gecikmeli toprak rölesi kullanılacaktır .
 Klasik trafo merkezlerinde yukarıda belirtilen 380kV fidere konulacak Yönlü aşırı akım
toprak röleleri ile aşırı yük röleleri, 33kV fidere konulacak Yönlü aşırı akım toprak röleleri,
topraklama trafosuna konulacak aşırı akım ve toprak röleleri ile aşırı yük röleleri ana
koruma rölesinden bağımsız cihazlar olarak temin edilecektir. IEC 61850 tabanlı
otomasyonlu trafo merkezlerinde hangi rölelerin kullanılacağı ilgili şartnamenin pano
görünüş resimlerinde verilmiştir.
9.5. 15.8 kV Şönt Reaktör Koruması
 Ters zaman karakteristikli ani ve gecikmeli aşırı akım faz röleleri. Buholz rölesi, sargı ve yağ
sıcaklığı göstergeleri v.s. (reaktör tankına yerleştirilecek ve düzene İmalatçı tarafından
uyarlanacaktır).
 15.8 kV şönt reaktör koruma röleleri kendi ilgili kesicisini açtıracaktır.
9.6. 34.5 kV Yardımcı Servis Transformatörü
 Kesici ile korunan yardımcı servis trafoları için ters zaman karakteristikli ani ve gecikmeli
aşırı akım faz röleleri
 Buholz rölesi (transformatör tankı içinde).
 Yağ seviye ve yağ sıcaklığı,
 Yardımcı servis transformatör koruma röleleri kendi ilgili kesicisini açtıracaktır.
9.7. Bara ve Kesici Arıza Koruma
 Bara ve kesici arıza koruma sistemi (segregated) her faz için ayrı koruma röleleri ile ya da
her fider için ayrı koruma röleleri ve bir ana üniteden oluşacak şekilde donatılacaktır.
 380 kV yeni trafo merkezlerinde 380kV ve 154 kV sistem bara ve kesici arıza koruma düzeni
ile donatılacaktır.
(İTM.183)
 Bara ve kesici arıza koruma ayrı bir pano halinde olacak ve merkezin nihai alacağı duruma
göre dizayn edilecektir(380 ve 154 kV’ luk sistemdeki boş fiderler de göz önüne alınacaktır).
Bara koruma ve kesici arıza koruma için röle panolarına teçhizat konulmasına müsaade
edilmeyecektir.
 Bara koruma düzeni bara zonu içindeki tüm fazlar arası ve faz-toprak arızalarını
saptayacaktır. İki çevrimden daha kısa çalışma zamanı olacaktır.
 Her bara zonu için tam seçicilik elde edileceğinden, her fider ayırıcısı, bara ayırıcısı, bara
kuplaj kesicisi veya bara bölücüsü düzene dahil edilecektir.
 Merkezlerdeki değişik bara biçimleri için, ayırıcı kontaklarından kontrol edilen sistem
eşdeğer mantık devresi sağlanacaktır. Bara eşdeğer devresi ayırıcıların pozisyonlarını
izleyecek, en yüksek seviyede uygunluk sağlamak ve sadece ilgili baraya bağlı kesicilerin
açmasını sağlamak için bara işletme şeklindeki her değişikliği otomatik olarak izleyecektir.
 Zon içindeki arızaların saptanmasındaki emniyeti artırmak için diferansiyel akıma ek olarak
ikinci bir kriter gerekli olup, açma komutu ancak her iki kriter oluştuğunda verilecektir. İkinci
kriter sadece gerilim bağımlı olmayacaktır.
 Düzenin hassasiyeti tam yük akımının %120' si üzerinde veya en küçük sistem arıza akımı
(hangisi küçükse) seviyelerinde ayarlanmaya uygun olacaktır.
 Açma komutu oluştuktan sonra, sistem kendiliğinden reset olmayacak, reset lokal olarak
veya uzaktan dışarıdan yapılacaktır.
 Akım transformatör devreleri, bara ayırıcı yardımcı devreleri ve bara kuplaj yardımcı
devreleri sürekli kontrol edilecektir. Herhangi bir arıza saptandığında koruma bloke edilip,
alarm verilecektir.
 Zonları ve fazları açık şekilde gösteren arıza göstergesi sağlanacaktır.
 Bara korumada, tüm fider kesicilerinin açma devrelerini keserek korumayı bloke edebilen bir
cihaz bulunacaktır. Bununla birlikte ölçü amacıyla bara koruma devrede kalacaktır. Bu
durumda kesicilerin kapanmaları bloke edilmeyecektir.
 Her fider için açma komutu doğrudan kesici açma bobinine verilecek ve açma kontaktörü
ilgili tüm kesicilerin kapama devrelerini bloke edecektir.
 Bara koruma karşı uç kesicisine transfer açma sinyali gönderecek ve karşı uç kesicisi
kapama devresi bloke edilecektir.
 Kesici arıza düzeni, ilgili kesicinin çalışamadığı durumda arızanın giderilmesi için hassas bir
artçı koruma olarak tüm 380 kV kesicileri (hat reaktör kesicileri hariç) ve 154 kV
ototransformatör kesicileri için sağlanacaktır.
 Çok hızlı artçı koruma açma sağlamak ve kesici arıza korumayı ana korumanın reset
zamanından bağımsız kılmak için, kesici arıza koruma üstündeki akımı izleyen çok hızlı
reset eden (10 ms) tek fazlı aşırı akım rölesi ile teçhiz edilecektir.
 Yüksek hızla reset eden aşırı akım röleleri, kesici arıza korumadaki iki kademeli zaman
sayıcıyı enerjilemek için kullanılacaktır.
 Kesici, ana ve artçı korumaları tarafından zaman sayıcı birinci kademesi sonunda
açtırılamadığında, kesicinin her iki bobini açma rölesi tarafından enerjilenecektir. Arıza
temizlenemediğinde, zaman sayıcı ikinci kademesi sonunda, arızalı kesiciye komşu
kesicileri açtırmak üzere açma rölesi tekrar enerjilenecek ve karşı uçtaki kesici/leri açtırmak
ve tekrar kapamayı bloke etmek üzere transfer açma gönderilecektir.
 Kesici arıza korumanın, bara korumanın içinde bir parçası olması tercih edilir. Bu durum
bara korumaya ilave edilecek elemanlarla yapılabilir. Bara korumanın akım röleleri, mantık
devresi, açma devreleri kesici arıza koruması için de kullanılabilir. Ancak, bara korumadan
ayrı olarak verilecek kesici arıza koruma rölesi de dikkate alınacaktır.
 Koruma sisteminin büyütülmesi kolaylıkla mümkün olacaktır.
 Koruma sistemi pano içinde montajı ve kablajı yapılmış ve kullanıma hazır olacaktır.
 Bara koruma, kesici arıza panoları devreye alınırken yüklenici imalatçı süpervizörünü her
türlü masrafını kendine ait olmak üzere bulunuduracaktır.
9.8. 154 kV Hat Koruması
Kendi kesicileri ile donatılmış normal hat fiderlerinde, biri ana koruma diğeri artçı koruma
olmak üzere iki adet koruma sistemi olacaktır.
(İTM.183)
154kV hat koruma rölelerinin DC beslemesi şu şekilde olacaktır
 Ana Koruma Rölesi (Mesafe Koruma/Kablo Diferansiyel Koruma Rölesi) Batarya 1 den
beslenecek ve kesicinin her iki açma bobinine de açma gönderecektir.
 Artçı koruma Rölesi (Aşırı Akım/Yönlü Aşırı Akım Rölesi) Batarya-2’den beslenecek ve
kesicinin her iki açma bobinine de açma gönderecektir.
154kV hat/kablo fiderlerinin karşısında bulunan trafo merkezlerinde 154kV bara ve kesici
arıza koruma sistemi varsa bu fiderlerde el resetli transfer trip kilitleme rölesi kullanılacaktır.
Transfer açma sinyali devamlı geldiğinde bu kilitleme rölesi enerjilendirilecektir. Haberleşme için
fiber optik dönüştürücü cihazlar kullanıyorsa cihazın transfer açma kontağı zaman gecikmeli
olarak kapatılacaktır. Haberleşme için kuranportörler kullanıyorsa zaman rölesi aracılığıyla
kilitleme rölesi enerjilendirilecektir. Bu durumda;
 Kesicinin her iki açma devresi enerjilendirilecektir.

 Kesici yakın ve uzak kapama devreleri kilitlenecektir.
 Tekrar kapama bloke edilecektir.
9.8.1. Ana Hat Koruma Sistemi
Mesafe koruma rölesi düşük empedans başlatma elemanları olan anahtarlamalı tipte
olacaktır. Tek faz kapamalı, hızlı tekrar kapama rölesi mesafe koruma röleleri ile kullanılmaya
uygun olacaktır. Röleler, aynı zamanda kendi kendilerini test edebilme, arıza yeri tespit özelliği
ve arıza analizi (fault recorder) yapabilme kabiliyetine sahip olmalıdır.
 Elektriki Özellikler :
Mesafe Koruma Fonksiyonu :
1. Röleler, hem faz toprak arızalarında hem de toprak bağlantılı veya izole çok fazlı arızalarda
çalışacaktır. Röle doğrudan topraklı sistemlerde kullanılacaktır.
2. Röle tasarımı, kademe içindeki arızalarda yüksek hızı, kademe dışındaki arızalarda ise
kararlı kalmayı sağlayacaktır.
3. Koruma, üç adet yüksek hızlı düşük empedans başlatma rölesi ve başlatmaları faz-faz arası
durumdan faz-toprak durumuna anahtarlayacak ayarlanabilir bir sıfır bileşen akım dedektörü
içerecektir. Düşük gerilim kontrollu aşırı akım başlatması kabul edilmeyecektir.
4. Korumada, yakın arızaların güvenilir biçimde saptanabilmesi için ölü kademesiz bir yön
elemanı ve bir mesafe ölçme elemanı bulunacaktır. Oldukça kısa hatların korunabileceği ve
toprak arıza dirençlerinin genellikle çok yüksek olması nedeniyle başlatma, mesafe ölçme
ve yön fonksiyonlarının ayrı olması ve mesafe ölçme ünitesinin başlatma elemanınkine eşit
direnç sahası olması tercih edilir.
5. Faz-toprak arızalarında, mesafe ölçümü arıza direnci ve yük akımından etkilenmeyecektir.

(İTM.183)
6. Rölenin üç adet öne bakan kademesi olacaktır.
7. Yön elemanı, gerilimin sıfıra gittiği her tür yakın arızalarda ölü kademesiz olacaktır. Yakın üç
faz arızalarda yön bilgisi , en az 0.1 saniye varlığı sürecek bellek geriliminden sağlanacaktır.
Tek faz ve çift faz toprak arızalarında, yön bilgisi sağlam faz gerilimlerinden elde edilecektir.
Ölü kademesiz eşdeğer röleler de kabul edilecektir.
8. Mesafe koruma rölesi, “Tekrar Kapama Fonksiyonu” başlığı altında tarif edilecek olan tek
faz ve üç faz tekrar kapama fonksiyonu ile birlikte kullanılacak seçici başlatma ve açma
komutlarını sağlayacak şekilde tasarlanacaktır.
9. Güç salınımlarını saptayan ve onları bloke eden özellikleri taşıyacak bu özellik empedans
düzleminde karakteristikleri başlatma rölelerinin dışında olan ayrı bir düşük empedans rölesi
ile sağlanacaktır. Güç salınımının blokaj özelliği rölenin içinde (rölenin kendi elemanı)
olacaktır.
10. Gerilim transformatör sigorta arızasını hızlı biçimde saptayan ve yanlış çalışmayı önleyen
bir dedektör olacaktır. Bu dedektör aynı zamanda kapanan bir kontak üzerinden sinyal
verilmesini sağlayacaktır. Dışından verilecek blokaj sinyalini alıp değerlendirecek bir röle de
koruma içinde bulunacaktır.
11. Kesici arıza üzerine kapatıldığında, koruma başlatma elemanlarının çalışmasıyla açma
komutunu verecektir.
12. Mesafe rölelerinin arıza kaydedici (fault recorder) ve arıza yeri tespit (fault locator) olanakları
yukarıdaki maddelerde belirtilen özellikte olacaktır.
13. Mesafe koruma rölesi aşağıdaki düzenlerde çalışmaya uygun olacaktır:
 Hızlandırma düzeni
 Müsaadeli düzenler
 Blokaj düzenleri
Tekrar Kapama Fonksiyonu :
1. Her hat kesici için, tek ve üç faz otomatik tekrar kapamaya uygun, tek kapamalı, kendinden
resetli yüksek hızlı otomatik tekrar kapama rölesi düzeni olacaktır. Tekrar kapama rölesi,
mesafe koruma rölesinin içinde yer alabilir.
2. Otomatik tekrar kapama röleleri başlatması ancak mesafe koruma rölesinden verilecektir.
3. Röleler gerekli tüm mantık ve zaman ayar olanaklarını taşıyacaktır.
4. Tekrar kapama rölesi aşağıdaki çalışmaları yapabilecek özellikte olacaktır:
a) Tek-faz tekrar kapama
Tek faz arızalarda, tek faz açma ve kapama, diğer tüm arızalar için nihai açma.
(İTM.183)
b) Tek faz ve üç faz tekrar kapama
Tek faz arızalar için tek faz açma ve tekrar kapama, diğer tüm arızalar için üç faz açma ve
tekrar kapama.
c) Üç faz tekrar kapama
Tüm arıza türlerinde üç faz açma ve tekrar kapama
d) Tekrar kapama yok
Tüm arıza türlerinde nihai açma.
5. Röle, yukarıda tarif edilen dört çalışma konumundan birini seçebilecektir. Koruma rölesinin
yanına pano üzerinde tekrar kapamayı devreye alan veya iptal eden iki konumlu
"Devrede/devre dışı" anahtarı konulacaktır. Röleye, mesafe koruma rölesinden sadece
arızalı fazların başlatma sinyalleri gönderilecek, fakat röle seçici anahtarlarla belirlenen
konumuna göre çalışacaktır.
6. Tekrar kapama yapıldıktan sonra kurma (kilitleme) zamanı içinde tekrar arıza olursa, tekrar
kapama rölesi nihai açma yaptıracaktır.
7. Devamlılık gösteren arızalarda, açma üç faz olacak ve tekrar kapama bloke edilecektir.
8. Tekrar kapama rölesi, seçici anahtarı hangi pozisyonda olursa olsun, dışarıdan verilecek
sinyalle kilitlenebilecektir.
9. Tekrar kapama rölesinde, tek faz ve üç faz tekrar kapamaların sayısını gösteren iki adet
sayıcı olacaktır. Gecikmeli tekrar kapama, bir uçta hattın enerjisiz olduğu kontrol edilerek,
diğer uçta senkronizasyon koşulları kontrol edilerek yapılacaktır.
10. Hat gerilim kontrolu kesicinin hat tarafındaki gerilim büyüklüğü ölçülerek yapılacak ve kesici
1-10 saniye arasında ayarlanabilen zaman rölesi süresi bitiminde hat gerilimsiz ise
kapanacaktır.
11. Senkronizasyon kontrol rölesi, enterkonneksiyonun yapılacağı noktanın her iki tarafında
gerilim olduğunda ve faz açısı, gerilim ve frekans farkları öngörülen sınırlar içinde kaldığında
kapama komutu verecektir.
12. Hızlı ve gecikmeli tekrar kapama konumlarını seçmek için seçici bir anahtar sağlanacaktır.
13. Otomatik tekrar kapama aşağıdaki durumlarda yapılmayacaktır;
 Bara koruma çalışması

 Lokal kesici arıza rölesi çalışması
 Diğer kesici arızası
 Kesicinin elle kumanda edilmesi
 Hattın transfer kesici üzerinden beslenmesi

(İTM.183)
 Hat korumanın herhangi bir gecikmeli çalışması
 Transfer açma sinyalinin alınması
 Transfer açma fonksiyonu arızası veya servis dışı kalması
 Yapısal Gereksinimler :
1. Kolay bakımı nedeniyle modüler röleler tercih edilecektir. Her modül kolayca çıkarılıp
takılabilir olacaktır.
2. Mesafe koruma rölesi, arızalı fazlar, kademeler, yardımcı gerilim kaybı, gerilim arızası,
başlatma vs. nin gösterilmesi için ışıklı sinyallere sahip olacaktır. Sinyaller bir butonla reset
edileceklerdir. Mesafe koruma rölelerinde bu sinyallerin menüden alınması ve burdan reset
edilmesi de kabul edilecektir.
3. Görsel sinyallere ek olarak olay kaydedici için uygun kontaklar bulunacaktır.
4. Röle servis dışı edilmeden test edilebilecek ve röle kendi kendini test edebilecek özellikte
olacaktır.
9.8.2. Aşırı Akım Artçı Koruma
Artçı koruma sabit ve ters zaman karakteristikli 3 faz akım ve 3 faz gerilim girişli
yönlü/yönsüz ayarlanabilen AA+toprak rölesi ile yapılacaktır. Bu koruma ilgili kesicilerin tüm
kutuplarını açtıracak tekrar kapama rölesinin çalışması önlenecektir.
Aşırı yüklenmeye karşı kullanılacak aşırı akım röle ayar sınırları korunan hat nominal
akımın 1-2 katı arasında ayarlanabilecektir. Her rölenin ani eleman kontağı ayrı olacak ve
istendiğinde kullanılmayacaktır.
Klasik trafo merkezlerinde yukarıda belirtilen 154kV fidere konulacak Yönlü aşırı akım
toprak röleleri ana koruma rölesinden bağımsız cihazlar olarak temin edilecektir. IEC 61850
tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde hangi rölelerin kullanılacağı ilgili şartnamenin pano
görünüş resimlerinde verilmiştir.
9.8.3. Faz Uyuşmazlığı
Herhangi bir kesici kutbunun konumu kesici konumuna uymadığında çalışacak faz
uyuşmazlığı rölesi kesicinin tüm kutuplarını açtıracaktır.
Faz uyuşmazlığı rölesi ayarları 0.5-5 san arasında olacaktır.
Otomatik tekrar kapama yaptırılırken faz uyuşmazlığından açtırma fonksiyonu iptal

edilecektir.
9.9. 154 kV Transformatör Fider Koruması
9.9.1. Genel

(İTM.183)
Transformatör fider koruması üç faz, faz-faz, faz-toprak ve aşırı yük arızalarına karşı
yapılacaktır. Ayrıca transformatör içinde spir kısa devreleri, yağ kaybı, aşırı ısınma ve kademe
değiştirici arızalarına karşı da önlem alınacaktır.
Transformatörün enerjilenmesi esnasında oluşan geçici rejimlerden, röleler etkilenip

yanlış açmaya neden olmayacaklardır.
Trafo koruma rölelerinin DC beslemesi şu şekilde olacaktır
 Ana Koruma Rölesi (Diferansiyel Koruma Rölesi) Batarya 1 den beslenecek ve genel açma
rölesini enerjileyerek bu röle üzerinden kesicinin her iki açma bobinine de açma
gönderecektir.
 Artçı Koruma (Trafo Zati Korumaları ( Bucholz, Termik, Basınç Ventil vb.) ile Aşırı Akım
Rölesi) Batarya-2’den beslenecek ve genel açma rölesini enerjileyerek bu röle üzerinden
kesicinin her iki açma bobinine de açma gönderecektir.
9.9.2. Ana Koruma
Transformatörler için ana koruma ayarlanabilir yüzde karakteristikli, harmonik tutuculu, üç

fazlı diferansiyel röle ile yapılacaktır.
9.9.3. Transformatör Zati Korumaları
Transformatör fiderleri diferansiyel koruma dışında aşağıdaki korumalara sahip olacaktır.
 Lokal ısınma ve yağ bozulması sonucu gaz oluşmasına neden olan herhangi bir sargı
arızasında çalışacak Buholz koruması.
 Aşırı yük veya dahili bir arıza nedeniyle transformatör yağ ve/veya sargısında sıcaklık
artışına karşı termik koruma.
 Transformatör için tehlike yaratacak biçimde yağ seviyesinin düşmesine karşı yağ seviye
koruması.
 Aynı korumalar (Buholz, termik ve yağ seviye koruması) yükte kademe değiştirici için de
kullanılacaktır .
 Ayrıca kademe değiştirme işlemi düzgün yapılamadığında, kademe değiştiriciyi korumak için
de önlemler alınacaktır.
Transformatörler yukarıda belirtilen korumalara sahip olacak şekilde tasarlanacak ve

açmalar sağlanacak uygun yardımcı röleler üzerinden verilecektir. Adı geçen tüm rölelerin ilk
kademelerinden görsel ve sesli ikazlar alınacaktır.
9.9.4. Aşırı Akım Koruma
Artçı koruma, ani elemanlı, ters zaman karakteristikli 3 faz aşırı akım ve sabit zaman
karakteristikli toprak röleleri ile yapılacaktır. Aşırı akım röleleri korunan fider nominal akımının 1-
2 katı arası ayarlanarak aşırı yük koruması yapılacaktır. Ani eleman çıkışı, ayrıca röle dışına
çıkartılacak ve istendiğinde kullanılacaktır. Klasik trafo merkezlerinde yukarıda belirtilen 154kV
fidere konulacak aşırı akım toprak röleleri ana koruma rölesinden bağımsız cihazlar olarak temin
edilecektir. IEC 61850 tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde hangi rölelerin kullanılacağı ilgili
şartnamenin pano görünüş resimlerinde verilmiştir.

(İTM.183)
154 kV Kablo Koruması
Kablolar için iki koruma sistemi sağlanacaktır. Klasik tip trafo merkezlerinde, ana koruma
olarak mesafe koruma özelliğine haiz kablo diferansiyel koruma ve artçı koruma olarak aşağıda
verilen aşırı akım ve yönlü toprak arıza rölesi kullanılacaktır. IEC 61850 tabanlı otomasyona
sahip trafo merkezlerinde ise biri mesafe koruma özelliğine haiz kablo diferansiyel rölesi, diğeri
aşırı akım ve yönlü toprak koruma özelliğine haiz mesafe koruma rölesi olmak üzere iki
bağımsız röle kullanılacaktır.
Ana kablo koruması
Ana kablo koruması, arıza yeri tespit özellikli, pilot kablo diferansiyel rölesi olacaktır. Bu

diferansiyel röle mesafe koruma fonksiyonuna sahip olacaktır. Bu koruma interfaz veya fazdan
toprağa arıza durumlarında beklenen arıza akımının en düşük değerini algılamak için yeterli
hassasiyette olacaktır.
Röle nominal değerden başka frekansa sahip akımlar tarafından çalışmaya karşı
korunacaktır.
Röle, hattın her iki ucuna yerleştirilen kilitleme fonksiyonuna haiz bir açma rölesi
vasıtasıyla arıza sadece hattın bir ucundan beslense dahi her iki uçtaki kesicileri açtıracaktır.
Rölenin ayarlandığı değerin beş katında, 30 mili saniyelik veya daha az bir çalışma
zamanı olacaktır.
İzolasyon seviyesi 15kV olacaktır ve bu, söz konusu koruma ile ilgili pilot kablo bağlantı
kutularındaki pilot kablo terminasyonlarının 15 kV’a izole edilmiş olduğunu sağlamak için
özellikle önemlidir. Diferansiyel korumanın kendi pilot kablolarındaki kesişen iletkenlerin, açık
devrelerin ve kısa devrelerin tespit edilmesini sağlamak üzere pilot denetim ekipmanı temin
edilecektir. Pilot kablo arızası durumunda, bir alarm verilecek ve koruma hizmet dışı kalacaktır.
Pilot denetimin besleme kaynağı da gözlemlenecektir.
Pilot kablo giriş kutusu, izolasyon trafosu ve röle panoları arasındaki tüm kablo irtibatları
yüklenici tarafından yapılacaktır. Eğer karşı uç istasyonu tedarik kapsamı içinde ise, Yüklenici
tüm gerekli ekipmanı çizimleriyle temin edecek ve uç korumayı kuracaktır. Bu durumda komple
kablo koruma panolarının (1.ana, 2.ana ve artçı korumalar) temini, montajı ve mevcut projelere
adaptasyonu Yüklenici tarafından yapılacaktır.
Pilot kablo yerine fiber optik kablo kullanılması durumunda, 15kV izolasyon seviyesi
aranmayacak ve iki damarlı fiber optik kablonun, kablo diferansiyel koruması için İşveren
Artçı koruması
Kablo fiderleri için artçı koruma, ani elemanlı, ters kesin en az zaman (IDMT) özellikli tip
üç faz aşırı akım ve yönlü toprak arıza rölesi ile yapılacaktır. Kombine röleler kabul edilebilir.
Aşırı akım röleleri 3 faz akım ve gerilim girişli olacaktır.
9.9.5. Açma ve Kilitleme Mantığı

(İTM.183)
Tüm açma komutları transformatörün her iki tarafındaki kesicileri açtıracak ve kapamalar
bloke edilecektir.
9.9.6. Nötr direnç koruması
Nötr direnci sabit zamanlı ani açma üniteli toprak rölesi ve rezidüel gerilim rölesi ile
sağlanacak ve direnç kopmaları ile direnç kısa devrelerine karşı trafoyu koruyacak ve trafonun
primer ve sekonder kesicilerini açtıracaktır. Nötr direnç akım koruma rölesi en az 3 akım eşiğine
sahip olacaktır. Birinci akım koruma eşiği sinyal olarak (20A-10 s), diğer iki akım eşiği ise açma
olarak kullanılacaktır.
Nötr direnç gerilim koruma rölesi için gerilim bilgisi yardımcı kontaklı şalter üzerinden
alınacaktır. Şalter atık bilgisi sinyali taşınacaktır.
Klasik trafo merkezlerinde yukarıda belirtilen nötr direnç koruma röleleri ana koruma
rölesinden bağımsız cihazlar olarak temin edilecektir (nötr direnci akım ve gerilim koruma
röleleri bütünleşik tek bir röle olabilecektir). IEC 61850 tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde
hangi rölelerin kullanılacağı ilgili şartnamenin pano görünüş resimlerinde verilmiştir.
9.9.7. 154 kV Kuplaj Fider Koruması
Ani elemanlı, ters zaman karakteristikli 3 faz aşırı akım ve sabit zamanlı toprak röleleri ile
yapılacaktır. Rölenin ani eleman kontağı ayrı olacak ve istenildiğinde
kullanılmayabilecektir.
154kV kuplaj fideri için aşırı akım rölesinden açtırma yapılacaktır.
9.10. 34.5 kV ve Daha Aşağı Gerilimli Fiderlerin Koruması
Fider koruma röleleri 3 faz akım ve 3 faz gerilim girişli yönlü/yönsüz korumaya
uygun AA+toprak rölesi olacaktır. Bu röleler ani elemanlı ve ters zaman karakteristikli
olacaktır. Toprak röleleri sabit zaman karakteristikli olacaktır. İstenildiğinde ani eleman çıkışları
iptal edilebilecektir. Koruma düzeni, dağıtım fiderleri ve transformatör çıkış fiderleri için aynı
olacaktır. Rölelerde arızalı fazın sinyal göstergesi bulunmalıdır.
Rölelerin Kullanıcı tarafından programlanabilen en az 5 çıkış kontağı olacak, bu çıkış

kontaklarına röle fonksiyonlarının hepsi veya herhangi birisi atanabilecektir.
Rölelerin üzerinde en az 2 adet dijital kontrol girişi olacaktır. Kontrol girişlerinin

fonksiyonları kullanıcı tarafından tanımlanabilecek ve bu sinyaller arıza kayıtlarında
görülebilecektir.
9.10.1.Nötrü İzole Sistemler
Nötrü izole sistemler yalnızca 380/33kV trafoların olduğu trafo merkezlerinde olup bu
trafoların 33kV kısmına Zikzak ve nötrü topraklı (Zn bağlantı grubu olan) topraklama trafosu
tesis edilecektir. Bu topraklama trafosunun primerinde ve topraklanmış nötründe akım trafoları
bulunacaktır. 33 kV fider için (3 faz + nötr) yönlü aşırı akım toprak rölesi ve aşırı yük rölesi,
Topraklama trafosu için ise ters zaman karakteristikli ani ve gecikmeli aşırı akım faz röleleri ile

(İTM.183)
sabit zamanlı ani ve gecikmeli toprak rölesi kullanılacaktır. 33kV yönlü aşırı akım toprak rölesi
ve aşırı yük rölesi tek bir röle halinde temin edilebilir.
Topraklama trafolarının kullanılmadığı nötrü izole trafo merkezlerinde toprak arızaları için
bara gerilim transformatörü açık üçgen sekonderine bağlı aşırı gerilim toprak rölesi
kullanılacaktır. Bu röle transformatör çıkış kesicilerini açtıracaktır.
Klasik trafo merkezlerinde yukarıda belirtilen yönlü aşırı akım toprak röleleri, aşırı yük
röleleri ve topraklama trafosu için kullanılacak aşırı akım toprak röleleriana koruma rölesinden
bağımsız cihazlar olarak temin edilecektir. IEC 61850 tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde
hangi rölelerin kullanılacağı ilgili şartnamenin pano görünüş resimlerinde verilmiştir.
9.10.2.Tekrar Kapama
Tüm OG hat fiderleri için hızlı ve yavaş tekrar kapama yapmaya uygun röleler
sağlanacaktır. Tekrar kapama röle üzerindeki seçici bir anahtarla veya menü üzerinden, hızlı,
yavaş, hızlı+yavaş veya tekrar kapama yok konumlarından biri seçilebilecektir. Arıza üzerine
tekrar kapama daha sonraki tekrar kapamaları kilitleyecektir. Arıza nedeni ile daha önce açmış
kesicilerde de tekrar kapama kilitlenecektir.
9.11. Koruma Röleleri İle İlgili Testler
9.11.1. Tip Testler
Koruma röleleri ile ilgili olarak istenen tip testleri aşağıda verilmiştir. Tip test raporlarının
eksik olması ve/veya uygun bulunmaması halinde bilabedel yaptırılacaktır.
Ancak aynı referanslı sözleşme kapsamında aynı imalatçıdan, birden fazla yüklenici
tarafından röle temin edilmesi halinde, tip testleri her bir yüklenici için ayrı ayrı
yapılmayarak, yalnızca biri için yapılacak testler yeterli görülecektir.
a) impulse withstand test,

b) HF disturbance test,
c) RF disturbance test,
d) enclosure protection
e) Contact Performance,
f) Mechanical durability,
g) Accuracy relating to time,
h) Maximum allowable temperature,
i) Limiting dynamic value,
j) Limiting short time thermal withstand value,
k) Rated burdens,
Dijital ve nümerik röleler için ilave olarak aşağıda verilen tip testleri de yaptırılacaktır.
a) 1 MHz burst disturbance test (IEC 60255-22-1 class III) at 2.5 kV

b) Electrostatic discharge test (IEC 60255-22-2 class III) at 8 kV
c) Fast transient disturbance test (IEC 60255-22-2 class III) at 4 kV
d) Radiated electromagnetic field disturbance test (IEC 60255-22-3) at 10 V/m, 25-1000 MHz
Yardımcı Röleler İçin

(İTM.183)
a) impulse voltage,
b) Contact-Circuit resistance,
c) Timing
d) Thermal endurance
e) Mechanical endurance,
f) shock and vibration,
g) temperature rise
h) enclosure
Aşağıda verilen rutin testler her tipten koruma röleleri için IEC-60255 ve diğer ilgili standartlara
a) visual inspection
b) accuracy relating to characteristic quantity
c) dielectric strenght
Yardımcı Röleler İçin
a) visual inspection and check of dimensions

b) dielectric strenght
c) functional tests
Koruma röleleri ile ilgili örnek bir kabul prosedürü aşağıda verilmiş olup kabullerde
en az bu listede verilen fonksiyonların testleri yapılacaktır:
Mesafe Koruma Rölesi:
ANSI Description
Code
21/ N Distance protection
68 Power Swing Detection/Blocking
-- Remote signals via protection data interface
85/21 Teleprotection for distance protection
50N/51N Earth Fault Protection in Earthed Systems
/67N
85/67 N Teleprotection for Earth Fault Protection
27 WI Measures for Weak and Zero Infeed
DTT External direct and remote tripping
50 / 50N Overcurrent time protection, definite-time
51 / 51N Overcurrent time protection, inverse-time
50 HS Switch-onto fault protection (SOTF)
79 Automatic reclose function
25 Synchronism and Voltage Check
FL Fault Locator

(İTM.183)
86 Reclosure Interlocking (Lockout function)
67 / 67N Directional time overcurrent protection
27 Undervoltage protection
59 Overvoltage protection
Trafo Diferansiyel Koruma Rölesi:
ANSI Description
Code
87T Differential protection, harmonic blokage
50 / 50N Overcurrent protection, definite-time
51 / 51N Overcurrent protection, inverse-time
Aşırı Akım Koruma Rölesi:
ANSI Description
Code
50 / 50N Overcurrent protection, definite-time
51 / 51N Overcurrent protection, inverse-time
67 / 67N Directional time overcurrent protection, definite-
time
67 / 67N Directional time overcurrent protection, inverse-
time
81 Under frequency
86 Reclosure interlocking (Lockout function)
Hat Diferansiyel + Mesafe Koruma:
ANSI Description
Code
87 L Differential protection line
85/87L Breaker Intertrip and Remote Tripping
21/ N Distance protection
68/T Power Swing Detection
85/21 Teleprotection for Distance Protection
50 / 50N Overcurrent time protection, definite-time
51 / 51N Overcurrent time protection, inverse-time

(İTM.183)
79 Automatic reclose function
25 Synchronism and Voltage Check
FL Fault Locator, calculated on a single-end
86 Reclosure Interlocking (Lockout function)
67 / 67N Directional time overcurrent protection
50 HS Switch-onto fault protection (SOTF)
27 WI Measures for Weak and Zero Infeed
BÖLÜM - 10
10. YARDIMCI SERVİS TESİSLERİ
İstasyon yardımcı servis tesisleri aşağıda belirtilen bölümlerden oluşacaktır.
 110 V ve 48 V için ana akü ve redresör sistemleri

 110 V ve 48 V için DC dağıtım şalterleri ve panosu
 AC Dağıtım şalterleri ve panosu
 AC dağıtım devreleri (güç kaynağı ile bütün gerekli aletler arasındaki kablaj)
 DC kaçak ve düşük-aşırı gerilim rölesi+Akü-Redresör bağlantısı denetleme rölesi (Akü-
Redresör bağlantısında kopukluk varsa alarm verecek)
 Frekansmetre
10.1. DC Besleme Sistemi
10.1.1.Genel
Trafo Merkezlerinde, biri primer diğeri artçı koruma rölelerini beslemek üzere iki bağımsız
110V DC besleme kaynağı ve sistemi tesis edilecektir. Acil aydınlatma, motor besleme, alarmlar
vs. gibi istasyonun diğer DC yükleri bu iki sisteme paylaştırılacaktır. Acil durumlarda bu iki
sistemin bir kaynağa bağlanabilmesi için önlem alınacaktır. İki sistemin paralel çalışmasını
önleyici gerekli kilitleme sistemi yapılacaktır.
PLC, RTU, varsa ethernet switch ve haberleşme cihazlarını beslemek üzere 380 kV ve
154 kV merkezlerde ikişer adet bağımsız 48 V DC, akü, redresör ve pano sistemi temin
edilecektir. Bu bölümde yer alan hükümler klasik ve IEC 61850 tabanlı otomasyonlu trafo
merkezlerinde hem 380kV hem de 154kV trafo sistem için uygulanır.
10.1.2. DC Dağıtım Panosu
DC beslemenin çeşitli cihazlara dağıtımını ve kontrolunu sağlamak için gerekli cihazları

da kapsayacaktır.
DC dağıtım panosundan yapılacak asgari dağıtım yerleri:

(İTM.183)
DC dağıtım panosundan 154kV ve 380kV fider başına her iki DC baradan birer adet
olmak üzere 2'şer adet bağımsız şalter tahsis edilecektir. Tesis edilecek besleme devreleri, ana
koruma röleleri ile artçı koruma rölelerini ayrı DC'lerden ve iki ana koruma rölesi varsa ana
koruma rölelerini farklı DC'lerden beslemek kaydıyla ayrı ayrı şalterle yapılacaktır. Ayrıca DC
dağıtım panosundan varsa olay kaydedici panoya, AG kompanzasyon panosuna, şalter sayısı
metal clad şartnamesinde verildiği üzere metal clad panolara, sayaç panosuna, RTU panosuna,
OG kumanda panolarının her birine, otomasyon panosuna, DC iç aydınlatmaya birer adet
bağımsız şalter tahsis edilecektir. DC dış aydınlatma için en az iki, Bara koruma sistemine en az
1 bağımsız şalter tahsis edilecektir. Tesis edilmeyen (ileride-boş) fiderler için de MCB şalter
bırakılacak olup bunların dışında tahsis edilen şalterlerin %20'si kadar daha şalter konulacaktır.
110Vdc dağıtım panolarına (3 pano için toplam) 154kV müstakil trafo merkezlerinde en az 60;
tüm GIS'lerde ve 380kV açık şaltlarda ise en az 100 şalter konulacaktır.
48Vdc panoda da benzer şekilde beslenmesi gereken tüm cihazlara ve ileride-boş

fiderlere bağımsız şalter ve tahsis edilen şalterlerin %20'si kadar yedek şalter konulacaktır.
Bahsi geçen şalterler konum ve sinyal kontaklı termik manyetik besleme kesicisi olarak
temin edilecektir. .
110 V ve 48 V DC dağıtım panoları en az 6300 A kısa devre kapasitesinde

tasarlanacaktır. Her akü redresör gurubu için 2 kutuplu ve ayarlanabilir termik/manyetik açma
devresi olan besleme kesicisi kullanılacaktır.
Trafo merkezleri için üç adet 110V DC dağıtım panosu tesis edilecektir.
110Vdc sistemde birinci ve üçüncü panolar mevcut iki akü redresör gurubunun birinden
ayrı ayrı beslenecektir. Bu iki dağıtım panosu arasında bir kublaj panosu (ikinci pano)
bulunacaktır. Kuplaj panosundaki kuplaj kesicisi (MCB) otomatik olarak devreye girmeyecek,
manuel olacak ve kuplaj kesicisi ile birinci ve üçücü panolardaki giriş kesicileri arasında DC
baraları hiçbir zaman paralele getirmeyecek kilitleme olacaktır.
48 V DC sistem için kumanda ve röle panoları boyutlarında, iki girişli ve kuplajlı 1 adet
dağıtım panosu yapılacak ve 48 V DC dağıtım panosu iki adet akü-redresör gurubundan ayrı
ayrı beslenecektir. İki 48 V DC besleme barası arasına bir kuplaj MCB konulacaktır. Her bara 6
A'lik 16 adet MCB'ye sahip olacaktır.
Her bir DC grup için akü ile redresör arasındaki bağlantının sağlıklı olduğunu denetleyen
koruma rölesi tesis edilecektir. Akü-redresör arasındaki bağlantının kopması durumunda ışıklı
ve sesli alarm sinyali alınacaktır.
Her mini devre kesici (MCB) 2 kutuplu, termik-manyetik elemanı ve kesicinin açtığını
gösterecek bir alarm kontağı bulunacaktır. Besleme branş kesicilerinin açma üniteleri, öncelikle
besleme kesicisinin açmasını temin etmek üzere selektif olacaktır. Bütün kesicilerin ana
kontakları gümüş kaplamalı olacaktır. Kesicilerin gövdeleri direkt topraklanacaktır.
Kesicilerin ON/OFF pozisyonları kasa üzerinde açıkça görülecek şekilde belirtilecektir.

Her pano için yüzde 2 hata sınıfında bir DC ampermetre ve voltmetre konulacaktır. Aletler (flaş)
yüzey montajlı 96x96 mm ebadında ve arkadan terminalli olacaktır.

(İTM.183)
Her pano için DC toprak kaçak rölesi tesis edilecektir. Toprak kaçağı tespit sınırı
ayarlanabilir olacak ve 2 mA geçen toprak kaçaklarında çalışacaktır.
DC aşırı gerilim ve düşük gerilim alarmları tesis edilecek olup ayarlanabilen ve verilen
değer aşıldığında çalışacaktır. Bütün alarmlar, alarm cihazı için bağımsız kontaklara sahip
olacaktır.
Ana terminaller 50 ile 120 mm2 bakır iletkenler için uygun olacaktır. Diğer terminaller 4 ile
25 mm2 iletkenlere uygun olacaktır.
10.1.3. DC Bar-Bağlayıcı Kesici
DC Bar-bağlayıcı (kuplaj) kesicisi sadece trafo merkezlerinde acil durumlarda iki DC

besleme sistemini tek bir kaynağa bağlamak için kullanılacaktır.
DC Bar-bağlayıcı kesici 2 kutuplu ve 200 A kapasiteli, 250 V işletme gerilimli ve dahili tip
olacaktır. Açma elemanı istenmemekle beraber, kesici 120 V ve 240 V DC de 5000 A kesme
kapasitesinde olacaktır.
Bu kesicinin “açık” pozisyonda asma kilitle kilitlenme imkanı sağlanacaktır. Kesicinin

pozisyonu, mekanik olarak mahallinde gösterilecektir. İki DC sisteminin paralel çalışmasını
önleyecek yeterli sayıda yardımcı kontak ve kilitleme sistemi bulunacaktır. Ana kontaklar gümüş
kaplamalı, şase direkt topraklı olacaktır.
10.2. AC Yardımcı Servis Besleme Gerilimi
10.2.1. Genel
Klasik tip ya da IEC 61850 tabanlı otomasyonlu Trafo merkezlerinde; AC yardımcı servis
olarak iki adet yardımcı servis trafosundan beslenilecek şekilde 220/380 volt, 3 faz, 4 telli nötrü
topraklı sistem bulunacaktır. Toplam 3 adet AC pano yapılacak ve besleme; merkezin yardımcı
servis trafolarının her birinden olmak üzere bağımsız iki AC ana besleme kesicisi vasıtasıyla
yapılacaktır. Tek AC yardımcı servis barası olacak, yadımcı servis trafolarından gelen ana giriş
kesicileri 1. panoya konulacak, 2. ve 3. AC panoya ise besleme şalterleri konulacaktır. İstasyon
yardımcı servis trafosu 33 kV' dan beslenecektir. 380kV ve 154kV trafo merkezlerinde iki
besleme kaynağı paralel çalışmayacak fakat giriş kesicilerden birinde bir arıza olursa otomatik
olarak diğer şalter devreye girecektir.
AC besleme sistemi servis trafosunun tüm yükünü taşıyacak kapasitede olacaktır.
AC yardımcı besleme sistemi (380 kV merkezler için 500 kVA servis trafosu, 154 kV
merkezler için 160 kVA) aşağıdaki hususlara uyacaktır.
 Nominal gerilim : 500 V

 Servis gerilimi : 220/380 V
 Nominal frekans : 50 Hz
 Nominal akım : 800 A (154 merkezleri için 250 A)
 Besleme sistemi : 3 faz/4 telli
 Simetrik kısa devre akımı : 20 kA
 Dielektrik test gerilimi : 2.5 kA
 İşletme sıcaklığı dahili teçhizat için : -10°C ile +55°C
(İTM.183)
10.2.2. Ana AC Besleme Kesicileri
Ana AC besleme kesicisi 1 nolu AC dağıtım panosuna konulacaktır. .
3 kutuplu 500kVA yardımcı servis trafosu için 800 A'lik, 160kVA yardımcı servis trafosu
için 250A'lik bu kesici ayarlanabilir termik-manyetik açma ünitesine sahip olacak ve küçük AC
dağıtım kesicileri (MCB) bu ana kesiciden önce açacak şekilde tasarımlanacaktır.
Kesicinin pozisyonu(açık-kapalı) mahaller gösterecek bir mekanik düzen bulunacaktır.
Kesici ana kontakları gümüş kaplamalı ve gövdesi direkt topraklı olacaktır.
Ana terminalleri 240 mm2 bakır iletkenler için uygun olacaktır.
Kontrol, alarm, pozisyon göstergesi vs. için 2 adet yardımcı kontağı olacaktır.
10.2.3. AC besleme kesicileri arasındaki kilitleme ve Otomatik Transfer
Otomatik transfer işlemi iki AC kaynağının paralel çalışmasını önleyecek, ana besleme
kesicilerinden yalnızca biri devrede olacak, devrede olan kesicinin herhangi bir nedenle açması
durumunda diğer besleme kesicisi devreye girecektir ve acil durumlarda yükün varsa generatör
beslemesine aktarılması sağlanacaktır.
Otomatik transfer işlemi, herhangi bir fazdaki gerilim normal gerilimin %80' ine düştüğü ve
0-60 sn. devam ettiği acil durumlarda yükleri diğer yardımcı servis trafosuna aktarmak, normal
besleme sisteminin bütün fazları nominal gerilimin %90' ına ulaştığında ve 0-60 sn. devam
ettiğinde, ters işlemi yapmak için kullanılacaktır.
Ana Besleme kesicileri; 500kVA yardımcı servis trafosu için 800 A'lik, 160kVA yardımcı
servis trafosu için 250A'lik 3 kutuplu, motorlu, ayarlanabilir termik-manyetik açmalı olarak temin
edilecektir. Bu kesiciler paralel çalışmaması için elektriki olarak kilitlenecektir.
Transfer için gerekli işletme gerilimi, yükün aktarılacağı kaynaktan sağlanacaktır. Transfer
anahtarının bir parçasının arızası halinde “nötr” pozisyonda kalmasına müsade edilmeyecektir.
Pano, genel dahili kullanım için tasarlanacak ve sadece önden müdahale edilebilecektir.
Ana kontakları her faz için iki adet 240 mm 2 bakır veya alüminyum iletkene uygun olacak, bir
toprak civatası ile giriş ve çıkış kabloları için çıkarılabilir civatalı pilakası bulunacaktır.
Pano üzerinde aşağıdaki cihaz ve olanaklar sağlanacaktır.
 Yüke bağlı besleme kaynağını belirtecek pilot lamba ve isim plakası

 Normal ve acil durumlarda, düşük gerilim şartlarını belirtecek alarm kontakları.
10.2.4. AC Dağıtım Panosu

(İTM.183)
Trafo merkezlerinde toplam 3 adet AC dağıtım panosu yapılacaktır.
Trafo merkezlerinin AC normal yardımcı servisi için 220/380 V, 3 fazlı, 4 telli nötrü topraklı
sistem tesis edilecektir. Pano üzerinde yeterli sayıda çıkış fideri bulunacak ve her fider kesme
teçhizatı ve gösterge aletleriyle donatılacaktır. Çıkış fiderlerinin sayısı ve kesme teçhizatının
karakteristiği teklif veren tarafından tespit edilecektir. Ancak en az aşağıda verilen bölümlere
bağımsız şalter (minyatür kesici-mcb) tahsis edilecek, ileride-boş fiderler için de şalter
konulacak ve ayrıca tahsis edilen şalter sayısının %20’si kadar yedek şalter bırakılacaktır.
 380kV ve 154kV her şalt için 1 adet ayırıcı motor beslemesi, 1 adet kesici motor
beslemesi, 1 adet ayırıcı/kesici ısıtıcılarının beslemesi, 1 adet SDK'ların ısıtıcı beslemesi
için olmak üzere 4 adet AC şalter,
 110V Redresör-1 için 1 AC şalter,
 Her trafo fiderinin Fan motorları için 1 AC şalter, kademe motoru için 1 AC şalter
 Kompanzasyon panosu için 1 AC şalter (akım kapasitesi tasarım sonucuna göre
belirlenecektir),
 Yağ çevrim cihazı için 1 AC şalte, en az 200A’lik,
 Bina aydınlatması için 1 AC şalter,
 Dış aydınlatma için şalt sahasına konulacak aydınlatma panosu için 2 AC şalter,
 Projektörler için 1 AC şalter,
 OG hücrelerin ısıtıcı ve aydınlatmaları için metal clad şartnemesinde belirtilen sayıda
AC şalter,
 Kumanda panolarının tamamı, röle panolarının tamamı, varsa “kumanda ve koruma
panoları”nın tamamındaki aydınlatma ve prizleri için 1’er AC şalter,
 Güvenlik binası için 1 AC şalter,
 Şalta konulacak priz için 1 AC şalter,
 Varsa lojman beslemesi,
 Varsa lojman aydınlatması,
Yukarıda listesi verilen şalterler ikinci ve üçüncü AC panolara konulacaktır. Bütün

minyatür kesiciler (m.c.b.) ayarlanabilir termik-manyetik açmalı olacaktır. Ana kontaklar gümüş
kaplamalı olacaktır. Kesicinin açık ya da kapalı olduğunu belirten ON-OFF yardımcı kontaklar
bulunacaktır.
Pano açılmadan kesicilerin açma kapamasının mahallinde yapılabilmesi için, kesiciler

panonun ön yüzüne monte edilecektir. Kesicilerin açık kapalı pozisyonları pano üzerinde
görülecektir. Branşman kesicilerin ana kesiciden önce açması için seçicilik tesis edilecektir.
İlave olarak AC dağıtım panosu üzerinde aşağıdaki cihazlar bulunacaktır.
 Uygun transformasyon oranlı, 0.5 sınıfı kuru tip akım trafoları

 1 adet 0.5 sınıf sayaç
 3 adet ampermetre, 1 voltmetre ve bütün faz-faz ve faz-nötr gerilimlerini ölçmek için seçici
anahtar, 1 wattsaatmetre ve 1 adet frekansmetre bulunacaktır. Ampermetre, voltmetreler ve
wattsaatmetreler 1% sınıfı olacak, pano yüzeyi ile düz montajlı (flaş) ve arkadan terminalli
olacaktır. Ampermetre ve voltmetreler 96x96 mm ebadında olacaktır.
10.2.5. Kompanzasyon Sistemi

(İTM.183)
Trafo merkezlerinde bulunan 220/380V AC sistem için, Kompanzasyon Sistemleri ile ilgili
Yönetmelik ve Tebliğlere uygun olarak kompanzasyon sistemi yapılacaktır.
Kompanzasyon sistemi güç faktörünü 0.99’a getirecek şekilde tasarlanacaktır.
Kompanzasyon sistemi AC sistemden çekilen endüktif yüke göre, kademeli olarak

devreye girip-çıkacak üniteler halinde tasarlanacak olup, Kompanzasyon sistemi ile ilgili
hesaplamalar trafo merkezinin iç ihtiyacının mevsime bağlı değişimi dikkate alınarak, yüklenici
tarafından yapılacak ve İdarenin onayına sunulacaktır.
Kompanzasyon sistemi hesaplamalarında yağ tasfiye cihazı dikkate alınmayacaktır. Yağ

tasfiye cihazları için gerekli kompanzasyon sistemleri ilgili İletim Tesis ve İşletme Grup
Müdürlükleri tarafından, yağ tasfiye cihazına bütünleşik olarak yapılacaktır.
Kondansatör kademelerinin tasarımı yapılırken, 3 fazlı kondansatörlerle birlikte en az birer

tane her fazda olacak şekilde tek fazlı kondansatör kullanılmalıdır.
Reaktif güç kontrol rölesi üç fazlı ve en az 12 kademeli olmalı, EN 60255-6 standardına

uygun, mikroişlemci tabanlı ve yükü kompanzasyon sistemine eşit olarak dağıtmalıdır.
Reaktif güç kontrol rölesi her faz için ayrı ayrı gerilim, akım, harmonik bozulma, cos φ,
aktif güç, reaktif güç, görünür güç, sıcaklık gibi verileri ölçebilmeli ve bu büyüklüklerin yanı sıra,
devrede olan kademeleri de röle üzerinden gösterebilmelidir. Reaktif güç kontrol rölesinin aşırı
ve eksik kompanzasyon uyarıları olmalıdır. Arızalı ve boş kondansatör gruplarını tespit
edebilmelidir. Monofaze ve trifaze kondansatörleri birlikte kullanabilmeli ve her fazı ayrı ayrı
kompanze edebilmelidir.
AC yardımcı servis trafosunun boşta çektiği reaktif kayıpları kompanze edebilmek

amacıyla trafonun anma gücünün %3’ü gücünde sabit kapasitör grubu tesis edilecektir.
Reaktif güç kontrol rölesi; düşük gerilim, aşırı gerilim, ölçü akımı düşük, ölçü akımı
yüksek, harmonik akım ve gerilim bozulma, aşırı sıcaklık, yetersiz kompanzasyon ve aşırı
kompanzasyon alarmları için röle çıkışına sahip olmalıdır.
Reaktif güç kontrol rölesi sıfır gerilim sistemine sahip olmalıdır. Enerji kesintilerinde röle
evvelce devreye aldığı kondansatör gruplarını devre dışı bırakacak ve enerjinin tekrar
gelmesiyle kademeler sistemin ihtiyacı kadar devreye girebilmelidir.
Kompanzasyon panoları kumanda panoları ölçülerinde olmalıdır.
Kompanzasyon sistemi için kullanılacak olan müstakil akım trafoları, hata sınıfı ≤ 0,5
olacak şekilde tercih edilmeli ve her fazda 1 adet olmak üzere 3 adet olarak tesis edilmelidir.
Kondansatörler TS EN 60831-1 ve 2 standartlarına uygun, kendini onarabilen metalize

polipropilen filmden imal edilmiş, tamamen kuru tip olmalıdır.
Kompanzasyon panosu kumanda binasına konulacak olup İdarenin onayına sunulacak

olan bina içi pano yerleşim resminde gösterilecektir.
Kondansatör kademe sayısı 12 olacaktır.

(İTM.183)
Sistemde kompanzasyon işine özel olarak tasarlanmış Kompanzasyon Kontaktörleri
kullanılmalıdır. Kompanzasyon kontaktörleri TS EN 60947-4-1 standardına uygun olacaktır.
Kompanzasyon kontaktörleri yol vereceği kondansatör grubunun gücüne uygun olarak
seçilecektir.
Her bir kademe hızlı çalışan, izoleli, devre gücüne uygun seçilmiş şalterler (MCB) ile
korunacaktır. Bu şalterlerin atması durumunda AC panoda bulunan anonsiyöterlerde sinyal
çıkarılacaktır.
Reaktif Güç Kontrol Rölesinde monofaze ve trifaze kondansatör grubu bağlanabilme

özelliği olmalıdır.
Kademelerden hangilerinin devrede ya da devre dışı olduğu, kademelerin hangi fazlara ait
olduğu röle ön panelinden veya menüsünden görebilmelidir.
Pano gerilim beslemesi AC panoda bulunan termik manyetik kompakt şalter üzerinden
olacaktır. Bu şalterin akım kesme değeri toplam kondansatör akımının 1,5 katı değerinde
seçilecektir.
A, B ve C faz ana giriş gerilimlerini gösteren ve sigortalar ile korunmuş indikatör lambaları
pano ön yüzüne monte edilecektir.
10.3. AKÜ ve AKÜ ODASI
 154 kV ve 380kV merkezlerde ikişer grup 110 DC (55x2 V) ve 48 V DC (24x2 V) akü grubu
olacaktır.
 2 akü odasının her birine birer grup 110 V DC ve 48 V DC akü grupları konulacaktır.
 110Vdc aküler 300Ah, 48Vdc aküler ise en az 200Ah kapasiteli stasyoner tip sabit tesis
kurşun asitli olacaktır.
 Akülerin dış kutusu; ısıya dayanıklı, şok emici, kırılma, çatlama, yüksek ısı ve şarj, deşarjda
deforme olmayacak şekilde en iyi yalıtkan malzemeden yapılmış; yalnızca özel gaz çıkış
kapağı dışında, dış ortamla hiçbir gaz, sıvı alış verişi olmayacak şekilde dizayn edilmiş
olacaktır.
 En kötü hizmet koşullarında dahi, normal ömürleri boyunca temizleme ihtiyacı göstermemesi
için akü tabanında tortu toplanma mesafesi bırakılacaktır.
 Elektrolit ilavesi gerektirmeden 3 ay devamlı tampon şarjlı çalışmaya (float-operation)

yetecek elektrolit yedeği olacaktır.
 Pozitif plakaları silindirik tüplü, negatif plakaları ızgara üstü sıvama tipinde olacaktır.
 Aküler gerektiğinde tüm hücre elemanlarının voltaj ölçümlerini ayrı ayrı yapmaya uygun
yapıda olacaktır. Her hücre muhafaza kutusu toprağa göre tek tek izole edilecektir.

(İTM.183)
 Sülfürik asit ve saf su karışımından oluşan elektrolitin, tam şarjlı durumda akümülatör içinde
20°C'de yoğunluğu 1.240 ± 0.01 gr/cm 3 olacak, toleranslarının dışına çıkmayacaktır. Sülfürik
asit özellikleri bakımından TS 694'e uygun olmalıdır. Elektrolitte kullanılacak damıtık su,
renksiz, berrak ve kokusuz olmalı, içerisinde yağ damlacıkları veya organik maddeler
bulunmamalıdır.
 Akü plakalarının uzunlukları, genişlikleri, kalınlıkları, pozitif plakanın tüpçük çapı,

oksit/kurşun oranı ve plakaların toplam ağırlıkları, plaka sayıları, muhafaza malzemesinin
boyutları, cidar kalınlıkları ile Ah verimleri, 10 saatlik, 5 saatlik, 3 saatlik deşarjlar sonu
gerilimleri 1.8 volt olmak üzere ayrı ayrı deşarj kapasiteleri, kuru ve sulu şarjlı olarak
ağırlıkları ve iç dirençleri imalatçısınca kabul testlerinden önce verilecektir. Ayrıca bu
karakteristiklerin her birinin toleransları belirtilecek, toleransları belirtilmeyen değerlerin
toleransları olmadığı kabul edilecektir.
 Akülerin kabul testleri ve kontrolleri TS 1352 (son baskısı) ye göre yapılacaktır.
 Akümülatör odalarındaki elektrik tesisatında nemli ve benzeri yerlere ilişkin iletken, kablo ve
elektrik işletme gereçleri kullanılacaktır. Bu yerlerde akkor telli lamba ve su geçirmez tip
armatür kullanılacak, kıvılcım yapabilen kollektörlü vantilatörler kullanılmayacaktır.
 Anahtar, priz v.b. gibi işletme sırasında alevlenmeye neden olan, kıvılcım çıkaran elektrik
araçları akümülatör odalarının dışarısına konulacaktır.
 Aküler şartname ekinde verilen resme uygun olarak yerleştirilecek ve yine resme uygun
olarak zemine sabitlenecektir. Akülerin irtibatları uygun kesitteki esnek (100 Ah akü ve
redresörlerde 2x25 mm2 YVMV, 200 Ah akü ve redresörlerde 2x35 mm 2 YVMV) kablolarla
yapılacaktır.
 Akü odalarına, el yıkamak için lavabo konacak ve su tesisatı için gerekli proje revizyonu
yüklenici tarafından yapılacaktır. Akü odalarında üzeri fayans kaplı sabit bir çalışma tezgahı
yapılacaktır. Bu çalışma tezgahı lavabo ile birlikte dizayn edilecektir. Akü odalarının
duvarları tavana kadar aside dayanıklı fayansla kaplanacak ve tavanı beyaz kireç badana
ile boyanacaktır. Akü odaları penceresi, buzlu cam olacak ve üzeri aside dayanıklı boya ile
boyanacaktır. Akü odalarının aydınlatılmasında etanj tip armatür kullanılacak, anahtar ve
priz oda dışında tesis edilecektir. Akü odalarının kapıları dışarı açılacak ve panik açma
mekanizmalı olacaktır.
 Akü odalarına konacak aspiratörlerin kanat ve gövdeleri tamamen metal olacaktır.

Kullanılacak aspiratörlerin motorları kömürsüz tip olacaktır ve en az 28 cm. çapında
aspiratör kullanılacaktır.
 Akülerin sulandırılması en erken 2T çalışmalarına 1 ay kala kontrol elemanı denetiminde

yapılacaktır.
10.4. ÇiZiMLER VE iŞLETME BAKIM TALiMATLARI
10.4.1. Çizimler

(İTM.183)
Yüklenici, “Genel Teknik Şartname” bölümündeki Madde 1.2.10.’a göre İşveren’e aşağıdaki
dokümanları temin edecektir.
 AC ve DC dağıtım panolarının tüm boyutları ile detaylı genel çizimleri
10.4.2. İşletme ve Bakım Talimatları

Tedarikçi, İşverene AC ve DC besleme sistemleri ile ilgili EL Kitabı (klavuz) temin edecektir.
BÖLÜM – 11
TOPRAKLAMA SİSTEMİ
11.1. Genel
Yüklenici, işbu şartnamedeki özellikler doğrultusunda 380 ve 154 kV sistem için bütün
topraklama sisteminin tasarımı, bütün malzemelerin temini ve tesisini tedarik edecektir.
Topraklama sisteminin her elemanı aşağıdaki şekilde tasarlanacaktır.

 Arıza akımı büyüklük ve sürelerinin en kötü koşulları altında bile hiçbir ek yeri
erimeyecek şekilde ve bozulmayacak
 Özellikle fiziksel hasara açık yerlerde mekanik olarak yüksek derecede sağlam olacak
Yüklenici, bütün hesaplamaları, çizimleri ve topraklama ayrıntılarını onay için İşverene

sunacaktır.
Kısa devre akımı 154 kV merkezlerde 31.5 kA, 380 kV merkezlerde 50 kA olarak kabul
edilecektir.
Topraklama sisteminin tasarımına esas adım ve dokunma gerilimi değerlerinin

hesaplanmasında, topraklama ağından akan arıza akımı 154 kV merkezlerde 20 kA, 380 kV
merkezlerde 35 kA ve arıza temizlenme süreleri de 0.5 sn. olarak dikkate alınır.
11.2. Topraklama Koşulları
Topraklama sisteminin tasarım esasları, IEEE 80 paragraf 7’de “Trafo Merkezi

Topraklamasında Güvenlik Kılavuzu”nda belirtildiği gibi tasarlanacaktır. Tasarım, mühendis
onaylı hesaplamalarla nihai biçimini alacaktır.
Yükleniciye, topraklama sistemlerinin sağlam tasarımında yardım için aşağıdaki literatürle ilgili
olarak ancak bunlarla sınırlı kalmamak üzere başvurulacaktır:
 “E.Y.G. İstasyonlarının Toprak Empedansının Hesaplanması ve Ölçümü” J.R. Alderton
et al Proc IEE, Vol 125, No 12, Dec. 1978
 “Toprak Direnci ve Toprak Şebekesinin Göz Gerilimleri”. J.Nahman and Skuletich, Proc
IEE, Vol 126 No 1, Jan.1970
 Elektrik Tesislerinde Topraklama Yönetmeliği (Grounding Regulations for Electrical
Installations) Resmi Gazetenin 24500 sayısında 21 Ağustos 2001’de yayımlanmış.
11.3. Toprak Özgül Direncinin Ölçülmesi
Yüzey ve derinlik olarak özgül toprak direnci ölçüm testleri, Yükleniciler tarafından yapılacaktır.
Toprak özgül direncinin ölçülmesi, sahanın düzlenmesi tamamlandıktan sonra, Wenner 4-

elektrot yöntemi kullanılarak yapılacaktır.
Yüklenici, farklı bir toprak dirence ölçme yöntemi önermişse, bu önerinin geçerliliğini ve/veya
etkinliğini İşverenin onayına sunacaktır.

(İTM.183)
Çalışma, gerekli ekipmanın taşınması, gerekli mühendislik, denetim ve teknik personelin,
vasıflı ve vasıfsız işçilerin, vb. sağlanmasını, derinlik toprak direnci testlerini yürütmek için
gerekli olan saha keşifleri, verilerin ve sonuçların analizi ve yorumlanması ve ayrıntılı bir
raporun hazırlanmasını içerecektir. Yüklenici, kendisine verilen bilgilere göre koordinatları ve
çeşitli test alanlarını sahada bulmak için ve ayrıca bu alanların düzeylerinin, İşveren tarafından
belirtilen sabit noktaya (noktalara) göre belirlenmesi için kendi hazırlıklarını yapacaktır.
Bütün işler, ilgili Türk standart(lar)ının şartnamelerin en son baskılarına göre yapılacaktır.
Yüklenici, sahanın ayrıntılı bilgilerini içeren, gözlemlere ve testlere ilişkin bir özet ve ayrıntıları,
jeolojik verileri, laboratuar testlerini, hesaplamaları ve tavsiyeleri içeren ayrıntılı bir rapor
taslağını iki (2) nüsha halinde sunacaktır. Bu rapor, hafriyat eğimlerine ve sudan arındırma
projelerine ve toprağın kimyasal yapısına kaya tabakası yapılarına, saha drenajına, vb. ilişkin
somut bilgileri içermelidir. Yüklenici, rapor taslağını İşverene sunacak ve İşverenin onayından
sonra, nihai raporu dört (4) nüsha halinde İşverene sunacaktır. Test föyleri, araştırma
kurumunun/testi yapan laboratuarların ve İşverenin yetkili temsilcisinin imzalarını taşıyacaktır.
11.4. Topraklama Ağı
Topraklama ağının iletkenleri, anormal koşullarda maksimum yıldırım veya arıza akımlarını
iletkende fazla ısınma olmadan ve tehlikeli bir gerilim artışına yol açmadan kısa bir süreyle
güvenli olarak taşıyacak kapasitede boyutlandırılacaktır. Bu koşulla ilişkili olarak, ana
topraklama ağının çıplak örgülü bakır iletkenlerinin kesiti en az 95 mm2 (yeni merkezlerde 120
mm2 ) olacaktır.
Topraklama ağının toprak altı birleşme noktaları özel kaynakla (Thermoweld Connection)
yapılabileceği gibi presli ek eleman kullanılarak da yapılabilecektir. Presle ek yapılması halinde
ekler iki kademeli özel hidrolik pres kullanılarak en az 800 Bar basınçla yapılacaktır. Toprak altı
bağlantı noktaları ziftle kaplanacaktır.
Topraklama ağı, toprak don derinliğinin altına gömülecek olup derinlik en az 50 cm olacaktır.
Yekpare kayaya rast gelinen yerlerde ise topraklama ağı, yeterli mekanik koruma sağlanacak
derinlikte olacaktır. Ağın kontrolü için her topraklama çubuğun bulunduğu yere 40x40 cm beton
Rogar konacaktır. Topraklama çubuğu ile toprak ringi bağlantısı çubuklar üzerinde her iletken
için ayrı yapılacaktır.
Cihazlarıyla birlikte uzaktan koruma ve haberleşme sistemleri için, girişim sinyallerini önlemek
amacıyla kumanda binasına ve metal clad binaya 30x3 çelik şeritle ayrı bir ağ ( faraday kafesi )
tesis edilecektir. Bu ağ ortak şalt sahası topraklama ağına ayrılabilir şekilde ve en az 8 noktadan
bağlanacaktır.
Şalt teçhizatı, istasyona geniş şekilde dağıtılmışsa, çeşitli yerlerde ayrı ayrı lokal topraklamalar
tesis edilebilir. Bu durumda lokal topraklamaların birbirlerine ve ana topraklama ağına
bağlanması gerekir. Ayrıca, bu ara bağlantı iletkenlerin kesitlerinin ana topraklama ağınkinden
daha küçük olmaması gerekir.
Toprağın etkin direncini düşürmek için 2.2 cm çapında (3 mm bakır kaplama dahil) ve 250 cm
uzunluğunda bakır kaplı çelik topraklama çubukları yerleştirilecektir. Gerekli yerlerde daha uzun
topraklama çubukları kullanılacaktır. Topraklama çubukların uygun uzunluğu ve aralıkları
belirlenirken toprak direnç ölçümünden elde edilen veriler kullanılacaktır. Topraklama çubukları,
toprağa gömülecek ve ana topraklama şebekesine özel kaynakla (thermowelding) veya
klemensle bağlanacaktır.

(İTM.183)
Topraklama çubukları, cihazlardan topraklama sistemine olan bağlantıların olabildiğince kısa ve
düz şekilde yapılmasını sağlamak için özelliklere parafudrlara, güç trafolarının nötr noktalarına
ve nötr dirençlerine yakın yerleştirilecektir. Ayrıca topraklama ağının etrafına eşit aralıklı
topraklama çubukları da yerleştirilecektir.
11.5. Şalt Teçhizatının Bağlantısı

İletkenlerin topraklama ağına bağlantısı, termo kaynak veya pres kullanılarak toprak altında
yapılacaktır. Yüksek dirençli bir ek bağlantıya sebep olacak herhangi bir nokta, emaye veya pul,
iletkenlerin teçhizata bağlantısı yapılmadan önce metal yüzeyle temas noktalarından
kaldırılmalıdır. İletkenlerin teçhizata olan bütün bağlantıları, basınçlı tip iletken bağlantılarıyla ve
cıvatalar, vidalar ve yaylı tutturma bilezikleri ile yapılacaktır.
Trafo merkezinin yüksek, orta ve alçak gerilim şaltı, çelik konstrüksiyonu ile birlikte kontrol ve
ölçü aletleri, tel fensleri, kabinleri ve toprak baraları topraklama ağına bağlanacaktır.
Topraktan yüzeye olan geçişlerde, bütün iletkenler, zemin düzeyinin ortalama 50 cm altında ve
30 cm üstünde sert bir çelik boru veya PVC ile korunmalı ve zift veya benzeri malzemeyle
kapatılmalıdır.
Yüksek gerilim akım, gerilim trafoları ile parafudurların emniyet topraklamaları alttaki çelik
konstrüksiyonun topraklama şebekesine bağlanan noktasına iki iletkenle irtibatlanacaktır. Ayrıca
bu cihazların çelik konstrüksiyonları topraklama şebekesinin toplam 4 ayrı noktasından (girdi-
çıktı iki irtibat sayılacaktır) irtibatlandırılacaktır.
Pano, kumanda odası metal bölümler ve hücre topraklamaları 30x5 mm2 bakır lama ile
yapılacak, bu bakır lamaların birbirlerine irtibatları lamayı delmeden, ya özel bir klemensle ya da
kaynakla yapılacaktır. Lamalar montaj sırasında mümkün olduğunca delinmeyecektir. Her pano,
topraklama barasına ayrı ayrı irtibatlandırılacaktır.
Kazayla elektriklenebilecek, metal yapılar, binaların toprağı, ekipman, su boruları vb. gibi akım
taşımayan bütün metal parçaların toprak bağlantıları, 30x5 mm2 bakır lama ile olacaktır.
Merkezlerin topraklama ağı, toprak altı birleşme noktaları Kuruluşumuzca görülmeden ve

ölçümleri yapılmadan üzeri kapatılmayacaktır. Aksi takdirde, toprak altı birleşme noktalarının
kontrolu için TEİAŞ' ca istenmesi halinde yüklenici tarafından taahhüt kapsamında bilabedel ve
hiçbir süre uzatımı/fiyat farkı ilave bir bedel verilmeden birleşme noktalarının üzerleri açılacaktır.
Böyle bir durumda topraklama sisteminin uygun olduğunu kabul edebilmek için, saha testleri
ile ölçülen adım ve dokunma gerilim değerlerinin, hesaplanan adım ve dokunma gerilim
değerlerin altında olması gerekmektedir.
11.6. Tel Fens Topraklaması
Trafo merkezini çevreleyen fensler, kendi topraklama ağına ortalama 10 metre aralıklarla ve 50
mm2 bakır iletken ile bağlanacaktır. Ana topraklama ağı iletkeninden küçük olmayan kesitte bir
toprak iletkeni, fensi boyunca gömülmelidir. Bu toprak iletkeni, yeterli aralıklarla yerleştirilmiş
topraklama çubuklarına irtibatlandırılmalıdır.
Bütün köşeler, fens direkleri, kapı direkleri ve toprak çubuklara yakın direkler, toprak iletkene
etkin şekilde bağlanmalıdır.

(İTM.183)
11.7. Şalt Sahası Toprak Kuleleri ve Koruma İletkenleri
154 kV ve 380 kV sistemlerdeki toprak kuleleri sırasıyla 3,5 metre ve 8 metre yükseklikte
olmalıdır. Koruma telleri, 96 mm2 örülmüş çelik veya 266 MCM Alüminyum İletken olmalıdır.
Koruma telinin çekilemediği merkezlerde 6 metre koruma çubukları kullanılabilecektir.
11.8. Adım ve Dokunma Gerilimleri
Topraklama sistemi, “adım” ve “dokunma” potansiyellerini kabul edilebilir limitler içinde tutacak
ve böylece personelin güvenliğini sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır. Buradaki amaç, hem
normal hem de anormal koşullarda, bir kişinin meşru erişimine açık ekipmanda ya da
aksesuarlarda tehlikeli bir gerilimin ortaya çıkmamasını sağlamaktır.
Techizata olması muhtemel zarar açısından, topraklama sistemi, trafo merkezi ekipmanı ve
toprağın ana gövdesi arasında ortaya çıkacak gerilimi, techizata izolasyon bozulması veya
yanma olmayacak şekilde sınırlaması gerekir. Aynı nedenle, trafo merkezindeki topraklanmış
noktalar arasında gerilim artışı, yeterli bir toprak yolu sağlanarak tam olarak
gerçekleştirilmelidir.
Bu durumda, topraklama sisteminin yalnızca düşük dirençte değil, aynı zamanda olabildiğince
düşük reaktansda olması gerekir.
Tolere edilebilir adım ve dokunma gerilimleri değerlerine ulaşabilmek için, aşağıdaki

varsayımlar yapılmalıdır.
Adım – 1 metre
Arıza temizleme süresi – 0.5 saniye
Beden direnci: 1000 ohm (ellerden her iki ayağa ve bir ayaktan diğerine)
Trafo merkezindeki şahısların ayakları ile toprak arasındaki temas direncini arttırabilmek
amacıyla, topraklama ağının üzerine toprak yüzeyine 0.15 m (6 inç) yüksekliğinde çakıl
tabakası serilmesi gerekmektedir.
Çakıl tabakasının (s) direnç değeri, en fazla 2500 ohm-metre olarak alınmalıdır. s trafo
merkezinin yüzeye yakın toprağın ohm-metre olarak direncidir.
11.9. Parafudurlar
Parafudurun yakınında toprağa elektrotlar çakılarak lokal bir topraklama bağlantısı

yapılmalıdır. Parafudur, topraklama iletkeni, hem çubuğa hem de istasyonun ortak topraklama
şebekesine bağlanmalıdır. Parafudurdan toprağa yapılan bağlantının mümkün olduğu kadar
kısa ve düz olması gerekir. İletken kesiti, ana topraklama şebekesinin iletkeninkinden daha
küçük olmamalıdır.
11.10. GIS
Dönüş akımlarının istenmeyen etkilerini sınırlamak için aşağıdaki şartlar sağlanmalıdır.
 Tüm metal muhafazalar normalde toprak potansiyelinde olmalıdır.

 Bara muhafazasının dizaynı belirlenen noktalardan topraklandığında farklı muhafaza
bölümleri arasında önemli gerilim farklılığı yaratmayacak, ayrıca mesnet parçaları ile
topraklama sistemi endüklenmiş akımdan ters etkilenmeyecek şekilde yapılacaktır.
 Dış muhafaza akımlarının GIS içindeki normal dönüş yolları haricinde dolaşmasını önlemek
için, güç kablo zırhları GIS muhafazalarından ayrı şekilde toprakla irtibatlanmalıdır.
(İTM.183)
Bu ayırmayı kolaylaştırmak için kablo sonlandırmasının hava aralıklı veya özel izalasyon
malzemesi ile donatılması gerekmektedir.
 Muhafaza kaçak dönüş akımlarının haricen monte edilmiş akım trafolarından geçmesine
müsade edilmemelidir.
İlave olarak GIS üreticisi aşağıdaki hususları sağlayacak ve bundan sorumlu olacaktır:
 GIS’in ana topraklama barası ile topraklanmış diğer parçalar arasında emniyetli bir
voltaj gradienti sağlamak için yarı mamu - yarı mamul eleman bağlantısına önem verecektir.
 Aşırı ısınmaya maruz kalmadan en büyük arıza akımını taşıyacak ve elektromanyetik
ve normal streslere dayanacak mekanik özelliklerde bağlantı elemanları kullanılacaktır.
 Şayet komple GIS asemblesinin kendi ana toprak barası yoksa; metal muhafaza ve
GIS yardımcı elemanlarının istasyon toprağına bağlanması için en az iki toprak bağlantı ağı
veya Konektörü temin edilecektir.
 Değişik metallerin birbirine, özellikle bakır veya benzeri toprak iletkenlerinin alüminyum
muhafazaya bağlantısı için metodlar önerecektir.
GIS topraklamasında aşağıdaki hususlarda dikkate alınacaktır.
 Birbirine yakın bölümler, elemanlar veya mesnet demirlerinde aşırı endüklenmiş akım
oluşmasını, ayrıca diğer istasyon elemanları, trafolar ve diğer şalt teçhizatı arasında akım
dolaşım devreleri (loops) oluşmasını önleyecek tedbirler alınacaktır. Şayet toprak
bağlantılarında istenmeyen akım devreleri (loops) oluşma ihtimali varsa, veya kuvvetli bir
akım yolu toprak ağından geçebilecekse, istasyon toprak ağı ve fiziki yerleşim (physical
layout) dikkatli bir şekilde incelenmelidir.
 Interfaz noktalarındaki konvansiyonel şalt merkezi trafolarının GIS bağlantısında, kesici
ve trafo tankı arasında akım dolaşımını önlemek için muhafaza toprak ağındaki bağlantılara
dikkat edilmelidir.
 Tüm izole elemanlar, mümkün olan yerlerde, GIS topraklama sistemi ile mahalli toprak
sistemi arasında oluşabilecek tam gerilim farklılığına dayanacak şekilde olmalıdır. Metal
kısımların izolasyonu seramik veya plastik malzeme ile olacaktır. Yeterli krepaj mesafesi
sağlanacaktır.
11.11. İstasyon Binasının Yıldırıma Karşı Korunması
Koruma sistemi, BSI 6651:1985 İngiltere ve TS 622 Türkiye Standartlarına uygun olarak
tedarik edilecektir.
Koruma sistemi, yıldırıma karşı binanın iç ve dış korumasını karşılayacak şekilde olacaktır.
Yıldırım koruma sistemi, prensip olarak aşağıdaki parçalardan oluşacaktır.
 Hava bağlantıları
 İletkenler
 Bağlantı ve cıvatalar
 Test bağlantı uçları
 Toprak bağlantıları
 Toprak elektrotları
Koruma sistemi korozyondan korunacaktır.
Yüklenici, kurulumdan önce onay için tüm teknik dokimanlarla birlikte koruma sisteminin
elektriksel karakteristiğini ve tipini İşverene sunacaktır.
Tüm yıldırım koruma sistemleri, kurulum sırasında Yüklenicinin yetkili personeli tarafından
(İTM.183)
görsel olarak denetlenecektir.
Koruma sisteminin kurulumundan sonra, aşağıdaki ölçümler ve kontroller BS.6651:1985’e göre

İşverenin temsilcilerinin gözetimi altında Yüklenici tarafından uygulanacaktır.
 Ekipmanların belirtilen standartlara uygunluğu için göztermek için gözle kontrolünü yapmak
 Her toprak elektrodu ve toprak bağlantı ağının toprağa göre direnci
 Tüm iletkenlerin ve bağlantı uçlarının veya ölçülen elektriki devamlılıklarının gözle
kontolünün sonuçları
11.12. Saha Testleri
Test metodları İşverenin onayına sunulacaktır. Aşağıda ifade edilen testler işverenin
gözetiminde gerçekleştirilecek olup İşveren tarafından onaylanacaktır.
1. Topraklama bağlantılarının kontrolü
2. Topraklama sistemi direncinin ölçülmesi
3. Adım ve dokunma gerilimlerin ölçülmesi
Topraklama ağı tesis edildikten sonra, Yüklenici sistemin toprak direncini TEİAŞ mühendisleri ile
birlikte ölçecektir. Ölçülen sistem toprak direnci genelde 1 ohm veya altında olmalıdır.
Ölçülen ve hesaplanan sistem toprak direnci değerleri arasında büyük bir fark varsa veya
ölçülen sistem topraklama direnci 1 ohm’dan büyükse, Yüklenici TEİAŞ’ın istasyon sahası ve
çevresinde seçeceği yerlerde 50 A civarında test akımı uygulayarak adım ve dokunma
gerilimlerinin saha testi ölçümlerini gerçekleştirecektir. Böyle bir durumda topraklama sisteminin
uygun olduğunu kabul edebilmek için, saha testleri ile ölçülen adım ve dokunma gerilim
değerlerinin, müsaade edilen adım ve dokunma gerilim değerlerin altında olması gerekmektedir.
Yüklenici, topraklama sistemini belirlenen sınırlar içerisinde muhafaza edebilmek için gerekli
değişiklikleri bilabedel yapacaktır.
11.13. Örgü Bakır İletkenlerin Özellikleri
 İletkenin 20oC özgül direnci standardına uygun olacaktır.

 Telin yüzeyi düzgün temiz, lekesiz, pürüzsüz, çiziksiz, parlak ve oksitlenmemiş olacaktır.
 Teslimatlarında her bir makarayı oluşturan tellerde ek bulunmayacaktır.
 İletkenin anma kesiti, örgülü bakır iletkenin yapımında esas olarak alınan, iletkeni oluşturan
tellerin kesitleri toplamına eşit olacaktır.
 120 mm2, 95 mm2, 50 mm2, 35 mm2, 25 mm2 örgülü bakır iletkenler TS EN 60228, “Kablolar
- Yalıtılmış kabloların iletkenleri” standardına uygun Sınıf: 2 ve tavlanmış olarak imal
edilecektir.
 30x5 mm bakır lama TS-435 standardına uygun olarak imal edilecektir.
BÖLÜM - 12
GÜÇ KABLOLARI VE AKSESUARLARI
12.1. 0.6/1 kV Kablolar
1- 380 kV ve 154 KV GIS lerdeki bütün kumanda ve sinyal kabloları (açık şalt sahalarından

(İTM.183)
geçen kablolar dahil) ile 380/154 kV ve müstakil 154 kV açık şaltlarda bulunan ve
üzerinde/bitişiğinde kumanda katı olan metal clad şalt ve kumanda binalarındaki Metal clad
hücre çıkışları ile kumanda katındaki ilgili kumanda panoları arasında kullanılan kumanda ve
sinyal kabloları 0.6/1 kV anma gerilimli XLPE yalıtkanlı, Halojen içermeyen, alev geciktiren
N2XCH tipi şiltli kablo olacaktır.
2- 1. Maddede belirtilen kablolar dışındaki kablolar 0.6/1 kV anma gerilimli PVC yalıtkanlı
YVMV şiltli kablo olacaktır.
Sözleşmesinde imalatçıları belirlenen kablolar (aydınlatma ve bina tesisatlarında

kullanılan kablolar dahil) bakır iletkenli olarak temin edilecektir. Yüklenicinin merkezler için temin
edeceği kablolarda TÜRK STANDARTLARINA UYGUNLUK BELGESİ bulunması şarttır.
Kablolar, TS EN 60228 ve TS IEC 60502-1'ye uygun olacaktır.
Enerji kabloları aşağıda belirtilen çalışma koşullarında kullanılmaya elverişli olacaktır.
Ortam sıcaklığı : -25oC / +45oC

Toprak özgül termik direnci : 1.2 km/Watt
En yüksek güneş ısınımı : 500 W/m2
Kabloların anma gerilimleri UO/U = 0.6/1 kV olacaktır.
UO : Kablonun tasarımlandığı gerilim için faz iletkeni ile toprak veya metal siper arasındaki
şebeke frekanslı anma gerilimidir.
U : Kablonun tasarımlandığı gerilim için iki faz iletkeni arasındaki şebeke frekanslı anma
gerilimidir.
İletkenin anma kesiti, direnci ve tel sayısı standartlardaki değerlere uygun olacaktır. 16
mm2 ve daha büyük kesitlerdeki iletkenler sıkıştırılmış olacaktır.
Alev geciktiren ,Halojen içermeyen kabloların yalıtkanı TS IEC 60502-1‘e göre XLPE ,kılıfı
ST8 malzemeden, diğer kabloların yalıtkanı, TS IEC 60502-1‘e göre PVC/A , kılıfı PVC ST2
malzemeden olacaktır.
 Kabloların dış izolasyonu, içinde bulunan damar iletkenlerinden kolaylıkla sıyrılabilmeli,

birbirine yapışmamalıdır.
 İçte bulunan iletkenler birbirinden kolaylıkla ayrılabilmeli birbirine yapışmamalıdır.
 Çok damarlı kablolarda damarların birbirinden ayrımı kolay olmalı, bunun için her damara
ayrı renk verilmeli, bu renkler sabit ve silindiğinde çıkmamalıdır. Damar sayıları 4'den fazla
olan kablolarda 1'den başlayarak damar sayısı kadar numara verilecektir. Numara baskılar
TS EN 50334 ‘e uygun olacaktır
 Kabloların damar iletkenlerinde veya kablolarda kesinlikle ek yapılmayacaktır.
 Alev geciktiren kabloların dış kılıfı turuncu diğer kumanda ve sinyal kabloların dış kılıfı siyah
renkte olacaktır.
 Aynı cins kablonun dış izolasyon ve damar iletken renkleri tamburdan tambura
değişmemelidir.
 Kablolar tambur üzerine yekpare olarak sarılacaktır. Her bir tambur üzerinde kablonun cinsi,
kesiti, uzunluğu, imalatçı adı, tambur no.su yer alacaktır.
(İTM.183)
 Bir tamburda aynı cins kablo bulunacaktır.
 Açık şalt sahasından gelip galeri katına giren ve buradan kumanda katına çıkan kumanda
ve sinyal kabloları ile Metal clad hücrelerden çıkıp galeri katına inen ve oradan kumanda
katına çıkan kumanda ve sinyal kabloları kesinlikle yan yana olmayacak, ayrı tavalardan
kumanda katına çıkacak ve N2XCH kablo ile diğer kablolar arasında en az 6 metre mesafe
olacaktır.
12.1.1. Şiltli Kablolar
12.1.1.1 XLPE yalıtkanlı, Halojen içermeyen kılıflı N2XCH tipi şiltli kablolar
12.1.1.1.1. Özü
380 kV ve 154 KV GIS lerdeki bütün kumanda ve sinyal kabloları ile 380/154 kV ve
müstakil 154 kV açık şaltlarda bulunan ve üzerinde kumanda katı olan metal clad şalt ve
kumanda binalarındaki Metal clad hücre çıkışları ile kumanda katındaki ilgili kumanda panoları
arasında kullanılan kumanda ve sinyal kabloları 0.6/1 kV anma gerilimli XLPE yalıtkanlı, Halojen
içermeyen, alev geciktiren N2XCH tipi şiltli kablo olacaktır.
Bu şartname kapsamında yer alan kablolar bakır iletkenli olarak temin edilecektir.
12.1.1.1.2. Standardlar
Bu şartname kapsamındaki kabloların tasarım, yapım ve deneyleri aşağıdaki standartlara

Standardlar Konusu
TS EN 60228 Yalıtılmış Kabloların İletkenleri
Beyan gerilimleri 1 kV (Um)1,2 kV) ve 3 kV (Um=3,6
TS IEC 60502-1
kV) olan kablolar
Standartların sipariş tarihinde yürürlükte olan en son baskıları geçerli olacaktır.
Aksi belirtilmedikçe sipariş konusu kablolar aşağıda belirtilen çalışma koşullarında

kullanılmaya elverişli olacaktır.
BİNA DIŞI
BİNA İÇİ (DAHİLİ)
(HARİCİ)
Ortam sıcaklığı
En az -25oC -25oC
En çok 40oC 45oC

(İTM.183)
24 saat içinde ortalama 35oC'nin altında 35oC'nin altında
Toprak özgül termik
1.2 km/W
direnci
En yüksek güneş
500 W/m2
ışınımı
12.1.1.1.4. Teknik Özellikler
12.1.1.1.4.1. Elektriksel Özellikler
Anma gerilimleri (U0/U) : 0.6/1 kV
U0 : Kablonun tasarımlandığı gerilim için faz iletkeni ile toprak veya metal siper arasındaki
gerilimidir.
12.1.1.1.4.2. Yapısal Özellikler
 İletken, tavlanmış, çıplak, yuvarlak, elektrolitik bakır tellerden yapılacak, TS EN 60228 ‘e

göre <= 4 mm² kesitler Çizelge 1 ‘e göre tek telli (Sınıf 1); > 4 mm² kesitler Çizelge 2 ‘ye
göre çok telli yapıda (Sınıf 2) olacaktır.
 İletkenin anma kesiti, direnci ve tel sayısı TS EN 60228 'deki değerlere uygun olacaktır. 16
mm2 ve daha büyük kesitteki iletkenler sıkıştırılmış olacaktır.
 Kabloların koruyucu yalıtkanı TS IEC 60502-1 ‘ göre XLPE ,kılıfı TS IEC 60502-1 Madde
13.2 ‘de tanımlanan ST8 tipi Halojen içermeyen termoplastik malzemeden olacaktır.
 Damar sayısı 4'e kadar olan (4 dahil) kablolarda her damar farklı renkte olacaktır. Bunun
üzerindeki çok damarlı kablolarda faz iletkenlerde tüm damarlar siyah ve üzerlerinde 1'den
başlayarak damar sayısı kadar numara bulunacaktır. Numara baskılar TS EN 50334 ‘e
uygun olacaktır.
 Kabloların dış kılıfı, içinde bulunan damar iletkenlerinden kolaylıkla sıyrılabilmeli, birbirine
yapışmamalıdır.
 İçte bulunan damarlar birbirinden kolaylıkla ayrılabilmeli ve üzerlerindeki dolgu malzemesi

damarlara yapışmamalıdır.
 Kabloların damar iletkenlerinde, siperlerinde veya kabloların kendisinde kesinlikle ek

yapılmayacaktır.
 Alev geciktiren kabloların dış kılıfı turuncu renkte olacaktır.

(İTM.183)
 Aynı cins kablonun dış kılıf ve damar izolasyon renkleri makaradan makaraya
değişmeyecektir.
 Kablolar TS IEC 60502-1 ST8 için belirtilen aşağıdaki yangın deneylerini ve özeliklerini
mutlaka sağlamalıdır.
IEC 60332-3-24 CAT.C Demetlenmiş kablolarda alev yayılma deneyi

IEC 61034-2 Kablolarda duman emisyonu deneyi
IEC 60754-1 Asit gaz emisyonu deneyi
IEC 60754-2 pH ve iletkenlik
Kablonun Dış Kılıfı Üzerine Yazılacak Bilgiler
Kablonun dış kılıfı üzerine en fazla 1 m. aralıklarla aşağıdaki bilgiler kablo kesitlerine
uygun büyüklükte, silinmeyecek bir şekilde yazılacaktır.
 Marka
 Simge (Gerilim, kesiti, iletken ve yalıtkan yapısına ait TSE'ye uygun işaretler)
 TSE markası ve numarası
 Metraj
 İmalat yılı ve ayı
 Damar numarası
Siperin Özellikleri
 Siper, konsantrik teller + bakır bant (minimum 0.1 mm kalınlığında) şeklinde yapılacak, bakır
bantlar birbirini, bakır eninin en az % 10'u kadar kaplayacak ve kablo yüzeyi kaplama oranı
% 100 olacaktır.
 Siperin eşdeğer anma direnci maksimum 2 OHM/km olacaktır. Siper kablo boyunca kesiksiz
ve eksiz olacaktır. İstenen anma direncinden daha fazla bir değer verilmesi halinde TEKLİF
RED EDİLECEKTİR.
12.1.1.1.5. Testler
Sipariş konusu kabloların, ilgili standartlarında belirtilen kabul testleri TEİAŞ'ın yetkili
elemanları nezaretinde yapılacaktır.
12.1.1.2. PVC yalıtkanlı, YVMV tipi şiltli kablolar
12.1.1.2.1. Özü
12.1.1.1 ‘de belirtilen kablolar dışındaki kumanda ve sinyal kabloları 0.6/1 kV anma
gerilimli PVC yalıtkanlı YVMV şiltli kablo olacaktır.

(İTM.183)
Bu şartname kapsamında yer alan kablolar bakır iletkenli olarak temin edilecektir.
12.1.1.2.2. Standardlar
Bu şartname kapsamındaki enerji kablolarının tasarım, yapım ve deneyleri aşağıdaki

standartlara uygun olarak yapılacaktır.
Standardlar Konusu
TS EN 60228 Yalıtılmış Kabloların İletkenleri
Beyan gerilimleri 1 kV (Um)1,2 kV) ve 3 kV (Um=3,6
TS IEC 60502-1
kV) olan kablolar
Standartların sipariş tarihinde yürürlükte olan en son baskıları geçerli olacaktır.
Aksi belirtilmedikçe sipariş konusu enerji kabloları aşağıda belirtilen çalışma koşullarında
BİNA DIŞI
BİNA İÇİ (DAHİLİ)
(HARİCİ)
Ortam sıcaklığı
En az -25oC -25oC
En çok 40oC 45oC
24 saat içinde ortalama 35oC'nin altında 35oC'nin altında
Toprak özgül termik
1.2 km/W
direnci
En yüksek güneş
500 W/m2
ışınımı
12.1.1.2.4. Teknik Özellikler
12.1.1.2.4.1. Elektriksel Özellikler
Anma gerilimleri (U0/U) : 0.6/1 kV
U0 : Kablonun tasarımlandığı gerilim için faz iletkeni ile toprak veya metal siper arasındaki
gerilimidir.

(İTM.183)
12.1.1.2.4.2. Yapısal Özellikler
 İletken, tavlanmış, çıplak, yuvarlak, elektrolitik bakır tellerden yapılacak, TS EN 60228 ‘e

göre <= 4 mm² kesitler Çizelge 1 ‘e göre tek telli (Sınıf 1); > 4 mm² kesitler Çizelge 2 ‘ye
göre çok telli yapıda (Sınıf 2) olacaktır.
 İletkenin anma kesiti, direnci ve tel sayısı TS EN 60228 'deki değerlere uygun olacaktır. 16
mm2 ve daha büyük kesitteki iletkenler sıkıştırılmış olacaktır.
 Kabloların koruyucu yalıtkanı TS IEC 60502-1 ‘ göre PVC/A ,kılıfı TS IEC 60502-1 göre
PVC ST2 tipi termoplastik malzemeden olacaktır .
 Damar sayısı 4'e kadar olan (4 dahil) kablolarda her damar farklı renkte olacaktır. Bunun
üzerindeki çok damarlı kablolarda faz iletkenlerde tüm damarlar siyah ve üzerlerinde 1'den
başlayarak damar sayısı kadar numara bulunacaktır. Numara baskılar TS EN 50334 ‘e
uygun olacaktır.
 Kabloların dış kılıfı içinde bulunan damar iletkenlerinden kolaylıkla sıyrılabilmeli, birbirine
yapışmamalıdır.
 İçte bulunan damarlar birbirinden kolaylıkla ayrılabilmeli ve üzerlerindeki dolgu malzemesi

damarlara yapışmamalıdır.
 Kabloların damar iletkenlerinde, siperlerinde veya kabloların kendisinde kesinlikle ek

yapılmayacaktır.
 Bütün kabloların dış kılıf siyah renkte olacaktır.
 Aynı cins kablonun dış izolasyon ve damar iletken renkleri makaradan makaraya
değişmeyecektir.
Kablonun Dış Kılıfı Üzerine Yazılacak Bilgiler
Kablonun dış kılıfı üzerine en fazla 1 m. aralıklarla aşağıdaki bilgiler kablo kesitlerine
uygun büyüklükte, silinmeyecek bir şekilde yazılacaktır.
 Marka
 Simge (Gerilim, kesiti, iletken ve yalıtkan yapısına ait TSE'ye uygun işaretler)
 TSE markası ve numarası
 Metraj
 İmalat yılı ve ayı
 Damar numarası
Siperin Özellikleri
 Siper, konsantrik teller + bakır bant (minimum 0.1 mm kalınlığında) şeklinde yapılacak, bakır
bantlar birbirini, bakır eninin en az % 10'u kadar kaplayacak ve kablo yüzeyi kaplama oranı
% 100 olacaktır.
(İTM.183)
 Siperin eşdeğer anma direnci maksimum 2 OHM/km olacaktır. Siper kablo boyunca kesiksiz
ve eksiz olacaktır. İstenen anma direncinden daha fazla bir değer verilmesi halinde TEKLİF
RED EDİLECEKTİR.
12.1.1.2.5. Testler
Sipariş konusu kabloların, ilgili standartlarında belirtilen kabul testleri TEİAŞ'ın yetkili elemanları
nezaretinde yapılacaktır.
12.2. OG KABLOLAR
12.2.1. Genel
Bu Şartname çerçevesinde sunulan kablolar ve bütün donanımlar, aşağıda belirtilen

Standartların (Eki (Ekleri) ve Zeyili (Zeyilleri) ile birlikte) en son baskılarına uygun olacaktır.
Kabloların ekleri ve kablo başlıkları doğrudan doğruya güneş ışığına maruz kalabilir ve suyla
doğrudan temas edebilirler. Bu nedenle, bunlar, herhangi bir olumsuz etki olmaksızın sürekli
olarak dayanma kapasitesine sahip olmalıdırlar.
Kablolar ve donanımı, aşağıda belirtilen nedenlerle meydana gelebilecek gerilim darbelerine
 Anahtarlama işlemleri ve/veya yıldırım boşalmaları,

 Ani yük değişiklikleri ve
 Bu Şartnamede belirtilen arıza düzeyiyle ilgili olarak kablo kılıf ve iletkenlerindeki kısa devre
akımları,
herhangi bir stres olmaksızın dayanacak şekilde tasarlanacaktır:
Kablolar, öngörülen tam yükte veya herhangi bir yük faktöründe, özellikle puvant yükte
çalışırken, koşulları yerine getirecek şekilde yapılacaktır.
Metal parçalar ve iletkenler üzerinde kaynak yapılması veya kusurlu parçaların
doldurulması, İşverenin önceden onayı olmaksızın gerçekleştirilmeyecektir.
Bu şartname; çapraz bağlı polietilen (XLPE) yalıtkanlı, Uo/U(Um) gösterilişine göre

3,6/6 (7,2) kV’dan - 20,3/35 (42) kV’a kadar anma gerilimlerindeki, enerji kablolarının teknik
özelliklerini ve testlerini kapsar.
Aksi belirtilmedikçe kabloların dizaynı, üretimi ve testleri aşağıda belirtilen standartların ve/veya
dokümanların en son baskıları göz önüne alınarak yapılacaktır.
STANDART NUMARASI STANDART ADI

TS IEC 60502-2 Kablolar –Beyan Gerilimleri 1 kV’tan (Um=1.2 kV) 30 kV’a
(Um=36 kV) kadar ekstrüde edilmiş yalıtımlı Güç Kabloları ve
bunların yardımcı donanımları –Bölüm 2: Beyan Gerilimleri 6 kV
(Um=7.2 kV)’dan 30 kV (Um=36 kV)’a kadar olan kablolar
TSEK ÜBM-03-TBK-03:2012 (TSE kriterleri) 20,3/35 kV Um=42kV

(İTM.183)
IEC 60228 Yalıtılmış kabloların iletkenleri
TS 6570 HD 383 S2 Yalıtılmış kablolardaki iletkenler – Dairesel İletkenlerin Boyut
Sınırları için Kılavuz
TS HD 361 S3 Kablolar – Kablo Gösteriliş Sistemi
TS 7201 EN 60811-1-1 Elektrik Kablolarının yalıtım ve kılıf malzemeleri-Ortak deney
metotları Bölüm 1: Genel Uygulama Kısım 1: Kalınlığın ve dıştan
dışa boyutların ölçülmesi, mekanik özelliklerin tayini deneyleri
metotları Bölüm 1: Genel Uygulama Kısım 2: Isıl Yaşlandırma
Metotları
metotları Bölüm 1: Genel Uygulama Kısım 3: Yoğunluğun tayini
metotları-Su emme deneyleri-Büzülme (Çekme) Deneyi
metotları Bölüm 1: Genel Uygulama Kısım 4: Düşük Sıcaklıktaki
Deneyler
metotları Bölüm 3: PVC bileşikleri için özel metotlar Kısım 1:
Yüksek sıcaklıkta basınç deneyi-Çatlamaya karşı dayanıklılık
deneyleri
metotları Bölüm 3: PVC bileşikleri için özel metotlar Kısım 2:
Kütle kaybı deneyi-Isıl Kararlılık Deneyi
TS 7321 IEC 60885-2 Kablolar – Elektriksel deney Metotları-Bölüm 2:Kısmi Boşalma
Deneyleri
TS EN 60230 Kablolar-Kablo ve yardımcı donanımlarına uygulanan ani darbe
deneyleri
TS 7321 IEC 60885-2 Kablolar – Elektriksel deney Metotları-Bölüm 2:Kısmi Boşalma
Deneyleri
TS EN 10244-2 Çelik tel ve mamuller- Çelik tel üzerine demir dışı metal
kaplamalar-Bölüm 2: Çinko veya Çinko alaşımlı kaplamalar
TS 822 Galvanizli Düz ve Oluklu Saçlar (Sıcak Daldırma metodu ile
Galvanizlenmiş)
EDF-HN-33-S-52 Metalik olmayan polimerik zırhlı kablolarda mekanik darbe
deneyi
TS ISO 760 Su tayini - Karl fischer yöntemi (genel yöntem)
12.2.2. Güç Kabloları
XLPE izolasyonlu, OG güç kabloları aşağıdaki tabakalara (katmanlara) sahip olacaktır.
12.2.2.1. İletken
İletken; dairesel, sıkıştırılmış, örgülü alüminyum veya yumuşak temperli, dairesel, elektrolitik
bakır tellerden burularak yapılacaktır.
İletken sınıfı, IEC 60228’de yer alan “Class 2” ye göre seçilecek, iletkenin anma kesitine göre,
iletken direnci ve minimum tel sayısı güncel IEC 60228 standardına uygun olacaktır.
12.2.2.2. İç Yarı İletken (İletken Ekranı)

(İTM.183)
İletkenin üzerinde iletken ve yalıtkan kılıf ile uyumlu, ekstrüzyonla yapılmış metalik olmayan yarı
iletken bir bileşikten bir siper/ekran bulunacaktır. Bu siper/ekran; yalıtıma iyi yapışacak ancak
iletkene yapışmayacak ve tesis sırasında iletkene hasar vermeden kolaylıkla çıkarılabilecektir.
İç yarı iletken siper/ekranın kalınlığı herhangi bir noktada 0.3 mm.den az olmayacaktır.
İç yarı iletken için kullanılacak malzeme; normal işletmede kablonun en yüksek iletken
sıcaklığında kullanılabilmesi için uygun, temas halinde olduğu kablo bileşenleri ile uyumlu
olacak ve özdirenci, eskitmeden önce ve sonra 90  2 0C sıcaklıkta 1000 .m'yi geçmeyecektir.
İç yarı iletken siperin/ekranın yalıtkan içine doğru çıkıntılarının (bozuklukların) yüksekliği (h)
0,080 mm'yi geçmeyecektir. Çıkıntının yüksekliği (h) 0,040 mm'den büyük olduğunda, çıkıntının
tabanı (b) ile yüksekliği (h) arasındaki oran (b/h) en az 3 olacaktır.
12.2.2.3. Yalıtım
Yalıtım bileşiği olarak yüksek saflıkta çapraz bağlı polietilen (XLPE) malzeme kullanılacaktır.
Yalıtım bileşiği için en büyük iletken sıcaklığı;
- Normal çalışma durumunda 90º C,

- Kısa devre durumunda (en büyük süre 5 saniye) 250 º C olacaktır.
İletkene yalıtım, ekstrüzyonla yapılacaktır.
Yalıtımın anma et kalınlığı (en az), yarı iletken siper kalınlıkları hariç olmak üzere aşağıdaki
tabloda belirtilenlere uygun olacaktır.
Anma Gerilimleri İletken Kesiti Anma Yalıtım Kalınlığı

(kV-etken) (mm2) (mm)
25-185 2.5
3,6/6 (7.2)
240 2.6
6/10 (12) 3.4
8,7/15 (17.5) 4.5
12/20 (24 ) Şartname kapsamındaki tüm 5,5
18/30 (36) kesitlerde 8,0
20,3/35 (42) 9
Ölçme sonucu bulunacak ortalama kalınlık, anma değerinden daha küçük olmayacaktır.
Ölçülecek en küçük değer, (anma değerinin %10'u + 0,1mm.)’den daha fazla anma değerinin
altına düşmeyecektir.
Yalıtımın iç yarı iletken siper/ekran içine doğru çıkıntılarının (bozuklukların) yüksekliği (h) 0,2
mm'yi geçmeyecektir.
Yalıtımın içindeki boşluk (hava kabarcığı) ve kirliliğin (değişik malzeme) boyu 0,05 mm'yi
geçmeyecektir.
Yalıtım içindeki su/nem miktarı 200 ppm'den fazla olmayacaktır. Yalıtım, herhangi bir boşluk
veya kirlilik içermeyecektir.
İletken, kimyasal olarak organik peroksitlerle, antioksitlerle ve gerilim sabitleyicilerle çapraz
bağlantılı olan, yüksek basınçta ve ısı işlemi altında çekilmiş üç kat polietilen tabaka (iletken
ekranı, yalıtım, yalıtım ekranı) ile kaplanacaktır.
İletken ekranı (yarı iletken ekran) yalıtım ve yalıtım ekranı (yarı iletken ekran) uyumlu
olacaktır. Yarı iletken tabakalarla izolasyonun yakın bağlantısını sağlamak amacıyla, tabakalar
(iletken ekranı, yalıtım ve yalıtım ekranı) tek bir işlem olarak, sürekli çekme ve komple kuru

(İTM.183)
tavlama yoluyla tatbik edilecektir. Damarın (iletken, iletken ekranı, yalıtım ve yalıtım ekranı),
vulkanizasyon işleminden sonra kuru havayla soğutulması tercih edilir.
12.2.2.4. Dış Yarı İletken (Yalıtım Ekranı)
Yalıtımın üzerinde, yalıtım malzemesi ve kablonun diğer bileşimleri ile uyumlu, ekstrüzyonla
yapılmış metalik olmayan yarı iletken bir bileşikten yalıtıma tamamen yapışık bir siper/ekran
bulunacaktır. Dış yarı iletken siper/ekranın kalınlığı 0,3 mm'den az, 0,6 mm'den fazla
olmayacaktır. Bu siper üzerinde yarı iletken bir bant bulunacaktır.
Dış yarı iletken için kullanılacak malzeme; normal işletmede kablonun en yüksek iletken
sıcaklığında kullanılabilmesi için uygun, temas halinde olduğu kablo bileşenleri ile uyumlu
olacak ve özdirenci, eskitmeden önce ve sonra 90  2 0C sıcaklıkta 500 .m'yi geçmeyecektir.
Dış yarı iletken üzerinde aynı düzlemde ölçülen en büyük ve en küçük çap arasındaki fark;
8.7/15 kV’a kadar (8.7/15 kV dahil) 0.5 mm.yi, 20.3/35 kV kablolarda 1 mm.yi geçmeyecektir.
Kablo boyunca su geçirmezliğin sağlanması ve kablonun metalik ekranın yataklanması için, yarı
iletken su durdurucu bant(lar) çekilen dış yarı iletken katman üzerine uygulanacaktır. Bu, yarı
iletken su durdurucu bant(lar) suda şişebilen malzemeden imal edilecek ve kablo
hasarlanmasında boyuna su sızdırmazlığını sağlayacaktır.
12.2.2.5. Metalik Ekran
Bu ekran, yataklama bandının üzerine uygulanacak ve anti-manyetik bakır tellerden ve/veya

bakır bantlardan oluşacaktır. Bakır tellerde ve/veya bantlarda çentik ve aşınmalar
bulunmayacaktır. Bakır tellerin ve bantların toplam sayısı, tellerin çapı (ve/veya bantların
kalınlığı ve eni) ve ekranın toplam direnci IEC TS HD 620 S2 standartlarına uygun olacaktır.
Metalik ekran, Çapı 0,5 mm ile 1 mm arasında olan helisel sarılmış tavlanmış bakır tellerden ve
bakır şeritten ( banttan) oluşacaktır. Ekran telleri kablo yüzeyine düzgün olarak dağılacaktır.
Bitişik teller arasında ortalama mesafe 4 mm olacaktır. Herhangi bir noktada teller arasındaki
mesafe 8 mm ‘den fazla olmayacaktır.
12.2.2.6. Ametalik Kılıf (Dış Kaplama)
Dış kaplama güneş ışığına, asitlere, alkalilere ve kirli toprakta olabilecek tüm diğer kimyasal
maddelere karşı dayanıklı olacak ve termite karşı dayanıklı, haşarat korumalı olacak ve bu
şartnamede belirtilen çalışma koşullarını karşılayacaktır.
Dış kaplama malzemesinin eskime reaksiyonu uygun stabilizör ve anti-oksidant ilave edilerek
azaltılacaktır.
Bu şartname başka bölümlerinde aksi belirtilmedikçe dış kılıf halojen içermeyen, alev geciktiren
HFFR (Halojen içermeme (HF) özelliği IEC 60754-1 ve Alev geciktirme (FR) özelliği IEC 60332-
3-24 standartlarına uygun olacaktır) olacaktır. Dış kılıf rengi kırmızı olacaktır.
Kabartma veya inkjet yazı karakterlerinin yüksekliği 6 mm’ye eşit veya daha fazla olacaktır.
Bitişik kabartma karakterler dizileri arasındaki aralık 100 mm’yi aşmayacaktır.

(İTM.183)
Kablonun dış kılıfı üzerine en çok 1 (bir) metre aralıklarla kabartma, gömme veya inkjet boya
Ya da bunların kombinasyonu bir yöntemle aşağıdaki bilgiler yazılacaktır. Bunlar;
- İmalatçı Firma Adı ya da Markası,

- Simgesi, (Gerilim, kesit, iletken ve yalıtkan yapısına ait TSE standartlarına uygun
işaretler kullanılacaktır.)
- İlgili standart numarası ve bu standarda uygunluğunu gösteren markalama, (20.3/35 kV
kablolarda TSEK işareti yeterli kabul edilecektir.)
- Metraj yazısı (1 metre aralıklarla)
- İmal tarihi (ay ve yıl)
12.2.3. Kablo Uçları (Kablo Başlıkları) ve Tespit Konstrüksiyonları
Kablo başlıkları IEC Standartlarına göre tasarlanmalı ve bütün gerekli konnektörler, stres
konileri, toprak ve korona ekranları (eğer gerekiyorsa) gibi tüm hırdavat ve malzemeleri
kaplamalıdır.
Yüklenici kabloları ve kablo başlıklarını desteklemek ve sabitlemek için, çalışma koşullarına

(kısa devre akımları, sismik koşullar, nem ve diğerleri) ve trafo merkezi binası içinde uygun
bağlantıyı sağlamak için bulunan kablo hollerinin boyutlarına uygun yapıları tasarlayacaktır.
Tespit konstrüksiyonları manyetik akımlardan korunacak veya anti-manyetik olacaktır. Yüklenici
yapılarla ilgili tasarım hesaplarını İşverene onay için sunacaktır.
12.2.4. Kablo Rafları
Bütün OG kablolar, kabloların karakteristikleri için uygun kablo rafları üzerine serilecektir
Kablo rafları uygun şekilde boyanmış olacak ve manyetik akım akışlarından korunacak veya
anti-manyetik olacaktır. Bütün kablo rafları, kaynaklama (Kadmiyum kaynak) yoluyla
korozyona karşı korunan 95 mm bakır iletkenlerle trafo merkezinin topraklama şebekesine
bağlanacaktır. Raf topraklaması, 10 metreden az aralıklarda olacaktır.
YG Kablo rafları, iyi havalandırma sağlamaya yeterli deliklere sahip olacak ve bir kablo rafının
genişliği (n+1) x “raf üzerine serilecek kabloların en büyük çapından (n, raf üzerine konacak
kabloların sayısıdır) daha küçük olmayacaktır.
Bitişik kablo rafları arasındaki aralık 200 mm’den az olmayacaktır.
Bükme noktalarında ve kablo rafı boyunca en az bir metre aralıkla kablo tespit klempleri
bulunacaktır.
OG teçhizata bağlanan OG dağıtım kablolarının kablo rafları da yukarıda belirtildiği gibi

olacaktır.
Trafo merkezindeki kablo delikleri havalandırma için uygun olacaktır. Aksi taktirde,
havalandırmayı ve kablo raflarına tesis edilecek kabloların soğutulmasını sağlamak için bütün
gerekli önlemler (örn. cebri havalandırma) dikkate alınacaktır.

(İTM.183)
12.2.5. Testler
Bu Kısımda belirtilen teçhizat üç tip teste tabi olacak ve bu test kategorilerinin her birinin
kendine özgü amacı olacaktır:
 Tasarımı kontrol etmeye yönelik tip testleri,
 İmalatı ve alt parçaların montajını kontrol etmeye yönelik rutin testler ve doğrulamalar
 Sahada montaj sonrası testler ve doğrulamalar.
Aşağıda belirtilmemiş olsa bile, teçhizatın çalışmasını ve performansını doğrulamak için gerekli
diğer testler de gerçekleştirilecektir.
12.2.5.1. Tip Testler
İletken Ve Yalıtkan Ekrana Sahip Kabloların Elektriksel Tip Testleri
Tip testleri, IEC 60502-2 standardının en güncel baskısı göz önüne alınarak yapılacaktır.
TSEK - 20,3/35 (42) kV’a kadar olan kabloların TSE kurum (TSEK) kriterleri (yalıtım kalınlığı
için ) uygulanmalıdır.
Elektriksel tip deneyleri

Deneylerin sırası aşağıda verildiği gibi olmalıdır :
1. Kısmî boşalma deneyi (Madde 18.1.3)
2. Bükme deneyi ve bunu takip eden kısmi boşalma deneyi, (Madde 18.1.4),
3. Tan δ’nın ölçülmesi (Madde 18.1.2-Madde 18.1.5),
4. Isıtma çevrimi deneyi ve bunu takip eden kısmi boşalma deneyi (Madde 18.1.6),
5. Darbe deneyi ve bunu takip eden gerilim deneyi (Madde 18.1.7)
6. 4 saat süreli gerilim deneyi (Madde 18.1.8)
7. Yarı iletken siperlerin eskitmeden önce ve sonra öz dirençlerin ölçülmesi (Madde 18.1.9)
Elektriksel Olmayan Tip Testleri
1.Yalıtım kalınlığının ölçülmesi, (IEC 60502-2 Madde 19.1 ve TSEK standart kriterleri 20,3/35
(42) kV kablolar için.)
2. Metalik olmayan kılıfların kalınlıklarının ölçülmesi (Ekstrüzyonla çekilmiş ayırma kılıfları dahil,
ancak iç örtüler hariç) (IEC 60502-2 Madde 19.2)
3. Yaşlandırmadan önce ve sonra yalıtımın mekanik özelliklerinin tayini için deneyler (IEC
60502-2 Madde 19.3)
4. Yaşlandırmadan önce ve sonra metalik olmayan kılıfların mekanik özeliklerinin tayini için
deneyler (IEC 60502-1 Madde 18.4)
5. İmalâtı tamamlanmış kablo parçaları üzerinde ilâve yaşlandırma deneyi (IEC 60502-1 Madde
18.5)
6. Yalıtım ve metalik olmayan kılıflar için yüksek sıcaklıktaki basınç deneyi (IEC 60502-2
Madde 19.7) Deney sonuçları IEC 60502-1 Çizelge 21’de verilen ST8 sınıfı özelliklerine uygun
olmalıdır.

(İTM.183)
7.Düşük Sıcaklıkta Halojen İçermeyen Kılıflara uygulanan deneyler.(IEC 60502-2 Madde 19.8 )
Deney sonuçları IEC 60502-1 Çizelge 21’de verilen ST8 sınıfı özelliklerine uygun olmalıdır.
8. XLPE için sıcakta çekme deneyi, IEC 60502-2 Madde 17.10)
9. Yalıtımlarda su emme deneyi, (IEC 60502-2 Madde 19.13)
10. Tekli kablolarda alevin yayılması deneyi, (IEC 60502-2 Madde 19.14)
11. XLPE yalıtımı için büzülme deneyi, (IEC 60502-2 Madde 19.16)
12. Yalıtım ekranı için soyulabilirlik deneyi, (IEC 60502-2 Madde 19.21)
13. Su nüfuz etme deneyi, (IEC 60502-2 Madde 19.22)
14. Tek kablo yanma testi (IEC 60332-1-2)
15. Yangın şartları altında elektrik ve fiber optik kablolardaki deneyler - Bölüm 3-24: Düşey
olarak monte edilmiş demetlenmiş teller veya kabloların düşey alev yayılması için deney (IEC
60332-3-24)
16. Duman yoğunluğu testi (IEC 61034-1/2)
17. Halojen asit gazı miktarı testi (IEC 60754-1/2)
Donanımlar Üzerinde Tip Testleri
Yukarıda anılan İlgili IEC standardına ek olarak aşağıda verilen tip testler donanımlar(kablo
başlıkları) üzerine uygulanacaktır.
OG kablo parçaları arasına monte edilecek donanımlar üzerinde tip testleri gerçekleştirilecektir.
Donanım tip testi için en büyük çapa sahip OG kablo iletkeni seçilecektir.
a) Donanımın genel boyutlarının doğrulanması

b) Kısmi Boşalma Testi
c) Isıtma çevrimi testi
d) Kısmi Boşalma Testi
e) Darbe testi
f) Gerilim testi
Yukarıda bahsedilen tip testlerin metotları, prosedürleri ve gerilim seviyeleri OG kablolar için
belirtilen tip testleri ile kesinlikle aynı olacaktır.
Testlerden sonra, donanım sökülecek ve kontrol edilecektir.
12.2.5.2. Kabul(Rutin) Testleri
Aksi belirtilmedikçe, IEC 60502-2 standardının en son baskısına uygun olarak yapılacak kabul
(rutin) testler aşağıda verilmiştir:
Rutin Testleri:
a) Gözle inceleme (dış kaplamanın renginin, dış kılıf üzerine yazılan yazının, makara
numarasının ve boyutlarının, teslim uzunluğunun vb. kontrolü),
b) İletkenlerin elektrik direncinin ölçülmesi, (IEC 60502-2 Madde 16.2)
c) İletken ekranları ve yalıtım ekranları olan damarları bulunan kablolardaki kısmî boşalma testi,
(IEC 60502-2 Madde 16.3)
d) Gerilim deneyi, (IEC 60502-2 Madde 16.4)

(İTM.183)
Yukarıda verilen rutin testler için gerekli ek kablo uzunlukları üretici tarafından bilabedel
üretilecek ve tedarik edilecektir.
Donanımlar üzerine rutin testler
Yukarıda bahsedilen ilgili IEC standardına ek olarak aşağıdaki rutin test kabul testi olarak
uygulanacaktır.
a) Donanımların bütün boyutlarının doğrulanması ve gözle muayene.
Yüklenici, montajı tamamlanmış tesis üzerinde; iletken ile metalik ekran arasına 5 dakika süreli
faz-faz (3Uo / for 5 min) sistem gerilimini, AC gerilim saha testi olarak uygulayacaktır.
Gerekli test teçhizatı yüklenici tarafından sağlanacaktır.
Bu testten tatmin edici sonuç alınması durumunda teçhizat kabul edilecektir.
12.3. KOAKSİYEL KABLOLAR
Bu bölüm iletişim sistemlerinde kullanılmakta olan Radyo Frekans kablolarından istenen asgari
teknik özelikleri kapsar. Şartnamede belirtilmeyen hususlar TSE' nin en son yayınlanan TS 288
ve TS 2638 no.lu standartlarına uygun olacak, test ve kabul işlemleri ise TSE'nin TS 2637 no.lu
“Radyo Frekans Kabloları Genel Kurallar ve Ölçme Metodları” standardına göre yapılacaktır.
MALZEMENİN TANIMI : RF-75-7-1 tipi bakır iletkenli, polietilen yalıtkanlı, çift ekranlı, 75
Ohm'luk, bükülgen, eş eksenli (Coaxial), radyo frekans kablosu
1. Karakteristik Empedans : 75 ± 1.5 Ohm (200 MHz'de)

2. Kapasite : <= 67 pF/m
3. İç iletken : 0.4 mm çapında 7 adet elektrolitik GÜMÜŞ kaplı ve birbirine
sarılı bakır tel. Toplam çap : 1.2 mm
4. İç yalıtkan : En iyi kalite som polietilen toplam çap : 7.25 ± 0.15 mm
5. Birinci ekran : Elektrolitik bakır örgülü. 24x8x0.18 mm.
Örgü açısı : <= 45o , Örtme oranı = 0.70 - 0.95
Toplam çap : 8.64 mm (Max.)
6. Birinci yalıtkan kılıf : En iyi kalitede siyah PVC'den. Toplam çap : 11 ± 0.3 mm
7. İkinci ekran : Çelik örgülü zırh, her tel (Çap = 0.24 mm)
Galvaniz (Sıcak çinko) kaplı. En az 22 demetli
8. Dış yalıtkan kılıf : En iyi kalitede siyah PVC'den.
Toplam kablo çapı : 14 ± 0.5 mm
9. RF zayıflatma : Maksimum=0.7 dB/100 m.(1 MHz'de)
7.5 dB/100 m.(100 MHz'de)
10. PE Dayanma Gerilimi : Minimum 5 kV

(İTM.183)
12.4. YG 154 kV XLPE İZOLASYONLU GÜÇ KABLOLARI VE AKSESUARLARI
12.4.1. GENEL
12.4.1.1. Genel
Bu Şartname çerçevesinde sunulan kablolar ve bütün donanımlar, bu Şartnamede belirtilen

Standartların (Eki (Ekleri) ve Zeyili (Zeyilleri) ile birlikte) en son baskılarına uygun
olacaktır.
154 kV çapraz bağlı polietilen (XLPE) yalıtımlı güç kablo ve aksesuarlarının imalatı, testi (tip,
özel, rutin ve geçici kabul testleri), temini, koruma ve tesisi Yüklenici tarafından yapılacaktır.
Kabloların ekleri ve kablo başlıkları doğrudan doğruya güneş ışığına maruz kalabilir ve suyla
doğrudan temas edebilirler. Bu nedenle, bunlar, herhangi bir olumsuz etki olmaksızın sürekli
olarak dayanma kapasitesine sahip olmalıdırlar.
Kablolar ve donanımı, aşağıda belirtilen nedenlerle meydana gelebilecek gerilim darbelerine

 Anahtarlama işlemleri ve/veya yıldırım boşalmaları,
 Ani yük değişiklikleri ve
 Bu Şartnamede belirtilen arıza düzeyiyle ilgili olarak kablo kılıf ve iletkenlerindeki kısa devre
akımları,
herhangi bir stres olmaksızın. dayanacak şekilde tasarlanacaktır:
XLPE izolasyonlu güç kabloları, öngörülen tam yükte veya herhangi bir yük faktöründe,
özellikle puvant yükte çalışırken koşulları yerine getirecek şekilde yapılacaktır.
Güç kabloları, boylamasına ve enlemesine yönlerde su geçirmez olarak tasarlanacak ve imal

edilecektir.
Metal parçalar ve iletkenler üzerindeki kaynak yapılması veya kusurlu parçaların doldurulması
İşverenin önceden onayı olmaksızın gerçekleştirilmeyecektir
12.4.1.2. Güç Kabloları
YG XLPE izolasyonlu güç kabloları

 GIS ve Güç trafosu
 GIS ve interface şalt sahası
arasındaki bağlantı için kullanılacaktır.
İletkenin elektriksel olarak efektif kesiti Genel Teknik Şartnamenin Kısım 1’de verilecektir.
YG XLPE izolasyonlu güç kabloları aşağıdaki tabakalara (katmanlara) sahip olacaktır:
12.4.1.2.1. İletken

(İTM.183)
İletken örgülü, yumuşak tavlanmış, dairesel, elektrolik bakır tel olacaktır. Tellerin toplam
sayısı, tellerin çapı ve iletkenin direnci IEC 60228’e uygun olacaktır ve örgüleme işlemi
gerçekleştirilmeden önce, dairesel tellerin yüzeyleri pürüzsüz ve temiz olacaktır.
İletken ve iletken parçaları üzerine boyuna su sızdırmazlığının sağlanması için, tercihen suda
şişen bantlar uygulanacaktır.
12.4.1.2.2. İzolasyon ve Saha Sınırlandırıcı Yarı İletken Tabakalar
İletken, kimyasal olarak organik peroksitlerle, antioksitlerle ve gerilim sabitleyicilerle çapraz

bağlantılı olan, yüksek basınçta ve ısı işlemi altında çekilmiş üç kat polietilen tabaka (iletken
ekranı, yalıtım, yalıtım ekranı) ile kaplanacaktır. Yalıtım, herhangi bir boşluk veya kirlilik
içermeyecektir.
İletken ekranı (yarı iletken ekran) yalıtım ve yalıtım ekranı (yarı iletken ekran) uyumlu
olacaktır. Yarı iletken tabakalarla izolasyonun yakın bağlantısını sağlamak amacıyla, tabakalar
(iletken ekranı, yalıtım ve yalıtım ekranı) tek bir işlem olarak, sürekli çekme ve komple
kuru tavlama yoluyla tatbik edilecektir. Damarın (iletken, iletken ekranı, yalıtım ve yalıtım
ekranı), vulkanizasyon işleminden sonra kuru havayla soğutulması tercih edilir.
Kablo boyunca su geçirmezliğin sağlanması ve kablonun metal kılıf ve metal zırhının

yataklaması için, yarı iletken su durdurucu bant(lar) çekilen dış yarı iletken katman üzerine
uygulanacaktır. Bu, yarı iletken su durdurucu bant(lar) suda şişebilen malzemeden imal edilecek
ve kablo hasarlanmasında boyuna su sızdırmazlığını sağlayacaktır.
XLPE yalıtım malzemesi uluslararası piyasada bulunabilecek en yüksek saflıkta olacak ve YG

kabloların 90°C’de devamlı işletilmesi için uygun olacaktır. Her bir teklif sahibi XLPE’nin kimden
temin edildiğini veya kendi fabrikasında üretilip üretilmediğini bildirecek ve YG ile ÇYG
kabloların önceki uygulamalarının referanslarını sağlayacaktır.
XLPE yalıtkanın nominal kalınlığı 20 mm den az olmayacaktır. Ayrıca, yalıtkanın herhangi bir
noktada ölçülmüş kalınlığı 18.2 mm den az olmayacaktır (IEC Standartlarındaki toleransa göre).
Yarı iletken ekranlar, en yüksek mümkün mertebedeki düzlükte olacaktır.
Hazır eklerin kullanımını kolaylaştırmak için de, boyut toleranslarına kesin olarak uyulacaktır.
12.4.1.2.3. Metal Kılıf (Siper)
Yukarıda belirtilen katmanların üzerine uygulanacak metal kılıf, enine su sızmasına karşı
güvenilir mükemmel su sızdırmaz bariyer oluşturma işlevine sahiptir. Bu işlev, doğrudan su
içerisine gömülü kabloların birçok yıl işletmede kalmasından sonra bile kabloları tümüyle
korumalıdır.
Metal kılıf, belirtilen toprak kısa devre hata akımını (31,5 kA, 0,6 saniye süresince) hasarsız
taşıyacak şekilde tasarlanacaktır. Metal kılıfın, toprak kısa devre hata akımını taşıma
kapasitesini sağladığına dair test raporu ve hesaplamalar İşverene sunulacaktır.
Metal kılıf için kabul edilebilir alternatif teknolojiler aşağıdadır:

(İTM.183)
 Kalıptan çekilmiş preslenmiş kıvrımlı alüminyum kılıf
 İzolasyonun dışındaki yarı iletken sipere homojen yapışık boylu boyunca kaynaklı düzgün
alüminyum kılıf
 Kalıptan çekilmiş preslenmiş kurşun alaşım kılıf
Boylu boyunca üst üste bindirilmiş ve yapıştırılmış alüminyum kılıfın kullanımı, imalatçının daha
önce tarafınca sağlanan 154 kV ve üstü anma gerilimindeki gömülü kablolarının uzun süre
hatasız işletmede çalıştığını ispatlaması halinde, su geçirmez bariyer olarak kabul
edilebilecektir. Belirlenmiş toprak kısa devre hata akımı kapasitesini sağlamak için IEC 60228
Satndardına uygun bakır teller ve/veya bakır bantlar ilave edilebilir.
Her bir teklif sahibi, önerdiği su geçirmez metal kılıf teknolojisini açıklamalı ve önerdiği duvar
kalınlığının yeterliliğini doğrulamalıdır.
12.4.1.2.4. Ametalik Kılıf (Dış Kaplama)
Minimum 5mm (beş milimetre) kalınlığındaki siyah polietilen kılıf metal kılıf üzerine çekilecektir.
Tesisten sonra ve daha sonra işletme süresince periyodik olarak, polietilen kılıfın bütünlüğünü
doğrulamak için yapılacak DC testi mümkün kılmak üzere polietilen kılıfın dış yüzeyi iletken bir
katman ile (grafit veya eşdeğeri) kaplanacaktır.
Dış kaplama metal kılıfın uygun izolasyonunu sağlayacaktır. Dış kaplama güneş ışığına,
asitlere, alkalilere ve kirli toprakta olabilecek tüm diğer kimyasal maddelere karşı dayanıklı
olacak ve temite karşı dayanıklı, haşarat korumalı, reçine bağlı, grafit kaplı (toprak elektrodu
olarak kullanılabilmesi için) olacak ve bu şartnamede belirtilen çalışma koşullarını
karşılayacaktır.
Dış kaplama malzemesinin eskime reaksiyonu uygun stabilizör ve anti-oksidant ilave edilerek
azaltılacaktır.
Dış kaplama PE veya HDPE olacaktır.

PE veya HDPE dış kaplamaların açıkta kalan bağlantı noktalarındaki bölümleri alev almayı
geciktirici uygun bir koruyucu malzeme veya boya ile kaplanacak veya boyanacaktır.
12.4.1.2.5. Dış Kılıfın Üzerindeki Kabartma Yazı ve İmalatçının Adı
Dış kılıf yüzeyine kabartmalı olarak imalatçının adı, imalat yılı ve aşağıdaki ibare Türkçe olarak
yazılacaktır:
“-TEK 154000 VOLT YÜKSEK GERİLİM ELEKTRİK KABLOSU – ÖLÜM TEHLİKESİ-“
Kabartma yazı karakterlerinin yüksekliği 15 mm’ye eşit veya daha fazla olacaktır. Bitişik
kabartma karakterler dizileri arasındaki aralık 150 mm’yi aşmayacaktır.
12.4.1.3. Kablo Uçları (Kablo Başlıkları)
Harici Kablo Başlıkları

(İTM.183)
Harici kablo başlıklar gerekli bağlantı elemanları, stres konileri, toprak ve korona ekranları (eğer
gerekiyorsa) gibi tüm hırdavat ve malzemeleri ile birlikte, 154 kV XLPE izoleli güç kablolarının
hava hatlarına veya açık hava tip trafo merkezlerine bağlanmasını sağlayacak şekilde
tasarlanacaktır.
Kablo başlığı tespit konstrüksiyonları belirtilen çalışma koşullarına uygun olacak şekilde
tasarlanacak ve korozyona karşı korunmuş olacaktır.
Konstrüksiyon uygun bir şekilde boyanacak, manyetik akımlardan korunacak veya anti-manyetik
olacaktır.
Yüklenici, karakteristiklerinin belirtilen çalışma koşullarına karşı (kısa devre akımları, sismik
koşullar, nem ve diğerleri) dayanıklı olduğunu ispatlayan tasarım hesaplarını sunacaktır.
Ara saha testleri, saha testleri ve periyodik testlerin uygulanabilmesi için harici kablo başlıkları
tespit konstrüksiyonundan izole edilecektir.
Dahili Kablo Başlıkları
Dahili kablo başlıkları komple kablo pabucuyla ve IEC 62271-209'da belirtilen gerekli tüm
hırdavat ve parçaları ile birlikte, 154 kV XLPE izoleli kablo sonu yuvaları vasıtasıyla GIS'a (Gaz
izoleli şalta) bağlanması için tasarlanacaktır. Hazır döküm basınç boşaltma konisi IEC
Standardına göre fabrikada test edilmiş olacaktır.
Kablo tespit konstrüksiyonu belirtilen çalışma koşullarına (kısa devre akımları, sismik koşullar,
nem ve diğerleri gibi) uygun olacak şekilde ve GIS binasının kablo hol ölçülerine ve GIS (Gaz
izoleli şalt) şalta uygun bağlantı sağlayacak şekilde tasarlanacaktır. Konstrüksiyonlar manyetik
akımlardan korunacak veya anti-manyetik olacaktır. Yüklenici ilgili tasarım hesaplarını İşverene
onay için sunacaktır.
12.4.1.4. Kablo Rafları
Bütün kablolar, kablo galeri odasındaki kabloların karakteristikleri için uygun kablo rafları
üzerine serilecektir.
Kablo rafları uygun şekilde boyanmış olacak ve manyetik akım akışlarından korunacak veya
anti-manyetik olacaktır. Bütün kablo rafları, kaynaklama (Kadmiyum kaynak) yoluyla
korozyona karşı korunan 95 mm bakır iletkenlerle trafo merkezinin topraklama şebekesine
bağlanacaktır. Raf topraklaması, 10 metreden az aralıklarda olacaktır.
YG kablo rafları, iyi havalandırma sağlamaya yeterli deliklere sahip olacak ve bir kablo rafının
genişliği (n+1) x “raf üzerine serilecek kabloların en büyük çapından (n, raf üzerine konacak
kabloların sayısıdır) daha küçük olmayacaktır.
Bitişik kablo rafları arasındaki aralık 200 mm’den az olmayacaktır.
Bükme noktalarında ve kablo rafı boyunca en az bir metre aralıkla kablo tespit klempleri
bulunacaktır.

(İTM.183)
Trafo merkezindeki kablo delikleri havalandırma için uygun olacaktır. Aksi taktirde,
havalandırmayı ve kablo raflarına tesis edilecek kabloların soğutulmasını sağlamak için bütün
gerekli önlemler (örn. cebri havalandırma) dikkate alınacaktır.
Kablo raflarının resimleri, İşverenin onayına sunulacaktır.
12.4.1.5. Kablo Makaraları
Kablo makaraları paslanmaz çelikten olacak ve korozyona karşı uygun şekilde korunacaktır.
Alternatif olarak, makaralar mantarlara ve böceklere karşı basınçla emprenye edilmiş
keresteden de yapılabilir. Makaralar, kabloların hazar görmesini engellemek için sıkı bir şekilde
latalarla tespit edileceklerdir. Ayrıca, ek bir koruma sözkonusu olmaksızın, Projenin nihai olarak
devr alınması tarihinden itibaren en az beş yıl süresince açık havada depolamaya uygun
olacaktır.
Makaralar, nakliyeyi kolaylaştıracak ve kabloların bir makara nakliye ve makara döşeme

makinesi üzerine kolayca sarılmasına olanak verecek şekilde tasarlanacaktır.
Bütün kablolar ve iletkenlerin iç uçları dışarıya çıkarılacak ve makaralara uygun şekilde tespit
edilecektir.
Her kablo makarası, her flanşın dış tarafı üzerinde ayırt edici bir numaraya sahip olacaktır.
Anma gerilimi, iletken boyutu, tip, uzunluk, brüt ve net ağırlıklar gibi kablo karakteristikleri bir
flanş üzerinde okunaklı şekilde görülecektir.
Dönme yönü, flanşlar üzerindeki bir okla gösterilecektir.
12.4.1.6. Testler
Bu Kısımda belirtilen teçhizat üç tip teste tabi olacak ve bu test kategorilerinin her birinin
kendine özgü amacı olacaktır:
 Tasarımı kontrol etmeye yönelik tip testleri,
 İmalatı ve alt parçaların montajını kontrol etmeye yönelik rutin testler ve doğrulamalar
 Sahada montaj sonrası testler ve doğrulamalar.
Aşağıda belirtilmemiş olsa bile, teçhizatın çalışmasını ve performansını doğrulamak için gerekli
diğer testler de gerçekleştirilecektir.
Bölüm 12.4.1.6.2.’de belirtilen özel testler, temin edilecek kablo makaralarının %10’u
üzerinde gerçekleştirilecektir. Yüklenici, güç kablolarının imalatına başlamadan önce, güç
kablolarını imalat sırasını düzenleyecek ve aynı partide imal edilecek kabloların makara
sayılarını onay için ibraz edecektir.
Aşağıda sözü edilen özel ve rutin testler için gerekli ek kablo uzunlukları Yüklenici tarafından
bedelsiz olarak imal edilecek ve sunulacaktır.
Aşağıda belirtilen bütün testler, IEC 60840’a ve IEC 60840’da belirtilen bütün diğer IEC
standartlarına uygun olarak gerçekleştirilecektir.

(İTM.183)
12.4.6.1. Güç Kablosu ve Donanımı Üzerinde Tip Testleri
Elektriksel Tip Testleri

Elektriksel tip testlerinden önce, izolasyon kalınlığı ölçülecektir. Aşağıdaki testler bundan
sonra yapılacaktır.
i-Aksesuarların montajını takiben bükme testi,
ii-Bükme testinden sonra kısmi boşalma testi,
iii-Tan  ölçümü (değeri 0.001 den fazla olmayacak),
iv-Isıl çevirimli gerilim testi,
v-Isıl çevirimli gerilim testinden sonra kısmi boşalma testi,

-ortam sıcaklığında ve
-maksimum sıcaklıkta
vi- darbe dayanım testi,
vii- şebeke frekanslı gerilim testi,
viii-Gömülü ekler için dış korumaların testleri
ix-Yukarıdaki testlerin tamamlanmasından sonra, kablo ve aksesuarları ile kablo sisteminin

incelenmesi yapılacaktır.
Elektriksel Olmayan Tip Testleri
i-Kablo yapısının doğrulanması,
ii-Yaşlandırmadan önce ve sonra, yarı iletken tabakaların özgül dirençlerinin ölçülmesi,
iii-Yaşlandırmadan önce ve sonra, yalıtkanın mekanik özelliklerinin belirlenmesi için

testler,
iv-Yaşlandırmadan önce ve sonra, ametalik kılıfların mekanik özelliklerinin belirlenmesi için

testler,
v-Malzemelerin birbiriyle uyumluluğunun kontrolü için bütün kablo parçaları üzerinde

yaşlandırma testleri,
vi-Kılıflarda yüksek sıcaklıkta basınç testi,
vii-XLPE yalıtkan için sıcakta uzama testi,

(İTM.183)
viii-PE kılıfların karbon siyahı miktarı,
ix-PE, HDPE ve XLPE yalıtkan için büzülme testi
x-Su sızdırmazlık testi
xi-Boyuna metal foil uygulamalı kablo aksesuarları testleri
Bu testler IEC 60840 Standardında belirtilen yöntemlere göre yapılacaktır.
Ametalik Kılıf Tip Testleri

Testler "Yalıtılmış kılıf sistemleri" için olacak ve IEC 60229'a uygun olarak yapılacaktır.
12.4.1.6.2. Güç Kablosu Üzerinde Özel Testler
Aşağıdaki özel testler %10 numune üstünde yapılacaktır (Ref. IEC60840 Art.10)
i-Bakır, alüminyum, kurşun veya kurşun alaşımının (eğer varsa) ağırlıklarının ölçülmesi
(metre başına),
ii-İzolasyon ekranı üzerine uygulanan su durdurucu yarı iletken bandın ağırlığının

ölçülmesi (metre başına),
iii-Metalik sperin üzerine uygulanan vulkanize olmayan iç kaplamanın ağırlığının ölçülmesi

(metre başına),
iv-İletkenin tetkiki
v-İletkenin ve metalik kılıfın (veya metalik siperin) elektriksel dirençlerinin ölçülmesi

(20°C),
vi-İzolasyon ve dış kılıfın kalınlılığının ölçülmesi,
vii-Metal kılıf kalınlılığının ölçülmesi,
viii-Damar ve nihai kablo çaplarının ölçülmesi,
ix-XLPE yalıtkan için sıcakta uzama testi,
x-İletken ve metalik kılıf (veya metalik siper) arasındaki kapasitansın ölçülmesi (20°C),
xi-Şebeke frekanslı gerilim testini takip eden yıldırım darbe gerilimi testi
xii-Su sızdırmazlık testi
xiii- Boyuna metal foil uygulamalı kablo aksesuarları testleri

(İTM.183)
Bu test IEC60840’de belirtilen metoda göre yapılacaktır.
Aksesuarlar Üzerinde Tip Testleri
Tip testleri, iki güç kablosu parçası arasına monte edilecek aksesuarlara uygulanacaktır. Teste
alınacak numune sayısı;
 Bir adet güç kablosu izole (çaprazlama) eki,
 İki adet kablo başlığı (eğer sözleşme kapsamında her iki tip kablo başlığı uygulanacaksa, bir
adedi dahili tip diğeri ise harici tip olacaktır).
Yalnızca dahili tip kablo başlığı için, tip testleri gaz izoleli sistemin gerçek bir simülasyonuyla
yapılacaktır.
Aşağıdaki tip testler güç kablosu aksesuarları (güç kablosu ekleri, dahili ve harici kablo
başlıkları) üzerinde yapılacaktır:
i-Aksesuarların bütün ölçülerinin (boyutlarının) doğrulanması,
ii-Kısmi Boşalma Testi (test IEC60855-2 Madde 3'de belirtilen metoda uygun olarak yapılacaktır)
Kısmi boşalma Cihazının hassasiyeti 5 pC'ye eşit veya daha küçük olacaktır ve kısmi
boşalmanın 1.5 Uo'daki değeri 10 pC'den büyük olmayacaktır.
iii-Isıl Çevrimli Gerilim Testi
iv-Kısmi Boşalma Testi

-ortam sıcaklığında ve
-maksimum sıcaklıkta
Test IEC60855-2 Madde 3'de belirtilen metoda uygun olarak yapılacaktır.
Kısmi boşalma cihazının hassasiyeti 5 pC'ye eşit veya daha az olacak ve 1,5 U o'daki kısmi
boşalma değeri 10 pC'yi geçmiyecektir.
v-Darbe Testi (IEC 60840 (2004)’a göre 1,2/50μs-750 kV)
vi-Şebeke Frekanslı Gerilim Testi (IEC 60840 (2004)’a göre 218 kVrms-1 dakika).
vii-Gömülü eklerin dış koruma testleri

Testlerden sonra aksesuarlar sökülecek ve kontrol edilecektir.
Aşağıdaki testler yalnızca harici tip kablo başlığı izolatörlerine uygulanacaktır;
viii-Isıl Çevrimli Gerilim Testi

(İTM.183)
ix-Şebeke frekanslı gerilim testi (1 dakika süreyle 325 kV'ta)
x-IEC 60507'de tanımlanan suni kirlilik testi
12.4.1.6.3. Güç Kablosu ve Aksesuarları Üzerinde Rutin Testler
Aşağıdaki rutin testler üretilen her kablo uzunluğu üzerinde ve bu teknik şartnamede
özellikle başka türlü belirtilmedikçe, IEC60840 Standardında belirtildiği gibi yapılacaktır:
i-AC Gerilim Testi (tüm kablo makaralarına) (30 dakika süre ile 2,5xU o (218 kVrms))
ii-Dış Kılıf DC Gerilim Testi (20 kV)
iii-Kısmi Boşalma Testi

Kısmi boşalma testi cihazının hassasiyeti ≤10pC olacaktır. Test gerilimi kademeli olarak
yükseltilecek ve 2Uo’da 10 saniye tutulacak, sonra yavaşça 1,5 U o’ya düşürülecek ve kablodan
1,75 Uo’da ve 1,5 Uo’da kısmi boşalma 10pC’nu aşmayacaktır.
Ayrıca, aşağıdaki rutin testler fabrikadaki kabul testleri olarak güç kabloları üzerinde
uygulanacaktır:
i-Gözle muayene (Dış kaplama rengi, dış kaplamadaki kabartma yazılar, makara
numarası ve ölçüleri, teslim alınan miktar gibi özelliklerin kontrolü)
ii-İletken, iletken ekranı, izolasyon, izolasyon ekranı ve kablonun diğer tabakalarının

kalınlıklarının ölçülmesi;
iii-İletken ile metal kılıf (veya metal siper) arası ve metal kılıf (veya metal siper) ile toprak
(grafit kaplama) arası izolasyon dirençlerinin ölçümü (20°C ve ≥10 kV DC'de)
Aksesuar Üzerinde Rutin Testler
İlgili IEC Standartlarında tarif edilen testlere ilave olarak, aşağıdaki testler aksesuarlar
(güç kablosu ekleri, dahili ve harici kablo başlıkları, YG parafudurlar, çaprazlama kutuları ve
elemanları) üzerinde kabul testi olarak uygulanacaktır:
i-Aksesuarların bütün ölçülerinin doğrulanması ve gözle muayene,
ii-İlgili IEC Standartlarında tarif edilen tüm diğer rutin testler ve
iii-Çaprazlama kutularının ve fiber optik terminal kutularının IP sınıflarının kontrolü.
d. Saha Testleri
Yüklenici, tamamen monte edilmiş tesis üzerinde gerçekleştirilecek bütün testlerin tüm
ayrıntılarını sunacaktır. Bütün gerekli test teçhizatı Yüklenici tarafından sağlanacaktır.
Sahada montaj sonrası, YG kablolar aşağıdaki testlere ve kontrollere tabi tutulacaktır:

 Metal kılıf (veya siper) ile iletkenler arasındaki kapasitansların ölçümü,
 İletkenin DC direncinin ölçülmesi
 Metal kılıf ve metal siperin DC dirençlerinin ölçümü,
 XLPE izolasyonun izolasyon direncinin ölçümü (15 kV DC’de)
 XLPE izalasyonun Ö3Uo gerilimde 1 saatlik AC Yüksek gerilim testi
(İTM.183)
 Sıfır-bileşen ve pozitif bileşen empedanslarının ölçümleri (minimum 50 A rms),
 Metalik olmayan kılıf (dış kılıf) üzerinde DC gerilim testi (10 kV/1 dk) (sadece toprak veya
parafudr bağlantılarını çıkararak).
Bu testlerden tatmin edici sonuçlar alınması durmuunda teçhizat kabul edilecektir.
12.5. İŞLETME VE BAKIM TALİMATLARI
Müteahhit firma yukarıda belirtilen kabloların ilgili el kitabını İşverene temin edecektir.
BÖLÜM – 13
13. KUMANDA, ÖLÇÜ ve SİNYALİZASYON KABLAJI ve SEKONDER BAĞLANTILAR
Pano içi kabloların minimum kesitleri "Panolar" bölümünde verilmiştir. Pano içi kablaj
dışında kullanılacak (panolar arası ve şalt sahasında bulunan) sekonder Kablo kesitleri;
 Sinyal devreleri için (kumanda panoları ile BTP arasındaki kablolar da dahil) 1.5 mm 2 den
az,

(İTM.183)
 Akım devreleri için 4 mm2 den az
 Gerilim devreleri için 2.5 mm2 den az
 AC besleme devreleri için 4 mm2 den az
 DC besleme devreleri için 2.5 mm2 den az
olmayacaktır.
Akım trafoları ve gerilim trafolarına bağlanan kabloların uzunlukları ve yükleri açısından

kontrolu yapılarak kablo kesitleri ve hesaplar İş Sahibine onaya sunulacaktır. Ayrıca, yüklenici
kumanda ve açma devrelerinde AC beslemede gerilim düşümünün yönetmelikler sınırı içinde
kalmasını sağlayacaktır.
Tevsiat merkezlerde varsa Transdüser çıkışları en az 0.5 mm 2 lik telefonik kablolarla

yapılacaktır.
Kablaj şeması ve tüm sekonder bağlantı projeleri yüklenici tarafından hazırlansın veya
hazırlanmasın, kablaj sonunda aşağıdaki şartlar gerçekleştirilecektir :
 Kablaj şemasında gösterilen kesit, damar sayısı ve adete göre kablo kullanılacaktır.
 Kablolar iki baştan makaron ya da kodsis prensibi ile etiketlenecek, metal veya plastik
plakalarla numaralanacaktır. Keza kablo damarları çekildiği iki uçtaki klemens bloklarındaki
numaralara uygun olarak metal veya plastik plakalarla işaretlenerek ilgili cihaz veya
klemenslerin aynı numaralı olanlarına irtibatlandırılacaktır.
 Projesinde bir adet olarak gösterilen çok damarlı kablo yerine toplam aynı damar sayısını
veren iki veya daha fazla çok damarlı kablo çekimi ancak TEİAŞ'ın müsaadesi alındıktan
sonra yapılabilecektir.
 Kablo sıyırması yapılırken damar sayısında azalma olmayacak ve kablo pabuçları sülye
pense ile sıkılacaktır.
Yüklenici yapmış olduğu hatalı kablajı ücretsiz düzeltmekle yükümlüdür.
BÖLÜM – 14
İLETKENLER
954 MCM iletken baralı 380 kV trafo merkezlerinde her iletken 1700 kg'lık kuvvetle gerilecektir.
14.1. Çelik Özlü Alüminyum İletkenler

(İTM.183)
14.1.1. Genel
Bu şartname İletim Sisteminde 170 kV ve 420 kV’luk Enerji İletim Hatlarında ve Trafo Merkezleri
şalt sahalarında kullanılmak üzere satın alınacak 477 MCM HAWK, 795 MCM DRAKE, 954
MCM CARDINAL, 954 MCM RAIL, 1272 MCM PHEASANT tipi Çelik Özlü Alüminyum
İletkenlerin teknik özelliklerini kapsar.
Temini istenen iletkenlerin teknik özellikleri şartnamede ve şartname ekinde verilen Malzeme
Listesinde ve/veya Garantili Özellikler Listesinde belirtilmiştir.
Bu şartname kapsamındaki iletkenlerin tasarım, yapım ve testleri Standartların en son

baskılarına uygun olarak yapılacaktır.

TS-EN ISO 9001:2000 Kalite Yönetim Sistemi Belgesi
Standard Specification for Aluminium 1350-H 19 Wire For
ASTM B 230 Electrical Purposes(Elektrikî Amaçlar İçin 1350-H 19
Alüminyum Tel İçin Standart)
Standard Specification for Aluminium Conductors,Coated-
ASTM B 232 Steel Reinforced(ACSR)(Çelik Özlü Alüminyum
İletkenler(ACSR) İçin Standart)
Standard Specification for Zinc-coated (Galvanized)Steel Core
ASTM B 498 Wire For Aluminium Conductors (Alüminyum İletkenler İçin
Çinko Kaplı(Galvanizlenmiş) Çelik İçin Standart)
Conductors for Overhead Lines - Hard-drawn Aluminium
TS EN 60889 Conductor(Hava Hattı İletkenleri –Sert Çekilmiş Alüminyum
Tel)
Conductors for Overhead Lines-Round wire concentric lay
TS EN 50182 stranded conductors(Havai Hat İletkenleri-Yuvarlak Telli
Eşmerkez Tabakalı Örgülü İletkenler)
Zinc-coated Steel Wires For Overhead Lines
TS EN 50189
(Hava Hattı İletkenleri İçin Çinko Kaplanmış Çelik Teller)
İletkenler ASTM ve Türk Standartlarına tümüyle uygun olarak imal edilecektir.
İletkenin çelik özü ASTM B 498 veya TS EN 50189 (Çizelge 3’e göre) uygun olarak imal edilip A
sınıfı çinko ile kaplanacaktır.
İletkene ASTM B 232 Standardı uygulandığında çelik öze ASTM B 498 uygulanacak veya
iletkene TS EN 50182 uygulandığında çelik özün örgüden sonraki değerleri olarak TS EN 50189
(Çizelge 3) uygulanacaktır.

(İTM.183)
Bu şartnamede, ilgili standartlara atıf yapılmış olsa da, bu standartlarda tanımlananlara eşdeğer
veya daha üstün imalatı garanti eden standartlar da kullanılabilir.
Eşdeğer ya da daha üstün başka standartlar önerilmişse bunların Türkçe ve İngilizce kopyaları
teklifle birlikte verilecektir.
TSE ile ASTM Standartları arasında farklılıklar olursa, farklılık arz eden konularda hangi
14.1.1.3 Çalışma Koşulları
Malzeme listesinde ve/veya Garantili Özellikler Listesinde aksi belirtilmedikçe sipariş konusu
Çelik Özlü Alüminyum İletkenler aşağıda belirtilen harici çalışma koşullarında kullanılmaya
elverişli olacaktır.

 24 saatlik ortalama : +35 °C’nin altında
 Bir yıllık ortalama : +25°C’yi aşmaz
 Ortam hava kirliliği : Ağır
 Rüzgar basıncı : 53-68 kg / m²
 En yüksek güneş ışınımı : 1000 W / m²
(*) Ortam sıcaklığı yukarıda belirtilen normal işletme şartlarının önemli ölçüde dışında olabildiği
yerlerdeki tesisler için, belirtilmesi gereken en düşük, en yüksek sıcaklığın tercih edilen
aralıkları;
 Çok soğuk iklimler için : -50°C ve +40°C

14.1.1.4. Garantilerin Karşılanmaması ve Sapmalar(Deviation)
karşılanması esastır. Karşılanmaması durumunda teklif sahibi sapmaları (deviation) bu
Alıcı tarafından değerlendirilip onaylanan sapmaların iletkenin kabulünde karşılanamaması

hallerine yönelik olarak yüklenici veya imalatçıya uygulanacak müeyyideler Alıcı tarafından
belirlenecektir.

(İTM.183)
Çelik Özlü Alüminyum İletkenler Garantili Özellikler Listesinde belirtildiği şekilde, aşağıda
belirtilen tiplerde bina dışı kullanıma uygun olacaktır.
14.1.2.1. İletken Tipleri
Çelik Özlü Alüminyum İletkenler,

 477 MCM ACSR HAWK
 795 MCM ACSR DRAKE
 954 MCM ACSR CARDINAL
 954 MCM ACSR RAIL
 1272 MCM ACSR PHEASANT
tiplerinde olacaktır.
14.1.2.2. Elektriksel ve Mekanik Özellikler

Garantili Özellikler Listesinde aksi belirtilmedikçe Çelik Özlü Alüminyum İletkenler aşağıda
belirtilen özelliklerde çalışmaya uygun olacaktır.
 En yüksek sistem gerilimi (kV rms) 170 420

 Anma akımı (A)
 Anma frekansı(**) (Hz) 50 50
Anma kısa süreli dayanım akımı
 31.5 50
(1 s için) (kA rms)
 Anma tepe dayanım akımı (kA tepe) 80 125
Aşağıdaki 14.1.2.2.1 maddesindeki çizelgeden
 Mekanik Dayanım
seçilecektir
(**) İletkenler 47.5-52 Hz aralığında sürekli, 47-47.5 Hz aralığına her girişinde ise en az 20 sn
çalışacak şekilde tasarlanacaktır.
Sipariş kapsamı iletken/iletkenlerin hangi gerilimde kullanılacağı belirtilmemişse,

iletken/iletkenlerin elektriki ve mekaniki yönden tahkiki en ağır şartlara göre yapılacaktır.
14.1.2.2.1. İletkenlerin Karakteristikleri
ÇELİK ÖZLÜ ALÜMİNYUM İLETKENLERİN KARAKTERİSTİKLERİ

Anma
İLETKEN 477 795 954 954 1272
Kesit MCM
ACSR
Kod İsmi HAWK DRAKE RAIL CARDINAL PHEASANT
Alüminyum 241,65 402,56 484,40 484,53 645,08
STANDAR
Çelik 39,19 65,44 33,60 62,81 81,71
KESİT(mm2)
Toplam 280,84 468,00 517,00 547,34 726,79
KATMAN SAYISI 3 3 4 4 5
KATMANLARDAKİ TEL 1/6/10/16 1/6/10/16 1/6/9/15/ 1/6/12/18/24 1/6/12/12/18/24
(İTM.183)
SAYISI 21

Anma
İLETKEN Kesit 477 795 954 954 1272
ACSR MCM
ÖRGÜDEKİ Adedi 26 26 45 54 54
ALÜMİNYUM
TELİN Çapı(mm) 3,44 4,44 3,70 3,38 3,90
ÖRGÜDEKİ Adedi 7 7 7 7 19
ÇELİK TELİN Çapı(mm) 2,67 3,45 2,48 3,38 2,34
Anma
İLETKEN Kesit 477 795 954 954 1272
ACSR MCM
Komple
21,77 28,11 29,60 30,42 35,10
STANDART İletken
ÇAP(mm) Çelik
8,01 10,36 7,4 10,14 11,70
Nüve

Anma
İLETKEN 477 795 954 954 1272
Kesit MCM
ACSR
ANMA KOPMA KUVVETİ
8798 14165 11864 15589 20357
(kgf)
BİRİM AĞIRLIK (kg/km) 973 1624 1600,2 1829 2423,5
NİHAİ ELASTİSİTE
7700 7700 6700 7000 6800
MODÜLÜ (kg/mm2)
ORTALAMA ISIL UZAMA
18,9 18,9 19,5 19,3 19,4
KATSAYISI (1/0CX10-6)
BİR MAKARADA
ALÜMİNYUM
TELLERDEKİ İZİN 4 4 5 5 5
VERİLEN EKLERİN
SAYISI

(İTM.183)
İletken örgüsünün çapı ve örgünün iletken katmanları, herhangi bir tabakanın telleri alttaki
tabakanın telleri ile çakışacak şekilde düzenlenecektir. İletken tel çekimindeki gerilmeye karşı
İletkenin örgüleri, iletken herhangi bir noktasından kesildiği zaman çözülmeyecek ve birbirinden
ayrılmayacaktır.
İletkenin çelik özü, ek yapmak amacıyla iletken kesilip alüminyum örgüler çelik özden
ayrıldığında, çelik örgü elle kolayca tutulup tekrar gruplandırılarak çelik özün kesilmiş ucundan
ek manşonunun kaymasını sağlayacak şekilde biçimlendirilecektir.
Komple iletken, alüminyum teller ve galvanizli çelik teller kir, çapak ve yabancı maddelerden
arınmış, yeni imal edilmiş ve kullanılmamış olacaktır.
İletkenin yüzeyinde noktalar, çizikler, keskin köşeler ve aşınmalar olmayacaktır. İletkenlerde

fazla miktarda kalıp yağı ve metal parçacıkları bulunmayacaktır.
Dış tabakanın adım yönü sağ el yönünde olacaktır.
Örgü işlemi sırasında imalatı tamamlanmış çinko kaplı veya alüminyum kaplı çelik damar tel
veya tellerde hiç bir çeşit ek olmayacaktır.
TS EN 50182 Madde 2’de ilgili standardda müsaade edildiği gibi örgüden önce birden fazla ek
yapılan imalatı tamamlanmış alüminyum tel, iletkenin her bir uzunluğu için kullanılmayacaktır.
Örgü işlemi sırasında gerekli iletken uzunluğunu elde etmek amacıyla hiçbir alüminyum telde
kaynak yapılmayacaktır.
Örgü işlemi sırasında alüminyum telde meydana gelen telin bozuk olma özelliğinden veya
alüminyum tellerin boyunun kısa olmasından kaynaklanmayan kaçınılmaz kırılmalarda ek
yapılmasına izin verilecektir.Ekler, orijinal telin biçimine uygun olacaktır.Örnek olarak ekler,
kaynak yapılan tellerin çapına eşit olacak biçimde düzgün olarak yapılacak ve kırılmayacaktır.
Alüminyum tellerdeki eklerin sayısı madde 2.2.1’deki çizelgede belirtilen sayıyı geçmeyecektir.
Bu ekler imalatı tamamlanmış iletkenin aynı telindeki bir eke veya diğer alüminyum telindeki bir
eke 15 m.’den daha yakın olmayacaktır.
Ekler, alın direnç kaynağı, soğuk basınç kaynağı veya alıcı tarafından onaylanan diğer
metotlarla yapılacaktır.İlk ek tipi, kaynağın her iki tarafında yaklaşık 250 mm’lik bölümünde
elektriksel olarak tavlamış olacaktır.
Yukarıda belirtilen eklerin, ek yapılmamış tellerin özelliklerini karşılaması gerekli olmadığı

durumda, bunlar tavlanmış alın kaynaklı ekler için 75 N/mm 2 ‘den az olmayan ve soğuk basınçlı
ekler için 130 N/mm2 ‘den daha az olmayan bir gerilmeye dayanacaktır.
14.1.2.4. Bilgiler, Dokümanlar ve Hesaplamalar
Yüklenici veya İmalatçı aşağıda tanımlanan bilgi ve hesaplamaları teklifleri ile birlikte verecektir.

(İTM.183)
14.1.2.4.1 Bilgiler, Dokümanlar
Aşağıda tanımlanan konularda bilgiler ve dokümanlar metrik sistem birimleriyle verilecektir.
 MCM ve % 62 EC eş değeri kesit alanları

 Maksimum gerilme dayanımı ve hesaplama yöntemi
 Makaraların tanımı, boyutları, çizimleri ve ağırlıkları
 İletkenlerin imalatında kullanılacak çelik çubukların kalitesi ve kimyasal bileşimi
 İletken/iletkenlerin elektriki ve mekaniki özelliklere göre tahkiki
14.1.2.4.2 Hesaplamalar
Yüklenici veya imalatçı, Alıcının yapacağı ayrıntılı sistem etütlerinde(özellikle aşırı manevra
gerilim hesaplarında) kullanılmak üzere iletkenler için aşağıda tanımlanan konularda teknik
özellikleri ve hesaplamaları verecektir.
a) -50OC ve +50OC sıcaklık aralığında 47 Hz ve 5000 Hz arasında iletken direncinin frekansla

değişimi.
b) 25OC, 50OC, 75OC sıcaklık değerleri için iletkenin 50 Hz’deki AC direncinin ve özindüksiyon
reaktansının 0-12 kA akım aralığında akımla değişimi.
c) 47 Hz ve 5000 Hz arasında iletkenin özindüksiyon reaktansının frekansla değişimi.
14.1.2.5 Diyagramlar
Yüklenici veya imalatçı, iletkenler için aşağıda tanımlanan diyagramları hazırlayacak ve

sözleşmenin imzasından sonra imalata başlamadan önce Alıcı'ya verecektir.
14.1.2.5.1. Gerilme-Uzama Eğrileri
Komple iletken ile alüminyum ve çelik kısımlar için tümü bir sayfada olmak üzere ilk ve son
gerilme (kg/mm2)-uzama (%) eğrileri (+15OC ' de ya da laboratuar sıcaklığında 1 saat yük
altında tutularak) saptanacak ve çizilecektir.
14.1.2.5.2. Krip-Zaman Eğrileri
Komple iletken ile alüminyum ve çelik kısımlar için 150C' de ya da laboratuar sıcaklığında 1
saat, 1 gün, 1 ay, 1 yıl ve 10 yıl için krip-zaman eğrileri çizilecektir.
14.1.2.5.3. Uzun Süreli Krip-zaman Eğrileri
En az 10 yıllık bir süre için ve iletken kopma dayanımının %10, 20, 30, 40, 50 ve 60'ı için krip-
zaman eğrileri çizilecektir.
14.1.2.6 Makara
Çelik Özlü Alüminyum İletkenlerin sarıldığı makaralar, deniz aşırı nakile, uygun araçlarla
taşınmaya ve yüklenmeye uygun yapıda olacaktır. Bütün makaralar Enerji İletim Hatlarının
tesisindeki ağır çalışma koşullarına ve tel çekim cihazları ile kullanılmaya müsait olacaktır.

(İTM.183)
Makaralarda metal göbek takviyeleri kullanılacak ve metal göbek takviyesindeki deliğin çapı 8,5
cm olacaktır.
Makaralar sert ağaçtan yapılacak, iletkeni korumak için makara üstünü örten tahtalar iyi kalite
ağaçtan ve en az 2,5 cm kalınlıkta olacak, ayrıca çelik kemerle çemberlenerek yükleme, nakliye
ve boşaltma işlemlerinde iletkenlerin korunması sağlanacak,her hangi bir durumda makara
göbeğinde meydana gelebilecek iletken kaymasını önlemek için iletkenin her iki ucu makara dış
yanaklarına sabitlenecektir.
Makaralar çürüme, küf, mantar ve böceklere karşı koruma sağlayacak şekilde Heterocyclic S.N
bileşiklerinden benzothiazol ve izothiazolin karışımı veya benzeri sıvılara sıcak veya soğuk
yöntemle daldırılmış tahtalarla imal edilecektir.Alıcı iletkenlerin kullanılma durumuna göre
makaraların kaç yıllık korumaya uygun şekilde imal edilmesi gerektiğini Malzeme Listesinde
belirtecektir.
Makaradaki iletkenin uzunluğu 477 MCM HAWK, 795 MCM DRAKE, 954 MCM CARDINAL, 954
MCM RAIL tipi iletkenler için ± % 5 toleransla 2000 m, 1272 MCM PHEASANT tipi iletken için ±
% 5 toleransla 1800 m olacak ve makaralar,2’li demet iletkenli Enerji İletim Hattı için 6’lı gruplar
halinde ve 3’lü demet iletkenli Enerji İletim Hattı için ise 9' lu gruplar halinde hazırlanacak ve
makaralardaki iletken uzunlukları da yukarıdaki tolerans aşılmamak kaydıyla eşit olacaktır.
14.1.2.7 Etiket
Makaraların her birinde ve yan yüzlerinden biri üzerinde paslanmaz çelikten veya paslanmayan
diğer metallerden yapılmış bir etiket bulunacaktır.
Etiket makaranın yan yüzüne kolaylıkla görülebilir şekilde çelik vidalarla veya perçinle tespit
edilecek, yazılanları kolayca okunabilecek ve zamanla bozulmayacak şekilde olacaktır.
Tüm yazıları Türkçe olacak ve sözleşme süresi içerisinde Alıcının onayına sunulacaktır.
Ayrıca makaranın yan yüzeylerinden biri üzerine açık hava şartlarından etkilenmeyecek şekilde
boya ile imalatçının Adı ve sembolü, Alıcının malzeme kod numarası, İletken tipi, İletken
uzunluğu ve varsa Grup numarası okunaklı şekilde yazılacaktır.
Etiket üzerine aşağıdaki bilgiler yazılacaktır;

 Alıcının sipariş numarası
 Alıcının malzeme kod numarası
 İmalatçının adı ve sembolü
 İletken tipi
 İletken uzunluğu
 Grup numarası(varsa)
 Makaranın net ağırlığı (kg)
 Makaranın brüt ağırlığı (kg)
 Gevşetme yönü
 Gideceği Yer
14.1.3. Testler
Aşağıdaki tip ve numune testleri TS EN 50182 standardına göre yapılacaktır.

(İTM.183)
14.1.3.1.Tip Testleri
Bu testler iletkenin tasarımına esas olan temel karakteristiklerini doğrulamak için siparişteki her
bir tip ve karakteristiği temsilen birer defa yapılır.
14.1.3.1.1.İletken için
 Yüzey şartı (TS EN 50182 madde 6.4.1)

 Çap (TS EN 50182 madde 6.4.2)
 Süreklilik (TS EN 50182 madde 6.4.3)
 Adım oranı ve adım yönü(TS EN 50182 madde 6.4.4)
 Tellerin tipi ve sayısı(TS EN 50182 madde 6.4.5)
 Birim uzunluk başına kütle (TS EN 50182 madde 6.4.6)
 Kuvvet-gerilme eğrisi(TS EN 50182 madde 6.4.7)
(Alıcı ile Yüklenici arasındaki anlaşma gereği yapılır)
 Çekmede kopma dayanımı(TS EN 50182 madde 6.4.8)
(Alıcı ile Yüklenici arasındaki anlaşma gereği yapılır.Testler sırasında, imal edilen
iletkenlerin her bir 150.000 metresinden alınan en az 10 m. uzunluğundaki bir örnek
üzerinde Çekmede Kopma Dayanımı testi yapılacaktır. Bu test için, sıkıştırmalı ya da diğer
uygun tipte sabitleştiriciler kullanılacak ve bu şekilde test edilen iletken kopma dayanımı,
belirlenmiş iletken dayanımının en az % 95' i olacaktır.)
 Germe testi (TS EN 50182 madde 6.4.9)
(Alıcı ile Yüklenici arasındaki anlaşma gereği yapılır)
14.1.3.1.2.Alüminyum teller için
 Çap (TS EN 50182 madde 6.5.2)

 Çekme dayanımı (TS EN 50182 madde 6.5.2)
 Uzama (TS EN 50182 madde 6.5.2)
 Özdirenç (TS EN 50182 madde 6.5.2)
 Sarma testi (TS EN 50182 madde 6.5.2)
 Kaynak işlemi (TS EN 50182 madde 6.5.3)
14.1.3.1.3 Çinko Kaplı Çelik Teller İçin
 Gözle muayene (TS EN 50189 madde 11.1)

 Çap (TS EN 50189 madde 11.2)
 % 1 uzamada gerilme (TS EN 50189 madde 11.3) (Merkez telde yapılacaktır)
 Çekme dayanımı (TS EN 50189 madde 11.4)
 Uzama veya burulma testi (TS EN 50189 madde 11.5.1 veya 11.5.2)
 Çinko kütlesi (TS EN 50189 madde 11.6)
 Çinko kaplamanın yapışması(TS EN 50189 madde 11.7)
 Çinko daldırma testi (TS EN 50189 madde 11.8)
14.1.3.2. Numune Testleri

Bu testler iletkenin kalitesini TS EN 50182 standardının özelliklerine uygunluğunu kanıtlamak
için yapılır.
14.1.3.2.1.İletken İçin

(İTM.183)
 Yüzey Şartı (TS EN 50182 madde 6.4.1)
 Çap (TS EN 50182 madde 6.4.2)
 Süreklilik (TS EN 50182 madde 6.4.3)
 Adım oranı ve adım yönü(TS EN 50182 madde 6.4.4)
 Tellerin tipi ve sayısı(TS EN 50182 madde 6.4.5)
 Birim uzunluk başına kütle (TS EN 50182 madde 6.4.6)
Yukarıdaki testlere ilave olarak “çekmede kopma dayanımı testi” de uygulanacaktır. Bu test, tip
testleri bölümünde madde 14.1.3.1.1 de tanımlandığı şekilde yapılacaktır.
14.1.3.2.2. Alüminyum Teller İçin
 Çap (TS EN 50182 madde 6.5.2)

 Çekme dayanımı (TS EN 50182 madde 6.5.2)
 Uzama (TS EN 50182 madde 6.5.2)
 Özdirenç (TS EN 50182 madde 6.5.2)
14.1.3.2.3. Çinko Kaplı Çelik Teller İçin
 Gözle muayene (TS EN 50189 madde 11.1)

 Çap (TS EN 50189 madde 11.2)
 % 1 uzamada gerilme (TS EN 50189 madde 11.3)
(Merkez telde yapılacaktır)
 Çekme dayanımı (TS EN 50189 madde 11.4)
 Uzama veya burulma testi (TS EN 50189 madde 11.5.1 veya 11.5.2)
 Çinko kütlesi (TS EN 50189 madde 11.6)
 Çinko kaplamanın yapışması(TS EN 50189 madde 11.7)
 Çinko daldırma testi (TS EN 50189 madde 11.8)
14.1.3.3 Numune Alma
Numune testleri için iletken makara numuneleri Alıcı temsilcileri tarafından rasgele seçilecek ve
aksi belirtilmedikçe numune sayıları TS EN 50182 madde 6.2’ye uygun olacaktır.
14.2. Toprak (Koruma) Telleri
TOPRAK TELİNİN KARAKTERİSTİKLERİ

Komple toprak telinin nominal çapı 11.05 mm 12.7 mm
Toprak telinin nominal kesiti 72 mm2 96 mm2
Toprak telinin toplam çelik kesiti 72.88 mm2 96.27 mm2
Birim ağırlık 580 kg/km 752 kg/km
Tel sayısı ve örgü şekli 1+6+12=19
Çelik tellerin nominal çapı 2.21 mm 3.05 mm
Ortalama elastisite modülü 19.000 kg/mm2

(İTM.183)
Ortalama ısı uzama katsayısı 11.5x10-6 1/°C
Çelik tellerin(damarların) örgüden önceki minimum
147 kgf/mm2 1280MPa
gerilme dayanımı
%1 uzamada minimum gerilme 133 kgf/mm2 1280MPa
Çelik tellerin örgüden önce 250 mm’ de % olarak
4 4
minimum kopma uzaması
Çinko kaplamanın minimum ağırlığı 214 gr/m2 229 gr/m2
Çinko kaplanmış tel çapının izin verilen değişebilme
±0.07 mm
sınırları
Mandrel çapının tel çapına oranı 3 4
Adım oranları 10-16
Komple toprak telinin minimum gerilme dayanımı 9435 kg 12112 kg
NOT :
Tabloda verilen boyut ve mekanik değerler nominal değerlerdir.
Uygulamada bu değerlere ait toleranslar aşağıda belirtilmiştir.
1-) Tellerin çap toleransı ± % 1’ dir.
2-) Birim uzunluktaki ağırlık toleransı ± % 3’ dür.
3-) Toprak telinin kopma kuvveti yukarıda verilen değerin %95’ ine kadar düşebilir.
Toprak telleri çok yüksek mukavemetli (EHS) çelikten imal edilmiş 11.05 veya 12.7 mm
çaplı, A sınıfı 11.05 mm çaplı tel 214 g/m 2 çinko kaplamalı, 12.7 mm çaplı tel 229 g/m 2
çinko kaplamalı ve 19 sarımlı olacaktır ve galvanizlenmiş liflerin minimum kopma
mukavemeti 11.05 mm çaplı telde 147 kgf/mm 2, 12.7 mm çaplı telde 1280Mpa olacak,
komple toprak telinin minimum kopma mukavemeti ise 11.05 mm çaplı telde 9435 kgf’ ı,
12.7 mm çaplı telde 12112kgf’ı sağlayacaktır.
Bu bölümlerin dışında TS EN 50189 standardının en son baskısına uygun olacaktır.
Toprak teli ve galvanizli çelik liflerde arıza ve kusurlar bulunmayacak, tüm malzeme kir,
çapak ve yabancı maddelerden arınmış ve yeni imal edilmiş olacaktır. Yüzeyinde
noktalar, keskin uçlar ve yüzeyin düzgünlüğünü bozacak diğer kusurlar olmayacak, fazla
miktardaki kalıp yağ ve metal parçacıklar temizlenmiş olacaktır. Ana malzeme belirlenen
ebatta çekildiği ve çinkoyla kaplandığı zaman teller aynı kalitede olacaktır.
Komple çelik toprak teline ait herhangi bir tel yüzeyindeki çinko ağırlığı 214 g/m 2
değerinden daha az olmayacaktır.
Çinko kaplama pürüzsüz, düzgün ve her noktada aynı kalınlıkta olacaktır.

Galnanizlemeden sonra tele hiç bir ısı verici işlem uygulanmayacaktır.
14.2.1. Testler
14.2.1.1. Kabul testleri
Kabul testleri esnasında ilgili standartlara göre aşağıdaki testler yapılmış olacak olup,
teslimata hazır her partideki onarlı grup makaradan bir adet numune alınacaktır.
14.2.1.1.1. Komple tel testi
a) Çap ölçümü,
(İTM.183)
b) Adım oranı,
c) İletkenin metrik birim ağırlığı,
d) Gerilme testi(testler sırasında imal edilen toprak iletkenlerinin her bir 150000 metresinden
alınan en az 10 m uzunluğundaki bir örnek üzerinde germe testi yapılacaktır. Bu test için
sıkıştırmalı ya da diğer uygun tipteki sabitleştiriciler kullanılacak ve bu şekilde test edilen
toprak teli kopma dayanımı, belirlenmiş toprak teli dayanımının en az %95’ i olacaktır.
14.2.1.1.2. Çelik tellerin testi
a) Çap ölçümü,
b) %1 uzamada gerilme
c) Gerilme ve uzama testi,
d) Bükme testi,
e) Galvaniz testi
toprak teli ya da bir çelik tel bu bölümde istenen koşulları ilk testte sağlamazsa aynı makaradan
iki katı örnek alınıp yeniden teste tabi tutulacaktır. Alınan numuneler bu testten de geçmezse bu
numunelerin temsil ettiği grup red edilecektir. Kabule sunulan partiden alınan numunelerde 3 ya
da daha fazla numune red olunursa bu parti tamamen red edilecektir.
BÖLÜM – 15
HIRDAVAT MALZEMESİ (ASKI VE GERGİ TAKIMLARI)
15.1. Genel Teknik Koşullar

(İTM.183)
Bütün malzemeler detay resimlerine ve tablolarda belirtilecek parça numarası, ölçü, boyut, açı,
malzeme ve kopma mukavemetleri ile uyum sağlayacak olup; yüklenici veya imalatçısı
tereddüte düşülen veya tam anlaşılmayan konularda TEİAŞ' ın görüşünü alacaktır. TEİAŞ' ın
açıklama ve yorumları yükleniciyi veya yüklenici adına hırdavat malzemesi üreten imalatçıyı
bağlayıcı niteliktedir. Yüklenici, teklifleri ile birlikte askı ve gergi takımlarının, imalatçısı
tarafından garanti edilmiş teknik özelliklerini, boyutlarını verecektir.
15.2. Elektriksel Özellikler

Tüm izolatör takımları ve diğer hırdavat korona ve RIV performans gereklerini karşılayacaktır.
Bu performans nema yayın no. 107’ deki “radyo gürültülerini ölçme yöntemleri” nde önerilecek
şekilde ölçülecektir.
Alüminyum alaşımlı klempler dışında alüminyumdan yapılan tüm hırdavat malzemesi iletkene
eşit ya da daha yüksek bir iletkenlik özelliği taşıması amacıyla en az %99.5 saflıkta olacaktır.
Tamir manşonları ve topbaşları gibi, iletkenle ya da iletken malzeme ile direkt olarak temas
eden bağlantı parçaları ve alüminyum malzemenin yüzeyi takılmadan önce tozlanma ve
oksitlenmeden korunmak için ya gres yağıyla kaplanacak ya da benzer bir yöntemle özel
önlemler alınacaktır.
Alüminyum kısımların kaynağı, imalattaki hatalardan veya keskin köşelerin bulunmasından

dolayı oluşacak korona kayıplarını ve ayrıca kaynak yapılmış kısım içindeki hava kabarcıkları ile
diğer yabancı maddelerin neden olduğu elektromanyetik alan yığılmalarını önleyecek şekilde
yapılacaktır. Bu amaçla tüm köşeler ve çıkıntılar iyice yuvarlatılacaktır.
15.3. Mekanik özellikler
Yalnızca tek bir izolatör zincirinin bulunduğu askı ve gergi takımlarındaki her bir malzemenin
maksimum gerilme dayanımı, takımda kullanılan izolatörün dayanımından daha yüksek
olacaktır.
Aksi belirtilmedikçe takımda çift zincir izolatörü kullanıldığında bu dayanım izolatör dayanımının
en az iki katı olacaktır.
İletken ve toprak teli ekleri ile topbaşlarının gerilme dayanımları, iletken ve toprak teli
dayanımlarının en az %95’ i olacaktır.
Diğer malzemelerin gerilme dayanımları, özel kullanım gereklerini emniyetli ve yeterli bir
biçimde karşılayacak şekilde ayarlanacaktır.
Tüm demir malzeme, ASTM-A 153’ e, TS-914’ e ya da eşdeğer bir standardın en son baskısına
uygun olarak galvanizlenecektir.
Yuvalı göz haricindeki diğer hırdavat malzemeleri kesinlikle temper dökümden imal
edilmeyecektir.
Tüm malzeme çapaksız, keskin köşesiz, yumrusuz, pürüzsüz ve birbirine takılan kısımların
kolaylıkla takılıp çıkarılabilmesi amacıyla düzgün yüzeyli olacaktır.
Vida-dişli parçalar dişler açıldıktan sonra galvanizlenecek ve fazla çinko dişler arasından
temizlenecektir. Delikler galvanizleme işleminden önce açılacaktır. Tüm somunlar ve kontra
somunlar galvanizlemeden sonra tekrar yuvalanacak ve anahtar kullanmaya gerek kalmadan
civata dişlerinde kolayca dönebilecektir.

(İTM.183)
Tüm kilitleme pimleri oksitlenmeyi önlemek amacıyla demir dışında bir metalden ya da
paslanmaz çelikten yapılacaktır.
15.4. Testler
Hattın işletme durumunda gerilim altında bulunacak her bir malzeme galvanizlenmeden önce
maksimum kopma dayanımlarının %40’ ı bir kuvvetle 30 s bir müddetle çekme yoluyla rutin
teste tabi tutulacaktır. Bu amaçla imalathanede bir çekme aleti bulundurulması gerekir.
Ayrıca her bir malzeme içindeki çatlak ve kusurları saptamak amacıyla manyetik akı, X-ışını ya
da kabul edilebilir başka bir yöntemle test edilecektir.
Sevkiyata hazır olan her bir partideki her cins malzemenin %1’ ine (her birinin en az 5’ ine)
çekme testi uygulanacaktır.
Örnekler malzeme arasından gelişi güzel seçilecek ve eğer test edilen örnekler resimlerde
verilen dayanım değerlerini verirse çekme deneyi sonuçları yeterli kabul edilecektir. Örneklerden
yalnızca birisinin bile istenilen değerlerin altında olması halinde test edilen örnek sayısının iki
katı alınarak yeniden çekme testi uygulanacaktır. İkinci testte görülen herhangi bir başarısızlık
partide görülen o cins malzemenin reddi için yeterli bir neden olacaktır.
Tüm demir malzeme gerekli görülen ASTM standartlarının son baskılarına ve TS 914 EN ISO
1461’e göre galvaniz testine tabi tutulacaktır.
15.5. İletken ve toprak teli için askı ve gergi takım hırdavatları
Toprak teli askı ve gergi takımları 11 mm çapındaki 19 lifli EHS toprak telini taşıyacak güçte
olacaktır.
Demirden, dövme çalikten, çelik dökümden veya temper dökümden mamul bütün malzeme
imalatlarını müteakip üzerlerindeki pürüz ve çapaklar giderildikten sonra çinko ile sıcak daldırma
usulü ile galvanizlenecektir.
Galvanizlemeden sonra da parça üzerinde çapak ve pürüzler olmayacaktır. Parçalar normal

çalışma şekline uygun olarak birbirine rahat geçecek ve gerekli oynaklığıverecek şekilde
olacaktır. Galvanizlemeden sonra ve montajdan önce yivli kısımlarda pafta veya kılavuz ile
işlem yapılmayacaktır. “U” civatası vb. yardımcı parçalar mutlaka kıvrılıp şekil verildikten sonra
galvanizlenecektir.
Yüksek rüzgar yükleri için direk ve izolatör zinciri arasında şakılda oynaklık yeteneğinin
bulunması gerekir. Hiçbir zincir takımında kanca kullanılmasına izin verilmeyecektir. Askı
takımları, korona ve radyo girişim gerilimlerini(RIV) korona halkalarını kullanmaksızın karşılayak
biçimde dizayn edilecektir.
Askı klempleri hem yatay hem de dikey yönlerde serbest salınım yapabilecek tipte olacaktır.
Askı ve gergi klempleri anti-manyetik tipte, histerezis ve korona kayıplarına engel olacak
biçimde, çapaksız, çıkıntısız, pürüzsüz olacaktır.
Klemp bağlantıları titreşimden etkilenmeyecek biçimde esnek olacaktır. Ve iletken ekseninden

bağlanacaktır. Klempler alüminyum alaşımdan imal edilecektir.
15.5.1. Testler
Hırdavat malzemesi temper döküm için TS 519 EN 1562 numaralı standarda ve bu standartta
belirtilen diğer standartlara, çelik döküm için ASTM A27 standardına, dövme demir(steel forged)

(İTM.183)
için ASTM A668 standardına, alüminyum ve alaşımı dökümü için ASA H.35.1 standardına ve bu
standartlarda belirtilen diğer standartlara uygun olarak imal ve test edilecektir.
15.5.1.1.Tip testleri
Eğer tip test raporu verilmemiş ise bir veya birden fazla partide yapılacak siparişin tamamı için
bir kez olmak üzere korona, RIV ve kısa devre testleri tip testleri olarak yaptırılacaktır. Bunun
için hırdavat takımları tepe değeri 79 kA, 0.2 s’ de ortalama değeri 31.5 kA-rms olan bir kısa
devre akımına dayanacak şekilde dizayn edilecektir. Korona ve RIV testleri NEMA-107 ve IEC
60437 (1997-09) nolu standartlardaki test yöntemiyle yapılacak olup, 103 kV’ da hırdavat
takımlarında görülen koronanın ortadan kalkması ve iletkenlerin asıldığı noktada ölçülen RIV
değerinin 250 µV’ dan büyük olmaması gerekmektedir.
15.5.1.2. Kabul testleri
a) Göz ve boyut kontrolu

b) Çekme testleri(Mekanik test)(her tip malzemenin %1’ ne uygulanacaktır. Test için seçilecek
örneklere başlangıçtaki kopma kuvvetinin %60’ ı 1 dakika süreyle uygulanacak, sonra
çekme kuvveti sıfıra düşürülecektir. Test örneğinde kalıcı bir bozulma olmayacaktır. Sonra
çekme kuvveti, test edilen örneğin nihai kopma kuvvetinin %100’ üne çıkarılacak ve bu
kuvvet 1 dakika süreyle uygulanaktır. Test edilen malzeme belirtilen kopma kuvvetine 1
dakika süre boyunca dayanacaktır.)
c) Galvaniz testi(demirden, çelik dökümden, temper dökümden veya dövme çelikten mamul
malzemeler CuSO4 ile yapılan daldırma ASTM A239 (1995)/the preece test) deneyinde
asgari 7 daldırmaya dayanacaktır.
BÖLÜM – 16
16. İNŞAAT İŞLERİ

(İTM.183)
16.1. İNŞAATLARIN YAPILMASINDA UYGULAMA ESASLARI
16.1.1. Genel
Bütün inşaat ve tesisat işleri projelerindeki şartlara uygun ve en az Çevre ve Şehircilik

Bakanlığı'nın, işin yapıldığı tarihte yürürlükte olan teknik şartnamelere, birim fiyat tariflerine ve
varsa özel şartnamelerine ve aşağıda tespit edilen şartlara uygun evsaf ve kalitede yapılacaktır.
Diğer taraftan bu maddede yer alan bina dışındaki hususların birim fiyatları inşaat işleri birim
fiyat listelerinde yer almış olup, bu kalemlerin dışında bir bedel ödenmez. Yüklenici, herhangi bir
sebebi öne sürerek bu işleri yapmaktan kaçınamaz. Aksi halde bedelleri Yükleniciden kesilmek
üzere, TEİAŞ Yüklenicinin nam ve hesabına yaptırtmak hakkına sahiptir. Yüklenici uygulamada
proje karakteristiklerini, imalat cinslerini, iş ve iş kalemlerinin tariflerini ve uygulama projelerini
TEİAŞ'ın yazılı izni olmadan değiştirmeyecektir. İnşaatların ve tesislerin bünyesine girecek her
türlü malzeme ve cihazlar TSE kalite belgesine sahip olacaktır. TSE standardı veya kalite
belgesi olmayan malzemeler, piyasadan mevcut en iyi malzemelerden seçilecek, tüm
malzemeler kontrol teşkilatının onayından sonra kullanılacaktır. Yüklenici şantiyeye getirdiği tüm
malzemeleri her türlü olumsuz çevre ve hava koşullarına karşı koruyacaktır. İnşaatların yapımı
esnasında kaldırılan, bozulan, hasar gören yol, altyapı, kaldırım, kaplamalı alan, yeşil alan,
çevre düzenleme, tabela, trafik ışığı vb. eski haline getirilecek şekilde onarılacaktır. Yüklenici
inşaatlarda kullanacağı malzemelerde ve işçiliklerin yapılmasında aşağıda belirtilen işlerin
yapılmasını sağlayacaktır.
16.1.2. Temeller
Yüklenici teklifini vermeden önce trafo merkezleri sahalarını görmüş, gerekli incelemeleri
yapmış kabul edilecektir. Teklif dosyası ekinde verilmiş olan tesviye kotları işlenmiş plankoteler
ile zemin etüdüne göre zemin yönünden yeterli görülmeyen kısımlarda yüklenici tarafından özel
temeller yapılacaktır. Yüklenici tarafından özel temellere ait projeler hazırlanarak hesapları ile
birlikte İdareye verilecek ve İdarenin proje ile hesapları onaylamasından sonra uygulamaya
geçilecektir. Özel temel hesapları ve projeleri ile bu özel temellere ait fazla yapılan imalatlara
ayrıca bir bedel ödenmeyecek olup, tüm fazla yapılan imalatlar yüklenicinin teklif fiyatına
dâhildir. Temel kazılarına ait betonların yapılması esnasında temellere daimi olarak taban veya
sel sularının gelmesi halinde suların çekilmesi için temel inşaatları çalışmaları sırasında
yapılacak drenaj bedelleri teklif fiyatlarına dâhil olduğundan, ilave bir bedel ÖDENMEZ. İşin
yapılması esnasında işin gereği ve emniyeti yönünden gereken yerlerde dolgu zeminler de dâhil
olmak üzere yüklenici şev, iksa, kalıp, iş iskelesi vb. işleri yapacak olup, bunlar teklif fiyatına
dâhil olduğundan ayrıca bir bedel ÖDENMEZ.
Trafo, pilon, mesnet, cihaz ile tüm bina temellerinin dolgu ve yastık betonları için ayrıca bir bedel
ödenmeyecektir.
Çelik konstrüksiyon Pilon ve Cihaz mesnet temellerinin donatı demirleri, her türlü ankraj
malzemeleri, ankraj şablonları ve grout dolguları beton fiyatına dahil olup bunlar için ayrıca bir
bedel ödenmeyecektir.
Tüm binaların temel duvarları subasman seviyesine kadar betonarme perde olarak yapılacaktır.
Bina temellerinin su izolasyonu TS 11758-1’e uygun 3 mm kalınlıkta cam tülü taşıyıcılı ve 3 mm
kalınlıkta polyester keçe taşıyıcılı polimer örtülerle (çift kat olarak temel altında ve perde
duvarlarda) yapılacaktır. Astar: TS 113’e uygun ve keçe imalatçısı tarafından önerilen ürün
olacaktır. Perde duvarlarda membranın korunması onaylanmış detay projesine göre
yapılacaktır.
16.1.3. Duvar İşleri
Betonarme binalarda iç ve dış duvarlar bims blok tuğla ile yapılacaktır. Tuğla duvarlar çimentolu
harç ile yapılacaktır. Kullanılması önerilen tuğlaların birim ağırlık, basınç mukavemeti, donma
direnci, yabancı madde vb. özellikleri; TS EN 771-3 ve TS EN 998-2 standartlarına uygun
olacak, yoğunluğu 700 kg/m3 den düşük, ısıl iletkenlik katsayısı ise 0.30 W/mK den yüksek
(İTM.183)
olmayacaktır. Üzerinde su veya don tabakası bulunan tuğla kullanılmayacaktır. İçinde
sertleşmiş, yumrulaşmış madde bulunan ve donmuş harç kullanılmayacaktır. Kırık ve hasarlı
tuğlalar kullanılmayacaktır. Soğuk havada duvar örülmesi Kontrol Teşkilatınca onaylanan
yöntemlere göre yapılacaktır.
16.1.4. Çatılar
Binaların ahşap çatıları yeni, iyi kalitede (kullanılmamış) 2.sınıf çam keresteden yapılacaktır.
Çatılara, kalınlığı 2,5 cm' den az olmayan tahta kaplanacaktır. Tüm çatı arası elemanların çatı
çıkış noktalarında sızdırmazlık sağlanacaktır. Saçak alınlarında rendelenmiş vernikli ya da
pinoteks boyalı alın tahtası kullanılacaktır.
Çatılar Marsilya tipi doğalgaz fırınında pişmiş kiremitler ile örtülecektir. Kiremit; TS EN 1304
standardındaki şartları sağlamalı, homojen bir yapıya sahip olmalıdır. Kiremitlerde; kireç patlağı,
çatlaklık ve kararma olmamalıdır. Kiremit altı tahta kaplanarak üzerine su yalıtım malzemesi
olarak 3 mm kalınlığında cam tülü taşıyıcılı polimer kaplama örtüsü kullanılacaktır. Binaların çatı
altı beton yüzeyine 14 cm kalınlığında camyünü şilte ile ısı yalıtımı yapılacaktır. Mahyalar gizli
olarak mahya harçlı ve usulüne uygun şekilde yapılacaktır.
TEİAŞ'ın talep etmesi halinde kiremit yerine, kalınlığı 0,5 mm' den az olmayan galvanizli oluklu
sac kaplama yapılması durumunda ayrıca fiyat farkı verilmeyecektir.
Çatıların olukları köşeli 150 mm. lik, iniş boruları Ø 100 mm. lik PVC den yapılacaktır. Yağmur
oluklarına yaka ilavesi yapılacaktır. Yağmur olukları kancaları en fazla 50 cm mesafelerde, iniş
boruları kancaları da en fazla 100 cm aralıklarla konacaktır.
Baca dipleri, birleşme noktaları, çatı kapakları projelerinde etek veya kaplama yapılması
öngörülen yerlere de en az 3 mm arduazlı membran kullanılacaktır.
Metal Clad+Kumanda Binasında ve GIS binasında projesinde gösterilen yerde gemici merdiveni
yapılacaktır.
16.1.5. Doğramalar
Metal Clad Binası, Metal Clad + Kumanda Binası:

 Pencereler renkli sert PVC doğrama,
 Kapı tip ve detayları mimari projesine göre.
Şalt Binası:
 Giriş kapısı (giriş amaçlı kapılar) elektrostatik boyalı alüminyum doğrama,
 Geçit ve patlama pencereleri projesine uygun demir doğrama. (Boyanması GTMŞ izah
edilmiştir.)
Tek veya Çift Katlı Kumanda Binası:

GIS Binası:
Güvenlik Binası:
 Kapılar elektrostatik boyalı alüminyum doğrama.
NOT: Binalardaki akü odalarının kapıları dışa açılır olarak yapılacaktır.
16.1.6. Pencereler
Şalt, Metal Clad, Kumanda, Metal Clad + Kumanda, GIS Binası, Güvenlik Binası: Sert PVC’den
üretilen pencere sistemleri aşağıda belirtilen maddelere uygun olarak yapılacaktır.
(İTM.183)
A- PVC doğrama, sineklik, cam ve diğer aksamlar için kullanılacak malzemelerin tarifi ve imalat
yapılırken dikkat edilmesi gereken hususlar:
1. Pencere doğramaları renkli PVC olacaktır. (23.241/B)

2. PVC doğrama min. 70 lik seriden olacaktır.
3. Ana profil et kalınlıkları 3,0 ± 0,2 mm olacaktır.
4. Profil hammaddesi tamamen kurşunsuz profilden imal edilecektir. Kullanılacak tüm yardımcı
profiller, ana profillerle aynı üretim kalitesinde üretilecek ve ham maddesi ana profiller ile
aynı olacaktır. Pencere profilleri tanımlanmış serinin kasa ve kanat profilleri olacaktır.
Kurşunsuz profil kullanıldığına dair üretici firma belgesi olacaktır.
5. Pencere kanatları 180 derece açılacak şekilde orta kayıtlara menteşelenerek yapılacaktır.
Pencere kanatları min. 70’ lik seriden olacaktır.
6. Sistemdeki tüm ana profiller en az 5 odacıklı seçilecektir.
7. Eğer yüklenici firma belirtilen kesitlerden daha büyük kesit kullanırsa hiçbir hak ve bedel
talep etmeyecektir.
8. Kasa ve kanat köşe birleşimleri, bu iş için geliştirilmiş makinelerde, kaynatılmak suretiyle
yapılacak ve kaynaktan sonra, profillerin iç, dış yüzeyleri, dış köşeleri ve tüm görünür
yüzeyler kaynak çapaklarından temizlenecektir.
9. Pencerelerde hiçbir şekilde PVC lambri kullanılmayacaktır.
10. Pencerelerin 1’er kanadında sökülüp takılabilir hareketli sineklik yaptırılacaktır. Sineklikler
mıknatıslı ve çift tutamaçlı olacaktır. Sineklik profilleri renkli elektrostatik kaplamalı
alüminyum profilden teşkil edilecek, sineklik teli yanmayan, yırtılmaz, paslanmaz ve uzun
ömürlü ithal telden olacaktır. Bağlantı elemanları ve aksesuarları 1. sınıf malzemeden
olacaktır. Sineklikler pencere kasasına 2 adet menteşe ile sabitlenecektir. Ayrıca WC ve
banyo pencerelerine sabit tel sineklik yapılacaktır.
11. Sineklik profilleri sarkmayacak ve bükülmeyecek şekilde kalın seri profilden olacaktır.
Örnekler idareye sunulacak ve idarece onaylandıktan sonra uygulamalar yapılacaktır.
12. PVC pencere sistemlerinde, yeterli statik dayanımın sağlanabilmesi için, tüm profillerin içine
galvanizli destek sacları konulacaktır. Destek sacları, kasa ve kanat, orta kayıtlar ve kapı
için min. 1,5 mm olacak ve sıcak daldırma yöntemiyle galvaniz kaplanacaktır.
13. Kasa, kanat ve orta kayıtta destek sacları tek parça halinde kullanılmalıdır.
14. Orta kayıt bağlantıları bağlantı takozu ile yapılacaktır. Altlarına mutlaka suyun destek sacı
bölmesine girmesini önleyici contalar konulacaktır.
15. Kanat profillerinde menteşe vidaları destek sacına vidalanacaktır. (Kesit örneği idareye
verilecektir.)
16. Cam ölçüleri, 4+16+4 mm çift cam olacak ve montaj cam çıtaları ile oda tarafına takılacaktır.
Metal Clad holünde basınca dayanıklı olmayan cam kullanılacaktır. WC ve banyo
pencereleri 4 mm buzlu cam olacaktır.
17. Isı camların montajından önce cam yatağındaki montaj çapağı, tozlar vb. temizlenerek dış
cam contaları kontrol edilecek, çıkan kısımlar varsa yataklarına sokulacaktır.
18. Cam montajından önce cam yataklarına cam takozları konularak camın yuva içine oturması
sağlanacaktır.
19. Kullanılacak contalar siyah renkte EPDM kauçuk esaslı, gri (TPE veya TPV malzemeden
üretilmiş) ve TSE’ye uygun olacaktır. Çıta ile cam arasına mutlaka BUTİL izolasyon maddesi
konulacaktır. Kanatlar cam montajından sonra tekrar ayarlanarak kolayca açılıp
kapanmaları sağlanacaktır. Terleme yapan ısı camlar İdare nezdinde değiştirilecek ayrıca
bir bedel ödenmeyecektir.
20. Kasa kanat ilişkisinde hem iç hem de dış conta min. 8 mm baskı payını sağlayacaktır.
21. Cam çıtalarının köşe birleşim yerleri 45 derece olacaktır.
22. PVC doğramada kullanılan ispanyoletler ithal malzeme olacaktır. Menteşe karşılıkları zamak
malzemesinden olacaktır. Pencerelerde kullanılacak kollar aynı standartta olup kullanılan
kol içi demir takviyeli sert PVC malzemeden olacak ve rengi kasa-kanat profilleri ile aynı
tonda olacaktır.
23. Pencere kollarının rengi, profil ile uyumlu ve açma-kapama testine dayanımlı olmalıdır.
Pencere kollarında, bağlama cıvatalarını gizleyen kapak olacaktır. Cıvatalar direk
ispanyolete bağlanacaktır.
(İTM.183)
24. Tüm doğramalarda, WC-banyo vasistasları da dâhil olmak üzere açılan kanatların hepsinde
kollu ispanyolet sistemi kullanılacaktır.
25. Köşelerden 15 cm mesafeden başlayarak vidalama yapılacaktır. Küçük doğramalarda en az
iki vida kullanılacak olup, büyük doğramalarda ise iki vida arasındaki mesafe 40 cm’ yi
geçmeyecektir. Doğramalarda kullanılacak vida boyu min. 120 mm ve galvaniz kaplamalı
olacaktır.
26. Yapılacak olan imalatlar pencere ve kapı boşluklarına tam oturacak şekilde dizayn edilecek,
aralarda açıklık kalmamasına özen gösterilecek ve vidalama esnasında doğrama profilini
eğecek gerilmeye izin verilmeyecektir.
27. Profiller vida ile montajlandıktan sonra profil ile duvar arası boşluk kalmayacak şekilde cam
yünü ile doldurularak ısı köprüsü oluşmaması sağlanacaktır. Poliüretan köpük ile
desteklenip sabitlenecektir. Her montaj vidasının olduğu yerde, doğrama ile duvar arasına
takozlar yerleştirilerek, doğrama teraziye getirilecektir, takoz olarak ayar imkânı olan, uygun
ölçülerde plastik veya ahşap malzeme kullanılacak, tuğla kırıkları ve benzeri parçalar
28. Duvara montajlarda kasa profili ile duvar birleşim yerinde içten ve dıştan uygun hava
koşullarında silikon çekilecektir.
29. Su tahliye kanalları içten ve dıştan şaşırtmalı olarak açılacak ve dışarıya rüzgâr kapakları
takılacaktır.
30. Su tahliye kanalları suyun destek saçı ile irtibatını engelleyici şekilde olacaktır. Su tahliye
delikleri el matkabı ile değil, otomatik açma makinesinde açılarak profillerin içine su
almayacak şekilde yapılacaktır.
31. Pencere ispanyolet lama genişliği min. 16 mm olacaktır,
32. İspanyolet kilitleme pimleri, baskı ayar imkânı veren şekilde (eksantrik) olacaktır.
33. İspanyoletler pencerelerde en az 2 yerden kavramalı olacaktır.
34. PVC pencerelerde zamak mamullü menteşe kullanılacak ve TS 678’e uygun olacaktır.
35. Menteşeler doğrama renginde fırın boyalı olacaktır.
36. Pencerelerde 75 mm zamak menteşe kullanılacaktır. Pencerelerde 1 m’ yi aşan
yüksekliklerde 3 adet menteşe kullanılacaktır.
B- Kullanılacak malzemelerde aranacak özellikler

Kullanılacak olan PVC Profil Pencere Sistemleri aşağıdaki kalite belgelerine sahip olmalıdır:
1. Sistemi oluşturan bütün ana ve yardımcı malzemeler TSE belgeli olacak ve
belgelendirilecektir.
2. Sistemi oluşturan malzemeler TS 5358 EN 12608 standardına uygun olacak ve
belgelendirilecektir. Doğrama, TS EN 1026, TS N 12207, TS EN 1027, TS EN 12208, TS
EN 12211 ve TS EN 12210 normunda belirtilen performans testlerine ve sınıflandırmalara
uygun olacaktır.
3. Camlar TSE belgeli, yerli ve TS 3539’ a uygun olmalıdır.
4. Pencere mukavemet özellikleri (hava geçirgenliği, su sızdırmazlığı) başta olmak üzere tüm
özellikleri standartlara uygun olacaktır.
5. Ana profilin (kasa, kanat, orta kayıt) mukavemetini sağlamak üzere kullanılacak olan destek
sacları TSE 822’ye uygun olacak ve sıcak daldırma galvanizle kaplanacaktır.
6. PVC profiller ve aksesuarlara ait TSE belgeleri, sertifikalar, DIN normlarına uygunluğu,
teknik resim, detaylar ve profil numuneleri (köşe kesit, kasa, kanat ve orta kayıt net 1 m
olacak şekilde) İdareye verilecektir.
7. Üretimi yapacak tesiste TSE imalat yeterlilik ve üretim kalite belgeleri bulunacaktır.
16.1.7. Kapı, Cam, Kilitler ve Kapı Kolları
Tüm binaların iç kapıları TSE, TSE_EN 755-1 belgeli fırınlanmış eloksal (renkli) aldoks serisi
alüminyum doğrama olacaktır. Bina kapıları mimari projeye uygun imal edilecektir. Alüminyum
kapıların kanatlarının köşe birleşme noktaları sağlam ve iyi kalitede argon veya gaz altı kaynaklı
veya perçinle yapılacaktır. Bütün kapı toz, gaz vs. ye karşı muhafazalı olacaktır. Kapı
aksesuarları, en iyi ticari kalitede olmalı, kilit takımları, itme ve çekme plakaları İşveren
tarafından onaylanmalıdır. Bütün kilitleme mekanizmaları aşınmaya dayanıklı olmalıdır.
Kumanda, şalt, Metal Clad, GIS binalarının aydınlatma pencereleri ile telekom odası
(İTM.183)
pencerelerinde minimum 4+16+4 mm kalınlığında hava boşluklu çift cam, diğer pencerelerde (iç
doğrama) 4 mm' den az olmayan cam, gerekli yerlerde daha kalın ve/veya buzlu camlar
takılacaktır. Bilumum kilitler, kapı ve pencere kolları ve menteşeler ile madeni aksamları TSE
belgeli olacaktır. Kumanda katındaki tüm kapı kolları panik bar tipi olacaktır. Kanatlarda baba
menteşe kullanılacaktır. Binalardaki kapı kilitleri yale tipi olacaktır. Şalt binalarının kapıları,
dışarıdan anahtar vasıtasıyla, içeriden ise anahtar kullanımına gerek kalmadan açılacaktır. Her
kilidin 2 adet yedek anahtarı geçici kabulde TEİAŞ' a teslim edilecektir. Kapı kilitleri ve madeni
aksamlar, kaynaklı menteşeler hariç ince dişli vida sistemi ile gerektiğinde sökülebilir şekilde
monte edilecektir. Projedeki kapı ve pencere ölçüleri net ölçüler olup, duvar örülmesi sırasında
buna göre genişlikler ayarlanacaktır.
Bina DKP sac kapı şartnamesi
1. Kapılar TSE - İSO belgeli ve 5 yıl üretici firma garantili olacak. 120 dakika yangına dayanıklı
olacaktır.
2. Kapı kasaları ve kanatları 1,5 mm DKP saçtan imal edilmiş olacaktır. Kanatlar yekpare
sacdan mono blok olarak üretilecektir.
3. Kasalar geçme sisteme göre imal edilecektir. Kasa ve kanat elektrostatik toz boya ile
boyanacaktır
4. Kasaların metallerinin köşeleri 45 derece kesilerek ve kaynatılarak üretilecektir.
5. Kasa ve kanadın iç kısımları da elektrostatik boya ile boyanacaktır.
6. Kapı kanat kalınlığı 65 mm olacaktır.
7. Kanat iç takviyesinde iki adet 1,5 mm DKP saçtan, tek parçadan oluşturulmuş U şekilde
trapez bükülerek ve dikey olacak şekilde ön ve arka yüzeylere kaynatılmış takviyeler
olacaktır.
8. Kanat içerisinde ve trapez sacların içerisine de olmak üzere ekstrüde polistren köpük ile
dolgu yapılacaktır.
9. Kanat üzerinde dört adet sabit emniyet pimi olacak, menteşe tarafındaki kanat iç yüzeyine
kaynatılacak veya vidalanacaktır.
10. Kapı kasalarında dış etkenlere karşı ses, soğuk, toz ve duman geçirmemesi için kasa ve
kapı arasına kauçuk fitil uygulaması yapılacak.
11. Kanat alt kısmında 1,5 cm çalışma boşluğu bırakılacaktır.
12. Kilitler kancalı tip kilit olacak. Kapı kolları kararma ve paslanma yapmayan birinci sınıf
kontrol teşkilatının onay verdiği tip ve renkte olacaktır.
13. Kapılarda 16 mm çapında 8 cm boyunda yağlanabilir, kanat ve kasa üzerindeki kısmı
kaynaklı olacak şekilde, TS 12655 de belirtilen ölçülere uygun dört adet menteşe
kullanılacaktır.
14. Kapılara hidrolik kapatıcı konulacaktır.
Seksiyonel giriş kapısı şartnamesi
Seksiyonel kapıda kullanılacak paneller; parmak sıkışmasını önleyen panel yapısına sahip, en
az 45 mm kalınlığında çelik + poliüretan izolasyonlu sandviç panel tipinde, panellerin her biri en
az 600 mm yüksekliğinde, projesindeki ebatlarda, tüm donanım aksamı galvaniz çelikten,
motorlu, gerektiğinde manuel açılıp kapanabilecek şekilde yapılacaktır. Panellerde en az 0,5
mm et kalınlığında galvanizli çelik profiller kullanılacaktır. Güvenlik için halatlı (kapıyı çeken
halatın kopması halinde panellerin aşağı düşmesini önleyen sistem) ve pnömatik (kapı
kapanırken kapı altında bir cisim kalmışsa sistemi otomatik durdurma) güvenlik sistemli
yapılacaktır. Kapının ortasında ayrıca bir Yangın Kaçış Kapısı yapılacaktır. Yangın kaçış kapısı
seksiyonel kapıyla bütünleşik, yapısı aynı özelliklerde ve panik barlı olacaktır. Seksiyonel kapı
üzerine, dışından içeriyi görebilecek kadar güvenlikli (kırılmaz) cam konulacaktır.
16.1.8. Camlar
Metal Clad Binası, Metal Clad + Kumanda Binası,

 Metal Clad holündeki pencerelerde basınca dayanıklı olmayan cam,
 Diğer dış doğramalara 4+16+4 mm lik çift cam,
(İTM.183)
 Diğer iç doğramalara 4 mm lik cam.
Şalt Binası:
 Dış doğramalara basınca dayanıklı olmayan cam.

 Dış doğramalara 4+16+4 mm lik çift cam,
 İç doğramalara 4 mm lik cam.
GIS Binası:
Güvenlik Binası:
NOT: Tüm binalarda WC ve duşlarda buzlu cam kullanılacaktır.
16.1.9. Dış cephe kaplamaları
Metal Clad Binası, Metal Clad + Kumanda Binası: İnce Sıva Üzerine Akrilik Esaslı Kalın Cephe
Malzemesi ile Kaplama yapılacaktır.
Şalt Binası: İnce Sıva Üzerine Akrilik Esaslı Kalın Cephe Malzemesi ile Kaplama yapılacaktır.
Tek veya Çift Katlı Kumanda Binası: İnce Sıva Üzerine Akrilik Esaslı Kalın Cephe Malzemesi ile
Kaplama yapılacaktır.
GIS Binası: İnce sıva üzerine akrilik esaslı kalın cephe malzemesi ile kaplama yapılacaktır.
Güvenlik Binası: İnce Sıva Üzerine Akrilik Esaslı Kalın Cephe Malzemesi ile Kaplama
yapılacaktır.
Tüm binaların su basman seviyesine kadar olan kısımlarında andezit kaplama yapılacaktır.
16.1.10. Dış cephe mantolama
Tuğla duvar üstüne 300 dozlu sıva yapılacak, üzerine ısıl iletkenlik katsayısı maksimum 0.040
W/mK olan, 5 cm kalınlıkta, min.120 kg/m³ yoğunluklu, TS EN13500 e uygun özel olarak
üretilen manto taşyünü ısı yalıtım levhaları ile dış duvarlar ve kolonlar ısı köprüsü oluşmayacak
şekilde dıştan ısı yalıtımı ve ısı yalıtım sıvası yapılacaktır. (Taşyünü levhalar m² ye 4 kg sarf
olacak şekilde ısı yalıtım levha yapıştırıcısı ile duvara yapıştırıldıktan sonra m² ye 6 adet çelik
çivili ısı yalıtım dübeli ile yüzeye tespiti yapılacak, levha üzerine m² 3 kg sarf olacak şekilde 1.
kat ısı yalıtım sıvasının yapılacak, üzerine ek yerleri birbiri üzerine en az 10 cm bindirilecek
şekilde sıva filesinin yerleştirilecek ve üzerine m² ye 2 kg sarf olacak şekilde 2. kat ısı yalıtım
sıvasının yapılacaktır.)
Uygulama binaların tüm dış yüzeylerine tekniğine uygun ısı köprüsü oluşturmayacak şekilde
cephelerde ve köşelerde şaşırtmalı olarak yapılacaktır. Tüm köşe birleşimlerinde alüminyum
profil kullanılacaktır. Klimaların dış cephe ünitesinin duvara montajı yapılırken mantolamayı
zedelememesi için montaj içeriden dışarıya tijli olarak yapılacaktır.
16.1.11. İç cephe kaplamaları

 Bodrum kat için sıva + astar + 2 kat plastik boya,
 Zemin ve üst katta sıva + alçı sıva + saten alçı + 2 kat saten boya,
 WC+banyo duvarları tavana kadar Gre Seramikle Fugalı kaplama, köşe dönüşlerinde metal
(İTM.183)
köşe bandı,
Şalt Binası:
 Kalın ve ince sıva üzerine astar çekildikten sonra 2 kat plastik boya,

 Sıva+saten alçı+2 kat saten boya,
 WC, banyo tavana kadar Gre Seramikle Fugalı kaplama, köşe dönüşlerinde metal köşe
bandı,
 Akü odası tavana kadar koyu renkli aside dayanıklı seramik kaplama,
 Akü odası çalışma tezgâhı aside dayanıklı seramik kaplama,
GIS Binası:
 Bodrum kat için sıva + astar + 2 kat plastik boya,
 Zemin ve üst katta sıva + alçı sıva + saten alçı + 2 kat saten boya,
 Trafo holünde 1,50 m yüksekliğe kadar Gre Seramikle Fugalı kaplama, üstte sıva + astar +
2 kat plastik boya,
 WC+banyo duvarları tavana kadar Gre Seramikle Fugalı kaplama, köşe dönüşlerinde metal
köşe bandı,
 Akü odası tavana kadar koyu renkli aside dayanıklı seramik kaplama,
 Akü odası çalışma tezgâhı aside dayanıklı seramik kaplama,
Güvenlik Binası:
 Sıva+saten alçı+2 kat saten boya,
 WC tavana kadar Gre Seramikle Fugalı kaplama, köşe dönüşlerinde metal köşe bandı,
Not: Metal Clad ve GIS binası bodrum katı perde duvarlarında plywood kalıp kullanılması
halinde sıva yapılmadan tamirat sonrası boya yapılacaktır.
16.1.12. Tavan kaplaması

 Bodrum kat tavanında plywood kalıp kullanılacak, 2 kat tavan plastik boyası,
 Metal Clad holü tavanında plywood kalıp kullanılacak, 2 kat tavan plastik boyası,
 Kumanda katında sıva + 2 kat tavan plastik boyası.
Şalt Binası:
Sıva + 2 kat tavan plastik boyası,

GIS Binası:
 Bodrum kat tavanında plywood kalıp kullanılacak, 2 kat tavan plastik boyası,
 Metal Clad holü tavanında plywood kalıp kullanılacak, 2 kat tavan plastik boyası,
 GIS holü tavanında plywood kalıp kullanılacak, 2 kat tavan plastik boyası,
 Trafo holü tavanında plywood kalıp kullanılacak, 2 kat tavan plastik boyası,
 Kumanda katında sıva + 2 kat tavan plastik boyası.
Güvenlik Binası:
16.1.13. Taban döşemeleri

 Bodrum kat taban döşemesi: şap,

(İTM.183)
 Metal Clad katı taban döşemesi: tesviye tabakası + şap + epoksi kaplama (200 gr/m² pirimer
astar + 300 gr/m² renkli epoksi + 400 gr/m² son kat portakal desenli epoksi kaplama) +
süpürgelik,
 Kumanda, röle, telekom odaları: yükseltilmiş döşeme,
 WC, duş ve mutfak: renkli sırlı seramik,
 Akü odası: aside dayanıklı koyu renkli seramik,
 Diğer bölümler: parlak granit seramik,
 Merdiven sahanlıkları: 2 cm lik granit,
 Merdiven basamakları: 2 cm lik granit,
 Merdiven rıhtları: 2 cm lik granit,
 Dış merdiven sahanlıkları: andezit taşı,
 Dış merdiven basamakları: andezit taşı,
 Dış merdiven rıhtları: andezit taşı.
Şalt Binası:
 Hücre yerleri ve cihazların geldiği yerler: düz mozaik kaplama,
 Diğer kalan yerler: renkli karo mozaik,

 Kumanda, röle, telekom odaları: yükseltilmiş döşeme,
 WC: düz renkli sırlı seramik,
 Dış merdiven rıhtları: andezit taşı,
 Diğer bölümler: parlak granit seramik.
GIS Binası:
 Bodrum kat taban döşemesi: şap,
 Metal Clad holü taban döşemesi: tesviye tabakası + şap + epoksi kaplama (200 gr/m²
pirimer astar + 300 gr/m² renkli epoksi + 400 gr/m² son kat portakal desenli epoksi kaplama)
+ süpürgelik
 GIS holü taban döşemesi: tesviye tabakası + şap + epoksi kaplama (200 gr/m² pirimer astar
+ 300 gr/m² renkli epoksi + 400 gr/m² son kat portakal desenli epoksi kaplama) + süpürgelik,
 Trafo holü taban döşemesi: tesviye tabakası + şap + epoksi kaplama (200 gr/m² pirimer
astar + 300 gr/m² renkli epoksi + 400 gr/m² son kat portakal desenli epoksi kaplama) +
süpürgelik,
 Kumanda, röle, HF odaları: yükseltilmiş döşeme,
 WC, duş, mutfak ve atölye: renkli sırlı seramik,
 Diğer bölümler: parlak granit seramik,
Güvenlik Binası:
 Tabanlar: parlak granit seramik,

(İTM.183)
 Islak alanlar: düz renkli sırlı seramik,
16.1.14. Parapetler ve Denizlikler

Parapetler ve denizlikler 3 cm mermer,
Şalt Binası:

GIS Binası:
Güvenlik Binası:
Parapetler ve denizlikler 3 cm mermer.
NOT: Parapetler ve denizlikler duvara 3 cm geçecektir.
16.1.15. Yükseltilmiş Döşeme
 Projesinde belirtilen yerlerde aşağıdaki teknik özellikleri verilen uluslararası standartlara

uygun yükseltilmiş döşeme sistemi uygulanacaktır. Bitmiş yükseklik projede belirtilen
yükseklikte olacaktır.
 Döşeme panelleri doğrudan taşıyıcı olan galvanize çelik ayaklar ve kuşaklar üstüne
yerleştirilecektir. Ayaklar beton zemine özel tutkal ile yapıştırılacaktır.
 Alt Yapı Teknik Özellikleri
 Ayak Tabanı: Galvanize çelikten veya alüminyumdan imal, en az M14 saplama perçinle
tutturulmuş galvanize çelik.
 Ayak Sabitleme Somunu: Ayak yüksekliğini ayarlamakta kullanılan galvanize edilmiş en
az M14 somun.
 Plastik Burç: Ayak üst parçasında yer alan galvanize çelik borunun içine yerleştirilmiş
olmalıdır.
 Boru: Ayak kafasına presle monte edilmiş, galvanize çelik boru.
 Ayak Kafası: Galvanize çelikten imal edilmiş olup, metal kuşakların kolayca monte edilip
ayak kafası ile birbirine kilitlenmesini sağlayacak şekilde üretilmiş olacaktır.
 Plastik Yıldız: Ayak kafasının üzerine takılacak, yıldız şeklindeki plastik conta.
 Metal Kuşak: Galvanize çelikten mamul, U şeklinde.
 Plastik Kuşak: Plastikten conta, metal kuşakların üzerine takılır ve panelle metal kuşağın
teması sırasında oluşabilecek ses ve kaymaları önler.
 Kılavuz Vida: Metal kuşakla ayak kafasını birbirine sabitlemekte kullanılan galvanize
vida.
 Ayarlanabilir Yükseklik:  25 mm.
 Yüke Dayanıklılık: Merkezden en az 18 kN (düşey), kenardan en az 11 kN (düşey)
 Uygulama: Poliüretan esaslı veya epoxy bazlı hızlı kuruyan, yapıştırıcı ile zemine
yapıştırma.
 Panel Teknik Özellikleri
 Paneller: 700±50 Kg/m³ yoğunluğa sahip yonga levhadan mamul, 30 mm kalınlığında,
Panel boyutları 600x600 mm olmalıdır. Panellerin kenarlarında oluşturulan 7°lik pahlar
sayesinde kolayca monte ve demonte edilebilir olacaktır.
 Panel Üst Kaplaması: 2 mm kalınlığında Heterojen PVC (Bayındırlık Poz No: 25.116/2)
kaplama ile kaplanmış olacaktır.
(İTM.183)
 Panel Alt Kaplaması: Panellerin neme ve aleve karşı korunması için, panellerin alt
yüzeyi 0,5 mm galvanize sac levha ile kaplı olacaktır.
 Panel Bandı: Tüm panellerin kenarları, çarpma ve sarsılmalara dirençli ve mukavim
olması için 0,6 mm sert siyah PVC bant ile çevrelenmiş olacaktır.
 Yangın dayanımı: Minimum 30 dakika olacaktır.
 Priz kutusu
 Yaklaşık olarak 10 cm yükseklikte, 30x30 cm ebatlarında kare şeklinde, minimum 2 adet
şebeke, 2 adet UPS, 2 adet telefon, 2 adet data çıkışı alınabilecek şekilde birinci sınıf
malzemeden olacaktır.
 Üst kapak panelde kullanılan kaplama ile kaplanmış olacaktır.
 Kutu içinde çıkış için gerekli prizler hariç olacaktır.
 Priz kutusu Yükseltilmiş Döşeme Panellerine, projeye uygun montajı yapılacak, ancak
priz ve tesisat bağlantıları yapılmayacaktır.
 PVC süpürgelik
 Yükseltilmiş döşeme kurulan tüm hacimlerde duvar ve kolon bitişlerinde uygun şekilde
hava sızdırmazlığını sağlayacak nitelikte sert PVC malzemeden mamul iki parçalı
süpürgelik temin ve monte edilecektir.
 Menfez
 Projesinde belirtilen miktarda yükseltilmiş döşeme panellerinin kesilmesi ile içerisine
yerleştirilecek 15x60 cm ebadında alüminyum, lineer ve hava akımının kontrolüne imkân
verecek damperli menfez yapılacaktır.
 Vantuz
 Panellerin kaldırılmasında kullanılan 2 adet vantuz teslim edilecektir.
 Genel özellikler
 Yükseltilmiş Döşeme Sistemi tamamen modüler (taşıyıcı alt yapı elemanları dâhil)
yapıda olacak, paneller kullanıcı tarafından kolayca kaldırılıp yerleri değiştirilebilecek
 Modüler yapıdaki Yükseltilmiş Döşeme Panelleri doğrudan taşıyıcı ayaklar ve bu
ayaklara bağlı kuşaklar üzerinde monte edilmiş plastik yıldız ve plastik kuşaklar üzerine
 Taşıyıcı ayaklar beton zemine özel yapıştırıcısı ile yapıştırılacaktır. Taşıyıcı sistemin
yüksekliğinin gerekli toleranslar içinde ayarlanabilir olması, yüzeyin düzgün bir yapı
oluşturmasını sağlayacaktır.
 Yukarıda teknik özellikleri verilen priz kutusu panellere monte edilerek toplam
mahallerde gereken yerlere panel ile birlikte montajı yapılacaktır.
 Uygulama
 Yükseltilmiş Döşeme uygulamasının ilk aşaması, dizaynın yapılmasıdır. Yükseltilmiş
Döşeme uygulanacak yerin plan görünüşü üzerine 60x60 cm ölçülerinde karolaj
yapılarak uygulama planı çizilecektir. Uygulama planı çizilirken; kapılara göre derz
ayarlamaları, kenarlarda varsa asma tavan veya lambri derzlerine uyulması vs. gibi
hususlar göz önünde bulundurulacaktır.
 Yükseltilmiş Döşeme yapılacak yüzey kontrolü sonrasında yüzey pürüzlü ve çukurlu ise,
yüzey düzgünlüğü için gerekirse selfleveling (kendiliğinden yerleşen beton) uygulaması
yapılacaktır.
 Ayağı beton zemine yapıştırmakta kullanılan yapıştırıcının yapışmasını önleyecek veya
çözülmesine neden olacak nem, su, kimyasal madde, çamur vb. gibi malzemeler
temizletilecek, zemin kurutulacak veya kuruması beklenecektir. Şantiye artıkları, sıva
yapışmaları varsa temizletilecektir.
16.1.16. Asma Tavan (GIS Binası Kumanda ve Röle Odasında)
Asma tavanlar, askılı bir metal ızgara sistemi ve taş yünü plakalardan oluşacaktır. Metal ızgara,
bütün duvar açılarında eksiksiz olacak, galvanizli askı çubukları ve tellerine ve soğuk
haddelenmiş taşıma kanallarına sahip olacaktır. Tavan fayansı, dalgalı bir yüzey desenine sahip
olacak ve beyaz renkte olacaktır. Plakaların kalınlığı 16 mm olacaktır. Yüklenici, yapı kirişlerine
bağlantı yöntemi dâhil bütün ilgili imalat verilerini İşverenin onayına sunacaktır.
Asma tavanın tasarımı ve yerleştirilmesi, mekanik ve elektrik gereklerine sıkı sıkıya uyulacaktır.
(İTM.183)
Aydınlatma sistemi kanalları, dağıtıcılar ve kablolar asma sistemdeki çalışma ilerledikçe
yerleştirilecektir. Yerleştirme, aydınlatma tesisatını ve mekanik hava dağılımını yeterince
desteklemelidir.
Asma tavanlar, İmalatçının basılı talimatlarına göre gönyesinde ve düzgün olarak
16.1.17. Korkuluk ve Küpeşte Yapılması ve Yerine Montajı (Tüm binalarda)
 Merdiven küpeşteleri ø 51x1,5 mm parlak paslanmaz çelik borudan olacaktır.

 Yataylar 3 sıra ø 16x1,2 mm parlak paslanmaz çelik borudan olacaktır.
 Korkuluk dikmeleri ø 32x1,5 mm parlak paslanmaz çelikten borudan olacaktır.
 Yatayların dikme bağlantıları yüksük şeklindeki aparat ile yapılacaktır.
 Dikmelerin yer bağlantısı kimyasal dübel, gijon, pul ve somun ile yapılacaktır.
 Dikmelerin basamaklara dağılımı iki boş bir dolu şeklinde olacaktır.
 Korkuluğun bitmiş yüksekliği zeminden 90 cm olacaktır.
 Kullanılan malzeme TS EN 304’e uygun olacaktır.
 Ara kayıtların dikme borulara bağlantısı vida kullanılarak yapılacaktır.
 Ağız kapakları krom-nikel olacaktır.
16.1.18. Süpürgelikler

Taban kaplama malzemesine uygun malzemeden,
Şalt Binası:

GIS Binası:
Güvenlik Binası:
16.1.19. WC, Lavabo, Eviye, Duşakabin
Metal Clad + Kumanda Binası:

Mutfak; mermer tezgâh ve eviye kullanılacaktır. Tezgâh 3 cm kalınlığında renkli mermer olacak,
kenarlara alınlık yapılacaktır. Dolapla tezgâh arasına seramik döşenecektir. Batarya ve diğer
aksesuarları yapılacaktır. Mutfak ocağı üstüne aspiratör konacak ve mutfak dolap imalatı buna
Banyo; 110x110 cm ebadında akrilik duş teknesi üzerine duşakabin yapılacaktır. Duşakabin
dışına yer süzgeci konacaktır. Batarya ve diğer aksesuarları yapılacaktır.
WC; alaturka helâ taşı konacaktır. Kısa musluk takılacaktır.
Banyo ve WC’ lere yarım ayak lavabo konacaktır.
Lavaboların üzerine 5 mm kalınlığında kenarları pahlı, kendinden etejerli flotal ayna takılacaktır.

WC+Banyo; WC ye alaturka helâ taşı konacak, kısa musluk takılacaktır, banyoda 110x110 cm
ebadında akrilik duş teknesi üzerine duşakabin yapılacaktır. Duşakabin dışına yer süzgeci
konacaktır. Batarya ve diğer aksesuarları yapılacaktır.
(İTM.183)
GIS Binası:
WC+Banyo; WC ye alaturka helâ taşı konacak, kısa musluk takılacaktır, banyoda 110x110 cm
ebadında akrilik duş teknesi üzerine duşakabin yapılacaktır. Duşakabin dışına yer süzgeci
konacaktır. Batarya ve diğer aksesuarları yapılacaktır.
Güvenlik Binası:
WC; alaturka helâ taşı konacaktır. Kısa musluk takılacaktır.
Lavabo; üzeri 3 cm renkli mermerli tezgâh olacak, eviye konulacak ve tezgâh alt ve üst MDF
lam esaslı ahşap dolap yapılacaktır.
16.1.20. Dolaplar
Metal Clad Binası, Metal Clad + Kumanda Binası, GIS Binası:

Mutfak dolabı:
Mutfak Üst dolabı: Onaylı proje ve detayına göre gövde (arka, yan, alt ve üst) kapak ve rafları
18 mm MDF yonga levha ile teşkil edilecek, kapak ön yüzleri 0,65 mm HPL laminant, diğer
yüzeyleri APL laminant ile kaplanacaktır. Gövde ve raf kenarları 1 mm, kapakların laminant
kaplanmayan diğer iki kenarına 2 mm kalınlıkta PVC esaslı ABS bant yapıştırılacak, gövde
parçaları krom çelik vida ve kavela ile tutturulacaktır. Modüller PVC başlıklı vida ile
birleştirilecek, duvara montajı için çelik ayarlanabilir askı rayları kullanılacaktır. Kapaklar
minimum 45 kg yük taşıyabilen çift yaylı çelik tas menteşe ile monte edilecek, PVC stoper
konulacak, rafların minimum üç sıra PVC başlı raf pimi ile montesi sağlanacaktır. Dolap
arkalıkları kanala geçme şeklinde 8 mm kapama malzeme ile imal edilecektir.
Mutfak Alt Dolabı: Onaylı projesine ve detayına uygun olarak, gövde (alt, yan, arka) kapalı, yan
çekmece kenarları ve rafları 18 mm MDF yonga levha ile teşkili; dolap ve çekmece kapak ön
yüzeylerinin 0,65 mm kalınlıkta (HPL), diğer yüzeylerin (APL) ile kaplanması, gövde ve raf
kenarlarının 1 mm kalınlıkta, kapakların laminant kaplanmayan diğer iki kenarı için 2 mm
kalınlıkta PVC esaslı ABS bant ile kaplanacak, gövde parçalarının krom çelik vida ve kavela ile
tutturulacaktır. Kapakların minimum 45 kg yük taşıyabilen çift yaylı 2 şer Adet çelik tas menteşe
ile monte edilecek, rafların minimum üç sıra PVC başlı raf pimi ile tutturulacaktır. Rafların her iki
yüzeyinin 0,35 mm kalınlıkta melamin ile kaplı olarak yapılacaktır. Bazanın 18 mm kalınlıkta
MDF yonga levhadan imal edilecek, alt cumbasına kanallı 1 mm kalınlığında PVC bant veya
post forming olarak dönülerek yapıştırılacak ve istenildiğinde dolap altının temizlenebilmesi için
gövde taşıyıcı ayaklarına polivinil klorür klipsle tutturulacak çekmece tabanının 8 mm MDF
yonga levhadan yapılarak üstü 0,35 mm melamin kaplanacaktır, kapak ve çekmecelere zamak
veya plastik kaplı kulp takılarak montesi sağlanacaktır. Dolap arkalıkları ile çekmece altları
kanala geçme şeklinde 8 mm kapama malzeme ile imal edilecektir.
16.1.21. Diğer hususlar
 Yapılacak tüm imalatların proje ve detayları önceden TEİAŞ' a tasdik ettirilecektir.

 Tüm binalarda demir aksam kapı ve diğer demir imalatlar zımpara ile temizlendikten sonra
iki kat polimetal boya ile ahşap doğrama bir kat astar, ahşap koruyucu boya (pinoteks) ile
yapılacaktır.
 Malzemenin temin edilmesi ve zayiatı, temin edildiği yerden şantiyeye taşınması, şantiyede
ve malzemenin temin edildiği yerde yatay ve düşey taşımalar, her türlü işçilik, makine, araç
ve gereç giderleri, çıkarılan artıkların şantiyeden taşınması ve idarenin ya da ilgili
(İTM.183)
Belediyenin göstereceği döküm sahasına nakledilmesi, boşaltılması ve serilmesi, iş
yerindeki inşaat artıklarının temizlenip yıkanması, her türlü iş iskelesi verilen teklif fiyata
dâhil olup ayrıca hiçbir ad altında ilave bir bedel ödenmeyecektir.
 Grobetonlar C16/20, diğer betonlar C30/37 kalitesinde hazır beton olacaktır. Şap ve mozaik
betonları 500 dozlu, tesviye betonları 200 dozlu olacaktır. Daha fazla dozlu çimento
katılması gereken imalatlar için T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı birim fiyat tariflerinde ve
Teknik Şartnamelerinde belirtilen dozlarda imalat yapılması mecburi olup, ayrıca ilave bir
bedel ÖDENMEZ.
 Projesine uygun olarak inşaat tanıtım levhası işe başlama tarihinde idarenin göstereceği
yere asılacaktır.
 Lojman, Kumanda, Metal Clad + Kumanda Binası, GIS binası, Güvenlik Binası: binalar
arasında döşenecek temiz su tesisatı için; boru, kazı, tecrit ve dolgusu için bir bedel
ödenmeyecek olup, teklif fiyatının içinde kabul edilmiştir.
16.2. İNŞAAT İŞLERİ FİYAT LİSTELERİNDE YER ALAN İŞ KALEMLERİNİN AÇIKLAMASI
Her bir iş kalemine ait sözleşmeye esas açıklamalar aşağıda olup, tekliflerin bu esaslara göre
verildiği kabul edilmiştir.
Saha tesviyesi, bütün temeller, her türlü kanal kazılarından çıkan malzemelerin dolgu sahalarına
serilmesinden sonra varsa artan miktarların istimlâk sahası dışında yüklenici tarafından temin
edilecek dekapaj sahalarına taşınması, yer temin bedeli, yükleme-boşaltma, yayma akaryakıt
fiyat farkı, ruhsat harcı vs. için bir bedel ÖDENMEYECEK olup teklif fiyatlarının içerisindedir.
Doğabilecek her türlü masraf ve cezalar yükleniciye aittir. Bütün temellerin kazıları, iç dolgu
betonları, üst satıh betonları, her türlü kalıp, iksa bedelleri ve nakliyeler teklif fiyatlarının
içerisinde olup, ayrıca bir bedel ÖDENMEYECEKTİR.
16.2.1. Trafo sahası tesviyesinin yapılması (kazı):
Hafriyat miktarları plankote üzerinden hesaplanacaktır. Hafriyat sınırları içerisindeki ve tesviye

kotunun üzerindeki kazılar (yapıların denk geldiği kısımlarda dahil olmak üzere) ödenecektir.
Dolgu yapılması gereken kısımlarda sıyırma kazıları yapılacak ve kazı pozundan ödenecektir. İş
kalemlerine ait kazılar (bina, istinat duvarı, pilon ve mesnet temelleri, kanal kazıları vb.) iş
kalemlerinin birim fiyatlarına dahil olduğundan ayrıca kazı pozundan ödenmeyecektir. Yapıların
temel alt kotlarının tabii zemin kotundan daha düşük bir kotta olduğu durumlarda temel kazı
çalışmasına başlandıktan sonra zemin iyileştirme amacıyla temel altında yapılacak kazı ve
dolgular ödenmeyecektir. Sahada yapılacak reglaj için ayrıca bedel ödenmeyecektir.
16.2.2. Trafo sahalarında dolgu yapılacak sahaların tüvanan veya stabilize cinsindeki
dolgu malzemeleri ile saha tesviyelerinin yapılması (dolgu):
Kazıdan çıkan malzeme ile saha dolgusu yapılması halinde dolgu bedeli ödenmeyecektir. Saha
tesviyesi kazısından çıkan kazılardan dolguya serilemeyecek durumda olan malzemeler
dolguda kullanılmayacaktır. Tesviye kotuna kadar saha dışından temin edilen malzeme ile
yapılan dolguların bedeli ödenecektir. Yapıların temel alt kotu ile tabii zemin kotu arasında bir
boşluk olması ve dolayısıyla dolgu yapılması gereken bir durum olduğunda tabii zemin sıyırma
kazısı ve temel alt kotuna kadar yapılacak dolgular ödenecektir. Kazıdan çıkan malzemenin geri
dolguya uygun olmaması durumunda istinat duvarların şalta bakan yönündeki ve kademe
duvarlarının arkasındaki dolgular tesviye dolgusu kapsamında değerlendirilecek ve dolgu bedeli
ödenecektir. GIS merkezlerde bina ve trafo temelinin yapılacağı kısma denk gelen dolgunun
kontrol teşkilatınca yaptırılmayacağı hususunun yükleniciye bildirildiği durumlarda bu
kısımlardaki dolgu bedeli ödenmeyecektir.
TEİAŞ'ın isteği doğrultusunda tüvanan veya stabilize malzemenin ocaklardan temin edilmesi,
taşınarak dolgu yapılacak sahalara 30 cm tabakalar halinde serilmesi, en az 10 tonluk
vibrasyonlu silindir ile sulanarak 1 kg/cm² zemin emniyet gerilmesini sağlayıncaya kadar
sıkıştırılması ile saha tesviye edilecektir. Dolgunun kuru birim ağırlığının proktor deneyi ile

(İTM.183)
bulunan en elverişli kuru birim ağırlığına oranı ortalama %95 olacaktır. Saha dışından gelecek
dolgu malzemesinin dolguya uygunluğu resmi kurumlardan veya yetkili özel şirketlerden alınan
test raporları ile belgelendirilecek ve hakedişe konulacaktır. Test raporu olmayan dolgu
malzemesi için ödeme yapılmayacaktır.
Ödemeler projeler esas olmak üzere fiili duruma göre hesaplanan dolgu sahası hacmi esas
alınarak yapılacaktır. Sıkıştırma ve sıkıştırma payı ilave edilmeyecektir. Ayrıca taşıma, yükleme,
boşaltma, akaryakıt fiyat farkı, malzeme ve ocak bedeli teklif fiyatlarının içinde olup, ayrıca bir
bedel ödenmeyecektir. Sahada yapılacak reglaj için ayrıca bir bedel ödenmeyecektir.
16.2.3. 380 kV ve 154 kV trafo merkezlerinde yapılacak olan hafriyat alanları:
Şalt sahası tel fensinin dışında şaltın genişleyeceği yönden 154 kV merkezlerde 15’ er m’lik,
380 kV merkezlerde 25’er m’lik, diğer yönlerden 5’er m’lik bir alanı içermektedir. Şalt sahası dışı
beton yollardan itibaren 3’er m’lik alanı da içermektedir. Hafriyat alanları ve şevler Genel Konum
Projesinde belirtilecek ve Genel Konum Projesi onaylanmadıkça merkezde hiçbir inşaat
çalışması yapılmayacaktır.
16.2.4. Şalt sahası etrafına tel çit beton babaları imalatı ve dikilmesi (zemine ve/veya
duvar üzerine):
Beton babalar fabrikasyon imali olacaktır. Zeminden yüksekliği düz kısım 2,20 m, temel kısmı
0,50 m, tepedeki eğri kısım 0,45 m olmak üzere toplam imalat boyu 3,15 m olacaktır. Eğri
kısımda dikenli tel adedi 3 sıra olacaktır. Beton baba araları 2,50 m, dikenli tel araları 10 cm'
den az, 20 cm’ den fazla olmayacaktır. Kalite yönünden tepe çekme kuvveti 50 kg' dan az
olmayacak ve beton sac veya rendeli kalıplara dökülerek imal edilmiş olacaktır. Köşelerde,
kademelerde ve gerekli kısımlarda her 10 babada bir adet olacak şekilde payandalar konacak
olup, payanda bedeli beton baba birim fiyatı ile ödenecektir.
16.2.5. Şalt sahası etrafına fens çekilmesi:
Tel fensler, TEİAŞ tarafından verilen resimlere uygun olarak yapılacaktır. Bunun için 50x50 mm
gözlü ve helezon örgülü, 3±0,2 mm çaplı, 220 cm yüksekliğinde, sıcak daldırma ile 3 banma
(preece) deneyine dayanıklı galvanizli telden imal edilmiş olacaktır. Fensin montajı için 3 mm
kalınlığında, 3 sıra galvanizli gergi teli kullanılacaktır. Tel fensler kedi, köpek vb. gibi hayvanların
şalt sahasına girmesine mani olacak şekilde yapılacak hatıl betonları seviyesinden başlayacak,
tel fens ile hatıl arasında boşluk bulunmayacaktır. Hatıl için ayrı bir bedel ödenmeyecek olup
beton baba birim fiyatına dâhildir. Tel fens üzerine 5 m aralıklarla alüminyum levhadan “Ölüm
Tehlikesi” ni ekte verilen “Elektrik Tehlike Uyarı Levhası Teknik Özellikleri”ne ve Ölüm Tehlikesi
Resmi”ne uygun uyarma levhaları konacaktır.
16.2.6. Galvanizli dikenli tel imalat ve çekilmesi:
İstimlâk sınırı ve şalt sahası etrafında kullanılacak dikenli teller; TS EN 50189:2002 standardına
uygun en az 3 banmaya dayanıklı sıcak daldırma galvanizli, diken teli kalınlığı 2 mm, tel kalınlığı
2,5 mm, diken teli aralıkları en çok 80 mm, dikenler her iki tele sarılı helezon örgülü olacaktır.
Ödemesi kg olarak yapılacaktır.
16.2.7. Çelik jiletli tel imalat ve çekilmesi:
İstimlâk sınırı ve şalt sahası etrafında kullanılacak jiletli teller; paslanmaz çelikten, AISI 304
kalitesinde, tel kalınlığı en az 2,5 mm, jilet aralıkları 10 mm ve 3 sıra düz olarak çekilecektir.
Ödemesi kg olarak yapılacaktır.
16.2.8. İstimlâk sınırı etrafında duvar üzeri kutu profil direk ve panel çit imalatı ve

(İTM.183)
dikilmesi:
İstimlâk sınırı etrafında duvar üzerine kutu profil (60x60x2) yapılacak olup, bu profiller galvanizli
olacaktır. Duvar üzerinden 1,55 m, tepedeki eğik kısmı 0,35 m olmak üzere toplam 1,90 m
yüksekliğinde olup duvar üzerine 140x140x6 mm sac flanşlarla 4 adet çelik ankraj civatası ile
montajı yapılacaktır. Kutu profil direklerin uçları sac ile kapatılıp şerit kaynak yapıldıktan sonra
galvanizlenecektir. Kutu profil direk araları 2,00 m olacaktır.
Panel çitler 5x10 cm göz aralığında, 4,50 mm kalınlığında, 1,50 m yüksekliğinde, 2,00 m
uzunluğunda olacaktır. Paneller 3 bükümlü ve bükümlerde yatay teller çift sıralı olacaktır.
Direkler ile panellerin bağlantısı için her 50 cm’de bir metal klips kullanılacaktır. Metal klipsler
direklere cıvata ile tutturulacaktır. Panel çit üzerine 4,00 m aralıklarla alüminyum levhadan
“Ölüm Tehlikesi”ni ekte verilen “Elektrik Tehlike Uyarı Levhası Teknik Özellikleri”ne ve Ölüm
Tehlikesi Resmi”ne uygun uyarma levhaları konacaktır.
Panel çit üzerine 4,00 m aralıklarla alüminyum levhadan “Dikkat: Jiletli tel” uyarısını gösteren
levhalar konacaktır.
Kutu profil direkler ve panel çitler en az 3 banma (preece) deneyine dayanıklı sıcak daldırma
galvanizli olacaktır.
Test raporları oluşturulmadan yerine montajı yapılmayacaktır. Söz konusu kutu profil direk
imalatında TEİAŞ’ ca verilecek proje esas alınacaktır.
Kademe duvarlarında 1,00 m yüksekliğinde panel çit uygulaması yapılacaktır.
Kutu profil direkler ve panel çitlerin ödemesi panel çitlerin yükseklik ve toplam uzunluk çarpımı
m² üzerinden yapılacaktır. (Profil direkler ve diğer elemanlar m² birim fiyatına dâhildir.)
16.2.9. Şalt sahası etrafında zemine kutu profil direk ve panel çit imalatı ve dikilmesi:
Şalt sahası etrafına 40x40x70 cm ebadındaki beton temel üzerine kutu profil (60x60x2)
yapılacak olup, bu profiller galvanizli olacaktır. Beton temel üzerinden 2,00 m, tepedeki eğik
kısmı 0,35 m olmak üzere toplam 2,35 m yüksekliğinde olup beton temel üzerine 140x140x6
mm sac flanşlarla 4 adet çelik ankraj cıvatası ile montajı yapılacaktır. Kutu profil direklerin uçları
sac ile kapatılıp şerit kaynak yapıldıktan sonra galvanizlenecektir. Kutu profil direk araları 2,00
m olacaktır.
Panel çitler 5x5 cm göz aralığında, 4,50 mm kalınlığında, 2,00 m yüksekliğinde, 2,00 m
uzunluğunda olacaktır. Paneller 4 bükümlü ve bükümlerde yatay teller çift sıralı olacaktır.
Direkler ile panellerin bağlantısı için her 50 cm’de bir metal klips kullanılacaktır. Metal klipsler
direklere cıvata ile tutturulacaktır. Panel çit üzerine 4,00 m aralıklarla alüminyum levhadan
“Ölüm Tehlikesi” ni ekte verilen “Elektrik Tehlike Uyarı Levhası Teknik Özelliklerine” ve Ölüm
Tehlikesi Resmi”ne uygun uyarma levhaları konacaktır.
Panel çit üzerine 4,00 m aralıklarla alüminyum levhadan “Dikkat: Jiletli tel” uyarısını gösteren
levhalar konacaktır.
Kutu profil direkler ve panel çitler en az 3 banma (preece) deneyine dayanıklı sıcak daldırma
galvanizli olacaktır.
Test raporları oluşturulmadan yerine montajı yapılmayacaktır. Söz konusu kutu profil direk
imalatında TEİAŞ’ ca verilecek proje esas alınacaktır. Panel çitler; kedi, köpek vb. gibi
hayvanların şalt sahasına girmesine mani olacak şekilde yapılacak hatıl betonlarının (20 cm
eninde, 10 cm si zemin altında kalacak şekilde 30 cm yüksekliğinde) seviyesinden
başlatılacaktır.
Kutu profil direkler ve panel çitlerin ödemesi panel çitlerin yükseklik ve toplam uzunluk çarpımı
m² üzerinden yapılacaktır. (Hatıl betonları, profil direkler ve diğer elemanlar m² birim fiyatına
dâhildir.)
16.2.10. 154 kV trafo temeli, 154 kV trafo ray yolu, 154 kV trafo indirme platformu:
TEİAŞ' ın tip temel projelerine göre yapılacak, en az 46,3 kg/m tip kesitli ray demiri monte
edilecektir. Ray demiri malzeme ve montaj fiyatı birim fiyata dâhil olup, ayrıca bir bedel
ödenmeyecektir. Çekme kancası projesine uygun olarak yapılacaktır. Temel içi boşluklar

(İTM.183)
stabilize veya tüvanan malzeme ile doldurulacak ve sıkıştırılacaktır. Yağ haznesi trafo temeli
fiyatına dâhildir. Dolgular ve temel drenajı için ayrıca ödeme yapılmayacaktır. İndirme
platformundaki ray yolu platform fiyatına dâhildir. Ray yolu boyu hesaplanırken her trafo temeli
için 6,00 m minha edilecektir. Trafo temelinin boyu 10,00 m ile 15,00 m arasında değişkenlik
gösterebilecek olup adet olarak ödemesi yapılacaktır. Trafo temeli boy farklılıkları için fiyat
revizyonu yapılmayacaktır.
16.2.11. 154 kV Trafo temellerine çıkış için rampa yapılması:
Çıkış rampası projesine uygun olarak yapılıp adet cinsinden ödenecektir.
16.2.12. 380/154 kV' luk güç trafosu ve/veya 380 kV' luk reaktör için en az 250 tonluk trafo
temeli, ray yolu, indirme platformu:
TEİAŞ' ın tip temel projelerine göre yapılacak, en az 46,3 kg/m tip kesitli ray demiri monte
edilecektir. Ray demiri malzeme ve montaj fiyatı birim fiyata dâhil olup, ayrıca bir bedel
ödenmeyecektir. Çekme kancası projesine uygun olarak yapılacaktır. Trafo temellerinde
yapılacak çanak betonlar (yan kirişler), 30/45 mm' lik mıcır dolguları, yağ haznesi, dolgu
zeminlerde yapılacak ilave yastık betonları ve temel drenajı için ayrıca bir bedel
ödenmeyecektir.
16.2.13. 154 ve 380 kV ayırıcı, akım trafosu, gerilim trafosu, parafudr, kablo başlığı, kesici
mesnet temelleri, çelik konstrüksiyon pilon temelleri yapılması:
Pilon ve cihaz temelleri projesine uygun olarak yapılacak olup, dış yüzeylerine kalıp
konulacaktır, hafriyat ebatları kesin olarak projesindeki ölçülerde olacaktır. Dolguya rastlayan
kısımlarda zaruri hallerde, çalışma ve iş güvenliği sağlanması için yapılacak kalıp ve iksa
bedelleri, teklif fiyatları içerisinde kabul edilmiş olduğundan ve de kayalık, akışkan zeminlerde
fazladan yapılacak kazılar ve çalışma payları için ayrıca bir bedel ödenmeyecektir. Pilonların
ve Cihaz Mesnetlerinin temellerinde kullanılacak her türlü ankraj bulonu, grout dolgu ve
betonarme donatı demirlerinin imalat ve montaj bedelleri temel beton Fiyatına dahil olup
ayrıca bir bedel ödenmeyecektir. [380 ve 154 kV ayırıcıların her bir mesnedi 1 adet temel
kabul edilir. (Örneğin 154 kV ayırıcı 2 adet temel ihtiva eder.)] (154 ve 380 kV kesicilerin 3
fazının oturduğu temel 1 adet temel olarak değerlendirilir.) Kesicilerin mesnetlerine ait çelik
konstrüksiyon malzemelerinin imalat ve montaj bedelleri kesici birim fiyatına dâhil olup ayrıca bir
bedel ödenmez.
Fider ilavesi yapılacak olan Trafo Merkezlerinde; fider ilavesi yapılacak kısımda bulunan Pilon
temellerinin tesisi, TEİAŞ arşivinden temin edilecek olan mevcut eski projelerine uygun olarak
yapılacaktır. Eski projelerin bulunamaması durumunda, Yüklenici tarafından mevcut Pilon temel
sisteminin yerinde rölevesi alınarak bu rölevelere uygun şekilde Pilon temel sistemi TEİAŞ’ın
onayına sunulacaktır. Fider ilavesi yapılacak kısımdaki Cihaz mesnetleri ankrajlı yeni TİP
PROJELERE göre yapılacaktır.
16.2.14. Şalt sahası içi ve giriş beton yollarının yapılması (hasır çelikli Q188/188):
Sıkıştırılmış zemin üzerine 10 cm kalınlığında çakıl veya mıcır, üzerine 20 cm kalınlığında satıh
perdahlı beton yol yapılacaktır. Zeminin silindirle sıkıştırılması, gerekli kazılar, reglajı, kalıp
bedelleri vs birim fiyata dâhildir. Beton yol ve saha kenarlarında sac veya plywood kalıp
kullanılacaktır. Beton yüzeylerinde yüzey sertleştirici kullanıldıktan sonra helikopter uygulaması
yapılacaktır. Beton yol ano boyutları 5 m' den fazla olmayacaktır. Beton sahalarda ise ano
boyutları 4x5 m' den fazla olmayacaktır. Beton yol ve saha hasır çelikli Q188/188 olacak,
satıhları balıksırtı eğimli olacak, 5 m ve daha geniş yollarda yol ekseninde boydan boya
dilatasyon yapılacaktır. TEİAŞ' ın projelerinde belirtilen ölçülerde yapılacaktır.

(İTM.183)
16.2.15. Topraklama kanalları:
Topraklama kanalları 50 cm genişliğinde, derinliği ise elektrik topraklama projesine uygun olarak
yapılacaktır. Ancak gereken yerlerde kablo kanal tabanlarından geçecek derinlikte olacaktır.
Ödemeler metre birim fiyatı ile yapılacak olup 50 cm genişlik ve zeminin donma derinliğinden
daha fazla yapılan hafriyat için ilave bir bedel ödenmeyecektir. Kazı, dolgu, 40x40 cm rögar ve
kapağının yapılması bedeli teklif fiyatına dâhildir.
16.2.16. Şalt sahası kablo kanalları ve kapaklarının yapılması:
Şalt sahası kablo kanalları sac veya plywood kalıp ile yapılacaktır. TEİAŞ' ın tip projelerine göre
yapılacaktır. Yol geçit yerlerinde kanal betonarmesinde yapılacak güçlendirme için ayrıca bir
bedel ödenmeyecektir. Kablo kanal sac kapakları fiyat formundaki kendi fiyatı ile ödenecektir.
Sac kapaklar ¾ mm kalınlığında galvanizli baklavalı sac ile projesine uygun L40x40x4 mm
köşebent destekli olacaktır. Sac kapaklar 6 banma (preece) deneyine dayanıklı galvanizli
olacaktır. Test raporları oluşturulmadan yerine montajı yapılmayacaktır. Kanal perdelerinin iç
kısımlarında destek ve topraklama için kullanılacak köşebentler ve kablo rafları çelik
konstrüksiyon imalat ve montaj fiyatına dâhil olup, ağırlık esasına göre ödenecektir. Kablo kanal
kapaklarının fiyat formunda betonarme olarak gösterilmesi durumunda kapaklar kanal fiyatına
dâhil olacaktır. Tevsiat yapılacak merkezlerde kablo kanal kapakları mevcut sisteme uygun
yapılacaktır. Trafo ray yolundan kablo kanalı geçişlerinde kanal için bedel ödenmeyecektir.
16.2.17. Umumi giriş, trafo giriş ve şalt giriş kapıları imalatı ve yerine monte edilmesi:
TEİAŞ' ın tip projesine göre yapılacaktır. Ana giriş kapısı panel çit telli, raylı, uzaktan kumandalı
ve butonla açılabilir, flaşör lambalı, çalışma gerilimi 230 V, 700 W gücünde motorlu, 18cm/sn
sabit hızda ve 800 kg çekme kapasiteli olacaktır. Diğer kapılar mevcut sistemdeki örgü ve
direklere uygun olarak yapılacaktır. Gerekli yerlerde daha dar veya geniş kapılar yapıldığında
fark olarak her metre genişlik için oran dâhilinde ilave ödeme veya kesinti yapılacaktır. Kapıların
yanlarına projesine göre yapılacak beton direkler ve montajı teklif fiyatlarına dâhil olup, ayrıca
bir bedel ödenmeyecektir.
16.2.18. Binalar
16.2.18.1. Tek veya veya 2 katlı kumanda binası, Şalt binaları, Metal Clad Binası, Metal
Clad + Kumanda Binası, Güvenlik Binası
Tüm binaların tretuvarları Q188/188 hasır çelikli betonarme olarak yapılacaktır. Kapı ve
pencereler, elektrik, sıhhi tesisat ve bina drenaj işleri dâhil ve komple olarak projesine göre
yapılacaktır. Binalardaki ısı yalıtımı ve izolasyon işleri projesinde belirtildiği gibi yapılacak olup
bedeli birim fiyata dâhildir. Metal Clad binası altına en az 3,00 m yüksekliğinde kablo galerisi
yapılacaktır. Metal Clad bina alanı hesaplanırken, kablo galerisi katı da bina alanına dâhil
edilecektir. Tesisi gerçekleştirilen tüm Metal Clad hücrelerin (hat fiderleri de dâhil), Metal Clad
binanın kablo galerisi katına montajı yapılacak olan kablo raflarının imalatı galvanizli olarak ve
montajı Elektrik Kuvvetli Akımları Tesisleri Yönetmeliğine uygun olarak yapılacaktır. Söz konusu
kablo raflarının imalatı ve montajı, çelik konstrüksiyon imalat ve montaj bedeli üzerinden
ödenecektir. Kablo raf profillerinin insan sağlığına zarar verebilecek köşe kısımları plastik
kapatıcı ile kapatılacaktır. Binalara konulacak fanlar bina birim fiyatına dahildir.
Tesisi gerçekleştirilecek Metal Clad veya kumanda binası yanına haberleşme amaçlı yapılacak
telsiz anten direği çelik konstrüksiyon mesnet üzerine konulacak olup, bedeli çelik konstrüksiyon
birim fiyatı ile ödenecektir. Anten ve tesisatı binanın fiyatına dâhildir.
16.2.18.2. GIS Binası
Yerleşim ve Genel Düzenlemeler:

(İTM.183)
Trafo merkezi binasının projeleri ve yerleşimi, bütün işlevsel ve ekonomik açılar dikkate alınarak
Yüklenici tarafından hazırlanacak ve İşverenin onayına sunulacaktır. Tretuvarlar Q188/188 hasır
çelikli betonarme olarak yapılacaktır. Kapı ve pencereler, elektrik, sıhhi tesisat ve bina drenaj
işleri dâhil ve komple olarak projesine göre yapılacaktır. GIS binasındaki ısı yalıtımı ve izolasyon
işleri projesinde belirtildiği gibi yapılacak olup bedeli birim fiyata dâhildir. Tesisi gerçekleştirilen
tüm Metal Clad hücrelerin (hat fiderleri de dâhil), GIS binasının kablo galerisi katına montajı
yapılacak olan kablo raflarının imalatı galvanizli olarak ve montajı Elektrik Kuvvetli Akımları
Tesisleri Yönetmeliğine uygun olarak yapılacaktır. Söz konusu kablo raflarının imalatı ve
montajı, çelik konstrüksiyon imalat ve montaj bedeli üzerinden ödenecektir. Kablo raf profillerinin
insan sağlığına zarar verebilecek köşe kısımları plastik kapatıcı ile kapatılacaktır.
Binalara konulacak fanlar bina birim fiyatına dahildir.
Tesisi gerçekleştirilecek GIS binası yanına haberleşme amaçlı yapılacak telsiz anten direği çelik
konstrüksiyon mesnet üzerine konulacak olup, bedeli çelik konstrüksiyon birim fiyatı ile
ödenecektir. Anten ve tesisatı binanın fiyatına dâhildir.
Güç Trafosu Holü (Holleri) (gerektiği yerlerde):

Holler, yeterli sayıda trafonun yerleşebileceği büyüklükte olacak, montaj imkânları göz önünde
bulundurulacaktır. Bu holler trafoların havalandırma gereksinimini karşılayabilecek şekilde
olacaktır.Doğal havalandırma için yeterli miktarda alt ve üst havalandırma boşlukları
bırakılacaktır. Hava girişleri için trafoların altlarında yeterli miktarda havalandırma boşluğu
bırakılacak ve boşluklar çelik ızgaralı olacaktır. Ayrıca alüminyum sandviç panel kapı üzerine
alüminyum panjurdan havalandırma boşlukları bırakılacaktır.
Yağ kaçaklarından yer altı suyunu ve su kaynaklarını korumak için temellerde gerekli
önlemler alınacaktır. Trafo temeli betondan olacak ve etrafı en az 5 cm. kırma taşla
kaplanacaktır. Engeller, PVC yönlendirici ve dolgu malzemeleri ile dolu olan yangın çukuru,
temin edilen donanımın (trafonun) tüm yağını alacak hacimde olacaktır. Ayrı bir yağ tankına yer
bulunması durumunda, yağ çukurları ve yağ tankı tesis edilecektir. Her bir trafonun altındaki yağ
çukurlarından en büyük trafonun sıvılarını ve yağmur sularını alacak yağ tankına drenaj boruları
çekilecektir. Ayrı bir yağ tankına yer bulunamaması durumunda, yağ çukurları ve birleştirilmiş
yağ tankları her bir trafo için tesis edilecektir. Yağ çukurları ve yağ tankının duvarları ile ilgili
borular yağ ve su sızdırmaz olacaktır. Yalıtkan ve soğutma sularının bulunacağı yağ çukurları/
yağ tankının kapasitesini gereksiz yere giren sular nedeniyle azaltmamak gerekmektedir, bu
nedenle basit bir yağ seviye göstergesi ve dolan suyun çekilmesi için pompaların konulması
gerekmektedir. Yağ çukurları veya yağ tankları bir trafodaki yangının diğerine geçmesini
engelleyecek şekilde yerleştirilmelidir. Sızan yağı söndürmek için 4/6 cm çapındaki taşlardan
oluşan 30 cm derinliğinde bir çakıl tabakası konulmalıdır. Her yangın çukurunda menhole
uzanan perfore boru konacaktır. Menholler, çelik galvanizli çerçeveler ve kapaklar ile
donatılacaktır. İç duvarlar, yağ geçirmez boya ile boyanacaktır. Uygulanabilecek her yerde, güç
trafolarını kolay bir şekilde indirmeyi ve bindirmeyi sağlamak için, her trafonun önüne trafo
indirme platformları yapılacaktır. Trafo indirme platformları, genel yerleşim planı dikkate
alınarak, şalt binasına ulaşılabilir bir şekilde Yüklenici tarafından boyutlandırılacak ve
tasarlanacaktır. Trafo hol girişlerinde kolay bir şekilde sökülüp takılabilen, ses geçirmez
prefabrik duvarlar veya motor kontrollü sürgülü kapılar (gerekli pencereler sağlanacaktır)
İşverenin onayı doğrultusunda yapılacaktır. Bununla birlikte, bu kapsamdaki alternatif
teklifin(lerin), İdari Şartnamedeki öngörülen ilgili bölüm ile uyum içinde olması dikkate
alınacaktır. Trafo duvarları, betonarme yangın duvarı şeklinde olacaktır. Bu duvarlar, patlama
anında oluşan sedmeyi alacak şekilde tasarlanacaktır. Bu duvarların yapısı, yangına
dayanıklılığı hesaplanarak teklif aşamasında sunulacaktır. Güç trafolarını destekleyen temelde,
tekerlekler için raylar yerleştirilmiş olacaktır. Raylar arasındaki mesafe, tekerleklerle merkezleri
arasında 1440 mm veya 2960 mm (garantili karakteristiklerine göre) mesafe ile trafo ünitelerine
uygun olacaktır. Tekerlek grupları, her iki yatay yönde gidebilmesi için, birbirine dik yönde
değişken olabilmelidir. Güç trafosu holünün iç duvarları uygun bloklarla kaplanarak ses seviyesi
azaltılacaktır. Ses azaltıcı blokların ölçüleri belirtilecektir.
-Kablo Galerileri
(İTM.183)
Kablo galerilerinin tavanı dışarıdaki zemin seviyesinden en az 1,0 m yüksek olacaktır En az iki
değişik yerde mekanik havalandırma (elektrikli fan) ve patlama pencereleri (normal durumda
insanların bulunmayacağı yerlere açılan ) yapılacaktır.
YG, OG (Tüm besleme ve dağıtım kabloları dâhil), AG ve kontrol kabloları için kablo galerileri,
kabloların bükülme yarıçapları hesaplanarak boyutlandırılacaktır (YG kabloları için en az 20xD
için). Bu galerilerde;
• AG ve kontrol kabloları tepsiler aracılığıyla gidecektir,
• İşverenin tüm besleme ve dağıtım kabloları da dâhil olmak üzere YG ve OG
kablolar, kablo raflarında olacaktır.
Kablo raf profillerinin insan sağlığına zarar verebilecek köşe kısımları plastik kapatıcı ile
kapatılacaktır.
Gelecekteki ilaveler için yeterli boşluklar bırakılacaktır. Galerilerin yüksekliği 3,0 metre olacaktır.
Galeri girişi, dış kablo kanalına kadar uzatılacaktır. Bina dışındaki, sınıra kadar uzatılan kablo
kanalları, Yüklenici tarafından yapılacaktır.
Kablo kanalları, betonarme olacaktır.
Menholler; havalandırma boşlukları ve gerekli alanlarda kabloları döşemek için boşluklar
bırakılacaktır. Kaçış yolları (acil çıkışlar) sağlanmalıdır. Giriş kapıları, dışarı açılmalıdır ve alev
almaz bir yapıdan, hava geçirmez tavanlardan oluşmalı ve kilidi çabuk çözülür özelliği ile saha
içine yerleştirilmelidir.
-Kontrol ve Röle Odası (Odaları)

Kontrol ve röle odası, yeterli sayıda kontrol ve röle panosunun kurulumu için elverişli bir boyutta
olacaktır. Gelecekteki ilaveler için gerekli boş alanlar, sözleşmenin Teknik Şartnamesine göre
Yüklenici tarafından karşılanacaktır. Toz ve nemi önlemek için gerekli ölçüler alınacaktır. Kontrol
panoları, kontrol masalarından kolayca denetlenebilme imkânı verecek bir şekilde
yerleştirilmelidir. Röle panoları ve AC/DC dağıtım panoları röle odasına yerleştirilecektir. Tüm
kapılar, kapatıcı ile donatılacaktır. Döşemeler, yükseltilmiş tipte (başka bir deyişle yükseltilmiş,
yapma, bilgisayar döşemesi) olacaktır. Döşeme için gerekenler;
• Elektrik kabloları ve bağlantılarına tabandan serbest ulaşım.
• Statik ve dinamik yüklerine karşı yüksek dayanım.
• Döşemenin yatay güçlendirilmesi.
• Normal döşeme alanı ile kontrol panoları arasında düzgün bağlantı.
• Yangın olduğunda yoğun gaz oluşumunu önleyici elektro-statik döşeme kaplaması.
• Çelik taşıyıcı ayaklar.
Aşağıdaki veriler doldurulacaktır:
• İmalatçı ve tipi,
• Pano malzemesi, kalınlığı, ağırlığı,
• İletkenlik metodu,
• Nokta ve yayılı yük kapasitesi,
• Yangın sınıfı,
• Ses yalıtımı,
• Benzer uygulamalar için referanslar.
Tavan akustik asma tavan olacaktır. İmalatçılar, döşeme ve tavan için İşverenin değişmez
onayına tabidir.
-380 & 154 kV GIS Holü:

380 & 154 kV GIS holünün boyutları şimdiki durum ve gelecekteki eklemeler için gerekli olan
fider sayılarının montajına göre olacaktır. Oda duvarları betonarme olacaktır. Hol, toz geçirmez
şekilde tasarlanacaktır. Pencereler mutlaka gerekli değildir. Oda, SF6 gaz kaçağı anında
havalandırma için yeterli sayıda fakat en az 2 adet 1,5 metrenin altındaki yükseklikte monte
edilmiş fanlar ile havalandırılacaktır. Bu bölüm dışarıya açık olacaktır. Bu fanlar kapılar
açıldığında otomatik olarak çalışacaktır. Hol kapısı motor kumandalı dışa açılır tipte ve elektrikli
kumanda anahtarları dışarıda olacaktır ve gelecekteki fiderlerin montajına elverişli biçimde
boyutlandırılacaktır. En az iki değişik yerde mekanik havalandırma (elektrikli fan) ve patlama
pencereleri (normal durumda insanların bulunmayacağı yerlere açılan) yapılacaktır.
-OG Şalt Holü

(İTM.183)
OG şalt holü, yukarıda bahsedilen GIS holü gibi aynı şekilde düzenlenecektir. En az iki değişik
yerde mekanik havalandırma (elektrikli fan) ve patlama pencereleri (normal durumda insanların
bulunmayacağı yerlere açılan ) yapılacaktır. OG şalt odasının, giriş katında değil de yukarıda
olması halinde, OG teçhizatının en ağır parçasını taşıyabilecek bir adet asansör temin
edilecektir.
-HF Odası
Gelen ve/veya giden fider beslemeleri enerji nakil hatları ile olacaksa 20 m²den az olmayacak
şekilde HF odası yapılacaktır.
-Akü Odası
Akü odası, 12 m²den az olmamak kaydıyla gereken akü miktarına uygun boyutlarda olacaktır.
Alev almaz aspiratör kullanılacaktır. Tesisatıyla birlikte göz yıkama ünitesi sağlanacaktır.
Lavabo, akü tezgâhı, akü odası içinde izole paspas bulunacaktır.
-Ofis
Ofis 20 m²den az olmamak koşulu ile yeterli büyüklükte olacaktır.
-Tuvaletler
Tuvaletler 10 m²den az olmamak koşulu ile yeterli büyüklükte olacaktır.
Ayrı bir duş odası, gerekli banyo teçhizatıyla birlikte sağlanacaktır.
-Mutfak
Mutfak 10 m²den az olmamak koşulu ile yeterli büyüklükte olacaktır.
-Atölye
Atölye, 20 m²den az olmamak koşulu ile küçük tamiratlara uygun yeterli büyüklükte olacak ve
aletleri ve malzemeleri depolamaya yeterli sayıda raf, çekmece, vb. içerecektir.
16.2.18.3. Binaların Mekanik ve Elektrik Tesisatı İşleri :
Mekanik Tesisat İşleri: Tesisin bulunduğu ısı bölgesine göre binaya ait ısı kaybı ve ısı kazancı
hesabı yapılarak ısıtma ve klima tesisatı projeleri ile malzeme seçimleri onaya sunulacaktır.
Proje ve malzeme onayları alınmadan montaja başlanmayacaktır. Isıtma ve klima tesisatı
kapsamında yapılacak tüm işler ve temin edilecek tüm malzemeler işin yapılacağı bina birim
fiyatına dahil olup, ilave bir bedel talep edilmeyecektir.Mekanik tesisat Proje tasarımı, malzeme
seçimi ve imalatlar Mekanik Tesisat Teknik şartnamesine göre yapılacaktır.
Elektrik Tesisat İşleri: Yeni yapılacak olan Metal Clad+Kumanda Binası, Metal Clad Binası,
Kumanda Binaları ve GIS Binalarında binaların elektrik tesisat uygulama projeleri düzenlenerek
İdareye (TEİAŞ) onaya sunulacaktır. Onaya sunulacak elektrik tesisat projeleri, yapının İdare
(TEİAŞ) tarafından Onaylı Mimari projesi, Onaylı Betonarme projesi, Onaylı Genel Konum planı,
Onaylı Mekanik Tesisat (Klima, Isıtma, Havalandırma, sıhhi tesisat vs.) projeleri göz önünde
bulundurularak ilgili yönetmelikler ve standartlar doğrultusunda düzenlenecektir. Yukarıda
belirtilen binaların elektrik tesisat işlerinin uygulaması İdareye (TEİAŞ) sunulan ve İdare (TEİAŞ)
tarafından onaylanan elektrik tesisat projeleri doğrultusunda yapılacaktır. Onaylı Elektrik tesisat
projesi doğrultusunda yapılacak tüm işler bina birim fiyatlarına dâhil olup, ilave bir bedel talep
edilmeyecektir.
Yeni yapılacak olan Metal Clad+Kumanda Binası, Metal Clad Binası, Kumanda Binaları ve GIS
Binalarında Madde 16.5’de belirtilen özelliklerde yangın algılama ve ihbar sistemi yapılacaktır.
Yangın algılama ve ihbar sistemi bina birim fiyatlarına dâhildir.
16.2.19. Betonarme olarak yapılacak ihata, kademe ve çevre istinat duvarlarının

yapılması:

(İTM.183)
TEİAŞ' ın Ön Kesit Detay projeleri esas alınarak Yüklenici tarafından hazırlanacak uygulama
projelerine göre betonarme perde duvarlar yapılacaktır. Projesine göre gerekli yerlerde
dilatasyon yapılacaktır. Malzeme bedelleri, nakliyeler, temel hatılları ve harpuştalar,
barbakanlar, kazıları, kazıdan çıkan malzeme ile geri dolguları, kalıpları, çalışma payları, duvar
arkasına konacak filtre malzemesi vs. birim fiyata dâhildir. İstimlâk sınırındaki ihata ve istinat
duvarı üzeri panel çit veya fenslere ait topraklama kanalları duvar birim fiyatına dâhildir.
Betonarme perde duvarların yapılmasında plastik kalıp, sac kalıp veya plywood kullanılacaktır.
16.2.20. V / Trapez tipi açık kanal ve Drenaj sistemi yapılması:
TEİAŞ' ın talebi halinde TEİAŞ' ın projelerine göre yapılacaktır. Drenaj sistemi 15, 20, 30, 50 cm
çapında drenflex (spiral sarımlı delikli PVC boru) ile en az 0,80 m derinlikte başlatılarak binde
dört eğimli olarak döşenecek ve eğimleri sahanın durumuna uygun olarak yerinde tespit
edilecektir (Bu eğimler %0,4 -binde dört-den az olmayacaktır). Gözeneklerin kapanmaması için
drenflex boru jeotekstil örtü ile sarılacaktır. Tesviye kotuna kadar kırma taş ve iri çakılla teknik
evsafa uygun şekilde yapılacak, gereken yerlere birleşme rögarları konacaktır. Dolgularda
kullanılacak ocak taşı ile hazırlanan kırma taş için bir fark verilmeyecek, ayrıca rögar bedelleri
de ödenmeyecektir. Arazinin düz olduğu yerlerde deşarj noktasına yapılacak betonarme kuyu
ve içine konulacak pissu dalgıç pompası (merdiven, elektrik tesisatı, otomatik şalteri, koruma
haznesi vs.) drenaj sistemi fiyatına dâhildir.
Gereken kısımlarda V / Trapez tipi açık beton kanallar yapılacaktır. Bedeli kendi birim fiyatından
ödenecektir.
16.2.21. Açık hava şalt sahalarına kireç, naylon ve 15 cm kalınlığında mıcır serilmesi:
Şalt sahasında montaj işleri biten kısımlarda 20/45 mm (20 mm' den küçük, 45 mm' den büyük
olmayacaktır) mıcır (kırmataş veya yıkanmış çakıl) serilerek tesviye edilecektir. Mıcır serilmeden
önce saha reglajı ve sıkıştırması yapılacak, üzerine torba kireç (5 kg/m²) serilecek, kireç üzerine
iki kat (200 µ + 200 µ) koyu renkte naylon konulacak, daha sonra 15 cm kalınlığında mıcır
serilecektir. Yapılan tüm işler teklif fiyatına dâhildir.
Mevcut merkezlerde mıcırın bulunması halinde, bunların toplanması ve tekrar serilmesi işi mıcır
serilmesi teklif fiyatının içinde kabul edilmiştir.
16.2.22. Sızdırmaz fosseptik yapılması:
Kumanda Binaları, Metal Clad + Kumanda Binası, GIS Binası ve Güvenlik Binası için yapılacak
sızdırmaz fosseptikler TEİAŞ' ın projesinde belirtilen tipte yapılacaktır. Kanalizasyon şebekesi
olan yerlerde pis su kanalları şebeke kanalına bağlanacaktır. Fosseptikler arası veya bina ile
fosseptikler arası pissu bağlantı hattı bedelleri sözleşmesindeki birim fiyatı üzerinden
ödenecektir.
16.2.23. Trafo merkezi tanıtım panosu:
Komple yeni yapılacak trafo merkezlerinde; merkezlerin giriş kapısı yanında trafo merkezi
tanıtım panosu TEİAŞ' ca verilen resme uygun olarak aydınlatması dâhil yapılacaktır.
16.2.24. Trafo merkezi isim panosu:
6 metre yüksekliğinde galvanizli direkten imal, üstüne 2x4 m ebatlarında tanıtım başlığı
yapılacak ve üzerine TEİAŞ yazısı ve TEİAŞ amblemi gerekli aydınlatması ile birlikte çift yönlü
olarak yapılacaktır.

(İTM.183)
16.3. İNŞAAT UYGULAMA PROJELERİ ESASLARI
1. Hazırlanacak olan proje paftaları ve hesap raporlarında, sözleşme eki olarak verilen
TM.INS.ANTET-R0.dwg çizim dosyasındaki antet şablonları kullanılacaktır. Şablonlardaki
pafta no ve rapor no kısımları, belirtilen açıklamalara uygun şekilde eksiksiz olarak
doldurulacaktır.
2. Antetler üzerinde belirtilen ve imzalanması gereken kısımlar (yapan, çizen, kontrol) konu
ile ilgili mesleki yeterliliği bulunan teknik personeller tarafından (mühendis, mimar, tekniker)
eksiksiz olarak ıslak imza ile imzalanarak ad-soyad, meslek ve diploma numarasının yazılı
olduğu kaşeler ile kaşelenecektir. Yapan ve kontrol eden mühendisler farklı kişilerden
oluşacaktır.
3. Hazırlanacak olan Bina türü projelerde Bina Önem katsayısı 1,5 olarak alınacaktır.
4. İhale ekinde DWG formatında verilen ve antet kısmında “Tip Proje” olarak belirtilen
projelerin ozalit formunda onaylı nüshaları TEİAŞ Grup Müdürlüklerinde bulunmaktadır.
Yapılacak olan imalatlar Grup Müdürlüklerinde bulunan onaylı Tip Proje paftalarına göre
yapılacak olup bahsedilen projeler TEİAŞ’ın onayına sunulmayacaktır.
5. Şevlerin stabilitesinde veya kademe oluşturmak amacıyla tesis edilecek istinat
duvarlarında; sözleşme eki olarak verilen Keşif ve Betonarme hesabına esas Ön Boyut
projeleri baz alınacaktır. Uygulama Projeleri, bu projeler baz alınarak ve uygulama
yapılacak olan yere ait zemin koşullarına göre detaylı hesap yapılarak boyutlandırılıp
donatılandırılacaktır.
6. (>5,00) metre ile (<=9,50) metre (tesviye kotu ile şev üst kotu arası) kot farkı bulunan ve
istinat duvarı yapılması gereken yerlerde, konu ile ilgili uzman kişi, kuruluş veya kurumlar
tarafından hazırlanacak olan ve zemin mekaniği laboratuvarı bulunan bir üniversite
tarafından da onaylı, zemin etkilerinin ayrıntılı olarak incelendiği (zemin gerilmesi, aktif-pasif
itkiler, kayma, göçme, toptan göçme analizleri vs.) zemin etüt raporu hazırlanacak, bu rapor
sonucuna göre her türlü “kalıp ve donatı detayları”, “istinat duvarları genel yerleşim planı”
ve “ano detayları(plan, görünüş ve kesitler)” çizimleri ayrı ayrı hazırlanacak ve TEİAŞ’ın
onayına sunulacaktır.
7. (9,50) metreden (tesviye kotu ile şev üst kotu arası kot farkı) daha yüksek istinat yapıları,
şevler ve kademeler için konu ile ilgili uzman kişi, kuruluş veya kurumlar tarafından
hazırlanacak olan ve zemin mekaniği laboratuvarı bulunan bir üniversite tarafından da
onaylı, zemin etkilerinin ayrıntılı olarak incelendiği (zemin gerilmesi, aktif-pasif itkiler,
kayma, göçme, toptan göçme analizleri vs.) bir zemin etüt raporu hazırlanacaktır. Bu rapor
sonucuna göre yapılması planlanan stabilite yöntemine ait yine üniversiteden onaylı
uygulama projeleri, çizimleri ve hesap raporları ayrı ayrı hazırlanacak ve TEİAŞ’ın onayına
sunulacaktır.
8. Her türlü ankraj, ankrajlı beton kaplama, kazık, jetgrout, kimyasal enjeksiyon türünden
zemin ve şev stabilite sistemleri, konu ile ilgili uzman kişi, kuruluş veya kurumlar tarafından
hazırlanacak olan ve zemin mekaniği laboratuvarı bulunan bir üniversite tarafından da
onaylı hesap ve projelere göre uygulanacaktır.
9. Şalt sahasının tesisinde kullanılacak olan TİP PROJE harici çelik Pilon, Pilon+Kiriş Sistemi,
Portal ve Cihaz Mesnetleri; Genel Teknik ve Montaj Şartnamesinin 33. Nolu maddesinde
belirtilen şekilde ve sözleşme eki olarak verilen ÖN BOYUT RESİMLERİ kullanılarak,
önboyut resimleri yoksa TEİAŞ tarafından onaylanacak önboyut resimleri kullanılarak imal
edilecektir. Uygulama Projeleri; ÖN BOYUT RESİMLERİ kullanılarak yapılacak olan statik
ve dinamik hesaplardan elde edilen kesitlere göre oluşturulacaktır. Hesap raporlarında yük
şemaları, yükleme kombinasyonları ayrı ayrı gösterilecektir. Güncel yönetmelikler ve şaltın
yapılacağı yere ait bölgesel yük değerlerine (buz yükü, deprem yükü vs.) göre çelik
konstrüksiyon sistemlerin servis yüklerini güvenli bir şekilde taşıyabileceği tasarımlar
yapılacaktır. Yüklenici Firma tarafından yapılacak/yaptırılacak analiz ve tahkiklere göre
outline çizimler hazırlanarak hesap raporları ile birlikte TEİAŞ’ın onayına sunulacaktır.
10. Hesapları yapılacak olan Betonarme (Kumanda Binası, Metal Clad + Kumanda Binası,
Metal Clad Binası, GIS Binası vs.) veya Çelik (Pilon, Kiriş, Portal Cihaz mesnedi vs.)
yapılara ait her türlü analiz program dosyası, data dosyaları, hesap raporları (performans

(İTM.183)
analizleri dâhil) ve proje çizimleri, projeler onaya sunulurken eksiksiz olarak tek bir dijital
bellek ortamı içerisinde (CD, DVD vs.) TEİAŞ’a teslim edilecektir.
11. Trafo Merkezinin tesisinde kullanılacak olan her türlü Trafo, Yüksek Gerilim Kontrol Cihazı,
Kren Vinç gibi cihaz, makine türü ekipmanlara ait ağırlık bilgilerinin de yer aldığı boyut
resimleri, istenilmesi durumunda (1)’er nüsha halinde Yüklenici Firma tarafından
imzalanmış ve kaşelenmiş olarak, bu ekipmanları taşıyacak olan taşıyıcı sistemlere ait
uygulama projeleri ile beraber TEİAŞ’a sunulacaktır.
12. Uygulama Projelerine ait çizimler ozalit formunda (6)’şar nüsha ve hesap raporları ciltli A4
formunda (3)’ er nüsha olarak TEİAŞ’ın onaya sunulacaktır. Onaylı proje çizimlerinden
(2)’şer nüsha ve hesap raporlarından (2)’şer nüsha TEİAŞ’da kalacaktır. Diğer (4)’er nüsha
onaylı çizimler 2’şer nüshası Kontrol Teşkilatına teslim edilmek üzere ve (1)’er nüsha hesap
raporu yüklenici firmaya şantiyede kullanılmak üzere geri verilecektir.
13. Geçici Kabul işlemleri bittikten sonra, Sözleşme eki olarak verilen TİP PROJE’ler hariç,
diğer projelere ait “Nihai Durum/As Built” projeleri; kontrol teşkilatının onayından sonra
(4)’er nüsha ozalit ve (2) adet dijital bellek ortamı içerisinde (CD, DVD, USB bellek vs.)
TEİAŞ’a teslim edilecektir.
14. Projeleri imza eden mühendislerin yetki sınırlarının tespitinde ve projelerin tanziminde
idareye sunulması gereken belgelerle ilgili olarak (SMM, İMO, EMO, Ticaret sicil vs.) Enerji
Tesisleri Proje Yönetmeliği hükümleri uygulanacaktır.
15. Bu sözleşmede belirtilmeyen hususlarla ilgili olarak Enerji Tesisleri Proje Yönetmeliği
hükümleri referans alınacaktır.
16. Her türlü imalatın yapımına (inşaat veya montaj) o imalatla ilgili projelerin tamamının
onaylanmasından sonra başlanması şarttır. Projeler onaylanmadan başlanacak olan
imalatlar sebebiyle meydana gelecek olan her türlü maddi ve manevi zararlar yüklenici
firma tarafından karşılanacaktır.
17. Uygulamalar esnasında oluşacak her türlü proje masrafları ve zemin etüt raporlarının
hazırlanması, ilgili kurumlara onaylatılması masrafları İnşaat İşleri Fiyat Formundaki “İnşaat
Projeleri Yapılması” iş kalemine dâhil olup ilave bir bedel ödenmeyecektir.
16.4. DEMİRBAŞ MALZEME LİSTESİ
DEMİRBAŞ MALZEMELER
Fiyat formlarında temin edileceği belirtilen merkezler için gerekli görülen demirbaş malzemelerin
adet ve karakteristikleri aşağıda verilmiştir.
Birim fiyat listelerinde yer alan fiyat SABİT olup, ödemelerinde nakliye, fiyat farkı, eskalasyon vs.
adı altında bir fiyat ayarlamasına tabi tutulmayacak, ayrıca uygulama yılı için inşaat eskalasyon
katsayısı, montaj eskalasyonu da uygulanmayacaktır. Demirbaş listesinde yer alan güvenlik
malzemelerinin (topraklama teçhizatı, detektör, stankalar, izole eldiven, tabure, yangın tüpleri)
TSE veya uluslararası standartlara uygun olması zorunlu olup, bununla ilgili belgeler verilecektir.
Demirbaş malzemelerin Kurumumuz Kontrol Teşkilatı ve İşletme Bölümü onayları alınarak temin
edilecektir.
DEMİRBAŞ MALZEME LİSTESİ

ADI ADET KARAKTERİSTİK
Bayrak Direkleri ve Türk Bayrak: 100x150 cm2
2 ad
Bayrağı Direk: TEİAŞ’ ın tip projesi
190x90x75 cm, Çekmeceli rustik meşe veya ceviz veya
Masa 1 ad
maun renkli, laminat kaplı
104x60x67 cm, Bilgisayar masası, madeni kısımlar açık
Masa 1 ad kahverengi veya grafit grisi boyalı tablası ceviz desenli
veya açık gri renkli lamine kaplı

(İTM.183)
Toplantı masası, 180x90x75 cm ebatlarında metal
Masa 1 ad aksam acı kahverengi veya grafit grisi renkli, tabla ceviz
desenli veya açık gri renkli laminat kaplı
İş tezgâh masası(üzeri sac kaplamalı ve 180 mm
Masa 1 ad
mengeneli)
120x64x75 cm
(Güvenlik binası için), madeni kısımlar grafit grisi veya
Masa 1 ad
açık kahverengi boyalı, tablası ceviz desenli veya gri
renkli laminat kaplı
Minder yüksekliği ayarlanabilir, tekerlekli, ergonomik
Döner koltuk 3 ad
yapıya sahip çalışma koltuğu
Oturma yeri ve arkalık tablası ısıya, darbe ve çizilmeye
karşı dayanıklı werzalit malzemeden yapılmış, 21x1.2
mm’ lik yuvarlak kesitli metal borudan iskeletli, metal
Sandalye 10 ad
aksam astar üzeri fırın boya veya “epoksi polyester
esaslı” toz boya ile boyalı, boya rengi acı kahverengi,
siyah veya beyaz renkte, ahşap tabla muhtelif renkte
32x1.5 mm’lik yuvarlak borudan yapılmış, üst kısmında
4 adet alüminyum askılığı, alt kısmında denge sağlayıcı
döküm ayak vardır. Bütün yüzeyler epoksi polyester
Portmanto 2 ad
esaslı toz boyalı gövde siyah, askılık ve aksesuarları
kırmızı, yeşil, kahverengi, açık gri renkte, yükseklik 160
cm
Gövdesi 0.90 mm’ lik DKP sacdan mamul, iki parçalı,
üst dolap ikili sürgü camlı, alt dolap ikili sürgü sac
kapaklı, kilitli, ayarlanabilir raflı, bütün yüzeyler astar
Dosya dolabı ve kütüphane 2 ad boya üzeri, son kat fırın boyalı, 100x40x170 cm
ebadındadır.
Güvenlik binasına konacak dolapta silah için kilitli bir
bölme yapılacaktır.
Alt ve üst raflı, askılık çubuklu, iki kişilik, iki kapılı,
92x50x185 cm ebatlarında, gövde ve raflar acı
Soyunma dolabı 4 ad
kahverengi veya grafit grisi, kapılar bej veya açık gri
renkte
Duvara monteli takım dolabı 1 ad
Masa tipi, kanat açıklığı 300 mm, kanat sayısı 3, kanat
Vantilatör 1 ad malzemesi plastik, hız basamak sayısı 3, motor gücü en
az 45 W, debi en az 0.65 m3/sn
İklim sınıfı T, en az 415 brüt hacimli (L) ve 4 yıldızlı, çift
Buzdolabı 2 ad kapılı (1 adet)
Büro tipi mini buzdolabı (Güvenlik binası için) (1 adet)
İşletmenin ve günün şartlarına uygun donanımda
bilgisayar (Lisanslı Windows işletim sistemi ve ofis
Masaüstü Bilgisayar ve
1 ad yazılımı, LCD monitör ve Kesintisiz Güç Kaynağı ile
yazıcı
birlikte), faks ve renkli tarama özellikli siyah beyaz baskı
yapabilen lazer yazıcı
Hesap makinesi 1 ad Elektronik (12 haneli, masa tipi, adaptörlü)
0.4 mm sacdan konik şekilde, epoksi polyester esaslı,
Çöp kutusu 8 ad
toz boyalı, iç hacmi 11 dm3, madeni çöp kutusu
Tekerlekli temizlik kovası 1 ad
Tüm
Perde pencere- Dikey tip PVC jalûzi perde
lere
Atatürk portresi 1 ad 50x60 cm ebadında ahşap çerçeve

(İTM.183)
Zaman saati 2 ad Duvar tipi (pilli)
Dijital Multimetre 3 ad
Barometre 1 ad
Higrometre 1 ad
Termometre 1 ad
Pens Ampermetre 2 ad
Dijital akü hidrometresi 2 ad
(yoğunluk ölçer)
Takım avadanlık 1 ad
Elektrikli el breyzi 1 ad
Elektrikli zımpara taşı 1 ad
6 ad Kova
2 ad Balta
Yangın söndürme gereçleri 2 ad Kazma
2 ad Kürek
2 ad Kanca
5 ad 6 kg’ lık seyyar
Yangın söndürme cihazı
10 ad 10 kg’ lık arabalı
Baret 12 ad
El feneri veya ışıldak 2 ad Pilli (pil şarj cihazı ile birlikte 6 adet pil)
Manevra stankası 1 ad
2 takım OG için
Bara Topraklama teçhizatı 2 takım 154 kV için
2 takım 380 kV için
Sigorta değiştirme pensi 1 ad
Seyyar izole halı 2 ad 100x100x1 cm
1 ad OG için
Gerilim dedektörü 1 ad 154 kV için
1 ad 380 kV için
OG izole eldiven 3 çift 36 kV
Ayaklı Göz duşu 2 ad Her akü odasında 1 adet
Asit eldiveni (akü için) 2 çift
Asit gözlüğü (akü için) 2 ad
Asit önlüğü (akü için) 2 ad
Gaz maskesi 4 ad
SF6 gaz filtresi 4 takım
SF6 gaz elbisesi 4 takım
Çalışma alanı ikaz şeridi 200 m
İzole merdiven (4 m’lik) 1 ad
İzole merdiven (6 m’lik) 1 ad
Gerilim Altında Çalışma Var 50 ad
Kartı (Sarı)
Özel Durum Kartı (Beyaz) 50 ad

(İTM.183)
Dokunma Çalışma Var Kartı
300 ad
(Turuncu)
Dokunma Tehlike Var Kartı
100 ad
(Kırmızı)
İş Güvenliği Malzeme
1 ad
Dolabı
Ecza dolabı 2 ad Sac, önü camlı
İzole çizme 5 ad 42-45 numaralı
Yağmurluk 5 ad Büyük boy, vinleks
Not: Tüm elektrikli cihazlar A tipi enerji sınıfı olacaktır.
16.4.1. Demirbaş Malzeme Listesinde Yer Alan Bazı Malzemelerin Karakteristikleri
16.4.1.1. Orta Gerilim Dedektörü (Orta gerilim kontrol kalemi veya neon lamba)
 Orta gerilim tesisatında enerjinin olup olmadığını anlamak için kullanılan neon ışıklı
güvenlik aygıtıdır.
 Stanka kısmı yani yalıtkan tutulan kısmı ya sabittir ya da iç içe geçmiş hareketli kısım
olanları mevcuttur.
 Sabit stankalı olanların boyu en az 1,22 m olmalı, hareketli olanların ise üzerinde
uzadığı nispette gerilimin değerleri belirtilmiş olması şarttır.
 İster sabit stankalı olsun, ister hareketli stankalı cihaz olsun bunun yanında gerilim
kontrolü yapılmadan neon lambanın sağlam olup olmadığını kontrol etmeye yarayan
kontrol aygıtı ile beraber olacaktır.
16.4.1.2. Manevra stankası
Cam elyafla takviye edilmiş epoksi reçine cinsi yalıtkan malzemeden imal edilmiş olacaktır.
Elle tutulan sap kısmının önünde lastikten koruma halkası bulunacaktır. Stankanın alt
ucunda lastikten dip takozu, üst ucunda da topraklama kablosuna ait klemensin geçmesi
için üniversal başlık olacaktır.
Stankanın boyu 122 cm den az olmayacaktır. Ölçülerinde bilahare TEİAŞ' dan gerekli onay
alınacaktır.
Stanka hem manevra, hem de topraklama maksatları için kullanılacak yapı ve şekle haiz
olacaktır.
16.4.1.3. Topraklama ve Kısa Devre Teçhizatı
 Trafo merkezlerinin dâhili ve harici bara teçhizatının topraklanıp kısa devre edilmesi için
kullanılacak kablolu-klemensli düzenektir.
 Topraklama kablosu 25 mm2 kesitli örgülü % 100 saf flexibl bakır iletkenden olacaktır.
 Kablolar her bir fazı tek tek topraklamak üzere birbirinden müstakil üç parçalı olacaktır.
Her iki ucunda şasi ve iletkene bağlantı için klemensleri (toprak tarafı kelebek cıvata ve
somun olabilir) olacaktır.
 Flexibl bakır iletkenin dışı plastik, saydam bir izolasyonla muhafazalı olacaktır. Bu
saydam plastik kılıf -25o de dahi kırılmayacak ve çatlamayacaktır.
 Topraklama kablo boyları : (Ölçüler her bir faz için olup 3 adedi 1 takım olacaktır)
 Harici şalt sahası için: 380 (+154) kV'luk şalt sahası için = 6 m, -154 kV'luk şalt sahası
için = 4 m, Dâhili 34,5 kV ve daha aşağı şalt sahası için: 2,4 m
 Kablo başlarındaki klemensler ıstanka ucuna takılabilecek şekilde portatif özellikte
(İTM.183)
olacak, baraya takıldığı zaman düşmelere mani olacak şekilde elastiki bir sıkıştırma
sistemine haiz olacaktır.
 Klemensler örgülü bakır iletkene oranla ve yeterli akım taşıma kapasitesine haiz uygun
boyutlarda olacak, alüminyum veya bronzdan imal edilmiş olacaktır.
 Kablo başlarındaki klemenslerin bir tarafı ıstaka ucuna geçmeli olarak bir pozisyonda
takılacak, diğer bir pozisyonda çıkarılabilecektir. Aynı klemens iletken ve baraya
klemens itildiğinde kolayca yaylı bir tertibatla irtibatlanacak ve uygun sıkma teşekkül
edecektir. Tekrar çözerken klemensin diğer bir yerinden ıstanka ile çekilerek kolayca
çıkarılabilecektir. Takılı klemens rüzgâr, ağırlık ya da kablosundan elle çekilecek
yerinden çıkarılamayacaktır. Kablonun diğer ucundaki klemens her tür boyuttaki pilon
demirine, trafo rayına, toprak ağ iletkenine bir kelebek cıvata ile el kullanılarak kolayca
sıkılabilecek ve topraklama kablosu için tanımlanmış akım taşıma kapasitesini
sağlayacak şekilde yeterli sıkmayı ve teması sağlayacaktır.
16.4.1.4. İzole Tabure
 Kullanma gerilimi 36 kV, yük taşıma ağırlığı 100 kg, taburenin kendi ağırlığı en fazla 15
kg olacaktır.
 Taburenin üstünde durulan platformun boyutları en az 50x50 cm olacaktır.
 Tabure, gürgen cinsi ağaçtan veya yalıtkan malzemeden imal edilmiş olacaktır. Platform
yüzeyi yekpare veya ızgaralı (en fazla 4 cm aralıklı) olabilir. Gürgenden olduğu takdirde
1. kalite ve fırınlanmış ve verniklenmiş olacaktır.
 Ayakları sentetik yalıtkan madde ile doldurulmuş olacaktır
16.4.1.5. Suni Teneffüs Cihazı
Cihaz sadece suni teneffüs amacına uygun olacak, ayrıca kalp masajı yapma özelliğine
sahip olmayacaktır. Çeneyi bir subapla üfleyerek şişen esnek ve ortopedik bir ağızla uygun
olarak kavrayacaktır. Plastik balon şeklinde bir hava pompasına sahip olacaktır. Hem
pompadan hem de by-pas olarak dışarıdan direkt hava teneffüs edilebilecek olup, kirlenen
hava dışarıya kolayca atılabilecektir. Cihazı korumaya uygun hafif ve hantal olmayan plastik
ya da masif ahşaptan estetik bir kutusu olacaktır.
16.4.1.6. Dijital Multimetre
Bulunması gereken özellikler:

 AC Volt: 0-1000 Volt,
 DC Volt: 0-1000 Volt
 Direnç, Kapasitans, Frekans, Sıcaklık ölçümü olmalıdır.
 Arkadan aydınlatmalı LCD ekranı olmalıdır.
 Taşınabilir olmalıdır.
 IP 40 olmalıdır.
 Güvenlik IEC 61010-1, IEC61010-2-030 CAT III 600 V, CAT II 1000 V, Kirlilik
Derecesi 2 olmalıdır.
 10 A akıma kadar olan AC ve DC akım ölçümleri için giriş terminali olmalıdır.
 Veri tutma özelliği olmalıdır.
 Aşırı gerilim göstergesi olmalıdır.
 Taşıma çantası olmalıdır.
16.4.1.7. Pens Ampermetre

 400 A'e kadar AC ve DC akımı ölçebilmelidir.
 600 V AC ve DC gerilim ölçebilmelidir.
(İTM.183)
 Frekans ölçebilmelidir.
 Arkadan aydınlatmalı LCD ekranı olmalıdır.
 Veri tutma özelliği olmalıdır.
 Güvenlik CAT III 600 V , Cat IV 300 V olmalıdır.
 Taşıma çantası olmalıdır.
 Sıcaklık ve kapasitans ölçümü olmalıdır.
16.4.1.8. Dijital akü hidrometresi (yoğunluk ölçer)

 Dijital hidrometre akülerin asit yoğunluğunu ve sıcaklığını ölçebilmelidir.
 Cihaz problu, LCD ekranlı ve taşınabilir özellikte olmalıdır.
 Ölçülen değerler cihazın hafızasında tutulabilmeli ve bilgisayara aktarılabilmelidir.
16.4.1.9. Takım avadanlıklar
Cins ve sayıları 5-32 no.lu ağzı açık, 5-32 no.lu yıldız, 5-16 no.lu alian anahtarlar, 3 adet
2x100 – 10x100 mm x mm boyutlarında ve araları izole saplı tornavidalar (en küçük-orta-
büyük boy), 2 adet (en küçük-orta boy) üçgen ile 1 adet orta boy yuvarlak eğeler, birer adet
izoleli pense, izoleli yan keski, izoleli kargaburnu, izoleli papağan pense, orta boy boru
anahtarı. Tüm takım TSE Belgeli ve uygun evsafta olacaktır.
16.4.1.10. Elektrikli el breyzi
220 Volt, asgari 130 Watt' lık olacaktır. Asgari 0 10' luk uç takılabilecek darbeli ve çift devreli
olacaktır. Kablo ve fişi topraklı olacaktır.
16.4.1.11. Elektrikli zımpara taşı:
220 Volt ve asgari 300 Watt' lık olup, asgari 200 mm çaplı taş takılabilecek ve masaya
monte edilebilecektir. Kablosu ve fişi topraklı olacaktır.
16.4.1.12. İzole paspas
100x100x1 cm. ölçülerinde olup, kalınlık minimum olarak verilmiştir. Paspasın 30 kV'a
dayanıklı olması ve bunun test raporu ile belgelenmesi gerekmektedir.
16.5. AKILLI ANALOG ADRESLİ YANGIN ALGILAMA VE İHBAR SİSTEMİ TEKNİK

ŞARTNAMESİ
16.5.1. Genel
 Bu teknik şartname uygulanacak olan yangın algılama ve ihbar sisteminin genel teknik
özelliklerini belirlemek için hazırlanmıştır. Bu teknik şartname, ilgili Yönetmeliklere,
standartlara(EN 54) ve onaylı projelere uygun, komple çalışır durumda bir yangın
algılama ve ihbar sistemi için gerekli tüm malzeme ve ekipman temini, montaj ve testleri
yapılarak işler halde teslimi ile yerinde(sistem üzerinde) kullanıcı personelin eğitimini
kapsar.
 Üretici veya ürün sağlayıcı firmanın, kurulacak akıllı analog adresli yangın algılama
sisteminin işletme verimi ve sürekliliği için TSE Hizmet Yeri Yeterlilik Belgesi ve T.C.
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından verilen Satış Sonrası Hizmetleri Yeterlilik Belgesi’
ne sahip olması gereklidir.

(İTM.183)
 Sistem ile ilgili tüm ürünlerin seçimi kontrollük teşkilatınca yapılacaktır.
 Tesis edilen yangın algılama ve ihbar sistemi hakkında; sistem üzerinde(yerinde) ayrıntılı
kullanıcı eğitimi verilecektir. Eğitim ilgili standartlarına uygun olarak Grup Müdürlüğünce
belirlenen kişilere verilecektir.
 Tesis edilen yangın algılama ve ihbar sistemine ait kullanma ve işletme talimatları Türkçe
olarak düzenlenerek İdareye (Grup Müdürlüğüne) bırakılacaktır.
 Tesis edilen yangın algılama ve ihbar sistemine ait adresli tüm ürünleri içeren anlaşılır bir
biçimdeki adresleme planı İdareye (Grup Müdürlüğüne) bırakılacaktır.
16.5.2. Sistem Tasarımı Ve Genel Özellikleri
 Yangın algılama ve ihbar sistemi (TS) CEN/ TS 54-14’e uygun olarak tasarlanacaktır.
 Yangın alarm sisteminde, kontrol paneli ile detektörler, butonlar ve saha kontrol modülleri
arasındaki karşılıklı iletişim, bir protokol çerçevesinde sayısal olarak yapılmalıdır ve
iletişim sırasında bir hataya meydan vermemek için veri paketleri, bozulmaya karşı sürekli
kontrol edilmelidir.
 Yangın alarm sistemindeki santraller arası iletişim, sistem haberleşme portu ile olmalıdır.
Sistemdeki santrallere gerektiğinde olaylara müdahale veya sadece izleme gibi
yetkilendirmeler ve kısıtlamalar yapılabilmelidir. Bu sayede kötü niyetli kullanıcılara karşı
bir önlem alınabilmelidir. Ayrıca sisteme gerektiğinde tekrarlayıcı paneller de
takılabilmelidir. Ana santral ile tekrarlayıcı paneller arasında olan iletişim ise yine kendi
haberleşme portu ile yapılmalıdır.
 Yangın alarm santrali, kendi başına çalışabildiği gibi büyük, dağıtılmış sistemlerde kendi
haberleşme portu sayesinde diğer akıllı analog adresli yangın alarm santralleri ile network
sistemi ile birbirine bağlanabilecek ve bu şekilde çalışan sistemde, herhangi bir arıza
oluştuğunda sistemin komple çökmesi engellenmiş olacaktır. Ayrıca bu sistemin aynı
anda birden fazla yerden izlenmesi yapılabilecek ve genel alarm, hata gibi olayların
kontrolü mümkün olabilecektir.
 Yangın alarm sistemi sadece detektörler ve butonlardan gelen sinyalleri
değerlendirmemeli aynı zamanda sistemin dışında olan olayları saha kontrol modülleri
sayesinde sistemin içine aktarabilmelidir. Eğer panele gelen herhangi bir sinyal karşısında
santralın sistem dışındaki bir cihaza kumanda etmesi gerekiyorsa bu işlemi
sağlayabilecek saha kontrol modülleri de olmalıdır.
 Yangın Alarm Sistemi, detektörler, butonlar veya saha kontrol modüllerinden gelen
sinyalin türüne göre panelin ön yüzünde bulunan LCD alfanumerik ekran ve ışıklı
göstergeler yardımıyla, detektör, buton veya saha kontrol modülünün üzerindeki ışıklı
göstergeler ile kullanıcıyı bilgilendirmelidir.
 Sistem, detektörlerden veya saha cihazlarından gelen sinyalleri ve sistemde o ana kadar
olmuş son 1000 olayı, oluş tarihi ve ilgili adres numarası bilgileriyle birlikte hafızasında
tutabilmelidir. Hafızada tutulacak bilgiler sadece yangın veya hata sinyalleri değil santral
menüsü içindeki farklı erişim seviyelerine girişler de olay kaydı olarak tutulmalıdır. Bu
sayede ileride oluşabilecek muhtemel arızaların tespiti bu verilerin değerlendirilmesi
sayesinde daha kolay olacaktır.
 Saha kontrol cihazlarının veya detektörlerin adreslemesi, mutlaka belli bir sıra izlemek
zorunda olunmadan yapılabilmelidir. Bu sayede sonradan eklenmesi muhtemel cihazların
adreslemesi diğer cihazların adreslemesini etkilemez.
 Sistemin iletişim protokolü, sadece o günkü teknoloji düzeyi ile sınırlandırılmış olmamalı,
üretici firmanın daha ilerdeki yıllarda çıkması muhtemel değişik tipteki cihazlarla da uyum
sağlayabilmelidir. İletişim protokolü, sistemin işleyişinde aksaklığa yol açabilecek
mükerrer adreslemeyi tespit edebilmelidir.
 Sistem, kendisine bağlı saha kontrol modülleri ve panel içindeki siren ve röle çıkışları ile
yapılmak istenen otomasyona izin vermelidir. Akıllı analog adresli detektörler, adresli
butonlar ve saha kontrol modülleri sebep/sonuç (cause/effect) mantığına dayalı olarak
programlanabilmelidir. Sistem iletişim protokolü bu programa uyumlu olarak

(İTM.183)
çalışabilmelidir.
 Sisteme, kurulması düşünülen veya mahalde daha önceden bulunan konvansiyonel
algılama sistemleri adapte edilebilmelidir. Saha kontrol modülleri ile konvansiyonel sistem
akıllı analog adresli sisteme bağlanabilmelidir.
 Sistem gerektiğinde binada bulunan gaz, su veya köpük ile yapılan söndürme sistemlerini,
kontrol modülleri ile izleyebilmeli ve istenen tepkiyi verebilmelidir.
 Sistemde olabilecek kısa devre sorunlarının, sistemin tümünü devre dışı kalmasını
önleyecek kısa devre izolatörleri yardımıyla veya kısa devre izolatörlü dedektör, buton, vs.
yolu ile önüne geçilebilmeli ve kısa devre sorunu kolay bir şekilde tespit edilebilmelidir.
 Sistemdeki detektörler, o andaki çevre şartlarına bağlı olan akıllı analog değerlerini
sayısala çevirerek sürekli panele aktarmalıdır. Böylece panelin başından ayrılmadan,
mahallerin duman veya sıcaklık gibi durumları hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olunmalıdır.
 Sistemin sağlıklı bir şekilde çalışmasını teminen sisteme ve altyapıya ilave edilmesine
ihtiyaç duyulan tüm tamamlayıcı ve yardımcı malzemeler yüklenici tarafından
sağlanacaktır.
 Yangın algılama sisteminin projelendirilmesi ve tesisinde, (TS) CEN/ TS 54-14 standardı
ve Binaların yangından korunması hakkındaki yönetmeliğin ilgili bölümleri göz önüne
alınarak yapılmalıdır.
 Sadece GIS Binalarında Yangın dedektörlerinin İşletme/Bakım koşullarının (dedektörlere
ulaşılabilme kolaylığı vs.) daha rahat yapılabilmesini teminen, yüklenici tarafından
İşletmeye aşağıda belirtilen malzemeler ilave bir bedel talep edilmeden sistem
kapsamında uygulaması yapılarak bırakılacaktır.
- Yangın dedektörü değiştirme (Sökme/Takma) aparatı,
- Yangın dedektörüne erişim (Teleskopik uzatma çubuğu) aparatı,(*)
(* İletkenlik özelliği bulunmayan malzeme)
(* Uzunluk takriben 1.5/4,0/4,5 Mt’den - 7 Mt değişebilir. (uzayabilir)) (Uzunluk tercihi
İşletme koşullarına göre Kontrol Teşkilatınca yerinde belirlenecektir.)
(Not: Trafo Odalarında(Hollerinde) ise; İşletme koşulları açısından tehlikeli bir
durum yaratmayacağı ve kullanım için yeterli güvenlik kriterlerinin bulunduğunun tespiti
halinde yukarıda belirtilen aparatların gerekli güvenlik tedbirlerine dikkat edilerek
kullanılmasının sağlanması ile bu doğrultuda gerekli önlemlerin alınması.
16.5.3. Sistemin Ana Ve Yardımcı Elemanları
16.5.3.1. Akıllı Analog Adresli Yangın Alarm Santralı
 Akıllı analog adresli yangın alarm santralı, akıllı analog adresli duman, sıcaklık, ışın tipi
duman, patlayıcı gaz, karbonmonoksit detektörleri, dâhili ve harici tip yangın ihbar
butonları, saha kontrol modülleri, kısa devre izolatörleri, dâhili ve harici sesli alarm
cihazlarının bağlantısına uygun olmalıdır.
 Santralın bir çevrimine en az 127 normal adres bağlanabilmelidir. Detektör, buton ve saha
kontrol modüllerine bir adres verilebilmelidir. Çevrim kabloları üzerinde oluşacak kısa
devre durumlarını önleyecek kısa devre izolatörleri ise herhangi bir adres taşımamalıdır.
 Çevrimde bulunan cihazlar (detektörler, butonlar, saha kontrol modülleri) kesinlikle
birbirlerini etkilememelidir. Birinin arızalanması veya sökülmesinden diğer cihazların
çalışması etkilenmemelidir.
 Sistemin kapasitesi, projesinde ihtiyaç duyulduğu ve belirtilen kapasitede olacak şekilde
1, 2 veya 4 çevrimli(loop) olabilmelidir. Bu çevrimler arasında fiziksel bir bağ bulunmasına
gerek yoktur. Fakat cihazların otomasyonunun yapılması sırasında cihazın bulunduğu
çevrim dışındaki çevrimlerdeki cihazlarda otomasyona katılabilmelidir.
 Santral projesinde belirtilen çevrim(loop) durumuna göre 12,24,48,64 tanımlanabilir
bölgeye sahip olmalıdır. Tüm bölgesel yangın lambalarının yanlarında hangi yangın
bölgesine ait olduklarını gösteren mahal numaraları bulunmalıdır.
 Santral tamamen mikroişlemci kontrollü olmalı ve dâhili veya harici donanımında
olabilecek her türlü hatayı LCD ekranında gösterebilmelidir. Yangın alarm santralında
genel yangın alarm ve arıza lambası her yangın bölgesi için ayrı alarm lambaları, en az
(İTM.183)
80 karakterli aydınlatılmış alfanumerik gösterge ve lokal sesli uyarı cihazı bulunmalıdır.
 Algılama ve alarm cihazlarına giden tüm kablolar ve uzak kontrol ve denetim merkezlerine
iletişim maksadıyla kullanılan tüm hatları kopukluk, kısa devre ve toprak kaçağı gibi
arızalara karşı sürekli olarak denetim altında tutulmalıdır.
 Cihazların adreslerini, mahal isimlerini, sebep/sonuç programlarını ve son 1000
olağanüstü olayı EEPROM hafızasında tutulmalıdır. Program önceden yapılıp santrale
bilgisayarın haberleşme portu üzerinden kolayca aktarılabilmelidir. Santralın programı,
santralde olabilecek muhtemel arızalar karşısında önlem olarak herhangi bir bilgisayar
disketinde yedek alınabilmelidir. Programda yapılmak istenen değişiklikler, tüm programı
yeniden yazmaya gerek kalmadan kolayca yapılabilmelidir.
 Sisteme gerektiğinde mini termal yazıcı veya harici(masa üstü) bir yazıcı(printer)
bağlantısına izin vermeli, tüm olay kayıtları bu yazıcıdan yazdırılabilmelidir.
 Yangın alarm santralinin mikroişlemcisi, detektörlerden gelen alarm sinyallerini son kez
değerlendirmeli ve onaylamalıdır; önce operatöre sonra çevreye, alarm organizasyonu
çerçevesinde kademeli olarak yazılı, sesli ve ışıklı alarm halinde duyurmalıdır. Kontrol ve
sinyalizasyonu gerçekleştirmeli ve operatörün müdahalesi doğrultusunda gerekenleri
yerine getirmelidir.
 Sistem; çevrim hatlarını, yazılımsal bölgeleri ve adresleri devre dışı bırakabilmeli ve tekrar
devreye alabilmelidir.
 Özel şifre sayesinde ilgili personelin dışında santrale gereksiz müdahalelerin yapılmasına
engel olunmalıdır.
 Santral da standart olarak en az 4 adet programlanabilir sesli alarm çıkışı ve itfaiye ye ya
da uzaktaki bir yangın mücadele merkezine ya da bir gözlem istasyonuna sinyalizasyon
için özel, denetlenen, alarm ve arıza röle çıkışları bulunmalıdır.
 Santrale mimik paneller ve tekrarlayıcı paneller bağlanabilmelidir.
 Ana beslemenin kesilmesi durumunda yangın alarm sistemi, algılama fonksiyonlarını en
az 24 saat yerine getirebilecek ve bu sürenin sonunda tüm alarm verme, kontrol ve
haberleşme fonksiyonlarını en az 30 dakika süre ile yerine getirebilecek şekilde yeterli
sayıda tam kapalı, sızdırmaz tip, bakım gerektirmeyen akümülatörler ile teçhiz edilmelidir.
 Akıllı analog adresli yangın alarm santrali, TS, EN(AFNOR, LPCB,VDS,BSI) onaylarından
en az biri olmak üzere EN 54-2 ve EN 54-4 uygunluk ve ISO 9001 kalite güvence
belgesine sahip üretici firma mamulü olacaktır.
16.5.3.2. Akıllı Analog Adresli Tekrarlayıcı Panel

 Tekrarlayıcı panel, ana yangın alarm santrali üzerindeki tüm gösterge ve kontrol
butonlarına sahip olmalı ve sistemle ilgili tüm alarm ve arıza durumları izlenebilmeli ve
sistem kontrolleri yapılabilmelidir.
 Tekrarlayıcı panel de genel yangın alarm ve arıza lambası, her yangın bölgesi için ayrı
alarm lambaları, en az 80 karakterli aydınlatılmış alfanumerik gösterge ve lokal sesli uyarı
cihazı bulunmalıdır. Tüm bölgesel yangın lambalarının yanlarında hangi yangın bölgesine
ait olduklarını gösteren mahal numaraları bulunmalıdır.
 Ana beslemenin kesilmesi durumunda yangın alarm sistemi, algılama fonksiyonlarını en
az 24 saat yerine getirebilecek ve bu sürenin sonunda tüm alarm verme, kontrol ve
haberleşme fonksiyonlarını en az 30 dakika süre ile yerine getirebilecek şekilde yeterli
sayıda tam kapalı, sızdırmaz tip, bakım gerektirmeyen akümülatörler ile teçhiz edilmelidir.
 Yangın Santrali, TS, EN(AFNOR, LPCB,VDS,BSI) onaylarından en az biri olmak üzere
EN 54-2 ve EN 54-4 uygunluk ve ISO 9001 kalite güvence belgesine sahip üretici firma
mamulü olacaktır.
16.5.3.3. Akıllı Analog Adresli Detektörler
Genel Özellikleri
 Akıllı analog adresli detektörler mikroişlemci kontrollü olmalıdır.

 Analog adresli detektörlerin yangın alarmı eşik değerleri, konuldukları ortama göre
değişen risk faktörü çerçevesinde santralden ayarlanabilecek ve böylece aynı detektör
değişik ortamlara konulduğunda hassasiyetinin ayarlanması yardımıyla yangın
(İTM.183)
alarmındaki gecikmeler minimumda tutularak risk yok edilecektir.
 Alarm durumunda hızlı bir şekilde elektronik kesme (interrupt) üreterek yangın alarm
santralına sinyal gönderebilmelidir. Sinyaller, detektörden santrale elektronik kesme
(interrupt) oluşturularak verilmelidir.
 Analog adresli detektörler kendi kendilerini test edebileceklerdir. Ortam yüzünden oluşan
bir kirlenme söz konusu ise detektörler kirlenme miktarına göre kendilerini santralden
alınan onay ile ayarlayacaktır. Eğer kirlenme miktarı belli sınırları aşar ise detektör
santrale bakım alarmı (servis gerekiyor) verdirecektir.
 Akıllı analog adresli detektörler, sistemdeki yangın alarm santralının iletişim protokolüne
uyumlu olmalıdır. Santral ile detektörler arasındaki iletişim kesinlikle elektriksel çevre
kirliliğinden etkilenmemelidir.
 Akıllı analog adresli detektörler dijital elektronik devre SMD (yüzey montaj araçları)
tekniğine sahip elemanlarından oluşmalıdır ve elektromanyetik etkilere karşı korunmalıdır.
 Akıllı analog adresli detektörlerin, sistem devreye alınması sırasında adresleme
seçenekleri olmalı, fabrika çıkışlı adresli olmamalıdır.
 Akıllı analog adresli detektörler, ortam şartlarından etkilenmemesi için yazılımsal olarak
adreslenmelidir.
 Akıllı analog adresli detektörlerin adreslenmesi el tipi detektör programlama cihazı ile
yapılabilmelidir. Detektörlerin üzerinde adresleme veya başka bir amacı olan herhangi bir
DIP switch veya döner tip switch kesinlikle olmamalıdır.
 Bir detektörün soketinden sökülmesi sistemin çalışmasını etkilemeyecektir. Sokette ayrıca
paralel ihbar lambası için çıkış kontakları olmalıdır.
 Detektör hatalı montaj ve ters bağlantı nedeni ile zarar görmemelidir.
Akıllı Analog Adresli Optik Duman Detektörü

 Akıllı analog adresli optik duman detektörü mikroişlemci kontrollü olmalıdır.
 Detektör 0,5 mikron ile 10 mikron arasındaki büyüklüklerdeki duman partiküllerine duyarlı
olmalıdır. Özellikle tüterek yavaş gelişen dumana çok hızlı cevap vermelidir. Detektör ışık
saçma prensibiyle çalışan bir fotoelektrik duman hücresine sahip olmalıdır.
 Dedektor üzerinde, uzaktan gözle kontrolün sağlanabilmesi için en az bir adet Led ışığı
olacaktır. Isı, nem ve kirlilik gibi çevresel etkiler algılama kabiliyetine engel olmamalıdır.
Bakım sırasında detektörün algılama yaptığı yeri koruyan kafes çıkarılabilmeli ve rahatça
temizlenebilmelidir. Hücresi değiştirilebilir olmalıdır.
 Akıllı analog adresli optik duman detektörü, TS, EN(AFNOR, LPCB,VDS,BSI)
onaylarından en az biri olmak üzere EN 54-7 uygunluk ve ISO 9001 kalite güvence
Akıllı Analog Adresli Sıcaklık Detektörü

 Akıllı analog adresli Sıcaklık detektörü mikroişlemci kontrollü olmalıdır.
 Akıllı analog adresli sıcaklık detektör kafesi, ortamdaki ısıya hızlı bir biçimde cevap
verecek şekilde tasarlanmış olmalıdır. Kesinlikle duman detektörü kafesi
kullanılmamalıdır.
 Bir yarı iletken sıcaklık algılayıcının ölçtüğü sıcaklık, bilgi olarak kontrol paneline
gönderilecektir. Detektör sabit sıcaklık detektörü ya da sıcaklık artış hızı detektörü olarak
çalışacak şekilde programlanabilecektir.
olacaktır.
 Akıllı analog adresli sıcaklık detektörü, TS, EN(AFNOR, LPCB,VDS,BSI) onaylarından en
az biri olmak üzere EN 54-5 uygunluk ve ISO 9001 kalite güvence belgesine sahip üretici
firma mamulü olacaktır.
Akıllı Analog Adresli Kombine Optik Duman Ve Sıcaklık Detektörü

 Akıllı analog adresli Kombine optik duman ve sıcaklık detektörü mikroişlemci kontrollü
olmalıdır.
 Detektör 0,5 mikron ile 10 mikron arasındaki büyüklüklerdeki duman partiküllerine duyarlı
olmalıdır. Özellikle tüterek yavaş gelişen dumana çok hızlı cevap vermelidir. Detektör ışık

(İTM.183)
saçma prensibiyle çalışan bir fotoelektrik duman hücresine sahip olmalıdır. Detektör sabit
sıcaklık detektörü ya da sıcaklık artış hızı detektörü olarak çalışacak şekilde
programlanabilecektir.
olacaktır.
 Isı, nem ve kirlilik gibi çevresel etkiler algılama kabiliyetine engel olmamalıdır. Bakım
sırasında detektörün algılama yaptığı yeri koruyan kafes çıkarılabilmeli ve rahatça
temizlenebilmelidir. Hücresi değiştirilebilir olmalıdır.
 Akıllı analog adresli kombine optik duman ve sıcaklık detektör kafesi, ortamdaki ısıya ve
dumana hızlı bir biçimde cevap verecek şekilde tasarlanmış olmalıdır.
 Akıllı analog adresli kombine optik duman ve sıcaklık detektörü, TS, EN(AFNOR,
LPCB,VDS,BSI) onaylarından en az biri olmak üzere EN 54-5 ve EN 54-7 uygunluk ve
ISO 9001 kalite güvence belgesine sahip üretici firma mamulü olacaktır.
16.5.3.4. Akıllı Analog Adresli Yangın İhbar Butonu

 Akıllı analog adresli yangın alarm butonu mikroişlemci kontrollü olmalıdır.
 Akıllı analog adresli yangın ihbar butonu üzerinde en az 1 adet ışıklı gösterge
bulunmalıdır. Akıllı analog adresli yangın alarm santralı ile haberleştiğinde üzerindeki
ışıklı gösterge yanıp sönmeli, alarm durumunda ise sürekli olarak yanmalıdır.
 Akıllı analog adresli yangın ihbar butonu bir test anahtarı vasıtasıyla test edilebilmelidir.
 Akıllı analog adresli yangın ihbar butonu, TS, EN(AFNOR, LPCB,VDS,BSI) onaylarından
en az biri olmak üzere EN 54-11 uygunluk ve ISO 9001 kalite güvence belgesine sahip
üretici firma mamulü olacaktır.
16.5.3.5. Akıllı Analog Adresli Saha Kontrol Modülleri
Akıllı Analog Adresli Kısa Devre İzolatör Modülü

 Analog adresli yangın alarm santralinin çevrimine bağlanacak kısa devre izolatörler kapalı
bir çevrim olarak tesis edilen bir çevrimde detektör, buton ve modüllerin arasına belirli
aralıklarla bağlanarak bir kısa devre durumunda çevrimin tamamen devre dışı kalmasını
önleyecektir. Daha sonra çevrimin her iki bağlantı noktasından başlayarak izalatörler sıra
ile teker teker devreye girmeli ve arıza bölüme ulaşıncaya kadar bu işlem devam ederek
arızalı kısımlar izole edilmelidir.
 Kısa devre durumunda, izolatör kendiliğinden aktif duruma geçmeli ve üzerindeki ışıklı
gösterge yardımıyla izolatörün durumu izlenebilmelidir. Ayrıca kısa devre durumu akıllı
analog adresli santralden de izlenebilmelidir. Arıza ortadan kaldırıldığında ise izolatör
otomatik olarak devreden çıkmalıdır.
 Kısa devre izolatör modülü, TS, EN(AFNOR, LPCB,VDS,BSI) onaylarından en az biri
olmak üzere EN 54-17 uygunluk ve ISO 9001 kalite güvence belgesine sahip üretici firma
mamulü olacaktır.
Akıllı Analog Adresli Bölge Denetim Modülü

 Akıllı analog adresli yangın alarm santralı çevrimine bağlanacak bölge denetim modülü
konvansiyonel bir yangın bölgesinin sisteme bağlanması için kullanılmalıdır.
 Sistem, konvansiyonel yangın bölgesinden gelecek yangın alarmını, yangın alarmı veya
hata uyarısı olarak görüntüleyecek şekilde programlanabilmelidir.
 Akıllı analog adresli bölge denetim modülü mikroişlemci kontrollü olmalıdır.
 Akıllı analog adresli bölge denetim modülü, konvansiyonel bölge devresinde hem kısa
devre hem de açık devreler için arıza denetimi yapmalıdır.
 Modül üzerinde, modülün santral ile haberleşmesini, alarm durumunu ve modülün
beslemesinde oluşabilecek hata durumunu gösterebilen ışıklı göstergeler bulunmalıdır
 Modül harici 24 VDC ile beslenmelidir.
 Akıllı analog adresli bölge denetim modülü, , TS, EN(AFNOR, LPCB,VDS,BSI)

(İTM.183)
Akıllı Analog Adresli Sesli Alarm Kontrol Modülü
 Akıllı analog adresli yangın alarm santralı çevrimine bağlanacak kontrol modülü sesli
alarm cihazlarını çalıştırmak için kullanılmalıdır.
 Akıllı analog adresli sesli alarm kontrol modülü mikroişlemci kontrollü olmalıdır.
 Sesli alarm devrelerinde açık devre ve kısa devre arızalarına karşı sürekli denetim altında
tutmalıdır. Modül üzerinde, modülün santral ile haberleşmesini, siren çıkışının aktif
olduğunu ve modülün beslemesinde oluşabilecek hata durumunu gösterebilen ışıklı
göstergeler bulunmalıdır.
 Modül harici 24 VDC ile beslenmelidir.
 Akıllı analog adresli sesli alarm kontrol modülü, TS, EN(AFNOR, LPCB,VDS,BSI)
Akıllı Analog Adresli Role Modülü

 Akıllı analog adresli yangın alarm santralı çevrimine bağlanacak role modülü bir yangın
durumunda kontrol edilmesi gereken cihazların aktivasyonu için kullanılmalıdır.
 Akıllı analog adresli role modülü mikroişlemci kontrollü olmalıdır.
 Gerilimsiz, tek kutuplu kontakları ile hem normalde açık hem de normalde kapalı çalışma
özelliğine sahip olmalıdır.
 Modül üzerinde, modülün santral ile haberleşmesini ve röle çıkışının aktif olduğunu alarm
ve arıza durumlarını gösterebilen ışıklı göstergeler bulunmalıdır.
 Akıllı analog adresli role modülü, TS, EN(AFNOR, LPCB,VDS,BSI) onaylarından en az
biri olmak üzere EN 54-18 uygunluk ve ISO 9001 kalite güvence belgesine sahip üretici
firma mamulü olacaktır.
Akıllı Analog Adresli Kontak İzleme Modülü

 Akıllı analog adresli yangın alarm santralı çevrimine bağlanacak kontak izleme modülü
sprinkler sistemi, alarm girişleri, genel amaçlı yangın cihazları, kontrol anahtarları ve diğer
güvenlik cihazlarının konumlarını izlemek için kullanılmalıdır.
 Sistem, izlenen kontaktaki değişimleri, yangın alarmı veya hata uyarısı olarak
görüntüleyecek şekilde programlanabilmelidir.
 Akıllı analog adresli kontak izleme modülü mikroişlemci kontrollü olmalıdır.
 Normalde açık ve normalde kapalı kontakları izleyebilmelidir.
 Modül üzerinde, modülün santral ile haberleşmesini gösterebilen ışıklı bir gösterge
bulunmalıdır.
 Akıllı analog adresli kontak izleme modülü, TS, EN(AFNOR, LPCB,VDS,BSI)
16.5.3.6. Dâhili tip Flâşörlü Elektronik Yangın İhbar Sireni

 Dâhili elektronik yangın ihbar siren flaşörün gövdesi sağlam, ısıya dayanıklı olmalıdır.
 Siren flaşörün minimum 100 db/1mt ses şiddetine sahip olmalıdır.
 Siren flaşörün koruma sınıfı en az IP 44 olmalıdır.
 Dâhili elektronik yangın ihbar siren flaşörü, TS, EN(AFNOR, LPCB,VDS,BSI)
16.5.3.7. Harici tip Flâşörlü Elektronik Yangın İhbar Sireni

 Harici elektronik yangın ihbar siren flaşörün gövdesi sağlam, ısıya dayanıklı olmalıdır.
 Siren flaşörün minimum 100 db/1mt ses şiddetine sahip olmalıdır.
 Siren flaşörün koruma sınıfı en az IP 65 olmalıdır.
 Dâhili elektronik yangın ihbar siren flaşörü, TS, EN(AFNOR, LPCB,VDS,BSI)
16.5.3.8. Paralel İhbar Lambası

(İTM.183)
 Yangın alarm detektörlerinin algılama yapmasıyla paralel ihbar lambası çıkışından gelen
sinyalle çalışacaktır.
 Detektörün üzerindeki ışıklı göstergeyi (LED) görme ve izlemenin zor veya imkânsız
olduğu mahallerde kullanılacaktır. Paralel ihbar lambası üzerindeki gösterge (LED),
izleme kolaylığı için kırmızı renkte ve 10 mm den küçük olmamalıdır.
 Paralel ihbar lambası, ISO 9001 kalite güvence belgesine sahip üretici firma mamulü
olacaktır.
16.5.3.9. Asma Tavan Ünitesi

 Optik duman, iyonize duman, sıcaklık, kombine sıcaklık ve duman gibi akıllı analog
adresli yangın ihbar detektörlerinin taş yünü, alçıpan veya metal vb. tüm asma tavan
çeşitleri montajında; sarkma veya bozulmaları engellemek ve mimari bütünlüğü sağlamak
amacıyla kullanılacaktır.
 Detektör soketlerinin monte edileceği asma tavan ünitesi, ABS yapıda olup, detektörler ile
aynı renk ve malzemeden yapılmış olmalıdır.
 Ünite, asma tavan malzemesine en az iki metal kulakçık ile sıkıştırma prensibi ile monte
edilecektir.
 Metal kulakçıklar paslanmaz malzemeden yapılmış olup, vidalama prensibi ile
çalışacaktır.
 Kesinlikle yaylı mekanizma kullanılmayacaktır.
 Asma tavan ünitesi, ISO 9001 kalite güvence belgesine sahip üretici firma mamulü
olacaktır.
16.6. MEKANİK TESİSAT TEKNİK ŞARTNAMESİ (GIS Binası, Metal Clad+Kumanda Binası,
Metal Clad+Kumanda Binası+İşletme Katı Veya Trafo Bakım Ekip Katı, Metal Clad Binası,
Tek Veya Çift Katlı Kumanda Binası, Röle Binası, Güvenlik Binası için)
16.6.1. SIHHİ TESİSAT İŞLERİ
 Sıhhi Tesisat Projeleri: Onaylı mimari projeye göre sıhhi tesisat projesi hazırlanarak
idarenin onayına sunulacak ve sıhhi tesisat işleri onaylı proje ve Teknik Şartnamesine
 Mutfak; Mutfak tezgâhı 3 cm kalınlığında mermer olacak ve kenarlara alınlık yapılacaktır.
Eviye paslanmaz çelik olacaktır. Eviye bataryası ve eviye tesisatının temini ve montajı
yapılacaktır. Dolapla tezgâh arasına seramik döşenecektir. Mutfak ocak aspiratörü
yapılacak ve baca bağlantısı yapılacaktır
 Elektrikli termosifon; Kullanım sıcak su ihtiyacını karşılamak üzere elektrikli termosifon
(mutfak ya da duş mahalline) tesis edilecektir.
 Banyo; 90x90 cm ebadında çeyrek daire, akrilik duş teknesi üzerine duşa kabin
konacaktır. Ayrıca banyo bataryası, süngerlik, elbise askısı, yer süzgeci ile beraber yarım
ayak lavabo, etajer, ayna, paslanmaz çelik sıvı sabun makinesi de konacaktır
 WC; WC mahalline; Alaturka helâ taşı, hela yıkama musluğu, taharet musluğu ve kâğıtlık
ile beraber yarım ayak lavabo, etajer, ayna, paslanmaz çelik sıvı sabun makinesi de
konacaktır.
 Akü odası: Yarım ayak lavabo, etajer, ayna, paslanmaz çelik sıvı sabun makinesi, göz
duşu konacaktır.
SIHHİ TESİSAT MALZEME TANIMLARI:
 Lavabo; Fayans lavabo (ekstra sınıf), 45x55 cm konsollu yarım ayaklı, sabit sabunluklu,
kendinden taşmalı, beyaz renkte, Lavabo montaj dübel ve vidası ile birlikte, birlikte

(İTM.183)
işyerinde temini, yerine montajı. Lavabolar 89/106/EEC Yapı Malzemeleri Yönetmeliğine
uygun, CE uygunluk işareti ile olarak piyasaya arz edilmiş.
 Lavabo tesisatı; Birinci sınıf, gömme tip bataryalı (Lavabo üzerine monte edilir tip)
(Batarya TS EN 200; Sifon TS-EN 274-1-2-3) lavabolar ile birlikte kullanılmak üzere
pirinçten kromajlı veya plastik esaslı (acetal copolymer) kalite belgeli, 15 mm.lik musluğu
ve rozeti veya bataryası TS-EN 274-1-2-3 e uygun belgeli, sökülüp temizlenebilir tipte, 6
cm koku fermetürlü en az 16 cm uzatma parçalı ve rozeti, pirinçten kromajlı veya sert
plastik esaslı TS-EN 274-1-2-3 e uygun ölçüde sökülüp temizlenebilen en az 80°C
sıcaklığa ve asitlere dayanıklı 32 mm sıkışmalı lavabo sifonu ve pis su borusuna bağlantı
adaptörü ile birlikte işyerinde temini, montajı ve işler halde teslimi.
 Ayna (kristal cam); 40x50 cm+D106 Cam kalınlığı 5 mm, ayna kenarı rodajlı, ayna
üzerinde şeritler olduğunda, şeritler bizoteli olacaktır. Duvara bağlantı vidaları pirinç
malzemeden ve minimum 5 mikron nikel kaplamalı veya paslanmaz çelikten olacaktır.
Ayna duvar askısı vida ve dübeller ile duvarda yerine montajı.
Aynalar 89/106/EEC Yapı Malzemeleri Yönetmeliğine uygun olarak, CE uygunluk
işareti ile piyasaya arz edilmiş olacaktır.
 Etajer- fayans ekstra sınıf; 50x10 cm, Kendinden konsollu belirtilen cins ve ölçülerde
beyaz renkten etajeri; özel takoz veya dübelle ve pirinç tutturma vidaları ile birlikte
işyerinde temini ve yerine montajı.
 Alaturka hela taşı; (fayans ekstra sınıf) plastik sifonlu, 50x60 cm, Beyaz renkte, 4 köşeli
hela taşı; TS-EN 274-1-2-3 e uygun 6 cm koku fermetürlü Ø 100 mm'lik pik sifonu ve pik
çanağı veya 100 mm'lik PVC’den yekpare yapılmış 80°C sıcaklığa ve asitlere dayanıklı 6
cm koku fermetürlü alaturka hela sifonu ile birlikte işyerinde temini ve yerine montajı: (TS
799a) uygun ve kalite belgeli olacaktır. Taharet musluğu ile yıkama (bas) musluğu fiyata
dahildir.
 Eviye- bir gözlü damlalıklı; paslanmaz çelik, 50x100 cm, Bir gözlü beyaz renkte
aşağıdaki cins ve ölçülerde kendinden damlalıklı eviyenin işyerinde temini ve masa
üzerine montajı;
 Eviye tesisatı; (bir gözlü, uzun musluklu, pirinç sifonlu, 1.sınıf), B.F. 083-100; 083-
200'deki bir gözlü eviyeler ile birlikte kullanılmak üzere; TS EN 200 veya TS EN 817 ye
uygun 15 mm'lik pirinçten kromajlı döner veya sabit borulu veya plastik esaslı (acetal
copolymer'den) kalite belgeli 15 mm eviye bataryası; sökülüp temizlenebilir tipten 6 cm
koku fermetürlü, duvara kadar uzatma parçalı ve rozetli, 32 mm'lik süzgeçli, pirinçten
kromajlı veya sert plastik esaslı TS-EN 274-1-2-3 'in ölçülerine uygun sökülüp
temizlenebilen tipten en az 80oC sıcaklığa dayanıklı, eviye sifonu; bakalitten tapası,
kromajlı zincir ve babacığı ile birlikte işyerinde temini, yerine montajı ve işler halde teslimi
(pissu boşaltma borusu) fiyata dâhil değildir ve batarya ile sifonu TS uygunluk belgeli
olacaktır.
 Mutfak ocak aspiratörü: Aspiratör, yıkanabilir, 2 adet metal yağ filtreli, çift motorlu, 3
kademeli ve debisi en az 450 M3/h olacaktır. Ürün İSO belgeli olacaktır. Mutfak dolap
tasarımı aspiratörle uyumlu olacak şekilde yapılacaktır.
 Musluk- kısa; 1.sınıf, 1/2", Kalite belgesini haiz armatürlerin işyerinde temini ve yerine
montajı.
 Musluk rozeti; ara-taharet, kısa, uzun musluklar ile kullanılmak üzere.
 Uzatma parçası; 2 cm, krom kaplı (1/2"),
 Sabunluk- fayans, kollu; 16x16 cm, Fayans sabunluk (Kollu),
 Süngerlik- fayans, kollu; 16x31 cm, sabunluk, süngerlik,
 Kâğıtlık- fayans; 16x16 cm; Ekstra kalite, beyaz renkte fayanstan, duvara yarım
gömülebilen tipte kâğıtlığın işyerinde temini ve yerine montajı.
 Elbise askısı- fayans; 10x16 cm, Ekstra kalite beyaz renkli fayanstan, gömme tip askının
iş yerinde temini ve yerine montajı. Takriben 10x16 cm.
 Banyo süzgeci- pirinç kromajlı ızgaralı; 15x15 cm, Pik dökümden Ø 70 mm çıkışlı
kendinden koku fermetürlü, ızgaralı ve temizleme tapalı banyo süzgecinin iş yerinde
temini ve yerine montajı, üst akıntılı, h = 15,5 cm.
 Soğuk su sayacı; (çap 25 mm, (1"), vidalı), Ölçü Aletleri Yönetmeliği (2004/22/AT) gereği
CE uygunluk işaretine sahip olacaktır. Proje hesaplarında sayaç çapı büyük çıkması
(İTM.183)
halinde bu çap kullanılacaktır.
 Havalandırma boru ve şapkası- PVC’den; Çatı arasında tavandan çatı örtüsü
seviyesine kadar çıkarılmış pissu borusuna takılmak üzere, çatı örtüsünden dışarıya en
az 0,50 m çıkacak kadar boyda 12 Nolu çinko sacdan veya plastikten mamul
havalandırma borusu ve şapkasının işyerinde temini ve yerine montajı.
 Elektrikli su ısıtıcısı; 60 litre, 1720 kcal/h, 1800 watt, belirli gerilim sınırları dahilinde
kullanılmak üzere tasarlanmış elektrikli teçhizat ile ilgili yönetmelik (2006/95/at)
hükümlerine göre piyasaya arz edilmiş olacaktır.
 Paslanmaz çelik sıvı sabun makinası; Haznesine konulan sıvı sabunu mevcut kola bir
defa basmak suretiyle el yıkamaya yeterli miktarda sıvı sabun akıtan, emme basma
sistemi ile çalışan, paslanmaz çelik veya ABS plastik kaplı gövdeli, takriben 400 gr. sıvı
sabun alan plastik sıvı sabun şişeli, duvara dübel ve vida ile montajı yapılabilen sıvı
sabun makinasının işyerine temini ve montajı ile işler halde teslimi.
 Banyo bataryası; (gömme baş ve el duşlu banyo takımı), Duş tekneleri ve küvetlerde
kullanılmak üzere, alüminyum duş borusu, kromajlı boru tespit kelepçesi. Özel dübelleri,
vidası ve duş baş süzgeçli TS EN 200'e uygun pirinçten kromajlı banyo bataryası ve
plastik esaslı (Acetal copolymerden) banyo bataryası, komple baş ve el duşlu ankastre
banyo takımının yerinde temini, yerine montajı (Sıva altı tesisatta galvanizli borular fiyata
dâhil değildir.)
 Duş teknesi (70x70); TSE belgeli, ISO 9000 veya muadili kalite güvence sistemlerinden
herhangi birine sahip firmalarda üretilmiş olmalıdır. Duş teknesi 3,2 mm akrilik, Çeyrek
daire, panelsiz, 70 cm x 70 cm ölçülerinde olacaktır. Duş Sifonu: TSE belgeli, ISO 9000
veya muadili kalite güvence sistemlerinden herhangi birine sahip firmalarda üretilmiş
olmalıdır. Çıkış sifonu çıkış çapı 52 mm ve krom olacaktır
 Duşa kabin: Duşa kabin çeyrek daire, panelsiz, 70 cm x 70 cm ölçülerinde duş teknesine
monte edilecek ve 185 cm yüksekliğinde olacaktır. 2 mm desenli polistren camlı,
alüminyum üzerine beyaz elektrostatik boyalı, ön cephe kayar panelli olacaktır.
 Duvar tipi göz duşu; Özel solüsyon veya temiz su ile doldurulup kullanılabilmeli. Göz
duşunun hızlı ve doğru kullanılabilmesi için şişesinin üzerinde resimli kullanma talimatları
olmalıdır. Ürünler CE belgeli olmalıdır. Anti alerjik olmalı. Malzemelerin üzerinde; Yapımcı
firma adı ve sembolü, İmalat yılı, varsa raf ömrü silinemeyecek şekilde bulunmalıdır. Göz
duşunun el kumandası, boruları, çanakları paslanmaz çelik olmalı, su girişi: 1/2" su
çıkışı:1 1/4" su akışı: 11,5 lt/min olmalıdır.
 Küresel vana; Pirinç, pres, teflon contalı, 97/23/AT Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliğine
uygun, su, hava ve buhar tesisatında pirinçten kesici elemanlı, pik karbonlu çelik veya
paslanmaz çelikten, vidalı veya flanşlı, geçişe bir küre ile kumanda edilen, elle açılıp
kapama düzenli küresel vanaların işyerinde temini ve yerine montajı.
16.6.2. HAVALANDIRMA TESİSATI İŞLERİ:
 Akü Odası İçin Duvar Tipi Fan(Aspiratör); Fan debisi mahal hacmini saatte en az 20
hava değişimi sağlayacak kapasitede olmalıdır. Gövdesi elektrostatik toz boyalı DKP
sacdan, pervane alüminyum sacdan imal edilmiş, elektrik motoru ile akuple çalışır şekilde
iş yerine teslimi. Her akü odasında 1 adet olacaktır.Aspiratörler alev almaz olacaktır.
 Metal Clad Holü İçin Duman Tahliye Fanı; Duman tahliye fanı debisi mahal hacmini
saatte en az 9 hava değişimi sağlayacak kapasitede olmalıdır. 200 °C 2 saat, 300 °C 1
saat, 400 °C yarım saat, 120 °C sürekli dayanımlı olan, yüksek dayanımlı malzemeden,
gövdesi elektrostatik toz boyalı DKP sacdan, pervane alüminyum sacdan imal edilmiş,
elektrik motoru ile akuple çalışır şekilde iş yerine tesis edilecektir. Her Metal Clad Holünde
2 adet fan olacaktır. Fanlar alev almaz olacaktır.
 GIS Holü İçin Gaz Ve Duman Tahliye Fanı; Gaz ve Duman tahliye fanı debisi mahal
hacmini saatte en az 9 hava değişimi sağlayacak kapasitede olmalıdır. 200 °C 2 saat, 300
°C 1 saat, 400 °C yarım saat, 120 °C sürekli dayanımlı olan, yüksek dayanımlı
malzemeden, gövdesi elektrostatik toz boyalı DKP sacdan, pervane alüminyum sacdan
imal edilmiş, elektrik motoru ile akuple çalışır şekilde iş yerine tesis edilecektir. Fanların
yerden yüksekliği 1,5 metre olacaktır. Her GIS Holünde 2 adet fan olacaktır. Fanlar alev

(İTM.183)
almaz olacaktır.
 GIS TRAFO HOLLERİNDE SOĞUTMA VE HAVALANDIRMA TESİSATI YAPILMASI
 GIS Trafo hollerinde yaz aylarında görülen aşırı ısınma problemini çözmek için
aşağıda tarif edilen ve teknik özellikleri belirtilen soğutma sistemi tesis edilecektir.
Yapılan tüm işlerin bedelleri bina birim fiyatına dahil olup ayrıca bir bedel
ödenmeyecektir
 Her trafo holünde 4 adet kanal tipi yüksek statik basınçlı VRV/VRF iç ünitesi ile
soğutma yapılacaktır. İç üniteler hol duvarlarına uygun yerlere monte edilecek ve
her iç ünite hava kanalına bağlanacaktır. Bu hava kanalları trafo radyatörlerinin
soğutma fanlarının altına ya da en yakınına gelecek şekilde hol zeminine
yerleştirilecektir. İç ünitelerde soğutulan soğuk hava bu kanallar vasıtası ile
soğutma fanlarının altına/yakınına üfletilecektir. Kullanılacak VRV/VRF iç
üniteleri; Minimum 22 Kw soğutma gücünde, kanal tipi yüksek statik basınçlı
(min.220 pa), minimum 3480 m3/h debisinde, ses seviyesi maksimum 48 DBa
olacaktır.
 Hava kanaları; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 261-150 pozuna uygun galvanizli
çelik sacdan yapılacaktır. Hava kanalı izolasyonu; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
265-3003 pozuna uygun 13 mm et kalınlığında elastomerik poliolefin köpük esaslı
ısı yalıtımı levhaları ile kanal yalıtımı yapılacaktır. Hava kanalı hızı 4-5 m/s
arasında olacaktır. İç üniteden çıkan her kanal üstünde daldırma tip sıcaklık
sensörü ve kanal tipi debi ölçme sensörü konularak kumanda odasındaki
otomasyon bilgisayarına bağlanacaktır.
 4 adet VRV/VRF iç ünitesini beslemek için (bir trafo holü için); soğutma gücü
minimum 130 Kw olan 2 adet VRV/VRF dış ünitesi kullanılacaktır. Dış üniteler
birbirine yedeklik edecek olup, dış ünitelerden birisi arızaya geçtiğinde diğer dış
ünite sistemdeki iç üniteleri besleyecektir. Dış üniteler Trafo holü çatısında uygun
yere konulacaktır.
 Trafo holünün üst kısmında biriken sıcak havayı dışarı atmak için 20.000 m3/h
kapasiteli hücreli tip-susturuculu aspiratör konulacaktır. Hücreli aspiratörün panel
kalınlığı 50 mm olacak izolasyon malzemesi olarak 50 kg/m3 yoğunlukta taş yünü
kullanılacaktır. Susturucu 70 kg/m3 yoğunlukta taş yününden imal edilmiş olacak
ve minimum 20 Db(a) ses yutum özelliği olacaktır. Hava emişi için GIS holü
tavanında aspiratör emiş kanalı ile en az tek sıralı 4 adet emiş menfezi
kullanılacaktır. Cihazların çatıya uygun yerleşimi için gerekli mimari değişiklikler
yapılacaktır. Çatıya konan aspiratör ve VRV/VRF dış üniteleri vb tesisatın kontrol
ve bakım onarımı için bu çatı mahalline merdiven tesis edilecektir.
 VRV/VRF sistemi ve aspiratörün çalıştırılması kumanda odasından yapılacaktır.
Trafo holünün soğutulmasında öncelik doğal havalandırmada olacaktır. Doğal
havalandırmanın yeterli olmaması halinde aspiratör devreye girecek, aspiratörde
yetersiz kalınca VRV/VRF sistemi devreye girecektir. Soğutma tesisatının
otomatik çalışması için otomasyon tesisatı yapılacaktır.
A-Otomasyon sisteminde kontrol edilmesi istenilen noktalar aşağıdaki
gibidir;
-Trafo holü;
Dış hava sensörü
Mahal havası sıcaklık sensörü
Üfleme havası sıcaklık sönsörü (Her iç ünitenin hava kanalı için)
Üfleme havası debi ölçeri (Her iç ünitenin hava kanalı için)
-Aspiratör (Sabit debili)
Mekanik arıza DPS-1 ad
-VRV/VRF Dış ünite sadece soğutma
On-Off olacak
Çalışıyor
Arıza
-Kontrol Paneli
Koruma sınıfı : IP20 .

(İTM.183)
İşletme gerilimi : 24 VAC ( -10%...+25% ) , 50/60 Hz .
Giriş / Çıkışlar : 15 UI , 4AO , 6DO
Girişler : NTC10 , Pt1000 , LGNi1000 , DC 0…10V , kuru kontak , puls .
Analog çıkışlar : AC24V , DC 0…10V .
Kuru kontak çıkışlar : AC24…AC230V , 6A .
Triac çıkışlar : AC24V , 1A .
Haberleşme : 2 adet Modbus RTU .
B- Sistem Konfigürasyonu ve Genel Karakteristikleri;
Sistem aşağıda belirtildiği gibi 4 ana bölümden oluşacaktır.
-Merkezi Kontrol Odası Cihazları (Merkezi Bilgisayar, yazıcı)
-Yazılım ve programlama
-Bilgi Toplama Kontrol İstasyonları ( BTKI) ve Saha Elemanları
-Veri iletişimi ve Kablolar
B.1-Merkezi Bilgisayar özellikleri: Ana Bilgisayar IBM uyumlu bir PC olacaktır.
Bu donanımda yönetim sisteminde düzenlenen verilerin de kullanacağı çeşitli tipte
yazılımların olacağı düşünülerek ana bilgisayarın en azından şu kapasiteye sahip
olması gerekmektedir:(Kontrol mühendisince güncellenecektir.)işlemci .En az Intel
Core I3, Bellek (RAM) 4 GB ,vista işletim sistemi,
Sabit disk : 500 GB
Ekran .Renkli, VGA, min. 17"
Klavye .102 Türkçe (programlanabilir fonksiyonlu)
B.2-Yazıcı: Laser Jet olmalıdır. Standart ASCI karakterlerinin yanı sıra grafik
çizme yeteneğine de sahip olmalıdır,
 Sistem istenildiğinde manuel olarak çakıştırılabilmelidir.
 Soğutma sistemi ve otomasyon sistemi ile ilgili projeler sistem ihtiyaçlarını
karşılayacak şekilde hazırlanacak ve TEİAŞA onaylatılacaktır.
NOT: VRV/VRF sistemi ile ilgili detaylı teknik özellikleri ihale eki Genel Teknik Ve Montaj
Şartnamesinin; inşaat İşleri bölümündeki Mekanik Tesisat Teknik Şartnamesinde tarif
edilmiştir.
16.6.3. KLİMA VE ISITMA TESİSATI İŞLERİ:
Klima Ve Isıtma Yapılacak Mahaller Ve Tasarım Sıcaklıkları Aşağıdaki Gibidir:
 Kumanda Odası (Kış 200c / Yaz 260c)

 Ofis (Kış 200c / Yaz 260c)
 Çok Amaçlı Salon (Kış 200c / Yaz 260c)
 Mutfak (Kış 200c / Klima konmayacak)
 Toplantı Salonu (Kış 200c / Yaz 260c)
 Atölye (Kış 200c / Yaz 260c)
 Röle Odası (Kış 150c / Yaz 260c)
 Telekom Odası (Kış 150c / Yaz 260c)
 Metal Clad Holü (Kış 100c / Yaz 260c)
 GIS holü (Kış 100c / Yaz 260c)
 HF Odası (Kış 100 c / Yaz 260c)
 Trafo Holleri (Havalandırma Yapılacak)
 Koridor ve mer. Holleri (Kış 100c / Klima konmayacak)
 Ambar (Kış 100c / Klima konmayacak)
Değerlerini sağlayacak şekilde kışın ısıtma, yazın klima işlemi yapılacaktır. Mutfak ve Duşlarda
sadece ısıtma yapılacaktır.
Klima Ve Isıtma Sistemi Uygulama Tipleri Hakkında Genel Açıklama:

(İTM.183)
 Metal Clad+Kumanda Binası, Çift Katlı Kumanda Binası, İşletme Katı Veya Trafo
Bakım Ekip Katı, GIS Binalarının Klima Ve Isıtma İşlemi için; VRV/VRF + elektrikli
radyatör sistemi uygulanacaktır. (Ilıman bölgelerde sadece VRV/VRF sistemi
uygulanacaktır)
 Tek katlı kumanda binası, MC Binası, Röle Binası ve Güvenlik Binalarının Klima
Ve Isıtma İşlemi için; Split Klima + elektrikli radyatör sistemi uygulanacaktır. (Ilıman
bölgelerde sadece Split Klima sistemi uygulanacaktır)
Sadece VRV/VRF Sistemi Uygulaması: Kış dış ortam sıcaklığı -6°C ve -6°C den yüksek olan
bölgelerde mahallerin yazın klima edilmesi ve kışın ısıtılması VRV/VRF sistemi ile
sağlanacaktır. Isıtma ve soğutma yapılacak her mahal için ısı kaybı ve ısı kazancı hesabı
yapılacaktır. Binaların ısı kaybı ve ısı kazancı hesabına göre VRV/VRF tesisatı projesi
hazırlanacak ve TEİAŞ'a onaylatacaktır. Onaylı projelerde; ısı kazancı ve ısı kaybı hesapları
sonucunda elde edilen soğutma ve ısıtma yükleri ile seçilecek minimum nominal cihaz
kapasiteleri, tip ve yerleşimleri gösterilecektir. Bu projelerde belirtilen kapasiteler alt değer
olarak kabul edilecektir.
VRV/VRF Sistemi + Isıtıcı Uygulaması: Kış dış ortam sıcaklığı -9°C ve -9°C den düşük olan
bölgelerde mahallerin yazın klima edilmesi VRV/VRF sistemi ile, kışın mahallerin ısıtılması
elektrikli panel radyatörlerle sağlanacaktır. Isıtma ve soğutma yapılacak her mahal için ısı kaybı
ve ısı kazancı hesabı yapılacaktır. Binaların ısı kaybı ve ısı kazancı hesabına göre ısıtma ve
klima (VRV/VRF) tesisatı projeleri ayrı ayrı hazırlanacak ve TEİAŞ'a onaylatacaktır. Onaylı
projelerde; ısı kazancı ve ısı kaybı hesapları sonucunda elde edilen soğutma ve ısıtma yükleri
ile seçilecek minimum Nominal cihaz kapasiteleri, tip ve yerleşimleri gösterilecektir. Bu
projelerde belirtilen kapasiteler alt değer olarak kabul edilecektir.
Sadece Split Klima Uygulaması: Kış dış ortam sıcaklığı -6°C ve -6°C den yüksek olan
bölgelerde mahallerin yazın klima edilmesi ve kışın ısıtılması split klima ile sağlanacaktır. Isıtma
ve soğutma yapılacak her mahal için ısı kaybı ve ısı kazancı hesabı yapılacaktır. Binaların ısı
kaybı ve ısı kazancı hesabına göre Klima tesisatı projesi hazırlanacak ve TEİAŞ'a
onaylatacaktır. Onaylı projelerde; ısı kazancı ve ısı kaybı hesapları sonucunda elde edilen
soğutma ve ısıtma yükleri ile seçilecek minimum Nominal cihaz kapasiteleri, tip ve yerleşimleri
gösterilecektir. Bu projelerde belirtilen kapasiteler alt değer olarak kabul edilecektir.
Split Klima + Isıtıcı Uygulaması: Kış dış ortam sıcaklığı -9°C ve -9°C den düşük bölgelerde
mahallerin yazın klima edilmesi split klima ile kışın mahallerin ısıtılması elektrikli panel
radyatörlerle sağlanacaktır. Isıtma ve soğutma yapılacak her mahal için ısı kaybı ve ısı kazancı
hesabı yapılacaktır. Binaların ısı kaybı ve ısı kazancı hesabına göre ısıtma ve Klima tesisatı
projeleri ayrı ayrı hazırlanacak ve TEİAŞ'a onaylatacaktır. Onaylı projelerde; ısı kazancı ve ısı
kaybı hesapları sonucunda elde edilen soğutma ve ısıtma yükleri ile seçilecek minimum
Nominal cihaz kapasiteleri, tip ve yerleşimleri gösterilecektir. Bu projelerde belirtilen kapasiteler
alt değer olarak kabul edilecektir.
KLİMA VE ISITMA SİSTEMİ TESİSAT MALZEME TANIMLARI:
- KLİMA VE ISITMA SİSTEMİ İÇİN MALZEME SEÇİMİ

 Marka Onayları;Yüklenici, malzeme tedarikinden önce şartnameye veya şartnamede
yer verilmediği takdirde birim fiyat tariflerine uygun olacak şekilde belirleyeceği
markalara ait tanıtıcı bilgi, teçhizat çizimleri, şemaları, kapasite, tip, performans ve
karakteristik eğrileri içeren DATABOOK’ları şartnamede ve/ya Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı BF tariflerinde belirtilen kalite belgeleri ile birlikte 3 (üç) takım olarak idarenin
onayına sunacaktır. Tüm tesisat malzeme ve cihazlarının marka seçimi ve katalog
onayları idarece yapılmadan imalata geçilmeyecektir. Bütün bir sistemin parçaları
(İTM.183)
olarak görev yapan kalemlerin firma seçimleri iş programını aksatmayacak şekilde
verilecektir. Klima tesisatı iç ünite tipi seçimi mahallin iklimlendirme şartlarına göre
idarenin onayı alınarak yapılacaktır.
 MC ve GIS holünde 70 M2 alana 1 adet iç ünite, diğer hacimlerde 50 M2 alana 1 adet
iç ünite olacak şekilde tasarım yapılacaktır. Elektrikli panel radyatör seçiminde zaruri
kalınmadıkça 3000 W gücünde radyatör kullanılmayacaktır. Tercihen 2000W ve
aşağısı kullanılacaktır. Radyatör sayısı mahalli homojen ısıtıcak şakilde tespit
edilecektir.
 Split klimalar işletme ve bakım kolaylığı sebebi ile VRV/VRF Sistemi ile aynı marka
olacaktır.
 1.Isı bölgesinde olan yerlerde yoğuşmayı önlemek için drenaj borusuda izole
edilecektir.
- DUVARA MONTE EDİLEBİLİR ELEKTRİKLİ PANEL RADYATÖR:

Isıtıcı kapasitesi 500 watt ile 3000 watt aralığında olacaktır. Isıtıcılar çift kademeli ısıtma
yapabilmelidir. Isıtıcı güvenlik için termal kesici bir elemanla donatılmış olmalıdır. Aşırı
ısınma durumunda kesici elektriği kesmeli ve ısıtıcı soğuduğu zaman otomatik olarak
yeniden çalışmaya başlatmalıdır. Isıtıcı elemanlar verimli ısıtma için çubuk rezistans üzerine
preslenmiş ince ve geniş yüzeyli alüminyum levhalı olacaktır. Isıtıcı genişliği kapasiteye
bağlı olarak min. 37 cm ila 104 cm olacaktır. Isıtıcı eni (kalınlık) kapasiteye bağlı olarak 8 cm
ila 15 cm olacaktır. Isıtıcı yüksekliği maksimum 45 cm olacaktır. Isıtıcı besleme kablosu
topraklama bağlantılı olacaktır. Isıtıcı ile verilen duvar montaj braketi olacaktır. Isıtıcı
termostatlı olacak, 1-5 arasında değişen bölmeli kadranlı olmalı ve en yüksek kademede
maksimum 300C oda sıcaklığı sağlamalıdır. Termostat oda sıcaklığını istenilen derecede
sabit tutabilmelidir. Isıtıcıda bulunan kumanda kapağı istenildiğinde küçük uçlu bir tornavida
ile kilitlenerek kapatılabilecek bir mandala sahip olmalıdır. Cihaz ısıtma yaparken ikaz
lambası yanmalıdır.230 V AC beslemeli olacaktır.Fişli uzatma kablosu panele montajlı
üzerinde olacaktır. Ürünün CE belgesi ve malzeme ve üretim hatalarına karşı 2 sene
garantisi olmalıdır.
- DUVAR TİPİ SPLİT KLİMA TEKNİK ÖZELLİKLERİ;

Rotary ve Scroll kompresöre sahip ısı pompalı (heat-pump), otomatik olarak programlanan,
kablosuz uzaktan kumandalı, hava yönlendirme kanatları ile aşağı /yukarı, sağa/sola
yönlendirme yapan, elektrik kesilmelerine karşı hafıza korumalı, ilk çalışmaya başlama ve
soğutma- soğutma fonksiyonları arasında geçişte gecikmeli çalışma ile kompresör
korumasına sahip, defrost ikazı, nem alma fonksiyonu, temizlenebilir hava filtresi, ısıtma
yaparken soğuk hava üfleme önleme tertibatı, sleep fonksiyonu, dört devirli iç ünite fanı,
aşırı yük koruma, iç/dış ünite buzlanma önleme tertibatı, ısıtma-soğutma yapmadan hava
sirkülasyonu yapan, otomatik fonksiyon seçme özelliği, çalışmayı gösteren lambası bulunan
duvar tipi duvar tipi split klima cihazının çalışabilmesi için elemanlar arası 5 mt bakır borusu
ve elektrik irtibatları, her türlü donanım ve gerekli aksesuarları olan cihazın temini, montesi
ve işler halde teslimi. Split klima invertörlü olacak ve EER (Soğutma) 3,8, COP ısıtmada 4,0
den düşük olmayacaktır. Cihaz kışın -15°C de yedek ısıtıcıya gerek kalmadan sorunsuz
ısıtma yapabilmeli ve bu değer databook veya katalogla belgelendirilmelidir. Split klima
tedarikinden önce uygun markalara ait tanıtıcı bilgi, teçhizat çizimleri, şemaları, kapasite, tip,
performans ve karakteristik eğrileri içeren katalog ve DATA BOOK’ları şartnamede ve/ya
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı BF tariflerinde belirtilen kalite belgeleri ile birlikte 3 (üç) takım
olarak idarenin onayına sunacaktır. Split klima ve VRV/VRF ürünleri aynı marka olacaktır.
Tüm tesisat malzeme ve cihazlarının marka seçimi ve katalog onayları idarece yapılmadan
imalata geçilmeyecektir.
- DEĞİŞKEN SOĞUTKAN DEBİLİ KLİMA (VRV/VRF) TEKNİK ŞARTNAMESİ:
 Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yapı İşleri Makine Tesisatı Genel Teknik Şartnamesi ve
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Birim Fiyat Tarifleri bu şartnamenin doğal ekidir.

(İTM.183)
 Özel nitelikli, Birim fiyatlarda adı ve tarifi olmayan malzeme ve imalatlar için özel teknik
şartnameler verilmiştir. Genel ve Özel teknik şartnameler arasında çelişki olması
durumunda Özel Teknik Şartnameler geçerlidir.
Ürünler, İmalatın Gerçekleştirilmesi:
Ürünler: Malzeme ve Ekipman yeni, üreticinin güncel modeli olacak ve istenen tüm özellikleri
taşıyacaktır. Aynı sınıf teçhizatın iki ya da daha fazla parçası istendiğinde bu parçalar tek bir
imalatçının ürünleri olacaktır. Ancak, bu parçalara ait tamamlayıcı parçalar (Bakırboru, Joint,
İzolasyon malzemeleri) aynı imalatçıdan olması gerekmeyecektir. Tüm malzeme ve Ekipman
üzerinde (malzeme veya Ekipmanın) imalatçısı, basınç sınıfı, kapasitesi gibi bilgileri içeren
tanımlama etiketleri olacaktır. Nakliye ya da imalat sırasında hasar gören malzeme veya
Ekipman yenisi ile değiştirilecektir.
Projelerin Sahaya Uygulanması: Yüklenici iş ve iş şartlarının tüm detaylarını görmek için

tesisleri gezerek tüm ölçüleri sahada tetkik edecek ve herhangi bir değişiklik halinde hiçbir iş
yapmadan kontrollüğe haber verecektir. Yüklenici projelerin sahaya uygulanmasında Mimari,
mekanik ve elektrik projelerinin uyumlu olmasını ve çakıştırılmasını sağlayacak, kırma delme
gibi statik yönden binayı etkileyecek ve estetiği bozacak uygulamaların olmamasını koordine
etmekten sorumlu olacaktır.
Borulama: Borulama düzenli ve temiz bir şekilde yapılacak, belirli safhalarda Bayındırlık
Bakanlığı Yapım İşleri Tesisat Teknik Şartnamesinde öngörüldüğü gibi basınç testinden
geçirilecek ve bitirilecektir. Kolon boruları şaftlardan geçmediği takdirde gizlenecektir.
Borulamanın duvar ya da yapı elemanlarına paralel olması sağlanacaktır. Betonarme
imalatlarının yapımı esnasında binada gerekli rezervasyon delikleri bırakılacaktır. Proje
değişikliği olması halinde delik açma işleri karotla yapılacaktır. Karotla yapılacak bütün delik
işleri statik mühendisinden onay alınmadan yapılmayacaktır.
İmalatın Korunması ve Müdahale Edilebilirliği: Yapılan imalat, montaj, Ekipman ve aparat

düzenli ve temiz tutulacaktır. Tüm tesisatın işletmesiyle ilgili bakımı ve müdahale edilebilirliği
sağlanacaktır. Belirli yerlerde servis ve parça değişimi işlerini kolaylaştıracak şekilde, Ekipman
bakımı için gereken müdahale kapakları konacaktır. Montaj süresince tüm Ekipman düzenli
yerleştirilmiş ve uygun bir şekilde sabitlenmiş destekler üzerinde duracaktır.
İstenen Cihazlara ait COP ve EER değerler:

3 farklı sıcaklığa ait COP ve EER değerleri ile bağlantılı seçimler ve gruplamalar aşağıdaki
tabloda yapılmış olup, yüklenici bu değerleri DATABOOK ile belgelendirecektir.
0°C Diversty:100/100
8 10 12 14 16 18 20
HP HP HP HP HP HP HP
E C E C E C E C E C E C E C
ER OP ER OP ER OP ER OP ER OP ER OP ER OP
3 3 3 3 3 2 3 2 3 2 3 2 2 3
,5 ,5 ,3 ,5 ,2 ,8 ,4 ,8 ,1 ,8 ,7 ,9 ,0
- Nominal soğutma kapasiteleri dayanmaktadır; İç ortam sıcaklığı: 27°C KT, 19°C YT / Dış ortam sıcaklığı: 39°C
KT, Eşdeğer boru uzunluğu: 7,5 m, Seviye farkı: 0 m.
(İTM.183)
- Nominal ısıtma kapasiteleri dayanmaktadır; İç ortam sıcaklığı: 20 ° C KT, 15 ° C YT / Dış ortam sıcaklığı:
-12°C KT, 6°C YT, Eşdeğer boru uzunluğu: 7,5 m, Seviye farkı: 0 m
-12°C Diversty:100/100
8 10 12 14 16 18 20
3 2 3 2 3 2 3 2 3 2 3 2 2 2
,5 ,7 ,3 ,7 ,2 ,5 ,4 ,4 ,1 ,4 ,4 ,9 ,4
- Nominal ısıtma kapasiteleri dayanmaktadır; İç ortam sıcaklığı: 20 ° C KT, 15 ° C YT / Dış ortam sıcaklığı:
-12°C KT, 6°C YT, Eşdeğer boru uzunluğu: 7,5 m, Seviye farkı: 0 m
-20°C Diversty:100/100
8 10 12 14 16 18 20
3 2 3 2 3 2 3 2 3 2 3 2 2 2
,5 ,3 ,3 ,4 ,2 ,2 ,4 ,1 ,1 ,1 ,1 ,9 ,3
- Nominal ısıtma kapasiteleri dayanmaktadır; İç ortam sıcaklığı: 20°C KT, 15 ° C YT / Dış ortam sıcaklığı: -20°C
KT, 6°C YT, Eşdeğer boru uzunluğu: 7,5 m, Seviye farkı: 0 m
Dış Üniteler (VRV/VRF):
 Onaylı projelerde bölge ve mahal sıcaklık şartları, yatay ve düşey borulama ile sistem
kayıpları dikkate alınarak belirlenen Nominal cihaz kapasiteleri (en az) esas
alınacaktır.
 Projelerde belirtilen Nominal kapasiteler Nominal alt değer olarak kabul edilip, üretici
firmanın bu değere en yakın cihazı seçilecektir.
 Bu uygulamada, projede uygulanan Diversity 100 oranı aşılmayacak ve projede
belirtilen grup sayısından daha az sayıda veya daha fazla grup önerilmeyecektir.
 14 HP dış ünite ve üzeri kapasitelerde en az 2 adet Çift DC Inverter kompresöre sahip
olacaktır.
 Soğutucu akışkan R410A olacaktır.
 (-5°~ 43 °C KT )dış hava sıcaklığına kadar soğutma ve (-15 ~ 15,5°C KT ) dış hava
sıcaklığına kadar ısıtma fonksiyonunu yerine getirebilmelidir.
 Kondenser kanatları anti korozif kaplamalı olacaktır.
 Kondenser fanları DC Inverter olacaktır.
 Dış ünite en az üç yönünde ısı transferi yapabilecek bataryaya haiz olacaktır.
 Bir dış üniteye bağlı iç ünitelerin birinde meydana gelen arıza tüm sistemin çalışmasını
elektrik kesintisi olmadığı durumda etkilememelidir.
 Sistemin dengeli çalışabilmesi için dış ünite bataryalarında ayrı bir aşırı soğutma (sub -
cooling) bölgesi bulunacaktır.
 Dış ünitelerin temini, yatay ve dikey taşınması, kaidesi ve lastik takozlar üzerinde
(İTM.183)
yerine montajı, elektrik ve tesisat bağlantılarının yapılması, cihazın Kurumca uygun
görülecek detaya göre etrafının demir imalatla korumaya alınması, soğutucu akışkan
şarjı ve sistemin komple çalışır halde teslimi.
 Dış ünite ile iç ünite arasındaki dikey seviye farkı en az 60 m’ ye ulaşabilmelidir.
Toplam borulama uzunluğu 1000 m olmalıdır.
 Pump Down ve Pump Up özelliğinde haiz olmalıdır. İç ünite arıza durumunda soğutucu
akışkanı dış ünite yönüne taşıyabilme (pump down), dış ünitede arıza durumunda ise
soğutucu akışkanı iç üniteler yönüne taşıyabilme (pump up) özelliğinde sahip
olabilmelidir.
 Kompresör çalışma önceliği sıralı olarak değişebilmeli, kompresörlerde eşit yaşlanma
prensibi sağlanabilmelidir.
 Kışın dış ünite üzerinde kar birikimi otomatik olarak engellenmelidir.
 Dış üniteler, iç üniteler ve iletişim kabloları elektriksel gürültülerden, manyetik
parazitlerden, veri, telefon, bilgisayar kablolarından etkilenmemelidir. Gerektiğinde dış
ünite telekomünikasyon odasında dahi çalışabilmelidir.
Uyarılar:
Uygulamada öncelikle marka seçimi yaptırılacak (markalar yerli, Japonya, Kore, ABD veya
Avrupa ülkeleri menşei olacaktır.) daha sonra seçilen marka ürünleri uygulamacı firma
tarafından hazırlanan teknik spesifikasyon ve uygulama projesi yüklenici tarafından Kurumun
onayına sunulacaktır. Uluslararası metrekaredeki gaz limit standartları dikkate alınarak (bu
sorumluluk uygulamacı firmaya aittir.) hazırlanacak bu projelerde bakır boru güzergâhı ve
çapları, sistem drenajları, dış ve iç ünite arasındaki düşük akım sinyal hattı ile cihaz ve joint
kodu belirtilen yerleşime vs. yer verilecektir. Mevcut proje ve teknik şartnamede bulunmayan
ancak sistemin çalışması için zorunlu olarak yapılması gereken imalatlara da bu proje de yer
verilecek ve tüm bu imalatların yapımı için gerekli her türlü malzeme ve işçilik için her hangi bir
ücret talep edilmeyecektir.
Söz konusu bu projeler onaylanmadan kesinlikle imalata geçilmeyecektir.
Tüm sistem aşağıdaki teknik özellikler doğrultusunda randımanlı çalışır halde imal edilecek ve
sistem imalatı bittikten sonra, tüm sistemin çalışma prensipleri, bakım ve kullanımı ile ilgili olarak
bina teknik personeline imalatçı firma tarafından eğitim verilecektir.
VRV/VRF sistem elemanlarının (Dış ünite, iç ünite, kablolu kumanda, merkezi kumanda ve joint)
temini ve montajı, iç ve dış üniteler arasındaki bakır boru ve iletişim kablolarının çekilmesi,
boruların izolesi, cihazların elektrik bağlantıları, iç ünite askısı, gaz şarjı, devreye alma dahil,
sistemin çalışır halde teslimi bu tanım kapsamında yer almaktadır.
VRV/VRF sistem için önerilecek cihaz; projedeki toplam boru mesafesini, bir dış ünite grubuna
bağlı iç üniteler arasındaki kot farkını, dış ünite ile o üniteye bağlı en alttaki iç ünite arasındaki
kot farkını ilk joint’ten sonra en uzak iç üniteye kadar olan boru uzunluğunu ve bağlanacak iç
ünite sayısını karşılayacaktır.
Sistemde kullanılacak cihazlar CE belgeli olacak, üretici firmanın ISO 9001 ve ISO 14001
belgesi bulunacaktır. Distribütör firma yurt genelinde yaygın servis teşkilatına sahip olacaktır.
Cihazlar kadrosunda mekanik ve/veya elektrik elektronik mühendisi ve tekniker teknisyeni
bulunduran benzer işlere ilişkin referans verebilecek, işi yapabilecek araç ve makine teçhizatı
olan firmalardan temin edilecektir.
İthalatı gerçekleştirecek olan Distribütör firmanın, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığından
alınmış satış sonrası hizmetleri yeterlilik belgesi ile garanti belgesi olacaktır.
Tek yöne üflemeli kaset tipi, iki yöne üflemeli kaset tipi, dört yöne üflemeli kaset tipi, Kanal tipi,
yüksek basınçlı ve orta statik basınçlı kanal tipi, duvar tipi, yer tipi, kabinsiz şase tipi iç ünitelerin
tamamı istenilen varyasyonlarda aynı gaz devresi üzerinden bir arada kullanılabilir.
İç Ünite Tanımları (VRV/VRF)

(İTM.183)
 4 yön üflemeli kaset tipi: 4,5 – 14 KW arası
 4 yön üflemeli mini kaset tipi 2,2 – 6 KW arası
 2 yöne üflemeli kaset tipi: 5,6 – 7,1 KW arası
 1 yöne üflemeli kaset tipi 2,2 – 3,6 KW arası
 Standart kanallı tip: 2,2 – 14 KW arası
 Orta Statik Basınçlı kanallı tip: 2,2 – 14 KW arası
 Yüksek statik basınçlı kanallı tip: 11,2 – 28 KW arası
 Tavan tipi: 5,6 – 7,1 KW arası
 Döşeme tipi: 3,6 – 7,1 KW arası
 Gizli Döşeme tipi: 3,6 – 7,1 KW arasında Nominal soğutma kapasitesine sahip
olmalıdır.
Her iç ünite otomatik arıza teşhis sistemine sahip olacaktır. Her iç üniteye kablolu ya da
kablosuz uzaktan kumanda bağlanabilecektir. 1, 2 ve 4 yöne üflemeli kaset tipleri ile kanallı iç
ünitelerde standart olarak drenaj pompası bulunacaktır.
 Gizli Tavan Tipi İç Ünite ( Orta Statik Basınçlı ) :
Onaylı projelerde bölge ve mahal sıcaklık şartları, yatay ve düşey borulama ile sistem kayıpları
dikkate alınarak belirlenen Nominal cihaz kapasiteleri (en az) esas alınacaktır.
Her bir iç ünite kapasite kontrolünü, 3 adet termistör vasıtasıyla soğutucu akışkan sıcaklıklarını
ve dönüş hava sıcaklığını ölçerek gerçekleştirmek için elektronik genleşme vanasına, iç
ünitelere ait fan motorlarının aşırı ısınmasına karşı sigorta korumalarına, sıcaklık kontrolü için
mikroişlemcili termostata ve uzun ömürlü yıkanabilir filtreye sahip olacaktır.
Cihazın temini, yatay ve dikey taşınması, montaj, borulama, kablolama, drenaj bağlantıları ve
üfleme, askı sistemi ve emiş menfezi dâhil komple çalışır halde teslimi.
 Gizli Tavan Tipi İç Ünite ( Yüksek Statik Basınçlı ) :
Cihazın temini, yatay ve dikey taşınması, montaj, borulama, Kablolama, drenaj bağlantıları ve
 Yöne Üflemeli Kaset Tavan Tipi İç Ünite:
 Duvar Tipi İç Ünite:
üfleme, askı sistemi ve emiş menfezi dahil komple çalışır halde teslimi.
 Kablolu Kumanda:

(İTM.183)
Her bir iç ünite için bir adet kablolu kumanda öngörülmüştür. İç ünite açma- kapama, sıcaklık ve
fan devir ayarı, ısıtma-soğutma seçimi gibi fonksiyonlara haiz olacaktır. Ortam sıcaklığının
kullanıcının bulunduğu yere göre ayarlanabilmesi için kablolu kumandaların üzerinde iç üniteye
sıcaklık bilgisi gönderen sensor bulunmalıdır. Panelin temini, duvara montajı ve tüm bağlantıları
dâhil çalışır halde teslimi.
 Merkezi Kumanda:
220 Volt-50 HZ de çalışabilmelidir. Non polar iki hatlı bir kablo ile iç ve dış üniteler arasındaki
iletişimi sağlayıp zonlama ve grup kontrolü yapabilmelidir. Çalışma şeklini ayrı ayrı
belirleyebilmelidir. Bütün iç ünitelere aynı anda çalış-dur komutu verebilmelidir.
Çalıştığını ve durduğunu veya arızaya geçtiğini ışık ikazları ile belirtebilmelidir. Kumandalara
tanınan yetkilerin durumunu gösterebilme ve öncelik sırasını belirleme imkânını
sağlayabilmelidir.
Merkezi kumanda yeri kontrollükçe belirlenecektir.
Bakır Boru – İzolasyonu ve Montaj Detayları:
Dış Çap 6,35 mm bakır boru -Minimum Et kalınlığı 0,8 mm ( Az Sert )
Dış Çap 19,05 mm bakır boru -Minimum Et kalınlığı 0,9 mm ( Yarı Sert )
Dış Çap 6,35 mm bakır boru - Minimum 13 mm İzolasyon
 Boruların ağızları nem ve toza karşı montaj öncesi ve sonrasında mutlaka kapalı
tutulmalıdır.
 Tüm bakır boru tesisatında her 1,5 metre mesafede 1 adet taşıyıcı kelepçe
kullanılacaktır.
 Bakır boru tesisatındaki tüm kaynaklı imalat sırasında oksidasyonu önlemek için
oksijen içermeyen N2 (Azot) altında kaynak yapılacaktır.
 Tüm bakır boru tesisatı tamamlandıktan sonra ve sistem devreye alınmadan önce
oksijen içermeyen N2 (Azot) gazı ile boruların içi süpürülecektir.
 Bakır boru montaj işleri tamamlandıktan sonra bakır boru tesisatı N2 (Azot) gazı ile

(İTM.183)
kademeli olarak 41,5 bar basınca aktarılarak bu basınç altında en az 24 saat test
edilecek, iç ve dış ünite montajlarından sonra tesisatı N2 (Azot) gazı ile kademeli
olarak 25 bar basınca aktarılarak bu basınç altında en az 24 saat test edilecektir.
 Değişken gaz debili klima sistemlerinde iç üniteler-dış üniteler-otomasyon sistemleri
arasındaki iletişim hattında halojen free blendajlı kablo kullanılacaktır.
 İç ve dış ünitelere montaj yerlerinde gerekli servis boşlukları bırakılacaktır.
 Açıktan (dış mahalden) geçen gaz boruları yalıtıldıktan sonra galvanizli saç ile
kaplanacaktır.
- GARANTİ (VRV/VRF):
Yüklenici firma, kullanacağı malzeme ve cihazlar için Distribütör firmadan temin edeceği
en az 2 (iki) yıllık ürün garantisinin yanı sıra sistem ve uygulama garantisini de
verecektir.
- ISI KAYBI HESABINA ESAS PROJELENDİRME DIŞ SICAKLIKLARI:
1. Bölge Derece Gün İlleri: Adana:00C/R, Aydın:-30C/R, Mersin:+30C, Antalya:

+30C/R, Antakya:00C/R, İzmir:00C, Osmaniye:-30C/R
İli 2. Bölgede Olup da Kendisi 1. Bölgede Olan Belediyeler: Ayvalık:-30C/Balıkesir,

Dalaman:00C/Muğla, Fethiye:+30C/Muğla, Marmaris:+30C/Muğla, Bodrum:+30C/Muğla,
Datça:+30C/Muğla, Köyceğiz:-30C/Muğla, Milas:00C/Muğla, Gökova Muğla
2.Bölge Derece Gün İlleri: Sakarya:-30C/R, Çanakkale:-30C/R, Adıyaman:-90C,

Denizli:-60C, Amasya:-120C, Diyarbakır:-90C/R, Balıkesir:-30C/R, Edirne:-90C, Bartın:-
30C/R, Gaziantep:-90C, Batman:-30C/R, Giresun:-30C, Bursa:-60C/R, İstanbul:-30C/R,
Kahramanmaraş:-90C, Kilis:-60C, Kocaeli:-30C/R, Manisa:-30C/R, Mardin:-60C/R,
Muğla:-30C/R, Ordu:-30C, Rize:-30C, Samsun:-30C/R, Siirt:-90C, Sinop:-30C/R,
Şanlıurfa:-60C/R, Şırnak:-60C, Tekirdağ:-60C/R, Trabzon:-30C, Yalova:-30C/R,
Zonguldak:-30C/R, Düzce:-90C/R
İli 3. Bölgede olup da kendisi 2.Bölgede olan belediyeler: Hopa: -3 0C/Artvin, Arhavi:-
30C/Artvin
İli 4. Bölgede olup da kendisi 2.Bölgede olan belediyeler: Abana:/Kastamonu, Bozkurt:
-30C/R/Kastamonu, Çatalzeytin:-30C/R/Kastamonu, İnebolu:-30C/R/Kastamonu, Cide:
-30C/R/Kastamonu, Doğanyurt:/Kastamonu
3. Bölge Derece Gün İlleri: Afyon:-120C/R, Burdur:-90C/R, Karabük:-120C/, Aksaray:-

150C, Çankırı:-150C, Karaman:-120C, Ankara:-120C/R, Çorum:-150C, Kırıkkale:-120C,
Artvin: -90C, Elazığ:-120C, Kırklareli:-90C/R, Bilecik:-90C/R, Eskişehir:-120C, Kırşehir:-
120C,Bingöl:-180C/R, Iğdır:-180C, Konya:-120C, Bolu:-150C, Isparta:-90C, Kütahya:-120C,
Malatya:-120C, Nevşehir:-150C, Niğde:-150C/R, Tokat:-150C, Tunceli:-180C, Uşak:-90C/R,
İli 1. Bölgede olup da kendisi 3.Bölgede olan belediyeler: Pozantı: -90C/Adana,

Korkuteli:-90C/R /Antalya
İli 2. Bölgede olup da kendisi 3.Bölgede olan belediyeler: Merzifon: -120C/Amasya,
Dursunbey: -90C/R/Balıkesir
İli 4. Bölgede olup da kendisi 3.Bölgede olan belediyeler: Tosya:-150C/R/Kastamonu
4. Bölge Derece Gün İlleri: Ağrı:-240C, Erzurum:-210C, Kayseri:-150C, Ardahan:-210C,

Gümüşhane:-120C, Muş:-180C, Bayburt:-150C, Hakkâri:-240C, Sivas:-180C, Bitlis:-150C,
Kars:-270C, Van:-150C, Erzincan:-180C, Kastamonu:-120C, Yozgat:-150C,

(İTM.183)
İli 2. Bölgede olup da kendisi 4.Bölgede olan belediyeler: Keleş:-90C/R/Bursa,
Şebinkarahisar:-120C/Giresun, Elbistan:-170C/K.maraş, Mesudiye:-120C/R/Ordu,
0 0 0
Uludağ:-12 C/R/Bursa, Afşin:-15 C/R/K.maraş, Göksun:-12 C/K-Maraş
İli 3. Bölgede olup da kendisi 4.Bölgede olan belediyeler: Kığı:-180C/Bingöl, Pülümür:-
180C/Tunceli, Solhan:-180C/Bingöl
Not.1 - Listede adı bulunmayan yerleşim birimleri bağlı bulundukları İlin-Belediyenin

bölgesinde sayılır.
Not.2 - Detaylı bilgi için TMMOB Makine Mühendisleri Odası "Kalorifer Tesisatı
Hesapları" MMO odası yayın NO: MMO/352/7) sayfa 288 ve 289 EK III-1 deki "Normal
durumlar için kalorifer tesisatı ısı kaybı hesabına esas projelendirme dış sıcaklıkları ve
rüzgar durumları." çizelgelerine bakılabilir.
16.7. MERKEZLERDE TELEFON
Telefonu olmayan merkezlerde kumanda ve Güvenlik binası binalarında birer adet telefon
(makinesi dâhil) konacak olup, abonelik masrafları TEİAŞ' a, Güvenlik binası ile kumanda binası
arasındaki irtibat ile cihazlar ve tesisi yükleniciye ait olacaktır. Merkezin geçici kabulünün
yapılmasından sonra bir hafta içerisinde tüm konuşma masrafları Yüklenici tarafından ödenerek
TEİAŞ' a teslim edilecektir. Tüm binaların (Kumanda, GIS, Güvenlik binası) telefon tesisatları
yapılacaktır.
16.8. AYDINLATMA SİSTEMİ
Harici çevre aydınlatma armatürleri 40 metrede bir dikilecek galvanizli çelik direkler üzerinde
250 W sodyum buharlı; harici şalt aydınlatma, 250 W AC sodyum buharlı ve 100 W DC akkor
flamanlı olacaktır.
Projelerine uygun olarak yeterli aydınlatmayı sağlayacak sayıda armatür kullanılacaktır

Armatürlerin yeri ve yükseklikleri, ampul değiştirme yönünden problem yaratmayacak şekilde
seçilecektir.
Aydınlatma sisteminde gerilim düşümleri iç tesisatta %1.5, dış tesisatta %5, priz hatlarında %5'
den fazla olmayacaktır. İletken kesitleri ise aydınlatma sisteminde en az 2.5 mm 2, priz hatlarında
en az 4 mm2 olacaktır.
Harici çevre aydınlatma direklerinin koruma topraklaması trafo merkezi çevresindeki fens
topraklamasından bağımsız direkler arası 35 mm2 örgülü bakır iletken çekilerek ve son direkte
toprak kazığına irtibatlandırılarak yapılacaktır.
Fiyat formlarında yer alan armatürlerin malzeme ve montaj fiyatları komple (konsolları,
sigortaları, diğer aksesuarları vs.) armatürü kapsamaktadır.
Şalt sahası AC ve DC aydınlatma sortilerinin pilonlara çıkışında toprak seviyesinden 2 m' ye

kadar galvaniz boru, ondan sonra da özel kroşeler kullanılacak ve buatlar daima pilonlar
üzerinde olacaktır. Ayrıca kabloların çekilmesinde mümkün olduğu kadar mevcut kablo
kanallarından istifade edilecek, toprağa gömülü yerlerde galvaniz veya pik boru kullanılacaktır.
Çevre aydınlatma direkleri topraklanacak ve bu topraklama ilgili yönetmeliğe uygun olacaktır.

DC aydınlatma armatürlerine kumanda eden şalterler ya DC için imal edilmiş olmalı ya da üç
fazlı otomat kullanılıp 2 kontağı (+) uca seri olarak ve 1 kontağı (-) uca kumanda edecektir.

(İTM.183)
16.8.1 Armatür
Aydınlatma armatürleri 500 V yalıtkanlık sınıflı, bütün elemanları günde 10 saatten az olmamak
şartı ile (-40oC, +45oC) arasında ortam sıcaklığına, (150km/s) rüzgar basıncına, her yönden
gelen yağmur sularına, buzlanmaya dayanıklı olacaktır. Armatürü oluşturan kısımların teknik
özellikleri aşağıda verilmiştir.
16.8.1.1. Gövde
İyi kalitede, en az sıvamadan sonra minimum 1.5-2 mm sıvama işçiliğine uygun alüminyum
levhadan monoblok olarak veya alüminyumdan enjeksiyon döküm yolu ile yada fiberglas
malzemeden imal edilecektir.
Armatürün gövde ve kuyruk kısmının iki ayrı parçadan yapılması halinde kuyruk kısmı
alüminyum enjeksiyon döküm olarak imal edilecektir. Bu durumda balast bölümü ile ampul
bölümü termik ve mekanik olarak birbirinden izole edilecek veya ayrı ayrı imal edilerek uygun
şekilde birleştirilecektir. Armatürün gövde ve kuyruk kısmının irtibatı, sızdırmazlığı temin edecek
şekilde gerek gövde, gerekse kuyruk kısmının içi ve dışı harici tesirlere karşı izole edilmiş
olacaktır. Korozyona karşı dayanımını arttırmak için gövde en az 10 mikron eloksal
kaplanacaktır. Gövde en az IP 53 (IP 54 tercih edilecektir), kuyruk en az IP 23 koruma sınıfında
olacaktır.
16.8.1.2. Işık Reflektörleri
%99.5 saflıkta alüminyumdan minimum 1 mm olarak imal edilecektir. sodyum buharlı ampulün
verdiği ışık akışının en elverişli şekilde kırılarak, yansımasını temin etmek gayesiyle iyi bir
şekilde dizayn edilmiş ve devamlı parlaklığını temin etmek için en az 5 mikron kalınlığında
beyaz parlak eloksal ile kaplanmış olacaktır. Armatür gövdesinin reflektör olarak kullanılması
kabul edilmeyecektir.
16.8.1.3. Duy ve Taşıyıcı
Duylar E-40 tipi porselen olacaktır. Lamba ile duyun orta kontağı arasındaki irtibatın düzgün
şekilde sağlanabilmesi için duyların orta noktasında dip kontak bulunacaktır. Dip kontağın yaylı
olması tercih edilecektir. Duy taşıyıcısı tavan reflektörüne monte edildiğinde, sodyum buharlı
ampulün ışık reflektörüne göre pozisyonu değişmelidir. Bu değişim sonucu aydınlatılan düzlem
üstündeki aydınlık alan, düzlemin kenarından ortasına doğru kaydırılabilmelidir.
16.8.1.4. Toz Kapağı Camı (Refraktör)
Armatür, iç ısısına dayanıklı (en düşük 120 oC) ve ani ısı değişikliklerine mukavim malzemeden
yapılacak tüm yüzeyleri prizmatik veya düz şekilde yekpare ve ışığı direkt olarak her yönden
geçirecek şekilde ve renksiz olacaktır. Toz kapakları güneş ışıkları tesiri ile zamanla
sararmayacak ve gerginliği en az %85 olacaktır. Refraktör, ampul değiştirme veya herhangi bir
sebepten dolayı açıldığında düşmeyecek şekilde olacaktır. Kapak üzerinde, armatür içerisine
zamanla toz girmesine sebep olacak delik vs. bulunmayacaktır. Armatür gövdesinde, gövde
malzemesine uygun ayrı bir menteşeli çerçeve ile tutturulmuş toz kapakları bulunması tercih
nedenidir. Şeffaf kapak ile gövde paslanmaz çelik mandallarla tespit edilecektir. Şeffaf kapak ile
gövde arasındaki ısıya dayanıklı neopran beyaz renkli conta iç kısma toz ve suyun girmesini
önleyecek şekilde ortası boşluklu ve yekpare (veya bir noktadan eklemeli) olacaktır. Keçe, lastik
sünger gibi malzemeden yapılmış contalar kabul edilmeyecektir. 250 W armatür camı yukarıda

(İTM.183)
öngörülen ısıya dayanıklı malzemeden kenar yüksekliği en az 9 cm olacak şekilde imal
edilecektir.
16.8.1.5. Armatür Verimi
Armatürden çıkan ışık akışının çıplak ampulün ışık akışına oranı olarak tarif edilen verimi
%75'den az olmayacak ve testler ile teşvik edilecektir.
16.8.1.6. Armatürün Diyagramları
Armatürün polar fotometrik diyagramları DIN 5032'de belirtilen ölçü şartlarına göre bir ışık
laboratuarında çıkartılarak imalatçısı tarafından verilecektir. Ancak bunlar verilse dahi fotometrik
diyagram ve verim değerleri testleri ile kontrol edilecektir.
16.8.1.7. Balastlar
Lamba güçlerine ve TS 896' ya uygun olacaktır.
16.8.1.8. Kondansatörler
Lamba güçlerine ve TS 1056 EN 60252 'ye uygun olacak ve üzerlerinde sıcaklık sınırları –40°C
ve +85°C işareti bulunacaktır. 250 W' lık armatürlerde kondansatörler 18 µF olacaktır.
16.8.1.9. Özel Tespit Parçası
250 W armatürler 1.1/4’ lik galvanizli boru ile armatür direğe dik, yatayla 15 o açı yapacak şekilde
veya müstakil bir parça ile tespit edilebilme olanağına sahip olacaktır. 250 W sodyum buharlı
armatürler ve 100 W akkor flamanlı armatürler şalt sahasındaki çelik konstrüksiyona montajı
yapılabilecek yapıda olacaktır.
16.8.1.10. Elektriki Bağlantılar
Elektriki bağlantılar, duy balast arası özel yanmaz kablo ile, balast şebeke arası NYA protodur
izoleli TSE standartlarına uygun kablo ile yapılmış olacaktır. Elektriki bağlantı klemensi, balast
klemensinden ayrı olacak ve topraklama klemensi toprak işareti silinmeyecek ve kazınmayacak
şekilde belirtilmiş olacaktır.
16.8.1.11. Bağlantı Klemensleri
Armatürün iç ısısına dayanıklı malzemeden imal edilmiş olacaklar ve kabloların tutturulmasında

iletkenin bütün yüzeyine baskı yapacak tarzda bir sıkıştırma sistemine haiz olacaktır.
16.8.1.12. Topraklama Bağlantısı
Armatürün bütün parçalarına kesintisiz bir topraklamayı sağlayacak şekilde düzenlenecektir.
16.8.1.13. Bağlantı Elemanları

(İTM.183)
Armatürdeki bütün bağlantı elemanları harici tesirlere karşı korunmuş olacak ve paslanmaz çelik
veya en az 10 mikron elektrogalvaniz çinko kaplanmış olacak ve çinko kaplanmış olanlar
bikromatize edilecektir.
16.8.1.14. Etiket
Her armatürün gövde üzerine kolaylıkla görülebilecek, kabartma gömme veya paslanmaz
metalden yazılan silinmez ve solmaz şekilde sağlam olarak tespit edilmiş olacaktır.
110 V DC armatür, bir merkezden beslemeli, çalışması sürekli olmayan, akkor flamanlı acil
aydınlatma armatürü olup, gövde duy ve taşıyıcısı 250 W sodyum buharlı armatürün (balast,
kondansatör ve sodyum buharlı ampul hariç) yukarıda belirtilen imalat ve teknik özelliklerine
sahip olacaktır.
16.8.1.15. Diğer Genel Hususlar
Tüm armatürler TSE belgesine haiz olacaktır.Testleri TS 8698 EN 60598-2-1, TS 8699 EN

60598-2-2, TS 8700 EN 60598-2-3, TS 8701 EN 60598-2-4, TS 8702 EN 60598-2-5,
TS 8703 EN 60598-2-6, TS 8709 EN 60598-2-20, TS 8710 EN 60598-2-22 / IEC
60598-1, IEC 60598-2-1 and Amendment 1, IEC 60598-2-2, IEC 60598-2-3, IEC 60598-2-4,
IEC 60598-2-5 and Corrigendum 1, IEC 60598-2-6 and Amendment 1 and Corrigendum 1, IEC
60598-2-20 , TS 896/IEC 60923 and Amendment 1, IEC 60188,IEC 60061-1, IEC 60061-2, IEC
60061-3, IEC 60061-4, TS 1056 EN 60252/TS 3033 EN 60529 /IEC 60529 e göre yapılacaktır.
Komple armatür deneyleri imalatçının laboratuarı yetmediğinde TSE, ODTÜ, İTÜ

laboratuarlarında her türlü test bedelleri yükleniciye ait olmak koşulu ile yaptırılacaktır.
Aydınlatma armatürlerinin fiziki ölçülerinin kabul ve testlerinden önce TEİAŞ' a verilmesi

zorunludur.
16.8.1.16. Korozyona karşı önlemler
Armatürlerin metal bölümleri korozyona dayanıklı malzemeden yapılmalıdır. Diğer bölümler de

özel olarak belirtilmedikçe, bütün demirli parçalar sıcak daldırma usulü ile galvanizlenmeli ya da
mümkün olmayan hallerde elektrogalvanizle veya kadminyum ile kaplanmalıdır.
Armatürlerin imalatında kullanılan duy, kondansatör, balast vs. gibi tüm malzemelerin TSE
uygunluk belgeleri, varsa test raporları ile ekte verilen garanti edilmiş değerlerini Yüklenici
teklifleriyle birlikte TEİAŞ' a verecektir.
16.8.2 Aydınlatma Direği ve Konsolları
Aydınlatma direkleri galvanizli çelik olacaktır. Direklerin özellikleri aşağıda verilmiştir.
16.8.2.1. Genel
Aydınlatma amacıyla kullanılan galvanizli poligon direklerin tabanı flanşlı olup, ankraj
civatalarıyla temele bağlanacaktır.

(İTM.183)
Direklerde armatürün bağlandığı konsol ucunun yatayla yaptığı açı 15 o olacaktır.
Direklerin kenar sayısı düzgün çokgen olarak 8 olacaktır.
Direk boyu en az 6 metre, konsol boyu 100 cm olacaktır.
Gövdenin köşelerindeki bükme yarıçapı, saç kalınlığının 4 katından küçük olacaktır.
Poligon direklerin (m) kenar uzunluğunun (t) saç kalınlığına oranı aşağıdaki değerleri
sağlayacaktır. İfadelerde ßa : t/cm2 olarak akma gerilmesini(elastik sınır) göstermektedir.
m/t  68,9/Vßa (bükme açısı 45o)
En uç dokudaki bası gerilmesi, aşağıda belirtilen ßkr değerini aşmıyorsa (m/t) ifadelerdeki rakam
96,7 değerine yükseltilebilir.
ßkr = 0,789 ßa (1 - 0,0043 Vßa m/t)
Koniklik : Poligon direklerin paralel yüzeyler üzerinde ölçülen konikliği %1 ile %1,5 arasında
olacaktır.
16.8.2.2. Direk Gövde Hesabı
İmalatçı direklerin statik hesaplarını imalattan önce Kuruluşumuza verecektir.
Direğin statik hesabında rüzgar yükü esas alınacak olup, rüzgar basıncı 50 kg/m 2, rüzgar hızı
100 km/h olacaktır.
16.8.2.3. Kesit atalet momentleri ve tarafsız eksenden uzaklıklar
Her yönde I (cm4) = 0,438 t x D 3, eksene en uzak mesafe (cm) = kenar ortasında 0,5 (D+t),
köşegen istikametinde 0,541 (D+0,2t)
t : Saç kalınlığı (cm)

D : Kalınlık ortasından ölçülen paralel yüzler arası mesafe (cm)
16.8.2.4. En büyük bası ve çeki gerilmesi
Poligon direk hesaplarında bulunacak bası veya çeki gerilmeleri, akma gerilmesinin (1/1,67)
katını geçmeyecektir.
16.8.2.5. En büyük kayma gerilmesi
Poligon direk hesaplarında bulunacak kayma gerilmeleri, akma gerilmesinin 0,58 katını
geçmeyecektir.
16.8.2.6. Burulma moment limiti

(İTM.183)
Direk gövdesi kesit hesabında, konsolların yaratacağı burulma momentinin güvenle
uygulanacağı göz önüne alınacaktır.
16.8.2.7. Yapım kuralları ve Malzeme
 Poligon direk imalatçısı TS-ISO 9000 kalite güvence belgesine sahip olmalıdır.
 Poligon direklerin imalinde kullanılacak saçlar TS 2162 EN 10025’e uygun olacaktır. Asit
banyosunda temizlenemeyecek kadar kalın pas tutmuş malzeme imalatta
16.8.2.8. Gövde
Direk gövdesi çokgen kesitli olarak 6 m, tek parça olacaktır. Birden fazla parçadan oluşması
halinde, ekleme alt bölümün üst bölüm içerisine geçirilmesi şeklinde yapılacaktır. Geçme boyu,
dişi parçanın alt çapının 1,5 katından küçük olmayacaktır. Geçmeler, normal yük altında
oynama yapmayacak büyüklükte bir baskı ile gerçekleştirilecektir. Kaynak uygulanmayacaktır.
Direk gövde parçaları tek parça saçtan bükülüp, yalnızca bir tarafından (boy yönünde) kaynakla
birleştirilecektir. İki gövde parçası en ya da boy yönünde birbirine kesinlikle kaynakla
bağlanmayacaktır.
16.8.2.9. Taban plakası ve destek flanşları
Taban plakası ve destek flanşlarında kullanılacak alın sacı kırma deneyinde bile kalıcı
deformasyon göstermeyecek sağlamlıkta olacaktır. Destek flanşları en az 4 adet olmak üzere
eşit aralıklarla konacaktır. Taban sacı üzerinde simetrik yerleşimli en az 4 civata deliği
bulunacaktır. Bu deliğin boyu, kullanılacak civata çapının 3 katı, genişliği ise civata çapından
%10 büyük olacaktır. Delik uzunluğu, taban plakası yan yüzüyle 45 o lik açı yapacak şekilde
oluşturulacaktır. Taban plakasının ortasına en az 80x80 mm dikdörtgen veya 90 mm çapında
dairesel kesitli kablo geçit deliği pürüzsüz olarak açılacaktır.
16.8.2.10. Ankraj civataları ve somunları
Her direkte en az 4 adet kullanılacak civataların çapı statik hesaba göre belirlenecek ve beton
temel içinde kalacak kısmı galvanizlenmeyecektir. Taban plakası delik ölçülerine göre
hazırlanmış şablon her civata için 3 somun ve 1 rondela imalatçısınca sağlanacaktır.
16.8.2.11. Sigorta penceresi ve kapağı
Sigorta penceresinin alt kısmı taban plakasından 500 mm yukarıda olacaktır. Pencerenin
genişliği en az 80 mm yüksekliği ise en az 200 mm olacaktır. Sigorta kapağı, bu pencereyi tam
kapatacak şekilde imal edilip kilit sistemiyle donatılacaktır. Gövde boyunca aşağı doğru akan
yağmur suyunun sigorta kapağı üzerine direkt gelmesini önlemek için uygun ölçülerde bir
yağmurluk direk gövdesine(pencere üzerine) kaynatılacaktır.
16.8.2.12. Konsollar
Konsollar direk gövdesinin uç kısmının uygun bir şekilde keskin kıvrım oluşturmadan
bükülmesiyle veya gövdenin ucuna civatayla bağlanacak uygun çaptaki boruyla imal
(İTM.183)
edilebilecektir. Konsolun eğimi, armatürün bağlandığı ucun yatayla yaptığı açı 15 o olacak
şekilde ayarlanacaktır. Boru konsollarının gövdeye bağlantı noktası gerilme dağılımını tehlikeye
sokmayacak şekilde düzenlenecektir.
16.8.2.13. İsim ve numaralar
Direklerin zeminden 1,5 m. yukarısına veya sigorta kapağı üzerine imalatçısının adı veya
amblemi, imalat yılı ve direk tipi kaybolmayacak şekilde yazılacaktır.
Saç kalınlığı TS 2163 EN 10029'a uygun olacaktır.
16.8.2.14. Malzemenin pastan korunması
Poligon direklerin bütün elemanları ve yüzeyleri (civatanın temel içinde kalan bölümü hariç)
çinko ile kaplanacaktır. Kaplama düzgün ve parlak olacak, yüzeyde kaplanmamış bölgeler ve
kaplama çapakları bulunmayacaktır. Kaplamada kullanılacak çinko içerisindeki alüminyum oranı
%0,01' i geçmeyecek ve banyo sıcaklığı 445-465 o C arasında bulunacaktır. Malzemeler tek
daldırma yapılarak galvanizlenecektir. Saplamaların beton içinde kalacak kısımları
galvanizlenmeyecektir. Taşıma koşulları göz önüne alınarak gerek görülürse beyaz pas
oluşumuna karşı kromat solüsyonu ile pasivizasyon sağlanacaktır.
16.8.2.15. Kontrol ve Testler
Poligon direk imalatçısının imalathanesinde her türlü galvaniz testi yapmaya yeterli bir
laboratuvar bulunacaktır. TEİAŞ, laboratuvarı yeterli bulmadığı takdirde her türlü masraf
yükleniciye ait olmak üzere testlerin, uygun göreceği başka bir laboratuvarda yapılmasını
isteyebilir. Galvanizleme ile ilgili testler aşağıda çıkarılmıştır.
 ASTM.A 90 çinko kaplama ağırlığı testi

 ASTM.A 123 çinko kaplama yapışkanlık testi
 ASTM.A 239 daldırma(preece) testi (numuneler en az 7 daldırmaya dayanacaktır)
 ASTM.E 376 mikrometre ile kaplama kalınlığı testi
Kuruluşumuz, İmalat hesaplarında öngörülen karakteristik ve kalınlıktaki malzemeden uygun

ölçüde yapılıp yapılmadığını ve standartlarda yer alan toleransların aşılıp aşılmadığını
imalatçısında ve şantiyede her zaman kontrol etme hakkına sahiptir.
16.8.2.16. Şalt sahası aydınlatma panosu:

Kumanda ve koruma binasındaki AC yardımcı servis panosundan müstakil en az iki adet AC
şalter (mcb) ile ve DC yardımcı servis panosundan en az bir adet müstakil DC şalterle beslenen,
şalt sahasının içinde uygun bir yere, Saha Dağıtım Kutusu ölçülerinde, aydınlatma panosu
yapılacaktır. Aydınlatma panosu ile ilgili projeler yüklenici tarafından onaya sunulacaktır.
Bu panoya hava karardığında dış aydınlatmanın devreye girmesini sağlayan Astronomik Zaman
Rölesi tesis edilecektir.

(İTM.183)
BÖLÜM - 17
ÇELİK KONSTRÜKSİYON
17.1. Genel
Trafo Merkezleri dahilinde kullanılacak olan Çelik Konstrüksiyonların imalatları TEİAŞ tarafından
verilecek olan TİP PROJELERE göre yapılacaktır.
Fider ilavesi yapılacak olan Trafo Merkezlerinde; fider ilavesi yapılacak kısımda bulunan Çelik
Pilon-Kiriş sistemi ve temellerinin tesisi, TEİAŞ arşivinden temin edilecek olan mevcut eski
projelerine uygun olarak yapılacaktır. Eski projelerin bulunamaması durumunda, Yüklenici
tarafından mevcut Çelik Pilon-Kiriş ve temel sisteminin yerinde rölevesi alınarak bu rölevelere
uygun şekilde Çelik Pilon-Kiriş ve temel sistemi hesapları aşağıda belirtilen maddelere göre
yapılacak ve TEİAŞ’ın onayına sunulacaktır. (Cihaz mesnetleri ankrajlı yeni TİP PROJELERE
göre yapılacaktır.)
TİP PROJELER harici yapılması gereken yeni tasarım çelik konstrüksiyon pilon, kiriş veya cihaz
mesneti türü çelik imalatları, Yüklenici Firma tarafından hazırlanıp TEİAŞ tarafından
onaylanacak olan uygulama projelerine göre yapılacak olup, projelerin hazırlanmasında
imalatında, galvanizlenmesinde ve montajlarında aşağıda belirtilen şartlara uyulacaktır.
17.1.1. Çelik:
TEİAŞ tarafından verilecek olan ÇELİK ÖN BOYUT RESİMLER’İNE göre hazırlanacak olan
sistem teşkilinde S235JR (St.37) ve S355JR (St.52) çelik malzemeler kullanılacaktır. Çelik
malzeme EN 10025'in en son baskısına uygun olacaktır.

(İTM.183)
Garanti edilecek minimum
Çelik akma gerilmesi (kg/cm2)
S235JR 2400
S355JR 3600
Çelik köşebent ölçüleri DIN 1028 ve DIN 1029 normları ile ISO/R 657/1-2 normlarına uygun
olacaktır.
17.1.2. Civata, Somun ve Rondelalar:

Civatalar, somunlar, paftalanmış çubuklar ve rondelalar aşağıdaki Standartların en son
baskısına uygun olacaktır.
Civata Somunlar ve Rondelalar:
- Kalite: ISO-898/1 ISO-898/2
- Dayanım Kategorisi: En az 5,8

- Ölçüler: DIN 7990 ve DIN 555
- Düz ve Yaylı Rondelalar için Malzeme ve ölçüler: DIN 7989
Çelik kafes pilon ve kirişlerin teşkilinde 12 mm’den küçük, 24 mm’den büyük civatalar
17.1.3. Pilon ve Cihaz Mesnedi Ankraj Bulonları:
Çelik pilon ve cihaz mesnetleri betonarme temellere ankraj bulonları ile bağlanacaktır.
Ankraj bulonları, ayaklara gelen yük kombinasyonlarında oluşacak maksimum çeki ve bası
yüklerini yeterli emniyetle taşıyabilecek şekilde DIN 267 standartlarına uygun minimum 6,8
kalitesinde (veya St.52) bulonlardan teşkil edilecektir. Bulon hesaplarında diş dibi kesit
alanı kullanılacaktır.
Bulonların betondan sıyrılmasını engellemek için beton içerisinde kalan alt uçlarında diş
açılarak yeterli kalınlıkta plakalar alttan ve üstten somunlarla bulonların alt ucuna
sabitlenecektir. (Plate Bolt). Kanca (sakal) şeklinde ankraj yapılmayacaktır. Ankraj
bulonlarının üst yapı ile bağlantıları, taban plakasının üstünden çift somun ve rondela ile
yapılacaktır. Ayak Taban plakaları temel kolon betonunun üst kotunda ara mesafe
bırakılmadan oturtulacaktır. Ankraj bulonlarının betona gömülü kısımlarında en az 10 cm lik
kısmı ve beton dışında kalacak kısımları ile somun, rondela ve açıktaki diğer elemanların
tamamı sıcak daldırma galvanizli olacaktır.
Taban plakası ile beton arasında kalabilecek boşluklar tek bileşenli, akıcı, büzülme
yapmayan, kendiliğinden yerleşen, çimento esaslı uygulama kalınlığı 10-75 mm olan
hazır Grout betonu ile doldurulacaktır. (Uygulamalarda Grout betonları priz alıp
mukavemet kazandıktan sonra ankraj somunları sıkılmalıdır.) Bulon adet ve çapları
ve hesapları İdarenin onayına sunulacaktır.
Yukarıda belirtilen malzemeler ASTM-A/123’’e uygun olarak sıcak daldırma usulü ile
galvanizlenecektir. Bütün somunlar imal edildikleri civata veya saplamalara el ile rahatça
takılabilmelidir.
Temellerde kullanılacak her türlü ankraj malzemesi ve ankraj şablonları temel fiyatına dahil
olup ayrıca ilave bir bedel ÖDENMEZ.
17.2. Çelik Elemanlarının Boyutlandırılması
17.2.1. Tüm çelik elemanları, çelik hesaplarında bulunan çubuk kuvvetleri kullanılarak
boyutlandırılacaktır. Çubuklar çeki ve bası yükleri dışında eğilme momentlerine maruz
iseler boyutlandırmada momentler de dikkate alınacaktır. Çelik maliyetini minimuma
indirecek en elverişli malzeme ve kesit seçilecektir. Bütün pilon ve cihaz mesnetleri
çelikleri temel betonuna ankraj bulonları ile sabitlenecek şekilde imal edilecektir.
(İTM.183)
Taban plakaları ayak profilleri ile aynı kalitede olacak, uygun kaynak malzemesi ile
yeterli emniyetle ayaklara kaynatılacaktır.
17.2.2. Çelik elemanlarının boyutlandırılmasında, TEİAŞ tarafından verilecek olan ÇELİK ÖN

BOYUT RESİMLERİNDEKİ anahat ölçüleri ve düğüm noktaları arası ölçüler esas
alınacaktır.
17.2.3. Eleman ve bağlantı elemanlarının boyutlandırılması, aşağıdaki tabloda belirtilen

müsaade edilen gerilmelere uygun olarak yapılacaktır:
Çelik Elemanları İçin Müsaade Edilen Maksimum Gerilmeler
Eğilme, Çeki Bası Kesme Delik Çevresi Basıncı

Malzeme Gerilmesi Gerilmesi Gerilmesi Ezilme Gerilmesi
(kg/cm2) (kg/cm2) (kg/cm2) (kg/cm2)
S235JR Çelik 2400 2400 1800 4800
S355JR Çelik 3600 3600 2700 7200

DIN.267Civatalar
4000 --------- 2700 7200
(5,8 kalite)
Not: Bası gerilmelerine maruz kalan elemanların hesabında burkulma katsayıları göz önüne
alınacaktır.
17.2.4. Civatalarda kesme ve ezilme gerilmeleri civatanın nominal çapı kullanılarak

hesaplanacaktır. Civatalarda çekme gerilmesi civatanın net alanına göre bulunacaktır.
17.2.5. Herhangi bir çelik elemanının çelik hesaplarında gösterilmiş eleman gerilmelerini
kalıcı bir deformasyona uğramadan karşılayabilmesinden Yüklenici sorumlu
olacaktır. Çelik hesaplarındaki eleman gerilmeleri, öngörülen güvenlik katsayısını
sağlamalıdır.
17.2.6. Çelik elemanları için “L/r ” narinlik derecesi aşağıdaki değerleri geçmeyecektir.
 Pilon dikmeleri ve Kiriş başlık elemanları = 120

 Hesaplanan gerilmeleri taşıyan bütün diğer elemanlar = 200
 Sıfır Çubukları = 250
 Yalnız çekiye çalışan tüm diğer elemanlar = 500
17.2.7.
 Pilon ayakları, kiriş başlıkları ve toprak kulesi ana elemanlarının kalınlığı 5 mm'den,
 Diğer yük elemanlarının kalınlığı 4 mm'den,
 Ek lamalar ve bayraklar minimum 6 mm olmak koşuluyla, birbirine bağlanan
elemanlardan kalınlıkça büyük olan elemanın et kalınlığından az olamaz.
17.2.8.
 Pilon ayakları, kiriş başlıkları ve toprak kulesi ana elemanlarında 50x50x5 den,
 Diğer yük elemanlarında 40x40x4 den,
küçük köşebent kullanılamaz.
17.2.9. Lama ve çubuk demirleri ana taşıyıcı sistemin çelik elemanı olarak kullanılmayacaktır.
17.2.10. Tüm elemanların yerleştirilmesinde ve hesabında, elemanlar arasındaki minimum açı

(İTM.183)
13 dereceden küçük olmayacaktır.
17.2.11. Diyagonalleri yalnız çeki yükü alacak şekilde projelendirilmiş çeliklerde:
a) Diyagonallerin X şeklinde çaprazlanması halinde iki elemanın kesişme noktası, bu

elemanların oluşturduğu düzleme dik yönde harekete karşı bir dayanak noktası
kabul edilmeyecek ve L / r uç noktalar arasındaki uzaklığa göre hesaplanacaktır.
b) Diyagonalleri X şeklinde çaprazlama kesişen sistemlerde sıfır çubuklarının çeki

çubuklarında ayırdığı herhangi bir kısmının L / r (z-z) narinlik katsayısı, bu kısmı
içine alan X çaprazlamanın kesişme noktası ile çeki çubuğunun uç bağlantı noktası
arasındaki narinlik katsayısı L / r (x-x) değerinden küçük olmalıdır.
17.2.12. Sıfır çubukları bağlandıkları elemanların bası yükünün %2,5’nu taşıyacak şekilde
boyutlandırılacaktır. Aynı noktaya birden fazla sıfır çubuğu bağlanması durumunda bu
kuvvet, bileşenlerine göre sıfır çubukları arasında bölüştürülecektir.
17.2.13. Yatayla 30 derece'ye kadar açı yapan tüm elemanlar montaj ve bakım personelinin
ağırlığıyla deforme olmayacak şekilde hesaplanıp detaylandırılacaktır. İnşaat ya da bakım
personeli için malzemenin akma değerine göre 100 kg'lık bir montör yükü gözönüne
alınacaktır.
17.3. Çelik Konstrüksiyon Hesap Raporları
17.3.1. Çelik konstrüksiyon pilon, kiriş ve cihaz mesnetlerinin hesap teşkili;
Pilonlar, kirişler ve cihaz mesnetleri için TEİAŞ tarafından verilecek olan ÇELİK ÖN BOYUT
RESİMLERİ kullanılarak en güvenilir ve en ekonomik çelik yapı dizaynları oluşturulacak ve
TEİAŞ’ın onayına sunulacaktır.Ön Boyut resmi bulunmayan imalatlar için TEİAŞ’ın
onaylayacağı ön boyutlar oluşturulacaktır.
380 kV portallerde yatay yükler;
a) Portale dik yönde uygulanacak faz çekme kuvvetleri:
 Nihayet direklerinden TM giriş portallerine yapılan bağlantılarda, iletken başına

en olumsuz yükleme koşulunda 1700 kgf çekme kuvveti ve bu kuvvetin Nihayet
direği tarafında 30°’lik açı ile (yatayda) etkimesi durumları ayrı ayrı hesaba
katılacaktır.
 Diğer portallerde iletken başına en olumsuz yükleme koşulunda 1700 kgf çekme
kuvveti
 Koruma iletkenlerinde en olumsuz yükleme koşulunda 1500 kgf çekme kuvveti
ve bu kuvvetin 0°’lik ve 30°’lik açı ile (yatayda) etkimesi durumları ayrı ayrı
hesaba katılacaktır.
 Bara pilonlarında (ana bara + transfer barada); iletken kullanılan baralarda
iletken başına 1000 kgf, alüminyum boru kullanılan baralarda faz başına 1000
kgf çekme kuvveti
b) İletken, cihaz ve çelik konstrüksiyon üzerine etkiyen deprem ve buzlu-buzsuz

rüzgar yükleri.
154 kV portallerde yatay yükler;
a) portale dik yönde uygulanacak faz çekme kuvvetleri:
 Nihayet direklerinden TM giriş portallerine yapılan bağlantılarda, iletken başına

(İTM.183)
en olumsuz yükleme koşulunda 500 kgf çekme kuvveti ve bu kuvvetin Nihayet
direği tarafında 30°’lik açı ile (yatayda) etkimesi durumları ayrı ayrı hesaba
katılacaktır.
 Diğer portallerde iletken başına en olumsuz yükleme koşulunda 500 kgf çekme
kuvveti
 OG bara iletkenlerinde iletken başına en olumsuz yükleme koşulunda 200 kgf
çekme kuvveti
 Koruma iletkenlerinde en olumsuz yükleme koşulunda 500 kgf çekme kuvveti ve
bu kuvvetin 0°’lik ve 30°’lik açı ile (yatayda) etkimesi durumları ayrı ayrı hesaba
katılacaktır.
 Bara pilonlarında (ana bara + transfer barada); iletken kullanılan baralarda
iletken başına 500 kgf, alüminyum boru kullanılan baralarda faz başına 500 kgf
çekme kuvveti
b) İletken, cihaz ve çelik konstrüksiyon üzerine etkiyen deprem ve buzlu-buzsuz

rüzgar yükleri.
380 kV ve 154 kV portallerde Düşey yükler;
 Montör yükü 100 kgf (yatayla 30 dereceye kadar açı yapan elemanların
ortalarında ve faz başına) (Buz, deprem ve kısa devre yükleme durumunda
montör alınmayacaktır)
 Pilon, kiriş, cihaz, izolatör, hat tıkacı hırdavat ve iletken ağırlıkları,
 İletkenler üzerindeki buz yükü ağırlığı
 Çelik konstrüksiyon üzerindeki buz yükü ağırlığı
de ayrı ayrı dikkate alınarak hesap raporlarında gösterilecektir. Rüzgar yükleri ve buz yükleri
(buz yükü bölgelerinde göre) Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliğinde belirtilen
kriterlere uygun şekilde alınmalıdır.
Yükleme durumları aşağıda belirtilen şekilde oluşturulmalıdır;
a. Nihayet direğinden bağlantısı olan hat portallerinde;
 sadece hat tarafından 0° bağlı durum

 sadece hat tarafından 30° bağlı durum
 hat tarafından 30°, şalt tarafından 0° bağlı durum
 hem hat tarafı hem şalt tarafından 0° bağlı durum
 sadece şalt tarafından 0° bağlı durum
b. Nihayet direği bağlantısı olmayan iç şalt portallerinde
 en uzun açıklık tarafından 0° bağlı durum

 en uzun açıklık tarafından mevcut açı ile bağlı durum (açı varsa uygulanacaktır)
 her iki taraftan 0° bağlı durum
Çelik konstrüksiyon proje hesaplarında yük emniyet katsayısı; normal yüklemelerde

(1,8) ve olağandışı yüklemelerde (1,5) olarak alınacaktır.
Yükleme Kombinasyonları;
154kV sistemlerde:
Faz iletkenleri 2X1272 MCM Pheasant ve Koruma İletkeni 1X266 MCM Partridge olmak üzere
(iç portallerde 0° , Hat bağlantılı portallerde 0° ve 30° derece geliş açısına göre ayrı ayrı)
Komb. No Açıklama
(İTM.183)
1 +5 C° , Buzsuz halde Kirişe paralel rüzgar, Bütün İletkenler&Koruma iletkeni takılı
2 +5 C° ,Buzsuz halde Kirişe dik rüzgar,Bütün İletkenler&Koruma iletkeni takılı
3 -5 C° ,Buzlu Durum,Bütün İletkenler&Koruma iletkeni takılı
4 Ek Yüksüz Durumda Tmin ortam sıcaklığı,Bütün İletkenler&Koruma iletkeni takılı
5 EDS şartlarında Deprem (Y), Bütün İletkenler&Koruma iletkeni takılı
6 EDS şartlarında Deprem (X), Bütün İletkenler&Koruma iletkeni takılı
7 Maksimum sıcaklıkta kısa devre, Bütün İletkenler&Koruma iletkeni takılı
8 Minimum sıcaklıkta kısa devre, Bütün İletkenler&Koruma iletkeni takılı
380kV sistemlerde :
Faz iletkenleri 3X1272 MCM Pheasant ve Koruma İletkeni 1X266 MCM Partridge olmak üzere
(iç portallerde 0° , Hat bağlantılı portallerde 0° ve 30° derece geliş açısına göre ayrı ayrı)
Komb. No Açıklama
1 +5 C° , Buzsuz halde Kirişe paralel rüzgar, Bütün İletkenler&Koruma iletkeni takılı
2 +5 C° ,Buzsuz halde Kirişe dik rüzgar,Bütün İletkenler&Koruma iletkeni takılı
3 -5 C° ,Buzlu Durum,Bütün İletkenler&Koruma iletkeni takılı
4 -5 C° ,Buzlu halde Kirişe paralel rüzgar,Bütün İletkenler&Koruma iletkeni takılı
5 -5 C° ,Buzlu halde Kirişe paralel rüzgar,Bütün İletkenler&Koruma iletkeni takılı
6 Ek Yüksüz Durumda Tmin ortam sıcaklığı,Bütün İletkenler&Koruma iletkeni takılı
7 EDS şartlarında Deprem (Y), Bütün İletkenler&Koruma iletkeni takılı
8 EDS şartlarında Deprem (X), Bütün İletkenler&Koruma iletkeni takılı
9 Maksimum sıcaklıkta kısa devre, Bütün İletkenler&Koruma iletkeni takılı
10 Minimum sıcaklıkta kısa devre, Bütün İletkenler&Koruma iletkeni takılı
EDS(Everyday stress): +15 derece sıcaklıkta olağan koşullar.
Yükleme kombinasyonlarında kullanılacak olan Kısa Devre Kuvvetine ait (short circuit
force) hesaplar TS-EN-60865-1:2012 standardına göre yapılarak TEİAŞ’ın onayına
sunulacaktır.
17.3.2. Çelik Konstrüksiyon Pilon ve Cihaz Mesnetleri Betonarme Temellerinin hesap

teşkili;
Pilonlar ve cihaz mesnetleri için TEİAŞ tarafından verilecek olan çelik ve temel ÖN BOYUT
RESİMLERİ kullanılarak en güvenilir ve en ekonomik temel dizaynları oluşturulacak ve
TEİAŞ’ın onayına sunulacaktır. Ön Boyut resmi bulunmayan imalatlar için TEİAŞ’ın
onaylayacağı ön boyutlar oluşturulacaktır.
Aşağıdaki bölümlerde sıralanan tüm temel proje kriterleri bu hesaplarda gözönüne

alınacaktır.
 Üst yapıdan temele iletilen reaksiyon kuvvetleri üst yapı hesabından elde edilen
maksimum kombinasyonlardan elde edilecek ve bu reaksiyon kuvvetlerine göre
eğilme, devrilme, kayma, kesme ve zımbalama hesapları yapılacaktır.
 Temel devrilme hesaplarında zemin-beton sürtünme kuvvetinden meydana gelecek
katkılar dikkate alınmayacaktır.
 Temel hesabında temelin uygulanacağı yere ait zemin değerleri zemin etüt
raporunda belirtilen zemin emniyet katsayısı (1.00 kg/cm²), (1.50 kg/cm²)
değerlerinden en yakın alt değere revize edilerek temel boyutlandırması
yapılacaktır. Cihaz mesnet temelleri ise 1.00 kg/cm² ye göre yapılacaktır. Temel
nihai boyutları Teiaş’ın onayına sunulacaktır.
 Temellerde C30 betonu ve St-420a demiri kullanılacak ve hazırlanacak beton
TS.500'ün güncel baskısında belirtilen kriterlere uygun olacaktır.
 Bütün Pilon ve Cihaz Temelleri donatılı olarak inşa edilecektir.
 Hesap sonucu temel tabanında oluşması muhtemel gerilmesiz bölgeler için; temel
(İTM.183)
taban boyutları (Ax, Ay), yükün eksantrikliğine bağlı olarak “(ex/Ax)²+(ey/Ay)² < ( 1/9
)” eşitliği sağlanacak şekilde seçilmelidir. Ayrıca gerilmesiz bölgenin temel taban
alanına oranı %20 yi geçmeyecek şekilde tasarımlar yapılacaktır.
 Konstrüksiyon ve temel hesaplarında bahsedilmeyen diğer hususlar için Elektrik
Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği hükümleri geçerli olacaktır.
 Pilon ve cihaz temelleri eğilme, devrilme, kayma, kesme ve zımbalama
hesaplarında emniyet katsayısı; 1,2 olarak alınacak olup bu hesaplarda 1,8
veya 1,5 emniyet katsayılarıyla bulunan maksimum çelik üst yapı
reaksiyonları kullanılacaktır.
 Pilon ve cihaz temelleri temel altı zemin gerilmesi hesaplarında emniyet
katsayısı; 1,0 olarak alınacak olup bu hesaplarda 1,0 emniyet katsayısıyla
bulunan maksimum çelik üst yapı reaksiyonları kullanılacaktır. Temel
hesaplarında kısa devre etkilerinden bulunan temel reaksiyonları
Pilon ve cihaz betonarme temel dizaynları güncel “TS.500 BETONARME YAPILARIN

TASARIM VE YAPIM KURALLARI” standardında belirtilen uygun kriterlere göre
yapılacaktır.
17.4. İmalat Resimleri
17.4.1. Projelendirilecek tüm çelik konstrüksiyon için, imalat resimlerinin hazırlanmasına esas
teşkil etmek üzere 1/10 ölçekli “OUTLINE” çizimler, temel detayları da aynı paftalara 1/25
ölçekte eklenerek (çok büyük paftalar idare ile görüşülerek uygun ölçeklerde alınabilir)
idarenin onayına sunulacaktır.
17.4.2. Çelik “OUTLINE” ları üzerinde tüm elemanların poz numaralarına göre malzeme cinsi,
boyutları, ağırlıkları ve toplam miktarları sırasıyla bir tablo halinde verilecektir.
17.4.3. Tüm çelik bağlantıları aksi istenmedikçe civata ile yapılacaktır. Aralarında boşluk
bulunacak şekilde uç uca getirilen elemanları birbirine bağlayan ekleme parçaları,
elemanlardaki maksimum gerilmeleri taşımalıdır.
Tüm çaprazlama elemanları tek bir parça halinde eksiz olarak kullanılacak ve tüm çift
çapraz elemanlar kesiştikleri noktalarda en az bir civata ile birbirine bağlanacaktır.
Yalnız bir yüzünden bağlanan çeki elemanlarının boşta kalan yüzü uç noktalarında
herhangi bir nedenle kesilmiş ise profil uygun bir şekilde desteklenecektir.
17.4.4. Çelik elemanları düz yüzeyli olacaktır. Su birikebilecek cepler ve çukurluklar

bulunmayacaktır.
17.4.5. Değişik çaplı civataların birbirine, uca ve kenara minimum uzaklıkları ile bağlantılarda
kullanılabilecek köşebentlerin minimum değerleri aşağıdaki gibi olacaktır:
Civata çapı (mm)

Tanımlanan mesafe
12 14 16 20 22 24
Kuvvet doğrultusunda köşebent

20 23 25 30 35 40
ucuna uzaklık

(İTM.183)
Eklerde ve travers çeki
elemanlarında köşebent ucuna 25 30 35 40 45 50
uzaklık
Kuvvet doğrultusuna dik yönde

16 18 20 25 27 30
kenara uzaklık
Civatalar arası uzaklık 35 40 44 54 59 64
Kullanılabileceği en küçük
40 40 45 60 65 70
köşebent yanağı
Yukarıdaki ölçüler “mm” cinsindendir. Kenara ve uca olan uzaklıklar ile civatalar arası uzaklıklar
delik merkezinden ölçülür. Uygulanabilir olduğu sürece civata aralıkları üç civata çapından
küçük olmamalıdır. Yukarıda belirtilen kenara uzaklıklar, profil kenarındaki haddeleme
yuvarlaklığı, dolayısıyla yanak genişliğinde bulunan mamul profil toleransı gözönüne alındıktan
sonra bile verilen değerlerden kesinlikle düşük olmayacaktır. Civatalar, civatayı sıkmak için
kullanılan anahtarın rahatça kullanılabileceği yerlerde olacaktır.
 Pilon, kiriş ve mesnetlerde dikme ve başlıkların lama veya köşebentlerden teşkil edilen
eklemelerde, ek malzemelerinin toplam faydalı en kesit alanı başlık veya dikme en kesit
alanından daha büyük olacak, hesap yönünden gerekmese dahi en az 8 civata ile
bağlanacak (bir birleşimde), bir sıra üzerinde arka arkaya bulunan civata sayısı 6’dan
fazla olmayacaktır.
 Diyagonal tespit aralıkları pilonlarda ve kirişlerde yapılacak olan statik hesaplamalara

göre en güvenilinir mesafelerde olacaktır
17.4.6. Çelik profil ek yerleri olabildiğince yatay elemanların ya da çaprazların bağlantı

noktalarının hemen üzerine yerleştirilecektir. Birbirine eklenecek köşebentlerden içteki
köşebendin sırtı dıştaki köşebendin içine uyacak şekilde tıraşlanacaktır. Eklenecek yüzler
arasında 1 mm açıklık bırakılmalıdır.
17.5. İmalat Galvanizleme Ve Nakliye
Sözleşme ile taahhüt edilen trafo merkezlerine ait çelik konstrüksiyon imalatlarının
yapılması, galvanizlenmesi, testler ve iş yerlerine nakliyesi ile yerlerine montajlarında
yüklenicinin yapacağı işler aşağıda verilmiştir:
17.5.1. Galvanizleme
Çelik konstrüksiyon imalatında kullanılacak bilumum köşebent demirleri NPI, NPU profilleri,
saç levhalar ile galvaniz çinkosunun temin edilmesi, yüklenicinin imalathanelerine
nakledilmesi, imalatların tip olarak hazırlanması, TEİAŞ’a kontrol ve kabulleri yapıldıktan
sonra seri imalatlarının yapılması, galvanizhaneye nakledilerek TS 914 ve EN ISO 1461
göre sıcak daldırma usulü galvanizlenmesi, ASTM A90, ASTM A123, ASTM A143, ASTM
A239-95, ASTM E376-03 standartlarına göre deneylerinin yaptırılması taahhüt
kapsamındadır. Galvanizli imalatların en az 8 banma (preece) deneyine dayanması (8
banmaya dayanmayan imalatlar için ikinci bir deney daha yapıp yapmamakta TEİAŞ
serbest olup, Yüklenici 8 daldırmayı sağlayıncaya kadar galvanizlenmeyi tekrarlayacaktır)
gerekmektedir.
(İTM.183)
Soyulma veya diğer galvanizleme kusurlarından dolayı geri çevrilen malzemeler ya tümüyle
soyulup yeniden galvanizlenecek ya da galvanizlenmemiş kısımlar onaylanmış bir yöntem
ile yeniden galvanizlenecektir. Galvanizleme sırasında çarpılan, bükülen tüm levhalar ve
profiller tekrar merdaneden geçirilerek veya preslenerek düzeltilecektir. Malzeme, koruyucu
galvaniz örtüsünü zedeleyecek biçimde çekiçlenmeyecek veya başka şekilde
düzeltilmeyecektir. Eğer galvanizleme Yüklenicinin fabrikasından başka yerde yapılıyorsa İş
Sahibinin oluru alınacaktır. Yüklenici bu Şartnamede istenilen tüm hususlara uygunluktan
tamamen sorumlu olacaktır.
17.5.2. Nakliye ve montaj
Çelik konstrüksiyonların paketlenerek, montajı yapılacak trafo merkezlerine nakledilmesi,

şantiyede vasıtalardan vinç veya işçi ile galvanizleri zedelemeden boşaltılması, iş
yerlerinde önceden hazırlanan temel sistemine uygun olacak şekilde montajlarının
yapılması, pilonların dikey, kirişlerin yatay ayarlarının yapılması kotlamaları yapıldıktan
sonra montaj kontrolleri yapılarak civataların iyice sıkılması, cihazların monte edilmeye
hazır hale getirilmesi ile çelik konstrüksiyon montajı tamamlanmış olacaktır.
17.5.3. İmalat
 Çelik konstrüksiyonlar civatalı tip olarak imal edilecektir. TEİAŞ’ın gerekli gördüğü
üniteler ile işin icabı olarak gereken kısımlarda kaynaklı imalatlar da yapılabilir. Ancak
yapılacak kaynaklar aralıksız sürekli üniform olacaktır. Civatalı imalatlarda, civata
delikleri delinirken, projesinde belirtilen civata çaplarına nazaran galvaniz kaplama payı
olarak delikler 1,5 mm daha geniş olacaktır. Civata boyları hesaplanırken civatanın
takılacağı yerdeki toplam imalat kalınlığı + rondela kalınlığı + somun kalınlığı + dışarıda
kalacak diş payları (en az 3 diş) dikkate alınacak ve civataların boyutlandırılması
hesapları AFNOR standardına uygun olarak hesaplanacaktır.
 Montaj civatası TS veya ASTM-A standartlarına göre (en az 6 daldırmaya dayanabilen)

sıcak daldırma usulü ile galvanizlenmiş ve vibrasyonlu elekle silkelenmiş olacaktır.
 Yüklenici çelik konstrüksiyonların montajında kullanılacak civataları tespit ederek

TEİAŞ kontrol elemanları nezaretinde alınacak numuneler (her cins ve ebatta en az
ikişer adet) üzerinde TS 3576 EN 20898-1 Standardına göre kalibrasyonlu deney
aletleri varsa İmalatın yapıldığı fabrikada veya TSE, Üniversiteler veya KOSGEB
laboratuvarlarında ÇEKME (kopma yükü) testleri yaptıracaktır. Standarda uygun
civatayı temin edene kadar civata cinsi ve imalatçısını değiştirmek ve deneyleri
tekrarlamak zorundadır. Bir kez reddedilen civata partisinde ikinci bir deney daha
yaptırıp yaptırmamakta TEİAŞ serbesttir.
 Çelik konstrüksiyon imalatında taban plakaları ve mesnet başlıkları haricinde kaynaklı

parçalar kullanılmayacaktır.
 İmalatın durumu ve icabı olarak mutlaka kaynaklı ek yapılması gereken yerlerin olması
halinde ek yerleri ve ekin detayı için TEİAŞ’ın müsaadesi alınacaktır. Kaynaklı eklerde
ayrıca içine parça ilave edilerek ekin takviyesi yapılmış olacaktır.
 Projelerde yapılacak düzeltmeler veya ilavelere uygun olacak şekilde gereken imalat
düzeltmeleri, ilave imalatları montaj ve demontajları yüklenici yapacaktır.
3.
 TEİAŞ, projede değişiklik yapma hakkını saklı tutar.
 Durum tespitleri TEİAŞ’ın kontrolleri ve yüklenici arasında tanzim edilecek tutanaklar ile
belgelendirilecektir.

(İTM.183)
 İşin aciliyeti dolayısıyla ve TEİAŞ’ın talebi halinde imalatı ve montajı biten komple her
üniteyi TEİAŞ’a teslim etmek mecburiyetindedir.
 Yüklenici imal ve montajını yapacağı çelik konstrüksiyonların fenni mesuliyetlerinden

sorumludur.
 İmalatlarda projesinden büyük kesitli profil demiri kullanıldığı takdirde ağırlık farkı
ödenmez. Projesinden küçük kesitli profil demirleri ile yapılan imalatların kabulü
yapılmaz ve bedeli ödenmez.
 İmalata geçilirken imalat projesine göre parçalar üzerine poz no.ları 12 mm’den az
olmamak ve iyice okunabilecek şekilde galvanizden evvel soğuk damga
vurulacaktır. Poz no.ları parçaların baş veya son kısımlarında gözle kolayca
görülebilecek yerde ve parçalar galvanize batırıldığı zaman kapanmayacak şekilde
olacaktır. (Kapanan poz no.ları kırmızı veya siyah renkteki yağlı boya ile parça üzerine
tekrar yazılacaktır) Boyu 3.00 m’den büyük olan parçalara en az iki ayrı yerden poz
no.su vurulacaktır. Poz no.larının tertibinde kendi üniteleri içinde karışmayacak şekilde
işaretler kullanılacaktır. (Mesela: P1-51, K1-42, CM-34 gibi)
 Kaynaklı imalatlarda imalatın cins veya tip isimleri yazılacaktır. [Akım trafosu mesnedi
(AT) veya parafudr mesnedi (P) gibi]
 Yüklenici yukarıdaki proje şartlarını yerine getirdikten sonra projedeki her tip üniteden
birer adedini imalat projesine göre imal edecek ve prototip muayenesi için
TEİAŞ’a yazı ile müracaat edecektir. Yazının TEİAŞ’a verilmesi tarihinden itibaren
15 (onbeş) iş günü içinde TEİAŞ prototip muayenesi yapacaktır. Prototip
muayenesinde TEİAŞ bulacağı kusurlu imalatın tamamını veya bir kısmını reddetmekte
serbesttir. TEİAŞ prototip muayenesinde yükleniciden giderilmesini talep edeceği
imalat kusurlarını prototip kontrolü protokolü ile tespit eder. Protokolde belirtilen
imalat kusurları giderildikten sonra yüklenici seri imalata geçebilecektir. Prototip
muayenesinde TEİAŞ’ın reddettiği imalatlar için yüklenici hiç bir zarar, ziyan ve mahrum
kalınan kar talebinde bulunamaz, prototip muayenesinde uygun görülen imalatlar
galvaniz edilir.
 Sözleşme gereğince imal edilecek imalatların prototip kontrolleri neticesinde red veya
kusurlu imalat yapıldığından dolayı tesellüm esnasında reddedilen imalatların yüklenici
kendi nam ve hesabına TEİAŞ’ca yükleniciye bildirilen süreler içerisinde yeniden
imal etmek mecburiyetindedir. Bu madde ile belirtilen imalatlar için yüklenici
TEİAŞ’dan hiç bir zarar talebinde bulunamaz.
 Yüklenici bu maddede belirtilen imalatları yeniden yapmadığı takdirde TEİAŞ

sözleşmeyi fesh edip yüklenicinin teminatlarını TEİAŞ’a gelir kaydeder.
 İmalatlar galvanizlenmeden evvel büyük çelik konstrüksiyon elemanları iyice

temizlenecek, malzeme üzerinde husule gelmiş demir oksit tabakası, yağ ve kirlerden
tamamen arındırılacaktır. Tel fırça vs. ile yapılan elle temizleme şayanı kabul
değildir. Temizlemeden sonra parçalar asitte bırakılacak ve hava ile temastan
mütevellit oksitlenmeye engel olmak için flux ile kaplanacaktır.
 Malzeme temizlenmesinde %14 HCl (hidroklorik asit) kullanılacak, asit sıcaklığının

temizlemede 18-21°C arasında olması sağlanacak ve asit banyosu içerisindeki demir
miktarının litrede 90 gramı aşması halinde asit çözülmesi yenisi ile değiştirilecektir.
 Flux banyosundan çıkan malzeme oksidasyona zaman bırakmadan (azami 5 saat

içerisinde) TS 914 EN ISO 1461’e uygun olarak sıcak galvanizleme metodu ile
galvanizlenecektir.
 Kaplamada kullanılacak olan çinko TS 951 EN 1179’e uygun (ÇK-1-2-99,99 Elekt.külçe
(İTM.183)
çinko) olacaktır.
 Galvanizleme sırasında çinko banyosundaki alüminyum oranı % 0.01 m’yi

geçmeyecektir. Ayrıca çinko banyosu sıcaklığı 445 – 465° C arasında tutulacaktır.
Galvanizlenen parçalarda civata deliklerinin kapanmamasına, parçanın ucunda
galvanizin damlalar halinde donmamasına dikkat edilecektir. Aksi halde yüklenici bu
damlaları kırmadan ve galvaniz tabakasını kaldırmadan eğe ile temizlemekle
sorumludur. Galvaniz tabakasının kalkması halinde parça yeniden galvanizlenecektir.
 Galvaniz hataları hiçbir şekilde boya ile giderilmeyecek, bu tip malzemelerde kuru
flux veya nişadır kullanılarak kısmi temizlik yapılmayacak, tüm malzemenin asitle
soyulması sağlandıktan sonra yeniden galvanizlenecektir.
 Galvanizden çıkan malzemenin soğutulması mutlaka temiz su kullanılarak

sağlanacaktır.
 Şantiyede montaj esnasında delinmesi gereken ilave delikler için, delik yüzeyleri
galvaniz tipi boyalar ile boyanarak paslanmasından korunacaktır.
 Konstrüksiyon bütün elemanlarının montajı TEİAŞ’ca onaylanacak veya TEİAŞ’ca

verilecek tip projelere, imalat ve montaj projelerine uygun olarak yapılacaktır. Yüklenici
gerek görmesi halinde projelerde değişiklik yapacak ve bu değişiklik için TEİAŞ’ın
onayını alacaktır.
 Montaj esnasında elemanlar hiç bir ön gerilmeye maruz kalmayacak şekilde monte
edilecek ve elemanların aşırı derecede çekilmesine, eğilmesine müsaade
edilmeyecektir. Bu şekilde monte edilmeyen elemanlar ücretsiz olarak yüklenici
tarafından TEİAŞ’ın uygun gördüğü şekilde düzeltilecektir.
 Ek yerlerindeki satıhlar birbirine tam temas edecektir. Satıhlar tam temas sağlamadığı
takdirde şantiyede, aksi halde imalathanede yüklenici tarafından ücretsiz düzeltilecektir.
Civatalar konstrüksiyon montajı tamamıyla ikmal edildikten sonra iyice sıkılacaktır.
 Somun veya civatanın, dişlerini yahut galvanizini bozacak anahtar kullanılmayacak ve

civatalar aşırı derecede sıkılmayacaktır.
 Konstrüksiyonun uygun şekilde yapıldığının tespiti için montaj ikmal edildikten sonra
konstrüksiyon yüklenici ve TEİAŞ’ın yetkili elemanlarınca kontrol edilecektir. Her
civatadaki somun sıkıştırılacak ve somunun kilitlenmesini temin maksadıyla
civataların somunla birleştiği yer zımbalanacaktır. Zımbalama bir zımba kalemi ile
civatanın ve somunun ara kesitteki dişini bozacak şekilde yapılacak ve zımbanın
ucu somunun içerisine en az 1,5 mm kadar girmiş olacaktır. Yerde monte edilmiş
kısmında yahut bütün konstrüksiyon montajı ikmal edilinceye kadar zımbalama
yapılmayacaktır. Zımbalama galvanize en az hasar verecek şekilde yapılacaktır.
 Montaj komple olarak tamamlandıktan sonra her kısım teker teker tüm civatalara
takılmış, usulüne göre sıkıştırılmış ve zımbalanmış olacaktır. Yüklenici son kontrolde
çıkacak tüm hataları bedelsiz giderecektir.
 Nakillerin çekilmesine ve cihazların montajına başlanmadan önce konstrüksiyon montajı

tamamlanmış ve bütün civatalar istenilen şekilde sıkılmış olacaktır.
 Cihazların montajında, konstrüksiyon bir kaldırma sistemi olarak kullanılmayacak, böyle

bir uygulamada olabilecek tüm zarar ziyandan yüklenici sorumlu olacaktır.
 İmalatı tamamlanan, yüklenici tarafından trafo merkezi şantiyesine sevk edilen ve

montajları yapılan çelik konstrüksiyon imalatlarının temelleri betonlanmadan TEİAŞ’ın
(İTM.183)
kontrolleri ile montaj kontrolü yapılacak ve kontrolden sonra montajı bitenlerin temelleri
betonlanacaktır.
 Temel betonları yapılırken meydana gelecek eğilmelerden yüklenici sorumludur.
 Kullanılmasında bir mahsur olmayan ve giderilmesi mümkün olmayan montaj

hataları için hatalı montajı yapılan işlerin montaj tutarlarının %25 (Yüzde yirmibeş)
tutarından az olmayan nefaset kesilmek suretiyle montajı tamamlanan çelik
konstrüksiyon kısımlarının kabul edilip edilmemesinde TEİAŞ serbesttir.
 Çelik konstrüksiyon imalatlarının şantiye sevkiyatları yapıldığında imalatların

vasıtalardan boşaltılmasında itina gösterilerek zedelenmemesi sağlanacak ve
düzenli istif edilecektir. Aksi durumda çelik konstrüksiyon malzemeleri testleri
TEİAŞ elemanları nezaretinde yapılmış, uygun görülmüş olsa dahi şantiyeye
getirilmesinden sonra bir defaya mahsus olmak üzere TEİAŞ’ca alınacak
numunelerde galvaniz testlerinin tekrarı istenebilecek olup, test masrafları
yükleniciye aittir.
 Galvanizlenen imalatların test ve kabulleri yapılmadan paketleme işlemi yapılmayacak,

galvanizden çıkan her parti imalat beyaz park sahasında ayrı ayrı test ve kontrole hazır
hale getirilecektir.
 TEİAŞ’ın elemanları nezaretinde yapılacak test ve kontrollerin kabul görmesi halinde

paketleme; pilon, kiriş, mesnet tip ve adetleri ayrı ayrı her biri bir adet teşkil edecek
şekilde yapılacak, 4 mm galvanizli tel veya çemberle en az üç yerinden bağlanacaktır.
 Büyük tonajlı 380 kV pilon ve kirişler en çok üç paket 154 kV, pilonlar en çok iki paket,
154 kV kirişler ve mesnetler (mesnet başlıkları hariç) her biri bir paket olacak şekilde
paketlenerek her pakete ait olduğu imalat cinsi ve paket no.su (P1-paket 1,2 gibi)
yazılacaktır.
 İlgili imalatlarda kullanılacak civatalar her cins ve boyutlarda ayrılarak sandık veya
torbalar halinde paketlemek suretiyle imalatlarla birlikte sevk edilecektir. Civata test
raporları olmayan imalatlar şantiyelere sevk edilmeyecektir.
 Kesinlikle poz bazında veya karışık olarak paketlenen imalatların sevkleri

yapılmayacak, şantiyede indirilen imalatlar paketli pilon, kiriş ve mesnet olarak
düzgün şekilde istiflenecektir.
 Yüklenici çelik konstrüksiyon imalat ve montaj işinin şartnamede belirtilen şekilde

tamamlanabilmesi ile ilgili tüm iş kalemlerinin bedellerini teklifini verirken çelik
konstrüksiyon malzeme ve montaj birim fiyatı içerisine dâhil edecektir. Yüklenici
bu işle ilgili TEİAŞ’dan sözleşmede yer alan birim fiyatlar haricinde bir bedel talep
edemez ve ÖDENMEZ.
17.6. Test Ve Kontroller
17.6.1. Gözle Kontrol:

Parti'ye ait imalatlarda, malzemelerin TEİAŞ projelerine ve genel görünüş olarak
şartnameye uygunluğu ile çinko kaplamanın düzgün olması, anametalde kaplanmamış
noktalar bulunmaması, kaplamanın kabarcıklardan flakslı noktalardan, inkluzyonlardan,
drostan, siyah noktalardan arınmış ve yeterince parlak olması; kullanılan malzemenin
evsaflara uygun olması şartları aranacaktır. Bunun yeterince sağlandığından emin
oluncaya kadar sahada gözle tarama yapılır. Şayet çok sayıda malzemenin gözle
kontrolünde yukarıda belirtilen bozukluklar tespit edilirse, bu parti imalat reddedilecektir.
17.6.2. Testler:
ASTM standartlarının TEİAŞ'ca refere edilen en son baskısındaki;
(İTM.183)
1- ASTM-A.90 ÇİNKO KALINLIĞI DENEYİ
2- ASTM-A.239 DALDIRMA DENEYİ
3- ASTM-A.143 BÜKME DENEYİ
4- ASTM-A.123 YAPIŞMA KONTROLÜ (ÇEKİÇ) DENEYİ
5- ASTM-E.376 MİKROMETRE İLE ÇİNKO KAPLAMANIN KALINLIK KONTROLÜ
6- ÇEKME DENEYİ
7- KAYNAK TESTİ
Deneyleri şartnamede belirtilen sayıda numuneler üzerinde tekrarlanacaktır.
17.6.3. ASTM-A.90 Çinko Kalınlığı Deneyi:
Çinko kaplama ağırlığının ve malzeme kalınlığının aşağıdaki değerlere uygunluğunu tespit

etmek için yapılır.
KAPLAMA STANDART DEĞERLERİ:

Minimum Minimum Ortalama Ortalama
Malzeme Kalınlığı
Ağırlık Kalınlık Ağırlık Kalınlık
t (mm) 2
( gr/m ) ( m ) ( gr/m2 ) ( m )
t ≤ 3.20 için 390 55 460 65
6.39 ≥ t > 3.20 için 515 75 605 85
t > 6.40 için 605 85 710 100
17.6.4. ASTM-A.239 Daldırma Deneyi:
Preece Testi ile galvanizli demir veya çelik parçalarda en ince noktayı belirlemek için
yapılır. Malzemelerin 8 daldırmaya dayanması istenir.
17.6.5. ASTM-A.143 Bükme Deneyi:
Galvanizlenmiş çeliklerdeki gevremeyi belirlemek için yapılır. Uzama değerinin en az %5

olması istenir.
17.6.6. ASTM-A.123 Yapışma Kontrolü (Çekiç) Deneyi:
Çinko kaplamanın metale iyi yapışıp yapışmadığını kontrol için yapılır. Test, Efektif ağırlığı
212,5 gr. olan kurmalı çekiçle yapılır. Çinko kaplamanın kalkmaması ve dağılıp
dökülmemesi istenir.
17.6.7. ASTM-E.376 Mikrometre İle Çinko Kaplamanın Kalınlık Kontrolü:

Çinko kaplama kalınlığının ölçülmesi amacıyla yapılır. Bulunan değerler bölüm 2.2.1' deki
çizelge değerlerine uygun olmalıdır. Gözle kontrol veya deneylerden herhangi birinin
olumsuz sonuç vermesi halinde durumun bir tutanakla tespit edilip, bildirimde bulunulan
partiye ait imalatın firma tarafından ayıklanıp kusursuz bir şekilde test ve kontrollere hazır
hale getirildiği bildirilinceye kadar test ve kontroller kesinlikle yapılmayacaktır. Ayıklanan
malzemeler İş Sahibi personelince bilinen bir yere istif ettirilecek ve yeniden soyulup
galvanizlenmedikçe kullanılmayacaktır. Malzemedeki yapısal bozukluklardan veya
imalattaki kusurlardan dolayı kullanılmasında teknik yönden sakınca görülen malzemeler,
tekrar aynı maksatla kullanılmayacak şekilde kesilerek iptal edilecek ve yerine yenisi imal
edilecektir.
(İTM.183)
17.6.8. Denetim:
Yüklenici malzemenin bu Şartnameye uygun olarak sağlanıp sağlanmadığını saptamak için
yeterli test ve kontrolleri yapacaktır. Buna ek olarak TEİAŞ bu şartnameye göre yapılan
malzemeyi ya imalatçının fabrikasında ya da teslim yerinde kontrol edebilir, kabul edebilir
ya da geri çevirebilir. İş Sahibinin temsilcileri imalatçının işle ilgili tüm fabrika kısımlarına iş
yapılırken serbestçe girebileceklerdir. Yüklenici direklerin bu şartnameye tümüyle uygun
olarak imal edildiği hususunda TEİAŞ temsilcilerine yeterli güveni vermek üzere herhangi
bir masraf istemeksizin gerekli olanakları sağlayacaktır.
Yüklenici, imalatlarını bu Teknik Şartnamede ve ASTM Standartlarının en son baskılarında

belirtilen koşullara göre yaptıktan sonra, kendi kalite kontrol birimince üretim kalitesinin
Teknik Şartnameye uygunluğunu kontrol edecektir.
Üretim kalitesinin iş sahibinin istediği şartlarda olduğu tespit edilirse, malzemelerin test ve
kontrole hazır olduğu yüklenici tarafından iş sahibine yazılı olarak bildirilecektir.
İmalatçı Firma bildirimde bulunacağı galvanizli imalat için bildirim yazısının ekinde poz
bazında imalat miktarlarını gösterir liste verecek ve bu liste saha kontrollerinde tamamıyla
mevcut bulunacaktır.
Bildirimde bulunulan galvanizli imalatlar beyaz park sahasında “parti” ler halinde kontrol
elemanlarının çalışmasını engellemeyecek ve birbirine karışmayacak şekilde paket
yapılmadan istiflenecek, belirgin işaretlerle birbirinden ayrılacaktır. Olumlu deney raporu
alınıp, sevk müsaadesi verilinceye kadar partinin yeri değiştirilmeyecek, paketlenmeyecek
ve şantiyeye sevk edilmeyecektir. Testler bittikten sonra kontrol elemanlarının talimatıyla
sevkiyat başlayacaktır.
Malzemeler fabrika içinde ve sevkiyat sırasında taşınırken, yüklenici tüm emniyet

tedbirlerini alacaktır. Malzemeler, malzeme üzerinde tahribat yapacak elemanlarla
taşınmayacaktır.
Parti: Kabule sunulan malzeme grubudur.
İmalatçı firmanın partiyi park sahasında belirlemesinden sonra denetim için numune seçimi
TEİAŞ personelince yapılacaktır. Numunelerin TEİAŞ personelinin nezaretinde
laboratuvara götürülmesi sağlanacaktır.
Teste sunulan farklı kalitedeki galvanizli imalatlardan her 100 ton için 3 adet soyma ve
daldırma numunesi ile 1 adet bükme, 1 adet çekme numunesi alınacaktır.
17.6.9.Test Belgeleri:
Malzemenin TEİAŞ tarafından kontrol edilip edilmediğine bakılmaksızın Yüklenici

aşağıdaki onaylı belgeleri vermekle yükümlüdür:
a) Sözleşme ile sağlanacak malzemenin kimyasal, fiziksel ve mekaniksel özelliklerini

gösterir Demir Çelik Fabrikaları Test Raporları.
b) Aşağıdaki bilgileri kapsayan sıcak daldırma Galvaniz Belgesi:
1) Sipariş Numarası,
2) Test Tarihi,
3) Galvanizin ayrı ayrı en büyük, en küçük ve ortalama ağırlıklarını sağlamak için
test edilen parça adedi,
4) Galvanizin yapışma derecesini saptamak amacıyla test edilen parça adedi,

(İTM.183)
5) Hatalı galvanizleme ya da başka nedenlerle geri çevrilen miktar ve nedenleri.
Bütün Test Belgeleri TEİAŞ’a gönderilecektir.
BÖLÜM – 18
AYAKLI KÖPRÜLÜ VİNÇ “GEZER VİNÇ” SİSTEMİ

(İTM.183)
Bu bölüm, güvenilir ve etkili işletilmesi için gerekli tüm işletme teçhizatı, inşa çeliği, çalışma
alanı rayları ve tüm diğer parçaları ve aksesuarları dahil, YG Şalt koridoru vincini
kapsamaktadır.
Yüklenici bina yapısı ile uyum sağlamak üzere uygun şekilde gerçekleştirilmesinden
sorumlu olacaktır.
Tasarım, GIS koridorunun İnşaat ve Genel Düzenlemeleri ile birlikte onay için Mal Sahibine
sunulacaktır.
Vinç monte edilen ekipmanın kurulması ve normal bakım ve tamir ve genel tamir maksatları için
kullanılacaktır.
Vinç gezer köprülü tip olacak, tüm kaynaklı, sandık kiriş veya I-kiriş yapı olacak, taban
seviyesinden elektrikle çalıştırılacaktır.
Vinç hata önleyici ve yeterli bir işletme ve hizmet devamlılığını garanti edecek şekilde
tasarlanacaktır ve muayene ve tamir için gerekli tesisatı içerecektir. Tüm gerilim hesaplarında
ve ayrıca şok yüklemede maksimum yükün üç misli güvenlik faktörü göz önüne alınacaktır.
Vinç en ağır ekipmanı kaldırmaya muktedir olacaktır.
Yüklenici tarafından özel olarak aksi belirtilmediği takdirde hız aşağıdaki gibi olacaktır:
 Kaldırma :  % 20 değişebilirlik ile, düşük hız 0.5 m/dakika, ana hız 5.0 m/dakika.
 Varagele : Düşük hız 3 m/dakika, ana hız 10.0 m/dakika
 Vinç : Düşük hız 4 m/dakika, ana hız 15.0 m/dakika
Vincin uç pozisyonları, uç tamponlara sadece düşük hızda ulaşılacak şekilde limit anahtarları
tarafından sınırlanacaktır.
Kancalar bir set vida veya diğer benzer kolayca çıkarılabilen emniyet cihazı yoluyla kanca
saplarına tespit edilen kanca yuvalı emniyetli tip olacaktır (DIN 687 ve DIN 15401). Yük kancası
dönebilir ve her yöne oynayabilir askılara asılı olacak ve kanca emniyet mekanizması ihtiva
edecektir. Kanca temel çatlak muayene testine ve ultrason testine tabi tutulacaktır. Kaldırma
kancanın en yüksek ve en alçak pozisyonu için acil limit anahtarları ve kancanın en yüksek
pozisyonu için ilave çalışma limit anahtarı ile temin edilecektir. Varagelenin uç pozisyonu, uçta
durma fonksiyonlarına ancak düşük hızda ulaşılacak şekilde limit anahtarı ile sınırlanacaktır.
Kaldırma tahrikleri mekanik yük freni ve elektrik kontrol frenini içerecektir. Belirtilen sistemler,
aynı anda güç kesilmesi ve elektrik fren arızası şartları altında tam yük hızının % 30’undan
fazla olmayan indirme hızını sınırlayacak ve tek bir %125 elektrik freni ile donatılabilecektir.
İki tutma freni sağlandığı durumda, biri birden üç saniyeye gecikecek şekilde ayarlanabilecektir.
Kasnak ve tamburlar çelik olacaktır. Elektrik kaldırma sistemi DIN 15020 şartlarını
karşılayacaktır.
Bir elektrikli aşırı yük emniyet sistemi otomatik olarak çalışacak ve aynı anda optik ve
akustik sinyaller gönderecektir.
Tüm tahrik motorları, fren boşaldığında kendiliğinden faaliyete geçen frenlerle donatılacaktır.
Tüm motorlar, motor sarımı içinde topraklanan iletken göstergesi vasıtasıyla, izin verilen limitler
arttığında aşırı ısınmaya karşı korunacaktır.

(İTM.183)
Hareket dişli parçaları bakım gerektirmeyecektir.
Tahrik üniteleri düşük gürültü seviyesinde çalışacak ve yumuşak hızlanma ve frenleme

sağlayacaktır. Vincin uç pozisyonları, uç tamponlara sadece düşük hızda ulaşılacak şekilde limit
anahtarları tarafından sınırlanacaktır (DIN 3960).
Tüm çelik yüzeyler metal tane püskürtmeyle yanıcı maddeler ve pası çıkaracak şekilde
temizlenecektir. Bir 40 mm kalınlığında çinko fosfat astar kat, bir 80 mm kalınlığında sentetik
reçine son kat uygulanacaktır.
Belirtilen şartlara ilave olarak, havai elektrikli gezer vinç sistemi tüm uygulanan OSHA Güvenlik
ve Sağlı Standartlarını ve Türk Standartlarını karşılayacaktır.
Sistemin kabulü için ve çalıştırmayı başlatmak için, Yüklenici ilk ve imalat testlerini ve ayrıca
kablo bağlantı diyagramını, yedek parça listesini, sistem tanımını, işletme ve bakım talimatlarını,
tamir ve genel bakım listesini ihtiva eden bir vinç test el kitabı temin edecektir.

(İTM.183)
BÖLÜM - 19
ÇEŞİTLİ KONULAR
19.1. AMBALAJ, SEVKİYAT VE DEPOLAMA

19.2. ALET EDEVAT VE TEÇHİZATLAR
19.3. KOROZYONA DAYANIKLI BOYALAR VE GALVANİZ KAPLAMA
19.4. ETİKETLER VE İSİM PLAKALARI
19.5. İŞLETMEYE ALMA VE HİZMETE ALMA
19.6. BAKIM
19.7. İŞVERENİN PERSONELİNİN EĞİTİMİ
ÇEŞİTLİ KONULAR
19.1. AMBALAJ, SEVKİYAT VE DEPOLAMA
Ambalaj, sevkıyat, etiketleme ve işaretlemeyi içeren kapsamlı bir şartname, bütün imalatçılar,
tedarikçiler ve sevkıyatçılar tarafından kullanılacaktır ve bu yazılarak İşverenin onayına
sunulacaktır. Bu şartname, başka şeylerin yanında, burada anlatılan yöntemleri ve prosedürleri
içerecektir. Yüklenici, işlerin parçasını oluşturan bütün malzemelerin, tesislerin ve kalemlerin
deniz, demir ve karayolu ulaşımına uygun ambalajlanmasını, korozyon, fiziksel hasar, kirlenme
ve su, pas, zehirli gazlar, tropikal ve diğer iklim şartları veya muamele, taşıma ve depolama
sırasında maruz kalınabilecek diğer kaynaklardan zararlardan korunmasını sağlayacaktır.
Elektrikli izolasyon içeren parçaları neme karşı korumak için onaylanmış önlemler alınacaktır.
Ambalaj kutuları ve malzemesi, İşverenin malı olarak kalacaktır. Ambalaj için gereken bütün
sandıklar, kutular, desteler, vb. daima dikkatle ele alınacak ve taşıma, depolama sırasında veya
başka zamanlarda devrilmeyecek, çarpılmayacak, atılmayacak veya çekilmeyecektir.
Paslanabilen bütün parlak parçalar, pasa dayanıklı bileşimden bir kaplamayla kaplanacak ve
uygun şekilde korunacaktır. Yüklenici, ahşap veya nem içermesi mümkün başka dayanaklara
yaslanan taşıma millerini korumak için özel önlemler alacaktır. Bu tür noktalarda, pasa dayanıklı
bileşim içeren ve taşıma sırasında ortaya çıkması muhtemel basınç ve hareketlere maruz
kaldığında yırtılmaya dirençli ambalajlarla kaplanacaktır.
Kullanılacak bütün nakil biçimleri için, parçaların güvenle ve zamanında taşındığına ilişkin bütün
düzenlemeler yapılacaktır.
Gereken güzergahta düzenli seferler yapan güvenilir taşıyıcılar kullanılacaktır yalnızca.

Taşıyıcıların, limanların ve diğer depoların tesisleri, güvenirliği ve sicili araştırılacak ve taşıma
ekipmanı ve diğer tesislerdeki eksikliklerin giderilmesi için düzenlemeler yapılacaktır.
Taşıyıcıların sayısı minimum düzeyde tutulacak ve limanlarda ve depolarda çift muameleden
mümkün olduğu kadar kaçınılacaktır. Yüklenici, güzergahta kullanılan bütün depoların uygun
olmasını sağlayacak ve bütün malların, sudan, güneştin, tozdan veya başka sebeplerden zarar
görmeyeceği ve bozulmayacağı şekilde depolanmaya elverişli olmasını sağlayacaktır.
Gönderiler, eksiksiz birimler halinde olacak ve kısmi gönderilerden mümkün olduğu kadar
kaçınılacaktır.
Yüklenici, TÜRKİYE'de, menşe ülkede ve transit ülkelerde gümrük işlemleri için gereken bütün
düzenlemeleri yapacaktır.
Yüklenici, gerekli bütün ithalat ve ihracat izinlerini ve malların taşınması için gereken diğer
belgeleri edinecektir. Gümrüklere, izinlere, çeki listelerine, konşimentolara, sigortalara, vb. ilişkin
bütün formların ve belgelerin kopyaları İşverene iletilecektir.
Bütün parçalar, tasnif ve kurma kolaylığı sağlayacak şekilde açıkça işaretlenecektir.

(İTM.183)
Bütün parçalar, güvenli taşımaya sağlayacak sağlam sandıklara ve kutulara konacaktır.
Gereken yerlerde, sandık diplerinde su boşaltma delikleri olacaktır. Her sandık veya konteynır,
dışarıdan açıkça işaretlenecek ve ağırlık merkezi ve taşıma kayışları için doğru konumlar
işaretlenecektir. Her sandık veya konteynır, içindeki parçalara, sözleşme numarasına ve varış
noktasına ilişkin işaretler de içerecektir. Türkiye'de farklı yerlere gönderilecek malzemeler ayrı
paketlenmeli ve paketler gideceği yeri açıkça belirtir şekilde işaretlenmelidir. Sandıklar, kutular
veya konteynırlar üzerindeki bütün etiketlerin, işaretlerin veya renk kodlarının açık, okunur,
sudan, güneşten etkilenmez ve sıkıca tespit edilmiş olması sağlanacaktır. "Buradan Kaldırınız,
"Kanca Takmayınız", "Kırılabilir Eşya", "Üst Taraf", gibi standart işaretler uygulanacaktır. Yağ,
boya veya diğer zararlı veya yanıcı malzemeler, gereğince işaretlenecek, "parlama noktası" ve
diğer tavsiye edilen depolama sıcaklıkları belirtilecektir.
İşverenin sağlayacağı ekipmanın (varsa) Yükleniciye teslimatı İşverenin deposundan

yapılacaktır.
Genel olarak, depolama ve muhafaza Yüklenici tarafından yapılacaktır. Açık mekanlarda

bırakılması uygun görülmeyen incelenmiş malzeme ve ekipman, malzemelerin ve ekipmanın
uygun yöntemlerle tamamlanması ve depolanmasından sorumlu kişiler tarafından bina içlerinde
depolanacaktır.
Ekipmanlar temiz olarak ve toz ve sudan uzak tutulacaktır. Ayrıca bütün mekanizmalar ve
özellikle paneller, levhalar ve kabinler gibi elektrikli ekipman ve diğer hassas ekipmanlar, suya,
neme ve toza karşı korunmalıdır. Yüklenici, ekipmanı depolama ve birleştirme sırasında
koruyacak ve bu bakımdan herhangi bir ihmal sonucu oluşacak hasardan sorumlu olacaktır.
Belirtilmiş depolama koşullarına kesinlikle uyulacaktır.
Yüklenici, sahada, malzemelerin ve ekipmanın korunmasından sorumlu bir bekçiyi

bulunduracaktır; işbu sözleşmedeki işin başlamasından iş gruplarının sahipliğinin İşverene
geçtiği tarihe kadar bu durum devam edecektir.
Yüklenici, bütün parçaları geldiklerinde teslim alacak ve denetleyecek uygun personeli hazır
bulunduracak ve İşvereni beklendiği gibi çıkmayan bütün parçalardan haberdar edecektir.
Yüklenici, bütün boşaltma ve taşıma işlerinin dikkatle yapılmasını ve parçaların güvenli
alanlarda tasnif edilmesini sağlayacaktır.
Yüklenici, bütün parçaları inceleyecek ve İşverene parçalar veya ekipmanlarda hasar olup
olmadığını derhal bildirecektir.
Bütün kovaların, sandıkların, ambalaj kutularının ve diğer ambalaj malzemesinin İşverenin

belirttiği bir yere teslim edildiğinden emin olacaktır.
19.2. ALET EDEVAT VE TEÇHİZAT
Alet Edevat ve Teçhizat
Tali istasyonun veya tali istasyonun herhangi bir parçasının sökülmesi, montajı, kurulması,
yerleştirilmesi, test edilmesi, işletmeye alınması, tamiri ve bakımı için tüm alet edevat ve
teçhizat Tavsiye Edilen Parçalar, Alet Edevat ve Teçhizatla birlikte ayrı ayrı sayfalarda
sıralanacaktır. İhaleye Teklif sahipleri imalatçıyı, tipini, ekipmanın maksadını belirteceklerdir.
Ayrıca, İhale Teklifinde imalatçının katalogu da verilecektir.
a) Yüklenici kendi İhale Teklifinde aşağıdaki alet edevat için fiyat listesi dökümünü yapacaktır.
Tali istasyonların montajı, test edilmesi ve işletmeye alınması için;
 Alet edevat kitleri vs gibi genel alet edevat,

 Bölmelerin yerleştirilmesi, değişik elemanların montajı ve irtibatlandırılması için gereken
özel alet edevat,
(İTM.183)
 Kompartman bakımı, SF6 gaz doldurma (vakum pompaları, borular, rekorlar, vanalar,
basınç azaltıcılar vs) için gerekli alet edevat,
 İşletmeye almadan önce testlerin ve doğrulamaların yapılmasına imkan vermek için
gerekli aletler; referans basınç göstergeleri, sızıntı detektörleri, voltaj düşme masası,
higrometreler,
 Tali istasyonda YG güç frekans dayanma testini yapmak için test buşingleri (ilgili
ekipman ile). (muhtemelen tali istasyonda temin edilen SF6/Hava buşingleri ile
testlerin yapılamaması durumunda).
 Ve metal klad bağlantı-kablo testi yapmak için gerekli buşingler (tali istasyonun kablo
irtibatlarıyla donatılmış olması durumunda).
Tali istasyon güç frekansı testi için voltaj jeneratörü tedarikin bir kısmı değildir.
Tali istasyonların işletmeye alınmasını müteakip, bu alet ve edevat Yüklenicinin mülkiyetinde

kalacaktır.
b) İşletme, bakım ve tamir için;
Yüklenici aşağıdaki aletler için teklifinde detaylı fiyat listesini verecektir.
 Tali istasyonun normal çalışması için gerekli alet edevat; manuel çalıştırma alet edevatı,
vs,
 Takviye için gerekli gaz tüpleri, boruları, vanaları, rekorları, basınç azaltıcılarını
tamamlamak için gerekli alet edevat,
 Ünitelerin sökümü, iyileştirmesi, yeniden-montajı için gerekli; portatif topraklama
sistemleri, geçici payandalar, geçici örtüler, sapanlar, özel halatlar, ünite mesnet şasesi,
üniteleri ve bunların çalıştırma mekanizmalarını sökmek, yeniden monte etmek,
ayarlamak için alet edevat,
 Tekrar hizmete koymadan önce test etmek ve kablo testi için gerekli alet edevat, başlıca;
tali istasyonun güç frekansını test etmek için test buşingleri (ilgili ekipmanı ile birlikte) (tali
istasyonun kablo bağlantıları ile donatılmış olması halinde).
Tüm bu alet edevat, tali istasyonun işletmeye alınmasından sonra, Yapım Alanında ve
mükemmel durumda mevcut olacaktır.
Yukarıdaki alet edevat ve teçhizatın her bir seti, yumuşak çelik yapıdaki kutular içine
yerleştirilecektir, kutuların adedi tali istasyon çizimiyle ilgili olarak belirlenecektir. Eğer herhangi
kutu ve kutunun muhtevasının ağırlığı uygun şekilde taşınmasına uygun değil ise, bunlar lastik
yönlendirilebilen tekerlekler üzerine yerleştirilecektir.
Her kutunun bir kilidi olacak ve uygun şekilde boyanmış ve üzerine kullanılması düşünülen tali
istasyonun adı yazılmış olacaktır.
19.3. KOROZYONA DAYANIKLI BOYAMA VE GALVANİZ KAPLAMA
Bu şartname, yüzey temizleme ve hazırlama için minimum gereksinimleri ayrıca galvanizlenen

çelik yüzeylerin koruyucu astarlanmasını belirtmektedir.
Galvaniz kaplama prosedürü tüm yongaların, kenar kalıntılarının, ince temizliğin ve eğimlerin
bitirilmesinden sonra başlayacaktır. Ayrıca, tüm delme, zımbalama, kesme ve kaynaklamalar
tamamlanmış olacak ve tüm çapaklar temizlenecektir.
Tüm çelik yapılar ve platformlar imalatçının imalathanesinde ASTM A376, A239, A153, A123,
VDE 0210 veya eşiti uluslar arası olarak tanınmış standartlara uygun olarak sıcak-daldırmayla
galvanizle kaplanacaktır. Uygulanan çinko kaplama aşağıdaki kalınlıklarda olacaktır:

(İTM.183)
 en az 80 pm/yaklaşık, 600 /m2
 en fazla 120 pm/yaklaşık, 900 /m2
Kabloların galvanizlenmesi sıcak daldırma işlemi ile uygulanacak ve uluslar arası standartların
gerekliliklerini karşılayacaktır. Çinko kaplama düz, temiz ve bir örnek kalınlıkta olacak ve kusur
olmayacaktır. Hazırlık ya da galvanizleme ya da galvanizin kendisi kablonun ya da kaplanmış
malzemenin mekanik özelliklerini olumsuz yönde etkilemeyecektir.
İşverenin onayı olmaksızın alternatif bir işlem kullanılmayacaktır.
Yağ ile temas halinde olan yüzeyler galvanizlenmeyecek ya da kadmiyum kaplanmayacaktır.
Taşıma esnasında koruma için, söz edilen tüm yüzeyler 80 mikron kalınlık ile kromatlanacaktır.
İşverenin temsilcisi işin hazırlanması ve ilerleyişi esnasında tüm zamanlarda işi ve tüm ilgili
malzemeleri denetleme erişimine sahip olacaktır.
Sevkıyat, depolama, montaj esnasında ve garanti süresi içerisinde hasar gören boya ve
galvanizli iş, hasarlı kaplama tamamen giderildikten sonra Yüklenici tarafından uygun şekilde
eski haline getirilecektir. Tamir için kaplama ve boyama yukarıdaki şartlara uygun olarak
yürütülecek ve şart koşulan minimum kuru tabaka kalınlığına ulaşacaktır. Yeni ve orijinal
kaplamaların bir araya geldiği geçiş bölgelerine özel önem gösterilecektir. Yüklenicinin sorumlu
olduğu bir kusur olması durumunda, tüm ilgili tamir masrafı Yüklenici tarafından karşılanacaktır.
Yüklenici tarafından kaplamanın denetlenmesi, ne boya imalatçısını ürünlerinin iyi kaliteli olması
sorumluluğundan ne de Yükleniciyi belirtilen kalitede malzeme edinme ya da işin doğru bir
biçimde ifa edilmesi sorumluluğundan kurtarmayacaktır.
Tüm çelik konstrüksiyon işleri ve platformları aşınmaya karşı ve iklim koşullarının zararlı etkisine
karşı galvanizli ve korumalı olacaktır. Yüklenici, başkaları tarafından galvanizlenmiş,
astarlanmış ve boyanmış yüzeyler üzerinde uyguladığı boyanın tüm sorumluluğunu
üstlenecektir.
İşverenin denetim ve kabulünden sonra en az beş yıl süreyle paslanmaya karşı koruma garanti
edilecektir.
Yüklenici tarafından tedarik edilen tüm teçhizat mümkün olduğunca dikkatli bir biçimde
tamamlanacak ve uygun korozyona karşı kaplama ile birlikte teslim edilecektir. Bu tür işler,
apreleme boyasına kadar ve apreleme boyası da dahil olmak üzere atölye ve İnşaat Alanında
kaplamayı içerecektir.
Boyama ve kaplama işlemleri DIN 55928, ASTM Standartları A 153, A 386, A 123 ve A 120’nin
son baskısı ya da İşveren tarafından onaylanacak herhangi başka bir denk standarda uygun
olarak yerine getirilecektir. İşverenin talebi üzerine, farklı kaplamalar ve renkler için boyama
numuneleri temin edilecektir.
Boyamadan önce, galvanizlenmemiş tüm parçalar pas, tortu ya da yağdan tamamen

temizlenecek ve tüm harici pürüzlü yüzeyler doldurulacaktır.
Demirden olmayan tüm dış yüzeyler boyanacaktır, renk İşveren tarafından onaylanacaktır.
Elektrik tertibatı ya da başka cihazlar içeren ve montajlı bir şekilde İnşaat Alanına sevk
edilen kabin, pano, dağıtım kutuları ve hücrelerin dahili demir yüzeyleri inceleme ve
testten önce son kat boyalı olacaktır. İç mekana monte edilen hücreler için iç apreleme
beyaz bir emaye boya olacaktır. Açık alanda kullanım amaçlı saha dağıtım kutuları ve
işletme kabinlerinin içi, son katı açık gri koyulaşmayan bir son kat cila olacak olan üç kat
boya ile boyanacaktır.
(İTM.183)
Bakım amacıyla çıkarılabilecek olan somun, cıvata ve contalar haricinde, açık alan
teçhizatının tüm galvanizlenmemiş harici demirli yüzeyleri, aşağıdaki şekilde en az dört kat
boya kaplamalı olacaktır:
 Bir kat astar boya;

 İkincisi iş testlerinin tamamlanması üzerine uygulanacak olan iki kat boya,
 Onaylanmış renkte bir son kat boya.
Her bir kat boya farklı renkte olacak ve temiz ve kuru bir yüzeye uygulanacaktır. Tüm boyalar
İşveren tarafından onaylanacaktır. İşverenin kabulü ile, iki son kat kaplama için bir alternatif
olarak onaylı tropik alüminyum boyalar kullanılabilir.
Her kaplama akıntı, damla, pim deliği, dalga, üst üste binme, sarkma ve gereksiz fırça izlerinden
arınmış olacak ve sonraki boya katı uygulanmadan önce kurumasına ya da sertleşmesine izin
verilecektir.
Nakliye ve montaj esnasında boya işinde meydana gelen hasar, hasarlı kısım tamamen
temizlenerek ve hasar meydana gelmeden önce uygulanan boya katı sayısı kadar boya
uygulanarak iyileştirilecektir.
Bakım amacıyla çıkarılması gerekebilecek olan açıktaki galvanizlenmemiş somun, cıvata ve

contalar montajdan sonra en az bir kat boyalı olacaktır. Yeterli miktarda tamir boyası
temin edilecektir.
19.4. ETİKETLER VE İSİM PLAKALARI
Her bir bölüm, işletme personelinin kolay erişebileceği bir isim levhası ile açık bir şekilde
etiketlenecek ve ilgili IEC Standartlarında belirtilenlere ilave olarak aşağıdaki bilgileri içerecektir:
 İmalatçının adı,
 İşverenin sipariş numarası,
 İmalat yılı,
 Ülke menşei.
Kategori ve diğer talimatlar ya da uyarılar, levhalar TÜRKÇE olacak ya da TÜRKÇE olarak

çoğaltılacak, ifade etmek için seçilen sözcükler İşveren tarafından onaylanacaktır. Farklı
imalatçılar tarafından üretilen teçhizatın her bir ayrı parçası, bilgilerin tamamının İmalatçı
tarafından elde edilmesine olanak veren bir referans işaretine sahip olacaktır.
Alternatif akımın her fazı ve doğru akım ana şalterin her kutbu ve irtibatlar, fazları ya da
polariteyi ayırt etmek için, aşağıda belirtildiği şekilde, renkli olacaktır. Renkler kalıcı olacak ve
solmayan cinsten olacaktır.
Faz Renk
A Kırmızı
B Sarı
C Mavi
DC devreler Gri
Topraklama devresi (uygun bir renkte (renklerde))
Dahili ya da kabin içlerine konacak olan etiketler, harflerin kalıcılığını sağlamak için onaylı

(İTM.183)
malzemeden olacaktır. Etiketlerin yüzeyleri, ışıktan yansıyan kamaşmayı önlemek için mat ya
da ince perdahlı olacaktır. Siyah yüzeylere monte edilen etiketler beyaz harfli olacaktır.
Yasal uyarı ilan ve bilgileri hücrelere ve giriş kapılarına, açık hava şalt alanını çevreleyen
çitlere iliştirilecektir.
Açık havada kullanılacak tüm etiket ve levhalar paslanmaz çelik ya da onaylı paslanmaz bir
malzemeden olacak ve paslanmaz vidalarla tutturulacak ve harfler zaman içerisinde
bozulmayacaktır.
Yüklenicinin işlerini terk etmeden önce, tüm aletler ve tertibat ayırt edici bir numara ve/veya harf
ile en az iki yerden boyanacak ya da damgalanacaktır.
Onaylı bir çizim ve malzeme listesinde yer alan galvanizli malzemenin montaj işaretleri
galvanizleme işleminden önce damgalanacak ve galvanizleme işleminden sonra net bir şekilde
okunabilir olacaktır. Tüm işaretler okunabilir ve hava şartlarına dayanıklı olacaktır. Etiketlerin
kullanıldığı durumda, dayanıklı, emniyetli şekilde iliştirilmiş ve çoğaltılmış olacaklardır.
19.5. İŞLETMEYE VE DEVREYE ALMA
Yüklenicinin sorumluluğu, tüm kalıcı işlerin işletmeye alınması ve hizmete alınmasını içerecektir.
Teçhizatın hiçbir parçası İşverenin yazılı izni olmaksızın hizmete alınmayacaktır.
İşletmeye alma dönemi boyunca, Yüklenici tüm ilgili işleri denetleyecek, işletecek ve
performansından sorumlu olacak ve uygun ayarlama ve bakımda İşverenin personelinin
talimatını üstlenecektir.
Sözleşmeye dahil edilen işler Yüklenicinin yeterli sayıda nitelikli temsilcileri tarafından
denetlenecek ve İşverenin temsilcisinin İşleri kontrol etmesi için Yüklenici tarafından tüm
kolaylık ve yardımları temin edecektir.
Yüklenici, denetlenmesi kararlaştırılan parçaların detaylarını İşverenden temin edecektir, fakat

bu gibi bir denetim Yükleniciyi yükümlülüklerinin herhangi birinden hiçbir şekilde
kurtarmayacaktır. Yüklenici, temsilciler tarafından talep edilmesi halinde, İnşaat Alanına kısmen
monte edilmiş olarak teslim edilen herhangi bir teçhizatı yeniden montajdan önce denetim için
açacaktır.
Yüklenici, işletmeye alınmadan önce Sözleşme kapsamında temin edilen tüm tali istasyonlara
elektrikli ve mekanik bağlantıların doğruluğunu sağlamaktan sorumlu olacaktır.
Bir kez akım verilen tali istasyonun herhangi bir parçasının çalıştırılması, bu gibi bir iş için
İşverenin standart güvenlik yönetmeliklerine uygun olarak İşverenin temsilcisi ile Yüklenici
arasında kararlaştırılan bir biçimde bir “Çalışma İzni”ne tabi olacaktır. Tali istasyon halen
Yüklenicinin kontrolü altında iken, çalışma izni Yüklenicinin, yetkili temsilci tarafından
onaylanacaktır. Teslim edilmiş olan tesisdeki çalışma izinleri İşverenin kontrolü altında olacaktır.
19.6. BAKIM
Teçhizat ve tali istasyon planı, aşağıdaki şekilde bakım ve onarıma olanak verecek şekilde
tasarlanacaktır:
 Maksimum teçhizatı hizmette tutmak,

 Sonraki güvenilirliği garanti eden iyi kalitede bir iş ifa etmek,
 İşi mümkün olduğunca hızlı bir şekilde yerine getirmek.
Bu üç prensibe ve aşağıdaki koşullara uymak için tali kısımlar oluşturulacaktır;

(İTM.183)
 Bir devre kesicinin sökülmesi, istasyonun (ya da yarı istasyonun) hizmet dışı kalmasını
gerektirmeyecektir,
 Bir çift bara sistemindeki selektör ayırıcının sökülmesi, istasyonun (ya da yarı istasyonun)
hizmet dışı kalmasını gerektirmeyecektir.
Tesisin genel düzenlemeleri ve detayları sona erdirildiğinde, ve montaj başlamadan en az dört

ay önce, Yüklenici her tali istasyon için tam detaylı işletme ve bakım talimatı el kitabını onay için
İşverene sunacaktır.
Detaylar, Sözleşme kapsamında tedarik edildiği şekilde ana tesisi ve tüm ilişkili yardımcı
teçhizatı kapsayacaktır. Tedarik edilen teçhizata özel olarak atıfta bulunmadıkları ve konu ile
ilgisi olmayan hususlar çıkarılmadığı takdirde, metnin bir parçası olarak imalatçının standart
broşürlerini dahil etmek yeterli olmayacaktır.
Temin edilen bilgiler, zorunlu akış ve devre diyagramları, boru işleri, tesisatın genel düzenlemesi
ve detaylı çizimlerini içerecek, kullanıldığı yerde özel malzemeden söz edecek ve yağlayıcıların
listesini ve tesis üzerinde kullanılan tüm bilye ve rulman yataklarını içerecektir. Uygun bir ebada
indirilen mevcut çizimleri, onaylanabilecek olan çizimler ve diyagramlar bir cilt ile sınırlı olacak
ve kapak ceplerine yerleştirilmeyecektir.
Eğer komple metin uygun olmayan bir şekilde çok yer kaplıyorsa, o zaman el kitabı uygun
şekilde tekrar bölünecek ve çok ciltli bir biçimde üretilecektir. Onaylandığında, taslakta yer aldığı
şekilde komple metin, diyagramlar ve çizimlerin iki sureti, montaj esnasında kullanılmak üzere
İşverene teslim edilecek ve bunlar montaj başlamadan en az bir ay evvel temin edilecektir.
Bu belgeye başlık sayfası biçiminde uygun kapaklarla bir kitap ya da kitaplar halinde
ilave on iki suret çoğaltılacaktır, ancak, Şartname, Sözleşme Koşulları, Çizimler vs.’ye
referansların yerini “İşletme ve Bakım Talimatları” alacaktır.
İşverenin, tali istasyonun ya da diğer tanımlamanın adı, müteakiben Tesisin kısa bir
tanımlaması kapağın sırtına yazılacak ve eğer talimatlar birçok kitaba dahil edilmişse,
bunlar uygun cilt sayısı ile işaretlenecektir.
Tamamlanan kitaplar bakım döneminin tamamlanmasından en az bir ay önce İşverene teslim

edilecektir. Kitaplar Türkçe ve İngilizce basılmış olacaktır.
BÖLÜM – 20
20. TRAFO MERKEZLERİ GÜVENLİK SİSTEMİ TEKNİK HUSUSLAR
20.1. AMAÇ
Bu şartnamenin amacı; trafo merkezlerinin iç güvenliğini ve çevre güvenliğini arttırmak amacıyla

temin edilecek; dış saha PIR (Passive Infra Red) detektörlü algılama sistemleri ve IP-CCTV
(internet protokollü hareket algılamalı kapalı devre televizyon) sistemlerine ait teknik özellikleri
ile internet üzerinden IP kameralar aracılığıyla uzaktan izleme için gerekli çalışma standartlarını
tanımlamaktır.
20.2. İŞİN KAPSAMI

(İTM.183)
Trafo merkezlerinin, çevre ve iç güvenliğinin sağlanabilmesi için, trafo merkezi istimlak sınırını
gözetim altına alabilecek şekilde autodome kameralar ve harici ortam PIR dedektörler
yerleştirilecek, tesis giriş noktalarında, YG ve OG GİS hollerinde ve OG metal clad odalarında
IP-sabit kameralar bulunacaktır.
Dış çevre etrafında harici PIR dedektörler ile, ölü bölge bırakmayacak şekilde görünmez bir
duvar oluşturulacak ve tesis çevresinden girme teşebbüsü olduğunda, ilgili bölge alarm
durumuna geçecek ve bu alarm bilgisi güvenlik merkezine iletilecek, güvenlik görevlisi hangi
bölgede olduğunu mimik ekranından göreceği gibi, o bölgedeki autodome kameralar, ilgili
bölgeye otomatik olarak yönlenerek bölgeyi taramaya başlayacaklardır.
Autodome kameralar, tanımlanacak tur ve pozisyon hareketleri ile çevreyi tarayacak ve kamera
o anda baktığı alanda hareketli bir cisim fark ettiğinde, cismi otomatik olarak yakınlaştırıp,
cismin hareketini takip edecek ve güvenlik görevlisine ikaz verecektir. Ayrıca, yanlış alarmlara,
meydan vermemek için, bu alanlarda, bulunan bir takım olağan hareketler, önceden
tanımlanarak filtre edilebilecektir (ağaç hareketi, yoldaki trafik akışı gibi dış etkiler filtre
edilebilecektir).
Bütün görüntüler ilgili güvenlik merkezinde HD veya Full HD kalitesine göre en az 45 gün kayıt
yapabilecek sabit disk ve kayıt cihazı ile kayıt altında tutulacak ve arşivlenebilecektir.
Sistemin uzak izlenimleri için en az 5 (beş) uzak izleme lisansı sisteme dahil olabilmesi için
gerekli alt yapı sağlanacaktır.
Sistem kendisinden beklenen tüm fonksiyonları yerine getirecek şekilde işler vaziyette teslim
edilecektir. İhale esnasında teklif edilen cihazların yapı denetim elemanı tarafından şartnameye
uygun olmadığı tespit edilirse yüklenici, yapı denetim elemanının onaylayacağı şartnameye
uygun başka bir cihazla değiştirmek zorundadır.
Teklif sahibi, teklif edeceği ürünlerin ve markaların teknik servis işini yapabilecek personel araç
ve gerece sahip olduğunu, servis ve teknik destek vermeye yeterli olduğunu gösterir Firma
adına hazırlanmış, TSE Hizmet yeri yeterlilik Belgesini teklif ile birlikte sunacak ve arızalara en
fazla 72 saat içinde 2 yıl süre ile müdahale edeceğini yazılı olarak taahhüt edecektir. 2 yıl süre
sonunda Bölge Müdürlükleri yeterlikli bir firmayla bakım anlaşması yapabilecektir.
Trafo merkezlerinde tesis edilecek güvenlik sisteminin merkezin tipine göre içereceği
elemanların miktarları Elektrik Malzeme ve Montaj Birim Fiyat Cetvellerinde verilmiş olup;
güvenlik sistemi elemanları için tesis edilecek koruma düzeni elemanlarının temini ve tesisi, tüm
fiber ve bakır kabloların temini ve tesisi, direk temellerinin yapımı, kablo kanallarının açılması,
kabloların serilmesi ve kablajı, testler ve devreye alma vb gibi alt yapı çalışmaları güvenlik
sisteminin fiyatına dahildir.
20.3. GENEL HUSUSLAR
Sistemin enerji beslemeleri, bağımsız olmak üzere güvenlik merkezine yaptırılacak ayrı bir UPS
panosundan sağlanacak olup, otomatlar ile kontrol edilecektir. Pano topraklaması ve kaçak
akım koruma sigortaları muhakkak bu panoda bulunacak ve bütün sistem aynı UPS üzerinden
tek noktadan beslenecektir.
Sistemin enerji beslemelerinin ayrı bağımsız bir panodan beslenecek olması, elektrik
kesintilerinde görüntü kayıt kaybının önüne geçilmesi için UPS ile sistemin destekleneceği

(İTM.183)
dikkate alınarak enerji alt yapısı ve önerilen cihazların bu enerji besleme kaynakları ile uyumlu
olmasına özellikle dikkat edilecektir.
PIR dedektörlerin ve autodome kameraların alarm sinyali bağlantıları kumanda merkezinden

yapılacaktır. PIR dedektörlerinden kumanda merkezine gelen ve kumanda merkezinden
autodome kameralara giden alarm sinyalleri min. 0,50 mm² kesitinde LIYCY şiltli kablo
üzerinden taşınacaktır.
Sabit ve autodome kameralardan kontrol merkezine gelen görüntü bilgileri yüksek kalitede 4
FO-Y fiber optik kablo ve CAT-6 kablo ile taşınacaktır.
PIR dedektörlerin, sabit ve autodome kameraların enerji kabloları en az 3x2,5 mm 2 kesitinde

YVMV kablo olacaktır.
Kablolama altyapısının hazırlanmasında Teşekkülümüzce onaylanan güzergahlar

kullanılacaktır. Onaylanan güzergahların onaya sunulanlardan uzun olması sebebi ile herhangi
bir fiyat farkı ödenmeyecektir.
Sistem, kesintisiz çalışması için UPS (Kesintisiz Güç Kaynağı) üzerinden beslenecektir.
Kullanılacak UPS, enerji kesilmesi halinde, sistemi minimum 6 saat besleyecek (alarm halinde
ise sirenleri 30 dakika çalıştıracak) kapasitede olacaktır.
Kontrol merkezinde güvenlik sistemindeki her eleman (UPS hattı giriş çıkışları, kameralar, PIR
dedektörler, kayıt cihazı, monitörler, alarm kontrol paneli v.s.) için uygun akım değerinde
sigortalar konularak bir koruma düzeni oluşturulacaktır.
20.4. HARİCİ ORTAM UZUN MESAFE PIR (Passive Infra Red) DEDEKTÖRLERİ
İstasyon sahası çevre güvenliğinin kontrolü ve korunmasında kullanılacak olan hareket

dedektörleri hatalı algılamayı minimuma indirecek bir algılama algoritmasına sahip olacaktır.
Hareket sensörleri küçük, orta ve büyük cisimlere göre ayarlanabilecek yapıda imal edilmiş
olacaktır. Bu ayarlar firmaca yapılacak ve gereken PC yazılımı, kit vb. ekipmanı ücretsiz
verecektir
Hareket sensörleri 60-150 m uzunluğunda ve 2,5-3 metre yüksekliğinde duvar şeklinde ve

sonuna geldiğinde minimum 1.5 m yüksekliğinde duvar şeklinde bir algılama alanı
oluşturabilecek, harici tip PIR (Passive Infra Red) dedektör olacaktır.
Dedektörler içinde sabotaj anahtarı bulunacaktır, kapağın açılması durumunda bu anahtar

alarmı aktif hale getirecektir.
Dedektörler düşük voltajla çalışacak (12–36 volt) ve voltajdaki ±%15 dalgalanmalardan

etkilenmeyecektir. PIR dedektörlerinin montajı için gerekli muhtelif aparatlar dedektörlerin
fiyatına dahildir.
Dedektörlerin çalışma sıcaklığı aralığı -40 ile +50 derece, koruma sınıfı ise IP 65 olacaktır.
20.5. İNTERNET PROTOKOLLÜ KAPALI DEVRE TV SİSTEMİ (IP-CCTV)

GENEL ÖZELLİKLERİ
(İTM.183)
Sistem uluslar arası standartlara uygun olarak tesis edilecektir. Sistemde kullanılacak
kameralar, kayıt cihazları ve yazılımlar ONVIF platformu ile uyumlu olacaktır. Ürünler ONVIF
web sitesinde yer alan, ONVIF Teknik Komite 'ye üye olan (Technical Committee) markaları
arasından seçilmelidir. Bu markalar haricinde teklif edilen sistemler kabul edilmeyecektir.
Sistemde kullanılacak her türlü fiş, priz, bağlantı elemanı ve benzeri malzemeler ile her türlü
kabloda uluslar arası standartlara uygunluk ve/veya TSE ve/veya TSEK belgesi aranacaktır.
Renk, işaretleme ve sembollerde de bu standartlara uyulacaktır. Tesisatta iki nokta arasındaki
kablo ara eklenti yapılmadan çekilecektir.
Sistemde kullanılacak bütün üniteler, klima tik şartlardan ve tozdan etkilenmeyecek yapıda
olacak ve bu esaslar göz önüne alınarak tesis edilecektir. Ayrıca sistemde kullanılan her türlü
cihaz, malzeme ve aksesuarları yeni ve orjinal ambalajında olmalı, kullanılmamış olmalıdır.
Cihazlarda kullanılacak her türlü aktif ve pasif devre elemanları, devre tasarımında tayin edilen
değerlerinin bir üst limitinde çalışacak spefikasyonlara sahip olmalıdır
CCTV sistemi izleme odasının (Komuta Kontrol Odası) yeri, proje aşamasında belirlenecektir.
Dijital kayıt cihazı, hareketli ve sabit kameralar, kamera muhafazaları, monitörler, joystickli
kontrol klavyesi ve lensler aynı üreticiden temin edilecektir.
Sistem ile ilgili üniteler hakkında Türkçe tamamlayıcı bilgiler ve sisteme ait tüm şemalar
verilecektir. Geçici kabul işleminden önce son kesim uygulama projesi ve ana kolon şemalarını
içeren belgeler de yapı denetim elemanlarına ve ilgili Bölge Müdürlüğüne teslim edilecektir.
Yüklenici tarafından uygulama işinin bitirilmesi ve geçici kabul öncesi ilgili Bölge Müdürlüğü
tarafından belirlenecek teknik personele, ilgili Bölge Müdürlüğünün uygun gördüğü tarihlerde,
sistemin kullanımıyla ilgili eğitim verilecektir.
20.6. IP DİJİTAL KAYIT VE GÖRÜNTÜ TRANSFER CİHAZI
Cihaz üreticisi ISO 9001 kalite belgesi ve ISO 14001 sertifikasına sahip olacaktır.
Dijital kayıt CCTV sistemleri için üretilmiş profesyonel bir cihaz olmalıdır. PC üzerinde çalışan
sistemler, dijital multiplexer olarak kabul edilmeyecektir. Cihaz ile birlikte bilgisayar klavyesi,
mouse veya bilgisayar monitörü kullanılmayacaktır. Yalnızca dijital kayıt için üretilmiş,
endüstriyel tip, yazılım olarak dış etkilere kapalı, üreticinin standart üretimi olan cihaz olacaktır.
Dijital kayıt cihazının fiber optik kablo ile gelen dijital görüntü ve alarm sinyallerini işleyebilmek
için gereken fiber optik çeviricilere sahip olacaktır aksi takdirde fiber optik çeviriciler ayrı olarak
bilabedel temin edilecektir.
Dijital Kayıt Cihazının en az 16 IP kamera girişi olacaktır.
Görüntülerin izlenebildiği bilgisayarlar yardımıyla istenen görüntüler yetkiler doğrultusunda kayıt

edilebilecektir.

(İTM.183)
Görüntü üzerinde yapılabilecek değişiklikleri(sabotajları) engellemek amacıyla, resim kayıtları
içlerine gizlenmiş şifreli bir kod içerecektir. Böylece yapılmış bir görüntü kaydı delil olarak bir
yere götürüldüğünde, cihazın kontrol yazılımı ile görüntüler üzerinde bir oynama yapılıp
yapılmadığı sınanabilecektir.
Kayıt cihazı yüksek kaliteli ve güvenli resim sıkıştırma tekniği olan görüntüleri H264 veya H265
kullanarak kaydedecektir.
Kayıt cihazı, geçmiş kayıt görüntülerini ararken, akıllı arama özelliğine sahip olacaktır (Smart
Motion search).
Dijital kayıt cihazı kapasitesi ileride arttırılabilecek özellikte ve ilk kurulum aşamasında en az
8000 GB (HD veya Full HD kalitesine göre 45 gün saklama süreli) dahili HDD kapasitesinde
olacaktır. Teklif veren firma, cihaz üreticisinin depolama süresini hesap yazılımı ile kayıt
sürelerini seçilen HDD kapasitesine göre hesap edip, teklifi ile birlikte verecektir.
20.7. DAHİLİ VE HARİCİ TİP RENKLİ GÜNDÜZ / GECE (DAY/NIGHT) IP KAMERALAR
Kamera üzerinde hareket ve Kamera Sabotaj ( kameranın izinsiz yön değişimi, netliğin
bozulması ya da ışık tutulması v.b. ) algılama özelliği olacaktır. Hareket algılama dedektörü eşik
seviyeleri ile birlikte tamamıyla programlanabilen en az 4 bölgeden oluşacaktır. Ayrıca ışık
seviyelerindeki ani değişimlerden oluşabilecek hatalı alarmları en az seviyeye indirmek için
kamera bir global görüntü değişim dedektörüne sahip olacaktır. Kamera, hareketi algıladığında
izleme ekranında alarm uyarısı ile birlikte üzerindeki röleyi de aktif edecektir. Ayrıca dışarıdan
alarm tetiklemesi ile veya kameraların kontrolü ve ayarlarının data kablosu üzerinden
yapılmasını sağlayan haberleşme protokolü üzerinden alarm sinyalini gönderecektir.
Minimum ışık hassasiyeti F 1.2 de 30 IRE ve 1/30 sn Pozlama süresinde renkli de min 0.30 lx
ve 0.06 lx (siyah beyaz modda ) olacaktır.
Sabit kameralar görüntü veya haberleşme kablosu üzerinden alarm bilgilerini iletebilecek ve
aynı zamanda kamera direkleri üzerinde harici muhafazaların açılmasına gerek kalmadan
kamera setupları kontrol merkezinden yapılabilecektir. Eğer sabit kameralarda görüntü bilgilerini
optik kablo ile gönderebilmek için fiber optik modüller mevcut değilse harici fiber optik modüller
bilabedel temin edilecektir.
Kullanılacak kameralar,renkli ve siyah beyaz mod da en az HD (1280*720)/30 Resim Saniye

yüksek çözünürlüğe sahip ve gelişmiş dijital sinyal işlemci kullanan tam otomatik renkli kamera
olacaktır. Kameralar özellikle çevre güvenlik ve endüstriyel uygulamaların ihtiyacı olan kompakt
ve sağlam yapıda olacaktır.
Power over Ethernet (PoE) IEEE 802,3at desteği ve ayrıca 12VDC±%10 ve 24VAC±%10(50Hz)
harici besleme girişi olacaktır.
Önerilen lensler, kamera üreticisi firmanın ilgili kamera için üretilmiş uyumlu olan kendi standart
modelli ürünü olacaktır.
Lens HD kamera için en az 2 Megapixel çözünürlüğe kadar çalışabilecek model seçilmelidir.

(İTM.183)
Lens odak uzaklığı asgari 3.5-12 mm ya da 4-8 mm aralığında ayarlanabilir olmalıdır.
Kamera sisli havalarda otomatik olarak kontrastılığı artırabilen özelliğine sahip olacaktır
Sinyal gürültü oranı en az 50 dB ve dinamik ışık aralığı (WDR) en az 70 dB olmalıdır.
Kamera back light compensation (BLC) özelliğine sahip olmalı, BLC bölgesinin ölçüsü
ayarlanabilir olmalı ve BLC bölgesi görüntü üzerinde herhangi bir noktaya kaydırılabilecektir.
CCD veya CMOS sensör üzerinde entegrasyon zamanının artırılması ile, efektif hassasiyet
artırılabilecek slow shutter özelliği olacaktır.
Kamera aşağıdaki elektronik shutter modlarını destekleyecektir.
Otomatik elektronik shutter (AES) özelliği olmalı 1/50 - 1/10.000 arasında değer taşıyacaktır.
CCD veya CMOS tip : 1/3 inch interlaced

Aktif piksel : 1280x720
Çözünürlük : HD 720P(1280*720)/30 Resim Saniye
Hassasiyet 30 IRE, F/1.2’de : 0.30 lx / 0. 06 lx S/B
Sinyal Gürültü Oranı : >50 dB
AGC : 21dB
Auto black : Açık / Kapalı seçilebilir
DAY/NIGHT : Auto, off veya dışardan Ethernet video sinyal kablosu üzerinden aktif
BLC : açık veya kapalı
Video Çıkışı : 1Vpp 75 ohm
Çalışma sıcaklığı : -20 C /+50 C derece arası
Kamera üzerinde, çevre güvenlik uygulamaları için, alarm giriş ve alarm çıkış röleleri olmalıdır.
Kamera fabrika programlı olarak seçilebilir 3 ayrı kullanım programı/profili ile gelecektir.
Uygulama esnasında bu profiller saha koşularına göre değiştirilebilecektir. Profillerden herhangi
biri kamera menüsü ile, ya da uzaktan haberleşme ile veya harici alarm giriş rölesi ile aktif
edilebilecektir.
Görüntülere saat ve tarih eklenebilmelidir.
Güvenlik standartları EN60950-1, elektromanyetik sertifikaları EN50130-4, EN55022 classB
Kalite sertifikaları ISO9001 veya EN50121-4
20.8. HARİCİ TİP IP AUTODOME KAMERALAR, GÜNDÜZ / GECE (DAY/NIGHT)

(İTM.183)
Kamera, shutter hızını düşürerek kamera hassasiyetini arttırabilen slow shutter fonksiyonuna
sahip olacaktır.
Cihazın lensi kompakt yapıda olmalı ve en az 30x optik 12x dijital zoom yapmalıdır. 12x dijital
zoom, 30x optik zooma ulaşıldığında aktif olacaktır. Dijital zoom özelliği sistem kontrol klavyesi
üzerinden açılıp kapatılabilmelidir. Kamera en az 400 m çapında bir çemberi izleyebilecek
yapıda olacaktır.
Kameranın dijital image stabilization özelliği olmalıdır. Bu sayede rüzgar ve benzeri çevre
koşullarından dolayı resimde oluşacak vibrasyon önlenmiş olacaktır. Bu özellik kontrol klavyesi
üzerinden gerektiğinde açılıp kapatılabilecektir.
Dış ortam için uygun IP 66 Nema 4X standardında, dome tipi muhafazaya sahip olmalıdır. Bu
belgeler teklif dökümanları içinde sunulmalıdır.
Autodome kameralar, istendiğinde otomatik takip etme özelliği olmalıdır. Bu özellik kendi başına
çalışan dışardan bir cihaz gibi değil, kameranın dahili bir parçası olacaktır. Kamera görüş alanı
içerisindeki hareketi algılayabilecek, ve hareketli cisme kilitlenip onu otomatik takip
edebilecektir. Bu özelllik kontrol klavyesi üzerinden istendiğinde açılıp kapatılabilecek ancak
kullanıcının autotrack özelliğine etkisi açıp kapamanın dışına çıkmayacaktır. Bu özellik aktif iken
kullanıcı kamera kontrolünü eline alabilecek, bıraktığında kamera tekrar otomatik hareketi takip
etmeye geri dönebilecektir.
Otomatik hareket takip özelliği aktif olduğunda bu ekran üzerinde simge ile operatöre
gösterilecek, kamera hedefi otomatik takip etmeye başladığında, simge yanıp sönerek
operatörü
uyaracaktır.
24VAC±%10 / 220 V (50Hz) AC harici besleme girişi olacaktır.
Kamera yüksek ve düşük ışık koşullarında, sis ve puslu ortamlarda resim detaylarının
yakalanmasını sağlamak için Otomatik Kontrastlık Dengesi özelliği bulunmalıdır.
Gizli olan bölgelerin izlenmesinin önüne geçmek için 20 adet dikdörtgen mask tanımlanabilecek,
bu bölgelere kamera döndürüldüğü ve zoom yapıldığında görüntü siyah olarak
maskelenebilecektir.
Kameraya 99 farklı preset tanımlanabilecek ve her birine minumum 16 karakter uzunluğunda

isim verilebilecektir. Ayrıca bir tur fonksiyonu da ardarda bu presetleri belirlenen zaman
aralıkları ile ekrana getirebilecektir. Tur fonksiyonu tanımlanırken istenen presetler tur’a dahil
edilip istenenler edilemeyebilecektir. Kameraya bundan başka operatörün keyboard
hareketlerini (pan/tilt zoom) 15 dakikaya kadar kaydederek programlanan iki tur daha
tanımlanabilecektir. Kayıtlı turlar sürekli ard arda oynatılabilecektir.
Kameralar fiber optik transceiver modüle sahip olacaktır. Bu sayede video ve bi-phase kontrol
sinyalleri 4 km ‘ye kadar mesafeye iletilebilecektir. Fiber optik modül 50/125nm, 62,5/125nm,
düşük kayıplı multi-mode,/Single mode en az 20Mhz bant genişliğinde(video 850nm / data
1300nm) cam fiber ile uyumlu olacaktır.

(İTM.183)
Kamera, dayanıklılığın gerektiği uygulamalarda kullanılmak üzere darbelere karşı dayanıklı
güçlendirilmiş bubble ‘a sahip olacaktır
Kamera üzerinde min 7 adet alarm giriş ve 3 adet alarm çıkışı olmalıdır. Her bir giriş kamerayı
önceden programlanmış bir bölgeye çevirebilecektir, bu sayede kamera IR bariyer, PIR haraket
dedektörü, vb çevre güvenlik sensörlerinden alacağı tetiklemeler ile alarmın geldiği yöne hızla
ve otomatik olarak döndürülebilecektir. Giriş tetiklemeleri ile çıkış rölesi belirlenen süre ile aktif
edebilebilecek ve ekran üzeri uyarılar ile monitör başındaki operatörü uyaracaktır.
Kameralar görüntü ve haberleşme kablosu üzerinden alarm bilgilerini iletebilecek ve aynı

zamanda kamera direkleri üzerinde harici muhafazaların açılmasına gerek kalmadan kamera
setuplarının kontrol merkezinden yapılmasını sağlayacak haberleşme protokolünü
destekleyecektir.
Kameralar, uygulamada gerekli olacak montaj tipine göre, çatı montaj, köşe montaj, boru(pipe)
montaj, duvar montaj, direk montaj tipi olmak üzere farklı montaj aparatları ile sipariş
edilebilecektir. Montaj aparatları orijinal olacaktır.
Kameranın çözünürlüğü en az HD (1280*720)/60 fps olacaktır.
Sinyal gürültü oranı en az 50dB, Geniş Dinamik Aralık (WDR) ise en az 90 dB olacaktır.
Hassasiyet (30IRE, F1. 6 için ve

pozlama hızı 1/30 için) : minumum
Gündüz modu (slow shutter kapalı) : 0.040 lux
Gece modu (slow shutter kapalı) : 0.04 lux
Çalışma sıcaklığı -40°C ila +50°C olacaktır.
Kameranın CE ve UL güvenlik sertifikaları olacaktır.
Çevre aydınlatmasında kullanılan sodyum buharlı lambaların kırmızı ışığını otomatik olarak filtre
etme ve Renkleri gerçek renkleri ile izleme ve kayıt imkanı sağlayabilmelidir.
Tanımlanabilecek asgari 10 farklı sahne için (Preposition noktası ), tamamen bağımsız Akıllı
Video İçerik Analizleri yapılabilmeli, bu sayede kamera otomatik olarak istenilen bölgeleri
tarayabilmeli ve şüpheli olabilecek bir durumu algılayarak alarm oluşturabilmeli ve güvenlik
görevlisini uyarabilmelidir.
Kamera Profösyönel Akıllı Video Analizler: Kamera kendi üzerinde ikinci bir mikroişlemci
sayesinde ya da kontrol merkezinde bu iş için özel, ilave server yardımıyla bağımsız çalışan,
Akıllı Video Analiz fonksiyonlarına sahip olmalı ve bütün fonksiyonlar faal olarak teklif
edilmelidir.
Aşağıdaki Video Analiz fonksiyonlarından, en az 3 farklı fonksiyon, ayni anda tek bir kamera
görüntüsü üzerinde eş zamanlı olarak çalışabilmelidir:

(İTM.183)
I. Sınır İhlali Algılama - asgari birbiriyle ilişkili üç adet bağımsız sınır çizgisi (çevre güvenliğinde
ilk sınır geçilince uyarı sinyali, 2. sınır da aşılırsa ön alarm oluşmalı, 3. sınır da aşılınca sesli
alarm oluşturabilmelidir.)
II. Bölge İhlali Algılama, belirlenen yasak bölgelere girilmesi veya çıkılması durumunda, ön
alarm ve alarm verebilmelidir.
III. Belirli bir yön ve yürüyüş yolu dışına çıkan ya da bir kişiyi algılayabilme ve ön alarm
oluşturabilme.
IV. Tanımlanan bir bölgede, belirlenen bir süre boyunca şüpheli dolaşan bir kişiyi algılama ve
alarm oluşturabilme.
20.9. 21” RENKLİ MONİTÖR
Cihaz üreticisi ISO 9001 kalite belgesi ve ISO 14001 sertifikasına sahip olacaktır. PC amaçlı
monitör olmayacaktır.
Cihazın ekran boyutu en az 21’’ yüksek çözünürlüklü renkli lcd veya led monitör olacaktır.
Cihaz çözünürlüğü en az 1920*1280 (Full HD) olacaktır.
Güvenlik Sertifikaları : CE, EN60950
Elektromanyetik uygunluk : EN55022 class B, FCC part 15 class B
Çevresel elektromanyetik etkilere karşı korunma : EN50130-4(CE)
20.10. IP CCTV VİDEO İZLEME YAZILIMI
IP Kamera izleme ve Kontrol Yazılımı sisteme PC üzerinde çalışacak ve kameraların

izlemesiyle beraber tüm cihazların konfigürasyonlarının yapılabilmesini sağlayacaktır.
Yazılım asgari 32 kanal IP Kamerayı destekleyecektir ve en az %25 kamera lisansı ile

sunulacaktır. Sistemdeki toplam kamera sayısının genişletilebilir olması açısından toplam
kamera sayısının %25 fazlası lisans ücretine dahil olacaktır.
Kayıt yazılımının bir bilgisayar ile asgari 2 adet monitör desteği bulunmalı, her bir monitör
üzerinde aynı anda 20 canlı kamera görüntüsü eş zamanlı izletebilmelidir.
Yazılım canlı ve kayıt edilmiş görüntüleri izletebilmelidir.
Kayıtlara “Akıllı Delil Arama” özelliği yardımıyla, kayıtlara Akıllı Analiz Fonksiyonlarını
tanımlayarak , geçmişe yönelik hızlı arama yapılabilmelidir.
Yazılım sayesinde kolayca IP VİDEO KAYIT CİHAZI içerisindeki kayıtlar taşınabilir belleğe
aktarılabilmelidir.
Yazılım üzerinden hareketli kameralara kumanda edilebilmeli, turlar tanımlanabilmeli, takip

edilecek kişi işaretlenerek otomatik takip aktif edilebilmeli, giriş ve çıkış kontakları kontrol
edilebilmelidir.
Yazılım, Sistemdeki masa ve duvarlardaki bütün Monitörleri kontrol edebilmelidir.
Yazılım duvar monitörleri üzerinde, sıralı gösterim yapabilmeli istenilen monitörde, istenilen
kameralar sıralı (Sekuence) olarak tanımlanabilmelidir.

(İTM.183)
20.11. GÜVENLİK MERKEZİ KAMERA İZLEME VE YÖNETİM BİLGİSAYARI
Ip Video Kayıt Cihazı bağlanarak IP kameraların canlı veya kayıt edilmiş görüntülerinin
izlenmesi ve yönetilmesi amacıyla kullanılacaktır. Bilgisayar standart bir markanın, standart
fabrikasyon bir modeli olmalıdır. Toplama bilgisayarlar kabul edilmeyecektir.
1. İşletim sistemi minimum Microsoft Windows 7 Pro 64 bit olmalıdır.

2. İşlemci minimum İntel i5 olmalıdır.
3. Minimum 4 GB RAM olmalıdır.
4. Bellek minimum 10 GB olmalıdır.
5. Grafik kartı NVIDIA GeForce 8600 veya üzeri olmalıdır (ekran kartı minimum iki adet monitör
desteği olmalıdır).
6. Ağ arayüzü 100/1000 BaseT olmalıdır.
20.12. ENDÜSTRİYEL TİP 8+2 PORT POE NETWORK SWİTCH, SFP MODÜL
Cihaz yönetilebilir (managed), zorlu ortam koşullarına dayanıklı, Layer 2 ve endüstriyel tip
Ethernet switch olmalıdır.
1. 8 adet 10/100Base-TX portu ve 2 adet Gigabit TP/SFP kombo arayüzü olmak üzere toplam
10 port hazır olarak ve kompakt bir yapıda gelmelidir.
2. Cihaz ile kullanılacak SFP modülleri switch ile aynı marka olmalıdır.
3. Cihaz IEEE 802.3af standartını destekleyecektir.
4. Cihaz PoE destekli olmalı 48 V DC, en az 15.4 Watt, 350 mA güç sağlayacaktır.
5. 10Base-T/100Base-TX ve 1000Base-T portları için auto-negotiating ve half-duplex/fullduplex

modlarını desteklemelidir.
6. Redundant data ring teknolojisini desteklemelidir.
7. Her bir port üzerinde giriş/çıkış bant genişliği kontrolü yapılabilmelidir.
8. Cihaz elektromanyetik parazitlere ve yüksek elektriksel dalgalanmalara karşı korunaklı

olmalıdır.
9. Cihaz portlar arası karşılıklı etkileşimi engelleyen devre korumasına sahip olmalıdır.
10. Cihaz üzerindeki 8 adet 10/100 port için ayrı ayrı sistem izleme link (Link/activity) LED‟leri
bulunmalıdır. Yeşil renk ilgili port üzerindeki bağlantının başarılı bir şekilde kurulduğunu
gösterecektir. Yanıp sönen LED (ACT) verilerin başarılı bir şekilde gönderilip alındığını
gösterecektir.
11. Cihaz -40 C ile +75 C sıcaklık aralığında çalışabilmelidir.

(İTM.183)
12. Cihaz içerisinde mekanik aksam olarak fan kesinlikle bulunmayacaktır.
13. Cihaz 12 – 48 V DC endüstriyel tip güç kaynağıyla birlikte teslim edilmelidir.
14. Redundant güç kaynağı bağlantısını desteklemelidir.
15. Cihaz en az IP30 seviyesinde koruma sınıfına haiz olmalıdır.
20.13. ENDÜSTRİYEL TİP FİBER ETHERNET MEDİA ÇEVİRİCİ MODÜL
Network sisteminde her fiber uç için, GBic modül kullanılacaktır, özellikleri asgari olarak aşağıda
sıralanmıştır.
1. Cihaz endüstriyel tip olacaktır.
2. Çalışma sıcaklığı -40 C ile minimum +75 C arasında olmalıdır.
3. Çalışma voltajı 12-48 V DC arası olmalıdır.
4. Multi/Singlemode fiber optik kablo ile uyumlu olacaktır.
5. Fiber kablo içinde gelen optik sinyaller, bakır CAT kablo elektrik sinyallerine ya da tersini
yapabilmelidir.
6. Modül 1000 MBite (1 GBite) veri iletişim kapasitesinde olmalıdır.
7. Cihaz üzerinde 4 adet 10/100/1000 Base-TX RJ-45 Auto-MDI-X portu ve 2 adet 1000 Base
SX/BX/LX olmak üzere toplam 6 port hazır olarak ve kompakt bir yapıda olmalıdır.
8. Cihaz en az IP30 seviyesinde koruma sınıfına haiz olmalıdır.
9. Cihazın en az 2 yıllık üretici garantisi bulunmalıdır.
20.14. YILDIRIM KORUMA EKİPMANLARI VE TOPRAKLAMA
El ile erişilebilecek her metal aksam gerilim kaçağına karşı topraklanmış olacak ve hayati tehlike
arz edebilecek gerilimler için resim, işaret ve yazılarla uyarı ihbarları bulunacaktır.
Dış IP kameraları yıldırım düşmeleri sonucu oluşan yüksek gerilim veya bunların yarattığı
manyetik alandan oluşan gerilimlerden korumak için her kamera için kamera Network Data
girişlerine ve panolarda bulunan Kenar Switchlerin besleme hatlarına ve data çıkışlarına
parafudr konulacaktır.
1. Yıldırım ve yüksek gerilimlere karşı koruyabilmek için kullanılacak zayıf akım parafudru,
asgari -40 / +70 derece dış ortam sıcaklık değerleri arasında sorunsuz çalışabilecektir.

(İTM.183)
Data Koruma Parafudru, POE Girişli
2. POE korumalı Data Parafudrları, 60 V ve üzerinde korumaya geçecektir. Deşarj Akım

kapasitesi 2 kA ya da daha yüksek olacaktır.
Cihaz 220 V AC Besleme Girişi Koruma Parafudru
3. 220 V AC Besleme Parafudrları, izin verilen maksimum çalışma voltajı asgari 255 V AC,
Nominal yıldırım koruma akımı asgari 20kA ve maksimum yıldırımdan koruma akımı asgari
40kA
Cihaz 48V DC Besleme Girişi Koruma parafudru
4. 48 V DC Besleme Parafudrları, izin verilen maksimum çalışma voltajı asgari 65 V DC,

Nominal yıldırım koruma akımı asgari 20kA ve maksimum yıldırımdan koruma akımı asgari
30kA
20.15. HARİCİ ORTAM ISITICILI, KAMERA MUHAFAZA KUTULARI VE MONTAJ

AYAKLARI
1) Teklif edilecek kamera muhafazaları IP66 koruma normlarına sahip olacak, bu norm
dışındakiler kesinlikle kabul edilmeyecektir. Teklif sahipleri muhafazaların bu normlara uygun
olduğunu gösterir belgeyi ve orijinal kataloğunu tekliflerinde vereceklerdir.
2) Kamera muhafazaları, kamera üreticisi firmanın standart üretimi olmalıdır.
3) Sağlam yapılı olacaklardır. Muhafaza kutusunun koruma yüzey kalınlığı 2 mm / 4 mm

aralığında, paslanmaz çelik veya alüminyum döküm fırın boyalı olmalıdır.
4) Muhafazalar, soğuk havalarda iç sıcaklığı belli bir derecede tutacak termostat ünitesine sahip
olacaklardır.
5) Muhafazalar kamera merceği tarafında, güneş ışınlarının ve diğer ışık etkenlerinin etkisini
azaltmak amacıyla gölgeliğe sahip olacaktır.
6) Kamera ayakları kameraların sağa-sola veya aşağıya-yukarıya yönlendirilmesine olanak

sağlayacak mekanik yapıya sahip olacaktır.
7) Herhangi bir nedenle, zamanla ayaklar üzerinde ve bağlantı noktalarında mekanik

deformasyon, paslanma, korozyon v.b. olmayacaktır.

(İTM.183)
BÖLÜM – 21
İZOLATÖRLER
21.1. Orta Gerilim Geçit İzolatörleri
21.1.1.Genel
21.1.1.1.Konu ve Kapsam
Bu şartname, orta gerilim sisteminde kullanılmak üzere satın alınacak, 36 kV ve daha aşağı
gerilimde, anma akımı 3150 A'e kadar olan geçit izolatörlerinin teknik özelliklerini kapsar.
Şartname ve eklerinde aksi belirtilmedikçe, bu şartname kapsamındaki geçit izolatörleri tüm

yardımcı donanımı ile birlikte komple ünite olarak teslim edilecektir.
Satın alınacak geçit izolatörlerinin tipleri Garantili Özellikler Listesinde belirtilmiştir.
Bu Şartname kapsamındaki geçit izolatörlerinin tasarım, yapım ve testleri aşağıdaki

standartların en son baskılarına uygun olarak yapılacaktır.

1000 Volttan yukarı alternatif gerilimlerde kullanılan geçit
TS 595 EN 60137/1EC 60137
izolatörleri
IEC 60815 Kirlenme koşullarına göre izolatör seçimi için kılavuz
TS 914 EN ISO 1461 Demir ve çelikten yapılmış malzemeler üzerine sıcak
daldırılmış galvaniz kaplamalar-özellikler ve deney metotları
Elektriksel aksesuarlar, bileşenler ve diğer yardımcı donanımlar da aynı şekilde IEC veya
eşdeğer ya da daha üstün standartlara uygun olacaktır.

TSE ve IEC standartlarının bulunmadığı özel parçalarla ilgili olarak, Teklif Sahibi, Alıcı’nın da
onayının alınması şartıyla uygulanabilir standartlar önerecektir.
standardın uygulanacağı hususunda Alıcı’dan yazılı müsaade alınacaktır.

(İTM.183)
Aksi belirtilmedikçe sipariş konusu geçit izolatörleri aşağıda belirtilen çalışma koşullarında
Çalışma Koşulları Bina içi (dahili) Bina dışı (harici)

 Yükselti : 1000 m
 En Yüksek : +40°C +45°C
 En Düşük : -25°C -40°C
 24 Saatlik Ortalama : +35 °C’nin altında +35°C’nin altında
 Ortam Hava Kirliliği : - Garantili Özellikler Listesine
Göre
 Buzlanma : - Sınıf 10, 10 mm
 Rüzgar Basıncı : - 700 Pa(34 m/s rüzgar hızına
karşılık gelen)
 En yüksek güneş ışınımı : - 500 W/m2
 Yatay : 0.5 g 0.5 g
 Düşey : 0.25 g 0.25 g
 Sistem Topraklaması : Doğrudan veya direnç üzerinden topraklı nötr sistemi
Çok soğuk iklimler için :-50°C ve +40°C

Çok sıcak iklimler için : -5°C ve +50°C
( Geçit izolatörleri; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine dayanacak ve herhangi bir
**) ünitesinin zarar görmesi engellenecek şekilde dizayn edilecek, geçit izolatörlerinin
çalışacağı yerde tesisi için gereken proje, resim ve malzemeler ile geçit izolatörlerinin IEC
ye uygun olarak yapılacak Analitik metodlu deprem dayanıklılık hesapları Yüklenici
21.1.1.4. Garantilerin Karşılanmaması ve Toleranslar
Garantili Özellikler Listesinde garanti edilen değerlerin Yüklenici tarafından birebir olarak
karşılanması esastır. Ancak karşılanamaması durumunda ilgili standartlarda yer alan toleranslar
dikkate alınacaktır. Garantili Özellikler Listesinde ve/veya imalat resimlerinde belirtilen fiziksel
boyutlarla ilgili olarak (boyutlar, ağırlıklar vs.) için Yüklenici taahhüt ettiği tolerans değerlerini
verecektir.
21.1.2.1. Tip
(İTM.183)
Geçit izolatörleri porselen veya camdan yapılmış ve kullanma yerine göre de Hariçten/Dahile
tipte olacaktır.
Aksi belirtilmedikçe, geçit izolatörleri aşağıda belirtilen özelliklerde olacaktır.
 Sistemin en yüksek gerilimleri (kV) : 7,2 12 17,5 36

 Kuruda yıldırım darbe dayanım gerilimi : 60 75 95 170
(kV tepe)
 Kuruda ve yaşta şebeke frekanslı : 20 28 38 70
dayanım gerilimi (kV rms)
 Anma frekansı (***) (Hz) : 50
 Anma akımı, In (A) : 630, 800, 1000, 1250, 1600, 2000, 2500,
3150
 Kısa süreli termik anma akımı, Ith : 25
(1saniye) (kA)
 Dinamik anma akımı (kA) : 2.5 x Ith
 Montaj açısı : İzolatör ekseni ile tespit flanşı arasındaki
açı 90°’dir.
 Konsol yükü minimum dayanım : Garantili Özellikler Listesine Göre
değeri (Aşağıdaki çizelgeden seçilecektir.)
 Anma Akımı (A) : 630-800 1000- 2000- 3150
1600 2500
 Konsol yükü minimum dayanım : 1000 1250 2000 3150
değeri (N)
 Minimum yüzeysel kaçak yolu
uzunluğu (mm/kV)
 Dahili kısım için : 12
 Harici kısım için : 25
( Geçit izolatörleri, 47.5-52 Hz aralığında sürekli, 47-47.5 Hz aralığına her girişinde ise en az
***) 20 sn çalışacak şekilde tasarlanmalıdır.
21.1.2.3.Yapısal Özellikler
21.1.2.3.1.Yalıtım Bölümleri
 Geçit izolatörleri gerek normal işletme koşullarında, gerekse sistemde meydana gelecek
aşırı gerilimler ve kısa devreler nedeniyle oluşacak çekme, burulma ve eğilme kuvvetlerine,
deprem ve titreşim sebebiyle meydana gelecek kuvvetlere dayanacak, ayrıca ani sıcaklık
değişmeleri, genleşme veya büzülme nedeniyle meydana gelecek zorlamalarda
çatlamayacak ve kırılmayacak şekilde tasarlanacak ve imal edilecektir.
 İzolatörlerin yalıtım bölümleri düzgün ve simetrik olacak, mekanik zorlamaların ve elektriksel

(İTM.183)
alan dağılımının üniform bir şekilde dağılımını sağlayacak ve radyo parazitlerini en aza
indirecek şekilde tasarımlanacaktır.
 İzolatörlerde, hiç bir yabancı madde, çatlak, kabuklanma, hava kabarcığı, çizik, çapak,
pürüz, benek, leke ve benzeri kusurlar bulunmayacaktır.
 İzolatörlerin porseleni yüksek vasıflı ve homojen bir yapıda olacak, izolatörlerin atmosfere
açık yüzeyleri kahverengi parlak bir sırla düzgün şekilde sırlanacaktır. Sır ani sıcaklık
değişimlerinden etkilenmeyecek, endüstriyel kirlenme, ozon, asit, alkaliler, toz ve diğer
atmosferik koşullara karşı dayanıklı olacaktır.
 Cam izolatörler, sertleştirilmiş kireç-soda camından imal edilecektir.
 Hariçten/Dahile geçit izolatörleri tijli olacaktır.
 Tijlerin diş açılmamış, klemens bağlantısı yapılacak silindirik şekildeki bölümleri en az 80

mm boyunda olacaktır.
21.1.2.3.2. Metal Bölümler
Bütün geçit izolatörleri tijli olacaktır. Bütün metal kısımlar ve civata aksamı, sıcaklık değişimleri
ve mekanik zorlamalarda izolatör gövdesinden ayrılmayacak şekilde tespit edilecek, tespit için
kullanılan malzeme yüksek kalitede ve metal kısımlarla kimyasal reaksiyona girmeyecek ve
genleşmelerde kırılmayacak özellikte olacaktır.
Geçit izolatörlerinin tijleri dışındaki bütün metal bölümleri, korozyona dayanıklı metallerden
yapılacak ya da sıcak daldırma galvanizli olacaktır. Galvaniz özellikleri TS 914 EN ISO 1461'e
uygun olacaktır. Galvaniz kaplama kalınlıkları;
 Demir ve çelik döküm ve dövme malzemeler için 600 g/m 2, ortalama (85 mikron)
 Civata, somun ve rondelalar için 375 g/m2, ortalama (54 mikron)
olacaktır.
Geçit izolatörleri tijlerinin klemens bağlantısı yapılacak silindirik şekildeki terminalleri alüminyum
iletkenlerle bağlantıda elektro-kuplaj etkisi yaratmayacak şekilde imal edilecektir. Terminaller
anma akımını, geçit izolatörünün herhangi bir kısmında ısınma olmaksızın, sürekli olarak
taşıyacak kesitte olacaktır.
Geçit izolatörünün dahili tarafındaki göbek çapı ve harici tarafındaki flanş üzerindeki tespit
detaylarının oluşturulmasında trafo merkezinde mevcut veya kullanılacak geçit penceresindeki
detaylar göz önünde bulundurulacaktır.
Geçit izolatörü, tespit flanşı hariçte kalacak şekilde imal edilecektir.
1600 A ≥ Geçit izolatörlerinin tijleri alüminyum, 1600 A < geçit izolatörlerinin tijleri bakır olacaktır.

(İTM.183)
Geçit izolatörü tijinin kesit hesabında akım yoğunluğu bakır için 1.8 A/mm 2, alüminyum için 1.3
A/mm2 değeri aşılmayacaktır.
Geçit izolatörünün detaylı şekildeki komple resmi teklifle birlikte verilecektir.
Teklif Sahipleri tij ve terminallerin biçimlerini boyut ve kesitlerini gösteren resimleri teklifine
ekleyecektir.
21.1.2.3.4. Montaj Düzeni
Geçit izolatörleri, montaj için, dayanıklı ve deforme olmayan bir tespit flanşı ile teçhiz edilecektir.
Her anma geriliminde, bütün anma akımları için geçit izolatörlerinin tespit flanşlarının boyutları
ve tespit delikleri arasındaki açıklıklar aynı ölçülerde olacaktır.
Tespit flanşında kalınlığı boyunca diş çekilerek ve üzerinde en az M12 ölçüsünde bir topraklama
civatası bulunacak ve toprak sembolüyle işaretlenecektir.
21.1.2.3.5. Etiket
Bütün geçit izolatörleri üzerinde paslanmaz çelikten ya da korozyona dayanıklı başka bir
metalden yapılmış bir etiket bulunacaktır.
Etiket normal çalışma koşullarında kolaylıkla görülebilir şekilde, izolatör flanşının üzerine
paslanmaz çelikten vidalarla veya perçinle tutturulacaktır. Yazılar ve işaretler zamanla
bozulmayacaktır.
Etiket üzerinde aşağıdaki bilgiler yer alacaktır:
 İmalatçının adı ve/veya markası,

 Alıcının sipariş numarası,
 Alıcının malzeme kod numarası,
 İmal yılı ve seri numarası veya tipi,
 Anma gerilimi,
 Anma faz-toprak gerilimi,
 Anma frekansı,
 Yıldırım darbe dayanım gerilimi,
 Anma akımı,
 Ağırlığı.
21.1.3.Testler
Geçit izolatörlerinin testleri aksi belirtilmedikçe TS 595 EN 60137/IEC 60137 standartlarına göre
yapılacaktır.
21.1.3.1.Tip Testleri
Şartname kapsamındaki her tip geçit izolatörüne uygulanacak tip testleri aşağıda belirtilmiştir:

(İTM.183)
 Kuruda veya yaşta şebeke frekanslı gerilime dayanım testi (Dry and wet powerfrequency
withstand voltage test) (IEC 60137 madde: 7.1.)
 Kuruda, yıldırım darbe gerilimine dayanım testi (Dry Lightning impulse withstand voltage
tests) (IEC 60137 madde: 7.2.)
 Sıcaklık artış testi (Temperature-rise tests) (IEC 60137 madde: 7.5.)
 Isıl kısa süreli akım dayanımının doğrulanması (The thermal short-time current withstand
test) (lEC 60137 madde: 7.6.)
 Konsol yükü dayanım testi (The cantilever load withstand test) (IEC 60137 madde: 7.7.)
 Boyutların doğrulanması (Verification of dimensions) (IEC 60137 madde: 7.11.)
İmal edilen her geçit izolatörüne imalatçı tarafından uygulanacak rutin testler aşağıda
belirtilmiştir.
 Kuruda şebeke frekanslı gerilime dayanım testi (Dry power-frequency withstand voltage
test) (IEC 60137 madde: 8.3.)
 Gözle muayene ve boyut kontrolü (IEC 60137 madde: 8.10.)
 Galvaniz kalınlığının kontrolü
 Garantili Özelliklerin kontrolü
Her teslimatta numuneler, Alıcı temsilcileri tarafından rastgele seçilecek ve aksi belirtilmedikçe
numune sayısı aşağıdaki çizelgeye uygun olacaktır.
Parti Büyüklüğü (Adet) Numune Sayısı (Adet)

50 ye kadar 4
51 - 500 8
501 – 3200 16
3201 ve üstü 32
21.2. Orta Gerilim Mesnet İzolatörleri
21.2.1. Genel
Bu şartname, orta gerilim sisteminde kullanılmak üzere satın alınacak mesnet izolatörlerin
teknik özelliklerini kapsar.
Bu şartname kapsamındaki mesnet izolatörleri, şartnamede belirtilen bütün aksesuarıyla birlikte

komple ünite olarak temin edilecektir.
Temini istenen mesnet izolatörlerin tipleri ve teknik özellikleri bu şartnamede ve ekinde verilen
Garantili Özellikler Listesinde belirtilmiştir.
(İTM.183)
Bu şartname kapsamındaki mesnet izolatörleri, aşağıdaki standartların en son baskılarına
uygun olarak imal edilecek ve testlerden geçirilecektir.

Mesnet izolatörleri bina içinde ve dışında anma gerilimleri
TS 556/IEC 60168 1000 V'un üstündeki sistemlerde kullanılan seramik malzeme
veya camdan yapılmış mesnet izolatörlerinin testleri
Anma gerilimi 1000 Volttan büyük 300 kV'a kadar olan
TS 4237/IEC 60660 sistemlerde organik malzemeden bina içi mesnet
izolatörlerinin test metodları
Anma gerilimi 1000 Volttan yüksek elektrik tesislerine ait bina
TS 2042/IEC 60273 içi ve bina dışı yalıtkan mesnetlerin ve bunlarla ilgili
elemanların boyutları
a.a. sistemlerinde kullanılacak yüksek gerilim izolatörlerin
IEC 60507
yapay kirlenme testleri
IEC 60270 Yüksek gerilim deney teknikleri-Kısmi boşalma ölçmeleri
IEC 60437 Yüksek gerilim izolatörleri radyo girişim testi
Demir ve çelikten yapılmış malzemeler üzerine sıcak
TS 914 EN ISO 1461

Aksi belirtilmedikçe sipariş konusu mesnet izolatörleri, aşağıda belirtilen çalışma koşullarında

 Yükselti : 1000 m’nin altında 1000 m’nin altında
 En Düşük : -25°C -40°C
(İTM.183)
 24 Saatlik Ortalama : +35 °C’nin altında +35°C’nin altında
 Ortam Hava Kirliliği : - Ağır
 Rüzgar Basıncı : - 700 Pa(34 m/s rüzgar
hızına karşılık gelen)
 Yatay : 0.5 g 0.5 g
 Düşey : 0.25 g 0.25 g

( Mesnet izolatörleri; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine dayanacak ve herhangi bir
**) ünitesinin zarar görmesi engellenecek şekilde dizayn edilecek, mesnet izolatörlerinin
çalışacağı yerde tesisi için gereken proje, resim ve malzemeler ile mesnet izolatörlerinin
IEC ye uygun olarak yapılacak Analitik metodlu deprem dayanıklılık hesapları Yüklenici
verecektir.
21.2.2.1. İzolatör Tipleri
Mesnet izolatörleri, kullanılma yerlerine ve yapılarına göre, IEC 60273'te belirlenmiş olan,
aşağıdaki tiplerde olacaktır.
 Dahili, porselen veya cam : Tip-J

 Dahili, epoksi reçine : Tip-JO
 Harici, porselen veya cam, içten metal
tespit tertibatlı, silindir biçimli : Tip-H
 Harici, porselen veya cam, dıştan metal
tespit tertibatlı, silindir biçimli : Tip-C

(İTM.183)
Aksi belirtilmedikçe, mesnet izolatörleri aşağıda belirtilen özelliklerde olacaktır.
 En yüksek sistem gerilimi (kVrms) : 7,2 12 17,5 36

 Kuruda yıldırım darbe dayanım gerilimi : 60 75 95 170
(kV tepe)
 Kuruda şebeke frekanslı dayanım gerilimi : 28 38 50 70
(Dahili Tipler İçin) (kV rms)
 Yaşta şebeke frekanslı dayanım gerilimi : 20 28 38 70
(Harici Tipler İçin) (kV rms)
 Minimum yüzeysel kaçak yolu uzunluğu
(mm/kV)
 Dahili kısım için : 12
 Harici kısım için : 25
 Mekanik dayanım : Garantili Özellikler Listesine Göre
(Aşağıdaki çizelgeden seçilecektir.)
Mesnet izolatörleri
eğilmede kırılma yükü (kgf)
Tip
(Sembol) 100 125 160
200 400 600 800
0 0 0
J X X - X - - X
JO X X X X X - X
H X X - X - - X
C - X X X X X
NOT: C tipinde 1250 kgf mekanik dayanım yalnızca en yüksek sistem gerilimi 17.5 kV ve 36 kV
sistemler içindir.
(***) İzolatörler, 47.5-52 Hz aralığında sürekli, 47-47.5 Hz aralığına her girişinde ise en az 20
sn çalışacak şekilde tasarlanmalıdır

21.2.2.3.1. Yalıtım Bölümleri
 İzolatörler gerek normal işletme koşullarında, gerekse sistemde meydana gelecek aşırı
gerilimler nedeniyle oluşacak kuvvetlere dayanacaktır. İzolatörler kısa devrelerden
kaynaklanan, deprem ve titreşim sebebiyle meydana gelecek kuvvetlere dayanacak şekilde
tasarlanacak ve imal edilecektir.

(İTM.183)
indirecek şekilde tasarımlanacaktır. İzolatörlerin ürettiği radyo girişim gerilimi (RIV) IEC
60437'de belirtilen değerleri aşmayacaktır.
 Yüzeylerin altları ve oluklar kolayca temizlenecek şekilde biçimlendirilecektir.
 İzolatörlerin porseleni yüksek vasıflı ve homojen bir yapıda olacak, izolatörlerin atmosfere
açık yüzeyleri kahverengi bir sırla düzgün şekilde sırlanacaktır. Sır ani sıcaklık
değişimlerinden etkilenmeyecek, endüstriyel kirlenme, toz ve diğer atmosferik koşullara
karşı dayanıklı olacaktır.
 Dahili tip izolatörlerin yapımında organik malzeme olarak yalnızca epoksi reçine
kullanılacak, bunun dışındaki organik malzemelerden yapılmış izolatörler kabul
edilmeyecektir.
Bütün metal kısımlar ve civata aksamı, sıcaklık değişimleri ve mekanik zorlamalarda izolatör
gövdesinden ayrılmayacak şekilde tespit edilecek, tespit için kullanılan malzeme yüksek kalitede
ve metal kısımlarla kimyasal reaksiyona girmeyecek ve genleşmelerde kırılmayacak özellikte
olacaktır.
Mesnet izolatörlerinin bütün metal bölümleri, korozyona dayanıklı metallerden yapılacak ya da

sıcak daldırma galvanizli olacaktır. Galvaniz özellikleri TS 914 EN ISO 1461'e uygun olacaktır.
Galvaniz kaplama kalınlıkları;
 Demir ve çelik döküm ve döğme malzemeler için: 600 g/m2, ortalama (85 mikron)
 Civata, somun ve rondelalar için: 375 g/m2, ortalama (54 mikron)
olacaktır.
21.2.2.3.3. Tespit Tertibatları
 Porselen ve cam yalıtkanlı tiplerde, izolatörün tepe ve tabanında metal tespit tertibatları
bulunacak ve metal tespit tertibatlar, izolatör eksenine dik ve yüzeyleri birbirine paralel
düzlemde olacak şekilde montaj edilecektir.
 Epoksi reçine izolatörlerde metal tespit tertibatı pirinç malzemeden olacaktır.
 C tipi izolatörlerin tepe ve taban metal tespit tertibatlarının ölçüleri, delik sayısı, dış ölçüleri
ve deliklerin düzenlenmesi IEC 60273 Çizelge IV ve IVA'da belirtildiği şekilde olacaktır.

(İTM.183)
 J, JO ve H tipi izolatörlerde IEC 60273, Çizelge 1-lIl'te belirtilen ölçülerde olmak üzere tepe
ve taban merkezinde birer adet montaj deliği ve ayrıca Malzeme Listesinde istenmişse ilave
yardımcı delikler bulunacaktır.
 İzolatörlerin tepe ve tabanındaki metal tespit tertibatlarının civata delik dişleri, IS0 metrik diş
ölçüsünde olacak ve IEC 60273 madde 6'da belirtildiği biçimde açılacaktır. Deliklerdeki diş
uzunluğu, porselen ve cam yalıtkanlı izolatörlerde en az nominal civata çapına eşit, epoksi
reçine izolatörlerde ise nominal civata çapının en az 1.5 katı uzunlukta olacaktır. Diş
açılacak deliklerin çapı en çok 0,25 mm genişletilecek ve dişler galvanizleme işleminden
sonra standart ölçüdeki çelik civatalara uygun olacaktır.
 Teklif sahipleri, izolatörlerin boyut resimleriyle birlikte tepe ve taban metal tespit tertibatının
detaylarını, montaj delik ölçülerini gösteren resimleri teklif ekinde vereceklerdir.
21.2.2.3.4. Etiket
Aşağıdaki bilgiler, ilgili standartlarda izolatörlerin tanımlanması için verilen örneklere uygun
olarak, kolayca okunabilecek ve silinmeyecek şekilde izolatörler üzerine işaretlenecektir.
 Alıcının adı,
 İmalatçının adı,
 İmal yılı,
 İzolatörün tipini belirten sembol,
 Eğmede kırılma yükü,
 Yüzeysel kaçak yolu uzunluğu,
 Anma gerilimi,
 Anma frekansı,
 Ağırlığı.
21.2.2.3.5. Boyutlar ve Toleranslar
Mesnet izolatörlerinin temel boyutları;

 Yükseklik
 Yalıtkan bölümün dış çapı
 Metal tespit tertibatının boyutları
 Yüzeysel kaçak yolu uzunluğu
İzolatörlerin ölçülen boyutlarına aşağıdaki toleranslar uygulanacaktır:
 Yükseklik ölçüsü için : IEC 60273'te ilgili çizelgelerde belirtilmiştir.

 Porselen ve cam izolatörlerin : + 2x(0,04 d+1,5) mm
yüzeysel kaçak yolu uzunluğu için
 Epoksi reçine izolatörlerin : + 2x(0,01 d+0,2) mm
yüzeysel kaçak yolu uzunluğu için
 Kalan diğer boyutlar için
 Porselen ve cam izolatörlerde : d ≤ 300 mm ise; ± (0,04 d+1 ,5) mm
(İTM.183)
d > 300 mm ise; ± (0,025 d+6) mm
(d mm olarak ölçülen boyuttur)
 Epoksi reçine izolatörlerde : ± (0.01 d+0.2) mm,
kadar bir tolerans uygulanacaktır.
21.2.3. Testler
Aşağıdaki tip, numune ve rutin testleri IEC 60168 ve IEC 60660 standartlarına göre yapılacaktır.
Şartname kapsamındaki mesnet izolatörlerinin her tipine uygulanacak tip testleri aşağıda
belirtilmiştir. Tip testleri için alınacak numune sayısı, her test için, ilgili IEC standardında
belirtildiği gibi olacak, bu numuneler rutin testler ve numune testlerinden geçmiş izolatör
partilerinden alınacaktır.
21.2.3.1.1. Porselen ve Cam izolatörlere Uygulanacak Tip Testleri
21.2.3.1.1.1. Standart Testler
 Boyutların doğrulanması testi (Verification of dimensions) (IEC 60168 Madde: 5.1)

 Kuruda, yıldırım darbe gerilimine dayanma testi (Dry Lightning impulse withstand voltage
tests) (IEC 60168, Madde: 4.5)
 Kuruda, şebeke frekanslı gerilime dayanma testi (Dry power-frequency withstand voltage
test) (Yalnız dahili tip izolatörlere uygulanacaktır.) (IEC 60168, Madde: 4.7)
 Yaşta, şebeke frekanslı gerilime dayanma testi (Wet power-frequency withstand voltage
test) (Yalnız harici tip izolatörlere uygulanacaktır.) (IEC 60168, Madde: 4.8)
 Mekanik kırılma yükü testi (Mechanical failing load test) (IEC 60168, Madde: 5.2) (Mekanik
kırılma yükü testi eğme, burulma, gerilme ve basma testlerini kapsar. Bu testlerden
hangilerinin uygulanacağı Alıcı tarafından belirlenir.)
21.2.3.1.1.2. Özel Testler
Özel testlerden hangilerinin uygulanacağı Alıcı tarafından belirlenir.
 Yük altında sapma testi (Test for deflection under Ioad) (IEC 60168, Madde: 5.3)
 Radyo girişim testi (Radio interference test) (IEC 60168, IEC 60437)
 Yapay kirlenme testi (Artificial pollution test) (IEC 60507)
21.2.3.1.2. Epoksi Reçine izolatörlere Uygulanacak Tip Testleri
test) (IEC 60660, Madde: 3.3)
 Kuruda, şebeke frekanslı gerilime dayanma testi (Dry power-frequency withstand voltage
 Kısmi boşalma sönüm gerilimi testi (Partial discharge extinction voltage test) (IEC 60660,
Madde: 3.5)
 Yıldırım darbesinde, delinme testi (Lightning impulse puncture test) (Yalnızca B sınıfı
(İTM.183)
izolatörlere uygulanacaktır) (IEC 60660, Madde: 3.6)
 Mekanik dayanıklılık testi (Mechanical failing Ioad test) (IEC 60660, Madde: 3.7)
 Normal ortam sıcaklığında yük altında eğilme testi (Test for deflection under Ioad at normal
ambient temperature conditions) (IEC 60660, Madde: 3.8)
 Mekanik eğme dayanımının sıcaklığa bağımlılığı testi (Test for mechanical bending strength
as a function of temperature) (IEC 60660, Madde: 3.9)
 Su emme testi (Water absorption test) (IEC 60660, Madde: 3.10)
 Yaşlanma ve rutubet testi (Ageing and humidity test) (IEC 60660, Madde: 3.11)
 Tutuşma testi (Flammability test) (IEC 60660, Madde: 3.12)
 Sıcaklık çevrimi testi (Temperature cycle test) (IEC 60660, Madde: 3.13)
Numune testleri, rutin testlerden geçmiş izolatör partilerinden alınacak numuneler üzerinde
yapılacak, numune sayıları aşağıda Madde 3.4.'te belirtildiği gibi olacaktır.
21.2.3.2.1. Porselen ve Cam izolatörlere Uygulanacak Numune Testleri
 Boyutların doğrulanması (Verification of dimensions) (IEC 60168, Madde: 5.1)

 Mekanik kırılma yükü testi (Mechanical failing lo ad test) (IEC 60168, Madde: 5.2)
 Delinme testi (Puncture test) (IEC 60168, Madde: 4.9) (Yalnızca tasarım kategorileri
 4 ve 5 olan (madde: 2.1.1.) mesnet izolatörlerine uygulanacak)
 Gözeneklilik testi (Porosity test) (Yalnız porselen izolatörlere uygulanacak) (IEC 60168,
Madde: 5.6)
 Galvanizlilik testi (Galvanizing test) (IEC 60168, Madde: 5.7)
21.2.3.2.2. Epoksi Reçine izolatörlere Uyqulanacak Numune Testleri
 Boyutların doğrulanması (Verification of dimensions) (IEC 60660-Madde: 4.2)

 Su emme testi (Water absorption test) (IEC 60660-Madde: 3.10)
 Kısmi boşalma sönüm gerilimi testi (Partial discharge extinction voltage test) (IEC 60660,
Madde: 3.5)
 Normal ortam sıcaklığında yük altında eğme testi (Test for deflection under Ioad at normal
ambient temperature conditions) (IEC 60660, Madde: 3.8)
 Normal ortam sıcaklığında mekanik dayanıklılık testi (Test for mechanical bending strength
at normal ambient temperature conditions) (IEC 60660, Madde: 3.7)

Mesnet izolatörlerinin her birine imalat sırasında uygulanacak rutin testler aşağıda belirtilmiştir.
21.2.3.3.1. Porselen ve Cam İzolatörlere Uygulanacak Rutin Testler
 Gözle muayene (Visual examination) (IEC 60168, Madde: 5.8)

 Isıl şok uygulama testi (Routine thermal shock test) (Yalnız sertleştirilmiş cam bölümlere
uygulanacaktır.) (IEC 60168, Madde: 5.5)
 Elektrik testi (Electrical test) (IEC 60168 Madde: 4.10.2) Tasarım kategorisi 2 olan çekirdeği
boş mesnet izolatörlerinin porselen bileşenleri için (Madde: 2.1.1.)
 Mekanik testi (Mechanical test) (IEC 60168, Madde: 5.9)
 Elektrik testi (Electrical test)(IEC 60168-Madde: 4.10.1) Yalnız tasarım kategorileri 4 ve 5
(İTM.183)
olan mesnet izolatörleri için (Madde: 2.1.1)
21.2.3.3.2. Epoksi Reçine İzolatörlere Uygulanacak Rutin Testler

 Gözle muayene (Visual examination) (IEC60660, Madde: 5.2)
 Mekanik rutin test (Mechanical routine test) (IEC 60660, Madde: 5.3)
 Elektriksel rutin test ve kısmi boşalma ölçümü (Electrical routine test and partial discharge
measurement)(IEC 60660, Madde: 5.4)
Bütün numune testleri her teslimat partisinden alınacak numuneler üzerinde yapılacaktır.
Numune testlerinde alınacak numune sayıları, her parti için izolatörün türüne göre aşağıdaki
çizelgelerden tespit edilecek ve numuneler Alıcı temsilcileri tarafından rastgele seçilecektir.
Partideki izolatör
Alınacak numune sayısı
(porselen ya da cam) Sayısı (n)
n ≤ 500 %1
n > 500 4 + (1.5n/1000)
Partideki izolatör
Alınacak numune sayısı
(epoksi) Sayısı (n)
300 den az 3
300-1200 %1
1200 den çok 8 + (3n/1000)
Yukarıdaki çizelgelerde, hesaplama sonucu tam sayı çıkmadığında, en yakın büyük tam sayı
alınacaktır.
21.3. 170 kV ve 420 kV Mesnet İzolatörleri
21.3.1. Genel
Bu şartname, 170 kV ve 420 kV iletim Sisteminde kullanılmak üzere satın alınacak mesnet
izolatörlerinin teknik özelliklerini kapsar.
Bu şartname kapsamındaki mesnet izolatörleri, şartnamede belirtilen bütün aksesuarıyla birlikte

komple kolon olarak temin edilecektir.
Temini istenen mesnet izolatörlerinin tipleri ve teknik özellikleri bu şartnamede ve ekinde verilen
Garantili Özellikler Listesinde belirtilmiştir.

(İTM.183)
Bu şartname kapsamındaki mesnet izolatörleri, aşağıdaki standartların en son baskılarına

uygun olarak imal edilecek ve testlerden geçirilecektir.

Anma gerilimi 1000 Volttan yüksek bina içinde ve bina dışında
TS 556 EN 60168/1EC 60168 kullanılan seramik malzeme veya camdan yapılmış mesnet
izolatörlerinin testleri
Anma gerilimi 1000 Volttan yüksek elektrik tesislerine ait bina
TS 2042/IEC 60273 içi ve bina dışı yalıtkan mesnetlerin ve bunlarla ilgili
elemanların boyutları
TS 6080 /IEC60437 Yüksek Gerilim izolatörlerinde Radyo Girişim testi
IEC 60437 Yüksek gerilim izolatörleri radyo girişim testi
TS 914 EN ISO 1461

Aksi belirtilmedikçe sipariş konusu mesnet izolatörleri, aşağıda belirtilen çalışma koşullarında
bina dışında kullanılmaya elverişli olacaktır.
Çalışma Koşulları
 Ortam Sıcaklığı (*)

(İTM.183)
 Rüzgar Basıncı : 700 Pa(34 m/s rüzgar
hızına karşılık gelen)
 Yatay : 0.5 g
 Düşey : 0.25 g

( Mesnet izolatörleri; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine dayanacak ve herhangi bir
**) ünitesinin zarar görmesi engellenecek şekilde dizayn edilecek, mesnet izolatörlerinin
çalışacağı yerde tesisi için gereken proje, resim ve malzemeler ile mesnet izolatörlerinin
verecektir.
21.3.2.1. İzolatör Tipleri

Şartname kapsamındaki mesnet izolatörleri, harici tipte porselen veya camdan yapılmış silindir
biçimli, dıştan metal tespit tertibatlı olacaktır.

Malzeme listesinde aksi belirtilmedikçe, mesnet izolatörleri aşağıda belirtilen özelliklerde
olacaktır.
 En yüksek sistem gerilimi (kV) : 170 420

 Kuruda yıldırım darbe dayanım gerilimi : 750 1550
(kVtepe)
 Yaşta açma-kapama darbe dayanım : - 1175
gerilimi (kV)
 Yaşta şebeke frekanslı dayanım gerilimi : 325 680

(İTM.183)
(kV)
 Minimum yüzeysel kaçak yolu uzunluğu : 25 25
(mm/kV)
 Kırılma Yükü :
 Eğmede : ≤6000 ≤12500
 Burulmada : ≤3000 ≤4000
( İzolatörler, 47.5-52 Hz aralığında sürekli, 47-47.5 Hz aralığına her girişinde ise en az 20 sn

***) çalışacak şekilde tasarlanmalıdır.
21.3.2.3.1. Yalıtım Bölümleri
 İzolatörler gerek normal işletme koşullarında, gerekse sistemde meydana gelecek aşırı
gerilimler nedeniyle oluşacak kuvvetlere dayanacaktır. İzolatörler kısa devrelerden
kaynaklanan, deprem ve titreşim sebebiyle meydana gelecek kuvvetlere dayanacak şekilde
tasarlanacak ve imal edilecektir.

indirecek şekilde tasarımlanacaktır. izolatörlerin ürettiği radyo girişim gerilimi (RIV) IEC
60437'de ölçülecek 1.1 Un/3 gerilimde 0.5-2 MHz aralığında 2500 µV’u geçmeyecektir.
 Yüzeylerin altları ve oluklar kolayca temizlenecek şekilde biçimlendirilecektir.
 İzolatör yaş metodla imal edilmiş porselenden, homojen bir yapıda olacak, izolatörlerin
atmosfere açık yüzeyleri kahverengi bir sırla düzgün şekilde sırlanacaktır. Sır ani sıcaklık
değişimlerinden etkilenmeyecek, endüstriyel kirlenme, toz ve diğer atmosferik koşullara
karşı dayanıklı olacaktır.
Bütün metal kısımlar ve civata aksamı, sıcaklık değişimleri ve mekanik zorlamalarda izolatör
gövdesinden ayrılmayacak şekilde tespit edilecek, tespit için kullanılan malzeme yüksek kalitede
ve metal kısımlarla kimyasal reaksiyona girmeyecek ve genleşmelerde kırılmayacak özellikte
olacaktır.
Mesnet izolatörlerinin bütün metal bölümleri, korozyona dayanıklı metallerden yapılacak ya da

sıcak daldırma galvanizli olacaktır. Galvaniz özellikleri TS 914 EN ISO 1461'e uygun olacaktır.
Galvaniz kaplama kalınlıkları;

(İTM.183)
 Demir ve çelik döküm ve döğme malzemeler için: 600 g/m2, ortalama (85 mikron)
 Civata, somun ve rondelalar için: 375 g/m2, ortalama (54 mikron)
olacaktır.
21.3.2.3.3. Tespit Tertibatları
 İzolatörün tepe ve tabanında metal tespit tertibatları bulunacak ve metal tespit tertibatlar,
izolatör eksenine dik ve yüzeyleri birbirine paralel düzlemde olacak şekilde montaj
edilecektir.
 Silindir izolatör kolonunda tepede diş açılmış delikleri olan bir metal tespit tertibatı, tabanda
ise düz delikleri bulunan bir metal tespit tertibatı bulunacaktır. Birden fazla izolatör
ünitesinden oluşan izolatör kolonunda ara bağlantılar flanşlarla yapılabilecektir.
 Tespit delikleri, izolatör eksenine göre merkezlenmiş olacak ve ölçüsü belirtilen delik
merkezleri arası çapa ait, daire üzerinde eşit aralıklarla açılacaktır. Tepe ve taban metal
tespit tertibatı delikleri karşılıklı olarak aynı hizada olacak ve bunlar normal altı-köşe cıvata
ve somunların kullanılmasına uygun şekilde düzenlenecektir
 İzolatörlerin tepe ve tabandaki metal tespit tertibatlarının civata delik dişleri, ISO metrik diş
ölçüsünde olacak ve IEC 60273 Madde 6'da belirtildiği biçimde açılacaktır. Deliklerdeki diş
uzunluğu en az nominal civata çapına eşit olacaktır. Diş açılacak deliklerin çapı en çok 0,25
mm genişletilecek ve dişler galvanizleme işleminden sonra standart ölçüdeki çelik civatalara
uygun olacaktır.
 İzolatörlerin alt, ara ve üst metal tespit tertibatlarının ölçüleri, delik sayısı, dış ölçüleri ve
deliklerin düzenlenmesi IEC 60273 Çizelge IV ve IVA'da belirtildiği şekilde olacaktır.
 Komple izolatör kolonundaki ünitelerin birleştirilmesi, izolatörün çelik konstrüksiyona montajı

ve tepede tespit edilecek baraya ait mesnetleme klemenslerinin montajı için gerekli bütün
cıvata, somun ve rondelalar Satıcı tarafından temin edilecektir.
 Teklif sahipleri izolatörlerin boyut resimleri ile birlikte tepe ve taban metal tespit tertibatı
düzeni detaylarını, tespit delikleri ölçülerini gösteren resimleri teklif ekinde vereceklerdir.
21.3.2.3.4. Etiket
Aşağıdaki bilgiler, ilgili standartlarda izolatörlerin tanımlanması için verilen örneklere uygun
olarak, kolayca okunabilecek ve silinmeyecek şekilde izolatörler üzerine işaretlenecektir.
 Alıcının adı,
 İmal yılı,
 İzolatörün tipini belirten sembol,
 Eğmede kırılma yükü,
 Açma-kapama darbe dayanım gerilimi,

(İTM.183)
 Toplam yüzeysel kaçak yolu uzunluğu,
 Anma gerilimi,
 Anma frekansı,
 Ağırlığı.
21.3.2.3.5. Boyutlar ve Toleranslar
Mesnet izolatörlerinin temel boyutları;
 Yükseklik
 Yalıtkan bölümün dış çapı
 Metal tespit tertibatlarının boyutları
 Toplam yüzeysel kaçak yolu uzunluğu
İzolatörlerin ölçülen boyutlarına aşağıdaki toleranslar uygulanacaktır:
 Yükseklik ölçüsü için : IEC 60273'te ilgili çizelgelerde belirtilmiştir.

 Toplam yüzeysel kaçak yolu uzunluğu için : + 2x(0,04 d+1 ,5) mm
 Yukarıda belirtilenlerin dışında : d ≤ 300 mm ise; ± (0,04 d+1 ,5) mm
kalan diğer boyutlar için d > 300 mm ise; ± (0,025 d+6) mm
Paralellik, eksen kaçıklığı ve açısal sapma IEC 60168 Ek A'ya göre ölçüldüğünde aşağıdaki
tolerans uygulanacaktır.
 Paralellik : h ≤1 m ise; 0,5 mm

h > 1 m ise; 0,5 h mm
(h m cinsinden olmak üzere)
 Eksen kaçıklığı : 2 (1+h) mm
(h m cinsinden olmak üzere)
 Açısal sapma : 1°, saat yönünde veya tersi yönde
21.3.3. Testler
Aşağıdaki tip, numune ve rutin testleri IEC 60168 standardına göre yapılacaktır.
21.3.3.1.1. Standart Testler
Şartname kapsamındaki mesnet izolatörlerinin her tipine uygulanacak tip testleri aşağıda
belirtilmiştir. Tip testleri için alınacak numune sayısı, her test için, ilgili IEC standardında
belirtildiği gibi olacak, bu numuneler rutin testler ve numune testlerinden geçmiş izolatör
partilerinden alınacaktır.
(İTM.183)
 Yaşta, açma- kapama darbe -gerilimine dayanım testi (Wet switching impulse withstand
voltage test) (IEC 60168, Madde: 4.6)
 Yaşta, şebeke frekanslı gerilime dayanma testi (Wet power-frequency withstand voltage
 Mekanik kırılma yükü testi (Mechanical failing load test) (IEC 60168, Madde: 5.2) (Mekanik
kırılma yükü testi eğme, burulma, gerilme ve basma testlerini kapsar. Bu testlerden
hangilerinin uygulanacağı Alıcı tarafından belirlenir.)
21.3.3.1.2. Özel Testler

Aşağıdaki testlerin hangilerinin uygulanacağı Alıcı tarafından belirlenir.
 Yük altında sapma testi (Test for deflection under load) (IEC 60168, Madde: 5.3)
 Radyo girişim testi (Radio interference test) (IEC 60437)
 Yapay kirlenme testi (Artificial pollution test) (IEC 60507)
Aşağıda belirtilen numune testleri, rutin testlerden geçmiş izolatör partilerinden alınacak
numuneler üzerinde yapılacak, numune sayıları aşağıda Madde 3.4'te belirtildiği gibi olacaktır.
 Boyutların doğrulanması testi (Verification of dimensions) (IEC 60168, Madde: 5.1)

 Mekanik kırılma yükü testi (Mechanical failing Ioad test) (IEC 60168, Madde: 5.2)
 Gözeneklilik testi (Porosity test) (IEC 60168, Madde: 5.6)
 Galvaniz testi (Galvanizing test) (IEC 60168, Madde: 5.7)
Mesnet izolatörlerinin her birine imalat sırasında uygulanacak rutin testler aşağıda belirtilmiştir.
*
 Gözle muayene (Visual examination) (IEC 60168, Madde: 5.8)
 Elektrik rutin test (Electrical routine test) (lEC 60168, Madde: 4.10.1 veya 4.10.2)
 Mekanik rutin test (Mechanical routine test) (IEC 60168, Madde: 5.9)
Numune testlerinde alınacak numune sayıları, her parti için izolatörün türüne göre aşağıdaki
çizelgelerden tespit edilecek ve numuneler Alıcı temsilcileri tarafından rastgele seçilecektir.
Partideki izolatör sayısı (n) Alınacak numune sayısı
Partideki izolatör sayısı (n) Alınacak numune sayısı

n ≤ 500 %1
n > 500 4 + (1.5n /1000)
Yukarıdaki çizelgelerde, hesaplama sonucu tam sayı çıkmadığında, en yakın büyük tam sayı
alınacaktır.

(İTM.183)
21.4. Askı ve Gergi Takımlarıyla Porselen ve Cam İzolatörler
21.4.1. Kapsam
Bu bölüm, 170 kV ve 420 kV’uygulamaları için askı ve gergi takımlarıyla birlikte porselen veya
camdan yapılmış kep ve pin tipi zincir (çan tipi) izolatörler ile porselenden yapılmış uzun çubuk
(long rod) tipi izolatörlerin teknik özelliklerini kapsar.
21.4.2. Porselen ve Cam İzolatörler
21.4.2.1. Genel
Bu şartname İletim Sistemindeki 170 kV ve 420 kV’luk Enerji İletim Hatlarında ve Trafo
Merkezleri şalt sahalarında kullanılmak üzere satın alınacak porselen veya camdan yapılmış
kep ve pin tipi zincir (çan tipi) izolatörler ile porselenden yapılmış uzun çubuk (long rod) tipi
izolatörlerin teknik özelliklerini kapsar.
Şartname ve eklerinde aksi belirtilmedikçe bu şartname kapsamındaki izolatörler bütün

aksesuarlarıyla birlikte komple ünite olarak temin edilecektir.
21.4.2.1.2. Standartlar
Aksi belirtilmedikçe bu şartname kapsamındaki izolatörlerin tasarım, yapım ve testleri aşağıda

belirtilen standartların en son baskılarına uygun olarak yapılacaktır.
Standart No Standart Adı

TS-EN ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi Belgesi
İzolatörler-Hava Hatları İçin-Anma Gerilimi 1000 Voltun Üstünde Olan
TS EN 60383-1 Bölüm 1: Seramik Veya Cam İzolatör Birimleri-A.A. Sistemleri İçin
Tarifler, Deney Metotları Ve Kabul Kriterleri
Insulators For Overhead Lines With A Nominal Voltage Above 1000 V
- Part 1: Ceramic Or Glass Insulator Units For A.C. Systems -
IEC 60383-1 Definitions, Test Methods And Acceptance Criteria

TS EN 60383 -2 Bölüm 2: Seramik Veya Cam İzolatör Birimleri-A.A. Sistemleri İçin
Tarifler, Deney Metotları Ve Kabul Kriterleri
- Part 2: Insulator Strings And Insulator Sets For A.C. Systems -
IEC 60383 -2 Definitions, Test Methods And Acceptance Criteria
İzolatörler- Hava Hatları- Anma Gerilimi 1 kV'un Üstünde Olan- A.A.

TS 10562 EN 60305 Sistemleri İçin- Seramik Ve Cam İzolatörler- Şapka Ve Pin Tipi İzolatör
Birimlerinin Karakteristikleri
IEC 60305 - Ceramic Or Glass Insulator Units For A.C. Systems - Characteristics
Of Insulator Units Of The Cap And Pin Type

(İTM.183)
TS 5275 EN 60372 Zincir İzolatör Birimlerinin Top Ve Yuva Bağlantıları İçin Kilitleme
Düzenleri-Boyutlar ve Deneyler
IEC 60372 Locking Devices For Ball And Socket Couplings Of String Insulator
Units - Dimensions And Tests
TS 5277 HD 474 S1 Zincir İzolatör Ünitelerinin Top Ve Yuva Bağlantı Ölçüleri
IEC 60120 Dimensions Of Ball And Socket Couplings Of String Insulator Units
TS 6080 EN 60437 Yüksek Gerilim İzolatörlerinde Radyo Girişim Deneyi
IEC 60437 Radio Interference Test On High-Voltage Insulators

Zincir İzolatör Elemanları - Isıl - Mekanik Performans Deneyi Ve
TS 8984 Mekanik Performans Deneyi
Thermal-Mechanical Performance Test And Mechanical Performance
IEC 60575 Test On String Insulator Units
İzolatörler - Anma Gerilimi 1 KV' Un Üzerinde Olan Hava Hatları İçin
TS EN 60433 -A.A. Sistemleri İçin Seramik İzolatörler-Uzun Çubuk Tipi İzolatör
Birimlerinin Karakteristikleri
IEC 60433 - Ceramic Insulators For A.C. Systems - Characteristics Of Insulator
Units Of The Long Rod Type
Dimensions Of Clevis And Tongue Couplings Of String Insulator
IEC 60471 UnitsHata! Köprü başvurusu geçerli değil.
Zincir İzolatör Birimlerinin Bağlantı Elemanlarının Boyutları

Ceramic And Glass Insulating Materials - Part 1: Definitions And
IEC 60672 -1 Classification
Seramik Ve Cam Yalıtım Malzemeleri- Bölüm 1 : Tarifler Ve
TS 11236 EN 60672-1 Sınıflandırma
Ceramic And Glass Insulating Materials - Part 2: Methods Of Test
IEC 60672 -2 Seramik Ve Cam Yalıtım Malzemeleri- Bölüm 2 :Test Metotları
TS 11237 EN 60672-2
IEC 60672 -3 Ceramic And Glass Insulating Materials - Part 3: Specifications For
Individual Materials
TS 11238 EN 60672-3 Seramik Ve Cam Yalıtım Malzemeleri- Bölüm 3: Malzeme Özellikleri

İzolatörler-A.A. Sistemlerinde Kullanılan Yüksek Gerilim İzolatörlerine
TS EN 60507 Uygulanan Yapay Kirlilik Deneyleri
Artificial Pollution Tests On High-Voltage Insulators To Be Used On
IEC 60507 A.C. Systems
Residual Strength Of String Insulator Units Of Glass Or Ceramic

Material For Overhead Lines After Mechanical Damage Of The
IEC 60797 Dielectric
Dielektriğin Mekanik Hasarından Sonra İletim Hatlarında Cam Ve

Seramik Malzemeden Zincir İzolatör Birimlerinin Kalıcı Mukavemeti
IEC 60815-1 Selection And Dimensioning Of High-Voltage Insulators Intended For
Use In Polluted Conditions - Part 1: Definitions, Information And
General Principles
Kirli Şartlarda Kullanılacak Yüksek Gerilim İzolatörlerinin

Boyutlandırması Ve Seçimi – Kısım 1:Tanımlar, Bilgilendirme Ve
Genel Prensipler

(İTM.183)
IEC 60815-2 Selection And Dimensioning Of High-Voltage Insulators Intended For
Use In Polluted Conditions - Part 2: Ceramic And Glass Insulators For
A.C. Systems
Kirli Şartlarda Kullanılacak Yüksek Gerilim İzolatörlerinin

TS IEC 815-2 Boyutlandırması Ve Seçimi – Kısım 2:A.C. Sistemler için Seramik Ve
Cam İzolatörler
ASTM A123 / A123M - Standard Specification For Zinc (Hot-Dip Galvanized) Coatings On Iron
09 And Steel Products
ASTM A 153 Zinc Coating(Hot-Dip) On Iron And Steel Hardware
Demir Ve Çelik Hırdavatların (Sıcak Daldırma) Çinko Kaplanması
ASTMC 151 C151-05 Standard Test Method For Autoclave Expansion Of Hydraulic
Cement
Hidrolik Çimentonun Otoclave Dağılımı İçin C151-05 Standart Test
Metodu
ANSI C 29.2 American National Standard For Insulators-Wet-Process Porcelain
And Toughened Glass-Suspension Type
Islak İşlemli Porselen Ve Sıkıştırılmış Cam Tipindeki İzolatörler İçin

Amerikan Ulusal Standardı
TS EN ISO 1461 Demir Ve Çelikten İmal Edilmiş Malzemeler Üzerine Sıcak Daldırmayla
Yapılan Galvaniz Kaplamalar - Özellikler Ve Deney Metotları
Hot Dip Galvanized Coatings On Fabricated Iron And Steel Articles -

Specification And Test Methods
EN ISO 1461
IEC 61467 Insulators For Overhead Lines-Insulator Strings And Sets For Lines
With The Nominal Voltage Greater Than 1000 V-AC Power Arc Tests

İzolatör Teli Ve Setleri-A.A Güç Ark Deneyi
TS EN 61467
IEC 61211 Insulators Of Ceramic Material Or Glass For Overhead Lines With A
Nominal Voltage Greater Than 1 000 V - Impulse Puncture Testing In
Air
İzolatörler- Hava Hatları İçin- Anma Gerilimi 1000 Voltun Üstünde
Olan- Seramik Malzeme Veya Camdan Yapılmış- Delinme Deneyi

bulunmadığı malzemelerle ilgili olarak, Teklif sahibi, İdarenin de onayının alınması şartıyla
TSE ve IEC standartları arasında farklılıklar olursa, farklılık arz eden konularda hangi standardın
uygulanacağı hususunda İdareden yazılı müsaade alınacaktır.

(İTM.183)
İzolatörlerin imalatında kullanılan malzemelerin tüm kimyasal, fiziksel ve dielektrik
karakteristikleri ilgili ASTM (American Society For Testing And Materials) veya DIN (Deutsches
Institut Für Normung) veya Avrupa Birliği ülkelerinin normlarının ön gördüğü özelliklere uygun
olacaktır.
İzolatörler için alınan tekliflerin açılmasından sonraki aşamalarda yukarıdaki standart ve/veya
dokümanlar tadil edilirse, İdare tarafından aksi yazılı olarak istenmedikçe, teklif tarihinde
yürürlükte olan tadilat veya baskı geçerli olacaktır.
21.4.2.1.3 Çalışma Koşulları
Malzeme listesinde ve/veya Garantili Özellikler Listesinde aksi belirtilmedikçe sipariş konusu
izolatörleri aşağıda belirtilen harici çalışma koşullarında kullanılmaya elverişli olacaktır.
Aşağıda verilen koşullar, ilgili standartlardan alınan çalışma koşulları olup; Tip Teknik Şartname
ve eklerindeki değerler bu koşullara göre verilmiştir. İdarenin bu koşullardan farklı ve bu
koşullara ilave talebi olması halinde; İmalatçı, çalışmalarını ilgili standartlara uygun bir şekilde,
bu durumu dikkate alarak yapacaktır.
 En yüksek : +45 °C
 En düşük : - 40 °C
 24 saatlik ortalama : +35 °C’nin altında
- Ortam hava kirliliği : Ağır
- En yüksek güneş ışınımı : 1000 W / m²
- Maksimum nispi nem : En çok % 95
İzolatörler ile ilgili istenen değer ve karakteristikler bilgi vermek bakımından Garantili Özellikler
Listesinde belirtilmiştir. İdare, izolatörlerin kullanılacağı yeri ve çalışma şartlarını dikkate alarak
Malzeme Listesini ve Garantili Özellikler Listesini hazırlayacaktır.
21.4.2.1.4. Garantilerin Karşılanmaması ve Sapmalar (Deviation)
Tip Teknik Şartnamede belirtilen hususlar ile Garantili Özellikler Listesinde verilen değerlerin
birebir karşılanması esastır. Karşılanmaması durumunda teklif sahibi sapmaları (Deviation) Ek-
IV’deki listede açıkça belirtecektir. Teklif sahibi tarafından doldurulan Sapmalar (Deviation)
Listesi, İdare tarafından Tip Teknik Şartnamenin özüne ve ilgili standartlara uygunluğu
Teklif değerlendirilmesi aşamasında, İdarenin, teknik sapmaları içeren teklifleri reddetme veya
Sapmalar (Deviation) Listesinde herhangi bir husus belirtilmemişse, izolatörlerin ve tüm

teçhizatın şartnameye tamamen uygun olduğu değerlendirilir.

(İTM.183)
21.4.2.2.1 İzolatör Tipleri
 Kep ve Pin Tipi (Çan Tipi) ; Top ve yuva bağlantılı, porselen malzeme ya da camdan
yapılmış, sınıf B1, olacaktır.
 Uzun Çubuk Tipi; Top ve yuva bağlantılı, dıştan metal fitingler tespit edilmiş, porselen
malzemeden yapılmış, sınıf A2, olacaktır.
Standart tanımlama (Gösteriliş)
Kep ve pin tipi zincir izolatörlerin karakteristikleri IEC 60305/TS 10562 EN 60305’de, uzun
çubuk tipi izolatörlerin karakteristikleri IEC 60433/ TS EN 60433’de standart tanımlamalarla
gösterilmektedir. Aşağıdaki standart tanımlamaya ait örnekler bilgi amaçlı olarak verilmiştir.
Kep ve Pin Tipi İçin :
Gösterim ve İşaretleme
Örnek : U160BL gösteriminin anlamı
U : Kep ve pin tipi zincir izolatör,
160 : kN olarak elektromekanik veya mekanik kopma yükü,
B : Top ve yuva bağlantı,
L : Uzun tip
Örnek : U100BS gösteriminin anlamı

S : Kısa tip
Örnek : U160BSP gösteriminin anlamı

S : Kısa tip
P : Kirli bölge
1
Sınıf B: Katı yalıtım malzemesinin içinden geçen en kısa delinme yolu uzunluğunun, ark
mesafesinin yarısından daha az olduğu bir izolatör veya izolatör birimidir.
2
Sınıf A: Katı yalıtım malzemesinin içinden geçen en kısa delinme yolu uzunluğunun, ark
mesafesinin en az yarısına eşit olduğu bir izolatör veya izolatör birimidir.

(İTM.183)
Uzun Çubuk Tipi İçin:
Gösterim ve İşaretleme
Örnek : L160BE1000 gösteriminin anlamı

L : Uzun çubuk izolatör,
160 : kN olarak en küçük mekanik kopma yükü,
E : Metal fitingler dıştan tespit edilen,
1000 : Metal kısımlar arasındaki en küçük anma uzunluğu, L1 (mm)
21.4.2.2.2. Elektriksel ve Mekanik Özellikler
Malzeme Listesinde ve/veya Garantili Özellikler Listesinde aksi belirtilmedikçe İletim Hattı
izolatörleri aşağıda belirtilen özelliklerdeki iletim hattında/hatlarında ve trafo merkezleri şalt
sahalarında kullanılacaktır.
- En yüksek sistem gerilimi (kV ): 170 420
- Sistemin anma kısa süreli dayanım

akımı(1 s için) (kArms) : 31,5 50
- Kuruda yıldırım darbe

dayanım gerilimi (kV-tepe): 750 1550
- Yaşta açma-kapama darbe

dayanım gerilimi (kV-tepe):  1175
- Yaşta şebeke frekanslı

dayanım gerilimi (kV-rms): 325 680
- Kirlilik seviyelerine göre minimum yüzeysel

kaçak yolu uzunlukları (mm/kV):
Normal : 20 20
Ağır : 25 25
Çok Ağır : 31 31
- Anma frekansı (*) (Hz): 50 50
- İletim hattında kullanılan izolatör

ünitelerinin mekanik kopma yükleri :60-100-160-210-300 ve 530 kN dur.
- İzolatörlerin ürettiği radyo girişim gerilimi (RIV) IEC 60437'ye uygun olarak ölçülecektir. Bu

(İTM.183)
testte kullanılan gerilim, frekans ve RIV seviyesi İdare tarafından belirlenecektir.
(*) Frekans değişim aralığı: Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliğinde aksi belirtilmedikçe izolatörler
49-50,5 Hz frekans aralığında sürekli; sistem frekansının olağanüstü durumlarda 51,5 Hz’e
çıkabileceği veya 47,5 Hz’e düşebileceği göz önünde bulundurularak, 50,5 Hz-51,5 Hz frekans
aralığında 1 saat, 48,5 Hz-49 Hz frekans aralığında 1 saat, 48 Hz-48,5 Hz frekans aralığında 20
dakika, 47,5 Hz-48 Hz frekans aralığında 10 dakika süre ile herhangi bir bozulma olmaksızın
normal fonksiyonunu yerine getirecek şekilde tasarlanmalıdır.
21.4.2.2.3.1.Yalıtım Bölümleri:
Kep ve pin tipi zincir izolatörlerin yalıtım bölümleri porselen malzeme veya camdan, uzun çubuk
(long rod) tipi izolatörlerin yalıtım bölümleri porselen malzemeden yapılacaktır. İzolatörlerin
tasarım ve imalatı, en iyi teknik uygulamalar ve işçilikle yapılacak ve bütün işte emniyet
faktörleri en üst düzeyde göz önüne alınacaktır.
İzolatörlerin tasarım ve imalatı, genleşme ve sıkışma nedeniyle izolatörün herhangi bir

kısmında ortaya çıkacak basınç, bozulmaya yol açmayacak şekilde yapılacaktır. İzolatörler,
öngörülen elektriksel işletme özelliklerini kaybetmeden, mekanik sertliği ve dayanıklılığı
sağlanacak şekilde tasarımlanacak ve imal edilecektir. Alt yüzeyler ve oluklar kolay
temizlenebilecek şekilde biçimlendirilecektir. İzolatörlerin cam veya porselen kısımları simetrik
ve düzgün olacaktır.
İzolatörlerde, hiçbir yabancı madde, çatlak, kabuklanma, hava kabarcığı, çizik, çapak, pürüz,
benek, leke ve benzeri kusurlar bulunmayacaktır.
Porselen izolatörler ıslak metotla elde edilmiş olacak, yüzeyleri parlak, düzgün, kahverengi bir
sırla kaplanmış olacaktır. Sır ani sıcaklık değişmelerinden etkilenmeyecek ve normal çalışma
koşularında atmosferik değişmeler sonucu karşılaşılabilecek ozon, asit ve alkali tozunun
etkisine karşı dayanıklı olacaktır.
Cam izolatörler, sertleştirilmiş kireç-soda camından imal edilecektir. Cam sağlam olacak ve
üzerinde izolatörün ömrünü kötü şekilde etkileyebilecek pürüz, çapak ve çapı 5 mm’den büyük
hava kabarcıkları bulunmayacaktır.
Porselen veya cam kısımlar sert metal kısımlarla doğrudan doğruya bağlantılı olmayacaktır.
İzolatör imalatında kullanılan çimento, genleşme dolayısıyla çatlamayacak ya da büzülme
dolayısıyla gevşemeyecektir. Çimentolama sırasında parçaların doğru bir biçimde yerleştirilmesi
için özel önlemler alınacaktır. Çimento metal kısımlar ile kimyasal reaksiyon oluşturmayacak ve
kalınlığı mümkün olduğu kadar eş dağılımlı olacaktır.
İzolatörler, herhangi bir bölümde elektriksel alanın aşırı yoğunlaşmasını önleyecek ve radyo
parazitlerini en aza indirecek şekilde tasarımlanacaktır.
Islak işlemli porselen yüksek dayanıklılık tipinde ve aşağıdaki karakteristiklere sahip olacaktır;
 Yoğunluk :2,3 gr/cm3 (min.)

(İTM.183)
 Dayanıklılık (parlak olmayan) :90 N/mm2(min.)
 Dayanıklılık (parlak) :110 N/mm2(min.)
 Ortalama genleşme katsayısı(20-3000C) :3-6 x 10-6/ K
 Ortalama genleşme katsayısı(20-6000C) :4-7 x 10-6/ K
 Açık gözeneklilik :%0,0(Hacim)
Sıkıştırılmış cam aşağıdaki karakteristiklere sahip olacaktır;
 Yoğunluk :2,4 gr/cm3 (min.)

 Dayanıklılık (Flexura) :150 N/mm2(min.)
 Elastisite Modülü :70 Gpa.(min.)
(IEC 60672-3’te belirtildiği gibi)
Porselenden ve camdan yapılmış izolatörler için malzemenin fiziksel özelliklerine ilişkin IEC
60672-1-2 ve 3’e göre test raporları İdareye sunulacaktır, test raporlarının İdareye
sunulamaması durumunda IEC 60672-1-2 ve 3’e göre test yapılacaktır.
Uzun çubuk izolatörler %40 Al 2O3 ihtiva eden yüksek alaşımlı porselenden (C120) imal edilmeli,
yoğun, homojen, nemli ortamda çalışan porselen, konik kumlanmış yapıda düzgün mekanik ve
elektriksel dayanıklılıkta ve uzun kullanım ömrüne sahip olacaktır.
21.4.2.2.3.2. Metal Bölümler:
İzolatörlerin emniyet (kilitleme) elemanları dışındaki diğer metal bölümleri aşağıda belirtilen
şekilde dövme çelik, temper veya yüksek dayanımlı sfero dökümden (en az GGG 40.3)
yapılacak ve sıcak daldırma yöntemiyle galvanizlenecektir.
Galvaniz kaplı yüzeyde çapak, curuf, siyah leke ve kabarcık bulunmayacak, galvaniz özellikleri
ile demir ve dövme çelik, temper ve yüksek dayanımlı sfero döküm (en az GGG 40.3)
malzemeler için galvaniz kaplama kalınlığı TS EN ISO 1461 ve ASTMA 153’e uygun olacaktır.
Bütün metal kısımlar sıcaklık değişimleri ve mekanik zorlamalarda izolatör gövdesinden

ayrılmayacak şekilde tespit edilecek, porselen veya cam sert metal kısımlarla doğrudan temas
etmeyecektir. Tespit için kullanılan malzeme yüksek kalitede olacak, metal kısımlarla kimyasal
reaksiyona girmeyecek, genleşme dolayısıyla çatlamayacak ya da büzülme dolayısıyla
gevşemeyecek özellikte olacak ve kalınlığı mümkün olduğu kadar eş dağılımlı olacaktır.
21.4.2.2.3.3. Tespit Düzeni (Uç parçalar):
İzolatörlerin uç parçaları olan pin (toplu) ve kep (yuvalı göz) kısımları mekanik yükü izolatörün
çekirdeğine iletecek ve tutarlı, homojen bir mekanik mukavemeti geliştirecek şekilde dizayn
edilecektir.
Uç parçaların imalatında kullanılacak malzeme uygun sertlik, dövülebilirlik, korozyona dayanıklı

(İTM.183)
özelliğe sahip ve sıcakta işlenmeye müsait olacaktır. Malzeme kalitesi ve standardı İdare
tarafından belirlenecektir.
Uç parçaların imalatında keskin köşe ve kenarlar oluşmayacaktır. Pin (Toplu) imalatı dövme
işlemi ile gerçekleştirilecektir. İzolatör kepleri (soket tipte), temper döküm, yüksek dayanımlı
sfero döküm (en az GGG 40.3) veya dövme çelikten olacaktır.
İzolatör ünitelerinin bağlantısı TS 5277 HD 474 S1/IEC 60120’de belirtilen top ve yuva tipi
bağlantı elemanlarıyla yapılacak ve TS 5275 EN 60372 / IEC 60372’ye uygun emniyet
(kilitleme) elemanları izolatör üniteleri ile birlikte verilecektir.
Kep ve pin öyle tasarlanmalıdır ki belirlenen mekanik yük altında olumsuz etkilenmeyecek, ara
mesafede bir değişiklik ve yanaklarda ilave gerilimler oluşmayacaktır.
Emniyet (kilitleme) elemanları (Security Clips) kaliteli pirinç-bakır alaşımından (%80 Bakır, %20
Çinko) veya fosfor bronz ya da paslanmaz çelikten yapılacaktır.
Uzun çubuk (Long Rod) tipi izolatörlerin top ve yuvalı göz ölçüleri ile toleransları IEC 60471
21.4.2.2.3.4.Boyutlar:
Aksi belirtilmedikçe ;
 Kep ve pin tipi zincir izolatörlerin boyutları TS 10562 EN 60305/IEC 60305
standartlarına,
 Uzun çubuk tipi izolatörlerin boyutları TS EN 60433/IEC 60433 standartlarına,
 Top ve yuva bağlantılarının boyutları TS 5277 HD 474 S1/IEC 60120 standartlarına,
 Top ve yuva bağlantılarının kilitleme elemanlarının (kopilya) boyutları TS 5275 EN
60372/IEC 60372 standartlarına,
uygun olacaktır.
21.4.2.2.3.5 Etiket (Markalama)
Aşağıdaki bilgiler,ilgili standartlarda izolatörlerin tanımlanması için verilen örneklere uygun

olarak kolayca okunabilecek ve silinmeyecek şekilde izolatörün izolasyona yönelik bölümleri
dışında yer aldırılacaktır. Ayrıca İdarenin onayına sunulacaktır.
- İdarenin sipariş numarası
- İmalatçının adı ve imalat yılı
- İzolatörün uluslararası standartlara(IEC) uygun tip işareti (U160BL…gibi)
- Ağırlığı
21.4.2.3. TESTLER

(İTM.183)
Testlerde yer alan madde numaraları TS EN 60383-1 (1998) dikkate alınarak yazılmıştır.
Aşağıda belirtilen tip, numune, rutin testleri standartların öngördüğü ve Teşekkülümüzce istenen
testlerdir.
21.4.2.3.1. Tip Testleri
Şartname kapsamındaki kep ve pin tipi zincir (çan tipi) izolatörler ile porselenden yapılmış uzun
çubuk (long rod) tipi izolatörlerin her tipine uygulanacak tip testleri ve tip testleri için alınacak
numune sayıları aşağıda belirtilmiştir.
İzolatör Tipi İzolatör birimleri

Alt tip Kep ve Pin Tipi Uzun çubuk tipi
(Çan tipi)
Malzeme Porselen Sertleştirilmiş Porselen
cam
1. Boyutların Doğrulanması 10 Ad. 10 Ad. 10 Ad.
TS EN 60383-1 Madde 17
2. Kuruda Yıldırım Dayanma 1SS1 1SS1 1 veya 1SS2
Gerilimi Testi TS EN 60383-1 Madde 13,34,35
3. Yaşta Güç Frekanslı 1SS1 1SS1 1 veya 1SS2
Dayanma Gerilimi Testi
TS EN 60383-1 Madde 14,34,35
4. Elektro-Mekanik Kopma Yükü 10 Ad. - -

Testi TS EN 60383-1 Madde 18,33.1
5. Mekanik Kopma Yükü Testi - 10 Ad. 5 Ad.
TS EN 60383-1 Madde 19.2,19.4,33.1
6. Isıl- Mekanik Performans 10 Ad. 10 Ad. 5 Ad.
Testi TS EN 60383-1 Madde20,33.1
7. Radyo Girişim Testi IEC 60437
8. Kalıcı Dayanım Testi IEC 60797
9. Oto-Clave Testi(Çimento 10 Adet 10 Adet
Genleşme Testi) ASTM C 151-1983
10. Power Ark Testi IEC 61467
11. Ön Dalga Ani Gerilim Testi IEC 61211
12. Yorulma(Fatigue) Testi 10 Adet 1 Adet
1) 1SS = Bir kısa zincire uygulanacak test
2) 1 veya SS = Bir izolatöre veya kısa bir zincire uygulanacak test
(İTM.183)
Tip Testleri İçin Açıklamalar:
1. Boyutların Doğrulanması
Test metodu : TS EN 60383-1 Madde 17
Kabul kriteri : Yukarıda belirtilen standarda uygun olacaktır.
2. Kuruda Yıldırım Dayanma Gerilimi Testi
Test metodu : TS EN 60383-1 Madde 13,34,35
3. Yaşta Güç Frekanslı Dayanma Gerilimi Testi
Test metodu : TS EN 60383-1 Madde 14,34,35
Yaşta Güç Frekanslı Dayanma Gerilimi Testi ile birlikte Kuruda Güç Frekanslı (1 dk) Dayanma
Gerilimi Testi ve ayrıca Kuruda ve Yaşta Atlama Gerilimi Testleri de yapılacaktır.
4. Elektromekanik Kopma Yükü Testi
Test metodu : TS EN 60383-1 Madde 18,33.1
5. Mekanik Kopma Yükü Testi
Test metodu : TS EN 60383-1 Madde 19.2,19.4,33.1
6. Isıl-Mekanik Performans Testi
Test metodu : Testler esnasında uygulanacak yükün nominal elektromekanik yükünün %70’i
şeklinde değiştirilmiş olması hariç TS EN 60383-1 Madde 20,33.1
7. Radyo Girişim Testi
Test metodu : IEC 60437
Kabul kriteri : Yukarıda belirtilen standarda göre İdarenin belirleyeceği değere uygun
olacaktır.
8. Kalıcı Dayanım Testi

(İTM.183)
9. Oto-Clave Testi (Çimento Genleşme Testi)
Alternatif I
Her tipten 10 adet izolatör ünitesine yapılan Oto-Clave Testi;
Test metodu :
ASTM C 151-1983 ve aşağıdaki koşullarla

a) Basınç : 20,4 kg/cm2
b) Sıcaklık :216 °C
c) Süre : 3 saat
Kabul kriteri:
a) Test esnasında çimentonun genleşmesi nedeniyle yalıtkan kısımda kırılma

olmayacaktır.
b) Oto Clave testinden sonra normal elektro mekanik dayanım yükü uygulanacaktır.
Sonuçlar:Ortalama değer-3S (3 x Standart sapma ) minimum elektro mekanik dayanım
yükünden az olmayacaktır.
Alternatif II
İzolatörlerde kullanılan değişik sayıda rasgele seçilmiş 10 adet çimento örnekleri üzerinde
yapılan çimento genleşme testi
Test metodu :
ASTM C 151-1983 ve aşağıdaki koşullarda
a) Basınç : 20,4 kg/cm2

b) Sıcaklık : 216 °C
c) Süre : 3 saat
Kabul kriteri : Bütün örneklerdeki genleşme % 0,12'den daha az olacaktır.
Teklif sahipleri tekliflerinde Oto-Clave testinde kullandıkları test metodunu belirtecekler ve ilgili
test raporunu sunacaklardır.
Her bir lot için yapılan Oto-Clave testi sonucunda montajda kullanılan çimentonun ASTMC
151/C 151 M-09 standardına göre test edildiğinde çimentonun genleşmesinin % 0,12'den az
olduğunu belirten uygunluk belgesi verilecektir.
Akredite bir laboratuarda yapılmış test raporları İdareye sunulamazsa; bu test (Alternatif II)
İdarenin uygun göreceği bir laboratuarda İdare temsilcileri gözetiminde yapılacaktır.
10. Power Ark Testi
11. Ön Dalga Ani Gerilim Testi
Test metodu : IEC 61211’e uygun olacaktır, ilave olarak herbir izolatör yaşta endüstriyel frekans

(İTM.183)
dayanma gerilimi testinden geçecektir.
Kabul kriteri : Yukarıda belirtilen standarda uygun olacaktır, ayrıca ani darbe gerilimi ve yaşta
endüstriyel frekans dayanma gerilimi testlerinde herhangi bir izolatörün başarısız olması
durumunda, test, bu test için seçilen numunelerin 2 katı kadar numune üzerinde
tekrarlanacaktır.Tekrarlanan testte, herhangi bir izolatörün başarısız olması durumunda test
başarısız sayılacaktır.
12. Yorulma (Fatigue) Testi:
Akredite bir laboratuarda yapılmış test raporları İdareye sunulamazsa; bu test İdarenin uygun
göreceği bir laboratuarda İdare temsilcileri gözetiminde yapılacaktır.
Test Metodu:
a) Test sırasında uygulanacak yük

i) Maksimum Yük :Tanımlanan elektro-mekanik/mekanik dayanım yükünün %30’u
ii) Ortalama Yük :Tanımlanan elektro-mekanik /mekanik dayanım yükünün %25’i
iii) Minimum Yük :Tanımlanan elektro-mekanik/mekanik dayanım yükünün %20’si
b) Yük Frekansı:Yaklaşık 400-500 devir/dakika
c) Test periyodunda devir sayısı :2 Milyon devir
d) Titreşim dolaylı olarak test numunesinin cihaza bağlantısında kullanılan uygun göz veya
yuvadan oluşan hırdavatlar ile uygulanacaktır.
Kabul Kriteri:
Test sırasında izolatörde, kep ve piminde herhangi bir kırılma, çatlak ve uzama gibi
deformasyon olmayacaktır.
21.4.2.3.2. Numune Testleri
Aşağıda belirtilen testler rutin testlerden geçmiş izolatör partilerinden alınacak numuneler
üzerinde yapılacak, numune sayıları aşağıda Madde 21.4.3.4’te belirtildiği gibi olacaktır.
İzolatör Tipi İzolatör Birimleri

(Çan tipi)
cam
NUMUNE TESTLERİ
1. Boyutların Doğrulanması E1 ve E2 E1 ve E2 E1 ve E2
2. Kaçıklıkların Doğrulanması E1 ve E2 E1 ve E2 E1 ve E2
Testi TS EN 60383-1 Madde 21
3. Kilitleme Sisteminin E2 E2 E2
Doğrulanması Testi TS EN 60383-1 Madde 22
(İTM.183)
4. Sıcaklık Çevrimi Testi E1 ve E2 - E1 ve E2
TS EN 60383-1 Madde 23.1
5. Elektro-Mekanik Kopma Yükü E1 - -
Testi TS EN 60383-1 Madde 18, 33.2
6. Mekanik Kopma Yükü Testi - TS EN 60383-1
Madde 19.2, 19.4, 33.2
7. Isıl Şok Testi - E2 -
8. Delinme Dayanım Testi E2 E2 -
9. Gözeneklilik Testi E1 - E1
10. Galvanizleme Testi E2 E2 E2
TS EN 60383-1 Madde 26,
ASTM A 123
11. Çekiç Testi 5 Adet -
ANSI C 29.2
12. Eksenel ve Dairesel Sapma E1+E2 -
Testi
IEC 60120 veya IEC 60471 -
3) E1 ve E2, bağlamaların ölçülmesi içindir, diğer boyutlar sadece E2’dir,
TS EN 60383-1 Madde 17’ye bakınız.
21.4.2.3.3. Rutin Testler
İzolatörlerin her birine imalat sırasında uygulanacak rutin testler aşağıda belirtilmiştir.
İzolatör Tipi İzolatör birimleri

(Çan tipi)
cam
1.Gözle Muayene Hepsi Hepsi Hepsi
RUTİN TESTLER
2.Mekanik Testi Hepsi Hepsi Hepsi
3.Elektrik Testi Hepsi - -
TS EN
(İTM.183)
60383-1 - -
Madde 16
Her teslimatta muayene ve teste sunulan izolatörlerden aynı tip ve yapıda olanlar bir parti
sayılır.
Numune testleri için alınacak numune sayısı, her parti için, aşağıdaki çizelgeden tespit edilecek
ve numuneler İdare temsilcileri tarafından rastgele seçilecektir.
Partideki izolatör sayısı Alınacak numune sayısı

(N) E1 E2
N  2000 4 3
2000 < N  5000 8 4
5000 < N  10000 12 6
Partideki izolatör sayısının 300’den az olması durumunda numune sayısına Alıcı ile Yüklenici
arasında anlaşma ile karar verilecektir
Partideki izolatör sayısının 10.000’den fazla olması durumunda, bunlar 2000 ile 10.000 arasında
izolatörden oluşan optimum sayıdaki eşit gruba ayrılacak ve test sonuçları her grup için ayrı ayrı
Numune testleri için E1 ve E2 olmak üzere iki numune kullanılacak ve numune sayısı yukarıdaki
çizelgeye göre tespit edilecektir.
21.4.2.4. Testlere Ve Kabul Kriterlerine İlişkin Hususlar
21.4.2.4.1. Testler

laboratuarda, ilgili standartların en son baskılarına göre ihale tarihi itibariyle son 10 (on) yıl
içinde yaptırılmış tip testlerine ait raporlar İdareye sunulacaktır.
Otoclave (alternatif II) ve fatigue testlerine ilişkin olarak, akredite bir laboratuarda yapılmış test
raporları İdareye sunulmazsa; İdarenin onay vereceği bir laboratuarda, İdare temsilcilerinin
gözetiminde testler yapılacaktır ve bu test raporları 10 (on) yıl süre için geçerli olacaktır.
İdareye sunulan tip test raporları, teklif edilen izolatörler ile aynı fabrikada imal edilmiş, aynı tip
ve aynı özellikte izolatörler üzerinde yapılmış testlere ait olacaktır.
dosyasında tekrarlanmasını istediği tip testlerini belirtmesi kaydıyla, İdarece istenen tip testleri
İdareye sunulmayan veya sunulan ancak yukarıdaki koşulları sağlamayan tip testleri; sözleşme
kapsamındaki her poz için, alıma esas ilk parti izolatör miktarının imal edilen en az %10 'u
(İTM.183)
içerisinden, İdare temsilcileri tarafından ilgili standartlara göre seçilecek numune / numuneler
üzerinde, ilgili standartların güncel ve son baskılarına göre, akredite bir laboratuarda, İdare
temsilcilerinin gözetiminde, bedeli Yükleniciye ait olmak üzere yapılacaktır.
İdareye sunulan tip test raporları ile ilgili olarak; tip testleri yapılan izolatörlerin hangi fabrikada
imal edildiği, hangi tip ve özellikteki izolatörlere ait olduğu tip testlerinin hangi laboratuarda,
hangi tarihte yapıldığı bilgilerini içeren bir tablo, tip testlerinin yapıldığı laboratuarın akredite bir
laboratuar olduğuna dair belgeler, gerekli açıklamalar yapılarak sunulacaktır.
İdareye sunulmayan veya sunulan ancak yukarıdaki koşulları sağlamayan tip testleri, kabul
(numune) testlerinden önce yapılacaktır.
izolatöre İmalatçı tarafından uygulanacaktır.
21.4.2.4.1.3. Kabul (Numune) Testleri
Tip Teknik Şartnamenin 21.4.2.3.2 Maddesinde yer alan numune testleri; Tip Teknik
Şartnamenin 21.4.2.3.4 maddesine uygun miktarda seçilecek numuneler üzerinde, her parti
izolatör teslimatı için ilgili standartların güncel ve son baskılarına göre kabul testleri olarak
uygulanacak ve kabul (numune) test raporları dijital ortamda ve yazılı olarak 3 (üç) kopya olarak
İdareye sunulacaktır.
Kabul (numune) testleri, İmalatçı laboratuarında veya İdarenin onay vereceği bir laboratuarda,
21.4.2.4.1.4. Ara Denetim
İdare veya temsilcisi, İmalat veya üretim sürecinde belirli aşamalarda veya belirli sürelerde, Tip
Teknik Şartnameye uygunluklarını doğrulamak amacıyla izolatörleri inceleme ve/veya testten
geçirmekte suretiyle ara denetim yapmakta serbesttir.

sunulacaktır.
b) Yapılacak tüm tip testlerinden olumlu sonuç alınacaktır. Bir tip testinin olumsuz sonuçlanması
halinde siparişteki tüm izolatörler reddedilecektir. Ancak, Yüklenicinin talebi ve İdarenin de
uygun bulması kaydıyla, masrafları Yükleniciye ait olmak üzere, makul bir süre içinde, tasarım
değişikliği yapılarak üretilen yeni ürüne ait testlerin; karar verme yetkisi yalnız İdareye ait olmak
üzere, süre uzatımı verilmeksizin tekrarı kabul edilebilir. İkinci kez yapılacak testlerin de
başarısız sonuçlanması halinde, siparişin tamamı reddedilecektir.
c) Tüm kabul (numune) testlerinden olumlu sonuç alınacaktır.

Kabul (numune) testlerinin herhangi birinden olumsuz sonuç alınırsa, ilk numunelerin iki katı
kadar yeni numune alınacak ve testler tekrarlanacaktır. Bu numunelerin hiçbirisi kusurlu
çıkmamalıdır. Kusurlu birimlerin çıkması durumunda tüm parti reddedilecektir.
21.4.2.4.3 Kabul Prosedürü

(İTM.183)
İnceleme ve testler, İmalatçının tesislerinde, malzeme teslimat yerinde ve/veya malzemelerin
son teslim yerinde yapılabilir. İnceleme ve testler, İmalatçının tesislerinde yapıldığında, İdareye
hiçbir gider yüklemeksizin, incelemecilere çizim ve üretim bilgilerini gözden geçirme izni dahil,
mantıklı her türlü yardım ve kolaylık sağlanacaktır. Tüm inceleme ve test giderleri Yüklenici
tarafından karşılanacaktır.
Yüklenici, Sözleşmenin imzalanmasından sonra İdareye ayrıntılı test programını gönderecektir.

Yüklenici testlerin asıl başlama tarihini, yurtdışında yapılacak testler için en az 30 (otuz) gün,
yurtiçinde yapılacak testler için en az 15 (onbeş) gün öncesinden İdareye bildirecektir.
21.4.3. Askı ve Gergi Takımları (Zincir Izolatörler için)
21.4.3.1. Kapsam
Bu bölüm, 420 kV ve 170 kV uygulamalar için zincir izolatörleri ile kullanılacak olan askı ve gergi
takımlarını içerir.
21.4.3.2. Elektriksel Karakteristikler
380 kV trafo merkezlerinde kullanılacak bütün izolatör takımları ve diğer hırdavat donanımlar
korona ve RIV performans koşullarını karşılayacaktır.
Alüminyum alaşımlı klempler dışında alüminyumdan yapılan tüm hırdavat malzemesi, iletkene
eşit ya da daha yüksek bir iletkenlik özelliği taşıması amacıyla en az %99.5 saflıkta
olacaklardır.
Gergi irtibatları gibi iletkenle veya iletken malzeme ile direkt temas eden bağlantı parçaları ve
alüminyum malzemenin yüzeyi takılmadan önce tozlanma ve oksitlenmeden korunmak için ya
gres yağıyla kaplanacak ya da benzer bir yöntemle özel önlemler alınacaktır.
Alüminyum kısımların kaynağı, imalattaki hatalardan veya keskin köşelerin bulunmasından

dolayı oluşacak korona kayıplarını ve ayrıca kaynak yapılmış kısım içindeki hava kabarcıkları ile
diğer yabancı maddelerin neden olduğu elektromanyetik alan yığılmalarını önleyecek şekilde
yapılacaktır.
Korona ve elektromanyetik alan yığılmasını önlemek için tüm köşeler ve çıkıntılar iyice
yuvarlatılacaktır.
21.4.3.3. Mekanik Karakteristikler
Yalnızca tek bir izolatör zincirinin bulunduğu askı ve gergi takımlarındaki her bir malzemenin
maksimum gerilme dayanımı, takımda kullanılan izolatörlerin dayanımından daha yüksek
olacaktır.
Takımda çift zincir izolatörü kullanıldığında bu dayanım izolatör dayanımının en az iki katı
olacaktır.
(İTM.183)
İletken ve toprak teli ekleri ile topbaşlarının gerilme dayanımları, iletken ve toprak teli
dayanımlarının en az %95’i olacaktır.
Diğer malzemelerin gerilme dayanımları, özel kullanım gereklerini emniyetli ve yeterli bir
biçimde karşılayacak şekilde ayarlanacaktır.
Tüm demir malzeme, ASTM-A 153’e, TS-914’e, EN ISO 1461’e ya da eşdeğer bir standardın
en son baskısına uygun olarak galvanizlenecektir.
Bütün malzeme çapaksız, keskin köşesiz, yumrusuz ve birbirine takılan kısımların kolaylıkla
takılıp çıkarılabilmesi amacıyla düzgün yüzeyli olacaktır.
Vida-dişli parçalar dişler açıldıktan sonra galvanizlenecek ve fazla çinko dişler arasında
temizlenecektir.
Bütün somunlar ve kontra somunlar galvanizlemeden sonra tekrar yuvalanacak ve anahtar

kullanmaya gerek kalmadan cıvata dişlerinde kolayca dönebilecektir.
Hırdavatlarda çapı 8 mm’nin altında olan bütün delikler, tam boyuta sıcak veya soğuk olarak
yontulabilir. Çapı 8 mm’nin üstündeki bütün delikler, tam boyutta delinecek veya alt-
puntolamadan sonra delineceklerdir.
Tüm kilitleme pimleri oksitlenmeyi önlemek amacıyla demir dışında bir metalden veya
paslanmaz çelikten yapılacaktır.
21.4.3.4. Askı ve Gergi Tertibatlarının Ayrıntılı Yapısal Karakteristikleri
21.4.3.4.1. Askı ve Gergi İzolatörleri
Gergi izolatörleri, 420 kV için çift zincir tipi olacaktır. Askı ve gergi izolatör zincirlerinin resimleri
ayrıntılı olarak onaya sunulacaktır.
Askı ve gergi izolatör zincirlerindeki izolatörlerin sayısı, izalatörlerin krapaj mesafeleri ve

dielektrik karakteristikleri dikkate alınarak belirlenecektir
154 kV trafo merkezleri için askı ve gergi izolatör tertibatlarının minimum kopma yükü, zincir
yönünde 100 kN olacak; 380 kV trafo merkezleri için askı ve gergi izolatör tertibatlarının
minimum kopma yükü, zincir yönünde 160 kN olacaktır.
V askı tertibatı, 380 kV trafo merkezlerinde kullanılacaktır. V askının her bir kolu, trafo
merkezinin bulunduğu şehrin atmosferik koşullarına (örn. buz yükü) uygun olarak 160 kN’luk
başlık ve pim tipi izolatörlerden oluşan tek izolatör zinciri olacaktır.
“V” askı tertibatındaki zincirlerde yer alan parçaların minimum kopma yükü, trafo merkezinin
bulunduğu şehrin atmosferik koşullarına (örn. buz yükü) uygun olarak zincir yönünde 160 kN
olacaktır.
Boyunduruklar, trafo merkezinin bulunduğu yerin atmosfer koşullarına (örn. buz yükü) uygun
olarak minimum 320 kN kopma yüküne sahip olacaktır.
Mekanik kopma yükü testleri, her parçanın gerçek işletme koşullarındaki gibi yerleştirilmesiyle
yapılacaktır.
İzolatör üniteleri ve ünitelerin ve ilgili hırdavatın bilye ve soketleri IEC’ye uygun olacaktır.

(İTM.183)
Hem askı hem de gergi izolatör takımlarının ayrı ayrı üniteleri aynı ve birbiriyle değiştirilebilecek
tipte olacaktır.
İzolatör ünitelerinin tespit pimleri veya kilitleme tertibatları fosfor bronz veya başka onaylanmış
sert malzemeden olacaktır. Monte edildiklerinde ve herhangi bir koşul altında, tespit piminin
veya kilitleme cihazının aşırı deformasyonu dışında hiçbir şey izolatör ünitelerinin veya
armatürlerin ayrılmasına izin verilmeyeceği veya tespit pimlerinin veya kilitleme tertibatının
yanlışlıkla yer değiştirmesine izin vermeyecek şekilde oluşturulacaklardır. Bunların tasarımı,
izolatör takımının konstrüksiyondan çıkartılmasına gerek olmaksızın izolatör ünitelerinin veya
hırdavatın kolayca çıkartılmasına veya değiştirilmesine olanak verecek şekilde olacaktır.
21.4.3.4.2. “V” Askı Tertibatı
Bütün askı tertibatları, 380 kV trafo merkezlerinde zincirler arasında 80 o açıyla “V” zincirleri
tipinde olacaktır. Askı tertibatının her kolu, trafo merkezinin bulunduğu yerin atmosfer
koşullarına (örn. buz yükü) uygun olarak, her biri 160 kN başlık ve pim tipi izolatörden oluşan tek
bir izolatör zincirinden sahip oluşacaktır.
Ayrıntılı resimler onay için sunulacaktır.
Zincirler, uygun konnektörle trafo merkezinin çelik yapısına bağlanacaktır. Zincirlerin alt ucu,
askı klempleriyle iki veya üç demetli iletkene boyundurukla bağlanacaktır.
İki bitişik iletken arasındaki mesafe 300 mm olacaktır. Üçlü demet bağlantılar sözkonusu
olduğunda, bunlar üstteki iki iletken aynı düzeyde ve üçüncüsü altta olacak şekilde bir eşkenar
üçgen oluşturacaktır. İkili demet bağlantıları sözkonusu olduğunda, bunlar aynı düzey olacaktır.
Çelik yapı bağlantı deliğinin orta çizgisinden izolatör zincirleri bağlantı noktasına kadar olan
mesafe bütün “V” askı tertibatları için minimum 4296 mm olacaktır.
Canlı kısım zarfı, üç iletkenin hat yönünde veya iki iletken durumunda iletkenlerin orta
noktasının oluşturduğu eşkenar üçgenin medyan çizgilerinin kesişim noktası merkez olmak
üzere çizilen itibaren çizilmek üzere 400 mm yarıçaplı küre içinde bulunan noktalar olarak
tanımlanmıştır.
Bütün canlı parçalar, koruma tertibatı haricinde, tanımlanan canlı kısım zarfı içinde yer alacaktır.
Askı tertibatları, faz başına 2x954 veya 2x1272 veya 3x954 veya 3x1272 MCM ACSR
iletkenlerden oluşan bir iletken demeti için tasarlanacaktır.
İzolatör takımları, canlı hattın bakımı için uygun tasarıma sahip olacaktır.
Yüksek rüzgar yükleri için, trafo merkezi çelik yapısı ile izolatör zinciri arasındaki bağlantıda
esneklik sağlanması gerekir. Herhangi bir zincir tertibatında kancaların kullanılmasına izin
verilmez.
21.4.3.4.3. Gergi Tertibatı
420 kV gergi tertibatları, her biri, trafo merkezinin bulunduğu yerin atmosfer koşullarına (örn. buz
yükü) uygun 160 kN başlık ve pim tipi izolatörlerden oluşan ikili izolatör zincirinden oluşacaktır.
170 kV gergi tertibatları, her biri, trafo merkezinin bulunduğu yerin atmosfer koşullarına (örn. buz
yükü) uygun 100 kN başlık ve pim tipi izolatörlerden oluşan tekli izolatör zincirinden oluşacaktır.
Ayrıntılı resimler onay için sunulacaktır.
Zincirler, bileşenlerin bağlanmasıyla çapraz kollara ayrı ayrı tespit edilecektir; sözkonusu
(İTM.183)
bileşenlerin tasarımına ilişkin ayrıntılar taslak resimde gösterilecektir.
Çelik yapı tarafındaki iki dış zincir ve iletken tarafındaki iki veya üç iletken konnektöründe, 500
mm ile 710 mm arasında bir ayar sahası bulunan ayarlanabilir kurbağacıklar bulunacaktır.
İletkenler, sıkıştırma tipi gergi klempleri kullanılarak tespit edilecektir. Gergi topbaşları, bir tanesi
garanti edilmiş %99.5 saflıkta alüminyumdan, diğeri özel işlenmiş çelikten yapılma iki kısma
sahip borumsu altıgen sıkıştırma tipi olacaktır. İletken son noktalarında da, cıvatalı yastığı olan
borumsu sıkıştırma camper terminalleri bulunacaktır.
Gergi klemplerinin minimum kopma yükü, anma iletken mukavemetinin %95’i kadar olacaktır.
21.4.3.4.4. Koruma Cihazları
Onaylanmış tipe, boyuta ve malzemeye sahip koruma halkaları veya ark boynuzları veya başka
tipte ziller bütün askı ve gergi izolatör takımlarının iletken klemp hırdavatına takılacak, fakat
klemplerin kendisine takılmayacaklardır. Ark boynuzlarının veya halkalarının tasarımı,
kaskadlanmayı ve iletkenlere, klemplere, izolatör ünitelerine, buşinglere, izolatörleri ve bütün
kıvılcım atlama koşullarında diğer armatürlere zarar gelmesini mümkün olduğunca azaltacak
şekilde olacaktır. Koruma halkaları veya ark boynuzları, atlama meydana geldiğinde bunların
maruz kalabileceği hasarı en aza indirmek ve temizleme çalışmaları sırasında bir kişinin
ağırlığını taşıyabilecek şekilde sağlam tasarıma sahip olacaktır. Boşluk ayarı, işveren tarafından
onaylanacaktır.
Askı ve “V” askı montajları ve son nokta montajları, aşağıda belirtildiği gibi, arkın zarar verme
etkisine karşı koruma cihazlarına sahip olacaktır.
Böyle cihazlar, minimum 48 mm çapa, minimum 3 mm kalınlığa sahip olan, canlı tarafa
yerleştirilmiş çelik borudan yapılma raketlerden ve minimum 25 mm çapa sahip ve topraklanmış
tarafa yerleştirilmiş olan çelik çubuktan yapılma ark boynuzlarından oluşacaktır.
Her tertibatta arklama boynuzları ile raketler arasındaki mesafe, 0.2 saniye için 380 kV trafo
merkezinde 50 kA efektif bir kısa devre akımı için maksimum performans sağlayacak şekilde
imalatçı tarafından saptanacaktır. Bu mesafeler resimler üzerinde gösterilecektir. Her raket, iyi
bir konum sağlamak için boyunduruğa monte edilmeden önce tek parça konstrüksiyona sahip
olmalıdır. Çelikteki halkaların uçları, galvanizleme işleminden önce kaynakla monte edilecektir.
Askı zincirlerindeki ark halkalarının ucundaki dikey direnç bozulma veya bükülme olmaksızın
150kg olmalıdır.
Koruma cihazları, aşağıdaki koşulları sağlayacak şekilde düzenlenecektir:
i) malzemeleri (örn. izolatörleri, iletkenleri, hat aksesuarlarını elektrik arkının hasar verme
etkisine karşı) koruyacaktır
ii) İzolasyonun anahtarlama şoku dayanım gerilimini mümkün olduğunca yüksek tutacaktır.
21.4.3.4.5. Korona Halkaları
380 kV trafo merkezlerinde kullanılacak askı ve son nokta montajları, korona halkaları
kullanmaksızın korona ve radyo girişim gerilimlerini (RIV) performansını sağlayacak şekilde
tasarlanacaktır. Eğer tertibatlar öngörülen korona performansını sağlayamazlarsa, korona
halkalarına sahip tertibatlar dikkate alınacaktır:
380 kV trafo merkezlerindeki bütün tertibatlar aşağıdaki korona ve radyo girişim gerilimlerini
(RIV) performans koşullarını karşılamalıdır:
a)İletken desteklerindeki ölçülen RIV, yukarıdaki çalışma geriliminin veya 254 kV’nin (F-T)
(İTM.183)
yaklaşık %5’inde 250 mikrovoltu aşmayacaktır.
b)İletken desteklerindeki ölçülen RIV, yukarıdaki çalışma geriliminin veya 277 kV’nin (F-T)
yaklaşık %5’inde 500 mikrovoltu aşmayacaktır.
c)Tertibatlar üzerindeki görünür korona, iletken koronasından önce gözden kaybolacaktır.
Koronanın sona ermesi için gerekli gerilim 254 kV’den (F-T) az olmayacaktır.
Eğer topbaşların montajları yukarıdaki korona ve radyo girişim gerilimlerini (RIV) Performansı
koşullarını karşılayamazlarsa, tedarikçi “hat bakım araçları olmaksızın bakım araçlarıyla
sökülebilen korona halkalarını” bedelsiz olarak temin edecektir.
21.4.3.4.6. Askı ve Gergi Klempleri
İletken askı ve gergi klempleri uygun tiplerde ve mümkün olduğunca hafif olacaklardır. İmalatçı,
askı klemplerinin hem enlemesine hem de boylamasına yönlerde serbest salınan tiplerde
olması koşuluyla, askı klemplerinin tasarımında serbest olacaktır.
Çelik özlü alüminyum iletkenlere yönelik kelepçeler, iletkenlerin hasar görmesini engellemek için
yumuşak alüminyum gömleklerle kaplanacaktır. Askı, sıkıştırma hırdavatları ve gergi klempleri,
örgülü iletkenin zarar görmesi ve örgülerin ayrılması olasılığı bertaraf edilecek şekilde
tasarlanacaktır.
İletken gergi klempleri veya sıkıştırma hırdavatlarını komple iletkenin veya herhangi bir
parçasının iletken mukavemetinin yüzde 95’inden daha az bir yükte kaymasına, zarar
görmesine veya arıza yapmasına izin vermeyeceklerdir.
Askı klempleri, iletkenin merkez çizgisinden geçen ve onu kesen bir yatay eksen etrafındaki
dikey düzlemde dönmekte serbest olacaklardır. Askı klempleri, komple iletkenin arıza
yapmasından önce kaymasına izin verecektir, fakat iletken onaylanmış bir şekilde
kelepçelenecektir. Bütün iletken olukları ve çan-ağızları, galvanizleme işleminden sonra,
pürüzsüz olacak ve dalgalanmalar, pürüzlenmeler veya başka düzensizlikler barındırmayacaktır.
Cıvatalı-tip gergi klempleri, askı klempleri için öngörüldüğü gibi ve yukarıdaki koşullara uygun
olarak ağızda yarıçaplanacak veya iletken oyukları dikkate alınacaktır.
İletkenin gerekli şekilde kesildiği gergi klemplerinde, hava veya nem girişini engellemek için
iletkenlerin kesilmiş uçlarını işlemek onaylanmış araçlar alınacaktır. Sözkonusu gergi
klemplerinin mekanik randımanı, montaj ve gergi klempinin kendisinin kurulması öncesinde,
sırasında veya sonrasında “boylamasına” veya benzeri kurma klemplerinin kullanımını
gerektiren yöntemlerden etkilenmeyecektir.
Gergi izolatör takımları ve klempler, camper ile izolatör ünitesinin veya zincirin canlı kenarı
arasında 15cm açıklık verecek şekilde düzenleneceklerdir. Ekstra izolatör ünitesiyle kurulması
haricinde, her gergi izolatör takımı, merkez mesafesi gergi izolatör ünitesinin merkez
mesafesine eşit bir bağlantıya sahip olacak ve böylece gergi izolatör takımının toplam uzunluğu,
eksta ünite dahil takımın uzunluğuna eşit olacaktır.
Çelikten veya dövülebilir demirden yapılma klempler ve hırdavat galvanizlenecektir. Bütün

cıvatalar ve somunlar onaylanmış bir şekilde tespit edilecektir.
İzolatör takımlarının ayrı ayrı ünitelerinin bağlantısını yerine tespite yönelik bütün kamalı pimler
fosfor bronz ve hırdavatınkiler ise paslanmaz çelikten olacak ve onaylanmış boyuta ve kalınlığa
sahip rondelalarla desteklenecektir.
Hırdavatın güvenlik faktörü, maksimum çalışma yükünü desteklerken, malzemenin esneme

sınırına dayalı olarak 2’den az olmayacaktır.
Bütün teçhizat, öngörülen test geriliminde korona içermeyecektir.

(İTM.183)
“V” zincir boyunduruk plakaları, herhangi bir yük altında dönmeyecektir, aksi taktirde “V” zincir
dahil açının bir yarısına kadar bir klemp salınımına neden olabilir.
Askı klempleri, anti-manyetik tipte olacak ve histerez kayıplarını engellemek için presle
dövülmüş olan ve yüzeyleri çapak ve çıkıntı içermeyen pürüzsüz alüminyum alaşımdan
yapılacaktır.
Klemp bağlantıları esnek ve titreşime dayanıklı olacak ve bir zırhlı çubuk kullanılmadan iletken
ekseninden tespit edilecektir.
İzolatör takımlarının ayrı ayrı ünitelerinin bağlantısını yerine tespite yönelik bütün kamalı pimler
fosfor bronz ve hırdavatın ise paslanmaz çelikten olacak ve onaylanmış boyuta ve kalınlığa
sahip rondelalarla desteklenecektir.
Hırdavatın güvenlik faktörü, maksimum çalışma yükünü desteklerken, malzemenin esneme

sınırına dayalı olarak 2’den az olmayacaktır.
21.4.3.4.7. Gergi Topbaşları
ACSR iletkeni için gergi topbaşları, biri garanti edilmiş %99.5 saf alüminyumdan ve diğeri özel
işlenmiş galvanizli çelikten yapılma iki parçalı borumsu altıgen sıkıştırma tipi olacaktır. Bunlar,
anti-oksit maddesinin doldurulması için alüminyum tapalara sahip olacaktır.
İletken topbaşları, cıvatalı yastıkları sahip borumsu sıkıştırma tipi camper terminallere sahip
olacaktır.
Camperler, nakliye ve stoklama sırasında oksitlenmeyi ve tozlanmayı engellemek amacıyla,

imal edildikten hemen sonra ince bir yağ tabakasıyla kaplanacak ve bir kağıt şerit ile sarılacaktır
veya başka herhangi bir yöntemle korunacaktır.
21.4.3.5. Korozyona Karşı Önlem
Askı ve Gergi Takımlarına sahip Trafo Merkezi Zincir İzolatörleri, korozyona dayanıklı
malzemeden yapılmalı ve yüzeyler korozyonu en aza indirecek şekilde işlenmelidir.
Korozyona karşı aşağıdaki önlemler alınmalıdır:
 Akım taşıyan parçalar demir içermeyen metalden olmalıdır.

 Bütün yüzeyler olabildiğince su tutmaz şekilde düzenlenmeli ve bütün muhafazaların böcek
girmesine karşı korunmuş drenaj delikleri olmalıdır.
 İmalatta kullanılacak malzemenin galvanik korozyona yol açmayacak şekilde seçilmesi ve
düzenlenmesi gereklidir.
 Akım taşıyan ve yapı elemanı olarak kullanılan alüminyum alaşım parçaları korozyona
dayanıklı olmalıdır.
 Hava koşullarına doğrudan maruz kalacak demirli parçalar sıcak daldırmayla
galvanizlenmelidir.

(İTM.183)
Demir ve çelik parçalar 1460, 1461 numaralı ISO standartlarına uygun olarak sıcak-daldırılmış
galvaniz yöntemiyle kaplanacaktır. Cıvataların ve vidalı çubukların dişleri de dahil olmak üzere
tüm metal parçaların sıcak daldırma ile galvanizleme işlemi, eğme, kesme, delme, puntolama,
işaretleme ve kaynak işleleri tamamlandıktan sonra yapılmalıdır. Galvanizlenen somunlar
kılavuzlanıp dişlerin temiz veya yeniden diş açılmasından sonra suya dayanıklı ve paslanmayı
önleyici yağla yağlanacaktır.
Aşağıdaki parçalar, eğer demirli metalden yapılmışsa galvanizlenecektir:
 Tabanlar
 İzolatörler üstündeki bütün anahtar parçaları (akım taşıyan parçalar hariç)
 Bütün kumanda iletim parçaları (borular, irtibat çubukları, koruma kapakları, iletkenler, başlık
vb.).
 İzolatörlerin üst ve alt flanşları
 Anahtarın bütün parçalarının montajı için kullanılacak bütün cıvatalar, somunlar ve
rondelalar.
 Tespit hırdavatı
21.4.3.6. Testler
Tertibat Üzerindeki Testler
İmalatçı, fiili çalışma pozisyonlarında gerilim altında bulunacak olan malzemelerin galvanizleme
öncesindeki nihai kopma mukavemetlerinin %40’ı kadar bir güçle her birini çekmek suretiyle
rutin (numune) testlerini yapacaktır.
Ayrıca, imalatçı malzemedeki çatlakları ve kusurları saptamak amacıyla bunları manyetik akı,
röntgen ışını veya başka kabul edilebilir yöntemlerle kontrol edecektir.
Çekme testi, sevkiyata hazır her partideki her malzeme tipinin %1’ine (her birinde minimum 5 –
maksimum 15 tane) uygulanacaktır. Bu numuneler, malzemeler arasından rasgele seçilecektir.
Eğer test edilen numuneler imalatçı tarafından gönderilen çizimlerde öngörülen mukavemet
değerlerini verirlerse, çekme testi sonuçları tatmin edici olarak yorumlanacaktır. Eğer bir
numune bile gerekli mukavemetin altında bir değer verirse, başlangıçta test edilen miktarın iki
katına eşit bir yeni numune alınacak ve yeniden test edilecektir; ancak, çekme testi sonucunun
gerekli mukavemetin %80’inden daha azsa, sevkiyat reddedilecektir. İkinci testte başarısız
olunması sevkiyatın reddedilmesi için yeterli gerekçe olacaktır.
Galvanizleme testi, ASTM Tip İşareti A-153 , TS 914 veya EN ISO 1461’in en son baskısına
uygun olarak bütün demirden malzemelere uygulanacaktır.
Mekanik Test
Bu test, topbaşına ve bağlantılarına uygulanır.
Hırdavat iletken üzerine monte edilecektir ve takım bir germe makinesi üzerine ve işletme
koşullarına mümkün olduğunca yakın şekilde monte ve tespit edilecektir.
İletkende kuş gözü oluşmasını engellemek için gerekli önlemler alınacaktır.
Test altındaki hırdavat ile tertibattaki başka herhangi bir klemp veya bağlantı arasındaki iletkenin
uzunluğu, iletkenin genel çapının 100 katından daha az olmamalıdır.

(İTM.183)
Test numunesine bağlantı iletkeninin kopma yükünün yaklaşık %50’si kadar bir çekme yükü
uygulanacaktır; iletken, hırdavata göre hareketin kolayca tespit edilebileceği şekilde
işaretlenecektir. Daha sonra, çekme yükü kopma yükünün %95’ine kadar kademeli olarak
artırılacak ve ölü yük 1 dakika süresince sabit tutulacaktır. Bu 1 dakikalık süre boyunca kayma
nedeniyle hırdavata göre iletkende hiçbir hareket ve hırdavat üzerinde hiçbir bozulma
olmayacaktır
Direnç Testi
Bu test, topbaşına ve Bağlantılarına uygulanacaktır.
Hırdavat, iletken üzerine işletme durumunda uygulandığı gibi monte edilecektir. Elektriksel
direnç, bir hassas köprüyle veya kabul edilebilecek başka bir teçhizatla iletkenin iki tarafındaki
noktalar arasında ölçülecektir.
Bu durumda ölçülen direnç, iletkenin eşdeğer uzunluğunun ölçülen direncinin %75’ini

aşmayacaktır.
21.4.3.6.1. Saha Testleri
Sahada montaj sonrası, teçhizat aşağıdaki testlere ve doğrulamalara tabi tutulacaktır:
Askı ve Gergi Zincir İzolatör Takımı üzerinde

 gözle inceleme
BÖLÜM – 22
22. Trafo İzleme Sistemi (TİS) Teknik Şartnamesi
Transformatör, işletilmesi esnasında kullanıcının transformatörün durumunu anlamasına

yardımcı olmak ve transformatörün verilerinin kaydedilmesini sağlamak üzere uzaktan izleme
sistemiyle teçhiz edilecektir. Bu sistem; transformatörlerde istenmeyen durumların başlaması
halinde kullanıcı ve işletmeciye yardımcı olmak için gerekli bilgileri sağlamalıdır.
Bu sistem işletme ve bakımı desteklemek açısından aşağıdaki özelliklere haiz olmalıdır.
 İşletme sürekliliğini sağlamak için dielektrik teşhis içeren elektriki parametreler açısından
transformatör işletme şartlarının nümerik ve grafiksel değerlendirilmesi ve kaydedilmesi,
yük altında kademe değiştiricisi (YAKD), sıcaklık, soğutma sistemi fonksiyonu, yağda
çözünmüş gaz analizi, işletme gerilimi, yük akımı, diğer bileşenlerin( örneğin buşinglerin)
durum değerlendirmeleri yapılmalıdır.
 Kullanıcıya transformatörü sıcaklık/akım/gerilim limitlerine yakın değerlerde işletme olanağı

sağlayan araçlar sağlanmalıdır. Bunu sağlarken termal yaşlanma hesaba katılmalı ve hot-spot
sıcaklıklarından da kaçınılmalıdır. Muhtemel aşırı yük durumlarının işletilmesine destek
olmalıdır. (IEC veya IEEE standartları)
 Gelişmiş modelleme ve teşhis fonksiyonları olan sensörler kullanılarak yeni başlayan
hatalar/arızalar erken bir aşamada saptanabilmeli ve transformatörler çok kötü
sonuçlanabilecek olaylardan korunabilmelidir. Böylece transformatörün beklenmedik şekilde
servis harici olması engellenmelidir.

(İTM.183)
 İzleme Sistemi kullanıcıya transformatörün bakımlarında engel yaratmayacak şekilde
konumlanmalı ve sistemin bakıma ihtiyaç duyulan bölümleri tüm transformatörler için
tanımlanmalıdır.
 Transformatörün yaşı sürekli belirlenerek kalan işletme ömrü (loss of life) hesabını
yapabilmelidir (IEC veya IEEE standartlarına göre).
İzleme sistemi üreticisi; izleme sistemlerinde üretim, test ve teslimat üzerine en az 5 yıl
tecrübeli olmalı ve son 3 yıl içinde bu ihalede bahsedilen transformatörlere eşit güçte ya da
daha güçlü, gerilim bazında ise eşit ya da daha yüksek gerilim düzeyinde 20 adet izleme sistemi
teslim etmiş olmalıdır.
Aşağıdaki ölçülecek değişkenler izleme sistemi tarafından kaydedilmelidir;
- Yüksek gerilim tarafındaki yük akımı ve mümkünse alçak gerilim tarafındaki yük akımını da
kapsayacaktır.
- Yüksek gerilim tarafının işletme gerilimi ve buşingler uygunsa alçak gerilim tarafındaki işletme
gerilimini de kapsayacaktır.
- Üst yağ sıcaklığı
- Alt yağ sıcaklığı
- Ortam sıcaklığı bilgisi
- Fan ve pompaların çalışma durumları
- Yağdaki nispi nem
- Yağdaki gaz içeriği
- Kademe değiştiricinin pozisyonu
- Kademe yağı sıcaklığı
- Bucholz rölesi, yağ seviye göstergesi, basınç ventili, v.b. teçhizata ait devre durumu
İzleme sistemi gelecekte ihtiyaç duyulabilecek sensörlerin ilavesine elverişli olmalıdır.

İzleme modülü transformatöre tesis edilecektir. Transformatör merkezindeki tüm izleme
modülleri “alan veri yolu”(field bus) teknolojisiyle fansız İzleme Sunucusuna bağlanacak olup bu
sunucu da kontrol odasında veya güç transformatöründeki izleme modülünde olacaktır. İzleme
Sunucusuna eklenecek tüm transformatörlere ve geleceğe yönelik yapılacak en az 10
transformatör ünitesine yetecek kapasitesi olan flash memory desteği olmalıdır. İzleme
sunucularının fan ve hard disk gibi hareketli parçalarla donatılmasına izin verilmeyecektir.
İzleme sunucularında kullanılacak işletim sistemi çoklu görev (multi tasking) yapabilen gerçek
zamanlı işletim sistemi olacaktır.
Tüm izleme sistemi ve elemanları gerekli hassasiyette olmalı ancak dış etkilere karşı
(ortam sıcaklığı, elektromanyetik etkiler, titreşimler vb. ) duyarsız olmalıdır.
Sistemin kalbi İzleme Sunucusuna yüklenmiş olan kapsamlı ve gelişmiş nümerik
transformatör modelleri olacaktır. Bu modeller dizayn ve dizayn hesap sonuçlarının yanı sıra
güç transformatörüne uygulanan test sonuçlarını da içeren termal transformatör modelini de
barındıracaktır.
Alınan on-line ölçüm tabanı üzerinde, her bir transformatör için aşağıda verilen analiz/hesap

yapılmış olmalıdır.
 Görünür Güç (MVA)
 IEC 60076-7 uyarınca Hot spot sıcaklığı
 Termal modeline göre Hot spot sıcaklığı
 Termal modeline göre en yüksek yağ sıcaklığı
 IEC 60076-7 uyarınca Yaşlanma oranı
 IEC 60076-7 uyarınca kalan işletme ömrü(lifetime)
 Yağ içindeki çözünmüş gazlar (en az Hidrojen, Karbonmonoksit, Asetilen, Etilen, Metan, Etan,
gazları ayrı ayrı ölçülebilir olmalıdır.)
(İTM.183)
 Yağ içindeki su miktarı
 Aşırı yük kapasitesi
 Acil durumda aşırı yüklenme süresi
 Soğutma arızası sırasında acil aşırı yüklenme süresi
 Fan ve pompaların çalışma süreleri
 Kondenser buşinglerin C kapasitesi ve AC izolasyon değerleri (%Pf) ( IC kapasitif akımı,
kapasite değişikliği)
 Kademe şalteri anahtarlama sayısı
 Kademe değiştirici mekanik kalitesinin değerlendirilmesi (kontak ömrü)
 Kademe değiştirici bölmesinin yağ sıcaklığı
 Kademe değiştirici ile ana tank yağı sıcaklık farkı
Online İzleme sistemi yazılımı, en az aşağıdaki özelliklere haiz olacaktır;
 Yağda erimiş gaz analizi yapabilmeli ve en az Rogers veya Duval standartlarına göre tanı ve
teşhis yapan modülü olmalıdır.
 Otomatik olarak simüle edilen parametreleri hesaplamaya yarayan Simülatör modülü
olmalıdır.
 Transformatörlerden ve ana bileşenlerinden alınan konum bilgileriyle periyodik veya isteğe
bağlı olarak oluşturulan raporlar üretmelidir.
İzleme modülü tarafından edinilen anlık online veriler izleme sunucusunun RAM’inde yüksek
çözünürlükte depolanacaktır. İzleme sistemi her bir milisaniyede ölçülen verileri çözümleyecek ve
işleyecek hassasiyette olacaktır. Periyodik olarak farklı online kanallardan gelen birbirinden ayrı veriler
anlık olarak sistemin veritabanında (historical database) depolanacak ve veritabanı maksimum veri
depolanmasına uygun kapasitede olacaktır.
Olaylar; Kademe değişimi, transformatörün enerjilenmesi, transformatörün devre dışı olması vb. veya
alarmlar, tarih bilgisi (time stamp) ve anlık çözünürlüğünü gösterir şekilde kaydedilecektir. İzleme
sistemi ölçülen ve hesaplanan verileri izleme sunucusu içindeki hafızasında uzun dönem depolama
imkânı sağlayacaktır (en az 10 yıl ). Veri analizlerinde neden sonuç ilişkisi bakımından İzleme
Sistemine ait tüm modüller eş zamanlı çalışmalıdır.
IEC 60870-5-101, IEC 60870-5-104, Modbus, IEC 61850 veya DNP3.0. gibi standart iletişim
protokolleri yoluyla SCADA sistemiyle veri iletişimine imkan verecektir.
Izleme Sisteminde kaydedilen verilerin transferini sağlayan iletişim protokolleri, TEİAŞ’ın mevcut veri
transferinde kullanılan iletişim protokollerine uygun olması firma tarafından sağlanacaktır.
Sistemde herhangi bir arıza, alarm veya tanımlanan değerlerin aşılması halinde meydana gelen
sinyaller veritabanında kaydedilebilecek ve ek olarak röle kontaklarının kapanması ve standart
protokoller yoluyla alarm sinyalleri kumanda odasına gönderilebilecektir.
İzleme modulü, kaydedilen verilerin HTML-tabanlı web sayfası oluşturmasına imkân verecek, böylece
gerektiğinde anlık olarak veya geçmiş veriler internet üzerinden izlenebilecektir. Standart web browser

(İTM.183)
firmaya özel bir yazılıma ihtiyaç duymadan bu fonksiyona sahip olmalıdır. (İnternet Explorer veya
Mozilla Firefox vb.).
Transformatör İzleme Sistemine, web arayüzü üzerinden erişilebilmeli ve yaygın olarak

kullanılan; Internet Explorer, Google Crome, Mozilla Firefox gibi web tarayıcıların son sürümleri
ve bunların güncel eklentileri ile (Java, Flash Player vb.) sorunsuz şekilde çalışabilmelidir.
Transformatör İzleme Sistemine web arayüzünden erişim ve içeriğin kullanımıyla ilgili sorunların
oluşması halinde Yüklenici, Transformatör İzleme Sistemi Yazılımının güncel versiyonlarının
transformatör izleme cihazlarına yüklenmesinden sorumludur. Yazılım dili ve ekipmanın
etiketlenmesi Türkçe ve İngilizce olacaktır.
Otomatik program güncellemelerinde uzaktan erişimde problem yaşanmayacaktır.
Yüklenici, Transformatör İzleme Sistemine web arayüzünden erişim ve içeriğin kullanımıyla ilgili
sorunları çözmekle yükümlüdür.
Transformatör izleme sistemi tesis edilecek Transformatörde, en az 6 yetkilinin mail adresine alarm
sinyalleri ile ilgili olarak elektronik posta yoluyla bilgilendirme yapılacaktır.
Sistem, veritabanında kaydedilen verilere bilgisayardan modem veya Ethernet aracılığıyla uzaktan
ulaşılabilme(download) imkânı verecektir. Transformatörü uzaktan izleyememe durumuna karşı,
Transformatör İzleme Sistemi üzerinde izlemeye imkan verecek dokunmatik bir ekran veya kumanda
odasına sadece Transformatör İzleme Sistemine tahsis edilmiş masaüstü bir bilgisayar tesis
edilecektir.
Gaz izleme cihazı, buşing izleme cihazı vb. donanımlardan elde edilen değerler ile Transformatör
İzleme Sisteminde okunan değerler arasında kesinlikle faklılık olmayacaktır.
Kullanıcılar ile haberleşme ve web sayfasına erişim;

 Lokal bilgisayar ile ( TCP/IP link veya RS 232 interface),
 Remote bilgisayar ( Ethernet TCP/IP link),
 Remote bilgisayar (modem link) ile sağlanacaktır.
İzleme modüllerinin (Monitoring Modül) tip testleri aşağıdaki listelenen standartlara göre akredite ve
bağımsız labaratuvarlar tarafından yapılacaktır. Tip test raporları idareye sunulacaktır.
1) Güvenlik Testi (Safety tests): IEC/EN 61010-1
2) Elektromanyetik Bozulma Testi ( Electromagnetic Disturbance Test):

IEC/CISPR 11/EN 55011; IEC//EN 61000-3-2; IEC//EN 61000-3-3; IEC//EN 61000-6-4;
3) Elektromanyetik Bağışıklık Testi (Electromagnetic Immunity Test):

IEC/EN 61000-4-2; IEC//EN 61000-4-3; IEC//EN 61000-4-4; IEC//EN 61000-4-5;
IEC/EN 61000-4-6; IEC//EN 61000-4-11; IEC//EN 61000-6-2;

(İTM.183)
4) Sıcaklık ve iklim mukavemet Testi (Temperature and Climate Resistance Test ):
IEC//EN 60068-2-1; IEC//EN 60068-2-2; IEC//EN 60068-2-30; IEC//EN 60068-2-78
 Saha Testleri:
Sahada yapılacak Transformatör İzleme Sistemi ve ekipmanın fonksiyon testlerinden başarılı
sonuç alınacaktır.
 Eğitim :
Cihazın kullanımı için gerekli eğitim verilecektir. Bu eğitim cihazın montajını,
demontajı(özellikle sökülüp takılmasında dikkat edilecek hususlar), işletmeye alınması,
işletmesi, bakımı, yazılımı ve analiz yöntemi hususlarını içermelidir. Bu eğitim sahada röle,
işletme, test ve elektronik ekiplerini içerecek şekilde yapılacaktır. Eğitim fiyatı, Komple 380
kV ve 154 kV merkezler için, birim fiyat teklif cetvelinde "sekonder eğitim" iş kalemi
içinde olacak ve TİS eğitimi sekonder eğitimlerle beraber verilecektir. Ancak, Tevsiat 380
kV ve 154 kV merkezler için “Trafo İzleme Sistemi Eğitimi” merkezin birim fiyat teklif
cetvelinde ayrı bir iş kalemi olarak belirtilecektir. Montaj ve demontaj katoloğu, işletme
kataloğu, bakım kataloğu vb. katalog ve dökümanlarını vereceklerdir (ayrıca CD olarak).
 Teknik Servis Sağlanması:
Ihtiyaç duyulması halinde firma en kısa sürede gerekli teknik ve ekip desteği sağlamakla
yükümlüdür. Ekipmanların periyodik kalibrasyonlarını yapacak ve bu konuda gerekli eğitimi
sağlayacaktır.
 Diğer hususlar:
Firma, cihazdan kumanda odasındaki ADSL modeme kadar olan iletişim kablosunu (Fiber optik)
yedekli olarak çekip fiber optik patch panelde sonlandıracaktır. Sonlandırma
işleminden sonra Fiber optik-Ethernet dönüştürücüsü ile (F/OEthernet media conventer) hat
RJ-45 olarak teslim edilecektir.
Cihazın alarm bilgisinin Kumanda odasındaki panoya taşıma işlemi firma tarafından yapılacaktır.
Yağdaki herbir gazın en az ölçüm aralığı 0-2000 ppm olacaktır.
İzleme Modülü Kabini IP54 koruma tipinde olmalı ve en az -25 derece / +55 derece sıcaklık
aralığında çalışabilmelidir. Kabin ile ilgili olarak IP54 koruma sınıfı test raporları idareye
sunulacaktır.
Transformatör İzleme Sisteminin güç kaynağı, AC ve DC besleme gerilimi ile
çalışabilmelidir. (Universal, DC olarak 88-265 VDC, AC olarak 85-264 V, 50 Hz )
TEİAŞ Transformatör Merkezlerinde DC sistem gerilimi 110 VDC ve/veya 220 VDC
dir.
(İTM.183)
( tolerans +% 15, -%20 )
Transformatörün üzerinde bulunan zati koruma techizatı ve röleleri, koruma ve
Transformatör İzleme Sistemi için ayrı ayrı ( birbirinden izole ) kontaklara haiz olmalıdır.
Transformatör İzleme Sistemine Transformatör merkezi dışındaki bir yerden erişim

yüklenici tarafından kurulum aşamasında sağlanmalıdır.
Transformatör İzleme Sistemi tarafından kayıt altına alınan tüm bilgilerin aynı ekran
üzerinde görülebilmesi sağlanmalıdır. (Örneğin, yağdaki gaz içeriği, buşinglerin bilgileri,
kademe değiştirici bilgileri vs. )
BÖLÜM  23
PANOLAR
23.1 Panolarla İlgili Genel Hususlar
İş kapsamında aksi belirtilmedikçe klasik tip yeni ve tevsiat merkezlerinde kumanda

panoları nihai duruma göre donatılacak ve panoda boş yer bırakılmayacaktır (tek hat
şemasında olmayan fiderler de dahil). Kumanda panosunda yer alan tüm fiderlerin pano üstü
malzemeleri panoya monte edilecektir. İleride donatılacak fiderlere ait kumanda panolarına
monte edilen malzemelerin iç kablaj ve projeleri yapılmayacak olup, bu malzemelerin testleri
diğer kullanılan malzemeler ile birlikte yapılacaktır. İş kapsamında aksi belirtilmedikçe klasik tip
primer cihazları donatılmayan fiderler için röle panosu yapılmayacaktır. IEC 61850 tabanlı
otomasyonlu trafo merkezlerinde ise donatılmayan (boş) fider yerleri için kumanda ve koruma
panolarının donatılıp donatılmayacağı İş kapsamı ve fiyat formlarında belirtilecektir. Yedek
(BOŞ) fiderler için yapılacak koruma ve kumanda panoları BCU, koruma röleleri ve iç kablaj da
dahil komple donatılacak ve bu panolarla otomasyon panoları arasındaki kablolar da
çekilecektir.
 Kumanda ve röle panoları yüklenici tarafından onaya sunulacaktır. .
 Panonun ön yüzüne konulacak mimig diyagramda her gerilim kademesi ayrı renkte
belirtilecektir. Renkler; 380 kV kahverengi, 154 kV kırmızı, 66 kV kavuniçi, 34.5 kV mavi, 15
kV sarı, 10 kV ve aşağı gerilimler yeşil, toprak siyah olacaktır.
 Mimig diyagramlar; ana baralar 10 mm, fiderler 8 mm eninde ve 3 mm kalınlığında

fiberglass malzemeden olacaktır.
 Kesici ve ayırıcı pozisyon anahtarları mimig diyagramlardaki baralar üzerine yerleştirilecek,

ayrıca baraların kesiştiği yerlerde 10 mm çapında ek işareti ile çıkışlarda 30x35x35 mm
ölçülerinde ok işareti konulacaktır.
 Tüm panolar kendi kendisini taşıyacak tipte olacaktır.
 Cihazların pano üzerindeki yerleşimi ve ölçüleri ile iç bağlantılar onaya sunulacaktır.
 Panolar zemin üzerine civatalarla tutturulacaktır. Panoların altı kapalı olacak, levha
konstrüksiyonu kablo girişine ve kanallar üzerine oturmaya müsait olacaktır.

(İTM.183)
 Panolarda kullanılan bütün civata ve somunlar paslanmaz çelik (Kadmiyum kaplı) olacaktır.
 Klasik tip merkezlerde ve tevsiatlarda 380 kV ve 154 kV kumanda panolarında en fazla iki
fidere ait cihaz bulunacaktır. 36 kV ve daha aşağı gerilimlerde ise 5 fidere ait cihazlar
bulunacaktır. 154 kV hat fiderlerine ait röle panolarında, iki fidere ait mesafe, aşırı akım,
varsa diferansiyel, tekrar kapama, faz uyuşmazlığı, yardımcı röleler vs. bulunacaktır. 154 kV
iki trafo fideri için bir adet röle panosu kullanılacaktır. Trafo fiderlerinde aşırı akım,
diferansiyel, yardımcı röleler ve gerektiğinde adaptör akım trafoları bulunacaktır. Metal clad
olmayan klasik tip kapalı şaltlarda 36 kV ve daha düşük gerilimlerde, hat fiderlerinde her
röle panosunda en fazla dört fidere ait röleler bulunacaktır. Panoda aşırı akım rölesi, toprak
rölesi, tekrar kapama, yardımcı röleleri bulunacaktır. 36 kV iki trafo fideri ve nötr direnç
korumaları için 1 adet röle panosu kullanılacaktır. Metal clad fiderler için ayrıca bir röle
panosu yapılmayacak olup fidere ait koruma rölesi metal clad panonun AG bölümüne
konulacaktır. 380kV hat, kablo, trafo ve trafo bank fiderleri için 2’şer adet röle panosu
yapılacaktır. 380kV hat fiderine bağlı bir şekilde reaktör fideri varsa reaktör fideri için ayrıca
1 adet röle panosu yapılacaktır. 380kV ve 154kV kuplaj, transfer, kuplaj + transfer fiderleri
için kumanda panosu donatılacak ancak röle panosu yapılmayacaktır. Bu fiderlere ait aşırı
akım + senkroçek röleleri hat fiderlerine ait röle panolarından birine konulacaktır.
 154kV ve 380kV transfer fiderlerine yalnızca senkroçek rölesi konulacaktır.
 IEC 61850 tabanlı Otomasyon sistemi tesis edilecek trafo merkezlerinde ise 154kV ve
380kV kumanda ve röle panoları birleştirilecek olup detayları “Otomasyon Sistemi” teknik
şartnamesinde verilmiştir. 36kV fiderler için aynı şartnamede belirtildiği üzere kumanda
panosu tesis edilmeyecektir.
 Kumanda ve röle panolarının arkasında test imkanlı akım, gerilim ve açma(Trip) terminalleri
bulunacaktır. Tüm akım ve gerilim terminalleri sürgülü ve her iki tarafına vidasız test probu
girebilir yapıda olmalıdır. Tüm açma, kapama, blokaj terminalleri sürgüsüz ve bir tarafına
test probu girebilir yapıda olacaktır.
 Şiltli kabloların bağlanacağı panolarda topraklama barası bulunacaktır.
 Her gerilim kademesine ait panolar birbirinden bağımsız olacak yani bir panoda iki ayrı
gerilim kademesine ait cihaz bulunmayacaktır.
 Pano içi kablajında tüm iletkenler makaron veya kod sisli olacak ve bağlandığı cihazın ismi
veya terminal numarası yazılacaktır. Makaron beyaz, yazısı siyah renkte olacak ve yazı
zamanla silinmeyecektir. Kablo etiket ve kemerleri plastik malzemeden olacaktır.
 Kanaldan panoya çıkan kablolar panonun alt bölümünde, üzerinde kablo kesitlerine uygun
çelik kroşeler bulunan bir paslanmaz metal ray vasıtasıyla askıya alınacaktır. Kablo
etiketleri, paslanmaz, yazısı zamanla silinmez, özellikte ve kopmaya karşı dayanıklı
olacaktır.
 terminalin aynı tarafına ikiden fazla iletken bağlanmayacak, . Pano içi cihaz terminallerine
de ikiden fazla kablo bağlanmayacaktır.
 Terminallerin monte edileceği bölüm veya bölümler, pano içi ve/veya pano dışı irtibatların
uygun bir şekilde yapılmasına müsait olacaktır. Terminaller, kablaj şemasına uygun olarak
numaralandırılacaktır. Terminallerin, TEİAŞ temsilcileri nezaretinde geçirgenlik ve izolasyon
testleri yapılmış olacaktır.

(İTM.183)
 Pano ve cihaz terminallerine olan bağlantılar şemalarındaki sıraya uygun şekilde
yapılacaktır.
 Her panonun yan yüzeyine içten montaj yapılabilecek ve bu sırada bitişik panonun yan
yüzeyine zarar verilmeyecektir.
 Pano içi aletlerin düzenlenmesinde ileride yapılabilecek tadilat çalışmalarında montaj ve

kablajın rahatça yapılabilmesi imkanı olmalıdır. Bitişik terminallerin köprüleri, göbekten
yapılacaktır. Çeşitli kategorilerde voltaj ve/veya fonksiyona sahip terminal dizileri arasında
izolasyon bariyerleri olacaktır.
 Yardımcı servis (AC ve DC) panolarında şalterlerle yapılacak asgari dağıtım yerleri AC
dağıtım panosu ve DC dağıtım panosu ile ilgili bölümde verilmiştir :
 Y.S. Panolarında ayrıca 110 V DC ve 48 V DC gerilimler için gerekli ölçü aletleri, zil-korna,
DC kaçak ve düşük-aşırı gerilim denetim rölesi, frekansmetre, yardımcı röleler ile AC
panoda 1 adet aktif sayaç bulunacaktır. DC kaçak ve düşük-aşırı gerilim rölelerinin ayar
değerleri değiştirilebilir olmalıdır.
23.2. Kumanda Panoları
Kumanda panoları, klasik trafo merkezleri için aşağıdaki cihazlarla donatılacaktır. IEC
61850 tabanlı Otomasyonlu trafo merkezlerinde ise pano ön görünüş resimleri ilgili
şartnamesinde verilmiştir.
Kumanda panolarına fider başına en az

 380kV bank fideri için 64,
 380kV hat fideri için 48,
 380kV kuplaj fider için 24,
 154kV tüm fiderler için 24,
 110V DC panolar için (3 pano için toplam) 48,
 AC panolar için (3 pano için toplam) 32 girişli sinyal cihazı konulacaktır.
380 ve 154 kV Hat/Kablo Fideri:
 3 ampermetre
 1 Enerji Analizörü (SCADA için MW and MVAr mA çıkışlı)
 Lamba testli ve lamba reset imkanı olan anonsiyatör (Sinyal cihazı)
 Mimik diyagram
 YG şalt teçhizatı kumanda ve konum gösterge anahtarları; (bu anahtarlar sadece yerel-uzak
seçme anahtarı pozisyonda iken aktif olacaktır. Seçilen pozisyon ışıklı bir gösterge ile
görülecektir.)
 Bİr senkronizasyon anahtarı (anahtarı üzerinde); kesici kumanda anahtarı sadece
senkronizsyon anahtarı açıldığında (on durumuna getirildiğinde) aktif olacaktır.
 Bir “yerel-uzak” seçme anahtarı
380 kV Trafo Fideri:
 3 ampermetre

(İTM.183)
 Mimik diyagram
görülecektir.)
senkronizsyon anahtarı açıldığında (“on” durumuna getirildiğinde) aktif olacaktır.
 Trafolar bir bank olarak bağlandığında, her bir trafo ayrı olarak donatılacaktır.
380-154 kV Kublaj Fideri:
 2 Enerji Analizörü ( Bara1 ve Bara 2 için) (SCADA için V mA çıkışlı)

 Mimik diyagram
görülecektir.)
 Bir senkronizasyon anahtarı (anahtarı üzerinde); kesici kumanda anahtarı sadece
senkronizsyon anahtarı açıldığında (“on” durumuna getirildiğinde) aktif olacaktır.
380/154 kV Trafo Fiderinin 154 kV tarafı:
 3 ampermetre
 Mimik diyagram
görülecektir.)
senkronizsyon anahtarı açıldığında (on durumuna getirildiğinde) aktif olacaktır.
 Trafolar bir bank olarak bağlandığında, bu cihazlar 154 kV tarafta tek bir panoda ortak
olacaktır.
YG - OG Trafo Fideri (YG tarafı):

 Kademe değiştirici kontrol anahtarları, kademe değiştirici pozisyon göstergesi ve kademe
değiştirici çalışıyor lambası
 Soğutma sistemi kontrol anahtarları, hizmetteki fanlar ve fan alarm lambaları
görülecektir.)
YG– OG Trafo Fiderleri (OG tarafı):
Bir YG/OG trafo ünitesi ile ilgili olarak (OG tarafı), aşağıdaki cihazlar kontrol panosu üzerine
monte edilmiş olacaktır:

(İTM.183)
 3 adet ampermetre
 1 Enerji Analizörü (SCADA için MW ve MVAr mA çıkışlı)
 Mimik diyagramı
 OG şalt teçhizatı kumanda ve konum gösterge anahtarları; bu anahtarlar sadece “yerel-
uzak” seçme anahtarı “” pozisyonda iken aktif olacaktır.
OG Çıkış Fiderleri:
Bir OG besleme ünitesi ile ilgili olarak, aşağıdaki cihazlar kumanda panosu üzerine monte
edilmiş olacaktır:
 Gerilim seçici anahtarı (çift-bara sistemi için)
 Bir adet Akım seçici anahtarı ile birlikte bir adet ampermetre
 1 Enerji Analizörü (SCADA için MW mA çıkışlı)
 Mimik diyagramı
 OG şalt teçhizatı kumanda ve konum gösterge anahtarları; bu anahtarlar sadece “yerel-
uzak” seçme anahtarı “” pozisyonda iken aktif olacaktır.
Tüm 380 kV ve 154 kV panolar kesici ve ayırıcıları gösteren ters konumda yanan kontrol
anahtarları ile tesis edilecektir. 34.5 kV panolar kesici ve toprak bıçakları için ters konumda
yanan anahtar ile tesis edilecektir.
380/154kV Ototrafoların yükte kademe değiştiricileri ile fan kontrol malzemeleri ayrı bir
panoya, 154/34.5kV trafoların malzemeleri ise 154kV trafo kumanda panosuna konacaktır.
23.3. Senkron Panosu
Bu madde hem klasik trafo merkezleri ve IEC 61850 tabanlı otomasyonlu trafo merkezleri
için uygulanır. Merkezlerde 500x196x198 mm ebadında DKP-HRP veya Alusingen sactan imal
edilecektir. Diğer hususlar (boya vs) aşağıda belirtilen “panolarla ilgili teknik özellikler” şıkkında
istenen hususlara uygun olacaktır. 380kV/154kV, 380kV veya 154kV merkezler için yalnızca 1
adet senkron pano yapılacaktır.
Senkron panosu (senkronoskop, frekansmetre, voltmetre) içerecektir.

380 ve 154 kV tüm fiderlerde (hat, trafo, kuplaj, transfer) scada sisteminden uzaktan
kumanda ile fider kesicisi kapamasını sağlamak amacıyla senkro-check röleleri kullanılacaktır.
Hat fiderlerinde mevcut senkro-check rölesi veya mesafe rölesi kanalıyla bu işlem
yapılabiliyorsa, ayrı bir senkro-check rölesi kullanılmayacaktır. Elle yapılan kapamalarda
"senkron uygun" kontağı kullanılmayacaktır.
23.4. Panoların Testleri
23.4.1.Testler
Bu bölümde belirtilen cihazlar, üç tür teste tabidir. Bu üç kategorideki testlerle ayrı amaçlar
gözetilir :
 Tasarımı kontrol etmek için tip testleri
(İTM.183)
 Üretim ve alt parçaların montajını kontrol etmek için rutin testler ve doğrulamalar
 Sahada montaj sonrası testler ve kontroller
Aşağıda bahsedilmemiş olsa bile, cihazların çalışmasını ve performansını doğrulamak için

gerekirse başka testlerde uygulanacaktır.
Panolar üzerinde yapılacak testler aşağıda verilmiştir:
Eğer ilgili tip test raporları verilmemişse aşağıdaki tip testleri, kabule sunulan ilk birime
uygulanacaktır :
Ölçü Aletleri
 Aşırı yük testleri
 Hatalar ve değişim testleri
 Sönümleme testleri
 Öz ısınma testleri
 Sıcaklık sınır değerlerinin testleri
 Titreşim ve mekanik darbe testleri
 İlgili IEC standartlarınca istenen diğer karakteristikleri sağlamak için testler
Aşağıdaki rutin testler trafo merkezlerinin her tipten kumanda ve koruma panoları ve kumanda
cihazları için yapılacaktır.
a) Ölçü Aletleri
Gözle inceleme
. Taksimat bölmelerinin kontrolü
. Skala plakasında işaretleme ve semboller
. Seri no.su ve imalat yılı
. Mekanik sıfır ayarı
. Bağlantı klemensleri
. Yapısal hata testleri
. Konuma bağlı değişme
. Gerilim testleri
. İzolasyon testleri
. Sıfırdan sapma
b) Kumanda Panoları
a) Genel kontrol
Bu, aşağıda belirtilen kontrolleri kapsayacaktır:

(İTM.183)
 Büyüklük yüzey işlem, görünüm ve konstrüksiyon
 Cihaz düzeni
 Bağlantı sistemi-renk kodlaması, markalama, rakorlar, düzgün yerleşim, klemens bağlantıları
vb.
 Etiketleme
b) Bağlantının Kontrolü
Bağlantılar, pano bağlantı şemalarına uygunluğu yönünden kontrol edilecektir.
c) İzolasyon direncinin ölçümü
Bir 500 V’luk meger uygulayarak dielektrik test öncesi ve sonrası her devrenin iletkenler ile
toprak arası ve devreler arası yalıtım direnci ölçülecektir.
d) Dielektrik testi
Her devrenin iletkenleri ile toprak arası ve devreler arası dielektrik dayanım, bir dakika süreyle
aşağıdaki büyüklüklerde 50 Hz AC gerilim uygulanarak test edilecektir.
60 V’a kadar gerilimle çalışan

devreler 1000 V
Daha yüksek gerilimlerde çalışan

Devreler 2000 V
e) Performans Testleri
Sağlanan tüm özelliklerin ve kullanılan tüm aletlerin, doğru çalışıp çalışmadığı kontrol
edilecektir.
f) Yük Ölçümü
Bir AT veya GT’ye bağlanacak devrelerde, devrenin AT veya GT üzerine uygulayacağı yük
ölçülecektir.
Bir yardımcı besleme kaynağından enerjilenecek devrelerde, bu kaynağa uygulanan yük

ölçülecektir.
Yüklenici, montajı tamamlanmış şalt tesisinde yapılacak tüm testlerin tam ayrıntılarını verecektir.
Gerekli test cihazlarının tümü yüklenici tarafından sağlanacaktır.
Şalt tesisinin montajının tamamlanması üzerine, yüklenici tarafından TEİAŞ temsilcisinin

gözetiminde kumanda ve röle aletleri üzerinde aşağıdaki testler yapılacaktır:

(İTM.183)
a. Genel kontrol
Bütün panolar, SDK’lar, kutular vb. aşağıdaki gibi kontrol edilecektir.
b. Bağlantı Kontrolleri
Panoların vb. dahili bağlantıları ve şalt teçhizatına, ölçü trafolarına vb. harici bağlantıları kontrol
edilecektir.
Sekonder bağlantıların bütünlüğünü kontrol etmek için, bütün akım ve gerilim trafolarının
sekonder
devrelerine sırasıyla akım ve gerilim uygulanacaktır. Uygulanan akım ve gerilim, her bağlantı
noktasında,
örneğin lokal kontrol kutusunda, kumanda ve röle panolarında ölçülecektir. Bu şekilde, ölçü
trafolarından
rölelere ve ölçü aletlerine kadar sekonder devreler kontrol edilecek ve bir akım devresinde açık-
devre veya
bir gerilim devresinde kısa-devre olup olmadığı görülecektir.
c. Primer Enjeksiyon Testi

Koruma ve ölçme için kullanılan bütün AT’lerin AT oranını ve sekonder bağlantılarını kontrol
etmek için bir
primer enjeksiyon testi yapılacaktır.
d. İzolasyon Direncinin Ölçümü

Bir 500 V meger ile, her bir devre ile toprak arasındaki ve devreler arasındaki izolasyon direnci
ölçülecektir.
e. Fonksiyon Testi
Anahtarlama teçhizatının kumanda ve konum gösterici aletleri, trafo kumanda aletleri, ölçme ve
koruma aletleri, sinyal ve alarm sistemleri performanslarının istenildiği gibi olduğunun görülmesi
için kontrol edilecektir. Yardımcı besleme gerilimlerinin alt ve üst sınırlarında çalışma garanti
edilecek ve performans testinin bir parçası olarak kanıtlanacaktır. Sistemin tamamı için nihai
fonksiyon testleri yapılacaktır,örneğin bir trafonun Buchholz rölesinin açma kontağının
kapanması üzerine trafonun YG ve OG taraf kesicilerinin uygun sürelerde açtığı, lokal ve
uzaktan anahtarlama teçhizatının konum göstergesinin doğru olduğu, lokal ve uzak alarm ve
sinyallerin doğru çalıştığı görülecektir.
f. Yük Ölçümü
Bir AT veya GT’ye bağlanacak devrelerde, devrenin AT veya GT üzerine uygulayacağı yük
ölçülecektir.
Bir yardımcı besleme kaynağından enerjilenecek devrelerde, bu kaynağa uygulanan yük

ölçülecektir.
g. AT’lerin İç dirençlerinin ve Sekonder Kabloların Dirençlerinin Ölçümü
23.5. Aksi belirtilmedikçe TM’lerde kullanılacak Panolarla İlgili Teknik Özellikler
Aşağıda panolar için verilen sac tipi DKP HRP olup, kalınlıklar da bu tip için verilmiştir. Bu
sacın Alusingen sac olması halinde sac kalınlıkları bütün cephelerde minimum 2 mm olacaktır.
(İTM.183)
Pano boyutları klasik merkezlerde ve 61850 tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde aşağıda
belirtildiği şekilde olacaktır. 61850 tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde 154kV ve 380kV
fiderler için kullanılacak koruma ve kumanda panolarının prensip resimleri ilgili şartnamede
verilmiştir. Bank fiderleri ve (hat+reaktör) fiderleri dışında her fider için 1 adet koruma ve
kumanda panosu kullanımı amaçlanmaktadır. Ancak yüklenicisince herhangi bir fider için 1
panonun yetersiz olduğu düşünülüyorsa yüklenici ilgili pano için ilave pano kullanımını
önerebilecektir. İlave olarak kullanılacak panolar içn ayrıca bir bedel ödenmeyecektir.
I-PANO GÖVDESİ 154kV-34.5kV ve Y.S.

380 kV Kumanda 380 kV-154kV-
AC/DC Kumanda Panosu,
Panosu 34.5kV Röle Panosu
BTP
1-Koruma Sınıfı IP41(altı kapaklı)
2-Yükseklik 2150 mm
3-Genişlik 800 mm
4-
800 mm
Derinlik(kapaklar dahil)
I-PANO GÖVDESİ 154kV-34.5kV

Kumanda ve Y.S. AC, 110
Vdc, 48Vdc Panosu, BTP
Arka ve ön
Arka menteşeli Arka menteşeli
kapılar menteşeli, ön
gömme kapı, (Kapı kilitli, gömme kapı, (Kapı kilitli,
5-Pano yapısı kapı 3mm şeffaf
anahtarlı) ön civatalı tip anahtarlı) ön civatalı tip
polyester kapılar kilitli
kapak kapak
anahtarlı
6-Minimum saç
Bütün cephelerde 3 mm (üst kapak 2 mm)
kalınlığı
7-Sac tipi DKP-HRP veya Alusingen
8-İmalat tipi Kaynaklı
9-Montaj tipi Klasik
10-Kablo girişi Alttan
11-Havalandırma Arka kapak alt ve üst kısmında Doğal ızgaralı 30x10 cm filtreli
12-Kaldırma
Var
halkaları
NOT : 380 ve 154 kV sistemlerde kullanılacak 48 V DC dağıtım panosu kumanda panosu

ölçülerinde olacaktır.
II-BOYAMA 154kV-34.5kV
Kumanda ve Y.S. AC, 110
Vdc, 48Vdc Panosu, BTP
1-Saçın
Paslanmayı önleyici İşlemlere tabi tutularak temizlenecektir.
temizlenmesi
2-Boya tipi İç ve dış yüzeyler fırın
3-Boya kat adedi 3 (1 kat astar + 2 kat fırın boya)

(İTM.183)
4-En az boya
50 mikron
katkalınlığı
5-İç yüzeyin
Pano dış renginde
boyanması
6-Boya rengi RAL-7035 veya muadili fildişi (renk tonu yüklenicisince onaya sunulacaktır)
III-PANO DAHİLİ 380 kV-154kV-34.5kV Kumanda Panosu ve Röle Panosu, Y.S.

KABLAJI AC/110Vdc/48Vdc Kumanda Panosu, Metal-Clad Panosu, Primer cihazlara ait
Kumanda Dolapları, BTP
Sinyalizasyon devrelerinde: 1.5 mm2; kumanda devrelerinde: 1.5 mm2;
1-En az gerilim devrelerinde: 1.5 mm2; akım devrelerinde: 2.5 mm2; Y.S.şalter akımlarına
kablo kesiti göre; 20 A kadar 4 mm2,20-40 A 6 mm2, 75 A 10 mm2 ana besleme 25 mm2 kablo,
bara 30x5 mm pirinç klemensli
2-Yalıtım
2 kV/dak.
gerilimi
3-İletken tipi İnce çok telli
4-Kablo rengi A fazı kırmızı, B fazı sarı, C fazı mavi, toprak sarılı yeşilli, DC siyah
5-Kablo
Makaron veya kodsis
markalanması
6-Kablo yerleşim Kablo kanalı ile (normal fiderlerde 25*40- 40*40 Yard.Servis Panolarında
düzeni 40x60 mm'lik fildişi renkli kablo kanalı kullanılacak)
7-Kablo
İzoleli sıkma pabuç ile
bağlantısı
8-Kablo pano
Kablo bağlantıları çelik kroşe rayı ve çelik kroşe olacaktır.
girişleri
IV- 154kV-34.5kV
TOPRAKLAMA Kumanda ve Y.S. 380 kV Kumanda 380 kV-154kV-
SİSTEMİ AC/110Vdc/48Vdc Panosu, Panosu 34.5kV Röle Panosu
BTP
1-Bakır bara kesiti 30x3 mm2 Cu kalaysız
V-PANO 154kV-34.5kV
AYDINLATMA Kumanda ve Y.S. 380 kV Kumanda 380 kV-154kV-
SI AC/110Vdc/48Vdc Panosu, Panosu 34.5kV Röle Panosu
BTP
1-Aydınlatma Var, lamba + sabit anahtar (duy ve armatür birarada)
VI-PANO 154kV-34.5kV
ISITMASI Kumanda ve Y.S.
AC/110Vdc/48Vdc Panosu
1-Isıtma Yok
VII-İSİM 154kV-34.5kV 380 kV Kumanda 380 kV-154kV-

PLAKALARI VE Kumanda ve Y.S. Panosu 34.5kV Röle Panosu
AC/110Vdc/48Vdc Panosu,
(İTM.183)
ETİKETLEME BTP
1-Ön ve arka
pano Fiberglas
ve cihaz etiketleri
2-Cihaz isim
Siyah
etiketleri
3-Yazı rengi Beyaz
VIII-PLAKA TİP 154kV-34.5kV

VE Kumanda ve Y.S. 380 kV Kumanda 380 kV-154kV-
ÖLÇÜLERİ AC/110Vdc/48Vdc Panosu, Panosu 34.5kV Röle Panosu
BTP
1-Cihaz arka yüz Yapışma boyutları : 10x20 mm
etiketleri Harf yüksekliği : 8 mm
2-Cihaz ön yüz Yapışma boyutları : 15x60 mm
3-Pano arka yüz Yapışma boyutları : 15x20 mm
4-Pano ön yüz Yapışma boyutları : 25x100 mm
Teklif sahibi; sadece olay kaydedici (event recorder) panosu, bara koruma ve kesici arıza
panosu için kendi standart dizaynını kullanabilecek olup TEİAŞ' ın onayına sunacaktır.
23.6. Tadilat/tevsiat yapılacak trafo merkezlerinde kullanılacak panolarla ilgili teknik

özellikler
Tadilat/tevsiat merkezlerinde panolar mevcut merkezdekilere uygun olacaktır.

Yükleniciler, merkezlerin ilgili Bölge Teşkilatları nezdinde mevcut panolara uygunluğu
sağlayabilmek için boya rengi tonunda mutabakat sağlayacaklardır.
23.7. ELEKTRİKSEL ŞEMALARIN HAZIRLANMASI
Resimlerin şekli TEİAŞ tarafından belirlenecek olup, TEİAŞ'ın mevcut proje sistemine
uygun şekilde hazırlanacaktır. Tercihan resimler DIN-A3 (279x420 mm) şeffaf kağıtlar üzerine
çizilecek kopyaları DIN-A4 ölçüsündeki kağıtlar üzerine yapılacaktır. Resimlerin
hazırlanmasında yüklenici aşağıdaki hususları dikkate alacaktır.
 Santral merkezlerinde ve tevsiat merkezlerinde, elektrik projelerin hazırlanmasında ve

sekonder malzeme temininde mevcut merkeze uyum sağlanacaktır. Örnek olarak sinyal
sistemi, scada projeleri, transdüser temini vs.
 Bütün resimler, takip edilmesi kolay olacak şekilde çizilecek ve gösterilen teçhizat hakkında
mümkün olan bütün teknik bilgileri ihtiva edecektir. Şematik resimlerin başına her fiderin tek
hat şeması konulacaktır. Tüm istasyonun mevcut fiderlerini de gösteren genel bir tek hat
şeması da dahil edilecektir.
 Yüklenici; koruma, kontrol ve ölçme şartnamelerine ve tek hat şemasına uygun şekilde
koruma, kontrol ve ölçme şemalarını hazırlayacaktır.
(İTM.183)
 Kesiciler, ayırıcılar ve trafolar için hazırlanacak şematik resimler; DC kontrol, alarm,
pozisyon göstergeleri ve kilitlemeler ile röle, ölçü aletleri, senkronizasyon cihazı, motor ısıtıcı
besleme devreleri vs. için üç faz akım ve gerilim bağlantıları, her terminal için komple
tamam olacaktır. Röle ve kesicilerin açma ve kapama devreleri ile uzaktan açtırma yapılan
hat bölümleri şematik resimlerde açıkça belirtilecektir.
 Elektriki aletlerin ve kontrol devrelerinin gösterilmesi, temin edilen malzeme kapsamıyla

sınırlandırılmayacak, bu sınır tüm devrenin tam anlaşılması için gerekli olan şalt teçhizatı,
koruma, ölçme ve izleme aletlerine kadar uzatılacaktır. Diğerleri tarafından temin edilen
teçhizatın terminal ve fonksiyon belirlemesi de dikkate alınacaktır.
 Bütün anahtarlar enerjisiz pozisyonda çizilecektir.
 Bütün röle kontakları, kendi bobinleri altında açıkça gösterilecek ve bu kontakların

kullanıldığı resimler belirtilecektir. Her kontağın yanına işletme bobininin numarası ve yeri
yazılacaktır.
 Aletlerin, röle ve kontrol panolarının, saha dağıtım kutularının bütün terminal numaraları ve
pano numaraları şematik resimlerde düzgün biçimde gösterilecektir.
 Pano iç bağlantı resimleri, her pano içinde, pano terminalleriyle cihaz terminalleri arasındaki
bütün bağlantıları gösterecektir. Panolar arası bağlantı kablolarla yapılacaktır.
 Bütün pano terminalleri fonksiyonlarına göre A.Tr, G.Tr, kontrol, alarm vs. olarak
gruplandırılacaktır. Terminaller, kablo damarları diğer kablo damarları üzerinden
geçmeyecek şekilde organize edilecek ve yedek damarlarda pano yedek terminallerine
bağlanacaktır.
 Gerekli bütün köprülemeler pano terminallerinin üst kısmında yapılacak olup, alt kısmı harici
bağlantılar için boş bırakılacaktır. Her terminale kablonun bir damarı bağlanacaktır.
 Kablaj resimleri, kontrol ve röle panoları, kuranportör cihazı, AC ve DC yardımcı panoları,

saha dağıtım kutuları ve tüm YG teçhizatı arasındaki bağlantıları gösterecektir.
 Kablolar TEİAŞ tarafından onaylanmış standart bir metod kullanılarak numaralandırılacaktır.
 Kablaj şeması aşağıdaki bilgileri içerecek fakat bunlarla sınırlı olmayacaktır.

 Terminal dizinin terminal numaraları, giren ve çıkan kabloların gittiği yerdeki terminal
numaralarını da gösterecektir.
 Kablo numarası
 Kablo tipi
 İletken sayısı ve kesiti
 Terminal tipi
 Kolayca bakabilmek için, tüm kablolar aşağıdaki bilgileri de içeren bir kablo listesinde
belirtilecektir.
 Kullanılan bütün kablo tipleri
 Bütün yük faktörleri
 Değişik yük faktörleri dikkate alınarak bütün kabloların müsaade edilebilir daimi yükü
 Kablo kesiti ve damar sayısı
(İTM.183)
 Bütün kabloların dış çapı
 Kullanılan kabloların metrajı
 Genel kablo listesi ile bağlantılı olarak, değişik yükseltilerde uygunca bölümlenmiş ve
numaralanmış olarak kablo kanalları ve kablo raflarını gösteren kablo güzergah şeması
İlave olarak, en az aşağıdaki bilgileri içerecek şekilde güç ve kontrol kabloları için kablo
listesi hazırlanacaktır.
 Kablo ismi
 Kablo güzergahı (Nereden-nereye)
 Kablo tipi, kesiti ve damar sayısı
 Müsaade edilen devamlı yük (ölçü trafoları için) ve yük faktörü
 Pano ön ve iç görünüm resimleri aşağıdaki şekilde hazırlanacaktır.

 Resimler pano ölçülerini, yerleştirme şeklini, bütün aletleri, kontrol anahtarlarını,
gösterge lambalarını, isim plakalarını, röleleri, terminalleri, topraklama baralarını, kablo
tutturma kelepçelerini vs. gösterecektir. Mimik diyagram bağlantıların mevcut fiziki
durumu ile ilerdeki tadilatları da gösterecektir. Bütün ölçü birimi metrik sistemde
olacaktır.
 Aletler, baralar, terminaller vs. gibi ön görünüm resimlerinde görülmeyen kısımlar, iç
görünüm resimlerinde gösterilecektir.
Pano yerleştirmesi, aletlerin yerleştirilmesi, kontrol anahtarları ve mimik diyagramlar
TEİAŞ' ın mevcut uygulamalarına uyacak ve onaya sunulacaktır.
BÖLÜM  24
24. KONTROL, SİNYALİZASYON, ALARM, ARIZA İHBAR, ANNONSİYATÖR VE ÖLÇME
24.1. Kontrol Aletleri
24.1.1. Genel
Bütün istasyonlarda kesiciler ve ayırıcıların kumandaları ile güç trafolarının kademe

kontrolları yakın/uzak/bölgesel kumanda merkezinden kumanda imkanlarına sahip olacaktır.

(İTM.183)
Kesiciler ile motor kumandalı ayırıcıların kontrol anahtarları bas ve çevir tipinde (zıt
pozisyonlu yaylı geri dönüşlü anahtar) olacaktır. Kontrol işlemini yapabilmek için bu anahtarları
bastırıp gösterdiği pozisyonun tersine çevirmek gerekecektir.
Zıt pozisyonlu kontrol anahtarının içinde monte edilmiş olan beyaz lamba, kesici veya
ayırıcının gerçek pozisyonu ile kontrol anahtarı pozisyonu aynı ise yanmayacaktır. Kontrol
anahtarı ile kontrol edilen teçhizatın pozisyonları arasında farklılık olduğunda, bu zıtlık lambanın
yanması ile belirtilecektir.
Yakından kumanda edilen 380 kV toprak bıçakları ile 154 kV (motor kumandasız) ve 34.5
kV ayırıcılar için sadece pozisyonları gösteren, lambalı zıt pozisyon anahtarları kullanılacaktır.
24.1.2. Kesiciler
154kV ve 380kV Kesicinin her kutbu iki adet açma bobini ile donatılacaktır. 380kV
kesicilerin tamamında, 154kV kesicilerden ise hat ve kablo fiderlerine ait olanlarda her açma
devresi tek faz açma ve ayrıca 3-faz açma için uygun olacaktır. Her açma devresi ayrı bir m.c.b.
ile korunacaktır. Kesici aşağıda belirtilen yerlerden açacaktır.
a) Kontrol panosu üzerindeki kesici anahtarından (Açma 1 devresini enerjileyecektir)

b) Açma mantık devresi yolu ile kesici açma devresini enerjileyecek olan koruma rölelerinden
(Tüm kesicilerde ana ve artçı korumalar her iki açma bobinini de enerjilendirecektir).
c) Kesici kontrol mekanizması kutusunda bulunan bir üç konumlu (yakın)/(uzak)/(devre dışı)
anahtarı ve bakım için kullanılacak, her açma devresi için bir adet olmak üzere iki adet
buton vasıtasıyle. Bu anahtar yakın konumdayken kumanda binasından uzaktan açtırma
iptal edilecek ancak koruma röleleriyle açtırma mümkün olacaktır. "Uzak" konumdayken
koruma röleleri ve kumanda binasından açtırma mümkün olacaktır. "Devre dışı"
konumundayken ise hem koruma röleleri ile hem de kumanda binasından uzaktan açtırma
mümkün olmayacaktır. Kumanda binasındaki Kumanda panosu üzerine konacak yakın/uzak
anahtarı ile. Bu anahtar uzak konumunda iken yük tevzi kumanda merkezinden açma
yapılacaktır (Scada sistemi için).
d) IEC 61850 tabanlı otomasyon sistemi ile yapılacak trafo merkezlerinde ilgili bölümde
detayları verildiği üzere Otomasyon ekranından. Bu ekranda ayrıca (TM Otomasyon)/(Yük
Tevzii) anahtarı bulunacaktır. TM Otomasyon ekranındaki bu fonksiyon "TM Otomasyon"
konumunda iken yalnızca trafo merkezi içerisindeki TM Otomasyon sistemi aktif olacak, yük
tevzii konumunda ise hem yük tevzii hem de TM Otomasyon sistemi aktif olacaktır.
Kesiciler her fazı için bir kapama bobinine sahip olacaktır. Açma devresinden ayrı olarak
kapama bobini ve kapama devresi aynı cihaz (M.C.B.) tarafından korunacaktır.
Kesiciler aşağıda belirtilen yerlerden kapatılabilmelidir.
a) Kumanda binasındaki kumanda panosu üzerindeki, kapama mantık devresini çalıştıracak

olan kesici anahtarından,
b) Kapama mantık devresini çalıştıracak olan otomatik tekrar kapama düzeni'nden,
c) Kapama bobinini enerjileyecek olan kesici mekanizma kutusu üzerindeki yakın buton
vasıtasıyla. Bu buton sadece (yakın)/(uzak)/(devre dışı) anahtarı yakın ve devre dışı
konumunda iken çalışmalıdır.

(İTM.183)
d) Kumanda panosu üzerine konacak yakın/uzak / anahtarı ile, bu anahtar uzak konumunda
iken yük tevzi kumanda merkezinden senkro-check rölesi ile kapama yapılacaktır (Scada
sistemi için).
Hem kapama hem de açma mantık devrelerinin bütün fonksiyonları, bu şartnamenin

“koruma röleleri” kısmında açıklanmıştır.
24.1.3. Yakın/Uzak/(Devre Dışı) Seçici Anahtarı
Her kesici mekanizma kutusunda bir yakın/uzak/(Devre Dışı) seçici anahtarı bulunacaktır.
Bu anahtarın konumları aşağıda açıklanmıştır.
a) Uzak konumda, mekanizma kutusu üzerinden yakın kontrol fonksiyonları bloke edilecek,
kesicinin bütün kutuplarının kumanda binasından ve koruma röleleri ile uzaktan açma ve
kapama fonksiyonlarına müsaade edilecektir.
b) Yakın konumda, kumanda binasından uzaktan açma ve kapama fonksiyonları bloke

edilecek ancak koruma röleleri ile açtırma mümkün olacak, kesicinin bütün kutuplarının
yakın butondan açma ve kapama fonksiyonlarına müsade edilecektir.
c) Devre Dışı konumunda, hem kumanda binasından uzaktan açma ve kapama fonksiyonları
hem de koruma röleleri ile açtırma fonksiyonları bloke edilecek ancak kesicinin bütün
kutuplarının yakın butondan açma ve kapama fonksiyonlarına müsade edilecektir.
24.1.4. Tekrar Kapama Seçici Anahtarı (Hat Fider Kesicileri İçin)
Koruma rölesinin yanına pano üzerinde tekrar kapamayı devreye alan veya iptal eden iki
konumlu "Devrede/devre dışı" anahtarı konulacaktır. Ancak koruma rölesi yüksek hızlı ya da
yavaş hızlı ve tek fazlı ya da 3 fazlı tekrar kapama yapabilecek özellikte olacak ve bu özellikler
rölenin menüsünden seçilebilecektir. 380 kV hatların, senkro-check röleleri ile teçhiz edildiği
trafo merkezlerinde, bu senkro-check rölelerine gerilim otomatik olarak verilecek ve üç fazlı
gecikmeli tekrar kapamaya olanak sağlanacaktır. Röle ile üç faz açmış bir kesicinin, üç faz
tekrar kapamasını temin etmek için, hem enerjisiz hat kontrolu (dead line check) hem de
senkro-çek rölesi ile kapatmada, tekrar kapama özelliği gecikmeli tekrar kapama pozisyonunda
olmalıdır.
Tekrar kapama rölesinin mesafe rölesi içinde yer aldığı durumda seçici anahtara gerek
olmayabilir. Ancak, yukarıda bahsedilen fonksiyonların mesafe rölesi üzerinden sağlanması
gerekecektir.
Otomatik tekrar kapama ile ilgili daha detaylı bilgiler hat fiderinin ilgili maddesinde
verilecektir.
24.1.5. Senkronizasyon Seçici Anahtarı
Senkronizasyon seti bir adet çift voltmetre, bir adet çift frekans metre, bir
senkronoskoptan ibarettir. Bu aletlerin ölçüleri 144x144 mm ve menteşeli olacaktır.
Senkronizasyon için kullanılacak gerilim 380 kV' da (A-B) faz-faz gerilimi müstakil 154 kV
trafo merkezlerinde ise A faz-toprak gerilimi olacaktır.

(İTM.183)
154kV trafo fiderinin Tüm istasyonun fiderleri için ilgili panolarında ONN/OFF pozisyonları
olan bir senkron seçici anahtarı bulunacaktır. Bir fider bir baraya bağlanacağı veya başka bir
baraya transfer edileceği zaman, operatör kapama kumandası vermeden önce senkron seçici
anahtarı vasıtasıyla senkronoskopu kullanmalıdır.
24.1.6. Ayırıcı Anahtarları
Tüm motor kumandalı ayırıcıların kontrolu aşağıdaki şekilde olacaktır;
Uzaktan kumanda, ilgili kontrol panolarındaki ayırıcı kontrol anahtarları ile olacaktır.
Uzaktan kumanda, istasyonun her fiderinin bütün ayırıcıları için temin edilecektir. 380 kV
istasyonlarındaki bara topraklama ayırıcılarının konumunu gösteren anahtar bara kuplaj fiderine
ait kumanda panosuna konulacaktır.
a) Yakın kumanda, ayırıcı mekanizma kutusundaki butonlarla yapılacaktır. Mekanizma
kutusunda bulunan yakın/uzak seçici anahtarı kullanılarak seçim yapılacaktır. Bu anahtara
ulaşmak için anahtar kilit sistemi kullanılacaktır.
b) Kesici yardımcı kontakları kullanılarak ayırıcı açma ve kapama devreleri hem ayırıcı
mekanizma kutusu üzerinden hem de uzaktan yapılan kumandalar için kilitlenecektir.
Böylece kesici açık değilken ayırıcı açma ve kapama kontrolleri yapılamıyacaktır.
c) Kumanda panosuna konacak yakın/uzak anahtarı ile ayırıcılara yük tevzi kumanda
merkezinden komuta edilebilecektir (Scada sistemi için).
d) IEC 61850 tabanlı otomasyon sistemi ile yapılacak trafo merkezlerinde ilgili bölümde
detayları verildiği üzere Otomasyon ekranından. Bu ekranda ayrıca (TM Otomasyon)/(Yük
Tevzii) anahtarı bulunacaktır. TM Otomasyon ekranındaki bu fonksiyon "TM Otomasyon"
konumunda iken yalnızca trafo merkezi içerisindeki TM Otomasyon sistemi aktif olacak, yük
tevzii konumunda ise hem yük tevzii hem de TM Otomasyon sistemi aktif olacaktır.
e) Tüm motorlu ayırıcıların kumanda devresinde AC gerilim yok iken kumanda almasını
engelleyen bir düzenek olacaktır. Böylece AC gerilim yok iken kumanda verildiğinde
kumandanın kendisini kilitlemesi nedeni ile veya kumanda verilmiş bir ayırıcının (açma ya
da kapama) hareketini tamamlamadan herhangi bir nedenle AC besleme kesilmesi
durumunda (şalter atma), tekrar AC besleme verilmesi halinde ayırıcının yarım kalan
pozisyonunu, (tekrar açma kapama butonuna basmadan) devam ettirerek ayırıcının
pozisyon değiştirmesi engellenecektir.
24.1.7. Voltmetre ve Ampermetre Seçici Anahtarları
Klasik trafo merkezlerinde 380kV ve 154 kV hat fiderlerinde 3 adet ampermetre ile birer
adet enerji analizörü, kublaj fiderlerinde her baraya 1'er adet olmak üzere 2’şer adet enerji
analizörü kullanılacaktır. Kublaj fiderinde kullanılan enerji analizörlerine akım ve gerilimler
bağlanacaktır. 33 kV fiderlerin faz akımı ölçmeleri ampermetre seçici anahtarı ile yapılacaktır.
IEC 61850 tabanlı otomasyon sistemi ile yapılacak trafo merkezlerinde bu cihazlardan temin
edilmeyecektir.
24.1.8. Trafolar

(İTM.183)
Klasik trafo merkezlerinde Fan kontrol ve kademe değiştirme işlemleri için her bir 380 kV
trafo banka ait bir kademe-fan kontrol panosu yapılacaktır. Ototrafoların paralel ve ayrı
çalışmalarının kontrolu için seçici anahtar, kademelerin alçaltma-yükseltme işlemleri ve fanların
otomatik, manual devreye alınıp çıkarılması için butonlar ve sinyal lambaları trafo kademe-fan
kontrol panosuna konulacaktır. Klasik trafo merkezlerinde 154kV/OG trafolar ve IEC 61850
tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde 154kV/OG, 380kV/OG ve 380/154kV trafolar için
kademe ve fan kontrol ile ilgili cihazlar ayrı bir panoda yapılmayıp kumanda panosuna
konulacaktır.
380/154kV ve 154kV/OG trafoların kademe pozisyonlarına yakın/uzak anahtarının uzak

konumu ile yük tevzi kumanda merkezinden de kumanda edilebilecektir.
24.2. Sinyalizasyon ve Alarm
Klasik trafo merkezlerinde yeni tesis edilecek komple 380 kV, 154 kV trafo merkezlerinde
sinyal cihazları, fiderlere ait kontrol panolarının üzerine konacaktır. IEC 61850 tabanlı
otomasyonlu trafo merkezlerinde ise röle ve BCU (bay kontrol ünitesinin) ledlerinin yeterli
olmaması durumunda sinyal cihazı kullanılacak olup detayları ilgili bölümde verilmiştir.
Kumanda panolarına fider başına en az

 380kV bank fideri için 64,
 380kV hat fideri için 48,
 380kV kuplaj fider için 24,
 110V DC panolar için (3 pano için toplam) 48,
 AC panolar için (3 pano için toplam) 32 girişli sinyal cihazı konulacaktır.
İki tip alarm tesis edilecektir: Açma ve ikaz. Her ikisi, karıştırılmaması için kendine has
farklı sesli sinyale sahip olacaktır. Alarmlarla ilgili şu kontroller bulunacaktır. Sesli sinyal
susturma, sesli sinyal deneme, alarm lamba deneme, alarm durdurma ve alarm silme. Herhangi
bir kontrol fonksiyonunun çalışması esnasında, yeni gelen alarm kaybolmayacaktır.
Alarm devresinin başlatılması halinde ilgili sesli sinyal çalışacak ve ilgili lamba yanıp
sönmeye başlıyacaktır. Sesli sinyal susturma düğmesine basılarak, sesli sinyal susturulacaktır.
Alarmın sebebi anlaşılıp, gerekli işlemler yapıldıktan sonra alarm durdurma düğmesine
basılabilir. Bu halde lambanın yanıp sönmesi duracaktır. Fakat alarm penceresinde hala ışık
olacaktır.
Alarmın sebebi ortadan kaldırıldıktan sonra alarm silme düğmesine basılarak, devre
çalışma öncesi hazır duruma getirilir ve lamba söner.
Alarm sistemine bağlı flaşör (yanıp/sönme) devresi sessiz çalışacaktır. Bütün alarmların
başlatma kontakları, alarm sisteminin normal çalışması için yeterli bir süre önceden
kapanacaktır.
Alarm cihazı lamba aydınlatması, istasyonda mevcut maksimum ışık altında dahi kolay
okumayı temin edecek, yeterli parlaklıkta olacaktır.

(İTM.183)
Açma sinyallerini ikaz, ikaz sinyallerini açma veya tersi değişiklikleri gerçekleştirebilmek
mümkün olacaktır
380kV ve 154kV fiderler için en az aşağıda belirtilen alarmlar alınabilecek, kumanda

panolarındaki anonsiyatör cihazlarına sinyaller taşınacaktır.
i) Her Hat Fideri İçin
a) Açma alarmları
 Uzaktan açtırma alındı
 Hat/kablo koruma 1 açtı
 Hat/kablo koruma 2 açtı (yalnızca 380kV hat/kablo fideri için)
 Şönt reaktör koruma açtı (şönt reaktör varsa)
 Yönlü aşırı akım toprak rölesi zaman gecikmeli açtı
 Yönlü aşırı akım toprak rölesi ani açtı (şayet uygulanmışsa)
 Kesici faz uyuşmazlığı açma
 Aşırı gerilim rölesi açma (yalnızca 380kV hat/kablo fideri için ve şayet uygulanmışsa)
b) Sinyaller
 Hat/kablo koruma 1 arıza
 Hat/kablo koruma 2 arıza (yalnızca 380kV hat/kablo fideri için)
 Blokaj sinyali gönderildi
 Blokaj sinyali alındı
 Müsaade sinyali alındı
 Müsaade sinyali gönderildi
 PLC kanal arıza
 Kontrol veya röle panolarındaki minyatür kesiciler açtı
 Saha dağıtım kutusundaki ısıtıcı, motor, gerilim devreleri minyatür kesicileri açtı
 Otomatik tekrar kapama çalıştı
 Kesici düşük gaz veya hava basıncı, kademe 1
 Kesici düşük yağ veya hava basıncı, düşük gaz basıncı kademe 2
 Şönt reaktör Buholz, yağ seviye, sargı sıcaklığı çalıştı
 Şönt reaktör kesicisi aşırı gerilim kapaması
 Reaktör kesici … kademe 1
 Reaktör kesici … kademe 2
 Hat/kablo koruma 1 başlatma
 Hat/kablo koruma 2 başlatma (yalnızca 380kV hat/kablo fideri için)
 Hat/kablo koruma 1 AC arıza
 Hat/kablo koruma 1 DC arıza
 Hat/kablo koruma 2 AC arıza (yalnızca 380kV hat/kablo fideri için)
 Hat/kablo koruma 2 DC arıza (yalnızca 380kV hat/kablo fideri için)
 Hat/kablo toprak koruma AC arıza
 Kesici açma devresi kopukluk denetim devresi -1 (TCS-1) arıza
 Kesicinin kumanda mekanizma kutusundaki anahtarın "Yakın" veya "Devre dışı"
konumuna alınma bilgisi
ii) Bara Koruma ve Kesici Arıza Koruma
a) Açma alarmları
 Kesici arıza koruma çalıştı
 Bara koruma çalıştı

(İTM.183)
b) Sinyaller
 Bara koruma ve kesici arıza koruma arızalı
iii) Bara Kuplaj ve Transfer Fideri
a) Sinyaller
 Kumanda panosu minyatür kesici açtı
 Saha dağıtım kutusu minyatür kesici açtı
 Kesici arıza, düşük gaz basıncı kademe 1
 Kesici düşük gaz basıncı kademe 2
iv) Her Trafo Fiderinde
a) Açma alarmları
 Ana koruma açma
 Artçı koruma açma
 Aşırı yük koruma çalıştı
 İstasyon yardımcı servis trafosu aşırı akım açma (kesici ile koruması yapılan 500kVA
yardımcı servis trafolarında)
 Sigorta ile korunan yardımcı servis trafolarında OG sigorta attı bilgisi
 Kesici arıza koruma açma
 Tersiyer koruma kapasitör aşırı akım açma
b) Sinyaller
 Buholz sinyal
 Trafo sargı sıcaklığı
 Trafo yağ sıcaklığı
 Trafo yağ seviyesi
 Trafo soğutma arıza
 Kademe değiştirme tamamlanmadı
 Trafo koruma 1 arıza
 Trafo koruma 2 arıza (2 trafo bank halinde çalışıyorsa)
 Tersiyer sargı kapasitörler aşırı akım alarm
 DC arıza (kumanda panosu, röle panosu minyatür kesiciler açtı)
 380 kV saha dağıtım kutuları ısıtıcı, motor gerilim devreleri minyatür kesiciler açtı
 154 kV saha dağıtım kutuları ısıtıcı, motor gerilim devreleri minyatür kesiciler açtı
 Tersiyer sargı saha dağıtım kutuları ısıtıcı, motor gerilim devreleri minyatür kesicileri açtı
 Kesici arıza, düşük gaz basıncı kademe 1
 Kesici düşük gaz basıncı kademe 2
v) OG fiderler için (en az aşağıda belirtilen sinyaller taşınacak olup, detayı proje onayında
netleştirilecektir)
a. Alarmlar
-Koruma rölesinden açma
-Toprak koruma açma

(İTM.183)
b. Sinyaller
-Metal Clad fiderlerde ark flaş koruma yapılmışsa ark flaş koruma çalıştı sinyali
-Çıkarılabilir bölümün işletme ve test konumu
vi) Genel Alarmlar
a) Açma alarmları
 Trafo merkezi yardımcı servis trafo 1 açtı
 Trafo merkezi yardımcı servis trafo 2 açtı
b) Sinyaller
 Muhabere cihazı arıza
 Akü toprak arıza
 Olay kaydedici arızalı (şayet kullanılmışsa)
 AC yardımcı servis düşük gerilim
 AC dağıtım arıza
 DC dağıtım arıza
 Arıza kaydedici arızalı
Yukarıda verilen alarmlar tip olarak dikkate alınacak olup, Yüklenici TEİAŞ tarafından
onaylanacak olan nihai alarm listesinden sorumludur. Klasik trafo merkezlerinde 380kV, 154kV
ve daha alt gerilimli trafo merkezlerinde ilgili fider kumanda panosunda anonsiyatör
kullanılacaktır Açma ve sinyaller birbiri ile karıştırılmıyacak farklı sesli sinyallere sahip olacaktır.
Her anonsiyatör cihazının kendine ait lamba deneme ve lamba silme butonları olacaktır.
Sesli sinyal cihazları (korna ve zil) AC ve DC yardımcı servis panosu üzerine ilgili deneme
ve silme butonları ile birlikte monte edilecektir. DC besleme arızası olduğunda, sesli sinyallerin
AC ile çalışması için tedbir alınacaktır.
IEC 61850 tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde de alarm ve sinyallerle ilgili yukarıdaki
hükümler geçerli olup ayrıca otomasyon sisteminde kullanılan diğer cihazlarla ilgili (arıza gibi)
sinyaller ve alarmlar da alınacaktır.
24.3. Uzaktan Kumanda Edilebilen TM İçin Gerekli Sinyal Bilgileri
380kV ve 154kV merkezlerin uzaktan kumandası ve gözetimi için trafo merkezlerinin alt
yapısı uzaktan kumandaya, bilgi ve sinyal aktarımına uygun tesis edilecektir. Tevsiat
merkezlerde mevcut sisteme uyum sağlanacaktır.
SCADA panosu veya Bilgi Toplama panosu olan tevsiat merkezlerinde, mevcut sisteme
uygun olarak tevsiat için de bu çalışma yapılacaktır. 380kV ve 154kV fider tevsiatlarında
mevcut Bilgi Toplama Panosu kullanılacaktır. Varsa iş kapsamlarında ve fiyat formalarında
belirtilen Bilgi Toplama Panosu Teleinformasyon Planına göre yapılıp devreye alınacaktır.
İş kapsamında RTU temini olmayan klasik trafo merkezlerinde Bilgi Toplama Panosu'nda
terminallendirilen bilgilerin RTU'ya taşınması TEİAŞ tarafından yapılacaktır. İş kapsamında RTU

(İTM.183)
temini de varsa RTU şartnamesinde belirtildiği üzere Bilgi Toplama Panosu (BTP) ile RTU
arasındaki kablaj da yüklenicinin sorumluluğundadır.
380kV ve 154kV yeni veya tevsiat merkezlerde tesis edilecek Bilgi toplama panolarındaki
tüm malzemeleri (yardımcı röleleri vs.) yüklenici temin edilecektir. Tevsiat merkezlerde
teleinformasyon planlarındaki verilerin BTP'ye taşınması için mevcut panolarda yapılması
gereken tevsiatlar (enerji analizörü takılması, yardımcı röle temini vb.) yüklenici sorumluluğunda
olup mevcut sistemde yapılacak tevsiatlara ilişkin bedellerin Birim Fiyat Listesinde varsa BTP-
montajı iş kaleminde yoksa "koruma ve kumanda kabloları-montajı" iş kaleminde olduğu kabul
edilecektir.
IEC 61850 tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde BTP panosu temin edilmeyecek olup
ilgili bölümde belirtildiği üzere telemetrik bilgiler RTU (ya da Gateway) cihazına taşınacaktır.
24.3.1. Telemetrik bilgiler
İş kapsamında taşınacak telemetrik bilgiler Şartnamenin ekinde verilecek olup özetle

aşağıdaki bilgileri içermektedir.
a) 380kV, 154kV ve OG (33 kV, 10.5 kV) bara gerilimleri (bir gerilim trafosuna sahip 154kV TM’
ler için faz-toprak (A faz-nötr gerilimi), iki gerilim trafosuna sahip 154kV merkezler ile 380kV
ve OG baralarda AB fazlarına ait faz-faz gerilim)
b) 380kV ve 154kV hat fiderlerine ait aktif ve reaktif güçler
c) 380/154kV trafo fiderlerinde 154 kV trafo bank kısmı ile 154kV/OG trafo fiderlerinde OG
trafo girişine ait aktif ve reaktif güçler
d) 380/154kV ve 154kV/OG trafoları yük altındaki kademe pozisyonları (bunun için transdüser
kullanılmayacak, sadece kademe göstergesine giren uçlar panoya taşınacaktır).
24.3.2. Konum bilgileri ve merkezi sistemden kumanda
a) 380kV ve 154 kV sistemdeki tüm ayırıcı ve kesicilerle tüm OG kesicilerinin açık ve kapalı
olarak konum bilgileri alınacaktır. Ayrıca ilgili kumanda panoları üzerine konulacak
yakın/uzak/ anahtarı ile yukarıda bahsedilen teçhizata merkezi sistemden kumanda
edilebilecektir.
b) 380/154kV ve 154kV/OG trafoları kademe pozisyonlarına konulacak yakın/uzak anahtarı ile
merkezi sistemden kumanda edilebilecektir.
c) 380kV ve 154 kV tüm toprak bıçakları ile OG bara ayırıcıları, OG transfer fideri ayırıcılarının
açık ve kapalı olarak konum bilgileri alınacaktır.
d) Olay kaydedici (event recorder) tesis edilen merkezlerde 380kV ve 154kV sistemlerdeki tüm
kesiciler ile orta gerilim trafo fider kesicilerinin konum sinyalleri olay kaydedici cihazına
alınacaktır.
24.3.3. Sinyal bilgileri
Klasik trafo merkezleri için temin edilmişse RTU cihazına yalnızca teleinformasyon planında istenen ve
BTP'ye taşınan bilgiler taşınacaktır. Temin edilmişse olay kaydedici cihazlara toplanması gerekli
sinyallerin listesi aşağıda verilmektedir. Aşağıda RTU'ya ve olay kaydedici cihaza taşınacağı belirtilen
sinyallerin tamamı IEC 61850 tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde Otomasyon sistemine
taşınacaktır. IEC 61850 tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde ayrı bir pano halinde olay kaydedici
cihaz temin edilmeyecektir.

(İTM.183)
380 kV Sistem
1. 380 kV hat fideri
RTU’ ya alınacak sinyaller :

 hat koruma çalıştı
 Tekrar kapama çalıştı
 mesafe koruma rölesi DC ve AC arıza
 kuranportör arıza
 röle, kumanda panoları ve SDK şalterlerinden biri attı
 hat fider ve reaktör fider kesicisi alarm
 reaktör koruma çalıştı
Olay kaydedici cihazına alınacak sinyal bilgileri :
1.1. Hat koruma çalıştı

 transfer açma
 birinci ana koruma açma
 ikinci ana koruma açma
 yönlü aşırı akım toprak koruma gecikmeli açma, ani açma
 uzaktan açma sinyali alındı
 aşırı gerilim rölesi açma
 kilitleme sinyali alındı
 kilitleme sinyali gitti
 müsaade sinyali alındı
 müsaade sinyali gitti
 LP1 başlatma(genel)
 LP2 başlatma(genel)
 LP1 A-fazı başlatma
 LP1 B-fazı başlatma
 LP1 C-fazı başlatma
 LP2 A-fazı başlatma
 LP2 B-fazı başlatma
 LP2 C-fazı başlatma
 LP1 ikinci veya üçüncü kademede açtı
 LP2 ikinci veya üçüncü kademede açtı
1.2. Tekrar kapama çalıştı
1.3. Mesafe koruma rölesi DC ve AC arıza

 Birinci ana koruma DC arıza
 İkinci ana koruma DC arıza
 LP1/AC arıza
 LP2/AC arıza
1.4. Kuranportör arıza

 TT + BFP arızası
 LP1 PLC arıza
 LP2 PLC arıza
 Kuranportör unblocking kontağı kapandı
1.5. Röle, kumanda panoları ve SDK şalterlerinden biri attı

(İTM.183)
 Röle ve kumanda panoları şalterinden biri atık
 SDK’ daki ısıtıcı/motor/gerilim devrelerinin minyatür devre kesicisi(MCB) atık
1.6. Hat fider ve reaktör fider kesicisi alarm

 Kesici faz uyuşmazlığı açma
 Kesici arızası(komp. termik… gibi)
 Kesici gaz düşük kademe 1
 Kesici gaz basıncı düşük kademe 2
 Reaktör kesici arızası(komp.termik…gibi)
 Reaktör kesicisi düşük basınç kademe 1
 Reaktör kesicisi düşük basınç kademe 2
 Reaktör kesicisi "Yakın" veya "Devre dışı" konumda
 Reaktör kesicisi faz uyuşmazlığı açma
1.7. Reaktör koruma çalıştı

 Reaktör aşırı akım koruma açma
 Reaktör toprak koruma açma
 Reaktör diferansiyel açma
 Reaktör Buholz açma
 Reaktör sargı-yağ sıcaklığı açma
 Şönt reaktör otomatik devreye alındı
 Reaktör Buholz alarm
 Reaktör sargı-yağ sıcaklığı alarm
 Reaktör yağ seviye alarm
1.8. Fiderin tüm ayırıcı, kesici ve toprak bıçağı vs'ye ait konum bilgileri
2. 380 kV trafo fideri

 TR1 koruma çalıştı
 TR2 koruma çalıştı
 Trafo1 alarm
 Trafo2 alarm
 380 kV kesici alarm
 154 kV kesici alarm
 Trafo1, 2 röle panosundaki şalterler ile TR1 ve 2 fan besleme şalterlerinden biri attı
 380 kV, 154 kV ve 15.8 kV SDK şalterlerinden biri attı
Olay keydedici cihazından alınacak sinyaller:
2.1. TR1 koruma çalıştı

 Ana koruma açma(diferansiyel) TR1
 Buholz açma(TR1)
 380 kV yönlü toprak açma(TR1)
 154 kV yönlü toprak açma(TR1, TR2 için müşterek)
 Aşırı yük koruma çalıştı(TR1)
 Nötr toprak açma(TR1)
 15.8 kV tersiyer sargı aşırı akım açma(TR1)
 Kademe Buholz açma(TR1)

(İTM.183)
 380 kV taraf aşırı akım açma(TR1)
 154 kV taraf kesici arıza koruma açma(TR1, TR2)
 Sargı/yağ sıcaklığı açma(TR1)
 Tersiyer sargı kapasitör aşırı akım, toprak açma(TR1)
 Yağ tazyik açma(TR1)
2.2. TR2 koruma çalıştı

 Ana koruma açma(diferansiyel) TR2
 Buholz açma(TR2)
 380 kV yönlü toprak açma(TR2)
 154 kV yönlü toprak açma(TR1, TR2 için müşterek)
 Aşırı yük koruma çalıştı(TR2)
 Nötr toprak açma(TR2)
 15.8 kV tersiyer sargı aşırı akım açma(TR2)
 Kademe Buholz açma(TR2)
 380 kV taraf aşırı akım açma(TR2)
 154 kV taraf kesici arıza koruma açma(TR1, TR2)
 Sargı/yağ sıcaklığı açma(TR2)
 Tersiyer sargı kapasitör aşırı akım, toprak açma(TR2)
 Yağ tazyik açma(TR2)
2.3. Trafo1 alarm

 Bucholz alarmı(sinyal TR1)
 Trafo sargı/yağ sıcaklığı sinyal(TR1)
 Trafo yağ seviye(TR1)
 Tersiyer sargı kapasitör aşırı akım, toprak sinyal
2.4. Trafo2 alarm

 Buholz alarmı(sinyal TR2)
 Trafo sargı/yağ sıcaklığı sinyal(TR2)
 Trafo yağ seviye(TR2)
 Tersiyer sargı kapasitör aşırı akım, toprak sinyal
2.5. 380 kV kesici alarm

 380 kV kesici faz uyuşmazlığı
 kesici arıza, gaz basıncı düşük kademe 1(380 kV TR1, TR2)
 kesici hidrolik basıncı, gaz basıncı düşük kademe 2(380 kV TR1, TR2)
 kesici "Yakın" veya "Devre dışı" konumda(380 kV TR1, TR2)
 kesici DC arıza
 380 kV kesici arızası(komp.termik…gibi)
2.6. 154 kV kesici alarm

 kesici "Yakın" veya "Devre dışı" konumda(154kV TR1, TR2)
 154 kV kesici gaz basıncı düşük(TR1, TR2)
 154 kV kesici kilitleme(TR1, TR2)
 154 kV kesici arızası(komp.termik…gibi)
2.7. Trafo1, 2 röle panosundaki şalterler ile TR1 ve 2 fan besleme şalterlerinden biri attı.

(İTM.183)
 Ana koruma şalter atık
 Artçı koruma şalter atık
 DC arıza(kumanda panosu MCB atık)
 Trafo soğutma fan kontrol panel MCB atık(TR1)
 Trafo soğutma fan kontrol panel MCB atık(TR2)
2.8. 380 kV, 154 kV ve 15.8 kV SDK şalterlerden biri attı

 380 kV SDK ısıtma/motor besleme MCB’ si atık(TR1, TR2)
 154 kV SDK ısıtma/motor besleme MCB’ si atık(TR1, TR2)
 tersiyer taraf SDK ısıtma/motor besleme MCB’ si atık(TR1, TR2)
2.9 Fiderin tüm ayırıcı, kesici ve toprak bıçağı vs'ye ait konum bilgileri
3. Merkeze ait ortak bilgiler

 Batarya1, 2 DC arıza
 Ana AC besleme şalterlerinden biri atık veya AC gerilimi düşük
 Ana DC besleme şalterlerinden biri atık veya açık
 Bara veya kesici arıza sistemi alarmı
 Transfer, kuplaj fider kesicileri arıza
 Transfer, kuplaj fideri, kumanda, SDK MCB’ si atık
 Yardımcı servis alarm
 Arıza kayıt cihazları arıza
 Muhabere cihazları arıza
 380 kV, 154 kV ve OG baralarında gerilim yok
Olay kaydedici cihazına alınacak sinyaller :
3.1. Batarya1, 2 DC arıza

 Akü toprak DC kaçağı(batarya1)
 Akü toprak DC kaçağı(batarya2)
 Akü DC denetim arıza ve gerilim seviyesi düşük veya yüksek(batarya1)
 Akü DC denetim arıza ve gerilim seviyesi düşük veya yüksek(batarya2)
3.2. Ana AC besleme şalterlerinden biri atık veya AC gerilim düşük

 AC yardımcı servis dağıtım düşük gerilim alarmı
 AC dağıtımda termik arıza, şalter açık
3.3. Ana DC besleme şalterlerinden biri atık veya açık

 DC dağıtımda termik arıza, şalter açık
3.4. Bara veya kesici arıza sistemi alarm

 Kesici arıza koruma çalıştı
 Bara koruma çalıştı
 Bara ve kesici arıza koruma sistemi arıza
3.5. Transfer, kuplaj fider kesicileri arıza

 Kesici arıza/gaz basıncı düşük (kademe 1) 380 kV (transfer/kuplaj)
 Kesici /gaz basıncı düşük (kademe 2) 380 kV (transfer/kuplaj)
 Kesici faz uyuşmazlığı 380 kV (transfer/kuplaj)
(İTM.183)
 Kesici arızası (komp. Termik… gibi) 380 kV (transfer/kuplaj)
3.6. Transfer, kuplaj fideri, kumanda, saha dağıtım kutuları MCB,’si

 Kumanda panosu MCB atık (transfer/kuplaj)
 Saha dağıtım kutusu MCB atık 380 kV (transfer/kuplaj)
3.7. Yardımcı servis alarm

 İstasyon yardımcı servis trafosu 1.buholz/yağ sıcaklığı açma
 İstasyon yardımcı servis trafosu 2.buholz/yağ sıcaklığı açma
 İstasyon yardımcı servis trafosu veya şönt reaktör aşırı akım açma (Tersiyer sargılı
ototrafolar için)
3.8. Arıza kayıt cihazları arıza (her bir fider için ayrı ayrı taşınacaktır)
3.9. Muhabere cihazları arıza (her bir fider için ayrı ayrı taşınacaktır)
154 kV Sistem
1. 154 kV hat fideri

 hat koruma çalıştı
 mesafe koruma rölesi DC ve AC arıza
 kuranportör arıza
 kesici alarm, ayırıcı alarm
Olay kaydedici cihazına alınacak sinyaller :
1.1. Hat koruma çalıştı

 M.K.Rölesi A fazı açma
 M.K.Rölesi B fazı açma
 M.K.Rölesi C fazı açma
 M.K.Rölesi 2.kd.çalıştı
 M.K.Rölesi 3.kd.çalıştı
 M.K.Rölesi müsaade sinyali alındı
 M.K.Rölesi müsaade sinyali gitti
 Tekrar kapama rölesi çalıştı
 A.Akım rölesi çalıştı
1.2. Mesafe koruma rölesi DC ve AC arıza

 M.K.Rölesi AC arıza
 M.K.Rölesi DC arıza
1.3. Kuranportör arıza

(İTM.183)
1.4. Kesici alarm, ayırıcı alarm
 Kesici faz uyuşmazlığı rölesi çalıştı
 Kesici düşük basınç
 Kesici kompresör motor şalteri attı
 Kesici devre dışı
 Kesici "Yakın" veya "Devre dışı" kumanda
 Bara 1, bara 2, transfer, hat ayırıcısı motor besleme şalteri attı veya ayırıcılar yakın
konumda
2. 154 kV trafo giriş fideri
RTU’ya alınacak sinyaller

 Trafo koruma çalıştı
 Trafo alarm
 Vantilatör besleme şalteri attı
 Kesici alarm, ayırıcı alarm
Olay kaydedici cihazına alınacak sinyaller
2.1. Trafo koruma çalıştı

 Diff. Koruma açma
 Buholz koruma açma
 Termik, yağ sıcaklığı koruma açma
 Kademe buholzu açma
 Basınç ventili açma
 Aşırı akım açma
2.2. Trafo alarm

 Yağ seviye sinyali
 Termik yağ sıcaklığı sinyal
 Buholz sinyal
2.3. Vantilatör besleme şalteri attı
2.4. Kesici alarm, ayırıcı alarm

 Kesici motor besleme şalteri atık
 Kesici devre dışı
 Kesici "Yakın" veya "Devre dışı" kumanda
 Bara1, bara2, transfer, trafo girişi ayırıcısı motor besleme şalteri attı veya ayırıcılar yakın
konumda

(İTM.183)
3. 34.5 kV trafo çıkış fideri

 Koruma çalıştı
 Kesici alarm
3.1. Koruma çalıştı

 A.akım koruma açma
 Toprak koruma açma
 Nötr direnç akım koruma açma
 Nötr direnç gerilim koruma açma
3.2. Kesici alarm

 Kesici motor besleme şalteri atık
3.3. Fiderin kesicisine ait konum bilgileri
4. 34.5 kV hat fideri

 Koruma çalıştı
 Kesici alarm
4.1. Koruma çalıştı

 Aşırı akım koruma açma
 Toprak koruma açma
4.2. Kesici alarm

 Kesici motor besleme şalteri attı
a. Fiderin kesicisine ait konum bilgileri
5. Merkeze ait ortak bilgiler

 DC denetim arıza
 Trafo fiderleri (giriş,çıkış) DC arıza
 Hat fiderleri DC arıza
 34.5 kV kesiciler, redresör ve aydınlatma DC arıza
 İstasyon ve redresörlerin AC kesik
 Diğer AC beslemeler kesik

(İTM.183)
 154 kV bara, kesici arıza koruma çalıştı
 154 kV kuplaj ve transfer kesicileri alarm, ayırıcıları alarm
 34.5 kV kuplaj ve transfer kesicileri alarm
 Yardımcı servis koruma çalıştı
 154 kV ve OG baralarında gerilim yok
5.1. DC denetim arıza

 DC kaçak var
 DC gerilim yüksek, düşük, denetim arıza
5.2. Trafo fiderleri (giriş,çıkış) DC arıza

 154 kV trafo giriş fideri DC besleme kesik
 34.5 kV trafo çıkış fideri DC besleme kesik
5.3. Hat fiderleri DC arıza

 154 kV 1 ve 2 no.lu fider DC besleme kesik
 154 kV kuplaj fideri DC besleme kesik
 34.5 kV 1,2,3,4 no.lu fideri DC besleme kesik
 154kV ve 34.5 kV fiderlerin kilit çözme DC beslemesi kesik
5.4. 34.5 kV kesiciler, redresör ve aydınlatma DC arıza

 34.5 kV fider kesicilerinin DC besleme kesik
 İç ve dış aydınlatma DC besleme kesik
5.5. İstasyon ve redresörlerin AC kesik

 İstasyon AC gerilimi kesik
 110V redresör besleme AC şalteri atık
 48V redresör besleme AC şalteri atık
5.6. Diğer AC beslemeler kesik

 154 kV ısıtıcı besleme, şalt saha priz, lojman besleme AC şalterlerinden biri atık
 Şalt ayınlatma, iç aydınlatma, iç priz, bekçi kulübesi besleme AC şalterlerinden biri atık
 154 kV kesici motor besleme AC şalteri atık
 154 kV vantilatör besleme ve kademe motor besleme şalteri atık
5.7. 154 kV bara, kesici arıza koruma çalıştı
5.8. 154 kV kuplaj ve transfer kesicileri alarm, ayırıcılar alarm

 154 kV kuplaj kesicisi "Yakın" veya "Devre dışı" konumda
 154 kV transfer kesicisi "Yakın" veya "Devre dışı" konumda
 154 kV kuplaj kesici basınç düşük
 154 kV kuplaj kesici motor besleme şalteri atık
 154 kV kuplaj kesici devre dışı
 154 kV transfer kesici basınç düşük
 154 kV transfer kesici motor besleme şalter atık
 154 kV transfer kesici devre dışı
 154 kV kuplaj fideri bara 1, bara 2 ayırıcısı motor besleme şalteri atık
 154 kV transfer fideri bara 1, bara 2 ve transfer ayırıcısı motor besleme şalteri atık

(İTM.183)
5.9. 34.5 kV kuplaj ve transfer kesicileri alarm
 34.5 kV kuplaj fideri kesicisi motor besleme şalteri atık
 34.5 kV kuplaj fideri kesicisi basınç düşük
 34.5 kV transfer fideri kesicisi basınç düşük
 34.5 kV transfer fideri kesicisi motor besleme şalteri atık
5.10. Yardımcı servis koruma çalıştı

 Yardımcı servis buholz sinyal
 Yardımcı servis buholz açma
 Yardımcı servis a.akım koruma çalıştı
24.4. Arıza Bildirimi İçin Yardımcı Aletler
Aşağıdaki yardımcı aletler, ilgili şemalara göre özellikleri belirtilen fonksiyonları yerine
getirmek üzere, bu şartnamede ve tasarımda belirtilen yerlere konulacaktır.
24.4.1. Arıza Yeri Tespit Fonksiyonu
Arıza yeri tespit fonksiyonu, ilgili hattın 380 kV için her iki mesafe koruma rölesinde,
154kV için ana koruma rölesinde (mesafe koruma ya da hat diferansiyel koruma yapılmışsa
mesafe koruma özelliğine haiz hat diferansiyel koruma rölesinde) yer alacaktır. Tespit
fonksiyonunun ölçümleri, mesafe ya da hat diferansiyel koruma rölesinin ön yüzündeki (MMC)
kumanda panelinden alınabilecektir. Belirtilen mesafe kilometre cinsinden olacak ve en az son 5
arızayı hafızasında tutabilecektir.
Cihaz, ileri ve geri yönde tek faz, iki faz ve üç faz arızalarında doğru çalışacak ve %3' ten
fazla ölçme hatası bulunmayacaktır. Bu cihazın hata sebepleri ve beklenen hata yüzdeleri ile
güvenilirliğini etkileyen faktörler açıkça belirtilecektir.
24.4.2. Arıza Kaydedici (Disturbance Recorder)
Arıza kaydedici fonksiyonu , ilgili hattın 380 kV için her iki mesafe koruma rölesinde,
154kV için ana koruma rölesinde (mesafe koruma ya da hat diferansiyel koruma yapılmışsa
mesafe koruma özelliğine haiz hat diferansiyel koruma rölesinde) yer alacaktır.
Arıza kaydını röleden alabilmek için gerekli yazılım temin edilecek ve rölelerin alt yapısı
uygun olacaktır.
Arıza kaydedici, arızadan önceki ve arıza anındaki akım ve gerilimin osilogramlarını

kaydeder. Kaydedici, mesafe koruma röleleri ile bağlantılı olarak çalışacak olup, koruma röleleri
tarafından bir arıza tespit edilmesi halinde harekete geçecek, aksi halde çalışmayacaktır.
Alınan osilogramlar arızanın komple analizini mümkün kılacaktır. Olayın tam zamanı ile
kaydedicinin kimliği de çekilen osilogramlar üzerine açıkça yazılacaktır.
Mikro işlem tekniği ile çalışan cihaz, sistemdeki arızalar sırasında ve sonrasında her üç
fazdaki akım ve gerilimi, sıfır bileşen akım ve gerilim dalga şekillerini analog, kesici ve röle
kontaklarını sayısal biçimde kaydetmek için kullanılacaktır.

(İTM.183)
Cihaz ayrıca belleğindeki arıza öncesi değerleri de gösterecektir.
Cihaz, açma kapama transientlerinden doğan gürültülü ortam gibi kötü elektriki çevre
şartlarına maruz kalındığında düzgün çalışabilecek biçimde tasarlanacaktır. Cihaz IEC 60255' in
röleler için öngördüğü bütün koşullara dayanabilecektir.
Birimde en az 8 analog ve en az 32 sayısal sinyal bulunacaktır.
Bütün giriş devreleri, yardımcı devrelerle birlikte IEC-60255 kısım-IV' de öngörülen darbe
ve zorlama testlerine dayanacaklardır.
Arıza kaydedici, sürekli olarak minimum 1200 Hz/kanal' lık bir hızla kaydedilecek analog
ve sayısal sinyalleri tarayabilecek ve onları arıza öncesi hafızada, belirli bir zaman için hafızaya
alabilecektir. En son taranan değer, en eskisinin üzerine periyodik bir sırayla yazılabilecektir.
Böylece, bir arıza olması anında elde her zaman kısa bir kayıt olacaktır. Arıza öncesi ve sonrası
hafıza zamanı en az 10 periyod olacaktır.
Taranan analog sinyal değerleri en az 8 bit'lik değerlere çevrilecek ve olay çözüm

duyarlığı 2 ms ya da daha iyi olacaktır.
Arıza akımlarını, en az 30 kat aşırı akımda, anma değeri ile aynı duyarlılıkta
kaydedebilmek imkan dahilinde olacaktır. Band genişliği DC bileşenden 250 Hz'e kadar olan
frekansları kapsayacaktır.
Başlama koşulları uygun olduğu zaman, hem hafızanın içeriği ve hem taranan akım
değerleri, olay hafızasında, arıza müddetince depo edilecektir. Depo edilebilecek olay uzunluğu
4 saniyeye kadar ayarlanabilecektir.
Arıza kayıtları “Comtrade” dosya biçiminde koruma röleleri içerisinde kaydedilecektir.
Arızanın değerlendirilmesi ve sınıflandırılması için gerekli ek veriler, olay hafızasında her

olay için tasnif edilecek ve en az aşağıdakileri kapsayacaktır.
 Başlama zamanı ve tarihi (gün, ay, yıl, saat, dakika, saniye, 1/1000 saniye)
 Merkez adı ve fider numarası
 Olay no
 Analog sinyallerin tepe değerleri
 Arızanın Simetrili bileşenleri (Pozitif, Negatif ve Sıfır Bileşenleri)
 Genlik skalası
 Zaman skalası
 Olay kanal isimleri
 Analog kanal isimleri
 Olay anında oluşan tüm dijital sinyallere ait durum bilgileri
Birimin kapasitesi, en az 10 olayı depo etmeye yetecek kapasitede olacaktır.
Bir önceki arızanın, arıza-sonrası zamanı sırasında, yeni bir arıza olursa, kayıt cihazı
aynısını kaydedebilecektir.
Yardımcı kaynak ve cihaz bozukluğu ve başlamayı haber vermek için ikaz bulunacaktır.

(İTM.183)
Arıza verilerini, röle ön yüzündeki (MMC) kumanda panelinden varsa yerel bir
değerlendirme birimine (PC' ye), anında transfer etmek imkan dahilinde olacaktır. Arıza
kaydedici herhangi bir modem eklenmeksizin merkezde kurulu bir değerlendirme birimi ile
çalışabilecek yetenekte olacaktır.
Hassas bir saat ve sürekli bir takvim birimin içinde bulunacaktır. Bu saati master saat
sistemiyle senkronize etme imkanları olacak, merkezdeki DC kesintileri hafızasını
etkilemeyecektir.
Cihaz merkezlerdeki oldukça problemli koşullarda çalışmak üzere tasarlanmış olacaktır.
Arızayı değerlendirmek için PC bağlantısı mümkün olabilecek ve PC için program,

yüklenici tarafından temin edilecektir.
Tipik sayısal sinyallerin listesi aşağıda verilmiştir:
 Ana hat koruma 1

 Başlatma R
 Başlatma S
 Başlatma T
 Açma
 Blokaj sinyali gönderildi
 Blokaj sinyali alındı
 Ana hat koruma 2

 Başlatma R
 Başlatma S
 Başlatma T
 Açma
 Müsaade sinyali gönderildi
 Müsaade sinyali alındı
 Güç salınımı
 Transfer açma kanal 1 alındı
 Transfer açma kanal 2 alındı
 LEP açma
Yukarıda belirtilen sinyaller tipik örnekler olup, yüklenici TEİAŞ tarafından onaylanacak
olan nihai listeyi hazırlamakla yükümlüdür.
Cihaz, koruma sistemleri ile birlikte çalışacak ve gerekli koruma DC kontaklarını

denetlemek için yeterli kapasiteye sahip olacak, denetlenen pozisyonlarda bir değişiklik
olduğunda hafızasındaki önceki pozisyonlarla birlikte, çıktı verecektir. Kaydedilen olayların gün,
saat, dakika ve saniyesi de çıktı' da yer alacaktır. Olaylar kronolojik sıraya göre basılacak, hep-
veya-hiç prensibini takip eden kontak kapanmasıyla sinyallendirilecektir. Olaylar bir modem
vasıtasıyla uzaktan kumanda merkezine taşınabilecektir. IEC 61850 tabanlı otomasyonlu trafo
merkezlerinde ayrı bir pano halinde olay kaydedici cihaz temin edilmeyecektir ancak TM
otomasyon sisteminde bu şartnamedeki özelliklere haiz olay kaydedici fonksiyon olacaktır.
Kayıt işlemi, sadece değişiklik olduğunda gerçekleşecektir. Bu işlem sesli ve/veya ışıklı
alarmı çalıştıracaktır. Kodlu bir referans sistemi ile çıktının hangi kaydediciye ait olduğunu
belirleyecektir. Dataların alınabilmesi için yazıcı temin edilecek, olay kaydedicinin en az 1000
(İTM.183)
sinyal girişi olacak ve pano halinde teklif edilecektir. Yukarıda Sinyal Bilgileri bölümünde yer
alan sinyaller ayrı ayrı taşınacak, farklı veya benzer sinyallerin birleştirilmesi kabul
edilmeyecektir. 1000 sinyal girişin yetmemesi durumunda giriş sayısı yüklenici tarafından ilave
bir bedel talep edilmeksizin artırılacaktır. Olay kaydediciler kendi kendilerini test edebilecekler
ve ön yüzündeki (MMC) kumanda panelinden kontrol edilebileceklerdir.
Olay kaydedicilerin, olaylar arası hassasiyetleri en fazla 1 ms olacaktır.
Olayların analizi ve modem kanalıyla uzaktan erişim için gerekli yazılım temin edilecektir.
Cihaza bağlanabilecek yazıcılar için çıkış sağlanacaktır.
24.4.3.1. Olay Kaydedici Cihazla İlgili Teknik Hususlar
24.4.3.1.1. Standartlara Uygunluk
Olay kaydedicilerve aksesuarları, en son çıkan IEC, BEAMA, DIN ve ASTM standartlarına
ve ilgili önerilere (“Recommendation”) uygun olacaktır. Diğer standartlar da, aynı ya da daha
yüksek standartları sağlamak koşuluyla kabul edilebilir.
Üreticiler, üretecekleri ürünün uyduğu standart veya önerilerin aslı ya da fotokopilerini

teklifleriyle beraber vereceklerdir.
24.4.3.1.2. Çevre Koşulları
Cihaz TEİAŞ'ın 380kV ve 154kV yüksek gerilim trafo merkezlerinde kullanılacağı için,
anahtarlama sırasında oluşan geçici rejimler gibi yüksek düzeydeki elektriksel ve
elektromanyetik çevre koşullarında çalışacak şekilde özel olarak dizayn edilmelidir.
Çalışma sıcaklığı : -5 oC ile +45 oC arası, Depolama sıcaklığı :-40 oC ile +70 oC arası, Nem :% 95'ten az,
Sarsıntı ve ambalaj koruması : İlgili standartlarda belirtildiği gibi olacaktır.
24.4.3.1.3. Cihaz Yapısı
Cihaz çerçeve içerisine yerleştirilmiş standart 19 inçlik raflar içerisinde, raf ve çerçeve
arası kablajları tamamlanmış şekilde bir bütün olarak sağlanacaktır. Cihaz modüler yapıda
olacaktır. Modüller soketli tipte ve bakım ve onarım için kolayca ulaşılabilir olacaktır.
Cihazın tasarımında mümkün olduğu kadar kullanılan eleman sayısını ve kablajı azaltmak
için son gelişmiş teknolojiler kullanılacaktır.
Cihaz mikroişlemci tabanlı olacaktır ve herhangi bir döner mekanik parça içermeyecektir
(eğer cihaz içerisine yerleştirilmiş yazıcı/logger varsa bu koşulun dışında bırakılmıştır)
İlave modüller ekleyerek ana cihazın başlangıçtaki kapasitesini artırma imkanı olacaktır.
Cihaz başlangıçta en az 1000 adet dijital kanal sağlayacak kapasiteye sahip olacaktır. Teklif
sahipleri cihazın idare edebileceği enaz ve en fazla kapasiteyi ve çok fazla bilginin gelme
durumundaki bellek genişliğini tekliflerinde belirteceklerdir.
24.4.3.1.4. İşletme Karakteristikleri

(İTM.183)
Cihaz, trafo merkezinde oluşan olayları anlama, işleme, analiz etme, kaydetme ve
görüntüleme özelliklerini sağlayacaktır.
Cihazın girişlerinde oluşan tüm durum değişiklikleri periyodik olarak taranacak ve

önceden tanımlanmış zaman dilimini aşan süreyi kapsayan tüm durum değişiklikleri, değişimin
oluştuğu an ve değişikliğin olduğu (açık dille yazılmış) kanal adıyla kaydedilecektir.
Cihaza bir anda fazla sayıda bilgi gelmesi durumunda hafızası sıralı bilgileri
kaybetmeyecek şekilde yeterli olacaktır.
Cihazın dahili saati, bir günde bir saniyeden daha az hata doğruluğunda çalışacaktır.
Harici senkronizasyon imkanı sağlanacaktır.
Kaydedilen olayların zaman çözünülürlüğü bir milisaniye olacaktır.
Cihazın ön yüzüne yerleştirilmiş tuşlarla veya harici bir cihazla (PC) uzaktan ve yakından
bağlantı sağlayarak programlama imkanı olacaktır.
Olay kaydediciye, cihazın iletişim çıkışına modem cihazı (Klasik merkezler için TEİAŞ’ ca
temin edilecek) bağlandığında uzak noktadaki bir PC tarafından erişim sağlanmalı ve
kaydedilen bilgiler PC' de değerlendirilebilmelidir.
Yazma işlemi cihaz içerisine yerleştirilmiş bir yazıcı ile gerçekleştirilebilir; ancak harici bir
yazıcının (paralel çıkış tercih edilir) bağlanması için gerekli çıkışta bulunmalıdır. Olay türü, cihaz
ismi ve olay zamanı (gün, saat, dakika, saniye ve milisaniye) yazıcıda basılacaktır. Yazıcı 1
yıllık sarf malzemesi ile birlikte temin edilecektir.
Değişik önem düzeylerinde çeşitli alarmlar sağlanmalıdır (kağıt bitti alarmı dahil).
Cihaz otomatik olarak belli periyotlarda kendi kendini test ederek modüllerinin doğru
çalıştığını tasdik edecektir. Cihazda bir arıza oluştuğunda arızanın türü yazıcıda yazılacak ve
panoda alarm sinyali belirecektir. Bakım işlemi normal olarak standart cihazlarla yürütülecektir.
AC beslemenin devre harici kalması durumunda cihazın çalışmasını temin etmek

amacıyla, cihaz bir bütün olarak 125 V DC veya 220 V DC harici bir kaynakla çalışmaya devam
edecektir. Cihazın döner mekanik bir parçası (eğer cihaz içerisine yerleştirilmiş bir yazıcı var ise
bu koşulun dışında tutulmaktadır) olmayacağından güç tüketimi en az düzeyde olacaktır.
24.4.3.1.5. Testler
Test ve muayenede kullanılan standartlar üretici firmanın üretim işlemi sırasında

kullandığıyla aynı olacak ve siparişin geçerli olmasından önce üretici firma kullandığı standartlar
hakkında TEİAŞ' ı mutlaka bilgilendirecektir. Fabrika kabul test işlemleri sırasında tanımlanan
tüm testler her bir olay kaydedici için ayrı ayrı yapılacaktır. Üretici firmanın önerdiği fabrika kabul
test işlemlerine ilave olarak TEİAŞ yapılmasına gerek duyduğu herhangi bir ilave testi yapma
hakkına sahiptir.
Olay kaydedici panoları devreye alınırken yüklenici imalatçı süpervizörünü her türlü
masrafını kendine ait olmak üzere bulunduracaktır.
(İTM.183)
24.5. Ölçü Aletleri
Klasik trafo merkezlerinde kumanda panolarına konulacak ölçü aletleri ile ilgili hususlar
aşağıda verilmiştir. IEC 61850 tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde kumanda ve koruma
panolarına bu ölçü aletlerinden konulmayacaktır.
 Aksi belirtilmedikçe bütün aletlerin doğruluk sınıfı 1 olacaktır (Sayaçlar hariç).

 Bütün aletler flaş montaja uygun olacaktır (aletin yüzeyi pano ile aynı hizada olacaktır).
Bütün aletlerin çerçeve ölçüleri 96x96 mm olacaktır. Sadece senkronizasyon panosundaki
aletlerin çerçeve ölçüleri 144x144 mm olacaktır.
 Bütün aletler arkadan terminalli olacaktır.
 Bütün aletlerin çerçeve şekli benzer olacaktır.
 Senkronizasyon panosu üzerindeki çift voltmetre ve çift frekansmetrelerin, diferansiyel tip
skalalı ve döner bobin hareketli olmaları tercih edilir. Dikey yan yana sıkalalı döner demir
voltmetreler ile titreşimli frekans metreler ve diğer adaptasyonlara da müsaade edilir.
 Tüm gerilim seviyeleri için ileride donatılacak fiderler için de kumanda panoları tam olarak
donatılacaktır.
 Bütün aletlerin teknik ve yapısal gereksinmeleri ile işaretleri, eklenmiş olan teknik
şartnamelere uygun olacaktır.
 Bütün ölçü aletleri, ön yüzünden ayarlanabilecek mekanik sıfır ayarlayıcısına sahip olacaktır
 Bütün ölçü aletlerin skalalarının % 100 ayar değerinde kırmızı nokta konulacaktır.
 Bütün ölçü aletlerinin çerçeve şekli aynı olacak ve çerçeve rengi siyah olacaktır.
 Ampermetre ölçü aletlerinin, bağlandıkları akım trafosunun tüm akım dönüştürme oranlarına
göre ya kadranında gerekli değişiklik yapılmış olacak ya da akım trafosunun her oranı için
yedek skala verilecektir.
 Trafo merkezlerinin kontrol panoları üzerindeki ampermetreler döner bobin hareketli (moving
coil) olacaktır.
 Ampermetreler 240° olacaktır.
24.5.1. Enerji Analizörleri
Klasik trafo merkezlerinde kumanda panolarına konulacak enerji analizörleri ile ilgili
hususlar aşağıda verilmiştir. Klasik trafo merkezlerinde; 154kV/OG trafoların 154kV fideri ile
bara gerilim trafosu 1 adet olan müstakil 154kV trafo merkezlerinde transfer fideri dışında tüm
380kV, 154kV ve 33kV fiderler için kumanda panolarına, her fidere 1'er adet olmak üzere, enerji
analizörü konulacaktır. IEC 61850 tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde kumanda ve koruma
panolarına enerji analizörü konulmayacaktır.
 3-faz, 4-telli, 3 elemanlı dengesiz yüke göre olacaktır.

 Enerji analizörlerinin ölçü sınıfı akım ve gerilim için 0.5, aktfi güç için 1, reaktik güç için ise 2
olacaktır.
 Her bir cihaz Aktif Güç, Reaktif Güç veya Gerilim olarak ayarlanabiliecek iki adet
analog(mA) çıkışa sahip olacaktır. Analog çıkışlar 4-20 mA olacaktır. Sekonder yük
empedansı 0 ile 1000 ohm arasında değişebilir.
 Hem 1A hem de 5A de ölçüm sınıfında çalışabilecektir.
 Enerji analizörü ve çıkış kontakları 110 VDC ve 220 VDC yardımcı besleme gerilimi ile
 ÖLÇÜLECEK BÜYÜKLÜKLER: cihaz aşağıdaki değerleri ölçecek ve bu büyüklüklere LCD
ekran üzerinden tuşlar vasıtasıyla ulaşılabilecektir.
 Faz-Nötr Gerilimleri
 Faz-Faz Gerilimleri
 Faz Akımları
 Nötr Akımı
(İTM.183)
 Güç Faktörü
 Frekans
 Aktif Güç (P)
 Reaktif Güç (Q)
 Görünür Güç ( S)
 Demand (15 dakikalık)
 THD %I
 THD %V
 Alınan ve verilen güç görünebilecektir.
 Seçilen parametreler verilen limit değerlerin dışına çıktığında çıkış verecek 2 adet Alarm
Kontağı bulunacaktır. Alarm bilgisi ekrandan da görünecektir.
 Trafo merkezindeki operatör bilgisayarına bilgi aktarımının yapılacağı 1 adet RS485 port
bulunacaktır.
 Trafo merkezindeki operatör bilgisayarına yüklenecek yazılım ile T.M.’deki tüm enerji
analizörlerine mimik diyagram (tek hat şeması) üzerinden erişilebilecektir. Program
içerisinde istasyonun basit mimik diyagram (tek hat şeması) bulunacak ve bu diyagramda
tüm hatlara ait MW, MVAr, Gerilim ve Akım değerleri hattın ismi ile beraber canlı olarak
izlenebilecektir. Üreticiler bu temel verilerin dışında diğer verileri de isterlerse ekranda
gösterebileceklerdir.

(İTM.183)
BÖLÜM  25
KESİCİ
 Kesiciler özelliklerine, projelerine ve imalatçı firma montaj kataloglarına uygun olarak

yerlerine sağlam ve terazisinde monte edilecektir.
 Tüm 154kV ve 380 kV kesicilerin Açma-1 ve Açma-2 devreleri denetlenecek ve açma
devresinde bir kopukluk olduğunda alarm sinyali alınacaktır. “Açma devresi denetleme”
mevcut mesafe koruma, Aşırı Akım, Diferansiyel koruma röleleri üzerinden veya ayrı bir röle
üzerinden yapılabilecektir.”
 Kesicilerin, kumanda mekanizmasına yakından elle kumanda verileceği veya elle
kurulabileceği göz önünde bulundurularak yerleştirilmeleri yapılacaktır.
 Üç kutbun aynı anda açılıp kapanması temin edilecektir.
 Bütün bağlantılar kontrol edilecek, önce yakından elle, sonra uzaktan olmak üzere birbirini
takip eden en az beş açma-kapama yaptırılarak gerekli düzeltme, ayar ve kontrollar
yapılacaktır.
 TEİAŞ' ca verilecek kesicilerin elverişli olması durumunda 154 kV tüm kesicilerde açma ve
kapama komutları kesici üzerindeki uzak/yakın anahtarından geçirilecektir. Kesici yakın
konumuna alındığında, kumanda odasında sesli ve ışıklı sinyal alınacaktır.
 Ayarları yapılmış kesicilerin tüm fonksiyonları eksiksiz ve tam olarak yerine getirmesi
gerekmektedir.
25.1. O.G. Kesiciler
25.1.1. Genel
Bu şartname, orta gerilim sisteminde kullanılmak üzere satın alınacak 36 kV ve daha

aşağı gerilimlerdeki kesicilerin teknik özelliklerini kapsar. OG Metal mahfazalı hücrelerde
kullanılan kesiciler için de yol gösterici olması bakımından kısmen kullanılabilir.
Şartname ve eklerinde aksi belirtilmedikçe, kesiciler üç kutuplu olacak ve şartnamede

belirtilen çalışma mekanizması ve bütün yardımcı donanım ve malzemeleriyle birlikte komple
ünite olarak temin edilecektir.

(İTM.183)
Aksi belirtilmedikçe bu şartname kapsamındaki kesicilerin tasarım, yapım ve testleri aşağıdaki

standartların en son baskılarına uygun olarak yapılacaktır;
Standardlar Konusu
IEC 62271-100
High-voltage alternating-current circuit-breakers
IEC 62271-110
High-voltage test techniques. Part 1: General definitions
IEC 60060-1
and test requirements
TS 914 EN ISO 1461
High voltage test techniques - Part 2: Measuring
IEC 60060-2
systems
Yüksek Gerilim Deney Yöntemleri-Bölüm:1 Genel
TS 3008
Tanımlar ve Deney Koşulları
Yüksek Gerilim Deney Yöntemleri Bölüm:2 Deney
TS 3009
Yöntemleri
Yüksek Gerilim Deney Yöntemleri - Bölüm 3: Ölçme
TS 3010
Donanımı
Yüksek Gerilim Deney Yöntemleri-Bölüm:4 Ölçme
TS 3494
Donanımı için Uygulama Kılavuzu
Standardlar Konusu
Insulation co-ordination - Part 1: Definitions, principles
IEC 60071-1
and rules
IEC 60071-2 Insulation co-ordination - Part 2: Application guide
Yalıtım Koordinasyonu-Bölüm 1: Tarifler, Prensipler ve
TS 855 EN 60071-1
Kurallar
IEC 60376
hexafluoride
Guide to the checking of sulphur hexafluoride (SF6)
IEC 60480
taken from electrical equipment
Elektrik Cihazlarındaki Sülfürhekzaflorürün (SF6)
TS 3438
Muayene Kılavuzu
Common specifications for high-voltage switchgear and
IEC 60694
controlgear standards
Mahfazalarla Sağlanan Koruma Dereceleri (IP kodu)
TS 3033 EN 60529
(Elektrik Donanımlarında)
IEC 60439-1 Low-voltage switchgear and controlgear assemblies -

(İTM.183)
Part 1: Type-tested and partially type-tested assemblies
Low-voltage switchgear and controlgear assemblies -
IEC 60439-2 Part 2: Particular requirements for busbar trunking systems
(busways)
Part 3: Particular requirements for low-voltage switchgear and
IEC 60439-3 controlgear assemblies intended to be installed in places
where unskilled persons have access for their use -
Distribution boards
IEC 60439-4 Part 4: Particular requirements for assemblies for construction
sites (ACS)
Part 5: Particular requirements for assemblies intended to be
IEC 60439-5
installed outdoors in public places - Cable distribution cabinets
(CDCs) for power distribution in Networks
Alçak Gerilim Anahtarlama ve Kontrol Üniteleri-Tip
TS 3367 EN 60439-1 Deneyleri Yapılmış veya Tip Deneyleri Kısmen Yapılmış
Üniteler
Eşdeğer ya da daha üstün başka standartlar uygulanmışsa bunların Türkçe veya İngilizce
TSE ve IEC standartlarının bulunmadığı özel parçalarla ilgili olarak, Teklif Sahibi, Alıcı’nın
da onayının alınması şartıyla uygulanabilir standartlar önerecektir.
Kesicilerin imalatında kullanılan malzemelerin tüm kimyasal, fiziksel ve dielektrik

Institut for Normung) veya Avrupa Birliği ülkelerinin normlarının öngördüğü özelliklere uygun
olacaktır.
Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde aksi belirtilmedikçe sipariş konusu kesiciler
aşağıda belirtilen çalışma koşullarında kullanılmaya elverişli olacaktır.
ÇALIŞMA KOŞULLARI BİNA İÇİ (DAHİLİ) BİNA DIŞI (HARİCİ)
 Yükselti : 1000 m 1000 m

 Ortam sıcaklığı (*)
 en az : - 25 °C - 40 °C
 en fazla : +40 °C +45 °C

(İTM.183)
 24 saatlik ortalama : +35 °C’nin altında +35 C°'nin altında
 Bir yıllık ortalama : +25 °C’nin altında +25 C°'nin altında
 Ortam hava kirliliği : - Ağır
 Buzlanma : - Sınıf 10, 10 mm
 Rüzgar basıncı : - 700 Pa (34 m/s rüzgar hızı)
 En yüksek güneş ışınımı : - 500 W/m²

 Yer sarsıntısı (**)
 Yatay ivme : 0.5 g yer seviyesinde (harici ve dahili tipler için)
 Düşey ivme : 0.25 g (harici ve dahili tipler için)
 Sistem koşulları
 Topraklama :Doğrudan veya direnç üzerinden topraklı nötr sistemi
(*) Ortam sıcaklığı yukarıda belirtilen normal işletme şartlarının önemli ölçüde dışında
olabildiği yerlerdeki tesisler için, belirtilmesi gereken en düşük, en yüksek sıcaklığın tercih edilen
aralıkları;
 Çok soğuk iklimler için :-50°C ve +40°C
 Çok sıcak iklimler için : -5°C ve +50°C
(**)Kesiciler; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine dayanacak ve herhangi bir

ünitesinin zarar görmesi engellenecek şekilde dizayn edilecek, yardımcı servis güç trafolarının
çalışacağı yerde tesisi için gereken proje, resim ve malzemeler ile yardımcı servis güç
trafolarının Deprem dayanma testi veya IEC ye uygun olarak yapılacak Analitik metodlu deprem
dayanıklılık hesapları Yüklenici tarafından verilecektir.
Kesicilerin tesis edilecekleri her mahalde aşağıdaki yardımcı güç kaynakları mevcut
olacaktır:
 Üç faz AC sistem (nötrlü) : 380 volt ±%10

47.5-52 Hz
 Tek faz AC sistem (faz-nötr) : 220 volt ±%10
 DC sistem : 110 veya 220 volt, %+15,-20
220 VDC kullanılacak kesiciler, sözleşmeden sonra ayrıca belirtilecektir.
Kesicinin kullanılacağı Trafo Merkezi dikkate alınarak, DC Sisteminin 110 VDC veya 220
VDC olacağı Malzeme Listesinde ve Garantili Özellikler Listesinde belirtilecektir.
25.1.2.1. Kesici Tipleri
Kesiciler üç kutuplu, üç fazlı açma ve kapama yapan tipte olacaktır. Kesiciler yatay bir
kaide üzerine monte edilebilir ve önden kumandalı olacaktır.
Kesiciler, ark söndürme ortamı, tekrar kapama işlemi ve çalışma ortamına göre aşağıdaki
gibi tiplendirilmiştir.

(İTM.183)
a) Ark söndürme ortamına göre
 SF6 gazlı
 Vakumlu
b) Tekrar kapama işlemine göre

 Tekrar kapamalı
 Tekrar kapamasız
c) Çalışma ortamına göre

 Bina içi (dahili)
 Bina dışı (harici)
Kesicilerin tasarım ve imalatı, Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait Birim Fiyat Teklif
belirtilmedikçe, aşağıda verilen karakteristiklere uygun olarak yapılacaktır.
 Anma gerilimleri (En yüksek sistem

gerilimleri) :7,2 kV - 12 kV - 17,5 kV - 36 kV
 Nominal sistem gerilimi :6.3 kV - 10.5 kV -15.8 kV - 33 kV
 Anma yalıtım düzeyleri
 Yıldırım darbe dayanım
gerilimi (kV-tepe) : 60 75 95 170
 Şebeke frekanslı dayanım
 gerilimi (kV-etken) : 20 28 38 70
(1 dakika süreli)
 Yardımcı donanım için 1 dakika süreli şebeke
frekanslı dayanım gerilimi : 2000 V
 Anma frekansı (***) : 50 Hz
 Anma normal akımı : Gar.Kar. Listesinde belirtilecektir.
 Anma kısa devre kesme akımı : 25 kA
 Anma kısa devre kapama akımı : 2,5 x anma kısa devre kesme akımı
 Anma kısa devre süresi : 3 saniye
 İlk açan kutup katsayısı : 1,5
 Geçici toparlanma gerilimi standart değerleri : IEC 62271-100'e göre
 Boşta kablo anma kesme akımı : IEC 62271-100'e göre
 Tek kapasitör bankı anma kesme akımı : IEC 62271-100'e göre
(Yalnız şönt kapasitör kesicileri için verilecek)
 Ardışık kapasitör bankı anma kesme akımı : IEC 62271-100'e göre
 Kapasitör bankı anma ınrush akımı : IEC 62271-100'e göre
 Endüktif akım anma kesme değeri : Kesicinin kullanılacağı yere göre
belirlenecektir.
 Yukarıda belirtilen tüm anma kesme
akımlarını kesmede oluşan en yüksek
aşırı gerilim (toprağa göre) : 2.5 p.u'dan küçük
 Anma çalışma çevrimi
 Tekrar kapamalı : A-0,3 sn-KA- 1-3 dk -KA
(İTM.183)
(Burada belirtilen 1-3 dk.lık
sürelerden hangisinin
isteneceği Alıcı tarafından
belirlenip Garantili Özellikler
Listesine yazılacaktır.)
 Tekrar kapamasız : KA-15 sn-KA
 Kesme (açma) süresi : 80 ms'den az
 Kapama süresi : 120 ms'den az
 Kutuplar arasında faz uyuşmazlığı
 Açma'da : 5 ms'den az
 Kapama'da : 5 ms'den az
(***) Kesiciler 47.5-52 Hz aralığında sürekli, 47-47.5 Hz aralığına her girişinde ise en az
20 sn çalışacak şekilde tasarlanmalıdır
Kesicilerle ilgili istenen değerler ve karakteristikler bilgi vermek bakımından Garantili

Özellikler Listesinde belirtilmiştir. Alıcı kesicinin kullanılacağı yeri ve çalışma şartlarını dikkate
alarak Garantili Özelikler Listesini hazırlayacaktır.
25.1.2.2.1. Kapasitör bankları ve reaktörler için kullanılacak kesicilerle ilgili özel istemler;
Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde belirtilmesi kaydıyla kesiciler aşağıda
belirtilen hususlara uygun olacaktır.
i) Kesiciler kapasitör banklarının ve reaktörlerin açma ve kapamaları esnasında oluşabilecek

tekrar atlamalardan arınmış şekilde dizayn edilecektir.
ii) Kesiciler bakım gerektirmeksizin kapasitör bankı için çok sayıda açma-kapama
yapabilecektir.
iii) Kesicilerin kapasitör akımı kesme değeri kapasitör bankının anma akımının 1.5 mislinden az
olmayacaktır.
iv) Kesicilerin anma kapama akımı, şönt kapasitörlerin, limitleyici reaktör gözönüne alınmadan
maksimum inrush akımını belli bir toleransla kapsayacaktır. Ancak aynı baraya bağlı birden
fazla şönt kapasitörler mevcutsa hesaplamalarda limitleyici reaktör göz önüne alınacaktır.
v) Bir veya birden fazla şönt kapasitörleri anahtarlayan kesiciler bankların Inrush akımının
genlik ve frekansına dayanabilecek şekilde dizayn edilecektir.
25.1.2.3. Garantilerin karşılanmaması ve Sapmalar (Deviation)
Teknik Şartnamede belirtilen hususlar ile Garantili Özellikler Listesinde verilen değerlerin
birebir karşılanması esastır. Karşılanmaması durumunda teklif sahibi sapmaları Bu şartnamenin

(İTM.183)
25.1.2.4.1. Kesici Tipi
Bu teknik şartname SF6 gazlı ve vakum tipi kesicileri kapsar. Garantili Özelliklerinde
belirtilen kesici tipi için teklif verilecektir.
i) SF6 gazlı kesiciler
Kesicide kullanılan SF6 gazı IEC 60376'ya uygun olacak ve kesiciler SF6 gazı ile dolu
olarak teslim edilecektir. Kesicilerde IEC 62271-100'de belirtilen aşağıdaki sızdırmazlık
sınıfları kabul edilecektir.
 Cihazın ömrü boyunca (20 yıl) gaz takviyesi gerektirmeyen mühürlü basınç (sealed
pressure) sistemi veya,
 Yıllık gaz kaçağı oranı % 1'den küçük, yeniden doldurma süresi 2 yıldan uzun olmak
kaydıyla kapalı basınç (closed pressure) sistemi. Kapalı basınç sistemi kullanıldığında
anahtarlama hücresi, basınç göstergesi, gaz doldurma sistemi ve gaz basınç rölesi (1.
kademe alarm, 2. kademe açma ve kapamanın kilitlenmesi) ile teçhiz edilecektir.
 SF6 gazlı kesicilerin kutupları arıza anında yüksek basınçtan dolayı oluşabilecek
patlamalara karşı can ve mal emniyetini tehdit etmeyecek şekilde dizayn edilecektir.
Satıcı teklifinde bu emniyetin nasıl sağlandığı konusunda açıklama yapacaktır.
i) Vakumlu Kesiciler
Vakum tüpleri kesiciye takılı olarak teslim edilecektir.
25.1.2.4.2. Çalışma Mekanizması
 Çalışma mekanizması, bir yay düzeni üzerinde açma ve kapama işlemleri için gerekli
enerjiyi depo eden ve bu biriktirilmiş enerji ile çalışan tipte olacaktır.
 Kesiciler açma öncelikli (trip-free) olacaktır.
 Kapama yayı, elektrik motoru ile kurulacak, ayrıca, acil durumlarda kullanılmak üzere,
sökülüp takılabilen bir kol vasıtasıyla elle yay kurma düzeni bulunacaktır.
 Açma yayı, kesici kapandığında otomatik olarak kurulacaktır.
 Çalışma mekanizması, ayrı bir işleme gerek duyulmadan, bir Açma-Kapama-Açma işlem
çevrimi için yeterli enerjiyi depo edebilecek ve kapama yayının tam olarak kurulmamış
olması durumunda kesicinin kapatılmasını önleyecek bir kilitleme bulunacaktır.
 Çalışma mekanizması dolabı üzerinde, yayın durumunu gösteren kırmızı zemin üzerine
beyaz harflerle "YAY KURULU", yeşil zemin üzerine beyaz harflerle "YAY BOŞ" yazılı
mekanik olarak çalışan bir gösterge bulunacaktır.
 Kesicilerde, motor arıza v.s. gibi gerekli güvenlik ve alarm düzenleri bulunacaktır.
 Çalışma mekanizması dolabı üzerinde, kesicinin açık konumunu gösteren yeşil zemin
üzerine beyaz harflerle (O), kesicinin kapalı konumunu gösteren kırmızı zemin üzerine
beyaz harflerle (I) yazılı mekanik çalışan bir gösterge bulunacaktır.
 Bütün kesicilerde açma sayısını kaydeden mekanik bir sayıcı bulunacaktır.
25.1.2.4.3. Açma Kapama Düzenleri

(İTM.183)
 Açma ve kapama işlemleri, şönt açma ve kapama bobinleri vasıtasıyla uzaktan yapılacaktır.
 Kesicilere ayrıca acil durumlarda, kesici üzerinden mekanik olarak kumanda edilebilecektir.
 Kesici kumanda devrelerinde aşağıdaki teçhizat bulunacaktır.
i) Açma ve kapama bobinleri

Besleme gerilimi Garantili Özellikler Listesinde belirtilen değerde olacak ve açma
kapama işlemleri, besleme geriliminin aşağıda belirtilen sınırları arasında emniyetle
yapılabilecektir.
DC Besleme
 Açma bobini : % 70 ile % 110
 Kapama bobini : % 85 ile % 110
AC Besleme
 Açma ve kapama bobini : %85 ile %110
ii) Antipompaj rölesi ve devresi
iii) Yardımcı kontaklar
Kesicilerde doğrudan doğruya çalışma mekanizmasına bağlı yardımcı kontaklar

bulunacaktır. Kesicinin normal kumandası için gerekenlere ek olarak en az 6 açık ve 6
kapalı kontak Alıcının kullanımına sunulacaktır. Enversör kontaklar 1 açık + 1 kapalı kontak
olarak kabul edilmeyecektir. Kontaklar galvanik gümüşle kaplı bakırdan veya eşdeğer başka
malzemeden yapılmış olacak ve en az 10 A DC sürekli akım taşıyacak kapasitede olacaktır.
10 A DC akım geçerken kontakların sıcaklığının ortam sıcaklığına göre artışı IEC’de
belirtilen sınırları aşmayacaktır.
iv) Kesiciyi açık durumda elektriksel ve mekanik olarak kilitleyen kilit sistemi bulunacaktır.
v) Mühürlü basınç (sealed pressure) sistemi olmayan SF6 gazlı kesicilerde söndürme
hücresindeki SF6 gazının basıncı güvenli bir çalışma için gerekli olan anma değerinin altına
düştüğü zaman, uzaktan uyarma sinyalinin de verilmesi kaydıyla, kesiciyi açtıran ve başka
manevra yapılmasını engelleyen bir kilitleme düzeni bulunacaktır.
vi) Yay kurma motoru

Besleme gerilimi Garantili Özelliklerinde belirtilen değerde olacak ve motor, besleme
geriliminin %85 ile %110'u arasındaki gerilimlerde çalışabilecektir.
vii) Motor besleme devresinde koruyucu anahtarlı otomatik sigortalar. Sigortanın attığının tespiti
için, anahtarlı otomatik sigortalar 1 adet yardımcı kontak (anahtarlı otomatik sigorta açık
iken kapalı) ile donatılacak ve bu kontak uçları kesici terminal dizisindeki yedek
terminallerden ikisine bağlanacaktır.
viii) Kapama yayının boşta durumunda kapanan limit kontak (sinyal için).
ix) Yüklenici tarafından, kumanda, motor, sinyalizasyon ve yardımcı kontak devrelerinin

klemensleri, numara etiketleriyle numaralandırılacaktır.

(İTM.183)
x) Minimum Kapama-Açma süresi dışarıdan herhangi bir geciktirme olmaksızın kesicinin kendi
zatı yapısıyla sağlanacaktır.
25.1.2.4.4. Tekrar Kapama
Tekrar kapamalı kesiciler üç fazlı ikili tekrar kapamaya uygun olacaktır (Birinci tekrar
kapama 0.3 saniye, ikinci tekrar kapama 1 - 3 dakika).
İkinci tekrar kapama süresi Alıcı tarafından belirlenecektir.
25.1.2.4.5. Bina Dışı (Harici) Kesiciler
Bina dışı kesiciler, kirli ortam şartlarında kullanılmaya uygun olacak, izolatörlerin nominal
spesifik yüzeysel kaçak yolu uzunluğu 25 mm/kV (faz-¬faz)'dan az olmayacaktır.
İzolatörler ve yalıtkan itici kollar bina dışı tiplerde seramikten, bina içi tiplerde seramik
veya epoksi reçineden yapılmış olacaktır. Epoksi reçine malzemesi yerine poliüretan ve benzeri
malzeme ile imal edilmiş olan izolatörler reddedilecektir. Seramik izolatörler IEC 60273 ve IEC
60168'e, epoksi reçine izolatörler IEC 60660'a uygun olacaktır.
Bina dışı kesici yerine, Madde 1.3.'de belirtilen çevre koşullarına uygun olarak imal
edilmiş metal hücreler içerisine monte edilmiş dahili tip kesiciler, alıcının uygun görmesi şartıyla,
kabul edilebilir.
25.1.2.4.6. Orta Gerilim Bağlantı Terminalleri
Kesicilerin O.G. Terminalleri, en az 5 mikron kalınlıkta gümüşle kaplı sertleştirilmiş

elektrolitik bakırdan ya da çıplak alüminyumdan imal edilecektir.
Terminaller kesicinin arka tarafında (kumanda dolabının bulunmadığı taraf) yatay veya
düşey durumda olacaktır.
a) Harici tip kesicilerde terminaller silindirik çubuk şeklinde olacaktır. Terminal boyu 80 mm
olmak üzere terminal çapı, anma akım değerine göre, 30 mm veya 40 mm olarak imalatçı
tarafından seçilecektir.
b) Dahili tip kesiciler için Teklif Sahipleri, aşağıda belirtilen (i), (ii) durumlarını kapsar şekilde
teklif vereceklerdir. (ii) durumunu içeren bükülgen parça bedeli ayrıca belirtilecektir.
i) Terminaller dikdörtgen kesitli olacak, terminal boyutları ve civata bağlantı delikleri, ekte
verilen TM84-G344 no.lu "Dahili Tip OG Kesicileri Terminal Boyut Resimleri"nde belirtilen
ölçülere uygun olacaktır.
ii) OG terminalleri aşağıdaki şekilde belirtildiği gibi bükülgen bir parça içerecektir. Bükülgen
parça örgülü bakırdan ya da alüminyum folyodan (ETIAL-6, yarı sert, 0.2 mm kalınlığında)
yapılacak titreşim ve genleşmeyi önleyecektir. Akım taşıma kapasiteleri “Dahili tip OG Kesici
Terminal Boyut Resmi”'ne göre olacaktır.
350 mm ya da 400 mm boyundaki bükülgen parçanın her iki ucu ince bakır plaka ile
kaplanacak ve kalay ile tutturularak preslenecektir. Her bir kesici için 6 adet flexible parça
verilecektir.
 Ölçüler mm
 Bükülgen parça kalınlığı geçecek akıma göre seçilecektir.
 Genişliğini ve kalınlığını azaltmak için kesici terminalinde montajda problem
yaratmayacak ve istenen akımı geçirecek birden fazla paralel bükülgen parça
(İTM.183)
25.1.2.4.7. Kumanda Dolabı
 Kesicinin çalışma mekanizması, açma ve kapama bobinleri, röleler, yardımcı kontaklar,

açma ve kapama butonları veya kolları, pozisyon göstergeleri, sigorta ve otomatik şalterler,
bağlantı terminalleri ve diğer ilgili donanım IEC 60439-1,2,3,4,5’e uygun imal edilmiş ve IEC
60529'a göre dahili tiplerde en az IP 20, harici tiplerde en az IP 54, koruma derecesine
sahip bir dolaba yerleştirilecektir.
 Kumanda dolabı, OG terminallerinin bulunmadığı tarafta olacak, bütün göstergeler,

kumanda butonları ve kolları kolayca görülebilir ve kumanda edilebilir şekilde ön yüzde
bulunacaktır.
 Kumanda dolabı, en az 2 mm (kapaklar en az 1 mm) kalınlıkta soğukta çekilmiş sacdan imal

edilecektir ve iç yüzeyleri kondenzasyona mani olacak bir malzeme ile astarlanacaktır.
Dahili tip kesicilerde kumanda dolabı elektrostatik kaplama yöntemi (toz boya) ile tercihen
gri (RAL 7032) renkte boyanacaktır. Harici tip kesicilerde ise kumanda dolabı sıcak daldırma
galvaniz kaplanacaktır. Kumanda dolabının kapısı tercihen menteşeli olacak ve bir kilitleme
tertibatı bulunacaktır ya da kapı “allen” başlı civatalarla tutturulacaktır.
 Kapağın toprak bağlantısı, en az 16 mm2 kesitte bükülebilir çok telli bir bakır iletkenle
yapılacaktır. Kapak üzerinde bulunacak teçhizata yapılacak bütün bağlantılar bükülebilir çok
telli kablolarla yapılacaktır.
 Sekonder bağlantıların yapılabilmesi için yeterli miktarda rakor takılacaktır.
i) Terminal dizisi
Terminaller modüler tipte, yanmaz veya kendiliğinden sönen malzemeden yapılmış

olacak ve metal raylar üzerine yaylı şekilde tutturulacaktır. Metal raylar topraklanacaktır.
Bitişik terminal dizileri arasında en az 15 cm açıklık olacak ve terminal dizisinde en az %20
yedek terminal bulunacaktır. Her terminal dizisinde sökülebilir işaretleme şeridi bulunacaktır.

(İTM.183)
Terminaller, bağlantıların kolayca yapılabileceği, kablo işaretlerinin kolayca
görülebileceği şekilde yerleştirilecektir.
ii) Isıtıcılar
Çalışma mekanizması dolabında, Madde 1.3.'te belirtilen çalışma koşullarında verimli
çalışmanın sağlanması için, 220 V AC gerilimle çalışan termostat kontrollü ısıtıcılar
bulunacaktır.
25.1.2.4.7. Topraklama
Kesicilerin tabanında topraklama için en az 12 mm çapında paslanmaz çelikten yapılmış

bir topraklama cıvatası bulunacaktır.
25.1.2.4.8. Montaj
Kesiciler, alt tarafında tekerlekleri bulunan taşıyıcı bir şasi (araba) üzerine monte edilecek
ve taşıyıcı şasi kesici ile birlikte verilecektir. Şasinin yere tespiti için uygun bağlantı delikleri
bulunacaktır. Taşıyıcı şasi sıcak daldırma yöntemiyle galvanizlenecektir.
Kesicilerde kaldırma için gözlü civata ya da kaldırma kancası bulunacaktır.
25.1.2.4.9. Ölçüler
Kesicilerde OG bağlantı elemanları eksenleri arasındaki asgari açıklıklar aşağıdaki

tabloda belirtilen değerlere uygun olacaktır. Kesici kutupları arasındaki açıklıkların bu
değerlerden küçük olmasına rağmen kesiciler fazlar arası yalıtım testlerinden geçmiş olsa bile,
cihazlar arası bağlantıların verilen bu açık¬lıklarla yapılabilmesini temin etmek için, imalatçı
uygun şekildeki gerekli bağlantı parçala¬rını kesicilerle birlikte verecektir. Kutuplar arasında
herhangi bir amaçla izolasyon malzemesi kullanılmayacak, arada sadece hava yalıtımı
bulunacaktır.
Kesicinin kumanda dolabı ile birlikte en büyük ölçüleri, 36 kV’ta 183 cm ve 15 kV ve aşağı
gerilimlerde 119 cm genişlikte olan standart orta gerilim hücrelerine, diğer cihazlarla birlikte
yerleştirilebilecek ve burada çalıştırılabilecek büyüklükte olacaktır.
Dahili ve Harici Tip Kesiciler İçin Bağlantı Eksenleri Arasındaki Minimum Açıklıklar
OG Bağlantı terminalleri arasındaki

Maksimum açıklık (mm)
Sınıf
İşletme Gerilimi (kV) 1000 A'den
1000 A’e kadar
yukarı
Dahili 210 250
7,2
Harici 400 veya daha yukarı
Dahili 250 290
12
Dahili 300 340
17,5
(İTM.183)
Dahili 470 510
36
25.1.2.4.10. Etiket
Kesicinin kumanda dolabı üzerinde, ön yüzde, kolaylıkla görülebilecek, paslan¬maz çelik

veya paslanmayan başka metalden yapılmış bir etiket bulunacaktır. Bu etiket kesici üzerine
sağlam bir biçimde monte edilecek, üzerindeki yazılar zamanla bozulmayacaktır. Tüm yazılar
Türkçe olacak ve Alıcı'nın onayına sunulacaktır.

 Uygulanan standart,
 Anma gerilimi (kV),
 Anma yıldırım darbe dayanım gerilimi (kV-tepe),
 Anma frekansı (Hz),
 Anma normal akımı (A),
 Anma kısa devre süresi (s),
 Anma kısa devre kesme akımı (kA-etken),
 Anma kısa devre kapama akımı (kA-tepe),
 İlk açan kutup katsayısı,
 Faz uyuşmazlığında anma kesme akımı (A),
 Boşta kablo anma kesme akımı (A),
 Tek kapasitör bankı anma kesme akımı (A),
(Şönt kapasitör kesicileri için verilecek),
 Ardışık kapasitör bankı anma kesme akımı (A),
(Rated back to back capacitor bank breaking current (A))
 (Şönt kapasitör kesicileri için verilecek),
 Kapasitör bankı anma inrush akımı (A),
(Şönt kapasitör kesicileri için verilecek),
 SF6 gazı anma basıncı (kg/cm2),
 Anma kesme kapasitesinde en büyük ve en küçük gaz basıncı limitleri (kg/cm2),
 Beslenme gerilimleri (V),
 Motor
 Açma bobini
 Kapama bobini
 Motor gücü (W),
 Isıtıcı gücü (W),
 Anma çalışma çevrimi,
 Ağırlık,
 Ortam sıcaklığı sınıfı
25.1.2.4.11.1. Genel

(İTM.183)
Kesicilerin metal bölümleri korozyona dayanıklı malzemeden yapılacak ve yüzeyler
 Akım taşıyan parçalar demir içermeyen metalden olacaktır.
 Bütün yüzeyler olabildiğince su tutmaz şekilde düzenlenecek ve harici tip kesicilerde bütün
mahfazaların böcek girmesine karşı korunmuş drenaj delikleri bulunacaktır.
 İmalat ve montajda kullanılacak malzemeler galvanik korozyona yol açmayacak şekilde

 Akım taşıyan ya da yapı elemanı olarak kullanılan alüminyum alaşımdan parçalar korozyona
 Demirden parçalar sıcak daldırma usulüyle galvanizlenecek veya bunun mümkün olmadığı
hallerde elektro galvaniz usulüyle galvanizlenmeli ya da mümkün olmadığı yerlerde alıcının
onayıyla diğer korozyonu önleyici tedbirlerle korunmalıdır.
 Korozyondan korunacak yüzeyler, düzgün, hasarsız, temiz ve kaplamanın ömrünü azaltan

yabancı maddelerden arınmış olacaktır.
25.1.2.4.11.2. Boyama

dayanıklı olmalı ve tercihen gri (RAL 7032) renkte boyanmalıdır.
Üretici uygulayacağı boyama yöntemini alıcının onayına sunacak, her bir boya katının
kalınlığını bildirecektir.
Elektrostatik kaplama yöntemi uygulandığında, polyester tipi toz boyalar kullanılacak,

kaplama kalınlığı ilgili Türk Standardına uygun olacaktır.
Üreticiler, yukarıda belirtilenler dışındaki boyama yöntemlerini uygulamak istemeleri

halinde, bu yöntemi tekliflerinde açıkça belirtecekler ve varsa ilgili belgeleri vereceklerdir. Boya
kalınlığı 90±15 mikron olacaktır.
Boya kalınlığı rastgele seçilmiş beş noktada “Boya kontrol aygıtı” aracılığıyla ölçülecektir.
Her katın ortalama kalınlığı imalatçının belirttiği değerden düşük olmayacaktır. Toplam boya
kalınlığı hiçbir noktada belirtilen değerden düşük olmayacaktır.
Boya tabakalarının birbirleriyle kaynaşması, rastgele seçilen beş noktada ISO 2409'a
uygun olarak çapraz-kazıma yöntemiyle kontrol edilecektir. Deney sonucu bu standartta yer
alan sınıf-1'den daha kötü olmamalıdır.

(İTM.183)

konusundaki TS 914 EN ISO 1461’e uygun olarak yapılacaktır. Aksi belirtilmedikçe, galvaniz
kaplama kalınlıkları kesicinin şasisinde en az 80 mikron olacaktır.
daldırma ile galvanizlenmesi; işleme, eğme, kesme, delme, puntolama, işaretleme ve kaynak
işlemleri tamamlandıktan ve yüzeyler üzerindeki pas ve yağlar kumlama, kimyasal temizleme vb
yöntemlerle iyice temizlendikten sonra yapılmalıdır. Galvanizlenen somunların kılavuzlanıp
dişlerin temizlenmesi veya yeniden diş açılmasından sonra suya dayanıklı ve paslanmayı
Boyanamayan ve sıcak galvaniz yapılamayan küçük parçalar, elektro galvaniz yapılacak

veya paslanmaz çelikten olacaktır. Elektro galvaniz kalınlığı en az 12 mikron olacaktır.
25.1.3. Testler
Aşağıdaki tip ve rutin testleri IEC ve TSE Standardlarına uygun olarak yapılmış olacak
veya yaptırılacaktır. Kesicinin kullanılacağı yer (Trafo fideri, hat fideri, reaktör fideri, kapasitör
fideri, transfer fideri, kuplaj fideri) ve çalışma şartları dikkate alınarak uygulanacak testler Alıcı
tarafından belirlenecektir (trafo fideri ve kuplaj fideri dışında temin edilecek tüm kesicilerin
aşağıda 26.12.1. maddesi a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m bentlerinde belirtilen tip testlerinden
başarı ile geçmiş olması zorunludur) Testlerde kullanılacak bütün cihazlar kabul edilen ve
onaylanan laboratuarlarda kalibre edilmiş olacaktır. Test cihazlarının kalibre edilmiş olduğu test
laboratuarı tarafından belgelenecektir. Madde no.ları IEC 62271-100 Edition 1.1 2003-05 ve IEC
62271-110 First Edition 2005-06 versiyonu dikkate alınarak yazılmıştır.
25.1.3.1. Tip Testleri (Type Tests)
a) Dielektrik Testleri (Dielectric tests) (IEC 62271-100 madde 6.2)

i) Yıldırım darbe gerilim testi (Lightning impulse voltage test)
ii) Şebeke frekanslı gerilim testi (Power frequency voltage test)
iii) Yardımcı ve kontrol devrelerin dielektrik testleri (Dielectric tests on auxiliary and control
circuits)
 Darbe gerilimi testi (İmpulse voltage test)
 Şebeke frekanslı gerilim testi (Power frequency voltage test)
iv) Kısmi boşalma testleri (Partial discharge measurement)
b) Ana devre direncinin ölçülmesi (Measurement of the resistance of the main circuit) (IEC
62271-100 madde 6.4)
c) Sıcaklık artış testleri (Temperature-rise tests) (IEC 62271-100 madde 6.5),

i) Ana devrenin sıcaklık artış testi (Temperature-rise tests of the main circuit),
ii) Yardımcı ve kontrol ekipmanlarının sıcaklık artışı testi (Temperature-rise tests of the
auxiliary and control equipment)
d) Kısa süreli dayanım ve tepe dayanım akımı testleri (Short time withstand current and peak
withstand current tests) (IEC 62271-100 madde 6.6)
e) Koruma derecesinin doğrulanması (Verification of the degree of protection) (IEC 62271-100

(İTM.183)
madde 6.7)
i) IP kodunun doğrulanması (Verification of the IP coding)
ii) Mekanik çarpma testi (Mechanical impact test)
f) Sızdırmazlık testi (Tightness test) (IEC 62271-100 madde 6.8)
g) Elektromagnetik uyumluluk testi (Electromagnetic compatibility test) (IEC 62271-100 madde

6.9)
h) Mekanik ve çevresel testler (Mechanical and environmental tests) (IEC 62271-100 madde
6.101)
i) Çevre sıcaklığında mekanik çalışma testi (Mechanical operation test at ambient air
temperature) (5000 açma-kapama)
Çevre sıcaklığında mekanik çalışma testi, tekrar kapamalı ve tekrar kapamasız

kesicilerin, minimum (500), anma (3500) ve maksimum (500) kontrol gerilimlerinde, her
biri, K-ta-A olan 4500 çalışma dizisi ve
 Otomatik tekrar kapamalı kesicilerde anma kaynak geriliminde her biri A-1.3 sn-KA-
ta-KA olan çalışma dizisi;
 Tekrar kapamasız kesicilerde, anma kaynak geriliminde her biri KA-ta-KA olan 500
çalışma dizisi olmak üzere, toplam 5000 çalışma dizisinden ibarettir. “ta” zaman
aralığı, başlangıç durumuna dönüp düzelme ve/veya kesicinin parçalarının gereksiz
yere ısınmasını önlemek için, birbirini izleyen işlemler arasında geçmesi gereken
zamandır.
Kondansatör gruplarını açma kapama işlemlerinde kullanılacak kesicilerde, bu test

minimum, anma ve maksimum kaynak gerilimlerinde, her biri K-ta-A olan 1500 çalışma
dizisi olmak üzere, toplam 4500 çalışma dizisinden ibarettir.
ii) Düşük ve yüksek sıcaklık testleri (Low and high temperature tests)
iii) Ağır buzlanma şartları altında çalışma testi (Test to prove the operation under severe ice
conditions (Harici hareketli bölümleri bulunan harici tip kesiciler için istenecek)
i) Kısa devre akımında kapama ve açma testleri (Short-circoit current making and breaking
tests) (IEC 62271-100 madde 6.106)
j) Kritik akım testleri (Kesicinin kritik akımı varsa istenecek.) (Critical current tests) (IEC
62271-100 madde 6.107)
k) Tek fazlı kısa devre testleri (Single-phase short-circuit tests) (IEC 62271-100 madde 6.108)
l) Faz uyumsuzluğunda kapama ve açma testleri (Out-of-phase making and breaking tests)
(IEC 62271-100 madde 6.110)
m) Kapasitif akım anahtarlama testleri (Capacitive current switching tests) (IEC 62271-100
madde 6.111)
i) Boşta hat akımını kesme testleri (Line-charging current switching tests) (Anma
gerilimleri 52 kV’a eşit veya daha küçük olan kesiciler için uygulanabildiğinde
zorunludur.)

(İTM.183)
ii) Boşta kablo akımını kesme testleri (Cable-charging current switching tests)
iii) Kapasitör bankı akımını açma-kapama testleri (Capacitor bank current switching tests)
(Şönt kapasitör kesicileri için istenecek)
n) Endüktif akımı kesme testleri (Inductive current switching tests) (IEC 62271-110)
i) Yüksek gerilim motor akımı anahtarlama testleri (High voltage motor switching tests)
(IEC 62271-110, madde 6.114)
ii) Şönt reaktör akımı anahtarlama testleri (Shunt reactor current switching tests) (IEC
62271-110, madde 6.115)
Bu şartname kapsamındaki bütün kesicilere imalatçı tarafından uygulanacak rutin testler

aşağıdadır.
a) Ana devre üzerinde kuruda şebeke frekanslı gerilime dayanım testleri (Power frequency
voltage withstand dry test on the main circuit) (IEC 62271-100 madde 7.1)
b) Kontrol ve yardımcı devreler üzerinde şebeke frekanslı gerilim testleri (Voltage withstand
tests on control and auxiliary circuits) (IEC 62271-100 madde 7.2)
c) Ana devre direncinin ölçülmesi (Measurement of the resistance of the main circuit) (IEC
62271-100 madde 7.3)
d) Sızdırmazlık testleri (Tightness tests) (IEC 62271-100 madde 7.4)

(Alıcının uygun görmesi halinde Sızdırmazlık Testi Kabul Testi olarak, üretimden
seçilecek aynı özelliklerdeki komple kutuplar üzerinde yapılabilecektir.)
e) Mekanik çalışma testleri (Mechanical operation test) (IEC 62271-100 madde 7.101)
f) Tasarım kontrolü ve gözle muayene (IEC 62271-100 madde 7.5)
g) Boya, gümüş ve galvaniz kalınlıklarının kontrolü,
h) Garantili Özelliklerin ve fiziki boyutların kontrolü,
Rutin Testler için alınacak numuneler Alıcı temsilcileri tarafından rastgele seçilecek ve
aksi belirtilmedikçe numune sayısı aşağıdaki cetvelden tespit edilecektir.
Parti Büyüklüğü Numune sayısı

0-5 Hepsi
6-35 5
35’ten fazla 1/7’si

(İTM.183)
25.2. 170 kV SF6 Gazlı Kesici
25.2.1. Genel
Bu şartname İletim Sisteminde şalt tesislerinde kullanılmak üzere satın alınacak 170 kV
üç fazlı, harici tip SF6 gazlı (puffer-tek basınçlı) kesicilerin teknik özelliklerini kapsar.

Aksi belirtilmedikçe bu şartname kapsamındaki kesicilerin tasarım, yapım ve testleri
aşağıdaki standartların en son baskılarına uygun olarak yapılacaktır;

IEC 62271-100
High-voltage alternating-current circuit-breakers-
IEC 1233
Alternatif Akım Yüksek Gerilim Kesicileri (Genel Koşullar
TS 3039
İçin)
IEC 60060-1
TS 914 EN ISO 1461
IEC 60060-2
systems
TS 3008
TS 3009
Yöntemleri
TS 3010
Donanımı
TS 3494
IEC 60071-1
and rules
TS 4238 Yalıtım Koordinasyonu
IEC 60376 Specification and acceptance of new sulphur

hexafluoride
(İTM.183)
Guide to the checking of sulphur hexafluoride (SF6)
IEC 60480
TS 3438
Muayene Kılavuzu
IEC 60694
TS 3033 EN 60529 Mahfazaların Koruma Dereceleri (IP kodu)

Synthetic testing of high voltage alternating current
IEC 60427
circuit breakers
Yüksek gerilim alternatif akım devre kesicilerinin
TS EN 60427
sentetik denemesi hakkında rapor
High-voltage alternating current circuit-breakers Guide
IEC 61166 for seismic qualification of high-voltage alternating current
circuit-breakers
Low-voltage switchgear and controlgear Part 1: General
IEC 60947-1
rules
Elektriksel aksesuarlar, bileşenler ve diğer yardımcı donanımlar TSE ve IEC

standartlarına veya eşdeğer ya da daha üstün standartlara uygun olacaktır.
TSE ile IEC standartları arasında farklılıklar olursa, farklılık arz eden konularda hangi

olacaktır.


(İTM.183)
 En az : -40°C
 En fazla : +45°C
 Yıldırım düşme olasılığı : Var
yüzeyde)
120 kg/m² (düz
yüzeyde)
 Endüstriyel kirlenmeye : Evet, ağır düzeyde
açıklık
 Yatay ivme : 0.5 g
 Anma gerilimi : 154 kV

 En yüksek sistem gerilimi : 170 kV
 Anma kısa devre akımı : 31.5 kA
 Frekans (***) : 50 Hz
 Topraklama : Doğrudan topraklı nötr
sistemi

( Kesiciler; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine dayanacak ve herhangi bir

**) ünitesinin zarar görmesi engellenecek şekilde dizayn edilecek, kesicilerin çalışacağı yerde
tesisi için gereken proje, resim ve malzemeler ile kesicilerin Deprem dayanma testi veya
( Kesiciler 47.5-52 Hz aralığında sürekli, 47-47.5 Hz aralığına her girişinde ise en az


(İTM.183)
Kesicilerin tesis edilecekleri her mahalde aşağıdaki yardımcı güç kaynakları yer
 Üç faz AC sistem (nötrlü) : 380 volt ±%10

47.5-52 Hz
 Tek faz AC sistem (faz-nötr) : 220 volt ±%10
 DC sistem : 110 veya 220 volt, %+15,-20
birebir karşılanması esastır. Karşılanmaması durumunda teklif sahibi sapmaları (deviation) Bu

25.2.2.1. Tip
Kesiciler üç kutuplu harici tip, SF6 gazlı ve “puffer” tipte olacaktır.
Kesiciler, sıfırdan anma kısa devre kesme akımına kadar bütün akımları kesebilecektir.
Kesiciler yeniden ateşleme (restrike) yapmayacak ve aksi belirtilmedikçe yüksüz trafoların,
reaktörlerin, hava hatlarının ve kabloların açma-kapamalarında oluşan açma-kapama aşırı
gerilimleri 2.5 p.u’i aşmayacaktır. Kesicilerin özellikleri Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait
Listesi'nde aksi belirtilmedikçe, aşağıda belirtildiği gibi olacaktır.
 Anma frekansı (***) : 50 Hz

 Anma sürekli çalışma akımı (A) : Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait Birim
Fiyat Teklif Cetveline ve/veya Tek Hat Şemalarına
ve/veya Garantili Özellikler Listesine göre
 Anma kısa devre kesme akımı : 31.5 kA rms
 Anma kısa devre süresi : 3s
 Anma kısa devre kapama akımı : 80 kA tepe
 Yıldırım darbe dayanım gerilimi : 750 kV tepe
 Şebeke frekanslı dayanım : 325 kV rms

(İTM.183)
gerilimi 1 dakika süreli
 İlk açan kutup katsayısı : IEC 62271-100
 Faz uyumsuzluğunda anma : 8 kA rms
kesme kapasitesi
 Maksimum kesme süresi : 50 ms
 Maksimum kapama süresi : 120 ms
 Tekrar kapama : Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait Birim
[Tekrar kapamalı (1 Fazlı Fiyat Teklif Cetveline ve/veya Tek Hat Şemalarına
ve/veya 3 fazlı) / Tekrar ve/veya Garantili Özellikler Listesine göre
kapamasız]
 Anma açma-kapama işlemleri
dizisi
 .Tekrar kapamasız : KA-15 s-KA
 .Hızlı tekrar kapamalı : A-0.3 s-KA-
1…3 dak-KA
 İzolatörler için minimum yüzeysel : 25 mm/kV
kaçak yolu mesafesi
 Kesicilerle ilgili istenen değerler ve karakteristikler bilgi vermek bakımından Garantili
Özellikler Listesinde belirtilmiştir. Alıcı kesicinin kullanacağı yeri ve çalışma şartlarını
dikkate alarak Garantili Özelikler Listesini hazırlayacaktır.

25.2.2.3.1. Genel
 Bitişik kutupların eksenleri arasındaki açıklık en az 3.00 m olacaktır.
 Yüksek gerilim terminalleri koronasız olacak, Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait Birim
Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya Tek Hat Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde
belirtil¬diği gibi ya ekte verilen 170 kV Cihazlar İçin Lama Tipi Terminal Detayları resmine
göre alüminyumdan yapılmış lama tipi, ya da bakır veya bakır alaşımından yapılmış silindirik
tip olacaktır. Silindirik tip terminaller en az 90 mm uzunluğunda ve 50 mm çapında
boyutlandırılacak¬ ve gümüşle kaplanacaktır.
 Kesiciler, beton temellere sabit şekilde bağlanacak ve montaj kolaylığı sağlayacaktır. Kesici
izolatörlerinin en altı ile toprak seviyesi arasındaki açıklık 2.30 m olacaktır. Teklifle birlikte
temel resimleri verilecektir.
 Kesicilerin her bir kutbunda, kesicinin anma kısa devre akımını taşıyabilecek kapasitede,
sıkıştırıcı vidasıyla birlikte iki topraklama terminali bulunacak ve açık bir şekilde
"Topraklama" sembolü ile işaretlenecektir.
 Kesiciler ve özellikle bunların mesnet izolatörlerinin terminalleri ve çelik konstrüksiyonları;

herhangi bir hasar görmeden veya yanlış çalışma söz konusu olmaksızın kendi durgun
ağırlıkları, çalışma sırasındaki tepkisel kuvvetler, rüzgar yükleri, hatlardan gelen statik ve
dinamik kuvvetlere, gerilmelere ve yer sarsıntı¬larına dayanacak biçimde tasarlanacaktır.
 Bakım ve onarım sırasında gevşetilmesi ya da sökülmesi gereken civata ve somunlara

(İTM.183)
uygun aletlerle kolayca erişilebilecek ve bunlar paslanma veya korozyona karşı uygun
 Kolayca kaldırılması amacıyla, komple monte edilmiş bir kesiciyi / kesici kutbunu
taşıyabile¬cek kapasitede, kaldırma kancası, kaldırma yastığı ya da benzeri bir düzenek
sağlanacaktır.
 Açıkta kalan tüm yüzeyler, şasi, tank, çalışma mekanizması vb. korozyona dayanıklı bir
biçimde kaplanacaktır. Kesicilerin açıkta kalan tüm parçaları iklim koşullarına dayanıklı
olacaktır.
Kesicilerde kullanılan izolatörler yüksek kaliteli porselenden imal edilmiş ve dış yüzeyleri
sırlanmış olacaktır. İzolatörlerin mekanik dayanımı işletme veya kısa devre sırasında
İzolatörlerin flanş, cıvata yuvaları ve diğer metal bölümleri, sıcaklık değişimleri ve mekanik
zorlamalarda kırılma veya gevşeme olmayacak şekilde izolatöre tespit edilecektir. Tespit için
kullanılacak malzeme yüksek kalitede ve metal kısımlara kimyasal reaksiyona girmeyecek
İzolatörlerin minimum yüzeysel kaçak yolu uzunluğu (faz-toprak) en az 25 mm/kV (faz/faz)

olacaktır.
Teklif sahibi çalışma (kapama ve açma) mekanizmasını tanımlayacaktır.
 Çalışma mekanizması yaylı olacak, tek ve üç faz otomatik tekrar kapama için uygun
olacaktır.
 Kesiciler açma öncelikli (trip-free) olacaktır. Bağımlı çalışmaya sadece bakım ve onarım
amacıyla izin verilebilir.
 Çalışma mekanizmasının enerji depolama kapasitesi, yenilenmeye gerek duyma¬dan,

anma açma-kapama işlemleri dizisini gerçekleştirebilmeye yeterli ola¬caktır. Açma kapama
işlemleri dizisi aşağıdaki şekilde olacaktır:
 Tekrar kapamasız kesiciler: KA-15 s-KA .

 Tekrar kapamalı kesiciler: A-0.3 s-KA-1….3 dak.-KA
 Hat Kesicileri; bir ve üç fazlı, tekli, hızlı tekrar kapamaya uygun olacaktır.
 Ölü zamanı 3 fazlı tekrar kapama için: 0.3 ile 1 s arasında bir faz tekrar kapama için 1 ile 4 s
arasında ayarlanabilir olacaktır.
 Transformatör kesicileri için tekrar kapama özelliği istenmemektedir.

(İTM.183)
 Çalışma mekanizması tüm kumanda ve emniyet teçhizatı ile birlikte verilecektir.
 Kontrol gerilimi yokken, bir alarm sinyali ve aynı zamanda bir uzak sinyal bu arızayı
kumanda dolabı üzerinde gösterecektir. Bir uygun KAPALI (Kırmızı)/AÇIK (Yeşil) pozisyon
göstergesi bulunacaktır.
 Bakım sırasında kullanılmak amacıyla elle açma-kapama düzeni sağlanacaktır.
 Mekanizmanın imalatında, paslanmayı önlemek üzere, gereken yerlerde paslan¬maz çelik,

pirinç ya da silah metali benzeri malzeme kullanılacaktır. Genel tasarım, mekanik darbeleri
en aza indirecek şekilde ve arıza akımı gerilim¬leri, titreşim ya da diğer nedenlerle
istenmeyen çalışmayı önleyecek şekilde yapılacaktır.
 Yağlama için uygun düzenekler sağlanacaktır.
 Çalışma sırasında gevşemeyi önlemek amacıyla, tüm civata, somun ve çubuklar güvenli bir
şekilde sabitleştirilecektir.
25.2.2.3.4. Kumanda Devreleri
Normal çalışmada kesiciler elektrikle kumanda edilecek, uzaktan kumanda, istasyonun

kumanda panosundaki kumanda anahtarıyla, yerel kumanda ise kesicinin kumanda dolabından
yapılacaktır. Kesicinin kumanda dolabında, bir kumanda anahtarı ve "yakın / uzak / devre dışı"
konumları olan bir seçici anahtar bulunacaktır. Kesiciye seçici anahtarı "yakın" veya "devre dışı"
konumlarında iken uzaktan kumanda edilemeyecek ve bu konumlarda kumanda panosuna
sinyal göndermek üzere, seçici anahtarda kapalı ek bir kontak bulunacak ve kontak uçları ana
kumanda dolabındaki terminal dizisine bağlanacak olup, ana kumanda merkezindeki arıza
bildirim cihazından sinyal almak amacıyla kullanılacaktır.
Kesicilerde aynı zamanda, doğrudan mekanik kumandalı acil durum yerinden kumanda
düzeneği bulunacaktır. Acil durum açma aygıtı etiketlenerek açıkça belirtilecek ve istenmeden
çalıştırılmaya karşı korunmuş olacaktır.
Tüm kesicilerde, başlatma zamanı ayarlanabilen ve otomatik tek-faz tekrar kapama

sırasında kilitlenebilen, faz uyuşmazlığı koruması bulunacak ve uzaktan ihbar için kontaklara
sahip olacaktır.
Kumanda devresinde “anti-pumping” koruması olacaktır.
Aksi belirtilmedikçe açma ve kapama devreleri, Malzeme Listesi'nde ve/veya Garantili

Özellikler Listesinde belirtilene göre 110 V veya 220 V DC sistemden beslenecektir. Açma
devresi, anma besleme geriliminin % 70 ile % 110'u arasındaki gerilimlerde doğru olarak
çalışabilecektir. Kapama devresi için bu değerler anma geriliminin % 85’i ile % 110'u olacaktır.
Yay kurma motorları 220/380 V, tek/üç faz, 50 Hz'lik gerilimle beslenecek ve bu gerilimin
% ±10’luk değerleri arasında çalışabilecek, motorların kendi termik koruması ve uzak ihbar için
sinyal kontakları olacaktır.

(İTM.183)
Kapama bobinine 50 ms süreli bir elektriki kapama darbesi uygulandığında kesici doğru
kapanacaktır.
25.2.2.3.5. SF6 Gaz Sistemi
SF6 gazı IEC 60376'ya uygun olacaktır.
Kesiciler SF6 gazı ile dolu olarak teslim edilecektir.
Kesicilerin imalinde kullanılan malzemeler SF6 gazıyla kullanılmaya uygun olacaktır.
SF6 gazı içerisinde ark sonucu ya da başka bir nedenle oluşan nem, parçacık vb.
kirleticilerin temizlenmesi amacıyla filtre sistemi sağlanacaktır.
SF6 gaz basıncı sıcaklık kompanzasyonlu basınç ölçerler aracılığıyla sürekli kontrol
edilecektir.
Basıncın düşmesi durumunda basınç ölçerler ilk kademede alarm verecektir. İkinci
kademede, kesici açık ise kapama işlemi yapılamayacak şekilde kesiciyi kilitleyecek, kesici
kapalı ise tekrar kapamalı kesicileri kapalı konumda, tekrar kapamasız kesicileri açtıktan sonra
kilitleyecektir.
Gaz sızıntısı her yıl için %1’den az olacaktır; iki rektifiye arasındaki süre 4 yıldan az
olmayacaktır.
Basınçların izlenmesine yönelik cihaz, paslanmaz malzemeden yapılmış olacak ve

öngörülen işletme koşullarında çevre sıcaklığında çalışabilecektir. Cihaz, eğer mümkünse,
dolap içinde göz hizasına monte edilecek, kolayca okunabilecek ve her halükarda dışarıdan
kolayca görülebilecektir.
Kontrol cihazına bağlı gaz borusu üzerine bir tapa konulacaktır. Bu tapa, dolum için
kullanılanla aynı olacak ve ana ölçerle basıncı kontrol etmek için veya gaz nemini kontrol etmek
için kullanılacaktır.
Cihazlar sıcaklık dengelemeli olacaktır. Okunan değerler, çevre sıcaklığındaki değişimden

kaynaklanan basınç değişikliklerinden etkilenmeyecektir.
Basınç ölçerler sınıf III UNI 4656 olacaktır.
25.2.2.3.6. Açma-Kapama Sayıcıları
Tüm kesicilerde açma-kapama sayıcıları olacaktır.
25.2.2.3.7. Konum Göstergesi ve Sinyali
Tüm kesicilerde kolaylıkla görülebilecek yerel konum göstergesi ve ayrıca istasyonun

kumanda odasındaki konum sinyali için sinyal kontakları bulunacaktır. Gösterge ve kontaklar
tercihen, hareketli kontağın tahrik çubuğuna bağlı olacaktır.

(İTM.183)
25.2.2.3.8. Yardımcı Kontaklar
Kesicilerde doğrudan doğruya çalışma mekanizmasına bağlı yardımcı kontaklar olacaktır.
Kesicinin normal kumandası için gerekenlere ek olarak kilitleme, pozisyon göstergesi vb.
için 8 açık ve 8 kapalı kontak bulunacaktır. Enversör kontaklar 1 açık + 1 kapalı kontak olarak
kabul edilmeyecektir. Kontaklar en az 5 mikron galvanik gümüşle kaplanmış bakırdan olacaktır.
Bütün yardımcı kontaklar en az 10 A’lik DC sürekli akım taşıma kapasitesine sahip olacak
ve IEC 62271-100’de öngörülen sıcaklık artışını aşmayacaktır.
Kesicinin çalışma mekanizması, kumanda anahtarları, yardımcı anahtarlar ve ilgili röleleri,

kumanda kablosu bağlantıları ve diğer yardımcı donanım IP 54 (IEC 60529) koruma sınıfında
bir kumanda dolabına yerleştirilecektir. Kumanda dolabı tercihen bağımsız bir birim olarak,
önden ve arkadan erişilebilir şekilde yapılacaktır.
Kumanda dolabı sıcak daldırma galvanizli en az 2 mm kalınlıkta sacdan veya korozyona

dayanıklı demir dışı metalden yapılacak, sağlam bir kontrüksiyona sahip olacak ve kesici
taşıyıcı şasisi üzerine veya beton temeller üzerinde montaj için gerekli destek çelik yapıları
içerecektir. Tüm bölmelere, sökülebilir kapaklar ya da sökülüp takılabilir menteşeli kapılar
aracılığıyla ulaşılabilecektir. Kapaklar ya da kapıları tutturmak için civata kullanılmayacaktır.
Bütün tutturucular kapak ya da kapının bir parçası olacak, ayrıca kilit tertibatı olacaktır.
Dolaplar yoğuşmayı engelleyecek şekilde havalandırılacaktır. Dolap içerisine yoğuşmaya

karşı termostat kontrollü ısıtıcı ve termostatı devre dışı bırakmak için ayrı bir anahtar
Kumanda dolabı içinde kapıya bağlı bir anahtar vasıtasıyla kontrol edilen, cam emniyet
globlu aydınlatma lambası olacaktır.
Dolap içerisine sigortayla korunmuş 220 V, 6 A'lik bir priz konulacaktır.
En az 2x6 mm²'lik iletkenlerin bağlanabileceği, yangına dayanıklı ve tutuşma¬yan tipte

yeterli miktarda terminal sağlanacaktır. Tüm dış bağlantılar termi¬naller üzerinden yapılacaktır.
Terminal blokları metal raylar üzerine yaylı tutturma şekliyle monte edilecektir. Raylar
topraklanacaktır. Terminaller ve bağlantı kabloları markalanmış veya rumuzlu olacaktır. Şiltli
kabloların şiltlerini ve dolap içinde topraklanması gereken diğer teçhizatı bağlamak için bir bakır
topraklama barası bulunacaktır. Her kutbun dış bağlantıları ana kumanda dolabına getirilecek,
kesici ile diğer teçhizat arasındaki bağlantılar ana kumanda dolabındaki terminaller üzerinden
yapılacaktır. Her terminal grubunda, gelecekte kullanmak üzere en az % 10 oranında yedek
terminal bulunacaktır. Dolaplarda kablo ucu manşonlarıyla ve plastik tapalarla donatılmış yeterli
sayıda kablo giriş delikleri bulunacaktır.
Dolabın kapısına, kesicideki ve dolabın içindeki çeşitli bileşenleri gösteren onaylanmış

kumanda devre şeması ve montaj talimatları konulacaktır. Şema ve talimatlar belirlenen çalışma
koşullarına uygun dayanıklı ve solmayan bir malzeme üzerine yazılacaktır.

(İTM.183)
Dolap üzerine topraklama iletkenine bağlanmak üzere yeterli sayıda topraklama terminali
konulacaktır.
Kesicinin bütün dış elektriksel bağlantıları mekanik zorlamalara, toza vb. karşı uygun
Kabloların yalıtım seviyesi 3’den (Toprağa karşı 2 kV’da test edilmiş), mahfaza kalitesi
R.2’den az olmayacak ve kablolar ateşe dayanıklı tipte olacaktır.
Teçhizata bağlantılar için menteşeli şasiler üzerinde ilave kablo esneme payı
bırakılacaktır. Harici elektrik bağlantıları kanallar içine yatırılacaktır.
Terminal bloklarına bağlı bütün kablo uçları, uygun şekilde seçilebilmeleri için
manşonlarla teçhiz edilecektir.
Kablolar, aşağıdaki tabloya uygun olarak renklendirilecektir.
 Kırmızı, sarı, mavi AC faz bağlantıları

 Siyah AC nötr bağlantıları
 Yeşil toprak bağlantıları
 Gri DC devreleri
Devre izolasyonu aşağıdaki gibi olacaktır:
 Güç frekanslı dayanım gerilimi : 2 kV rms

 Darbe dayanım gerilimi : 5 kV tepe
25.2.2.3.10. Etiket
Kesiciler ve çalışma mekanizması üzerinde paslanmaz çelikten ya da korozyona dayanıklı

başka bir malzemeden yapılmış etiket bulunacaktır.
Etiket normal işletme ve montaj koşullarında kolaylıkla görülebilir şekilde, paslanmaz

çelikten vidalarla tutturulacaktır.
Yazılar zamanla bozulmayacaktır. Bütün yazılar Türkçe olacak ya da Türkçe

tekrarlanacak ve Alıcının onayına sunulacaktır.

 Tip işareti ve seri numarası,
 İmalat tarihi,
 Uygulanan standart,
 Anma gerilimi (kV),
 Anma yıldırım darbe dayanım gerilimi (kV tepe),
 Anma frekansı (Hz),

(İTM.183)
 Anma akımı (A),
 Anma kısa devre süresi (s),
 Anma kısa devre kesme akımı (kA rms),
 Anma kısa devre kapama akımı (kA tepe),
 İlk açan kutup katsayısı,
 Faz uyumsuzluğunda anma kesme akımı (A),
 Hat şarj anma kesme akımı (A),
 Kablo şarj anma kesme akımı (A),
 Anma tek kondansatör bankını kesme akımı (A),
 Anma kademeli kondansatör bankını kesme akımı (A),
 Anma kondansatör bankı demeraj kapama akımı (kA),
 Anma kademeli kondansatör bankı demeraj kapama akımı (kA),
 SF6 gazı anma basıncı (kg/cm²),
 Anma kesme kapasitesinde en büyük ve en küçük gaz basıncı limitleri (kg/cm²),
 Anma çalışma çevrimi,
 Ortam sıcaklığı sınıfı,
 Besleme gerilimleri (V),
 Motor
 Açma bobini
 Kapama bobini
 Motor gücü (W),
 Isıtıcı gücü (W),
 Ağırlık (kg),
 Ölçüler (mmxmmxmm).
25.2.2.3.11.1. Genel
Kesicilerin imalinde ve yüzeylerin işlenmesinde kullanılan malzeme ve yöntemler

korozyonun en aza indirilmesini sağlayacaktır.
 Akım taşıyan parçalar demir içermeyen metallerden yapılacaktır.
 Bütün yüzeyler olabildiğince su tutmaz şekilde düzenlenecek ve bütün dolap ve kutuların

böcek girmesine karşı korunmuş drenaj delikleri bulunacaktır.
 İmalatta kullanılacak malzeme galvanik korozyona yol açmayacak şekilde seçilecek ve

düzenlenecektir.
 Akım taşıyan ya da yapı elemanı olarak kullanılan alüminyum alaşımları korozyona

 Demirli parçalar sıcak daldırma usulüyle galvanizlenecek ya da boyanacaktır.
25.2.2.3.11.2. Boyama
Boyanacak yüzeyin hazırlanmasından hemen sonra boyama işlemine geçilecektir. Dış

yüzeylere paslanmayı önleyici astar boyanın ardından ara kat ve son kat boya sürülecektir.
(İTM.183)
Boya kuruduktan sonra gözeneksiz olacaktır. Son kat boyası hava koşullarına ve yağa karşı
dayanıklı olacak ve gri renkte (RAL 7032) boyanacaktır.
Boya kalınlığı 90±15 mikron olacaktır.

kaplama kalınlığı ilgili standartlara uygun olacaktır.

halinde, bu yöntemi tekliflerinde açıkça belirtecekler ve varsa ilgili belgeleri vereceklerdir.
alan sınıf-1'den daha kötü olmayacaktır.

yöntemlerle iyice temizlendikten sonra yapılacaktır. Galvanizlenen somunların kılavuzlanıp

25.2.3. Testler
Aşağıdaki tip ve rutin testleri IEC 62271-100 standardına uygun olarak yapılmış olacak
veya yaptırılacaktır. Kesicinin kullanılacağı yer (Trafo fideri, hat fideri, reaktör fideri, transfer
fideri, kuplaj fideri) ve çalışma şartları dikkate alınarak uygulanacak testler Alıcı tarafından
belirlenecektir. Testlerde kullanılacak bütün cihazlar kabul edilen ve onaylanan laboratuarlarda
kalibre edilmiş olacaktır. Test cihazlarının kalibre edilmiş olduğu test laboratuarı tarafından
belgelenecektir. Testlerde yer alan madde no.ları IEC 62271-100 Edition 1.1 2003-05 versiyonu
dikkate alınarak yazılmıştır.

(İTM.183)
25.2.3.1.1. Zorunlu Tip Testleri
 Dielektrik Testleri (Dielectric tests) (IEC 62271-100 madde 6.2)

 Yıldırım darbe gerilim testi (Lightning impulse voltage test)
 Şebeke frekanslı gerilim testi (Power frequency voltage test)
 Yardımcı ve kontrol devrelerin dielektrik testleri (Dielectric tests on auxiliary and control
circuits)
· Darbe gerilimi testi (İmpulse voltage test)
· Şebeke frekanslı gerilim testi (Power frequency voltage test)
 Kısmi boşalma testleri (Partial discharge measurement)
 Radyo girişim testi (RIV) (IEC 62271-100 madde 6.3),
 Ana devre direncinin ölçülmesi (Measurement of the resistance of the main circuit) (IEC
62271-100 madde 6.4)
 Sıcaklık artış testleri (Temperature-rise tests) (IEC 62271-100 madde 6.5),

 Ana devrenin sıcaklık artış testi (Temperature-rise tests of the main circuit),
 Yardımcı ve kontrol ekipmanlarının sıcaklık artışı testi (Temperature-rise tests of the
 Kısa süreli dayanım akımı ve tepe dayanım akımı testleri (Short time withstand current and
peak withstand current tests) (IEC 62271-100 madde 6.6)
 Sızdırmazlık testi (Tightness test) (IEC 62271-100 madde 6.8)
 Elektromagnetik uyumluluk testi (Electromagnetic compatibility test) (IEC 62271-100 madde

6.9)
 Mekanik ve çevresel testler (Mechanical and environmental tests) (IEC 62271-100 madde
6.101)
 Çevre sıcaklığında mekanik çalışma testi (Mechanical operation test at ambient air

· Otomatik tekrar kapamalı kesicilerde anma kaynak geriliminde her biri A-0.3 sn-KA-
ta-KA olan 500 çalışma dizisi;
· Tekrar kapamasız kesicilerde, anma kaynak geriliminde her biri KA-ta-KA olan 500
zamandır.

(İTM.183)
 Kısa devre akımında kapama ve açma testleri (Short-circuit current making and breaking
tests) (IEC 62271-100 madde 6.106)
 Kapasitif akım anahtarlama testleri (Capacitive current switching tests) (IEC 62271-100
madde 6.111)
 Hat şarj akımı kesme testleri (Line-charging current switching tests)
 Kablo şarj akımı kesme testleri (Cable-charging current switching tests)
 Depreme dayanma testi (Eartquake qualification, high voltage alternating current circuit
breakers Guide for seismic qualification of high voltage alternating current circuit-breakers)
(IEC 61166)
25.2.3.1.2. Uygulanabildiğinde Zorunlu Tip Testleri
 Koruma derecesinin doğrulanması (Verification of the degree of protection) (IEC 62271-100

madde 6.7)
 IP kodunun doğrulanması (Verification of the IP coding)
 Mekanik çarpma testi (Mechanical impact test)
6.101)
 Düşük ve yüksek sıcaklık testleri (Low and high temperature tests)
 Ağır buzlanma şartları altında çalışma testi (Test to prove the operation under severe
ice conditions) (Harici hareketli bölümleri bulunan harici tip kesiciler için istenecek)
 Bağlantı ucu statik yük testi (Static terminal load tests)
 Özel işletme şartları için kesicinin arttırılmış mekanik dayanım testleri (Extended
mechanical endurance tests on circuit-breakers for special service conditions)
 Kritik akım testleri (Kesicinin kritik akımı varsa istenecek.) (Critical current tests) (IEC
62271-100 madde 6.107)
 Tek faz ve iki faz toprak arızası testleri (Single-phase and double earth fault tests) (IEC
62271-100 madde 6.108)
 Kısa hat arıza testleri (Short-line fault tests) (IEC 62271-100 madde 6.109)
 Faz uyumsuzluğunda kapama ve açma testleri (Out-of-phase making and breaking tests)
(IEC 62271-100 madde 6.110)
madde 6.111)
 Tek kondansatör bankı anahtarlama testleri (Single capacitor bank switching tests)
 Kademeli kondansatör bankı anahtarlama testleri (Back-to-back capacitor bank
switching tests)
 Endüktif akımı kesme testleri (Inductive current switching tests) (IEC 1233)
 Transformatör mıknatıslama akımı (Transformer magnetizing current)
 Şönt reaktör akımı anahtarlama testleri (Shunt reactor current switching tests) (IEC
1233, bölüm 4)

(İTM.183)
aşağıda belirtilmiştir.
 Ana devre üzerinde kuruda şebeke frekanslı gerilime dayanım testleri (Power frequency
 Kontrol ve yardımcı devreler üzerinde şebeke frekanslı gerilim testleri (Voltage withstand
62271-100 madde 7.3)
 Sızdırmazlık testleri (Tightness tests) (IEC 62271-100 madde 7.4)
 Mekanik çalışma testleri (Mechanical operation test) (IEC 62271-100 madde 7.101)
 Tasarım kontrolü ve gözle muayene (Design and visual checks) (IEC 62271-100 madde 7.5)
Yukarıda belirtilen testlere ilave olarak;

 Boya, gümüş ve galvaniz kalınlıklarının ve Garantili Özellikler Listesinin ve fiziki boyutların
kontrolü yapılacaktır.
Kesici montajının Yüklenici tarafından yapılması halinde, tamamen monte edilmiş kesici
üzerinde aşağıda belirtilen testler Alıcı temsilcilerinin huzurunda yapılacaktır. Yapılacak testlerle
ilgili ayrıntıların tamamı Yüklenici tarafından sunulacak ve testler için gerekli test techizatı
Yüklenici tarafından sağlanacaktır. Uygulanacak testler;
 Kapama/Açma çalışması ve zamanlama testleri,

 İzolasyon testleri (Kayıp açısı+izolasyon direnci),
 Ana kontak geçiş dirençlerinin ölçülmesi,
 Akım sınırlandırma kapasitörlerinin güç faktörünün ve kapasitans değerinin ölçülmesi.
Rutin testler için alınacak numuneler Alıcı temsilcileri tarafından rastgele seçilecek ve aksi
belirtilmedikçe numune sayısı aşağıdaki cetvelden tesbit edilecektir.

10’a kadar 2
11-15 3
16-25 4
26-50 6

(İTM.183)
51-100 8
25.3. 420 kV SF6 Gazlı Kesici
25.3.1. Genel
Bu şartname İletim Sisteminde şalt tesislerinde kullanılmak üzere satın alınacak 420 kV
üç fazlı, harici tip SF6 gazlı (puffer-tek basınçlı) kesicilerin teknik özelliklerini kapsar.

Aksi belirtilmedikçe bu şartname kapsamındaki kesicilerin tasarım, yapım ve testleri

aşağıdaki standartların en son baskılarına uygun olarak yapılacaktır;

IEC 62271-100
High-voltage alternating-current circuit-breakers-
IEC 1233
Alternatif Akım Yüksek Gerilim Kesicileri (Genel Koşullar
TS 3039
İçin)
IEC 60060-1
TS 914 EN ISO 1461
IEC 60060-2
systems
TS 3008
TS 3009
Yöntemleri
TS 3010
Donanımı
TS 3494
IEC 60071-1
and rules

(İTM.183)
TS 4238 Yalıtım Koordinasyonu

IEC 60376
hexafluoride
Guide to the checking of sulphur hexafluoride (SF 6)
IEC 60480
TS 3438
Muayene Kılavuzu
IEC 60694
Synthetic testing of high voltage alternating current
IEC 60427
circuit breakers
Yüksek gerilim alternatif akım devre kesicilerinin
TS EN 60427
sentetik denemesi hakkında rapor
High-voltage alternating current circuit-breakers Guide
IEC 61166 for seismic qualification of high-voltage alternating current
circuit-breakers
Low-voltage switchgear and controlgear Part 1: General
IEC 60947-1
rules
Elektriksel aksesuarlar, bileşenler ve diğer yardımcı donanımlar TSE ve IEC

standartlarına veya eşdeğer ya da daha üstün standartlara uygun olacaktır.

TSE ile IEC standartları arasında farklılıklar olursa, farklılık arz eden konularda hangi

olacaktır.

(İTM.183)

 En az : -40°C
 En fazla : +45°C
 Yıldırım düşme olasılığı : Var
yüzeyde)
 Yatay ivme : 0.5 g

 Anma kısa devre akımı : 50 kA
 Frekans (***) : 50 Hz
 Topraklama : Doğrudan topraklı nötr
sistemi

( Kesiciler; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine dayanacak ve herhangi bir

**) ünitesinin zarar görmesi engellenecek şekilde dizayn edilecek, kesicilerin çalışacağı yerde
tesisi için gereken proje, resim ve malzemeler ile kesicilerin Deprem dayanma testi veya
(İTM.183)
( Kesiciler 47.5-52 Hz aralığında sürekli, 47-47.5 Hz aralığına her girişinde ise en az
Kesicilerin tesis edilecekleri her mahalde aşağıdaki yardımcı güç kaynakları yer
 Üç faz AC sistem (nötrlü)

: 380 volt ±%10
47.5-52 Hz
birebir karşılanması esastır. Karşılanmaması durumunda teklif sahibi sapmaları (deviation) Bu
25.3.2.1. Tip
Kesiciler üç kutuplu harici tip, SF6 gazlı ve “puffer” tipte olacaktır.
Kesiciler;
 Ark söndürme/kesme performansı, hat/kablo şarj akımlarından tam kısa devre akımlarına
kadar bütün çalışma rejimi boyunca tutarlı olacaktır.
 Transformatör fiderlerinin anahtarlanması için kullanılacak kesiciler 25 MVar ile 75 MVar

arası anma değerlerine sahip hava çekirdekli tersiyer reaktörler tarafından yüklenmiş olsun
veya olmasın 150-250 MVA ve 2x150-2x250 MVA anma değerlerinde ototransformatörlerin
boşta akımını kesme kapasitesine sahip olacaktır.
 Hat kesicileri, boştaki bir hattın 650 A efektife kadar şarj akımını kesme kapasitesine sahip
olacaktır.
 Şönt reaktör kesicileri, 380 kV’ta 50-180 MVar arasında anma değerine sahip şönt
reaktörlerin akımlarını anahtarlama kapasitesine sahip olacaktır.

(İTM.183)
 Yukarıdaki endüktif ve kapasitif akımların anahtarlanması sonucu oluşan anahtarlama aşırı
gerilimleri 2.3 p.u’i aşmayacaktır.
 Garanti edilmiş Karakteristiklerde öngörülen durum için yeniden tutuşmasız (restrike-free)

anahtarlama garanti edilecektir.
Kesicilerin özellikleri Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait Birim Fiyat Teklif Cetvelinde
ve/veya Tek Hat Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde aksi belirtilmedikçe,
aşağıda belirtildiği gibi olacaktır.
 Anma frekansı (***) : 50 Hz

 Anma sürekli : Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait Birim Fiyat
çalışma akımı (A) Teklif Cetveline ve/veya Tek Hat Şemalarına ve/veya
Garantili Özellikler Listesine göre
 Anma kısa devre : 50 kA etken
kesme akımı
 Anma kısa devre : 3s
süresi
 Anma kısa devre : 125 kA tepe
kapama akımı
 Yıldırım darbe
dayanım
gerilimi (1.2/50 µsn)
 Hattan toprağa : 1550 kV tepe
 Kontaklar üzerinden : 1550 (+ 300) kV
tepe
 Açma-kapama :
darbe dayanım gerilimi
(250/2500 µsn),
yaşta ve kuruda
 Hattan toprağa : 1175 kV tepe
 Kontaklar üzerinden :
. Kesici tipi: L1, L2/A, : 900 (+430) kV tepe
L3, L4, SR/A için
. Kesici tipi: L2/B için : -
 Şebeke frekanslı :
dayanım gerilimi
(1 dakika süreli)
 Toprağa göre : 620 kV rms
 Kesici uçları : 760 kV rms
arasında
 İlk açan kutup : 1.3
katsayısı

(İTM.183)
 Faz : 12.5 kA rms
uyumsuzluğunda anma
kesme akımı
 Maksimum kesme : 50 ms
süresi
 Maksimum kapama : 120 ms
süresi
 Tekrar kapama : Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait Birim Fiyat
[Tekrar kapamalı (1 Teklif Cetveline ve/veya Tek Hat Şemalarına ve/veya
Fazlı ve/veya 3 fazlı) / Garantili Özellikler Listesine göre
Tekrar kapamasız]
 Anma açma- :
kapama işlemleri dizisi
 Tekrar kapamasız : KA-15 s-KA
 Hızlı tekrar : A-0.3 s-KA-1…3
kapamalı dak-KA
 İzolatörler için : 25 mm/kV

minimum yüzeysel kaçak
yolu mesafesi
 Kesicilerle ilgili istenen değerler ve karakteristikler bilgi vermek bakımından Garantili
Özellikler Listesinde belirtilmiştir. Alıcı kesicinin kullanacağı yeri ve çalışma şartlarını
dikkate alarak Garantili Özelikler Listesini hazırlayacaktır.
25.3.2.3.1. Genel
 Bitişik kutupların eksenleri arasındaki açıklık en az 5.5 m olacaktır.
 Yüksek gerilim terminalleri koronasız olacak, Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait Birim
Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya Tek Hat Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde
belirtil¬diği gibi ya ekte verilen 170 kV Cihazlar İçin Lama Tipi Terminal Detayları resmine
göre alüminyumdan yapılmış lama tipi, ya da bakır veya bakır alaşımından yapılmış silindirik
tip olacaktır. Silindirik tip terminaller en az 90 mm uzunluğunda ve 50 mm çapında
boyutlandırılacak¬ ve gümüşle kaplanacaktır.
 Kesiciler, beton temellere sabit şekilde bağlanacak ve montaj kolaylığı sağlayacaktır. Kesici
izolatörlerinin en altı ile toprak seviyesi arasındaki açıklık 2.30 m olacaktır. Teklifle birlikte
temel resimleri verilecektir.
 Kesicilerin her bir kutbunda, kesicinin anma kısa devre akımını taşıyabilecek kapasitede,
sıkıştırıcı vidasıyla birlikte iki topraklama terminali bulunacak ve açık bir şekilde
"Topraklama" sembolü ile işaretlenecektir.
 Kesiciler ve özellikle bunların mesnet izolatörlerinin terminalleri ve çelik konstrüksiyonları;

herhangi bir hasar görmeden veya yanlış çalışma söz konusu olmaksızın kendi durgun
ağırlıkları, çalışma sırasındaki tepkisel kuvvetler, rüzgar yükleri, hatlardan gelen statik ve

(İTM.183)
dinamik kuvvetlere, gerilmelere ve yer sarsıntı¬larına dayanacak biçimde tasarlanacaktır.
 Bakım ve onarım sırasında gevşetilmesi ya da sökülmesi gereken civata ve somunlara

uygun aletlerle kolayca erişilebilecek ve bunlar paslanma veya korozyona karşı uygun
 Kolayca kaldırılması amacıyla, komple monte edilmiş bir kesiciyi / kesici kutbunu
taşıyabilecek kapasitede, kaldırma kancası, kaldırma yastığı ya da benzeri bir düzenek
sağlanacaktır.
 Açıkta kalan tüm yüzeyler, şasi, tank, çalışma mekanizması vb. korozyona dayanıklı bir
biçimde kaplanacaktır. Kesicilerin açıkta kalan tüm parçaları iklim koşullarına dayanıklı
olacaktır.
Kesicilerde kullanılan izolatörler yüksek kaliteli porselenden imal edilmiş ve dış yüzeyleri
sırlanmış olacaktır. İzolatörlerin mekanik dayanımı işletme veya kısa devre sırasında
oluşabilecek titreşimlere ve atmosferik deşarjlara ve deprem koşullarına uygun olarak seçilmiş
olacaktır.
İzolatörlerin flanş, cıvata yuvaları ve diğer metal bölümleri, sıcaklık değişimleri ve mekanik
zorlamalarda kırılma veya gevşeme olmayacak şekilde izolatöre tespit edilecektir. Tespit için
kullanılacak malzeme yüksek kalitede ve metal kısımlarla kimyasal reaksiyona girmeyecek
İzolatörlerin minimum yüzeysel kaçak yolu uzunluğu (faz-toprak) en az 25 mm/kV (faz/faz)

olacaktır.
Teklif sahibi çalışma (kapama ve açma) mekanizmasını tanımlayacaktır.
 Çalışma mekanizması yaylı olacak, tek ve üç faz otomatik tekrar kapama için uygun
olacaktır.
 Kesiciler açma öncelikli (trip-free) olacaktır. Bağımlı çalışmaya sadece bakım ve onarım
amacıyla izin verilebilir.
 Çalışma mekanizmasının enerji depolama kapasitesi, yenilenmeye gerek duyma¬dan,

anma açma-kapama işlemleri dizisini gerçekleştirebilmeye yeterli ola¬caktır. Açma kapama
işlemleri dizisi aşağıdaki şekilde olacaktır:
 Tekrar kapamasız kesiciler : KA-15 s-KA

 Tekrar kapamalı kesiciler : A-0.3 s-KA-1….3 dak.-KA
 Hat Kesicileri; bir ve üç fazlı, tekli, hızlı tekrar kapamaya uygun olacaktır.
 Ölü zamanı 3 fazlı tekrar kapama için: 0.3 ile 1 s arasında bir faz tekrar kapama için 1 ile 4 s

(İTM.183)
arasında ayarlanabilir olacaktır.
 Transformatör kesicileri için tekrar kapama özelliği istenmemektedir.
 Çalışma mekanizması tüm kumanda ve emniyet teçhizatı ile birlikte verilecektir.
 Kontrol gerilimi yokken, bir alarm sinyali ve aynı zamanda bir uzak sinyal bu arızayı
kumanda dolabı üzerinde gösterecektir. Bir uygun KAPALI (Kırmızı)/AÇIK (Yeşil) pozisyon
göstergesi bulunacaktır.
 Bakım sırasında kullanılmak amacıyla elle açma-kapama düzeni sağlanacaktır.
 Mekanizmanın imalatında, paslanmayı önlemek üzere, gereken yerlerde paslan¬maz çelik,

pirinç ya da silah metali benzeri malzeme kullanılacaktır. Genel tasarım, mekanik darbeleri
en aza indirecek şekilde ve arıza akımı gerilim¬leri, titreşim ya da diğer nedenlerle
istenmeyen çalışmayı önleyecek şekilde yapılacaktır.
 Yağlama için uygun düzenekler sağlanacaktır.
 Çalışma sırasında gevşemeyi önlemek amacıyla, tüm civata, somun ve çubuklar güvenli bir
şekilde sabitleştirilecektir.
25.3.2.3.4. Kumanda Devreleri
Normal çalışmada kesiciler elektrikle kumanda edilecek, uzaktan kumanda, istasyonun

kumanda panosundaki kumanda anahtarıyla, yerel kumanda ise kesicinin kumanda dolabından
yapılacaktır. Kesicinin kumanda dolabında, bir kumanda anahtarı ve "yakın / uzak / devre dışı"
konumları olan bir seçici anahtar bulunacaktır. Kesiciye seçici anahtarı "yakın" veya "devre dışı"
konumlarında iken uzaktan kumanda edilemeyecek ve bu konumlarda kumanda panosuna
sinyal göndermek üzere, seçici anahtarda kapalı ek bir kontak bulunacak ve kontak uçları ana
kumanda dolabındaki terminal dizisine bağlanacak olup, ana kumanda merkezindeki arıza
bildirim cihazından sinyal almak amacıyla kullanılacaktır.
Kesicilerde aynı zamanda, doğrudan mekanik kumandalı acil durum yerinden kumanda
düzeneği bulunacaktır. Acil durum açma aygıtı etiketlenerek açıkça belirtilecek ve istenmeden
çalıştırılmaya karşı korunmuş olacaktır.
Tüm kesicilerde, başlatma zamanı ayarlanabilen ve otomatik tek-faz tekrar kapama

sırasında kilitlenebilen, faz uyuşmazlığı koruması bulunacak ve uzaktan ihbar için kontaklara
sahip olacaktır.
Kumanda devresinde “anti-pumping” koruması olacaktır.
Aksi belirtilmedikçe açma ve kapama devreleri, Malzeme Listesi'nde ve/veya Garantili

Özellikler Listesinde belirtilene göre 110 V veya 220 V DC sistemden beslenecektir. Açma
devresi, anma besleme geriliminin % 70 ile % 110'u arasındaki gerilimlerde doğru olarak
çalışabilecektir. Kapama devresi için bu değerler anma geriliminin % 85’i ile % 110'u olacaktır.

(İTM.183)
Yay kurma motorları 220/380 V, tek/üç faz, 50 Hz'lik gerilimle beslenecek ve bu gerilimin
% ±10’luk değerleri arasında çalışabilecek, motorların kendi termik koruması ve uzak ihbar için
sinyal kontakları olacaktır.
Kapama bobinine 50 ms süreli bir elektriki kapama darbesi uygulandığında kesici doğru
kapanacaktır.
25.3.2.3.5. SF6 Gaz Sistemi
SF6 gazı IEC 60376'ya uygun olacaktır.
Kesiciler SF6 gazı ile dolu olarak teslim edilecektir.
Kesicilerin imalinde kullanılan malzemeler SF6 gazıyla kullanılmaya uygun olacaktır.
SF6 gazı içerisinde ark sonucu ya da başka bir nedenle oluşan nem, parçacık vb.
kirleticilerin temizlenmesi amacıyla filtre sistemi sağlanacaktır.
SF6 gaz basıncı sıcaklık kompanzasyonlu basınç ölçerler aracılığıyla sürekli kontrol
edilecektir.
Basıncın düşmesi durumunda basınç ölçerler ilk kademede alarm verecektir. İkinci
kademede, kesici açık ise kapama işlemi yapılamayacak şekilde kesiciyi kilitleyecek, kesici
kapalı ise tekrar kapamalı kesicileri kapalı konumda, tekrar kapamasız kesicileri açtıktan sonra
kilitleyecektir.
Gaz sızıntısı her yıl için %1’den az olacaktır; iki rektifiye arasındaki süre 4 yıldan az
olmayacaktır.
Basınçların izlenmesine yönelik cihaz, paslanmaz malzemeden yapılmış olacak ve

öngörülen işletme koşullarında çevre sıcaklığında çalışabilecektir. Cihaz, eğer mümkünse,
dolap içinde göz hizasına monte edilecek, kolayca okunabilecek ve her halükarda dışarıdan
kolayca görülebilecektir.
Kontrol cihazına bağlı gaz borusu üzerine bir tapa konulacaktır. Bu tapa, dolum için
kullanılanla aynı olacak ve ana ölçerle basıncı kontrol etmek için veya gaz nemini kontrol etmek
için kullanılacaktır.
Cihazlar sıcaklık dengelemeli olacaktır. Okunan değerler, çevre sıcaklığındaki değişimden

kaynaklanan basınç değişikliklerinden etkilenmeyecektir.
Basınç ölçerler sınıf III UNI 4656 olacaktır.
25.3.2.3.6. Açma-Kapama Sayıcıları
Tüm kesicilerde açma-kapama sayıcıları olacaktır.
25.3.2.3.7. Konum Göstergesi ve Sinyali

(İTM.183)
Tüm kesicilerde kolaylıkla görülebilecek yerel konum göstergesi ve ayrıca istasyonun
kumanda odasındaki konum sinyali için sinyal kontakları bulunacaktır. Gösterge ve kontaklar
tercihen, hareketli kontağın tahrik çubuğuna bağlı olacaktır.
Kesicilerde doğrudan doğruya çalışma mekanizmasına bağlı yardımcı kontaklar olacaktır.
Kesicinin normal kumandası için gerekenlere ek olarak kilitleme, pozisyon göstergesi vb.
için 8 açık ve 8 kapalı kontak bulunacaktır. Enversör kontaklar 1 açık + 1 kapalı kontak olarak
kabul edilmeyecektir. Kontaklar en az 5 mikron galvanik gümüşle kaplanmış bakırdan olacaktır.
Bütün yardımcı kontaklar en az 10 A’lik DC sürekli akım taşıma kapasitesine sahip olacak
ve IEC 62271-100’de öngörülen sıcaklık artışını aşmayacaktır.
Kesicinin çalışma mekanizması, kumanda anahtarları, yardımcı anahtarlar ve ilgili röleleri,

kumanda kablosu bağlantıları ve diğer yardımcı donanım IP 54 (IEC 60529) koruma sınıfında
bir kumanda dolabına yerleştirilecektir. Kumanda dolabı tercihen bağımsız bir birim olarak,
önden ve arkadan erişilebilir şekilde yapılacaktır.
Kumanda dolabı sıcak daldırma galvanizli en az 2 mm kalınlıkta sacdan veya korozyona

dayanıklı demir dışı metalden yapılacak, sağlam bir kontrüksiyona sahip olacak ve kesici
taşıyıcı şasisi üzerine veya beton temeller üzerinde montaj için gerekli destek çelik yapıları
içerecektir. Tüm bölmelere, sökülebilir kapaklar ya da sökülüp takılabilir menteşeli kapılar
aracılığıyla ulaşılabilecektir. Kapaklar ya da kapıları tutturmak için civata kullanılmayacaktır.
Bütün tutturucular kapak ya da kapının bir parçası olacak, ayrıca kilit tertibatı olacaktır.
Dolaplar yoğuşmayı engelleyecek şekilde havalandırılacaktır. Dolap içerisine yoğuşmaya

karşı termostat kontrollü ısıtıcı ve termostatı devre dışı bırakmak için ayrı bir anahtar
Kumanda dolabı içinde kapıya bağlı bir anahtar vasıtasıyla kontrol edilen, cam emniyet
globlu aydınlatma lambası olacaktır.
Dolap içerisine sigortayla korunmuş 220 V, 6 A'lik bir priz konulacaktır.
En az 2x6 mm²'lik iletkenlerin bağlanabileceği, yangına dayanıklı ve tutuşma¬yan tipte

yeterli miktarda terminal sağlanacaktır. Tüm dış bağlantılar termi¬naller üzerinden yapılacaktır.
Terminal blokları metal raylar üzerine yaylı tutturma şekliyle monte edilecektir. Raylar
topraklanacaktır. Terminaller ve bağlantı kabloları markalanmış veya rumuzlu olacaktır. Şiltli
kabloların şiltlerini ve dolap içinde topraklanması gereken diğer teçhizatı bağlamak için bir bakır
topraklama barası bulunacaktır. Her kutbun dış bağlantıları ana kumanda dolabına getirilecek,
kesici ile diğer teçhizat arasındaki bağlantılar ana kumanda dolabındaki terminaller üzerinden
yapılacaktır. Her terminal grubunda, gelecekte kullanmak üzere en az % 10 oranında yedek
terminal bulunacaktır. Dolaplarda kablo ucu manşonlarıyla ve plastik tapalarla donatılmış yeterli

(İTM.183)
Dolabın kapısına, kesicideki ve dolabın içindeki çeşitli bileşenleri gösteren onaylanmış
kumanda devre şeması ve montaj talimatları konulacaktır. Şema ve talimatlar belirlenen çalışma
koşullarına uygun dayanıklı ve solmayan bir malzeme üzerine yazılacaktır.
Dolap üzerine topraklama iletkenine bağlanmak üzere yeterli sayıda topraklama terminali
konulacaktır.
Kesicinin bütün dış elektriksel bağlantıları mekanik zorlamalara, toza vb. karşı uygun
Kabloların yalıtım seviyesi 3’den (Toprağa karşı 2 kV’da test edilmiş), mahfaza kalitesi
R.2’den az olmayacak ve kablolar ateşe dayanıklı tipte olacaktır.
Teçhizata bağlantılar için menteşeli şasiler üzerinde ilave kablo esneme payı
bırakılacaktır. Harici elektrik bağlantıları kanallar içine yatırılacaktır.
Terminal bloklarına bağlı bütün kablo uçları, uygun şekilde seçilebilmeleri için
manşonlarla teçhiz edilecektir.
Kablolar, aşağıdaki tabloya uygun olarak renklendirilecektir.
 Kırmızı, sarı, mavi AC faz bağlantıları

 Siyah AC nötr bağlantıları
 Yeşil toprak bağlantıları
 Gri DC devreleri
Devre izolasyonu aşağıdaki gibi olacaktır:
 Güç frekanslı dayanım gerilimi : 2 kV rms

 Darbe dayanım gerilimi : 5 kV tepe
25.3.2.3.10. Etiket
Kesiciler ve çalışma mekanizması üzerinde paslanmaz çelikten ya da korozyona dayanıklı

başka bir malzemeden yapılmış etiket bulunacaktır.
Etiket normal işletme ve montaj koşullarında kolaylıkla görülebilir şekilde, paslanmaz
çelikten vidalarla tutturulacaktır.
Yazılar zamanla bozulmayacaktır. Bütün yazılar Türkçe olacak ya da Türkçe

tekrarlanacak ve Alıcının onayına sunulacaktır.

 İmalat tarihi,
 Uygulanan standart,

(İTM.183)
 Anma frekansı (Hz),
 Anma kısa devre kesme akımı (kA rms),
 Anma kısa devre kapama akımı (kA tepe),
 İlk açan kutup katsayısı,
 Faz uyumsuzluğunda anma kesme akımı (A),
 Hat şarj anma kesme akımı (A),
 Kablo şarj anma kesme akımı (A),
 Anma tek kondansatör bankını kesme akımı (A),
 Anma kademeli kondansatör bankını kesme akımı (A),
 Anma kondansatör bankı demeraj kapama akımı (kA),
 Anma kademeli kondansatör bankı demeraj kapama akımı (kA),
 SF6 gazı anma basıncı (kg/cm²),
 Anma kesme kapasitesinde en büyük ve en küçük gaz basıncı limitleri (kg/cm²),
 Anma çalışma çevrimi,
 Ortam sıcaklığı sınıfı,
 Besleme gerilimleri (V),
 Motor
 Açma bobini
 Kapama bobini
 Motor gücü (W),
 Isıtıcı gücü (W),
 Ağırlık (kg),
 Ölçüler (mmxmmxmm).
25.3.2.3.11.1. Genel
Kesicilerin imalinde ve yüzeylerin işlenmesinde kullanılan malzeme ve yöntemler

korozyonun en aza indirilmesini sağlayacaktır.
 Akım taşıyan parçalar demir içermeyen metallerden yapılacaktır.
 Bütün yüzeyler olabildiğince su tutmaz şekilde düzenlenecek ve bütün dolap ve kutuların

böcek girmesine karşı korunmuş drenaj delikleri bulunacaktır.
 İmalatta kullanılacak malzeme galvanik korozyona yol açmayacak şekilde seçilecek ve

düzenlenecektir.

 Demirli parçalar sıcak daldırma usulüyle galvanizlenecek ya da boyanacaktır.

(İTM.183)
25.3.2.3.11.2. Boyama

dayanıklı olacak ve gri renkte (RAL 7032) boyanacaktır.

kaplama kalınlığı ilgili standartlara uygun olacaktır.

halinde, bu yöntemi tekliflerinde açıkça belirtecekler ve varsa ilgili belgeleri vereceklerdir.
alan sınıf-1'den daha kötü olmayacaktır.


25.3.3. Testler
Aşağıdaki tip ve rutin testleri IEC 62271-100 standardına uygun olarak yapılmış olacak
veya yaptırılacaktır. Kesicinin kullanılacağı yer (Trafo fideri, hat fideri, reaktör fideri, kapasitör

(İTM.183)
fideri, transfer fideri, kuplaj fideri) ve çalışma şartları dikkate alınarak uygulanacak testler Alıcı
tarafından belirlenecektir. Testlerde kullanılacak bütün cihazlar kabul edilen ve onaylanan
laboratuarlarda kalibre edilmiş olacaktır. Test cihazlarının kalibre edilmiş olduğu test laboratuarı
tarafından belgelenecektir. Testlerde yer alan madde no.ları IEC 62271-100 Edition 1.1 2003-05
versiyonu dikkate alınarak yazılmıştır.
25.3.3.1.1. Zorunlu Tip Testleri
 Dielektrik Testleri (Dielectric tests) (IEC 62271-100 madde 6.2)

 Yıldırım darbe gerilim testi (Lightning impulse voltage test)
 Açma-kapama darbe gerilim testleri (Switching impulse voltage tests)
 Şebeke frekanslı gerilim testi (Power frequency voltage test)
 Yardımcı ve kontrol devrelerinin dielektrik testleri (Dielectric tests on auxiliary and
control circuits)
· Darbe gerilimi testi (İmpulse voltage test)
· Şebeke frekanslı gerilim testi (Power frequency voltage test)
 Kısmi boşalma testleri (Partial discharge measurement)
 Radyo girişim testi (RIV) (IEC 62271-100 madde 6.3),
62271-100 madde 6.4)
 Sıcaklık artış testleri (Temperature-rise tests) (IEC 62271-100 madde 6.5),
 Ana devrenin sıcaklık artış testi (Temperature-rise tests of the main circuit),
 Yardımcı ve kontrol ekipmanlarının sıcaklık artışı testi (Temperature-rise tests of the
 Kısa süreli dayanım akımı ve tepe dayanım akımı testleri (Short time withstand current and
 Sızdırmazlık testi (Tightness test) (IEC 62271-100 madde 6.8)
 Elektromagnetik uyumluluk testi (Electromagnetic compatibility test) (IEC 62271-100 madde

6.9)
6.101)
 Çevre sıcaklığında mekanik çalışma testi (Mechanical operation test at ambient air
· Otomatik tekrar kapamalı kesicilerde anma kaynak geriliminde her biri A-0.3 sn-KA-
ta-KA olan 500 çalışma dizisi;
· Tekrar kapamasız kesicilerde, anma kaynak geriliminde her biri KA-ta-KA olan 500

(İTM.183)
zamandır.
 Kısa devre akımında kapama ve açma testleri (Short-circuit current making and breaking
tests) (IEC 62271-100 madde 6.106)
madde 6.111)
 Hat şarj akımı kesme testleri (Line-charging current switching tests)
 Kablo şarj akımı kesme testleri (Cable-charging current switching tests)
 Depreme dayanma testi (Eartquake qualification, high voltage alternating current circuit
breakers Guide for seismic qualification of high voltage alternating current circuit-breakers)
(IEC 61166)
25.3.3.1.2. Uygulanabildiğinde Zorunlu Tip Testleri
 Koruma derecesinin doğrulanması (Verification of the degree of protection) (IEC 62271-100

madde 6.7)
 IP kodunun doğrulanması (Verification of the IP coding)
 Mekanik çarpma testi (Mechanical impact test)
6.101)
 Düşük ve yüksek sıcaklık testleri (Low and high temperature tests)
 Ağır buzlanma şartları altında çalışma testi (Test to prove the operation under severe
ice conditions) (Harici hareketli bölümleri bulunan harici tip kesiciler için istenecek)
 Bağlantı ucu statik yük testi (Static terminal load tests)
 Özel işletme şartları için kesicinin arttırılmış mekanik dayanım testleri (Extended
mechanical endurance tests on circuit-breakers for special service conditions)
 Kritik akım testleri (Kesicinin kritik akımı varsa istenecek.) (Critical current tests) (IEC
62271-100 madde 6.107)
 Tek faz ve iki faz toprak arızası testleri (Single-phase and double earth fault tests) (IEC
62271-100 madde 6.108)
 Kısa hat arıza testleri (Short-line fault tests) (IEC 62271-100 madde 6.109)
 Faz uyumsuzluğunda kapama ve açma testleri (Out-of-phase making and breaking tests)
(IEC 62271-100 madde 6.110)
 Kapasitif akım açma-kapama testleri (Capacitive current switching tests) (IEC 62271-100
madde 6.111)
 Tek kondansatör bankı açma-kapama testleri (Single capacitor bank switching tests)
 Kademeli kondansatör bankı açma-kapama testleri (Back-to-back capacitor bank
switching tests)
 Endüktif akımı kesme testleri (Inductive current switching tests) (IEC 1233)
 Transformatör mıknatıslama akımı (Transformer magnetizing current)
 Şönt reaktör akımı anahtarlama testleri (Shunt reactor current switching tests) (IEC
1233, bölüm 4)
(İTM.183)

aşağıda belirtilmiştir.
 Ana devre üzerinde kuruda şebeke frekanslı gerilime dayanım testleri (Power frequency
 Kontrol ve yardımcı devreler üzerinde şebeke frekanslı gerilim testleri (Voltage withstand
62271-100 madde 7.3)
 Sızdırmazlık testleri (Tightness tests) (IEC 62271-100 madde 7.4)
 Mekanik çalışma testleri (Mechanical operation test) (IEC 62271-100 madde 7.101)
 Tasarım kontrolü ve gözle muayene (Design and visual checks) (IEC 62271-100 madde 7.5)
Yukarıda belirtilen testlere ilave olarak;

 Boya, gümüş ve galvaniz kalınlıklarının ve Garantili Özellikler Listesinin ve fiziki boyutların
kontrolü yapılacaktır.
Kesici montajının Yüklenici tarafından yapılması halinde, tamamen monte edilmiş kesici
üzerinde aşağıda belirtilen testler Alıcı temsilcilerinin huzurunda yapılacaktır. Yapılacak testlerle
ilgili ayrıntıların tamamı Yüklenici tarafından sunulacak ve testler için gerekli test techizatı
Yüklenici tarafından sağlanacaktır. Uygulanacak testler;
 Kapama/Açma çalışması ve zamanlama testleri,

 İzolasyon testleri (Kayıp açısı+İzolasyon direnci),
 Ana kontak geçiş dirençlerinin ölçülmesi,
 Akım sınırlandırma kapasitörlerinin güç faktörünün ve kapasitans değerinin ölçülmesi.
Rutin testler için alınacak numuneler Alıcı temsilcileri tarafından rastgele seçilecek ve aksi
belirtilmedikçe numune sayısı aşağıdaki cetvelden tesbit edilecektir.

1-10 Adet 2 Adet

(İTM.183)
11-15 Adet 3 Adet
16-25 Adet 4 Adet
26-50 Adet 6 Adet
25.3.4. 420 kV SF6 Gazlı Kesici İçin Özel Teknik Koşullar
25.3.4.1. İhtiyaç Duyulan Kesici Tipleri
Bu şartnamenin kapsamındaki SF6 gazlı kesiciler, 380 kV trafo merkezlerinde

kullanılacaktır.
Kesiciler; hatlar, şönt reaktörler ve ototransformatörler için, transfer kesicisi ve kublaj

kesicisi olarak kullanılacaktır.
Açma-kapama darbesi izolasyon seviyesi (SSIL) dikkate alındığında, koruması yapılan

hatlar iki gruba ayrılmaktadır; sırasıyla 2,5 p.u ve 3 p.u, ( 1 p.u = u x2/3) Birinci gruptaki
kesiciler; enerji verme ve tekrar-enerji vermede oluşan aşırı gerilimleri sınırlamak amacıyla,
kapama dirençleri ile donatılacaktır. Ayrıca, çok az hat seri olarak kompanzasyon yapılacağı için
ilgili kesici, ya belirtilen seri kapasitörler üzerinden arızaların temizlenmesi sırasında oluşan,
yükselen geçici toparlanma gerilimlerine (TRV değerlerine) dayanabilecek veya sorun olan TRV
değerlerini kabul edilebilir düzeye indirmek amacıyla, kontaklarla paralel olarak sürekli bağlı
varistörler (doğrusal olmayan dirençler) konulacaktır.
Şönt reaktörlerin, yüksüz veya reaktör-yüklü ototransformatörlerin kapatılmasında aşırı

gerilimlerin 2,3 p.u değerini aşmaması gerekmektedir.
Yukarıda özetlenen ihtiyaçlara göre, aşağıda belirtilen kesici tipleri teklif edilecektir:
L1 tip:
 Kapama dirençleri : İstenmiyor
 Açma varistörleri : İstenmiyor
 Uygulama : Açma-kapama darbesi izolasyon seviyesi (SSIL) 3 p.u olan,
seri kompanse edilmemiş hatlar için kesiciler; kuplaj
kesicileri
ve transfer kesicileri.
L2 tip:
 Seri kapasitörler üzerinden, simetrik kısa devre akımı 12,5 kA'e kadar olan arızaların
temizlenmesi sırasında oluşan, RRRV değeri 1 kV/µs olan (IEC standardının gerekliliklerine
ilave olarak), geçici toparlanma gerilimi (TRV) dayanım kapasitesi
 L2/A tip : 1085 kV-tepe
 L2/B tip : 1350 kV-tepe
 Uygulama : Açma - kapama darbesi izolasyon seviyesi ( SSIL ) 3 p.u
olan, seri kompanse edilmiş hatlar için kesiciler; transfer
kesicileri.
L3 tip:
(İTM.183)
 Seri kapasitörler üzerinden, simetrik kısa devre akımı 12,5 kA'e kadar olan arızaların
 temizlenmesi sırasında oluşan, RRRV değeri 1 kV/µs olan (IEC standardının gerekliliklerine
ilave olarak), geçici toparlanma gerilimi (TRV) dayanım kapasitesi : 1085 kV-tepe
 Açma varistörleri : İsteniyor, par. 2'de belirtilen özelliklerde.
 Uygulama : Açma-kapama darbesi izolasyon seviyesi ( SSIL ) 3 p.u olan,
seri kompanse edilmiş hatlar için kesiciler; transfer kesicileri.
L4 tip:
 Kapama dirençleri : Kutup başına 400 ohm, bir kademe ( one step)
 Uygulama : Açma-kapama darbesi izolasyon seviyesi ( SSIL ) 2,5 p.u
olan, seri kompanse edilmemiş hatlar için kesiciler;
transfer
kesicileri.
SR/A tip:
 Küçük endüktif akım kesme
aşırı gerilimi : ≤ 2,3 p.u
 Uygulama : 420 kV şönt reaktörler ve ototransformatörler için kesiciler.
Not: Teklif verecek firmalar, tekliflerinde teklif edilen L1, L2, L3 ve L4 tipi kesicilerin, SR/A
tipi kesiciler için belirtilen küçük endüktif akım kesme özelliğini sağlayıp, sağlayamadığını
belirtecektir.
420 kV'da ihtiyaç duyulan simetrik kısa devre akımı kesme kapasitesi 50 kA-rms'dir.
İstenen anma akımları 2000 A ve 3150 A'dir. 3150 A kuplaj kesicileri için verilmiştir.
25.3.4.2. Yüksüz Hatların Kesilmesi
L1, L2, L3 ve L4 tip kesiciler, yüksüz hatları, bir veya daha çok fazda hem toprak arızaları
ile hem de toprak arızaları olmadan, aşağıda öngörülen hat uzunluğu ve gerilim değerleriyle
boşta hat akımlarını kesme kapasitesine sahip olacaktır.
 Kesme öncesi faz-faz gerilim : 500 kV-rms

 Kesmeden sonra besleme tarafının faz-faz gerilimi : 400 kV-rms
 Üçlü demetli iletken hattın uzunluğu : Yaklaşık 500 km
 Kapasitif kesme akımı kapasitesi : ≥ 650 A-rms
Saha testleri, IEC 56-4’e göre yapılacaktır, fakat faz-faz ön-açma-kapama gerilimi 480 kV
rms'den, kesme akımı 650 A rms'den az olmayacaktır.
Eğer laboratuvar testleri, kapasitörlü tek-faz devrede yapılırsa, koşullar IEC 56-4’e göre
olacak, fakat ön-açma-kapama gerilimi 333 kV-rms, kesme akımı 650 A-rms'den az
olmayacaktır. Testler sırasında hiçbir yeniden ateşleme (restrike) kabul edilmeyecektir.
Teklif verecek firmalar, tekliflerinde aynı zamanda SR/A tipi için teklif edilen kesicilerin,
yukarıda istenilen, IEC koşullarından daha ağır olan özellikleri sağlayıp sağlamadığını
belirtecektir. Teklif edilen bütün kesiciler restrike-free olacaktır.
(İTM.183)
25.3.4.3. Endüktif Akımların Kesilmesi
Bu şartnamede SR/A tipi olarak belirtilen kesiciler, yüksüz ototransformatörleri, 420 kV

şönt reaktörleri veya reaktör bağlı ototransformatörleri keserken, 2,3 p.u değerini aşmayan aşırı
gerilimler oluşturacaktır (1 p.u= ux2/3, u = ön-açma-kapama gerilimi). Bu koşul, 3-faz anma
gücü 50 MVar'dan 200 MVar'a kadar olan herhangi bir 420 kV şönt reaktörü, 3-faz anma gücü
25 MVar'dan 75 MVar'a kadar olan havalı tip üç sargılı reaktör ile yüklü ototransformatörü ve
herhangi bir yüksüz ototransformatörü keserken sağlanacaktır.
Tip testi bir fazda yapılacaktır. SF 6 gazı basıncı, anma kısa devre akımı kapasitesine göre
en yüksek değerde olacaktır.
Teklif edilen kesiciler, Temmuz 1994 tarihli, 1233 numaralı IEC teknik raporuna göre tip
testini geçmiş olacak veya imalatçı kesiciyi test etmeyi kabul edecektir.
Testler, endüktör, kapasitör ve dirençlerden oluşan uygun bir devre kesilerek yapılabilir.
Devre, ilgili parametreler ve kaynağın endüktansı, Alıcının onaylayacağı kriterlerle
hesaplanacaktır. Testler, iki kesme dizisinden oluşacaktır, bir tanesi ototransformatörün
mıknatıslanma akımları, diğeri şönt reaktör akımları. Her bir test dizisi, bir düzine 30º 'lik eşit
aralıklarla senkronize edilmiş faza sahip bir düzine açmadan veya en az iki düzine rastgele
açma-kapama işleminden oluşacaktır.
ihaleyi alan fırma, önerilen test devresi ve prosedürünün, yukarıda belirtilen özelliklerdeki
reaktörleri ve ototransformatörleri kesmede oluşan en ağır koşulları kapsadığını kanıtlayan bir
teknik raporu Alıcıya verecektir.
Alıcı, garanti edilen performansın sağlandığını teyit etmek için saha testlerini yapma
hakkına sahiptir.
25.3.4.4. Seri Kapasitörler Üzerinden Arızaların Temizlenmesi, Geçici Toparlanma

Gerilimleri
Seri kompanse edilmiş hatların bittiği yerlerdeki merkezlere konacak hat kesicilerinin, seri
kapasitörler üzerinden akan arıza akımlarını kesmek için kullanılabilir. TNA ve bilgisayar
çalışmaları göstermiştir ki; arızaların en kritik tip ve pozisyonlarına bağlı olarak, geçici toparlama
gerilimi (TRV) tepe değeri IEC standardında belirtilen uç değerinin çok üzerindedir. Burada ele
alınan koşullarda kesilmesi gereken maksimum simetrik kısa devre akımı aşağıdaki paragrafda
belirtildiği gibi olacaktır.
Geçici toparlanma gerilimi (TRV) için IEC standardının koşullarına ek olarak, bu

şartnamede L2 ve L3 olarak belirtilen kesici tiplerinin, seri kapasitörler üzerinden akan 12,5 kA
-rms' e kadar olan, bu teknik koşulların 1. kısmında belirtilen, artış oranı (RRRV) 1 kV/µS olan,
TR V değerli, hat kısa devre akımlarını kesebilmesi gerekmektedir.
Anma kesme kapasitesinin % 100 ile terminal kısa devre testi için geçici toparlanma
geriliminin artış oranı (RRRV) 1,8 kV/µs'den az olmayacaktır. Bunlar IEC standartlarında
belirtilen artış oranlarından daha yüksektir. Bu koşul, temin edilecek bütün kesiciler için
geçerlidir.

(İTM.183)
Teklif verecek firmalar aynı zamanda tekliflerinde, teklif ettikleri kesicilerin, TRV değerleri
dikkate alındığında Amerikan standardı ANSI'ye uygun seriye dahil olup olmadığını belirtecektir.
25.3.4.5. Mekanik Dayanım Testi
IEC standardında belirtilen mekanik dayanım tip testi, standardda belirtilen sayının yerine
5000 A-K çevrimini içerecektir. Tercihen test üç-faz monte edilmiş kesici üzerinde, yani üç
kutupta aynı anda yapılacaktır. Test sırasında sadece yağlamaya izin verilecektir. Hiçbir
parçanın mekanik ayarına ve/veya değiştirilmesine izin verilmeyecektir.
Test sırasında, 200 çevrimden daha fazla olmayan aralıklarla, en azından aşağıdaki
ölçümler ve kayıtlar yapılacaktır. Kapama ve açma süreleri, her kutupta kapama ve açma
dizisinde kontaklar arasında zaman uyuşmazlığı
Ayrıca, test, ilk 2000 K-A çalışma çevriminden sonra, kapama ve açma çalışmasında
kutuplar arasındaki zamanın maksimum 5 ms ve 3 ms’lik garanti edilmiş süreyi aşmayacağını
da kanıtlayacaktır.
Eğer her kutup üzerinde bağımsız olarak mekanik dayanım testi gerçekleştirilirse,
maksimum ve minimum ölçülen kapama süreleri 5 ms’den fazla farklılık göstermeyecektir.
Ayrıca, maksimum ve minimum ölçülen açma süreleri de 3 ms’den fazla farklılık
göstermeyecektir.
Kapama ve açmada, aynı kutbun kontakları arasındaki garanti edilen maksimum zaman
uyuşmazlığı 2 ms’yi aşmayacaktır.
Diğer bütün test koşulları ve testlerden sonraki incelemeler IEC standartlarına göre
olacaktır.

(İTM.183)
BÖLÜM  26
AYIRICI
26.1. 7.2-36 kV' Luk Normal ve Toprak Bıçaklı Tip Ayırıcılar ve Topraklama Bıçağı
Bu bölüm anma gerilimi 36 kV'a, anma akımı 4000 A'e kadar olan dahili ve harici tip üç ve
tek fazlı ayırıcıların teknik özelliklerini kapsar. OG Metal mahfazalı hücrelerde kullanılan
ayırıcılar için de yol gösterici olması bakımından kısmen kullanılabilir.
Şartname ve eklerinde aksi belirtilmedikçe, bu şartname kapsamındaki ayırıcılar kumanda

mekanizmaları ve diğer tüm yardımcı donanım ve malzeme ile birlikte komple ünite olarak teslim
edilecektir.Temini istenen ayırıcıların tipleri, teknik özellikleri Garantili Özellikler Listesinde
belirtilmiştir.
26.1.1.1. İmalatçıların Yapmakla Yükümlü Olduğu İşler
İmalatçılar aşağıda sıralı işleri yapmakla yükümlüdür.

 Ayırıcıların dizayn ve imalatı,
 Ayırıcılara ait mesnet izolatörlerinin temini
 Ayırıcı kutuplarına ait şasiler (izolatörlerin yatakları monte edilmiş olarak),
 Kumanda iletimini sağlayacak mekanizmaya ait hareket aktarma parçaları (kumanda kutusu
ile ayırıcı arasındaki hareket iletimini sağlayacak ara mil, çubuk ve borular ayırıcının montaj
yüksekliğine göre temini) ara mil, çubuk veya boruları mesnetleyecek tüm mesnetleme
kılavuzları, kelepçeler veya benzeri bağlantı parçaları,
 Ayırıcıların montaj ve bakımı ile ilgili özel araç ve gereçler,
 Ayırıcı komponentlerinin fabrika testleri,
 TEİAŞ' ın onayına sunulmak üzere boyut resimleri, elektriki resimler, ayırıcıların montaj ve
bakımı ile ilgili diğer resim ve dokümanlar,
 Ana ve yardımcı kontakların ve ilgili tüm parçaların çalışma prensiplerinin tam ve detaylı
olarak açıklanması,vs.
26.1.2. Standartlar
Bu Şartname kapsamındaki ayırıcıların tasarım ve testleri aşağıdaki standartların en son

STANDARDLAR KONUSU
TS 565/IEC 60129 Alternatif Akım Ayırıcıları ve Topraklama Ayırıcıları
IEC 62271-102
Yüksek Gerilim Şalt ve Kumanda Tesis Standartları İçin
IEC 60694
Ortak Hükümler
TS 2042/IEC 60273 Anma Gerilimi 1000 Volt'tan Yüksek İç ve Dış Tesisatta

(İTM.183)
Kullanılan Mesnet İzolatörlerinin Özellikleri
Bina içinde ve bina dışında nominal gerilimi 1000 V'un
TS 556/IEC 60168 üstündeki sistemlerde kullanılan seramik veya cam
malzemeden yapılmış mesnet izolatörleri için deney metodları
TS 914 EN ISO 1461
Nominal gerilimi 1000 V'tan 300 kV'a kadar sistemlerde
TS 4237/IEC 60660 kullanılan organik malzemeden yapılmış dahili mesnet
izolatörlerinin deneyleri
Mahfazaların sağladığı koruma derecelerinin
TS 3033/IEC 60529
sınıflandırılma kuralları
Elektriksel aksesuarlar, bileşenler ve diğer yardımcı donanım da aynı şekilde IEC

Standartlarına uygun olacaktır.
Eşdeğer ya da daha üstün başka standartlar uygulanmışsa bunların Türkçe ya da

İngilizce kopyaları teklifle birlikte verilecektir.
TS ile IEC Standartları arasında farklılıklar olursa, farklılık arz eden konularda hangi
Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde aksi belirtilmedikçe sipariş konusu ayırıcılar
ÇALIŞMA KOŞULLARI BİNA İÇİ (DAHİLİ) BİNA DIŞI (HARİCİ)
 Yükselti : 1000 m 1000 m

 Ortam sıcaklığı (*)
 en az : - 25 °C - 40 °C
 en fazla : + 40 °C +45 °C
 24 saatlik ortalama : +35 °C ‘nin altında +35 C°'nin altında
 Ortam hava kirliliği :- Ağır
 Buzlanma :- Sınıf 10, 10 mm
 Rüzgar basıncı :- 700 Pa (34 m/s rüzgar hızı)
 En yüksek güneş ışınımı : - 500 W/m²
 Yer sarsıntısı (**)
 Yatay ivme : 0.5 g (harici ve dahili tipler için aynı değer)
 Düşey ivme : 0.25 g (harici ve dahili tipler için aynı değer)
 Sistem koşulları
 Topraklama : Doğrudan veya direnç üzerinden topraklı nötr
Sistemi

(İTM.183)
olabildiği yerlerdeki tesisler için, belirtilmesi gereken en düşük, en yüksek sıcaklığın tercih edilen
aralıkları;
 Çok soğuk iklimler için :-50°C ve +40°C
 Çok sıcak iklimler için : -5°C ve +50°C
(**) Ayırıcılar; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine dayanacak ve herhangi bir
ünitesinin zarar görmesi engellenecek şekilde dizayn edilecek, ayırıcıların çalışacağı yerde
tesisi için gereken proje, resim ve malzemeler ile ayırıcıların Deprem dayanma testi veya IEC ye
uygun olarak yapılacak Analitik metodlu deprem dayanıklılık hesapları Yüklenici tarafından
verilecektir.
26.1.4. Yardımcı Güç Kaynakları
Ayırıcıların tesis edilecekleri her mahalde aşağıdaki yardımcı güç kaynakları mevcut
olacaktır:
 Üç faz AC sistem (nötrlü) : 380 volt ±%10

47.5-52 Hz
 Tek faz AC sistem (faz-nötr) : 220 volt ±%10
 DC sistem : 110 veya 220 volt, %+15,-20
220 VDC kullanılacak ayırıcılar, sözleşmeden sonra ayrıca belirtilecektir.

26.1.5.1. Tip
Bu şartname dahili ve harici tip normal ayırıcıları, toprak bıçaklı ayırıcıları, topraklama
ayırıcılarını kapsar.
Ayırıcılar, Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait Birim Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya
Tek Hat Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde aksi belirtilmedikçe, üç fazlı ve
bütün fazların bıçakları ortak bir kumanda mekanizması ile kumanda edilen, yatay veya düşey
bir düzleme monte edilebilecek yapıda olacaktır.
 Anma Gerilimi (En yüksek sistem gerilimi) (kV) : 7,2 12 17,5 36

 Nominal sistem gerilimi (kV) : 6.3 10.5 15.8 33
 Anma Yalıtım Düzeyleri
 1 dakika süreli şebeke frekanslı dayanım gerilimi, yaşta
 Ayırma uzaklığı üzerinde (kV-rms) : 23 32 45 80
 Toprağa göre ve fazlar Arasında (kV-rms) : 20 28 38 70
 Yıldırım Darbe Dayanım Gerilimi
 Ayırma uzaklığı üzerinde (kV-tepe) : 70 85 110 195
 Toprağa göre ve fazlar arasında (kV-tepe) : 60 75 95 170
 Yardımcı Donanım için 1 dakika süreli şebeke
frekanslı dayanım gerilimi (V) : 2000
 Anma normal akımı (A) : Garantili Özellikler Listesine göre
 Anma kısa süreli dayanım akımı (kA) : 25
 Anma kısa devre süresi (s) :1s

(İTM.183)
 Anma frekansı (***) (Hz) : 50
 İzolatör minimum spesifik yüzeysel kaçak yolu
Uzunluğu mm/-kV : 12 (dahili tip için)
mm/kV : 25 (harici tip için)
(***) Ayırıcılar 47.5-52 Hz aralığında sürekli, 47-47.5 Hz aralığına her girişinde ise en az 20 sn
çalışacak şekilde tasarlanmalıdır
verecektir.
26.1.5.4.1. Şasi
Şasi düz bir yüzeye intibak edecek şekilde imal edilecek ve zamanla deforme olmayacak
kuvvetli bir çatı teşkil edecektir.
7,2-12 kV ve 630 A'e kadar olan ayırıcılarda en az NPU 65, daha yüksek gerilim ve
akımlardaki ayırıcılarda ise en az NPU 80 demirden veya eşdeğer mukavemet momentli en az 5
mm kalınlıkta sac profilden yapılacak ve ek yerleri kaynakla düzgün bir şekilde birleştirilecektir.
Şasinin alt parçasının ön yüzünde şasiye kaynakla tutturulmuş en az 12 mm çapında bir

topraklama civatası bulunacak ve ağır ortam koşullarına dayanıklı olacak şekilde topraklama
sembolü ile işaretlenecektir.
Şasi, en az 80 mikron sıcak daldırma galvanizli olacak, galvaniz kaplaması delme ve

kaynak işleri tamamlandıktan sonra yapılacaktır.
Ayırıcının tespiti için, ekteki TM80-G001 no.lu resme göre, şasinin dört köşesinde en az
18 mm çapında birer delik bulunacaktır. Şasiye bağlanan bütün cıvata ve somunlar paslanmaz
çelikten veya sıcak daldırma galvanizle veya kadmiyum ya da kromla kaplanacaktır.
26.1.5.4.2. İzolatörler ve Yalıtkan İtici Kollar
İzolatörler ve yalıtkan itici kollar, ayırıcıların açma ve kapama kumandaları sırasında

üzerlerine etki eden kuvvetlere, kısa devre akımlarına, deprem ve diğer titreşimlere ve atmosfer
koşullarına dayanacak şekilde seçilecektir.
İzolatörler ve yalıtkan itici kollar bina dışı tiplerde seramikten, bina içi tiplerde seramik
veya epoksi reçineden yapılmış olacaktır. Epoksi reçine malzemesi yerine poliüretan ve benzeri
malzeme ile imal edilmiş olan izolatörler reddedilecektir. Seramik izolatörler IEC 60273 ve IEC
60168'e, epoksi reçine izolatörler IEC 60660'a uygun olacaktır.

(İTM.183)
İzolatörlerin içinde kabarcık ve gözenek olmayacak yüzeyleri pürüzsüz ve kusursuz
olacak, dışa açık bütün yüzü dış etkenlere dayanıklı şekilde imal edilmiş olacaktır. İzolatörler
yağmur suyunun serbestçe akmasını sağlayacak biçimde dizayn edilecektir. İzolatörlerde
simetri eksenine göre eğrilik (eğilme) olmayacaktır. Pedigotları simetrik ve düzgün olacaktır.
Radyo enterferansının önlenmesi sağlanacaktır.
İzolatörlere ait bütün metal bölümler sıcak daldırma galvanizli çelik malzeme veya
korozyona dayanıklı metallerden yapılacaktır.
İzolatörlerin, flanş, civata, civata yuvaları ve diğer metal kısımları, sıcaklık değişimleri ve
mekanik zorlamalarda izolatörden ayrılmayacak şekilde tespit edilecek, tespit için kullanılacak
malzeme yüksek kalitede ve metal kısımlarla kimyasal reaksiyona girmeyecek, genleşmelerde
kırılmayacak özellikte olacaktır.
Ayırıcılardaki mesnet ve itici izolatörlerin minimum spesifik yüzeysel kaçak yolu uzunluğu
dahili tiplerde 12mm/kV, harici tiplerde 25mm/kV’dan az olmayacaktır.
Yalıtkan itici kolların faz bıçaklarına ve tahrik miline bağlantıları, hareketin düzenli ve tam
olarak iletilmesini sağlayacak şekilde yapılacak, çubuklar veya başlıklarının açma-kapama
hareketlerinden zamanla aşınması önlenmiş olacaktır.
26.1.5.4.3. Bıçaklar ve Kontaklar
Ayırıcılarda, ana bıçaklar ve toprak bıçakları sert elektrolitik bakırdan imal edilmiş
olacaktır.
Toprak bıçaklı ayırıcıların toprak bıçaklarının anma kısa süreli dayanım akımı, ayırıcının
ana bıçakları için Garantili Özellikler listesinde belirtilen değerle aynı olacaktır.
Ana bıçaklar en az 60 derece, toprak bıçakları 90 derece açılacaktır.
Bıçaklar gerekli iletkenliğe sahip olacak ve kısa devre anında yeterli bir kontak basıncı
sağlayacak ve bu özelliğini zamanla kaybetmeyecek yapıda olacaktır.
Bıçak ve kontakların yüzeyleri pürüzsüz olacak, kısa devre akımlarından veya açma-
kapamalardan bozulmayacak şekilde olacak ve temas yüzeyleri 15 – 20 mikron kalınlığında
galvanik gümüşle kaplanacaktır. Bunun dışında kalan yüzeyleri en az 5 mikron kalınlığında
gümüşle kaplanacak veya ısıya dayanıklı 1 kat astar 2 kat boya ile boyanacaktır.
Bıçaklar ve kontaklar üzerindeki civata, somun, yay ve pullar paslanmaz çelikten imal
edilecektir.
Sabit kontaklar (ayırıcıya önden bakıldığında) ayırıcının üst izolatörüne, ana bıçaklar
ayırıcının alt izolatörüne tutturulacaktır.
Toprak bıçaklı ayırıcılarda, toprak bıçakları, aksi belirtilmedikçe sabit kontağa ait
izolatörlerin tarafında üstten topraklamalı olarak teslim edilecektir.

(İTM.183)
Topraklama bıçaklarının döner mili ile şasi arasındaki toprak irtibatı; en az 50 mm² kesitli,
örgülü, bükülgen bakır iletkenlerle yapılacak ve bu bakır iletken gümüş veya kalay ile
kaplanacaktır.
Teklif sahibi kontakların yapısı ve çalışma şekli ile ilgili ayrıntılı bilgiyi teklifinde verecektir.
26.1.5.4.4. Tahrik Mili ve Bağlantıları
Ayırıcı bıçaklarının tahrik mili en az 25 mm çapında, altı köşeli, içi dolu, sıcak daldırma
galvanizli veya paslanmaz çelik çubuktan veya bunlara eşdeğer burulma ve eğilme mukavemetli
paslanmaz çelik borudan olacaktır.
Tahrik mili, zamanla deformasyona uğrayarak kontakların iyi kapanmamasına, bıçakların

açılıp kapanmasında fazlar arasında zaman farklarına yol açmayacaktır.
Ayırıcı bıçaklarının ortak tahrik milinin boyutları ekte verilen TM80-G 001 no.lu resme
uygun olacak ve tahrik milinin bir ucu şasi üzerinde yataklandığı yerden itibaren en az 10 cm
dışarı uzanacaktır. Tahrik milinin diğer ucu ise, orta bıçağın ekseninden itibaren dahili tiplerde,
17.5 kV ve daha aşağı gerilimli ayırıcılarda en az 57 cm, 36 kV'luk ayırıcılarda en az 89 cm,
harici tiplerde ise en az 250 cm uzunluğunda olacaktır.
Tahrik milinin konumu kaydırılarak ayarlanabilir olacak, ancak ayarlanıp sabitleştirildikten

sonra zamanla gevşeyip kaymayacaktır. Tahrik mili boyunun ayarlanabilir olması tercih
edilmekle birlikte, sabit olması halinde, mil uzunlukları ayırıcının her iki yanında da, dahili tipteki
17.5 kV ve daha aşağı gerilimli ayırıcılar için 57 cm, 36 kV'luk ayırıcılar için 89 cm, harici tip
ayırıcılar için 250 cm olacaktır.
Ayırıcı bıçaklarının irtibatlandığı tahrik mili ile kumanda kolu arasındaki mekanik irtibatı
sağlayan hareket iletim çubukları, mesnetleme kılavuzları, dahili tiplerde hücre yan duvarlarına
paralel, yani şasi düzlemine dik bir düzlem üzerine, harici tiplerde şasi düzlemine paralel veya
dik bir düzlem üzerine monte edilecek tarzda olacaktır.
Hareketi iletecek 3/4 inç'lik boruların tahrik mili üzerine bağlanabilmesini sağlayacak
bağlantı elemanı, ekte verilen TM 86-F 108 no.lu resimdeki gibi olacaktır. Bağlantı elemanı için
resim üzerinde verilmeyen boyutlar imalatçı tarafından tesbit edilecektir. Bu bağlantı elemanının
altıgen tahrik miline geçen kısmı onikigen olacak, böylece bağlantı elemanının tahrik miline
tutturulmasında 30° bir ayar imkanı sağlanacaktır. Bağlantı elemanının mile tutturulmasında
zamanla gevşeme olmaması sağlanacaktır.
Bağlantı elemanı döküm veya uygun kalınlıkta soğukta çekilmiş saçtan imal edilmiş
olacak, hem kendisi ve hem de üzerindeki bütün civata, somun ve pullar sıcak daldırma
galvaniz edilmiş olacak veya kadmiyum ya da kromla kaplanacaktır.
26.1.5.4.5. Çalışma Mekanizması ve Kilitleme
Üç fazlı ayırıcıların, ana bıçaklar ve topraklama bıçaklarının her üç fazı, uzaktan bir
kumanda kolu ile birlikte hareket ettirilecektir.
Toprak bıçaklı ayırıcılarda ana bıçak ve toprak bıçaklarının kumanda kolları ve çalışma
mekanizmaları ayrı ayrı olacak ve her iki bıçak arasında mekanik kilitleme bulunacaktır.

(İTM.183)
Bu kilitleme yoluyla, ana bıçaklar kapalı iken toprak bıçakları veya toprak bıçakları kapalı
iken ana bıçaklar kapatılamayacaktır.
Bütün ayırıcılarda bir elektromekanik kilitleme düzeni bulunacaktır. Bu düzen, ayırıcı ile
bağlantılı olan kesici kapalı konumda iken ayırıcıya kumanda edilmesini engelleyecektir.
Dahili veya harici tip ayırıcılarda kullanılacak kilitleme bobinlerinin çalıştırma gerilimi 110
Volt DC olacaktır. Kilitleme bobini enerjilenmeden ayırıcıya açma, kapama kumandası
verilemeyecektir.
Kumanda kolu, ayırıcıyı açma-kapatma için düşey düzlemde maksimum 150˚’lık bir dönüş
yapacak ve kumanda kolu aşağı konumda iken bıçaklar açık durumda, yukarı konumda iken
bıçaklar kapalı durumda olacaktır.
Çalışma mekanizması düşey ve yatay bir düzlem üzerine monte edilmeye uygun olacak
ve elle rahatlıkla kumanda edilebilecektir. Dahili tip ayırıcılarda çalışma mekanizması, hücre ön
kapısının iki yanındaki "U" profiller içine monte edilecektir.' Bundan dolayı, çalışma
mekanizmasının eni 13 cm’den boyu ise 29 cm’den büyük olmayacaktır. Mekanizmanın hücre
içerisinde kendisine ayrılan bölüme yerleşimi ve çalışmasının kontrolü amacıyla, daha önce
Alıcıya malzeme teslim etmemiş olan Yükleniciler tarafından bir prototip verilerek seri imalata
geçilmeden önce Alıcının onayı alınacaktır.
Ayırıcı bıçaklarına gelecek kuvvetler ayarlanarak kumanda kolunun, ayırıcının açık

pozisyonu civarında iken açık pozisyona gidişi, kapalı pozisyonu civarında iken bu 'pozisyona
gidişi kolaylaştırılacaktır. Ayırıcı bıçakları kendi ağırlığı, darbe, rüzgar kuvveti, titreşimler vs. gibi
dış etkenlerle konumundan ayrılmayacak, tasarımda bıçakların açık durumda iken kendiliğinden
kapanması, kapalı durumda iken kendiliğinden açılmasına engel olunacaktır.
Çalışma mekanizmasının bütün bölümleri sıcak daldırma galvanizli olacaktır.
Ayırıcılar uzaktan kumanda uygulamasına geçilen Trafo Merkezlerinde kullanılmak üzere

satın alınacak olması halinde, ayırıcılar çalışacağı yerlere ve şartnamenin hükümlerine uygun
şekilde hem motor tahrikli hem de el tahrikli olacak, el ile tahrik zorunluluğunda ayırıcının (ana
ve/veya toprak bıçakları) açılması ve kapatılması işleminin gerçekleştirilmesi için ayırıcıya
kumanda eden motor miline kaç dönüş (tur) yaptırılması gerektiği belirtilecek ve bu düzen
Alıcının onayına sunulacaktır. Ayırıcıya ait konum bilgilerini (ayırıcı açık-ayırıcı kapalı konum
bilgileri) uzaktan kumanda merkezine taşımak üzere ayırıcı uygun düzenek (techizat) ile
donatılacaktır.
26.1.5.4.6. Kumanda Kutusu
Dahili ve harici tip ayırıcılarda elektromekanik kilitleme mekanizması, yardımcı kontaklar,

kilitleme bobini vs. bir kutu (kumanda kutusu) içerisine monte edilecektir Kumanda kutusunda
dışarıya yapılacak kablo bağlantısı, kumanda kutusu içine konacak terminal blokundan
yapılacak ve kutu içindeki bütün cihazlar bu terminalle irtibatlandırılmış olacaktır. Kumanda
kutusunda kullanılan terminal dizisi istenen özelliklere göre projelendirilecektir.
Kumanda kutusu toz, yağmur, böcek vs. gibi yabancı maddelerin içine girmesine
müsaade etmeyecek şekilde IEC 60529’a göre dahilide en az IP 41, haricide en az IP 54
koruma derecesine sahip ve en az 2 mm kalınlığında DKP saçtan veya uygun kalınlıkta

(İTM.183)
alüminyumdan imal edilecektir. DKP saçtan imal edildiğinde, kutunun içi ve dışı bir kat sülyen
üzerine iki kat yağlı boya ile boyanacaktır.
Kumanda kutusu kapağının sıkıştırma ve bağlantı elemanları paslanmaz malzemeden

(bakalit, plastik gibi malzemeler kabul edilmez) imal edilecektir. Kumanda kutusunun kapağını
açmadan operasyonu gerçekleştirebilmek için, kilit çözme butonu, hava şartlarından müteessir
olmayacak şekilde ön kapağın üstüne veya kutunun alt tarafına monte edilecektir. Kablo
bağlantısı için kutunun alt tarafına açılacak bir adet delik, 7x2.5 mm 2'lik YVMV kablonun
geçmesine müsait olacaktır.
Bu delik conta ve rakorlu olacak ve rakorlar sökülebilir plastik tapalarla kapatılacaktır.
Kumanda kutusu üzerinde paslanmaz çelikten veya paslanmayan başka metalden

yapılmış bir etiket bulunacaktır. Etiket üzerinde İmalatçının adı, Tip İşareti ve Seri Numarası,
İmalat Tarihi (ay ve yıl) ve Yardımcı Devre Gerilimi yazılacaktır.
Terminaller ekteki TM80-G 002 no.lu resimde verilen boyutlara uygun olarak yassı tipte
elektrolitik bakırdan imal edilecektir. Terminallerin üzerindeki delikler bu resme uygun olarak
İmalatçı tarafından açılacaktır. Terminaller alüminyum lama iletkenler ile irtibatlanacağı için,
terminallerin yüzeyleri gümüşle en az 5 mikron kalınlıkta kaplanacaktır.
Terminallerin kalınlıkları imalatçı tarafından tesbit edilecek, bu kalınlık 10 mm’den az

olmayacaktır. Ancak, anma akımı 630 A’e kadar olan (630 A dahil) ayırıcılarda ve topraklama
ayırıcılarında 5 mm kalınlığında bakır terminal kullanılabilir. Terminal boyutlarında, ancak gerekli
durumlarda Alıcının onayı alınarak değişiklik yapılabilir.
Ayırıcılarda aşağıda belirtilen şekilde ve sayıda açık (A) ve kapalı (K) yardımcı kontak
bulunacaktır.
Ana bıçaklar için Toprak bıçakları için
 Normal ayırıcılar 4A+4K -
 Toprak bıçaklı ayırıcılar 4 A + 4 K 2A+2K
 Topraklama ayırıcıları - 2A+2K
Yardımcı kontaklar kumanda mekanizmasının üzerine monte edilecektir. Tahrik mili

üzerine veya ayırıcı şasisinin üzerine monte edilmiş yardımcı kontaklar kabul edilmeyecektir.
Yardımcı kontaklar 10 A’lik doğru akımı açıp kapayabilecek ve sürekli olarak 10 A'lik doğru
akımı taşıyabilecektir. Sürekli olarak 10 A'lik doğru akım geçerken kontakların sıcaklığının ortam
sıcaklığına göre artışı IEC'de belirtilen sınırları aşmayacaktır.
Yardımcı kontaklar yalnızca bıçakların konumlarını değiştirmesine bağlı olarak ani konum
değiştirmelidir. Ayırıcı bıçakları hareketinin en az % 80’ini tamamlamadıkça, yardımcı kontaklar
konumunu değiştirmeyecektir. Bu özellik topraklama bıçakları için de geçerlidir.
Yardımcı kontakların temas yüzeyleri gümüşle kaplanacaktır. Ayrıca yardımcı 'kontaklara

ait yaylar ve diğer malzemeler iyi cinsten olacak, aşınmaya ve gevşemeye müsait olmayacaktır.

(İTM.183)
26.1.5.4.9. Ölçüler
Ayırıcılarda faz eksenleri arasındaki açıklıklar ekte verilen TM 80 G001 no.lu resimdeki
ölçülerde olacaktır. Bu ölçüler ancak zorunlu hallerde İmalatçının teklifi ve Alıcının onayı ile
değiştirilebilecektir.
Ayırıcı kapalı iken ayırıcı şasisinin altından bıçakların üst kenarına kadar yükseklik, dahili
tiplerde; 7,2 kV'ta 300 mm, 17,5 kV'ta 400 mm, 36 kV'ta 550 mm'yi geçmeyecektir. Ayırıcıların
bir fazına ait izolatörlerinin eksenleri arasındaki açıklık dahili tiplerde 7,2 kV, 12 kV ve 17,5
kV'larda 400 mm'den, 36 kV'da 650 mm’den fazla olmayacaktır.
26.1.5.4.10. Etiket
Her ayırıcının şasisi üzerinde montaj durumuna göre kolaylıkla görülebilecek, paslanmaz
çelik veya paslanmayan başka metalden yapılmış bir etiket bulunacaktır. Etiket, şasiye çelik
vidalarla tespit edilmiş, yazıları okunaklı ve zamanla bozulmaz şekilde olacaktır.
Tüm yazılar Türkçe olacak ve Alıcının onayına sunulacaktır.

 Anma yıldırım darbe dayanım gerilimi (kV-tepe),
 Anma normal akımı (A),
 Anma kısa süreli dayanım akımı (kA, etken),
 Anma kısa devre süresi (s),
 Yardımcı devre gerilimi (V),
 Anma mekanik terminal yükü (N).
26.1.5.4.11.1. Genel
Ayırıcıların metal bölümleri korozyona dayanıklı malzemeden yapılacak ve yüzeyler


 Akım taşıyan parçalar demir içermeyen metalden olacaktır.
 Bütün yüzeyler olabildiğince su tutmaz şekilde düzenlenecek ve bütün mahfazaların böcek
girmesine karşı korunmuş drenaj delikleri bulunacaktır.
 Demirden parçalar sıcak daldırma usulüyle galvanizlenecek ya da boyanacaktır.

(İTM.183)
26.1.5.4.11.2. Boyama


kaplama kalınlığı ilgili Türk Standardına uygun olacaktır.

halinde, bu yöntemi tekliflerinde açıkça belirtecekler ve varsa ilgili belgeleri vereceklerdir. Boya
kalınlığı 90±15 mikron olacaktır.
uygun olarak çapraz-kazıma yöntemiyle kontrol edilecektir. Deney sonucu bu standardda yer
alan sınıf-1'den daha kötü olmamalıdır.

konusundaki ISO 1459, 1460, 1461 ve TS 914'e uygun olarak yapılacaktır. Aksi belirtilmedikçe,
galvaniz kaplama kalınlıkları ayırıcının şasisinde en az 80 mikron olacaktır.
yöntemlerle iyice temizlendikten sonra yapılmalıdır. Galvanizlenen somunların kılavuzlanıp

26.1.6. Tek Kutuplu Ayırıcılar İçin Özel Hususlar
26.1.6.1. Tip
Tek kutuplu ayırıcılar normal tipte bina dışında kullanılmaya uygun olacaktır.

(İTM.183)
26.1.6.2. Şasi
Tek kutuplu ayırıcıların tesbiti için gereken delikler, ayırıcı şasisinin dört köşesinde birer
adet olmak üzere toplam 4 adet ve 18 mm çapında olacaktır. Şasi boyutları imalatçı tarafından
belirlenecek ancak tespit delikleri arası açıklıklar dar kenar tarafında (ek TM80-G 001 No.lu
resimde A açıklığı) 210 mm, geniş kenar tarafında (ek TM80-G 001 No.lu resimde B açıklığı),
700 mm olacaktır.
26.1.6.3. Tahrik Mili
Tek kutuplu ayırıcının tahrik mili, kaydırılabilir tipte ve ancak istenen boya ayarlanıp
sabitleştirildikten sonra zamanla kendiliğinden gevşeyip, kaymayacak, yapıda olacaktır. Tahrik
milinin bir ucu şasi üzerinde yataklandığı yerden en az 10 cm dışarı uzanacak, diğer ucu ise
ayırıcı bıçağı ekseninden itibaren 450 mm olacaktır. Boyu ayarlanabilir mil tercih edilmekle
birlikte, kumanda milinin sabit ve kaydırılmaz şekilde olması halinde, mil uzunlukları ayırıcının
her iki tarafında da 450 mm olacaktır.
26.1.6.4. Çalışma Mekanizması
Çalışma mekanizmasında, 27.1.5.4.5. maddede sözü edilen elektromekanik kilit sistemi

ve yardımcı kontaklar bulunmayacaktır. Ayırıcı kumanda kolu gerektiğinde ayırıcının açık ve
kapalı konumlarında asma kilitle kilitlemeye uygun olacaktır.
26.1.7. Testler
Aşağıdaki tip, rutin ve kabul testleri IEC ve TS standartlarına göre uygun olarak
yapılacaktır. Aşağıdaki tip testlerine ait raporlar sipariş edilmek istenen tipteki malzeme için
verilecektir.
26.1.7.1 Tip Testleri (Type Tests)
a) Dielektrik testleri (Dielectric Tests) (IEC 62271-102, madde 6.2)

 Ayırıcı üzerinde yıldırım darbe gerilimine dayanım testi (Lightning impulse voltage
withstand tests)
 Ayırıcı üzerinde şebeke frekanslı gerilime dayanım testi (Power-frequency voltage
withstand test)
 Yardımcı donanım üzerinde, şebeke frekanslı gerilim dayanım testi (Power-frequency
voltage test on auxiliary and control circuits)
b) Ayırıcı ana devresinin sıcaklık artış testi (Temperature Rise Test of main circuit of the
Disconnecting Switch) (IEC 62271-102, madde 6.5)
c) Kısa-süreli anma akımına ve kısa devre tepe akımına dayanım testleri (short time withstand
current and peak withstand current tests) (IEC 62271-102, madde 6.6)
d) Çalışma ve mekanik dayanım testleri (Operation and mechanical endurance tests) (5000
Açma-kapama) (IEC 62271-102, madde 6.102)
e) Ana devre direncinin ölçülmesi (Measurement of the resistance of the main circuit) (IEC
62271-102, madde 6.4)

(İTM.183)
f) Ağır buzlanma şartları altında çalışma testi (Harici tip ayırıcılar için istenecektir.) (Operation
under severe ice conditions) (IEC 62271-102, madde 6.103)
Harici tiplerde,10 mm'yi geçmeyen buz tabakası oluşması şartlarında çalıştırma Testleri
(Operation test under ice conditions-for outdoor units with an ice formation thicknees of less
than 10 mm)
g) Kumanda kutusunun koruma derecesinin doğrulanması testleri (IEC 62271-102, madde 6.7)
h) Topraklama ayırıcılarının kısa devre kapama performansının doğrulanması (Toprak

bıçaklarına ve toprak bıçaklı ayırıcıların toprak bıçağına uygulanacaktır.) (Test to prove the
short-circuit making performance of earthing switches) (IEC 62271-102, madde 6.101)
5000 açma-kapama tip testinin yeniden yapılmasının gerekmesi durumunda, bu teste tabi
tutulan ve testten geçen test numunesi imalatçıda kalacak ve Alıcıya teslim edilmeyecektir.
26.1.7.2. Ayırıcı Rutin Testler
Komple monte edilmiş olan ayırıcılarda, aşağıdaki rutin testler ilgili IEC ve TS
standartlarına uygun olarak yapılacaktır.
a) Tasarım kontrolü ve gözle yapılacak muayeneler (Design and visual checks),

b) Ana devrenin, kuruda şebeke frekanslı gerilim testi (The dry power frequency voltage
withstand test on the main circuit) (62271-102, madde 7.1),
c) Kontrol ve yardımcı devrelerin gerilim testleri (Voltage tests on the control and auxiliary
circuits.) (IEC 62271-102, madde 7.2),
d) Ana devre direncinin ölçülmesi (Measurement of the resistance of the main circuit) (IEC
62271-102, madde 7.3),
e) Mekanik çalışma testleri (Mechanical operating test) (IEC 62271-102, madde 7.101),
f) Boya, gümüş ve galvaniz kalınlıklarının kontrolü,
g) Garantili Özelliklerin ve fiziki boyutların kontrolü,
26.1.7.3. İzolatörlerin Tip ve Rutin Testleri
Ayırıcılarda kullanılacak izolatörlerle ilgili aşağıda verilen tip ve rutin test raporları, izolatör
imalatçısınca ayırıcı imalatçısı aracılığıyla Alıcıya verilecektir.
26.1.7.3.1 Cam ve porselen izolatörler için tip testleri
a) Boyutların doğrulanması (Verification of dimensions) (IEC 60168 madde 5.1),

b) Kuruda yıldırım gerilimine dayanma testi (Dry Lightning impulse withstand voltage tests)
(IEC 60168 madde 4.5),
c) Kuruda şebeke frekanslı gerilime dayanım testi (dahili tip izolatörlere uygulanacaktır) (Dry
power-frequency withstand voltage test) (IEC 60168 madde 4.7),
d) Yaşta şebeke frekanslı gerilime dayanma testi (harici tip izolatörlere uygulanacaktır) (Wet
power-frequency withstand voltage test) (IEC 60168 madde 4.8),
e) Mekanik kırılma yükü testi (Mechanical failing load test) (IEC 60168 madde 5.2),
f) İşletme yükü altında eğilme testi
26.1.7.3.2 Epoksi reçine izolatörler için tip testleri

(İTM.183)
a) Boyutların doğrulanması (Verification of dimensions) (IEC 60660 madde 4.2),
b) Kuruda yıldırım darbe gerilimine dayanma testi (Dry Lightning impulse withstand voltage
tests) (IEC 60660 madde 3.3),
c) Kuruda şebeke frekanslı gerilime dayanım testi (Dry power-frequency withstand voltage
test) (IEC 60660 madde 3.4),
d) Kısmi boşalma sönüm gerilimi testi (Partial discharge extinction voltage test) (IEC 60660
madde 3.5),
e) Mekanik dayanıklılık testi (Mechanical failing load test) (IEC 60660 madde 3.7),
f) Normal ortam sıcaklığında yük altında eğilme testi (Test for deflection under load at normal
ambient temperature conditions) (IEC 60660 madde 3.8),
g) Mekanik eğilme dayanımının sıcaklığa bağımlılığa testi (Test for mechanical bending
strength as a function of temperature) (IEC 60660 madde 3.9),
h) Su emme testi (Water absorption test) (IEC 60660 madde 3.10),
i) Tutuşma testi (Flammability test) (IEC 60660 madde 3.12),
j) Sıcaklık çevrim testi (Temperature cycle test)
İzolatörlerde yapılacak tip testleri her izolatör tipinden alınacak numuneler üzerinde tip
test raporları verilse dahi aşağıda belirtilen tip testleri Yüklenici tarafından Alıcı temsilcileri
gözetiminde yapılacaktır.
a) Mekanik dayanım testleri (Eğme, burulma, çekme, basma testleri) (Mechanical failing load
test) (IEC 60660 madde 3.7),
b) Kısmi boşalma sönme gerilim testi (Partial discharge extinction voltage test) (IEC 60660
madde 3.5), (Epoksi reçine izolatörler için)
Yüklenici Alıcı temsilcileri tarafından seçilecek mesnet izolatörü üzerinde Tg (Transition

glass temperature-camlaşma sıcaklığı) değeri Alıcı gözetiminde test edilmek suretiyle kontrol
edilecektir. Test sonucunda elde edilen Tg (Transition glass temperature-camlaşma sıcaklığı)
değerinin Garantili Özellikler Listesinde garanti edilen değeri sağlaması gerekmektedir.
Her tipteki yardımcı kontaklardan sayısı 2’den az olmamak üzere %3 oranında gelişi
güzel seçilecek numune üzerinde 1000 defa açma-kapama işlemi yapılacak, işlem sonunda
kontakların ve diğer mekanik kısımların durumu kontrol edilecektir. Ayrıca yardımcı kontakların
10 A’ lik doğru akımda sıcaklık artışı testi yapılacaktır.
Kabul testlerinde ayırıcı numuneleri, Alıcı temsilcileri tarafından rastgele seçilecek ve aksi
belirtilmedikçe numune sayıları aşağıdaki çizelgeye uygun olacaktır. Rutin testler, seçilen bütün
numuneler üzerinde yapılacaktır.

1-10 3
11-25 5
26-50 7
51-100 9
İlave her 50 adet için Bir ilave numune
26.2. 170 kV Ayırıcılar

(İTM.183)
26.2.1. Genel
Bu şartname İletim Sisteminde açık hava tipi şalt tesislerinde kullanılmak üzere satın
alınacak 170 kV ayırıcıların teknik özelliklerini kapsar.
Bu şartnamede belirlenen hususlar aksi belirtilmedikçe 3 kutuplu üniteler için geçerlidir.

mekanizmaları ve diğer tüm yardımcı donanım ve malzemeleri ile birlikte komple ünite olarak
teslim edilecektir.
Temini istenen ayırıcıların tipleri, teknik özellikleri şartname ekinde verilen Garantili
Özellikler Listesinde belirtilmiştir.
Bu şartname kapsamındaki ayırıcıların tasarım ve testleri aşağıdaki standartların en son


IEC 62271-102
Common clauses for high-voltage switchgear and
IEC 60694
Anma Gerilimi 1000 Volt'tan Yüksek İç ve Dış Tesisatta
TS 2042/IEC 60273
TS 914 EN ISO 1461
TS 3033/IEC 60529



(İTM.183)
TS ve IEC standartlarının bulunmadığı özel parçalarla ilgili olarak, Teklif Sahibi, Alıcının
Ayırıcıların imalatında kullanılan malzemelerin tüm kimyasal, fiziksel ve dielektrik

olacaktır.
aşağıda belirtilen çalışma koşullarında (bina dışı) kullanılmaya elverişli olacaktır.

 Rüzgar Basıncı : 70 kg/m² (yuvarlak yüzeyde)
120 kg/ m2 (düz yüzeyde)
 Yıldırım darbesine açıklık : Evet
 Endüstriyel kirlenmeye açıklık : Evet, ağır düzeyde

 Nominal sistem gerilimi : 154 kV
 Frekans (***) : 50 Hz
 Sistem topraklaması : Doğrudan topraklı nötr
sistemi

(İTM.183)

( Ayırıcılar; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine dayanacak ve herhangi bir

**) ünitesinin zarar görmesi engellenecek şekilde dizayn edilecek, ayırıcıların çalışacağı yerde
tesisi için gereken proje, resim ve malzemeler ile ayırıcıların Deprem dayanma testi veya
olacaktır:
 Üç faz AC sistem (nötrlü) : 380 volt ±%10, 47.5-52 Hz

220 V DC kullanılacak ayırıcılar, sözleşmeden sonra ayrıca belirtilecektir.
26.2.2.1. Tip
Ayırıcılar (topraklama bıçakları olan veya olmayan, ya da yalnızca topraklama ayırıcıları)

Garantili Özellikler Listesinde belirtildiği şekilde aşağıdaki yapısal tiplerde ve bina dışı kullanıma
uygun olacaktır.
Düşey kesmeli tip, iki-kolonlu ortadan kesmeli (iki döner kolonlu) veya üç-kolonlu çift
kesmeli (bir döner kolonlu) tip ayırıcılar; üç kutup birlikte el ve motor kumandalı.
Pantograf veya yarı pantograf tip ayırıcılar; her bir kutup ayrı el ve motor kumandalı.
Topraklama ayırıcıları; geçme tip bıçaklı, çubuk irtibatlı, üç kutup birlikte elle kumandalı,
düşey düzlemde 90˚ döner bıçaklı.
 Anma Frekansı (***) : 50 Hz

 Anma akımı : Garantili Özellikler
Listesinde belirtildiği gibi
 Anma kısa süreli dayanım akımı (1 : 31.5 kA rms
saniye için)

(İTM.183)
 Anma tepe dayanım akımı : 80 kA
 1 Dakika süreli şebeke frekanslı
dayanım gerilimi (yaşta)
 Ayırma aralığında : 375 kV rms
 Toprağa göre ve kutuplar : 325 kV rms
 Anma yıldırım darbe dayanım
gerilimi
 Ayırma aralığında : 860 kV tepe
 Toprağa göre ve kutuplar : 750 kV tepe
 Yardımcı devrelerin test gerilimi : 2000 V rms
 Radyo girişim gerilimi (RIV) Un/3 : 2500 mikrovolt (Maks.)
geriliminde ve 0.5-2 MHz frekans
bandında)
 Minimum yüzeysel kaçak yolu : 25 mm/kV
uzunluğu
( Ayırıcılar 47.5-52 Hz aralığında sürekli, 47-47.5 Hz aralığına her girişinde ise en az

***) 20 sn çalışacak şekilde tasarlanmalıdır
verecektir.
Aşağıda belirtilen tüm malzemeler ilgili IEC veya muadili standartlara uygun olacak ve
tekliflerde hangi malzemenin hangi standartlara uygun olduğu açıkça belirtilecektir.
Ayırıcıların imalinde kullanılacak tüm malzemeler, dayanıklılık, sağlamlık ve diğer fiziki ve

elektriki özellikleri yönünden kullanma amaçlarına en uygun şekilde seçilecektir. Kullanılacak
malzemeler, hiç kullanılmamış, birinci sınıf kalitede, kusursuz ve eksiksiz olacaktır.
26.2.2.4.1. Şasi
Ayırıcıların her bir kutbu sağlam, ayrı bir çelik şasi üzerine monte edilecektir. Döner
izolatör kolon yatakları ve sabit izolatör kolonları şasi üzerine monte edilecektir. Çalışma
kuvvetleri altındaki sapmalar veya anma kısa devre koşulları altında sürekli deformasyonlar
ayırıcının başarılı şekilde çalışmasını engellemeyecektir. Çelik şasi sıcak daldırmayla
galvanizlenmiş olacaktır. Her bir şasinin ön kısmında civatalı bağlantıya uygun en az 12 mm
çapında bir topraklama terminali bulunacak ve koruyucu topraklama sembolü ile
işaretlenecektir.

(İTM.183)
26.2.2.4.2. Ana Kontaklar ve Kontak Kolları
Ayırıcıların hareketli ve sabit kontakları bakırdan yapılacak ve düzgün yüzeyli olacaktır.

Kısa devre akımlarından veya açma-kapamalardan bozulmayacak ve temas yüzeyleri 15–20
mikron kalınlığında galvanik gümüşle kaplanacaktır.
Kontaklar ve kontak kolları yüksek iletkenliğe sahip olacak ve güvenilirliklerini veya akım
taşıma kapasitelerini kaybetmeksizin elektromekanik kuvvetlere dayanabilecek yapıda olacaktır.
Kontak kolları bakırdan veya alüminyum alaşımından imal edilecektir.
Ayırıcıların, gerektiğinde, korona halkaları bulunacaktır. 170 kV uygulanan gerilim için,

hem açık hem de kapalı konumlarda, ayırıcının herhangi bir yerinde görünür korona
olmayacaktır.
Ayırıcıların açma-kapama işlemlerinin yapıldığı bölümler kendisini temizleyecek şekilde

dizayn ve imal edilecektir. Kontaklar ve ilgili açma-kapama kısımları ayarlanabilir ve kolayca
değiştirilebilir özellikte olacaktır. Mekanik işlevi olan yay ve menteşelere akım taşıma görevi
yüklenmeyecektir.
Kontaklarda ve kontak kollarında kullanılan civata, vida, somun ve rondelalar antimanyetik

ve paslanmaz metalden yapılacaktır.
Kontaklardaki arkı minimuma indirmek için gerekli önlemler alınacaktır.
Ayırıcının herhangi bir yerindeki sıcaklık artışı lEC 60694'te belirtilen, sıcaklık artışı
sınırlarını geçmeyecektir.
Pantograf ayırıcıların asılı tip sabit kontağı askı takımlarıyla birlikte teslim edilecektir. Bu
kontaklar yerden eksene kadar yüksekliği 8.5 m olan alüminyum boru veya örgülü alüminyum
iletken baralara asılacak şekilde tespite uygun tipte olacaktır.
Asılı tip sabit kontaklar düşey düzlemde artı ve eksi yönde 15 cm ayarlanabilir olacaktır.
Teklif sahipleri, sabit (asılı) kontağın izin verilen yatay ve düşey ayar uzunluklarını tekliflerinde
belirteceklerdir.
Ayırıcıların tüm bıçak ve/veya kontak kolları, kumanda mekanizmalarıyla birlikte, açık
veya kapalı konumlarında otomatik olarak kilitlenecektir. Bu kilitleme, bunların elektromanyetik
kuvvetler, yer çekimi, rüzgar basıncı, titreşim, deprem ve buz yükü sebepleriyle bulundukları
konumdan ayrılmalarını ya da gevşemelerini önleyecek şekilde olacaktır. Teklif sahipleri konum
güvenliği ile ilgili alınan önlemleri tekliflerinde ayrıntılı biçimde tarif edeceklerdir.
Ana terminaller Ekte verilen 170 kV Cihazlar İçin lama Tipi Terminal Detayları resmine
uygun lama biçiminde olacak ve yatay olarak konumlandırılacaktır. Silindir biçimli terminallerin
nasıl konumlandırılacağı Alıcı tarafından Garantili Özellikler Listesinde belirtilecektir.

(İTM.183)
Silindir biçimli terminaller sertleştirilmiş elektrolitik bakırdan veya eşdeğer bir bakır
alaşımından yapılacak ve aşağıdaki boyutlarda olacaktır;
 1600 A’e kadar (1600 A dahil) nominal akımlar için

 Çap : 40 mm
 Bağlantı için minimum uzunluk : 80 mm
 1600 A'den büyük nominal akımlar için
 Çap : 50 mm
Lama tipi terminaller alüminyumdan yapılacaktır. Toprak bıçaklı ayırıcı ile topraklama
ayırıcısının toprak bıçağı lama tipinde olacak ve belirtilen kısa süreli dayanım akımını taşıyacak
kapasitede ve 95 ile 120 mm2’lik örgülü bakır topraklama iletkenin bağlantısına uygun olacaktır.
Teklif Sahipleri, terminallerin irtibatlandırılacağı iletkenin konumuna göre aşağıda belirtilen

mekanik yüklenebilme kapasitelerini tekliflerinde belirteceklerdir.
a) Boylamasına (Yatay, terminal merkez hattına paralel yönde)

b) Enlemesine (Yatay, terminal merkez hattına dik yönde)
c) Düşey
Anma terminal yükleri, aşağıda öngörülen değerlerden az olmayacaktır:
ii) Düşey bağlantılar için
2000 A’e kadar anma akımları için Newton (N) birimiyle

a. Boylamasına : 2000 N
b. Enlemesine : 800 N
c. Düşey : 500 N
2000 A’in üzerindeki anma akımları için Newton (N) birimiyle

a. Çekme : 4000 N
c. Düşey : 1000 N
iii) Yatay bağlantılar için

c. Düşey : 400 N

a. Çekme : 2000 N
c. Düşey : 500 N

(İTM.183)
26.2.2.4.4. Kumanda Mekanizması
Ayırıcılar, Garantili Özellikler Listesinde belirtildiği şekilde el ve motor kumandalı olacaktır.
Bütün topraklama ayırıcıları el kumandalı olacaktır.
Ayrıca kumanda mekanizmasının tasarımı, kumanda için en az enerji gerektirecek ve

çalışma çevriminin başından sonuna kadar titreşimsiz ve kontrollü, düzgün bir çalışma
sağlayacak biçimde olacaktır.
İşletme sırasında kontaklar ağır buzla kaplı iken ayırıcı açılıp kapansa bile izolatör
sütununda meydana gelen burulmalar (torsionlar), tasarım (emniyet) gerilmelerinin oldukça
altında kalacaktır.
Yataklar, dişliler ve helezon dişliler paslanmaya karşı dayanıklı ve herhangi bir bakım ve
yağlamayı gerektirmeyecek tipte olacaktır. Teklif Sahipleri kullanacakları yatak tipini
belirtecektir. Kumanda mekanizmasına ait parçalar pim, kamalı irtibatlarla birleştirilecek ve
kilitlenecektir. Kumanda mekanizmasının her parçasına diğer kısımlar sökülmeden kolaylıkla
ulaşılacaktır.
Tüm motorlu ayırıcıların kumanda devresinde AC gerilim yok iken kumanda almasını
kumandanın kendisini kilitlemesi nedeni ile veya kumanda verilmiş bir ayırıcının (açma ya da
kapama) hareketini tamamlamadan herhangi bir nedenle AC besleme kesilmesi durumunda
(şalter atma), tekrar AC besleme verilmesi halinde ayırıcının yarım kalan pozisyonunu, (tekrar
açma kapama butonuna basmadan) devam ettirerek ayırıcının pozisyon değiştirmesi
engellenecektir.
26.2.2.4.4.1. Motorlu Kumanda Mekanizması
Pantograf ve yarı pantograf tip ayırıcılar tek-kutup kumandalı olacak ve her faz için ayrı bir
motorlu tahrik mekanizması bulunacaktır. Kumanda devreleri, hem tek-kutuplu hem de üç-
kutuplu kumandayı mümkün kılacak şekilde düzenlenecektir. Üç-kutuplu kumanda anahtarı dış
taraftaki kutuplardan birinin üzerine monte edilmiş olan ana kumanda dolabında bulunacaktır.
Gerektiğinde elle kumanda etmek üzere, sipariş kapsamındaki her bir ünitenin her kutbu için bir
adet yerinden çıkarılabilir yerden kumanda edilebilecek şekilde kumanda kolu verilecektir.
Diğer tip ayırıcılar çubuk irtibatlı, üç-kutup birlikte, motor kumandalı tipte olacak ve bir
adet tahrik mekanizmasına sahip olacaktır. Her bir ayırıcı ve topraklama ayırıcısının birer adet
yerinden çıkarılabilir elle kumanda kolu bulunacaktır.
Tahrik motorları üç fazlı, 380 V, 50 Hz olacak ve sinyal kontaklarına sahip termik ve

manyetik ve minyatür kesicilerle (MCB) korunacaktır. Motor tahrik mekanizması ve kumanda
devreleri, başlatma kumandasının süresine bağlı olmaksızın, motorların açma ve kapama
işleminin tamamlanması için gerekli zaman boyunca dönmesini sağlayacaktır. Motor, açma ve
kapama işleminin tamamlanmasından sonra, nihayet şalterleri ve motor kontaktörleri vasıtasıyla
otomatik olarak durdurulacaktır.

(İTM.183)
Motor besleme devresindeki herhangi bir arıza, kumanda dolabındaki bir sinyal lambası
vasıtasıyla gösterilecek ve ayrıca arıza sinyalinin kumanda odasındaki panoya taşınarak
uzaktan görülmesi için gerekli sinyal kontağı bulunacaktır.
Motorun çalışması yakından ve uzaktan başlatılabilecektir. Kumanda gerilimi 110 V DC

veya 220 V DC olacaktır. Kumanda dolabında yakından kumanda için butonlar ve "uzak-boşta-
yakın" konumlu bir seçici anahtar bulunacaktır.
26.2.2.4.4.2. Elle Kumanda Mekanizması
Elle kumanda mekanizması olan ayırıcılarda kumanda kolları yer seviyesinden yaklaşık
100 cm yukarıda, işletilmesi sırasında 16 kg’dan fazla kuvvet uygulanmasını gerektirmeyecek
ve uzunluğu 40 cm’yi aşmayacak şekilde konumlandırılacaktır. Açma ve kapama yönleri açıkça
belirtilmiş olacak ve kumanda kolu açık ve kapalı konumlarda asma kilit vasıtasıyla kilitlemeye
uygun olacaktır.
Her bir ünite veya faz için bir adet kumanda kolu ve kumanda dolabında uygun bir askı
sağlanacaktır. Elle kumanda durumunda ayırıcının açılması-kapatılması için kumanda kolunun
kaç tur döndürüleceği ve açma/kapama süresi belirtilecek ve bu değer ayırıcının etiketine
yazılacaktır.
26.2.2.4.5. Kumandaların Aktarılması
Ayırıcıların aktif kısımlarının kumandası döner izolatörlerle sağlanacaktır. Kumanda

mekanizmasının, tahrik milleri, iletim çubukları, boruları, başlık ve kılavuzları dahil, tüm parçaları
Yüklenici tarafından verilecektir.
26.2.2.4.6. Kilitleme
i) Ayırıcılarda, motorla tahrik ve elle tahrik düzenekleri arasında uygun bir kilitleme
sağlanacaktır. Kumanda kolu, ayırıcının kumandası için mekanizmaya takıldığında, motor
kumandası ile ilgili kesicinin kapama kumandası alması bu kilitleme ile önlenmiş olacaktır.
ii) Bütün ayırıcılarda ve topraklama ayırıcılarında elektromekanik bir kilitleme düzeni

bulunacaktır. Böylece ilgili kesici kapalı konumda iken, ayırıcının yakından elle kumanda
edilmesi önlenmiş olacaktır. Bobinin çalışma gerilimi 110 V DC veya 220 V DC olacak ve
besleme devresi üzerinde normalde açık kontaklı uygun bir buton bulunacaktır.
iii) Topraklama ayırıcılarıyla donatılmış ayırıcılarda ilave olarak mekanik bir kilitleme düzeni
bulunacaktır. Böylece ana ayırıcı tamamen açılmadan topraklama ayırıcısının kapatılması,
topraklama ayırıcısı tamamen açılmadan da ana ayırıcının kapatılması mümkün
olmayacaktır.
Ayırıcılarda, doğrudan kumanda mekanizması milinden hareket alan yardımcı kontak

düzeni bulunacaktır.
Kapalı kontaklar, ana bıçaklar açık pozisyonlarını terk ettiği anda açılacak ve ana bıçaklar
açık pozisyona geldiğinde kapanacaktır.

(İTM.183)
Açık kontaklar, yalnızca ana bıçaklar kapalı pozisyona geldiğinde kapanacak ve ana
bıçaklar kapalı pozisyonu terk ettiği anda açılacaktır.
Ayırıcının kumandası için gerekli yardımcı kontaklardan başka, Alıcı tarafından

kullanılmak üzere ana ayırıcı için 8 kapalı + 8 açık boş kontak, topraklama ayırıcısı için 4 kapalı
+ 4 açık boş kontak sağlanacaktır. Aktarmalı kontak tertibi (1 açık + 1 kapalı) çift kontak takımı
olarak kabul edilmeyecektir.
Kontaklar sürekli olarak en az 10 A'i taşıyacak kapasitede olacak ve 220 V veya 110 V
doğru akımda 40 ms’lik bir zaman sabitesiyle endüktif devrede 7.5 A'i, 220 V alternatif akımda
0.4'lük güç faktörüyle 10 A'i kesme ve kapamaya yeterli olacaktır.
Teklif sahibi, teklifinde yardımcı kontakların ve karakteristiklerinin ayrıntılı açıklamasını

verecektir.
26.2.2.4.8. Konum Göstergeleri ve Sinyalizasyon
Ayırıcıların konum sinyal kontakları bulunacaktır. Açık ve kapalı konum sinyalleri, ayırıcı
ilgili konuma tam olarak ulaştığında alınabilecektir.
Ayrıca, bütünüyle metalden yapılmış olan bir konum göstergesi de kolayca görülebilir
şekilde tespit edilecektir. Pantograf ve yarı pantograf tiplerinin her bir fazı ayrı bir konum
göstergesi ile donatılacaktır. Konum göstergesi üzerindeki yazılar Türkçe olacak ve Alıcının
Her bir ayırıcı ve topraklama ayırıcısı ayrı bir kumanda dolabı ile teçhiz edilecektir.
Bütün pantograf tip ayırıcıların her bir kutbu için ayrı bir kumanda dolabı bulunacaktır. Her
kutba ait dış irtibatlar ayırıcının dıştaki kutuplarından biri üzerine monte edilen ana kumanda
dolabındaki terminal bloklarına getirilecek ve ayırıcı ile diğer şalt teçhizatı arasındaki kablaj ana
terminal blokları üzerinden yapılacaktır.
Cihazları ve teçhizatı (motor, dişliler, kontaktörler, nihayet kontakları bobinler. röleler,

yardımcı kontaklar, ısıtıcılar, terminal blokları v.s.) kapsayan komple kumanda mekanizması
kumanda dolabı içerisine yerleştirilecektir. Kumanda dolabı sağlam yapıda ve en az 3 mm DKP
sactan veya eşdeğer mukavemeti sağlayacak uygun kalınlıkta alüminyumdan olacak, sıcak
daldırma galvanizli çelikten veya demir olmayan bir metalden imal edilecek ve IEC 60529'da
belirtilen IP 54 koruma şartlarına uygun olacaktır. Nem oluşmasını önlemek üzere doğal
havalandırma ve termostatlı bir ısıtıcı sağlanacaktır.
Dolaplarda, menteşeli dolap kapağının hareketiyle kumanda edilen bir butona bağlı,
renksiz cam gloplu bir aydınlatma lambası bulunacaktır.
Kablaj için kullanılan terminal blokları ait oldukları devrelere göre bölümler halinde tertip
edilecek ve porselen veya yanmaz ve/veya kendiliğinden söner özellikte başka malzemeden
imal edilecektir. Terminal blokları metal raylar üzerine yaylı montaja uygun olacaktır. Komşu
terminal dizileri birbirinden en az 15 cm aralıklarla yerleştirilecektir. Her terminal dizisi dış

(İTM.183)
irtibatların yapılması için kolaylıkla ulaşılabilir şekilde düzenlenecektir. Her bir terminal grubu
gerektiğinde kullanılmak üzere %10 yedek terminali kapsayacaktır. Terminaller ve kablolar
üzerinde sökülür takılır tipte bir işaretleme şeridi bulunacaktır. Terminaller en az 2x4 mm²
iletkenlerin bağlantısına uygun yapıda olacaktır.
Kumanda dolaplarında kablo ucu manşonlarıyla ve plastik tapalarla donatılmış yeterli

Her bir kumanda mekanizmasında elle kumanda kolu bitişiğinde düşey kumanda ana mili
üzerinde uygun bir topraklama düzeni bulunacaktır.
Kumanda dolaplarının kafes tipi çelik yapı üzerine tespiti için gerekli paslanmaz özel
malzeme (varsa) Yüklenici tarafından temin edilecektir.
Kumanda dolabı üzerinde paslanmaz çelikten veya paslanmayan başka metalden

yapılmış bir etiket bulunacaktır. Etiket üzerine İmalatçının adı, Tip İşareti ve Seri Numarası,
İzolatör kolonları sağlam yapıda, birbiri yerine kullanılabilir, tercihan iki parçadan oluşan
silindirik (solid core tipi) sütun izolatör ünitelerinden oluşacaktır. İzolatörler, ayırıcılara kumanda
sırasındaki mekanik gerilmelere ve kısa devre akımları, titreşim, dış hava şartları ve deprem
sebebiyle meydana gelen kuvvetlere dayanacak yapıda olacaktır. İzolatörler porselen veya
sertleştirilmiş camdan imal edilecek ve hiçbir pürüz, kabarcık ve benzeri kusurları
bulunmayacak, dışa açık yüzeyleri sırlanacaktır.
İzolasyon malzemesi sert metal ile doğrudan temas halinde olmayacaktır. İzolatörlerde
kullanılacak bütün tespit malzemeleri iyi kaliteli olacaktır. Bu malzemenin metal kısımlarla
kimyasal reaksiyona girmeyecek veya işletme ortamındaki genleşmelerden
dolayı kırılmalara sebep olmayacak özellikte olduğu denenmiş olmalıdır. İzolatörün taban
ve tepe flanşlarının tespitinde her bir ayrı parçanın düzgünce yerleştirilmesine ve ekseninde
olmalarına özen gösterilecektir.
İzolatör kolonlarının minumum yüzeysel kaçak yolu uzunluğu 25 mm/kV olacaktır.
26.2.2.4.11. Etiket
Her bir faz ve ünite halindeki ayırıcıların üzerinde ve bunlara ait kumanda düzeninde
paslanmaz çelikten veya paslanmayan diğer metallerden yapılmış birer etiket bulunacaktır.
Etiket; kolaylıkla görülebilir şekilde şasiye paslanmaz çelik vidalarla tespit edilecek,
yazıları okunaklı ve zamanla bozulmaz şekilde olacaktır.

 Alıcı sipariş numarası,
(İTM.183)
 İmalat tarihi (ay ve yıl),
 Anma kısa süreli dayanım akımı (kA rms),
 Yardımcı devre gerilimi (V),
 Anma mekanik terminal yükü (N),
 Ağırlığı (kg),
 Ayırıcının elle kumandası halinde tur sayısı,
 Ölçüler (cm).
26.2.2.4.12. Montaj ve Ölçüler
 Normal ayırıcı, toprak bıçaklı ayırıcı ve topraklama ayırıcısı çelik bir konstrüksiyonun kafes
tipi kirişi üzerine veya çelik veya beton taşıyıcı bir mesnet üzerine monte edilecektir.
 Pantograf tipi ayırıcıların her bir kutbu ayrı bir kafes tipi çelik taşıyıcı ayak veya beton
taşıyıcı ayak üzerine monte edilecektir.
 Teklif edilen ayırıcının, montajlı çalışır vaziyetteki konumunu gösteren ölçüleri ve resmi
verilecektir.
26.2.2.4.13.1. Genel

Korozyana karşı aşağıdaki önlemler alınacaktır:
 Akım taşıyan parçalar demir dışı metalden yapılacaktır.

 Bütün yüzeyler olabildiğince su birikimini önleyecek şekilde düzenlenecek ve kumanda
dolaplarında böcek girmesine karşı korunmuş drenaj delikleri bulunacaktır.
 İmalatta kullanılacak malzemeler galvanik korozyona yol açmayacak şekilde seçilecek ve
düzenlenecektir.
 Akım taşıma ya da yapı elemanı olarak kullanılacak alüminyum alaşımlar korozyana
 Doğrudan dış hava etkilerine açık demir parçalar sıcak daldırma yöntemiyle
galvanizlenecektir.

konusundaki TS 914 EN ISO 1461'e uygun olarak yapılacaktır. Aksi belirtilmedikçe galvaniz
kaplama kalınlıkları, demir ve çelik döküm ve döğme malzemeler için ortalama 85 mikron,
civata, somun ve rondelalar için ortalama 54 mikron olacaktır.

(İTM.183)
Aşağıda belirtilen ayırıcı kısımları, paslanmaz çelikten imal edilmemişse
galvanizlenecektir.
 Şasiler
 Akım taşıyan bölümler dışında izolatörler üzerindeki parçalar
 Kumanda aktarma parçaları, (borular, bağlantı çubukları, koruyucu kapaklar, manşon ve
başlıklar v.s.)
 Kumanda dolapları, elle kumanda kolları ve diğer mekanik parçalar
 İzolatörlerin tepe ve taban flanşları
 Ayırıcı bileşenlerinin montajında kullanılacak bütün civata, somun ve pullar
 Tespit için kullanılan parçalar
26.2.3. Testler
Aşağıdaki tip ve rutin testleri lEC 62271-102 ve lEC 60694 standartlarına göre
yapılacaktır.
 Dielektrik testleri (Dielectric Tests) (IEC 62271-102 madde 6.2)

 Yıldırım darbe gerilimi dayanım testleri (Lightning impulse voltage withstand tests)
 Şebeke frekanslı gerilim dayanım testleri (Kuruda ve yaşta) (Power-frequency voltage
withstand tests)
 Kumanda ve yardımcı devrelerin gerilim testleri (Voltage tests on the control and
auxiliary circuits.)
 Ana devrede sıcaklık artışı testi (Temperature Rise Test of main circuit of the Disconnecting
Switch) (IEC 62271-102 madde 6.5)
 Devrelerin direncinin ölçülmesi (Measurement of the resistance of circuits) (IEC 62271-102
madde 6.4)
 Ana devre (Main circuit)
 Yardımcı devreler (Auxiliary circuits)
 Kısa-süreli dayanım akımı ve tepe dayanım akımı testleri (short time withstand current and
 Topraklama ayırıcılarının kısa devre kapama performansını doğrulamak için testleri (Test to
prove the short-circuit making performance of earthing switches) (IEC 62271-102 madde
6.101)
 Çalışma ve mekanik dayanıklılık testi (Operation and mechanical endurance tests) (5000
Açma-kapama) (IEC 62271-102 madde 6.102)
 Ağır buzlanma şartları altında çalışma testi (Operation under severe ice conditions) (IEC
62271-102 madde 6.103)
 Radyo girişim gerilimi testi (test her faz için olmak üzere 3 defa yapılacaktır.) (Radio
interference voltage (RIV) test (test shall be conducted on 3 single phases) (IEC 62271-102
madde 6.3)

(İTM.183)
Kabul esnasında ayırıcılara uygulanacak rutin testler aşağıda belirtilmiştir.
 Ana devrede, kuruda şebeke frekanslı gerilim dayanım testi (The dry power frequency
voltage withstand test on the main circuit) (IEC 62271-102 madde 7.1),
 Kumanda ve yardımcı devrelerin gerilim dayanım testi (Voltage tests on the control and
auxiliary circuits.) (IEC 62271-102 madde 7.2),
62271-102 madde 7.3)
 Mekanik çalışma testleri (Mechanical operating test) (IEC 62271-102 madde 7.101)
 Tasarım kontrolü ve gözle yapılacak muayeneler (Design and visual checks), (IEC 62271-
102 madde 7.5),
 Gümüş ve galvaniz kalınlıklarının kontrolü,
 Garantili Özelliklerin ve fiziki boyutların kontrolü,
Ayırıcılarda kullanılacak izolatörlerle ilgili tip test raporları, izolatör imalatçısınca ayırıcı
belirtilmedikçe numune sayıları aşağıdaki çizelgeye uygun olacaktır. Rutin testler, seçilen

10’a kadar 2
11-15 3
16-25 4
26-50 6
51-100 8
26.3. 420 kV Ayırcılar
26.3.1. Genel

(İTM.183)
Bu şartname İletim Sisteminde açık hava tipi şalt tesislerinde kullanılmak üzere satın
alınacak 420 kV ayırıcıların teknik özelliklerini kapsar.
Bu şartnamede belirlenen hususlar aksi belirtilmedikçe 3 kutuplu üniteler için geçerlidir.

mekanizmaları ve diğer tüm yardımcı donanım ve malzemeleri ile birlikte komple ünite olarak
teslim edilecektir.
Temini istenen ayırıcıların tipleri, teknik özellikleri şartname ekinde verilen Garantili
Özellikler Listesinde belirtilmiştir.
Bu şartname kapsamındaki ayırıcıların tasarım ve testleri aşağıdaki standartların en son


IEC 62271-102
Common clauses for high-voltage switchgear and
IEC 60694
Anma Gerilimi 1000 Volt'tan Yüksek İç ve Dış Tesisatta
TS 2042/IEC 60273
TS 914 EN ISO 1461
TS 3033/IEC 60529



(İTM.183)
TS ve IEC standartlarının bulunmadığı özel parçalarla ilgili olarak, Teklif Sahibi, Alıcının
Ayırıcıların imalatında kullanılan malzemelerin tüm kimyasal, fiziksel ve dielektrik

olacaktır.
aşağıda belirtilen çalışma koşullarında (bina dışı) kullanılmaya elverişli olacaktır.

 Rüzgar Basıncı : 70 kg/m² (yuvarlak yüzeyde)
 Yıldırım darbesine açıklık : Evet
 Endüstriyel kirlenmeye açıklık : Evet, ağır düzeyde

 Nominal sistem gerilimi : 380 kV
 Frekans (***) : 50 Hz
 Sistem topraklaması : Doğrudan topraklı nötr
sistemi

(İTM.183)
( Ayırıcılar; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine dayanacak ve herhangi bir

**) ünitesinin zarar görmesi engellenecek şekilde dizayn edilecek, ayırıcıların çalışacağı yerde
tesisi için gereken proje, resim ve malzemeler ile ayırıcıların Deprem dayanma testi veya
olacaktır:
 Üç faz AC sistem (nötrlü) : 380 volt ±%10 : 47.5-52 Hz

220 V DC kullanılacak ayırıcılar, sözleşmeden sonra ayrıca belirtilecektir.
26.3.2.1. Tip
Ayırıcılar (topraklama bıçakları olan veya olmayan, ya da yalnızca topraklama ayırıcıları)

Garantili Özellikler Listesinde belirtildiği şekilde aşağıdaki yapısal tiplerde ve bina dışı kullanıma
uygun olacaktır.
Düşey kesmeli tip veya çift kesmeli tip ayırıcılar; her kutup ayrı motor kumandalı,
Pantograf veya yarı pantograf tip ayırıcılar; her kutup ayrı motor kumandalı.
Topraklama ayırıcıları; geçme tip bıçaklı, tek kutup elle kumandalı, düşey düzlemde 90˚
döner bıçaklı.

 Anma Frekansı (***) : 50 Hz
 Anma akımı : Garantili Özellikler

Listesinde belirtildiği gibi
 Anma kısa süreli dayanım akımı (1 : 50 kA rms
saniye için)
 Anma tepe dayanım akımı : 125 kA
 1 Dakika süreli şebeke frekanslı
dayanım gerilimi (yaşta)

(İTM.183)
 Ayırma aralığında : 760 kV rms
 Toprağa göre : 620 kV rms
 Anma yıldırım darbe dayanım
gerilimi
 Ayırma aralığında : 1550 (+300) veya
1780 (+0) kV tepe
 Toprağa göre : 1550 kV tepe
 Anma açma-kapama darbe
dayanım gerilimi
 Ayırma aralığında : 900 (+430) veya 1250
(+0) kV tepe
 Toprağa göre : 1175 kV tepe
 Yardımcı devreler test gerilimi : 2000 V rms
 Radyo girişim gerilimi (RIV) Un/3 : 2500 mikrovolt (Maks.)
geriliminde ve 0.5-2 MHz frekans
bandında)
 Minimum yüzeysel kaçak yolu : 25 mm/kV
uzunluğu
( Ayırıcılar 47.5-52 Hz aralığında sürekli, 47-47.5 Hz aralığına her girişinde ise en az 20 sn

***) çalışacak şekilde tasarlanmalıdır
26.3.2.3. Garantilerin karşılanmaması ve toleranslar
verecektir.
Aşağıda belirtilen tüm malzemeler ilgili IEC veya muadili standartlara uygun olacak ve
tekliflerde hangi malzemenin hangi standartlara uygun olduğu açıkça belirtilecektir.
Ayırıcıların imalinde kullanılacak tüm malzemeler, dayanıklılık, sağlamlık ve diğer fiziki ve

elektriki özellikleri yönünden kullanma amaçlarına en uygun şekilde seçilecektir. Kullanılacak
malzemeler, hiç kullanılmamış, birinci sınıf kalitede, kusursuz ve eksiksiz olacaktır.
26.3.2.4.1. Şasi
Ayırıcıların her bir kutbu sağlam, ayrı bir çelik şasi üzerine monte edilecektir. Döner
izolatör kolon yatakları ve sabit izolatör kolonları şasi üzerine monte edilecektir. Çalışma
kuvvetleri altındaki sapmalar veya anma kısa devre koşulları altında sürekli deformasyonlar
ayırıcının başarılı şekilde çalışmasını engellemeyecektir. Çelik şasi sıcak daldırmayla
galvanizlenmiş olacaktır. Her bir şasinin ön kısmında civatalı bağlantıya uygun en az 12 mm

(İTM.183)
çapında bir topraklama terminali bulunacak ve koruyucu topraklama sembolü ile
işaretlenecektir.
26.3.2.4.2. Ana Kontaklar ve Kontak Kolları
Ayırıcıların hareketli ve sabit kontakları bakırdan yapılacak ve düzgün yüzeyli olacaktır.

Kısa devre akımlarından veya açma-kapamalardan bozulmayacak şekilde olacak ve temas
yüzeyleri 15–20 mikron kalınlığında galvanik gümüşle kaplanacaktır.
Kontaklar ve kontak kolları yüksek iletkenliğe sahip olacak ve güvenilirliklerini veya akım
taşıma kapasitelerini kaybetmeksizin elektromekanik kuvvetlere dayanabilecek yapıda olacaktır.
Kontak kolları bakırdan veya alüminyum alaşımından imal edilecektir.
Ayırıcıların, gerektiğinde, korona halkaları bulunacaktır. 420 kV uygulanan gerilim için,

hem açık hem de kapalı konumlarda, ayırıcının herhangi bir yerinde görünür korona
olmayacaktır.
Ayırıcıların açma-kapama işlemlerinin yapıldığı bölümler kendisini temizleyecek şekilde

dizayn ve imal edilecektir. Kontaklar ve ilgili açma-kapama kısımları ayarlanabilir ve kolayca
değiştirilebilir özellikte olacaktır. Mekanik işlevi olan yay ve menteşelere aynı zamanda akım
taşıma görevi de yüklenmeyecektir.
Kontaklarda ve kontak kollarında kullanılan civata, vida, somun ve rondelalar antimanyetik

ve paslanmaz metalden yapılacaktır.
Kontaklardaki arkı minimuma indirmek için gerekli önlemler alınacaktır.
Ayırıcının herhangi bir yerindeki sıcaklık artışı lEC 60694'te belirtilen, sıcaklık artışı
sınırlarını geçmeyecektir.
Pantograf ayırıcıların asılı tip sabit kontağı askı takımlarıyla birlikte teslim edilecektir. Bu
kontaklar yerden eksene kadar yüksekliği 12.5 m olan alüminyum boru veya örgülü alüminyum
iletken baralara asılacak şekilde tespite uygun tipte olacaktır.
Asılı tip sabit kontaklar düşey düzlemde artı ve eksi yönde 20 cm ayarlanabilir olacaktır.
Teklif sahipleri, sabit (asılı) kontağın izin verilen yatay ve düşey ayar uzunluklarını tekliflerinde
belirteceklerdir.
Ayırıcıların tüm bıçak ve/veya kontak kolları, kumanda mekanizmalarıyla birlikte, açık
veya kapalı konumlarında otomatik olarak kilitlenecektir. Bu kilitleme, bunların elektromanyetik
kuvvetler, yer çekimi, rüzgar basıncı, titreşim, deprem ve buz yükü sebepleriyle bulundukları
konumdan serbest kalarak ayrılmalarını ya da gevşemelerini önleyecek şekilde olacaktır. Teklif
sahipleri konum güvenliği ile ilgili alınan özel önlemleri tekliflerinde ayrıntılı biçimde tarif
edeceklerdir.
Ana terminaller Ekte verilen 420 kV Cihazlar İçin lama Tipi Terminal Detayları resmine
uygun lama biçiminde olacak ve yatay olarak konumlandırılacaktır. Silindir biçimli terminallerin
nasıl konumlandırılacağı Alıcı tarafından Garantili Özellikler Listesinde belirtilecektir.

(İTM.183)
Silindir biçimli terminaller sertleştirilmiş elektrolitik bakırdan veya eşdeğer bir bakır
alaşımından yapılacak ve aşağıdaki boyutlarda olacaktır;
 1600 A’e kadar (1600 A dahil) nominal akımlar için

 Çap : 40 mm
 1600 A'den büyük nominal akımlar için
 Çap : 50 mm
Lama tipi terminaller alüminyumdan yapılacaktır. Toprak bıçaklı ayırıcı ile topraklama
ayırıcısının toprak bıçağı lama tipinde olacak ve belirtilen kısa süreli dayanım akımını taşıyacak
kapasitede ve 95 ile 120 mm2’lik örgülü bakır topraklama iletkenin bağlantısına uygun olacaktır.
Teklif Sahipleri, terminallerin irtibatlandırılacağı iletkenin konumuna göre aşağıda belirtilen

mekanik yüklenebilme kapasitelerini tekliflerinde belirteceklerdir.
a) Boylamasına (Yatay, terminal merkez hattına paralel yönde)

b) Enlemesine (Yatay, terminal merkez hattına dik yönde)
c) Düşey
Anma terminal yükleri, aşağıda öngörülen değerlerden az olmayacaktır:
i) Düşey bağlantılar için

c. Düşey : 500 N

a. Çekme : 4000 N
c. Düşey : 1000 N
ii) Yatay bağlantılar için

c. Düşey : 400 N

a. Çekme : 2000 N
c. Düşey : 500 N

(İTM.183)
26.3.2.4.4. Kumanda Mekanizması
Ayırıcılar, Garantili Özellikler Listesinde belirtildiği şekilde el ve motor kumandalı olacaktır.
Bütün topraklama ayırıcıları el kumandalı olacaktır.
Ayrıca kumanda mekanizmasının tasarımı, kumanda için en az enerji gerektirecek ve

çalışma çevriminin başından sonuna kadar titreşimsiz ve kontrollü, düzgün bir çalışma
sağlayacak biçimde olacaktır.
İşletme sırasında kontaklar ağır buzla kaplı iken ayırıcı açılıp kapansa bile izolatör
sütununda meydana gelen burulmalar (torsionlar), tasarım (emniyet) gerilmelerinin oldukça
altında kalacaktır.
Yataklar, dişliler ve helezon dişliler paslanmaya karşı dayanıklı ve herhangi bir bakım ve
yağlamayı gerektirmeyecek tipte olacaktır. Teklif Sahipleri kullanacakları yatak tipini
belirtecektir. Kumanda mekanizmasına ait parçalar pim, kamalı irtibatlarla birleştirilecek ve
kilitlenecektir. Kumanda mekanizmasının her parçasına diğer kısımlar sökülmeden kolaylıkla
ulaşılacaktır.
26.3.2.4.4.1. Motorla Kumanda Mekanizması
Bütün ayırıcılar tek-kutup kumandalı olacak ve her kutup için ayrı bir motor tahrik
mekanizması bulunacaktır. Kumanda devreleri, hem tek-kutuplu hem de üç-kutuplu kumandayı
mümkün kılacak şekilde düzenlenecektir. Üç-kutuplu kumanda anahtarı, dış taraftaki
kutuplardan birinin üzerine monte edilmiş olan ana kumanda dolabında bulunacaktır.
Gerektiğinde elle kumanda etmek üzere, sipariş kapsamındaki her bir ünitenin her kutbu için bir
adet yerinden çıkarılabilir yerden kumanda edilebilecek şekilde kumanda kolu verilecektir.
Tahrik motorları üç fazlı, 380 V, 50 Hz olacak ve sinyal kontaklarına sahip termik ve

manyetik minyatür kesicilerle (MCB) korunacaktır. Motor tahrik mekanizması ve kumanda
devreleri, başlatma kumandasının süresine bağlı olmaksızın, motorların açma ve kapama
işleminin tamamlanması için gerekli zaman boyunca dönmesini sağlayacaktır. Motor, açma ve
kapama işleminin tamamlanmasından sonra, nihayet şalterleri ve motor kontaktörleri vasıtasıyla
otomatik olarak durdurulacaktır.
Motor besleme devresindeki herhangi bir arıza, kumanda dolabındaki bir sinyal lambası
vasıtasıyla gösterilecek ve ayrıca arıza sinyalinin kumanda odasındaki panoya taşınarak
uzaktan görülmesi için gerekli sinyal kontağı bulunacaktır.
Motorun çalışması yakından ve uzaktan başlatılabilecektir. Kumanda gerilimi 110 veya

220 V DC olacaktır. Kumanda dolabında yakından kumanda için butonlar ve "uzak-boşta-yakın"
konumlu bir seçici anahtar bulunacaktır.
Tüm motorlu ayırıcıların kumanda devresinde AC gerilim yok iken kumanda almasını
kumandanın kendisini kilitlemesi nedeni ile veya kumanda verilmiş bir ayırıcının (açma ya da
kapama) hareketini tamamlamadan herhangi bir nedenle AC besleme kesilmesi durumunda
(şalter atma), tekrar AC besleme verilmesi halinde ayırıcının yarım kalan pozisyonunu, (tekrar

(İTM.183)
açma kapama butonuna basmadan) devam ettirerek ayırıcının pozisyon değiştirmesi
engellenecektir.
26.3.2.4.4.2. Elle Kumanda Mekanizması
Bütün topraklama ayırıcıları elle tek-kutuplu olarak kumanda edilecektir.
Kumanda mekanizması, ayırıcıyı açık ve kapalı konumlarda asma kilit vasıtasıyla

kilitlemeye uygun olacaktır.
Ayırıcıların ve topraklama ayırıcılarının elle kumanda kolları yer seviyesinden yaklaşık

100 cm yukarıda, ve işletilmesi sırasında 16 kg’dan fazla kuvvet uygulanmasını
gerektirmeyecek ve uzunluğu 40 cm’yi aşmayacak şekilde konumlandırılacaktır. Açma ve
kapama yönleri açıkça belirtilmiş olacaktır. Her bir kutup için bir adet kumanda kolu ve kumanda
dolabında uygun bir askı sağlanacaktır. Elle kumanda durumunda ayırıcının açılması-
kapatılması için kumanda kolunun kaç tur döndürüleceği ve açma/kapama süresi belirtilecek ve
bu değer ayırıcının etiketine yazılacaktır.
26.3.2.4.5. Kumandaların Aktarılması
Ayırıcıların aktif kısımlarının kumandası döner izolatörlerle sağlanacaktır. Kumanda

mekanizmasının, tahrik milleri, iletim çubukları, boruları, başlık ve kılavuzları dahil, tüm parçaları
Yüklenici tarafından verilecektir.
26.3.2.4.6. Kilitleme
i) Motor kumandalı ayırıcılarda, motorla tahrik ve elle tahrik düzenekleri arasında uygun bir
kilitleme sağlanacaktır. Kumanda kolu, ayırıcının kumandası için mekanizmaya takıldığında,
motor kumandası ile ilgili kesicinin kapama kumandası alması bu kilitleme ile önlenmiş
olacaktır.
ii) Bütün ayırıcılar ve topraklama ayırıcılarında elektromekanik bir kilitleme düzeni

bulunacaktır. Böylece ilgili kesici kapalı konumda iken, ayırıcının yakından elle kumanda
edilmesi önlenmiş olacaktır. Bobinin çalışma gerilimi 110 veya 220 V DC olacak ve besleme
devresi üzerinde normalde açık kontaklı uygun bir buton bulunacaktır.
iii) Topraklama ayırıcılarıyla donatılmış ayırıcılarda ilave olarak mekanik bir kilitleme düzeni
bulunacaktır. Böylece ana ayırıcı tamamen açılmadan topraklama ayırıcısının kapatılması,
topraklama ayırıcısı tamamen açılmadan da ana ayırıcının kapatılması mümkün
olmayacaktır.
Ayırıcılarda, doğrudan kumanda mekanizması milinden hareket alan yardımcı kontak

düzeni bulunacaktır.
Kapalı kontaklar ana bıçaklar açık pozisyonlarını terkettiği anda açılacak ve bıçaklar açık
pozisyona geldiğinde kapanacaktır.

(İTM.183)
Açık kontaklar yalnızca ana bıçaklar kapalı pozisyona geldiğinde kapanacak ve bıçaklar
kapalı pozisyonu terk ettiği anda açılacaktır.
Ayırıcının kumandası için gerekli yardımcı kontaklardan başka, Alıcı tarafından

kullanılmak üzere ana ayırıcı için 8 kapalı + 8 açık boş kontak, topraklama ayırıcısı için 4 kapalı
+ 4 açık kontak sağlanacaktır. Aktarmalı kontak tertibi (1 açık + 1 kapalı) çift kontak takımı
olarak kabul edilmeyecektir.
Kontaklar sürekli olarak en az 10 A'i taşıyacak kapasitede olacak ve 220 V veya 110 V
doğru akımda 40 ms’lik bir zaman sabitesiyle endüktif devrede 7.5 A'i, 220 V alternatif akımda
0.4'lük güç faktörüyle 10 A'i kesme ve kapamaya yeterli olacaktır.
Teklif sahibi, teklifinde yardımcı kontakların ve karakteristiklerinin ayrıntılı açıklamasını

verecektir.
26.3.2.4.8. Konum Göstergeleri ve Sinyalizasyon
Ayırıcıların konum sinyal kontakları bulunacaktır. Açık ve kapalı konum sinyalleri, ayırıcı
ilgili konuma tam olarak ulaştığında alınabilecektir.
Ayrıca, her bir kutup için bütünüyle metalden yapılmış olan bir konum göstergesi de
kolayca görülebilir şekilde tespit edilecektir. Pantograf tiplerinin her bir fazı ayrı bir konum
göstergesi ile donatılacaktır. Konum göstergesi üzerindeki yazılar Türkçe olacak ve Alıcının
Ayırıcı ve topraklama ayırıcılarının her bir kutbu ayrı kumanda dolapları ile teçhiz
edilecektir.
Bütün pantograf tip ayırıcıların her bir kutbu için ayrı bir kumanda dolabı bulunacaktır. Her
kutba ait dış irtibatlar ayırıcının dıştaki kutuplarından biri üzerine monte edilen ana kumanda
dolabındaki terminal bloklarına getirilecek ve ayırıcı ile diğer şalt teçhizatı arasındaki kablaj ana
terminal blokları üzerinden yapılacaktır.
Cihazları ve teçhizatı (motor, dişliler, kontaktörler, nihayet kontakları bobinler. röleler,

yardımcı kontaklar, ısıtıcılar, terminal blokları v.s.) kapsayan komple kumanda mekanizması
kumanda dolabı içerisine yerleştirilecektir. Kumanda dolabı sağlam yapıda en az 3 mm DKP
sactan veya eşdeğer mukavemeti sağlayacak uygun kalınlıkta alüminyumdan olacak, sıcak
daldırma galvanizli çelikten veya demir olmayan bir metalden imal edilecek ve IEC 60529'da
belirtilen IP 54 koruma şartlarına uygun olacaktır. Nem oluşmasını önlemek üzere doğal
havalandırma ve termostatlı bir ısıtıcı sağlanacaktır.
Dolaplarda, menteşeli dolap kapağının hareketiyle kumanda edilen bir butona bağlı,
renksiz cam gloplu bir aydınlatma lambası bulunacaktır.
Kablaj için kullanılan terminal blokları ait oldukları devrelere göre bölümler halinde tertip
edilecek ve porselen veya yanmaz ve/veya kendiliğinden söner özellikte başka malzemeden
imal edilecektir. Terminal blokları metal raylar üzerine yaylı montaja uygun olacaktır. Komşu
terminal dizileri birbirinden en az 15 cm aralıklarla yerleştirilecektir. Her terminal dizisi dış
irtibatların yapılması için kolaylıkla ulaşılabilir şekilde düzenlenecektir. Her bir terminal grubu
(İTM.183)
gerektiğinde kullanılmak üzere %10 yedek terminali kapsayacaktır. Terminaller ve kablolar
üzerinde sökülür takılır tipte bir işaretleme şeridi bulunacaktır. Terminaller en az 2x4 mm²
iletkenlerin bağlantısına uygun yapıda olacaktır.
Dolaplarda kablo ucu manşonlarıyla ve plastik tapalarla donatılmış yeterli sayıda kablo
giriş delikleri bulunacaktır.
Her bir kumanda dolabında, kabloların siperlerini bağlamak için bir toprak barası
bulunacaktır.
Her bir kumanda mekanizmasında elle kumanda kolu bitişiğinde düşey kumanda ana mili
üzerinde uygun bir topraklama düzeni bulunacaktır.
Kumanda dolaplarının kafes tipi çelik yapı üzerine tespiti için gerekli paslanmaz özel
malzeme (varsa) Yüklenici tarafından temin edilecektir.
Kumanda dolabı üzerinde paslanmaz çelikten veya paslanmayan başka metalden

yapılmış bir etiket bulunacaktır. Etiket üzerine İmalatçının adı, Tip İşareti ve Seri Numarası,
İzolatör kolonları sağlam yapıda, birbiri yerine kullanılabilir, tercihen üç parçadan oluşan
silindirik (solid core tipi) sütun izolatör ünitelerinden oluşacaktır. İzolatörler, ayırıcıların
kumandaları sırasındaki mekanik gerilmelere ve kısa devre akımları, titreşim, dış hava şartları
ve deprem sebebiyle meydana gelen kuvvetlere dayanacak yapıda olacaktır. İzolatörler
porselen veya sertleştirilmiş camdan imal edilecek ve hiçbir pürüz, kabarcık ve benzeri kusurları
bulunmayacak, dışa açık yüzeyleri sırlanacaktır.
İzolasyon malzemesi sert metal ile doğrudan temas halinde olmayacaktır. İzolatörlerde
kullanılacak bütün tespit malzemeleri iyi kaliteli olacaktır. Bu malzemenin metal kısımlarla
kimyasal reaksiyona girmeyecek veya servisteki genleşmelerden dolayı kırılmalara sebep
olmayacak özellikte olduğu denenmiş olmalıdır. İzolatörün taban ve tepe flanşlarının tespitinde
her bir ayrı parçanın düzgünce yerleştirilmesine ve ekseninde olmalarına özen gösterilecektir.
İzolatör kolonlarının en kısa yüzeysel kaçak yolu uzunluğu 25 mm/kV olacaktır.
26.3.2.4.11. Etiket
Ayırıcıların herbir kutbunda, topraklama ayırıcıları üzerinde ve bunlara ait kumanda

düzeninde paslanmaz çelikten veya paslanmayan diğer metallerden yapılmış birer etiket
bulunacaktır.
Etiket; kolaylıkla görülebilir şekilde şasiye paslanmaz çelik vidalarla tespit edilecek,
yazıları okunaklı ve zamanla bozulmaz şekilde olacaktır.


(İTM.183)
 İmalat tarihi (ay ve yıl),
 Anma yıldırım darbe dayanım gerilimi (kV-tepe),
 Anma kısa süreli dayanım akımı (kA, rms),
 Yardımcı devre gerilimi (V),
 Anma mekanik terminal yükü (N),
 Ayırıcının elle kumandası halinde tur sayısı ve açma/kapama süresi (s),
 Ağırlığı (kg),
 Ölçüler (cm).
26.3.2.4.12. Montaj ve Ölçüler
Ayırıcıların her bir kutbu ayrı bir taşıyıcı çelik ayak üzerine monte edilecektir. Montaj
detayları, kumanda dolabının konumu ve açıklıklar, sözleşmenin imzalanmasından sonra
verilecektir.
Teklif edilen ayırıcının, montajlı çalışır vaziyetteki konumunu gösteren ölçüleri ve resmi
verilecektir.

26.3.2.4.13.1. Genel

Akım taşıyan parçalar demir dışı metalden yapılacaktır.

Bütün yüzeyler olabildiğince su birikimini önleyecek şekilde düzenlenecek ve kumanda
dolaplarında böcek girmesine karşı korunmuş drenaj delikleri bulunacaktır.
İmalatta kullanılacak malzemeler galvanik korozyona yol açmayacak şekilde seçilecek ve
düzenlenecektir.
Akım taşıma ya da yapı elemanı olarak kullanılacak alüminyum alaşımlar korozyona
Doğrudan dış hava etkilerine açık demir parçalar sıcak daldırma yöntemiyle
galvanizlenecektir.

konusundaki TS 914 EN ISO 1461'e uygun olarak yapılacaktır. Aksi belirtilmedikçe galvaniz
kaplama kalınlıkları, demir ve çelik döküm ve döğme malzemeler için ortalama 85 mikron,
civata, somun ve rondelalar için ortalama 54 mikron olacaktır.

(İTM.183)
Aşağıda belirtilen ayırıcı kısımları, paslanmaz çelikten imal edilmemişse

galvanizlenecektir.
 Şasiler,
 Akım taşıyan bölümler dışında izolatörler üzerindeki parçalar,
 Kumanda aktarma parçaları, (borular, bağlantı çubukları, koruyucu kapaklar, manşon ve
başlıklar v.s.),
 Kumanda dolapları, elle kumanda kolları ve diğer mekanik parçalar,
 İzolatörlerin tepe ve taban flanşları,
 Ayırıcı bileşenlerinin montajında kullanılacak bütün civata, somun ve pullar,
 Tespit için kullanılan parçalar.
26.3.3. Testler
Aşağıdaki tip ve rutin testleri lEC 62271-102 ve lEC 60694 standartlarına göre
yapılacaktır.
 Dielektrik testleri (Dielectric Tests) (IEC 62271-102 madde 6.2)

 Yıldırım darbe gerilimi dayanım testleri (Lightning impulse voltage withstand tests)
 Açma- kapama darbe gerilimi dayanım testleri (Switcing impulse withstand voltage
tests)
 Şebeke frekanslı gerilim dayanım testleri (Power-frequency voltage withstand test)
 Kumanda ve yardımcı devrelerin gerilim testleri (Voltage tests on the control and
auxiliary circuits.)
 Ana devrede sıcaklık artışı testi (Temperature Rise Test of main circuit of the Disconnecting
Switch) (IEC 62271-102 madde 6.5)
62271-102 madde 6.4)
 Kısa-süreli dayanım akımı ve tepe dayanım akımı testleri (short time withstand current and
 Topraklama ayırıcılarının kısa devre kapama performansını doğrulamak için testleri (Test to
prove the short-circuit making performance of earthing switches) (IEC 62271-102 madde
6.101)
 Çalışma ve mekanik dayanıklılık testi (Operation and mechanical endurance tests) (5000
Açma-kapama) (IEC 62271-102 madde 6.102)
 Ağır buzlanma şartları altında çalışma testi (Operation under severe ice conditions) (IEC
62271-102 madde 6.103)
 Radyo girişim gerilimi testi (test her faz için olmak üzere 3 defa yapılacaktır.) (Radio
interference voltage (RIV) test (test shall be conducted on 3 single phases) (IEC 62271-102
madde 6.3)

(İTM.183)
Kabul esnasında ayırıcılara uygulanacak rutin testler aşağıda belirtilmiştir.
 Ana devrede, kuruda şebeke frekanslı gerilim dayanım testi (The dry power frequency
voltage withstand test on the main circuit) (IEC 62271-102 madde 7.1),
 Kumanda ve yardımcı devrelerin gerilim dayanım testi (Voltage tests on the control and
auxiliary circuits.) (IEC 62271-102 madde 7.2),
62271-102 madde 7.3)
 Mekanik çalışma testleri (Mechanical operating test) (IEC 62271-102 madde 7.101),
 Tasarım kontrolü ve gözle yapılacak muayeneler (Design and visual checks), (IEC 62271-
102 madde 7.5),
 Gümüş ve galvaniz kalınlıklarının kontrolü,
Ayırıcılarda kullanılacak izolatörlerle ilgili tip test raporları, izolatör imalatçısınca ayırıcı
belirtilmedikçe numune sayıları aşağıdaki çizelgeye uygun olacaktır. Rutin testler, seçilen

10’a kadar 2
11-15 3
16-25 4
26-50 6
51-100 8

(İTM.183)
BÖLÜM  27
27. AKÜMÜLATÖR ŞARJ CİHAZI (REDRESÖR) İLE İLGİLİ TEKNİK HUSUSLARI
Bu bölüm yüklenici tarafından temin edilecek olan (bu husus birim fiyat listelerinde
belirtilmiştir) ve merkezlerin DC enerji ihtiyacını karşılayan akülerin şarjlı tutulması için gerekli
olan şarj cihazı (redresör) ve aksesuarlarını da kapsayan komple cihazın teknik hususlarını
içermektedir.
Redresörlerin imalat ve deneyleri;
 Genel kapsamıyla “IEC 60146-Semiconductor converters” standardına uygun olacak,

 Bu standardın belirlememiş olduğu konularda “PE 5-1997 (R2003) Utility Type Battery
Chargers” standardı uygulanacaktır.

(İTM.183)
Eşdeğer başka standartlar uygulanmışsa, bu standartların birer kopyası teklifle birlikte
verilecektir.
Redresör içinde kullanılan bütün yardımcı cihaz ve devre elemanları da IEC ya da

eşdeğer standartlara uygun olacaktır.
27.1. Tanımlar
1. Normal şarj (Tampon Şarj/Floating Charge) Rejimi
Redresörün, akümülatör ve yüke paralel olarak çalışmasıdır. Bu rejimde, redresör

akümülatörü tam şarjlı durumda tutmaya tam yeter bir akımı çekecek biçimde sabit bir gerilimde
(tampon gerilimi) çalışır.
2. Hızlı Şarj (Equalizing Charge) Rejimi
Redresörün; akümülatörün ilk şarjı, periyodik hızlı (equalizing) şarjı ya da a.a. kaynak
gerilimi arızasından dolayı akümülatörün boşalmasından sonra yeniden hızlı şarjı sırasında
daha yüksek bir gerilimde (boost voltage) çalışmasıdır.
27.2.1. Anma Değerleri
Anma çıkış gerilimi (d.a.) 48 veya 110 V DC

En az 60A'lik olmak üzere merkezin
nihai durumuna göre tüm cihazları
Anma çıkış akımı (d.a.)(In)
besleyebilecek amperajda olacak ve %20
yedek kapasite bırakılacaktır.
Normal şarj rejimi gerilim ayar aralığı aksi belirtilmedikçe anma geriliminin
%94-%106'sı arasında
aksi belirtilmedikçe anma geriliminin
Hızlı şarj rejimi gerilim ayar aralığı
%102.5- %115' i arasında
Akım sınırlama %110 In
Gerilim dalgalanması (ripple) %1
Dielektrik dayanım gerilimi 2 kV
Verimlilik % 80
Kaynak gerilimi (AC)
Gerilim 380 kV ± % 10
Frekans 50 Hz ± % 5
Faz sayısı ve bağlantı 3 faz, 4 telli
Yük güç faktörü 0.8 - 1 endüktif
Redresörün anma akımı, normal ve hızlı şarj rejimlerinde ve aşağıda belirtilen gerilim
regülasyonu koşullarında sürekli olarak çekilebilecektir.
(İTM.183)
27.3. Tasarım ve Yapısal Özellikler
27.3.1. Genel
Şarj cihazları dahili kullanım için metal bir kabin içinde olacak ve duvara dayalı olarak
yere monte edilecek, sadece önden açık olacaktır. Dış bağlantılar kabin altından yapılacaktır.
Cihazlar;
 Mahfaza
 yarı iletken doğrultucu elemanlar
 transformatör (iki sargılı, şarj edilen akümülatörün a.a. kaynağından elektriksel olarak
yalıtımını sağlayacaktır)
 çıkış gerilim ayar cihazı (normal şarj ve hızlı şarj çıkış gerilimlerini bağımsız olarak
ayarlayabilen potansiyometreler)
 hızlı şarj otomatik zamanlama cihazı (timer), ayarlanabilecektir
 termik ve manyetik açma devreli ve alarm kontaklı a.a. kaynak gerilimi devre kesicisi
 minimum gecikme zamanı 2 sn. olan ve nominal gerilimin %85 ile %105'ine ayarlanabilir
d.a. düşük gerilim alarm rölesi
 d.a. kaçak göstergesi
 doğruluk sınıfı 1 olan d.a. voltmetre
 doğruluk sınıfı 1 olan d.a. ampermetre
 “A.A. VAR” “ON” pilot lambası
 AÇMA-KAPAMA anahtarı
 OTOMATİK-ELLE seçici anahtar
 NORMAL-HIZLI ŞARJ seçici anahtarı
 Seçici konumlarını gösteren pilot lambalar
ihtiva edecektir.
Yüklenici teklifi ile birlikte;

 Garantili karakteristikler listesini,
 Tarafsız bir laboratuvarda yapılmış tip test raporlarını
 Kalite Sistem ve TSE Türk Standartlarına Uygunluk Belgeleri
 Bütün boyutları gösteren dış görünüş resimlerini,
 Etiket resimlerini
 Şarj cihazı kullanım kitabını
verecektir.
Şarj cihazı el kitabı en az aşağıdaki bilgileri içerecektir.

 çalışma koşulları,
 şarj cihazının çalışma ilkeleri,
 devre yapısının tarifi
 giriş ve çıkış gerilim ve akım anma değerleri,
 gerilim dalgalanması,
 çıkış gerilim regülasyonu,
 giriş ve çıkış korumaları,
 kumandalar,
 röle, sigorta, kesici, ölçme aletleri v.b. yardımcı elemanlarla ilgili ayrıntılı bilgiler,
 transformatörün tipi, anma değerleri, ayar özellikleri
 montaj talimatları,
 darbeye karşı koruma yöntemi
 işletme talimatları,
 arıza giderme kılavuzu,
 değiştirilebilecek parçaların listesi

(İTM.183)
27.3.2. Transformatör (Convertor Transformer)
Transformatörler IEC 146' nın ilgili bölümündeki şartlara uygun olacak ve aynı bölümde
öngörülen deneylerden geçirilmiş olacaktır.
Transformatörün primer ve sekonder sargıları elektriksel olarak birbirinden yalıtılmış

olacaktır.
27.3.3. Hızlı Şarj Sistemi
Şarj cihazları, akümülatörlerin ilk şarjını ve yeniden şarjını yükseltilmiş bir gerilim altında
hızlı şarj sistemiyle yapacak donanıma sahip olmalıdır.
Otomatik hızlı şarj sistemi, seçilmişse, a.a. kaynağının kesilip yeniden devreye
girmesinden sonra, şarj cihazı otomatik olarak hızlı şarj rejimine geçecek biçimde tasarlanmış
olmalıdır. Akümülatör şarj olduktan sonra, şarj cihazı otomatik olarak normal şarj rejimine
dönmeli, bu dönüş elle de yapılabilmelidir.
27.3.4. Gerilim Regülasyonu
Redresörün çıkış gerilimi, çıkış akımının boşta çalışmadan %100 yüke kadar değişmesi,
kaynak a.a. geriliminin ±%10 ve frekansın ±%2 değişmesi koşulları altında, gerilim ayar
değerinin normal şarj rejiminde ±% 0.5, hızlı şarj rejiminde ±%1 sınırları içinde otomatik ve
sürekli olarak sabit kalacaktır.
27.3.5. Akım Sınırlayıcı
Şarj cihazları, Çalışma Koşulları başlığı altında ve bağlanan akümülatörün gerilimi %85-
%120'si arasında iken, d.a. çıkış akımını anma değerine sınırlayacaktır.
Akım sınırlayıcının çalışması, normal ve hızlı şarj rejimlerinde herhangi bir koruma
sisteminin çalışmasına ya da redresörün tahribine neden olmayacaktır.
Şarj cihazı çıkış devresi, kısa devre, aşırı yük ve ters akümülatör bağlantısına karşı içsel
olarak korunmuş olacaktır.
27.3.6. Isınma
Şarj cihazı anma çalışma koşullarının en elverişsiz olanında çalıştırıldığında, yalıtım

malzemeleri, bağlantı noktaları ve mahfazanın ısınma dereceleri aşağıda belirtilen değerleri
geçmeyecektir.
Yalıtkan malzemeler (IEC

85)
Sıcaklık
Yalıtkan sınıfı Maks.Sıcaklık(oC)
Yükselmesi(oC)
Y 90 50

(İTM.183)
A 100 60
E 120 80
B 130 90
F 155 115
H 180 140
Mahfaza, kontaklar ve Sıcaklık
Maksimum Sıcaklık(oC)
bağlantılar Yükselmesi(oC)
Baralar ve bağlantılar
çıplak, civatalı bakır-bakır
55 105
bağlantı elemanları
Gümüş kaplama ya da
55 105
eşdeğeri bağlantılar
Yalıtılmış kablolarla
bağlantılar
Bakır-bakır bağlantı
20 70
elemanları
Gümüş kaplama ya da
35 85
eşdeğeri bağlantı elemanları
Mahfaza 25 75
27.3.7. Darbe Gerilimlerinden Koruma
Şarj cihazları, a.a. ve d.a. taraflarını iç ve dış kaynaklı geçici rejim darbe gerilimlerine
karşı korumak amacıyla, darbe söndürücü devrelerle teçhiz edilecektir.
27.3.8. Ayarlar
Normal ve hızlı şarj gerilimleri birbirinden bağmsız olarak ayarlanabilecektir.
27.3.9. Mahfaza
Şarj cihazları, döşeme üzerine yerleştirilmeye uygun dahili kullanım amaçlı çelik bir
mahfaza içinde olmalıdır. Mahfaza, giriş ve çıkış kabloları hariç tüm akım taşıyan bölümleri içine
alacak, giriş çıkış kabloları ise mahfazanın taban yüzeyinden girecektir.
Yalıtılmamış enerjili bölümlere ulaşılmasını sağlayacak kapı ya da kapak yerine sağlamca

oturacak, kilitlenme imkanı bulunan bir kolu bulunacaktır. Aşırı akım koruma cihazları ya da
normal fonksiyonu gereği değiştirilmesi ya da yenilenmesi gereken diğer parçalara ulaşılmasını
sağlayan kapak ya da kapının menteşe ya da benzer bir mekanizmayla tutturularak kolayca
açılması engellenmiş olacaktır. Kapak ya da kapı özel bir alet kullanılarak kaldırılabilecek ya da
açılabilecektir.
Mahfaza, yetkili olmayan personelin cihaz üzerinde ayar ya da değişiklik yapmasını

engelleyecek şekilde yapılmış olmalıdır.

(İTM.183)
Havalandırma delikleri; böcek, katı parçalar v.b. girmesini engelleyecek biçimde kafes tel,
delikli kapak v.b. ile korunmuş olmalıdır.
27.3.10. Mahfaza Topraklaması
Mahfazanın; a.a. giriş topraklama kablosunun bağlanması için ayrı ve kolaylıkla

farkedilebilir bir topraklama terminali bulunacaktır. Bu terminal mahfazanın iç yüzeyiyle temasta
olacak ve akım taşımayan bütün metal bölümler bu terminalle ya da mahfaza ile bağlantılanarak
toprak sürekliliği sağlanacaktır.
27.3.11. Terminaller ve Bağlantılar
Kullanıcının yararlanacağı terminaller (a.a. giriş, d.a. çıkış, uzaktan kumanda v.b.),
standart kablo boyutlarına uygun olacak; yapımcı, bağlantı için kullanılacak kablonun cinsi ve
boyutunu belirtecektir.
Giriş ve çıkış kabloları ve kablo bağlantı uçları üzerinde verilmeyen şarj cihazlarının,
(veriliyorsa) kabloları ve giriş-çıkış terminalleri; Cihazın hatasız olarak işletmeye alınabilmesini
sağlayacak şekilde, yeterli ve kalıcı bir biçimde işaretlenmiş olacaktır.
Baskı devre tahtaları üzerindeki baskı bağlantılar dışındaki ara bağlantılar, işletme ve
bakım-tamiratta kolaylık sağlanması için, her bir bağlantının her iki ucunda kalıcı ve okunabilir
biçimde numaralanmış ya da başka biçimde belirlenmiş olacaktır. Kullanıcının yararlanacağı
terminaller ya da terminal blokları (uzaktan kumanda terminalleri v.b.) bağlantıların doğru
yapılmasını sağlayacak biçimde işaretlenmiş ve adlandırılmış olacaktır.
27.4. Testler
Şarj cihazlarına uygulanacak tip testleri aşağıda belirtilmiştir. Bunlarla ilgili tip test
raporlarının olmaması, uygun bulunmaması, eksik bulunması durumunda bu testler yapılacaktır.
a) Yalıtkanlık Deneyi
Şarj cihazı, normal çalışmada ulaşacağı en büyük sıcaklık derecesinde iken 50 Hz

sinüsoidal deney gerilimine (standartta belirtilen) 1 dakika süre ile dayanacaktır. Gerekli akımı
elde etmek için şarj cihazının çıkışına direnç yükü ile batarya paralel olarak bağlanmış olacaktır.
Bu deneyler sırasında bütün yarı iletkenler, kapasitörler ve duyarlı kontrol elemanları kısa
devre edilmiş olacaktır; baskı devre tahtaları çıkarılacak ve toprak arıza alarm devreleri
açılacaktır. Kontaktörler ve röleler çalışır konumda olacaktır.
Deney gerilimi aşağıdaki noktalar arasına uygulanacaktır;
 a.a. giriş terminalleri ile enerji altında olmayan metal bölümler arasına,
 a.a. giriş terminalleri ile d.a. çıkış terminalleri arasına,
 d.a. çıkış terminalleri ile enerji altında olmayan metal bölümler arasına.

(İTM.183)
b) Gerilim Ayar Deneyi
a.a. giriş gerilimi anma değerinde ve çıkış akımı anma değerinin yarısı iken, hızlı ve
normal şarj gerilim ayar değerlerinin şartnamede öngörüldüğü gibi elde edilebildiği
doğrulanacaktır.
c) Isınma Deneyi
Şarj cihazı, anma çalışma rejiminin öngördüğü en ağır koşullar altında, hiç bir elemanın
sıcaklık derecesi artık yükselmeyinceye kadar çalıştırılacaktır. Bu şekilde ulaşılan sıcaklık
yükselmesi ısınma ile ilgili maddede öngörülen değerleri aşmamalıdır.
İstenen akımı elde etmek için bataryanın paralel bağlandığı direnç yükü kullanılacaktır.
Sıcaklık yükselmesinin sabit kaldığına, 15 dakika arayla yapılan üst üste üç ölçmenin aynı
sonucu vermesiyle karar verilir. Sıcaklık yükselmesi, ölçülen sıcaklık derecesi ile (soğutma
ortamının) sıcaklığı arasındaki farktır.
d) Akım Sınırlama Deneyi
Şarj cihazı, dirençle yüklenerek Akım Sınırlayıcı maddesinde öngörülen akım sınırlama
işlevi doğrulanacaktır.
e) Kısa Devre Deneyi
Şarj cihazının çıkış terminalleri arasına bir kısa devre uygulanacaktır.
Şarj cihazı, ya akım sınırlama özelliği ya da çıkış devresine konulan bir devre kesici veya
sigorta aracılığıyla bu kısa devreye dayanabilmelidir. Kısa devrenin kaldırılması ve kesicinin
kapatılması ya da sigortanın değiştirilmesinden sonra çıkış gerilimi normale dönmeli ve şarj
cihazının çalışmasında ani ya da daha sonra ortaya çıkan bir bozulma olmamalıdır. Bu deney
sırasında cihazın çıkışına batarya bağlı olmamalıdır.
f) Gerilim Regülasyonu Deneyi
Bu deney hızlı ve normal şarj anma gerilimlerinin minimum ve maksimum değerlerinde

yapılacaktır. Şarj cihazı giriş geriliminin Gerilim Regülasyonu maddesinde öngörülen minimum
ve maksimum değerlerinde çalıştırılarak yükü, boşta çalıştırmadan tam yüke kadar en az beş
kademede değiştirilecektir. Çıkış d.a. gerilimi batarya uçlarında ölçülecektir.
Çıkış geriliminin ölçülen minimum ve maksimum değerlerinden, aşağıdaki formülle,

maksimum gerilim sapması yüzde değeri hesaplanacaktır:
E max  E max
Yüzdesapma ( regülasyon )  x100
E max  E min
g) Verimlilik Ölçmesi

(İTM.183)
Şarj cihazının verimliliği; anma çıkış gerilimi ve akımında, a.a. giriş terminallerindeki
toplam güç watmetre ile ölçülerek ve maksimum anma çıkış gerilimi, anma çıkış akımı ve anma
giriş geriliminde çıkış terminallerindeki d.a. gerilim ve akım ölçülerek aşağıdaki formüle göre
hesaplanır:
d .a.Volt  Amper ( çııkı )

Yüzdeverimlilik  x100
Watt ( giriş )
Aksi belirtilmedikçe, giriş gücü fanlar v.b. yardımcı cihazların güç harcamalarını
kapsayacaktır.
h) Güç Faktörü Ölçmesi
Güç faktörü, tek fazlı şarj cihazları için Madde 1.7.'deki koşullar altında ölçülerek
aşağıdaki formüle göre hesaplanacaktır;
Watt ( giriş )
Güçfaktörü, yüzde  x100
rms  giriş  VoltAmper
Tek fazlı şarj cihazları için, giriş gücü uygun bir watmetre ile ölçülecek ve Volt-amper
değeri, rms ölçen cihazlarla ölçülen gerçek rms giriş gerilim ve akım değerlerinden
hesaplanacaktır.
Güç faktörü, dengeli üç fazlı kaynak ve yük için, yukarıdaki 1.7.maddesindeki verimlilik
hesabındaki şartlar altında yapılan ölçmeler ve aşağıdaki formülle hesaplanır:
Watt ( giriş)
Güçfaktörü, yüzde  x100
3 xVolt LLxAkıA L
Buradaki fazlar arası gerilim ve faz akımı etkin (rms) değerlerdir.
i) Gerilim Dalgalanması (Ripple) Ölçmesi
Gerilim dalgalanması tam olarak doldurulmuş batarya uçlarında ölçülecektir. Şarj

cihazının anma güç değerine ulaşmak için, deney bataryası ya da eşdeğer direnç-kapasitör
devresi uçlarına değişken bir direnç yükü bağlanacaktır. Dalgalanma gerilimi, etkin değer (rms)
cinsinden ya da şarj cihazının ölçülen d.a. çıkış geriliminin yüzdesi olarak ya da her ikisi
cinsinden ifade edilecektir.
Deney hızlı ve normal şarj gerilimlerinin minimum ve maksimum değerlerinde yapılacaktır.

Giriş geriliminin çalışma koşullarında öngörülen sınırları içinde ve şarj cihazının anma gücü
içinde elde edilen en kötü dalgalanma gerilim değeri göz önüne alınacaktır.
j) Duyulabilir Gürültü Deneyi
Şarj cihazı kaynak gerilimi, çıkış gerilimi ve yük akımının çeşitli kombinezonları
denenerek, en yüksek duyulabilir gürültü düzeyini veren koşullar tespit edilecektir. Ölçmeler
ANSI S12.51 ve ANSI S12.53 standartlarına göre yapılacaktır. Bu deney, batarya bağlı

(İTM.183)
durumdayken yapılacaktır. Ölçmeler, şarj cihazının dört kenarının her birine 1.50 m uzaklıktan
yapılacaktır.
k) Dinamik Tepke Deneyi
i) Yük Değişimi
Şarj cihazı çıkışına, bir deney bataryası (şarj cihazının anma çıkış akımının dört katı
büyüklükte amper-saat kapasitesi olan tam olarak doldurulmuş bir batarya) ya da eşdeğer bir
direnç -kapasitör devresi bağlandığında; tam yük akımının %20' den %100' e ya da %100' den
%20' ye ani değişmeleri, çıkış geriliminde, gerilim ayar değerinin %94-%106' sı ötesinde bir
değişikliğe neden olmayacaktır. Gerilim değerindeki değişmeler, aşırı gerilim açmasına neden
olmayacaktır. Gerilim, 2 sn.'den kısa bir süre içinde, Gerilim Regülasyonu maddesinde belirtilen
gerilim sapma sınırları içine dönecek ve bu sınırlar içinde kalacaktır.
ii) Giriş Gerilimi Değişimi
Şarj cihazı çıkışına, bir deney bataryası ya da eşdeğer bir direnç-kapasitör devresi
bağlandığında; anma giriş geriliminin %10' una kadar ani değişimler, Gerilim Regülasyonu
maddesinde belirtilen sınırlar dışında bir geçici değişikliğe neden olmayacaktır.
iii) Başlatma Rejimi
Şarj cihazı çıkışı, bir deney bataryası ya da eşdeğer bir direnç-kapasitör devresi
bağlanarak anma çıkış değerinin %10' u büyüklüğünde bir yükle enerjilendiğinde; çıkış gerilimi,
gerilim ayar değerinin %110' undan daha büyük bir değere çıkmayacak, aşırı gerilim açmasına
neden olmayacak, 15 sn içinde Gerilim Regülasyonu maddesinde belirtilen gerilim sapma
sınırları içinde kararlı kalacaktır.
l) Giriş ve Çıkış Devreleri Darbe Gerilimi Dayanım Deneyi
Bu deney;
“IEC 60255-22-1 (1988-05) Electrical disturbance tests for measuring relays and
protection equipment - Part 1: 1 MHz burst disturbance tests” standardında tanımlanan deney
devresi ve deney gerilimi (III sınıfı) kullanılarak yapılacaktır.
Bu deneyde, şarj cihazı 40 oC sıcaklıkta tam yükte bir deney bataryası ya da eşdeğer bir
direnç-kapasitör devresi bağlı olarak çalıştırılacaktır. Yukarda belirtilen darbe gerilimi, 2 sn
süreyle aşağıdaki gibi uygulanacaktır;
 bütün a.a. giriş fazlar arasına,

 her bir a.a. giriş fazıyla toprak arasına
 d.a. çıkış uç ları arasına
 her bir d.a. çıkış ucuyla toprak arasına
Deney sonucunda, şarj cihazının hiç bir devre elemanı tahrip olmayacak ve cihazın
performansında (belirlenmiş toleransların) ötesinde bir değişiklik görülmeyecektir.
m) Mekanik Darbe Dayanım Testi

(İTM.183)
Şarj cihazları, taşıma ambalajı içinde iken;
 bir ambalajın kenarı yere dayalı iken tam karşı kenar 15 cm yükseklikten düşürüldüğünde,
 ambalaj herhangi bir yüzeyi üzerine 5 cm yükseklikten düşürüldüğünde oluşacak darbelere,

fiziksel hasar görmeksizin ve elektrik performansında herhangi bir bozulma olmaksızın,
dayanabilmelidir.
İmal edilen bütün şarj cihazlarına uygulanacak rutin testler aşağıda verilmiştir.
a) Yalıtkanlık testi,
b) Gerilim ayar testi,
c) Akım sınırlama testi,
d) Gerilim dalgalanması testi.
27.4.3. Kabul Testleri
Kuruluşumuza ilave mali külfet yüklemeksizin Kuruluşumuz elemanları nezaretinde kabul

testleri, bir adet numune üzerinde yukarıda belirtilen rutin testler yapılacaktır. Tip test
raporlarının olmaması, uygun bulunmaması veya eksik bulunması halinde ilgili tip testleri kabul
testi olarak yapılacaktır.
BÖLÜM  28
28. Orta Gerilim Akım Transformatörleri
28.1. Genel
Bu şartname, orta gerilim sisteminde kullanılmak üzere satın alınacak anma gerilimi 36 kV ve
daha aşağıdaki akım transformatörlerinin teknik özelliklerini kapsar.
Şartname ve eklerinde aksi belirtilmedikçe, bu şartname kapsamındaki akım transformatörleri

tek fazlı üniteler halinde, tüm yardımcı donanım ve malzeme ile birlikte komple olarak temin
edilecektir.

(İTM.183)
Temini istenen akım transformatörlerinin tipleri ve teknik özellikleri şartname ekinde verilen
28.1.2. Standartlar ve Dokümanlar
Aksi belirtilmedikçe, akım transformatörlerinin üretimi ve testleri aşağıda belirtilen standartların

Standart Adı Standart Numarası

High-Voltage, Low. current dry Arc resistance of solid
ASTM D 495
electrical insulation
Method for determining the comparative and the proof tracking
IEC 60112
indices of solid insulating materials under moist conditions
IEC 61006
IEC 60455 –1
IEC 60455-1A compounds used for electrical insulation-Part 1: Definitions
and general requirements
IEC 60455-2 Resin based reactive compounds used for electrical insulation
-Part 2: Methods of test
IEC 60455-2-2 IEC 60455-2-2
compounds used for electrical insulation-Part 2: Methods of
Coorr.
test-Test methods for coating powders for electrical purposes
Resin based reactive compounds used for electrical insulation
IEC 60455-3-2
-Part 3: Specifications for individual materials
Eşdeğer ya da daha üstün başka standartlar uygulanmışsa, bunların İngilizce ve Türkçe

Ölçü transformatörlerinin imalatında kullanılacak olan malzemeler (Elektriksel aksesuarlar,

bileşenler ve diğer yardımcı donanımlar) TSE ve IEC standartlarına uygun olacaktır. Bu
Akım transformatörlerinin dizayn ve imalatı; yürürlükte olan “Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri
Yönetmeliği” ve “Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği”ne uygun olacaktır.

(İTM.183)
Akım transformatörleri, 17/10/2008 tarih 27027 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Ölçü ve Ölçü
Aletleri Tip Onay Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde, T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’ndan
alınmış Tip Onay Belgesi’ne haiz olacaktır.
Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde aksi belirtilmedikçe sipariş konusu akım

 Ortam Sıcaklığı
 En Düşük : -25°C -40°C
 24 Saatlik Ortalama : - +35°C’nin altında
karşılık gelen)
 Ortam Kirliliği : Az miktarda (Hafif) Ağır (Aşırı)
 Yatay : 0.5 g 0.5 g
 Düşey : 0.25 g 0.25 g
olabildiği yerlerdeki tesisler için, belirtilmesi gereken en düşük, en yüksek sıcaklığın tercih

(**) Akım transformatörleri; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine dayanacak ve herhangi
bir ünitesinin zarar görmesi engellenecek şekilde dizayn edilecek, akım transformatörlerinin
çalışacağı yerde tesisi için gereken proje, resim ve malzemeler ile akım
transformatörlerinin Deprem dayanma testi veya IEC ye uygun olarak yapılacak Analitik
metodlu deprem dayanıklılık hesapları Yüklenici tarafından verilecektir.
28.1.4. Garantilerin Karşılanmaması ve Toleranslar
verecektir.
28.2.1. Akım Transformatörü Tipleri

(İTM.183)
Bu şartname kapsamındaki akım transformatörleri, Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait
Listesi'nde belirtildiği şekilde bina içi (dahili) veya bina dışı (harici), ölçü ve/veya koruma amaçlı,
kaide tipi veya geçit tipi olacaktır.
Bina içi akım transformatörleri kuru tip, bina dışı akım transformatörleri ise yağlı olacaktır.
28.2.2. Elektriksel Özellikler
Akım transformatörlerinin özellikleri Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait Birim Fiyat Teklif
 Sistemin en yüksek gerilimleri, Um (kV) : 7,2 12 17,5 36

 Sistemin anma gerilimleri (kV) : 6,3 10,5 15,8 33
 Anma frekansı(***) (Hz) 50
 Anma yalıtım düzeyleri
 Primer sargılar (kV)
- 1 dakika süreli şebeke frekanslı : 20 28 38 70
dayanım gerilimi (kV-etken)
- Darbe dayanım gerilimi (kV-tepe) : 60 75 95 170
 Sekonder sargılar
- 1 dakika süreli şebeke frekanslı : 3
- Aynı sargının bölümleri arasında
. 1 dakika süreli şebeke frekanslı : 3
dayanım gerilimi(kV-etken)
- Sarımlararası aşırı gerilime : 4,5
dayanım (1 dakika)(kV-tepe)
 Dönüştürme oranları (Amper/Amper) Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait

Birim Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya Tek
Hat Şemalarında ve/veya Garantili
 Akım transformatörü ölçü sargısı
 Anma gücü (VA) : 30

 Doğruluk sınıfı : 0,2s
 Ölçü emniyet katsayısı (Fs) : 5
 Akım transformatörü koruma sargısı
 Anma gücü(VA) : 15 (Metal Clad fideri için),

30 (Klasik fider için)
 Doğruluk sınıfı : 5P
 Doğruluk sınır katsayısı : 20
 Sürekli termik anma akımı (ısınma akımı) 1.2 x In, (In: anma akımı)
 Kısa süre termik anma akımı-1 sn(Ith) : 25 kA
 Dinamik anma akımı (Idyn) : 2,5 x Ith
 Sıcaklık Artışı : IEC 60044-1,

(İTM.183)
Madde: 4.6, Tablo:2
 Kısmı boşalma test gerilimi ve izin : IEC 60044-1, Madde:8.2 Tablo:6
verilebilir seviye
Anma gücü, doğruluk sınıfı ve kısa süreli termik anma akımı ile ilgili olarak yukarıda belirtilenler
ve/veya bunların haricinde bir değer istenmesi halinde bunlar Elektrik, Malzeme ve Montaj
İşlerine Ait Birim Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya Tek Hat Şemalarında ve/veya Garantili
Özellikler Listesi'nde belirtilecektir.
Doğruluk sınıfları, VA olarak sargı güçleri, termik ve dinamik kısa devre dayanım güçleri bütün
dönüştürme oranları için sağlanacaktır.
(***) Akım transformatörleri 47.5-52 Hz aralığında sürekli, 47-47.5 Hz aralığına her girişinde ise
en az 20 sn çalışacak şekilde tasarlanmalıdır
28.2.3.1. Buşingler
Harici tip akım transformatörlerinin buşingleri yüksek kaliteli porselenden yapılacaktır.

Buşinglerin nominal spesifik yüzeysel kaçak yolu uzunluğu en az 25 mm/kV olarak seçilecek ve
toplam minimum yüzeysel kaçak yolu uzunluğu, ark atlama uzunluğunun en çok 4 katı olacaktır.
Buşinglerin tespiti metal kısımlarla doğrudan temas etmeyecek şekilde yapılacak ve tespit
amacıyla kullanılan malzeme metal kısımlarla kimyasal reaksiyona girmeyen ve genleşmelerde
kırılmayan özellikte olacaktır.
28.2.3.2. Yalıtım Malzemesi
28.2.3.2.1. YağIı Tip (Harici) Akım Transformatörleri
Harici tip akım transformatörleri yağ izolasyonlu olacaktır.
Yağ izolasyonlu akım transformatörleri hava geçirmez şekilde (hermetik) imal ve termik yağ
genleşmesine karşı gaz yastığı veya paslanmaz metal diyaframla teçhiz edilecektir. Bütün akım
transformatörleri yağları doldurulmuş olarak Alıcıya teslim edilecektir. Yağlı tip akım
transformatörlerinin alt bölümüne numune yağ almak ve bozulan yağı değiştirmek için
sızdırmazlığı sağlayacak şekilde bir vana tertibatı konulacak ve vana ağzı bir tapa ile
kapatılacaktır. Akım Transformatörleri yağ seviye göstergesi ile teçhiz edilecektir. Akım
transformatörlerine doldurulacak yağın şartnamesi (TEİAŞ Yeni İzolasyon Yağı Satınalma
Şartnamesi) Ek' te verilmekte olup, kullanılacak yağ bu şartnameye uygun olacaktır. ASKAREL,
izolasyon yalıtımı ve soğutma için kullanılmayacaktır.
28.2.3.2.2. Kuru Tip (Dahili) Akım Transformatörleri
Dahili tip akım transformatörleri kuru tip olacaktır. Kuru tip akım transformatörlerinin imalinde,
dış ana yalıtım malzemesi olarak yalnız epoksi reçine kullanılacak olup başka tip yalıtım
malzemelerinin kullanılmasına izin verilmeyecektir. Epoksi reçine yalıtım malzemesinin
kalıplama işlemleri vakum altında yapılacak ve bu işlemler Alıcı tarafından imalat sırasında
herhangi bir zamanda denetlenebilecektir.
İmalatta kullanılan/kullanılacak epoksi reçine ile ilgili imalatçı firma adı ve ticari kod’u teklif ile
birlikte verilecektir.
 Primer terminalleri en az 5 mikron kalınlıkta galvanik gümüşle kaplı elektrolitik bakırdan imal
(İTM.183)
edilecek, primer sargılar ile terminallerin bağlantısı uygun geçiş direnci ve mekaniki
mukavemeti sağlayacak şekilde yapılacaktır. Bu bağlantı şekli teklif ile birlikte verilecektir.
Primer terminaller anma akımlarına göre Ekte verilen Akım Trafoları Terminal Bağlantı
Resmi’nde belirtilen şartlara uygun olacaktır.
 Akım transformatörüne gelecek titreşimleri, mekanik ve dinamik zorlamaları, genleşmeyi

önlemek üzere, terminallerin (Çapları 0,05 mm-0,30 mm arasında bakır iletkenlerden
oluşturulan) örgülü flexible bakırdan veya alüminyum folyodan (ETİAL 6, yarı sert, 0,2 mm
kalınlığında) yapılmış, 300-350 mm uzunluğunda bükülgen bir parçası bulunacaktır.
Bükülgen parçanın her iki ucu kalaylanmış plaka bakırdan oluşan başlıklar içine geçirilecek,
başlıklar kalay ile tutturularak preslenecektir. Bükülgen parçalar, Ekte verilen Akım Trafoları
Terminal Bağlantı Resmi’ndeki tabloda belirtilen akım değerleri dikkate alınarak Ekte verilen
Akım Trafoları Bükülgen Parça Resmi’ne göre imal edilecektir.
 Sekonder terminaller; dış devre bağlantılarının kolayca yapılmasına uygun aralıklarda

düzenlenmiş, dişli-somunlu tipte olacaktır.
28.2.3.4. Sekonder Terminal Kutusu
 Terminal kutusunun koruma derecesi harici tiplerde IEC 60529'a göre en az IP 53, dahili
tiplerde en az IP 30 olacaktır.
 Dahili ve harici tip akım transformatörlerinde sekonder terminal kutusundaki ölçü devresi
kapağı mühürlenebilir olacaktır.
 Harici tip akım transformatörlerinin sekonder terminal kutusu ve bu kutunun kapağı,

kapak sıkıştırma elemanları, menteşeleri paslanmaz malzemeden imal edilecek veya
sıcak daldırma galvaniz yapılacaktır.
 Dahili tip akım transformatörlerinin terminal kutusu kapağı ve içindeki terminal bloku
kendi kendine sönen (Self-Extinguishing) ve ANSI/UL-94 standardına göre UV-0 yanma
sınıfına sahip malzemeden olacak ve ayrıca terminal kutusu kapağı şeffaf olacaktır.
 Terminal kutusuna girecek kablolar için kutuda akım transformatörünün sekonder sargı
sayısı kadar delik açılacak bu deliklere en az 2x6 mm² kesitinde bakır siperli kablonun
geçebileceği yumuşak plastik conta rakorlar takılacaktır. Rakorlar sökülebilir plastik
tapalarla kapatılacaktır.
28.2.3.5. Topraklama Terminali
Enerji altında bulunmayan alt flanş, kaide veya kazan üzerinde en az M12 ölçüsünde
paslanmaz çelikten imal edilmiş bir topraklama civatası bulunacaktır. Topraklama civatası
üzerinde 2 (iki) adet somun ve 2 (iki) adet yaylı rondela olacak, topraklama terminali topraklama
sembolü ile işaretlenecektir.
28.2.3.6. Terminallerin İşaretlenmesi
 Bütün primer ve sekonder terminaller IEC 60044-1, Tablo:10’a uygun olarak

işaretlenecektir. İşaretler zamanla silinmeyecek ve dış etkilerle bozulmayacaktır.
 Primer ve/veya sekonder terminalleri çok kademeli olan akım transformatörlerinde,

bağlantı şekillerini belirten plakalar bulunacaktır.
 Kuru tip akım transformatörlerinin gövdesine, silinmez bir yöntemle dönüştürme oranları
yazılacaktır.

(İTM.183)
28.2.3.7. Montaj
Kaide tipi akım transformatörlerinin dahili tipleri herhangi bir konumda, harici tipleri çelik
konstrüksiyon üzerine düşey olarak monte edilebilir olacaktır.
Geçit tipi akım transformatörleri hücre duvarları üzerine yatay olarak monte edilmeye uygun
olacaktır.
28.2.3.8 Etiket
Dahili tip akım transformatörlerinde yapışmalı plastik veya paslanmaz metalden, harici tip akım
transformatörlerinde ise paslanmaz metalden yapılmış bir etiket bulunacaktır. Etiket; zamanla
bozulmayacak, yazıları okunaklı olacak ve silinmeyecek, normal montaj ve işletme konumunda
kolayca görülebilecek uygun bir yere (sekonder terminal kutusu kapağı hariç) sağlam bir
yöntemle (metal etiketler perçin veya paslanmaz çelik vidalarla) tespit edilecektir.

 İmal tarihi,
 Primer ve sekonder anma akımları,
 Anma frekansı,
 Anma gücü ve buna karşılık gelen doğruluk sınıfı,
 En yüksek sistem gerilimi (Um),
 Anma yalıtım seviyesi,
 Kısa süreli termik anma akımı (Ith) ve dinamik anma akımı (Idyn),
 Yalıtım sınıfı,
 Sekonder sargı sayısının birden fazla olması durumunda, her bir sargının kullanma amacı
ve terminalleri,
 Sürekli termik anma akımı (1.2xIn),
 Ağırlığı.
28.2.3.9. Korozyona Karşı Önlemler
28.2.3.9.1. Genel
Akım transformatörlerinin metal bölümleri korozyona dayanıklı malzemeden yapılacak ve

 Akım transformatörlerinde kullanılacak tüm civata ve somunlar paslanmaz çelik, bakır-nikel
alaşımı vb. gibi paslanmaz malzemeden imal edilecektir.
 Bütün yüzeyler olabildiğince su tutmaz şekilde düzenlenecektir. (Harici tipler için)
 İmalat ve montajda kullanılacak malzeme galvanik korozyona yol açmayacak şekilde

konusundaki TS 914 EN ISO 1461'e uygun olarak yapılacaktır. Aksi belirtilmedikçe, akım
trafosunun sıcak daldırma galvaniz ile kaplanan yüzeylerinde galvaniz kalınlığı en az 80 mikron
olacaktır.

(İTM.183)
Sıcak daldırma galvaniz yapılamayan küçük parçalar, elektro galvaniz yapılacak veya
paslanmaz çelikten olacaktır. Elektro galvaniz kalınlığı en az 12 mikron olacaktır.
28.3. Testler
28.3.1. Tip Testleri (Type Tests)
 Kısa süreli akım testleri (Short-time current tests) (IEC 60044-1: Madde 7.1), (Ith ve Idyn
testi)
 Sıcaklık artış testi (Temperature-rise test) (IEC 60044-1: Madde 7.2),
 Yıldırım darbe testi (Lightning impulse test) (IEC 60044-1: Madde 7.3.2),
 Yaşta gerilim testi (Wet test for outdoor type transformers) (IEC 60044-1: Madde 7.4),
(Harici tip akım transformatörleri için)
 Hata miktarlarının tespiti (Determination of errors) (IEC 60044-1: Madde11.4 ve/veya madde
Sözleşme kapsamında temin edilecek OG akım trafosu ile aynı imalat tipinde (bu husus
imalatçısınca da teyid edilecektir) ve aynı kısa devre dayanımında olan ancak farklı dönüştürme
oranına sahip olan bir akım trafosuna ait kısa süreli akım tip test raporu özdeş kabulü ile
sözleşme kapsamında temin edilecek olan OG akım trafosu için de geçerli kabul edilecektir.
28.3.2. Rutin Testler (Routine tests)
Her bir akım transformatörüne imalatçı tarafından uygulanacak rutin testler aşağıdadır.
 Terminallerin işaretlenmesinin kontrolü (Verification of terminal markings) (IEC 60044-1:

Madde 8.1),
 Sekonder sargıların şebeke frekanslı gerilime dayanım testi (Power frequency withstand test
on secondary windings) (IEC 60044-1: Madde 8.3 veya 14.4.4),
 Bölümler arasında şebeke frekanslı gerilime dayanım testi (Power frequency withstand tests
between section) (IEC 60044-1: Madde 8.3 veya 14.4.4),
 Sarımlar arası aşırı gerilime dayanım testi (İnter-turn overvoltage test) (IEC 60044-1: Madde
8.4 veya 14.4.5)
 Primer sargıların şebeke frekanslı gerilime dayanım testi (Power frequency withstand test
on primary windings) (IEC 60044-1: Madde 8.2.1),
 Kısmi boşalma testi (Partial discharge measurement (IEC 60044-1: Madde 8.2.2.),
 Hata miktarlarının tesbiti (Determination of errors) (IEC 60044-1: Madde11.5 ve/veya madde
 Kayıp açısı (tg) veya kayıp faktörü (%pf) ölçülmesi testi (Measurement of Loss angle or
loss factor)
 Galvaniz ve gümüş kalınlıklarının kontrolü,
28.3.3. Yalıtım Malzemesi Testleri
Akım transformatörlerinde kullanılacak yağ ve epoksi reçine yalıtım malzemelerine uygulanacak

testler aşağıda belirtilmiştir.

(İTM.183)
Akım trafolarında kullanılacak yağın önceden Ekte verilen TEİAŞ Yeni İzolasyon Yağı Satınalma
yaptırılacaktır.
Kabul esnasında her bir partideki akım trafolarından alınacak yağ numunesine ise aşağıda
belirtilen testler, yaptırılacaktır. (Bir seferde farklı gerilim seviyelerinde ve farklı dönüştürme
oranlarında akım ve gerilim trafolarının kabulünün yapıldığı hallerde, imalatta aynı tip yağın
kullanıldığının belgelendirilmesi halinde, testler kabulü yapılan ölçü trafolarından herhangi
birinden alınan numune üzerinde yapılacaktır.) Test sonuçları Ekte verilen TEİAŞ Yeni
İzolasyon Yağı İle Doldurulmuş Yeni Transformatöre Ait Yağ Şartnamesi’ ndeki değerleri
sağlamalıdır.
 Power Factor (Doble, 25 °C+100°C),

 Dielektrik dayanım,
 Asidite,
 İç Yüzey Gerilme,
 Yoğunluk,
 Viskozite,
 Anilin Noktası,
 Renk Sayısı
28.3.3.2. Epoksi Reçine Testleri
Teklif Sahipleri, epoksi reçine yalıtım malzemesinin, akım transformatörleri imalatında kullanılan
malzeme olduğunu yalıtım malzemesini satın aldıkları firmadan teyit ettirecekler ve garantili
özellikler listelerinde belirtilen oranlara göre firmalarınca hazırlanmış numune izolasyon
malzemesi üzerinde aşağıda adı geçen testlerin raporlarını teklifleri ile birlikte vereceklerdir.
 Tracking Resistance Test (IEC 60112),

 Arc Resistance Test (ASTM D 495),
 Breakdown Strenght (IEC 60243-1)
28.3.3.3. Kuru tip akım transformatörlerinde Camlaşmaya Geçiş Sıcaklığının (Tg)

ölçülmesi:
Seri imalata başlanmadan önce Alıcı elemanları nezaretinde katı yalıtım malzemesinden
alınacak numune üzerinde IEC 61006 standardına veya eşdeğer standarda göre Camlaşmaya
Geçiş Sıcaklığı ölçülecektir. Ölçülen değer; aşağıdaki formüle göre transformatörün en yüksek
ortam sıcaklığında ulaşabileceği sıcaklık değerinin en az 10º C üstünde olmalıdır.
Formül : (En Yüksek Ortam Sıcaklığı + Sıcaklık Artışı)  (Tg - 10);

En Yüksek Ortam Sıcaklığı : 40º C (Teknik şartnameye göre)
Sıcaklık Artışı : Sıcaklık Artış Testi sırasında elde edilen değer.
Tg : Camlaşmaya Geçiş Sıcaklığı ölçümünde elde edilen değer.
28.3.4.Numune Alma
Her teslimatta numuneler Alıcı temsilcileri tarafından rastgele seçilecek ve aksi belirtilmedikçe
numune sayısı aşağıdaki çizelgeden tespit edilecektir.
Parti Büyüklüğü
Numune Sayısı (Adet)
(Adet)

(İTM.183)
1 – 50 2
51 - 100 4
101 - 500 8
501 - 1000 16
BÖLÜM  29
29. Orta Gerilim Gerilim Transformatörleri
29.1. Genel
Bu şartname, orta gerilim sisteminde kullanılmak üzere satın alınacak anma gerilimi 36 kV ve
daha aşağıdaki gerilim transformatörlerinin teknik özelliklerini kapsar

(İTM.183)
Şartname ve eklerinde aksi belirtilmedikçe, bu şartname kapsamındaki gerilim transformatörleri
tek fazlı üniteler halinde, tüm yardımcı donanım ve malzeme ile birlikte komple olarak temin
edilecektir.
Temini istenen gerilim transformatörlerinin tipleri ve teknik özellikleri şartname ekinde verilen
29.1.2. Standartlar ve Dokümanlar
Aksi belirtilmedikçe, gerilim transformatörlerinin üretimi ve testleri aşağıda belirtilen standartların


Ölçü Transformatörleri-Bölüm 2: Endüktif Gerilim
TS 718 EN 60044-2
transformatörleri
High-Voltage, Low. current dry Arc resistance of solid
ASTM D 495
electrical insulation

Method for determining the comparative and the proof tracking
IEC 60112
indices of solid insulating materials under moist conditions
IEC 61006
IEC 60455 –1
IEC 60455-1A compounds used for electrical insulation-Part 1: Definitions
and general requirements
IEC 60455-2 Resin based reactive compounds used for electrical insulation
-Part 2: Methods of test
IEC 60455-2-2
compounds used for electrical insulation-Part 2: Methods of
IEC 60455-2-2 Coorr.
test-Test methods for coating powders for electrical purposes
Resin based reactive compounds used for electrical insulation
IEC 60455-3-2
-Part 3: Specifications for individual materials
Eşdeğer ya da daha üstün başka standartlar uygulanmışsa, bunların İngilizce ve Türkçe

Ölçü transformatörlerinin imalatında kullanılacak olan malzemeler (Elektriksel aksesuarlar,

bileşenler ve diğer yardımcı donanımlar) TSE ve IEC standartlarına uygun olacaktır. Bu
(İTM.183)
Gerilim transformatörlerinin dizayn ve imalatı; yürürlükte olan “Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri
Yönetmeliği” ve “Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği”ne uygun olacaktır.
Gerilim transformatörleri, 17/10/2008 tarih 27027 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Ölçü ve
Ölçü Aletleri Tip Onay Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde, T.C. Sanayi ve Ticaret
Bakanlığı’ndan alınmış Tip Onay Belgesi’ne haiz olacaktır.
Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde aksi belirtilmedikçe sipariş konusu gerilim
 Ortam Sıcaklığı
 En Düşük : -25°C -40°C
 24 Saatlik Ortalama : - +35°C’nin altında
karşılık gelen)
 Ortam Kirliliği : Az miktarda (Hafif) Ağır (Aşırı)
 Yatay : 0.5 g 0.5 g
 Düşey : 0.25 g 0.25 g

(**) Gerilim transformatörleri; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine dayanacak ve

herhangi bir ünitesinin zarar görmesi engellenecek şekilde dizayn edilecek, akım
transformatörlerinin çalışacağı yerde tesisi için gereken proje, resim ve malzemeler ile
akım transformatörlerinin Deprem dayanma testi veya IEC ye uygun olarak yapılacak
Analitik metodlu deprem dayanıklılık hesapları Yüklenici tarafından verilecektir.
29.1.4. Garantilerin Karşılanmaması ve Toleranslar
verecektir.

(İTM.183)
29.2.1. Gerilim Transformatörü Tipleri
Gerilim transformatörleri Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait Birim Fiyat Teklif Cetvelinde
ve/veya Tek Hat Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde belirtildiği şekilde; dahili
veya harici tipte, topraklanmış veya topraklanmamış, ölçü ve/veya koruma amaçlı olacaktır.
Dahili tip gerilim transformatörleri kuru tip, harici tip gerilim transformatörleri yağlı tip olacaktır.
Gerilim transformatörlerinin özellikleri Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine Ait Birim Fiyat Teklif
belirtilmedikçe, aşağıda belirtildiği gibi olacaktır.
 Sistemin en yüksek gerilimleri (kV) : 7,2 12 17,5 36

 Sistemin anma gerilimleri (kV) : 6,3 10,5 15,8 33
 Anma frekansı(***) (Hz) 50
 Anma yalıtım düzeyleri
 Primer sargılar :
- Sistem en yüksek gerilimi (kV) : 7,2 12 17,5 36
- 1 dakika süreli şebeke frekanslı : 20 28 38 70
- Darbe dayanım gerilimi (kV-tepe) : 60 75 95 170
 Sekonder sargılar
- 1 dakika süreli şebeke frekanslı : 3
- Aynı sargının bölümleri arasında
. 1 dakika süreli şebeke frekanslı : 3
dayanım gerilimi(kV-etken)
 Anma Gerilimleri
Anma Gerilimleri (kV)

Topraklanmamış
En yüksek sistem gerilimi Topraklanmış Gerilim
Gerilim
(kV) Transformatörü.
Transformatörü
7.2 6,3/3 6,3
12 10,5/3 10,5
Primer Sargı 17.5 15,8/3 15,8
36 30/3 30
36 31,5/3 31,5
36 33/3 33
36 34,5/3 34,5
Sekonder Ölçü ve/veya koruma sargısı 0,1/3 0,1
Sargı Açık üçgen sargısı 0,1/3 -

(İTM.183)
 Anma gerilimi yükseltme katsayısı
 Her hangi bir şebekede faz-faz bağlantı : 1,2 (sürekli)
 Nötrü topraklı (doğrudan veya direnç : 1,2 (sürekli)

üzerinden) ve toprak arızasında açtırma 1,9 (30 saniye)
düzenli şebekede faz-toprak arasına bağlı
 Anma gücü
 Ölçü sargısı : 5 VA, 30 VA
 Koruma sargısı : 10 VA
 Doğruluk sınıfı
 Ölçü sargısı : 0.5
 Koruma sargısı : 3P
 Sıcaklık artış sınırları ile gerilim yanılgısı ve faz kayması sınırları, standartlarda belirtilen
sınırlar içinde kalmalıdır.
 Kısmi boşalma test gerilimi ve izin verilebilir seviye: IEC 60044-2, Madde:9.2.4 ve
Tablo:7’ye göre olacaktır.
 Gerilim transformatörleri, anma geriliminde enerjili iken, sekonder devrede meydana

gelecek kısa devrelerin mekanik ve termik etkilerine, 1 saniye süreyle hasar görmeden
dayanacak şekilde tasarımlanacak ve imal edilecektir.
 Yukarıda belirtilen değerler ve/veya bunların haricinde bir değer istenmesi halinde bunlar
Malzeme Listesinde belirtilecektir.
(***) Gerilim transformatörleri 47.5-52 Hz aralığında sürekli, 47-47.5 Hz aralığına her girişinde
ise en az 20 sn çalışacak şekilde tasarlanmalıdır
29.2.3.1. Buşingler
Harici tip gerilim transformatörlerinin buşingleri yüksek kaliteli porselenden yapılacaktır.

Buşinglerin nominal spesifik yüzeysel kaçak yolu uzunluğu en az 25 mm/kV olarak seçilecek ve
toplam minimum yüzeysel kaçak yolu uzunluğu, ark atlama uzunluğunun en çok 4 katı olacaktır.
Buşinglerin tespiti metal kısımlarla doğrudan temas etmeyecek şekilde yapılacak ve tespit
amacıyla kullanılan malzeme metal kısımlarla kimyasal reaksiyona girmeyen ve genleşmelerde
kırılmayan özellikte olacaktır.
29.2.3.2. Yalıtım Malzemesi
29.2.3.2.1. YağIı Tip (Harici) Gerilim Transformatörleri
Harici tip gerilim transformatörleri yağ izolasyonlu olacaktır.
Yağ izolasyonlu gerilim transformatörleri hava geçirmez şekilde (hermetik) imal ve termik yağ
genleşmesine karşı gaz yastığı veya paslanmaz metal diyaframla teçhiz edilecektir. Bütün
gerilim transformatörleri yağları doldurulmuş olarak Alıcıya teslim edilecektir. Yağlı tip gerilim
transformatörlerinin alt bölümüne numune yağ almak ve bozulan yağı değiştirmek için
sızdırmazlığı sağlayacak şekilde bir vana tertibatı konulacak ve vana ağzı bir tapa ile
kapatılacaktır. Gerilim transformatörleri yağ seviye göstergesi ile teçhiz edilecektir. Gerilim
transformatörlerine doldurulacak yağın şartnamesi (TEİAŞ Yeni İzolasyon Yağı Satınalma
(İTM.183)
Şartnamesi) Ek' te verilmekte olup, kullanılacak yağ bu şartnameye uygun olacaktır. ASKAREL,
izolasyon yalıtımı ve soğutma için kullanılmayacaktır.
29.2.3.2.2 Kuru Tip (Dahili) Gerilim Transformatörleri
Dahili tip gerilim transformatörleri kuru tip olacaktır. Kuru tip gerilim transformatörlerinin
imalinde, dış ana yalıtım malzemesi olarak epoksi reçine veya porselen kullanılacak olup başka
tip yalıtım malzemelerinin kullanılmasına izin verilmeyecektir. Epoksi reçine yalıtım
malzemesinin kalıplama işlemleri vakum altında yapılacak ve bu işlemler Alıcı tarafından imalat
sırasında herhangi bir zamanda denetlenebilecektir.
İmalatta kullanılan/kullanılacak epoksi reçine ile ilgili imalatçı firma adı ve ticari kod’u teklif ile
birlikte verilecektir.
Gerilim transformatörlerinin primer ve sekonder terminalleri dişli-somunlu tipte olacaktır.
Sekonder terminaller dış devre bağlantılarının kolayca yapılmasına uygun aralıklarla

düzenlenmiş olacaktır.
29.2.3.4. Sekonder Terminal Kutusu
 Terminal kutusunun koruma derecesi harici tiplerde IEC 60529'a göre en az IP 53, dahili
tiplerde en az IP 30 olacaktır.
 Dahili ve harici tip gerilim transformatörlerinde sekonder terminal kutusundaki ölçü devresi
kapağı mühürlenebilir olacaktır.
 Harici tip gerilim transformatörlerinin sekonder terminal kutusu ve bu kutunun kapağı, kapak
sıkıştırma elemanları, menteşeleri paslanmaz malzemeden imal edilecek veya sıcak
daldırma galvaniz yapılacaktır.
 Dahili tip gerilim transformatörlerinin terminal kutusu kapağı ve içindeki terminal bloku kendi
kendine sönen (Self-Extinguishing) ve ANSI/UL-94 standardına göre UV-0 yanma sınıfına
sahip malzemeden olacak ve ayrıca terminal kutusu kapağı şeffaf olacaktır.
 Terminal kutusuna girecek kablolar için kutuda gerilim transformatörünün sekonder sargı
sayısı kadar delik açılacak bu deliklere en az 2x6 mm² kesitinde bakır siperli kablonun
geçebileceği yumuşak plastik conta rakorlar takılacaktır. Rakorlar sökülebilir plastik tapalarla
kapatılacaktır.
29.2.3.5. Topraklama Terminali
Enerji altında bulunmayan alt flanş, kaide veya kazan üzerinde en az M12 ölçüsünde
paslanmaz çelikten imal edilmiş bir topraklama civatası bulunacaktır. Topraklama civatası
üzerinde 2 (iki) adet somun ve 2 (iki) adet yaylı rondela bulunacaktır. Topraklama terminali
topraklama sembolü ile işaretlenecektir.
29.2.3.6. Terminallerin İşaretlenmesi
Sekonder sargıları çok kademeli olan gerilim transformatörlerinde, bağlantı şekillerini belirten
plakalar bulunacaktır.

(İTM.183)
Kuru tip gerilim transformatörlerinin gövdesine, silinmez bir yöntemle dönüştürme oranları
yazılacaktır.
29.2.3.7. Montaj
Gerilim transformatörleri kaide tipinde, çelik konstrüksiyon üstüne veya hücrenin zeminine dik
olarak monte edilebilir yapıda olacaktır.
29.2.3.8. Etiket
Dahili tip gerilim transformatörlerinde yapışmalı plastik veya paslanmaz metalden, harici tip
gerilim transformatöründe ise paslanmaz metalden yapılmış bir etiket bulunacaktır. Etiket;
zamanla bozulmayacak, yazıları okunaklı olacak ve silinmeyecek, normal montaj ve işletme
konumunda kolayca görülebilecek uygun bir yere (sekonder terminal kutusu kapağı hariç)
sağlam bir yöntemle (metal etiketler perçin veya paslanmaz çelik vidalarla) tespit edilecektir.

 İmalat tarihi,
 Primer ve sekonder anma gerilimleri,
 Anma frekansı,
 Anma gücü ve buna karşılık gelen doğruluk sınıfı,
 En yüksek sistem gerilimi (Um),
 Anma yalıtım seviyesi,
 Anma gerilimi yükseltme katsayısı ve buna karşılık olan süre,
 Yalıtım sınıfı,
 Sekonder sargı sayısının birden fazla olması durumunda, her bir sargının kullanma amacı
ve terminalleri,
 Ağırlığı.
29.2.3.9.1. Genel
Gerilim transformatörlerinin metal bölümleri korozyona dayanıklı malzemeden yapılacak ve

 Gerilim transformatörlerinde kullanılacak tüm civata ve somunlar paslanmaz çelik, bakır-

nikel alaşımı vb. gibi paslanmaz malzemeden imal edilecektir.
 Bütün yüzeyler olabildiğince su tutmaz şekilde düzenlenecektir. (Harici tipler için)
 İmalat ve montajda kullanılacak malzeme galvanik korozyona yol açmayacak şekilde
 Metalik kısımlar paslanmaz malzemeden imal edilecek veya sıcak daldırma galvaniz
olacaktır.

(İTM.183)
konusundaki TS 914 EN ISO 1461'e uygun olarak yapılacaktır. Aksi belirtilmedikçe, gerilim
trafosunun sıcak daldırma galvaniz ile kaplanan yüzeylerinde galvaniz kalınlığı en az 80 mikron
olacaktır.
Sıcak daldırma galvaniz yapılamayan küçük parçalar, elektro galvaniz yapılacak veya
paslanmaz çelikten olacaktır. Elektro galvaniz kalınlığı en az 12 mikron olacaktır.
29.3. Testler
29.3.1. Tip Testleri (Type Tests)
 Sıcaklık artış testi (Temperature-rise test) (IEC 60044-2 madde: 8.1),

 Yıldırım darbe testi (Lightning impulse test) (IEC 60044-2 madde: 8.3),
 Yaşta gerilim testi (Wet test for outdoor type transformers) (IEC 60044-2 madde: 8.4),
(Harici tip gerilim transformatörleri için)
 Kısa devreye dayanım testi, (Short-circuit withstand capability test) (IEC 60044-2 madde:
8.2)
 Hata miktarlarının tespiti (Determination of errors) (IEC 60044-2 Madde: 12.3 ve 13.6.2)
29.3.2. Rutin Testler (Routine Tests)
Her bir gerilim transformatörüne imalatçı tarafından uygulanacak rutin testler aşağıdadır.
 Terminallerin işaretlenmesinin kontrolü (Verification of terminal markings) (IEC 60044-2

madde: 9.1),
 Sekonder sargıların şebeke frekanslı gerilime dayanım testi (Power frequency withstand test
on secondary windings) (IEC 60044-2 madde: 9.3),
 Bölümler arasında şebeke frekanslı gerilime dayanım testi (Power frequency withstand tests
between section (IEC 60044-2 madde: 9.3),
 Primer sargıların şebeke frekanslı gerilime dayanım testi (Power frequency withstand test
on primary windings) (IEC 60044-2 madde: 9.2),
 Kısmi boşalma testi (Partial discharge measurement (IEC 60044-2 madde: 9.2.4.),
 Hata miktarlarının tespiti (Determination of errors) (IEC 60044-2 madde: 12.4 ve 13.7),
 Kayıp açısı (tg) veya kayıp faktörü (%pf) ölçülmesi testi (Measurement of Loss angle or
power factor)
 Galvaniz kalınlıklarının kontrolü,
29.3.3. Yalıtım Malzemesi Testleri
Gerilim transformatörlerinde kullanılacak yağ ve epoksi reçine yalıtım malzemelerine

uygulanacak testler aşağıda belirtilmiştir.
Gerilim trafolarında kullanılacak yağın önceden Ekte verilen TEİAŞ Yeni İzolasyon Yağı
Satınalma Şartnamesi’ ne uygun olduğu test raporları ile belgelenecektir. Belgelenemediği
takdirde yağın Ekte verilen TEİAŞ Yeni İzolasyon Yağı Satınalma Şartnamesi’ ne uygun olarak
komple testleri yaptırılacaktır.

(İTM.183)
Kabul esnasında her bir partideki gerilim trafolarından alınacak yağ numunesine ise aşağıda
belirtilen testler, yaptırılacaktır. (Bir seferde farklı gerilim seviyelerinde ve farklı dönüştürme
oranlarında akım ve gerilim trafolarının kabulünün yapıldığı hallerde, imalatta aynı tip yağın
kullanıldığının belgelendirilmesi halinde, testler kabulü yapılan ölçü trafolarından herhangi
birinden alınan numune üzerinde yapılacaktır.) Test sonuçları Ekte verilen TEİAŞ Yeni
İzolasyon Yağı İle Doldurulmuş Yeni Transformatöre Ait Yağ Şartnamesi’ ndeki değerleri
sağlamalıdır.
 Power Factor (Doble, 25 °C+100°C),

 Dielektrik dayanım,
 Asidite,
 İç Yüzey Gerilme,
 Yoğunluk,
 Viskozite,
 Anilin Noktası,
 Renk Sayısı
29.3.3.2. Epoksi Reçine Testleri
Teklif Sahipleri, epoksi reçine yalıtım malzemesinin, gerilim transformatörleri imalatında

kullanılan malzeme olduğunu yalıtım malzemesini satın aldıkları firmadan teyit ettirecekler ve
garantili özellikler listelerinde belirtilen oranlara göre firmalarınca hazırlanmış numune izolasyon
malzemesi üzerinde aşağıda adı geçen testlerin raporlarını teklifleri ile birlikte vereceklerdir.
 Tracking Resistance Test (IEC 60112),

 Arc Resistance Test (ASTM D 495),
 Breakdown Strenght (IEC 60243-1)
29.3.3.3. Kuru tip gerilim transformatörlerinde Camlaşmaya Geçiş Sıcaklığının (Tg)

Ölçülmesi:
Seri imalata başlanmadan önce Alıcı elemanları nezaretinde katı yalıtım malzemesinden
alınacak numune üzerinde IEC 61006 standardına veya eşdeğer standarda göre Camlaşmaya
Geçiş Sıcaklığı ölçülecektir. Ölçülen değer; aşağıdaki formüle göre transformatörün en yüksek
ortam sıcaklığında ulaşabileceği sıcaklık değerinin en az 10º C üstünde olmalıdır.
Formül : (En Yüksek Ortam Sıcaklığı + Sıcaklık Artışı)  (Tg –10);

En Yüksek Ortam Sıcaklığı : 40º C (Teknik şartnameye göre)
Sıcaklık Artışı : Sıcaklık Artış Testi sırasında elde edilen değer.
Tg : Camlaşmaya Geçiş Sıcaklığı ölçümünde elde edilen değer.
29.3.4. Numune Alma
Her teslimatta numuneler Alıcı temsilcileri tarafından rastgele seçilecek ve aksi belirtilmedikçe
numune sayısı aşağıdaki çizelgeden tespit edilecektir.
Parti Büyüklüğü
Numune Sayısı (Adet)
(Adet)
1 – 50 2
51 - 100 4
101 - 500 8
501 - 1000 16

(İTM.183)
BÖLÜM  30
30. OG. Metal Oksit Parafudrlar
30.1. Genel

(İTM.183)
Bu bölüm, 36 kV'a kadar olan O.G. sistemlerinde gerilim yükselmelerini sınırlamak amacıyla
tasarımlanmış atlama aralıksız, değişken metal oksit dirençli seramik ya da polymer mahfazalı
faz-toprak arası parafudrların teknik özelliklerini kapsamaktadır.

edilecektir.
Temini istenen parafudrların tipleri ve teknik özellikleri şartname ekinde verilen Malzeme
Listesinde ve/veya Garantili Özellikler Listesinde belirtilmiştir.
30.1.2. Standartlar
Parafudrların tasarım, yapım ve deneyleri aşağıdaki standartlara uygun olarak yapılacaktır;
STANDARDLAR KONUSU
Surge arresters - Part 4: Metal-oxide surge arresters without
IEC 60099-4
gaps for a.c. systems
Surge arresters - Part 5: Selection and application
IEC 60099-5
recommendations
High-voltage test techniques. Part 1: General definitions and
IEC 60060-1
test requirements
IEC 60060-2 High voltage test techniques - Part 2: Measuring systems
IEC 60270
measurements
Guide for the selection of insulators in respect of polluted
IEC 60815
conditions
Elektriksel aksesuarlar, bileşenler ve diğer yardımcı donanımlar da aynı şekilde IEC

standartlarına uygun olacaklardır.
Eşdeğer ya da daha üstün başka standartlar uygulanmışsa, bunların Türkçe ya da İngilizce

Parafudrların imalatında kullanılan malzemelerin tüm kimyasal, fiziksel ve dielektrik

olacaktır.
Aksi belirtilmedikçe sipariş konusu parafudrlar, aşağıda belirtilen çalışma koşullarında bina dışı
tesisatta kullanılacaktır.

(İTM.183)
- Yükselti : 1000 m’nin altında
- Ortam sıcaklığı (*)
. En yüksek : +45°C
. En düşük : -40°C
. 24 saat ortalaması : +35°C’nin altında
- Rüzgar basıncı : 70 kg/m² (yuvarlak yüzeyde)
: 120 kg/m2 (düz yüzeyde)
- En yüksek güneş ışınımı : 1000 W/m2
- Buzlanma : Sınıf 10, 10 mm,
- Ortam hava kirliliği : Ağır
- Yer sarsıntısı
. Yatay ivme : 0.5 g (yer seviyesinde)
.Düşey ivme : 0.25 g
- Çok soğuk iklimler için : -50°C ve +40°C

- Çok sıcak iklimler için : -5°C ve +50°C
30.1.4 Garantilerin Karşılanmaması ve Sapmalar (Deviation)
karşılanması esastır. Karşılanmaması durumunda teklif sahibi sapmaları (deviation) EK-III’deki
listede açıkca belirtecektir. Teklif sahibi tarafından doldurulan Sapmalar (Deviation) Listesi, Alıcı
30.2.1. Metal Oksitli Parafudr Tipleri
Temin edilecek parafudrlar bina dışı, değişken metal oksit dirençli tipte ve atlama aralıksız
porselen ya da silikon mahfazalı olacaktır.
Aksi belirtilmedikçe, parafudrlar aşağıda belirtilen özelliklerde sahip olacaktır.
 Anma gerilimi (Ur)
En Yüksek Direnç üzerinden Topraklı

Direkt Topraklı Sistem
Sistem Gerilimi Sistem
(kV- rms) Ur(kV- rms) Ur(kV- rms)
7.2 6 7
12 10 12
17.5 15 18
36 30 36

- Anma boşalma akımı (8/20 µs) (kA-tepe): 2.5 - 5 - 10 (hat boşalma sınıfı 1)
(Alıcı tarafından belirlenecektir.)
- Basınç sınırlama akımı
(Porselen mahfazalı parafudr için)
(İTM.183)
10 kA parafudrlar için : 20 kA-rms
5 kA parafudrlar için : 16 kA-rms
- Sistem topraklaması : Direk topraklı / Direnç üzerinden topraklı
- Toprak arıza faktörü : 1.4
- Toprak arızalarının temizlenme süresi : Azami 3 sn
- Anma sistem gerilimi (kV-rms) : 6.3 10,5 15,8 33,6
- Korunacak techizatın yıldırımdarbe dayanım
gerilimi (kV-tepe) : 60 75 95 170
(**) Şebeke frekansının sürekli olarak 47.5-52 Hz aralığında bulunması, 20 sn süre ile 47-
47.5 Hz arasında bulunması halinde herhangi bir bozulma olmaksızın parafudr normal
fonksiyonunu yerine getirecek şekilde tasarlanacaktır.
Parafudrların yapımında kullanılacak bütün malzemeler, dayanıklılık, sağlamlık ve diğer fiziksel,

kimyasal ve elektriksel özellikleri yönünden kullanılma amaçlarına en uygun şekilde seçilecektir.
30.2.3.1. Yalıtkan Mahfaza ve Parafudr Birimleri
30.2.3.1.1. Yalıtkan Mahfaza
30.2.3.1.1.1. Genel
Mahfaza, Malzeme Listesinde ve/veya Garantili Özellikler Listesinde belirtildiği şekilde, porselen
ya da silikon kauçuk malzemeden olacaktır.
Malzeme Listesinde ve/veya Garantili Özellikler Listesinde aksi belirtilmedikçe mahfazanın

minimum yüzeysel kaçak yolu uzunluğu en az 25 mm/kV olacak, hesaplamada en yüksek
sistem geriliminin fazlar arası değeri kullanılacaktır.
30.2.4. Seramik mahfazalı parafudrlar
Parafudr aktif bölümleri ve birimleri rutubet alıcı bir maddeyle siperlenmiş, atmosfer basıncında
kapatılmış seramik bir mahfaza içine yerleştirilecektir. Aktif bölümlerin rutubete ve kirlenmeye
Seramik mahfazalar yüksek vasıflı ve homojen bir yapıda olacak, atmosfere açık yüzeyleri
madde, çatlak, kabuklanma, hava kabarcığı, çizik, çapak, pürüz, benek, leke vb kusurlar
bulunmayacaktır.
(İTM.183)
Parafudrun iç basıncını sınırlamak ve uzun süreli bir izleme akımının ya da parafudr içi bir
yüzeysel atlamanın mahfazayı patlatmasını önlemek için, anma boşalma akımı 5 kA ve 10 kA
olan seramik mahfazalı parafudrlar, basınç sınırlayıcı bir düzenle donatılacaktır.
30.2.5. Polimer mahfazalı parafudrlar
Mahfaza, IEC 60099-4’te belirtilen, işletme gerilimi altında çevre koşullarının simüle edildiği
5000 saatlik hızlı eskitme deneyinden geçirildiğinde olumlu sonuç alınmalıdır.
İmalatçının bu şartname kapsamı, benzeri veya daha yüksek gerilimi iletim sistemleri için imal
yıllık tecrübeye sahip olduğu hususu Alıcı tarafından göz önünde bulundurulacaktır.
30.2.6. Parafudr Ayırıcısı
Malzeme Listesinde ve/veya Garantili Özellikler Listesinde aksi belirtilmedikçe tüm

parafudrlarda, parafudrun arızalanması durumunda, toprak ucunda bulunan ve parafudrun
sistemden ayrılmasını sağlayan (faz ile toprak arasındaki bağlantıyı kesen) bir düzenek
bulunacaktır. Bu düzeneğin çalışması ile arızalı parafudr yer seviyesinden gözle açıkça
görülebilecektir. Parafudr ayırıcısının çalışması için geçecek zaman gecikmesi ile ilgili çalışma
zamanı/akım eğrisi teklifle birlikte verilecektir.
30.2.7. Montaj
Parafudrlar, Malzeme Listesine ve/veya Garantili Özellikler Listesine göre montaj şekli
yönünden mesnet tipi ya da konsol tipi olacaktır. Mesnet tipi parafudrlar, yatay bir yüzey üzerine
düşey olarak civatalarla tespit edilecektir. Konsol tipi parafudrlar ise, kelep¬çelerle
tutturulacaktır.
30.2.8. Bağlantı Terminalleri
Parafudrların bağlantı terminalleri bakır veya alüminyum iletkenlerle bağlantıda elektro-kuplaj

etkisi yaratmayacak malzemeden imal edilecektir.
Hat terminalleri, Malzeme Listesinde ve/veya Garantili Özellikler Listesinde aksi belirtilmedikçe
çalışma akımını taşıyacak uygun malzemeden yapılmış 21 mm çapında 80 mm uzunlukta
silindirik çubuk terminal veya 25-240 mm2 kesitli örgülü iletken bağlantısına uygun civatayla
sıkıştırılan klemens tipinde olacaktır.
Toprak terminalleri de aksi belirtilmedikçe 30x3 mm2 kesitte bakır lama bağlantısına uygun
olacak ve bağlantı M12 civatalarla yapılacaktır.
Terminal malzemeleri ile bağlantıda kullanılacak klemens, cıvata, somun, rondela vb. diğer tüm
parçalar paslanmaz malzemeden olacaktır.
30.2.9. Montaj Malzemesi
Kelepçe ile monte edilen tiplerde montaj kelepçeleri, bağlantı civata, somun ve rondelaları
parafudrlarla birlikte verilecektir.
Montaj malzemesi olarak, sıcak-daldırma galvanizli çelik malzeme veya korozyona ve mekanik
zorlamalara dayanıklı metaller kullanılacaktır.

(İTM.183)
30.2.10. Etiket
Her parafudrun üzerinde paslanmaz çelikten veya paslanmayan başka bir metalden yapılmış ve
parafudr üzerine sağlam bir biçimde tutturulmuş bir etiketi olacak veya etiket üzerinde yer
alacak bilgiler parafudrun metal başlığı ya da kapağı üzerine yazılacaktır. Etiket-ya da-parafudr
üzerindeki yazılar zamanla bozulmayacaktır. Tüm yazılar Türkçe olacaktır.
Parafudrların tanımlanması için en azından aşağıdaki bilgiler etiket üzerinde belirtilecektir.
 İmalatçının adı veya markası

 Parafudrun tipi
 İmalat tarihi
 Alıcının sipariş numarası
 Seri numarası
 Anma gerilimi
 Sürekli işletme gerilimi
 Anma frekansı
 Anma boşalma akımı
 Hat boşalma sınıfı
 Basınç sınırlama akımı (seramik mahfazalı parafudrlarda)
 Kısa devre akımı (polymer mahfazalı parafudrlarda)
30.3. Korozyona Karşı önlemler
30.3.1. Genel
Parafudrlar metal bölümleri korozyona dayanıklı malzemeden yapılacak ve yüzeyler korozyonu

en aza indirecek biçimde işlenecektir.
 Akım taşıyan ya da yapı elemanı olarak kullanılan parçalar korozyona dayanıklı

malzemeden imal edilecek ya da korozyona karşı korunmuş olacaktır.
 Demirden parçalar sıcak daldırma yöntemiyle galvanizlenecek ya da boyanacaktır.
30.3.2. Galvanizleme

konusundaki TS 914 EN ISO 1461'e uygun olarak yapılacaktır. Aksi belirtilmedikçe, parafudrun
sıcak daldırma galvaniz ile kaplanan yüzeylerinde galvaniz kalınlığı en az 80 mikron olacaktır.
30.4. Testler
Tersi belirtilmedikçe, tüm deneyler aynı parafudrlar, parafudr bölümleri ya da parafudr birimleri
üzerinde yapılacaktır. Deneyleri yapılan parafudrlar yeni, temiz ve işletme koşullarına en yakın
şekilde montajı yapılmış olacaktır.
Deneyler parafudr bölümleri üzerinde yapıldığında, o bölümlerin, ilgili deneylerde komple

parafudrla, imalatçı toleransları içinde aynı davranışı göstermesi gereklidir.
Aşağıdaki tip, rutin ve kabul testleri IEC 60099-4'ün en son baskısına göre yapılacaktır.
Testlerde yer alan madde No.ları IEC 60099-4 second edition 2004-05 versiyonu dikkate
(İTM.183)
alınarak yazılmıştır.
30.4.1. Tip Testleri (Tasarım Testleri)
Aşağıda belirtilen tip testleri porselen mahfazalı ve silikon kauçuk mahfazalı parafudrlara
uygulanacaktır.
a) Parafudr mahfazasında yalıtım dayanım testleri (Insulation withstand tests on the arrester
i) Yıldırım darbe gerilim testi (Lightning impulse voltage test),
ii) Şebeke frekanslı gerilim testi, yaşta (Wet power-frequency voltage test).
b) Artık gerilim testleri (Residual voltage tests) (IEC 60099-4 madde 8.3.)
i) Dik akım darbesi artık gerilim testi (Step current impulse residual voltage test) (IEC 60099-4
madde 8.3.1),
madde 8.3.2),
iii) Açma-kapama darbesi artık gerilim testi (10 kA ve 20 kA parafudrlara uygulanır.) (Switching
impulse residual voltage test) (IEC 60099-4 madde 8.3.3).
(IEC 60099-4 madde 8.4.2., madde 8.4.3.),
i) Yüksek akım darbesi çalışma rejimi testi (20 kA’lik parafudrlara uygulanmaz.) (High current
impulse operating duty test) (IEC 60099-4 madde 8.5.4),
ii) Açma-kapama darbesi çalışma rejimi testi. (10 kA’lik ve 20 kA’lik parafudrlara uygulanır.)
(Switching surge operating duty test) (IEC 60099-4 madde 8.5.5).
e) Kısa devre testleri (Short-circuit tests)(IEC 60099-4 madde 8.7. Annex-N)

i) Yüksek akım kısa devre testleri (High short-circuit current tests),
Anma kısa devre akımında (Rated short-circuit current test),
Azaltılmış kısa devre akımında (Two reduced short-circuit current test).
ii) Düşük akım kısa devre testi (Low short-circuit current test).
f) Parafudrun şebeke frekanslı gerilim / zaman karakteristiği (Power-frequency voltage versus

time characteristics of an arrester) (IEC 60099-4 madde 6.10.)
g) Parafudr ayırıcıları / arıza göstergeleri testleri (Tests of arrester disconnectors / fault

indicators) (IEC 60099-4 madde 8.6.)
h) İç kısmi boşalma testi (Internal partial discharge tests) (IEC 60099-4 madde 8.8)
i) Eğilme Momenti Testi (Mesnet tipi parafudrlara uygulanır.) (Test of the bending moment)
(IEC 60099-4 madde 8.9.)

i) Sıcaklık çevrim testi (Porselen mahfazalı parafudrlara uygulanır.) (Temperature cycling test)
(IEC 60099-4 madde 8.10.3.1.),
ii) Sülfür dioksit testi (Sulphur dioxide test) (IEC 60099-4 madde 8.10.3.2.),
iii Tuzlu sis testi (Salt mist test) (IEC 60099-4 madde 8.10.3.3.).
Porselen Mahfazalı Parafudrlara yukarıda yer alan testlere ilave olarak aşağıdaki testler de
uygulanacaktır.
a) Mahfaza kirlenmesi testi (Çok kolonlu parafudrlara uygulanır) (Polluted housing test for multi-
unit surge arresters) (IEC 60099-4 Annex: F),
b) Sızdırmazlık testi (Seal leak rate test) (IEC 60099-4 madde 8.11.),
(İTM.183)
Silikon Kauçuk Mahfazalı Parafudrlara yukarıda yer alan testlere ilave olarak aşağıdaki testler
de uygulanacaktır.
a) Nem kapma testi (Moisture ingress test) (IEC 60099-4 madde 10.8.13.),
i) Termomekanik test (Thermomechanical test),
ii) Suya daldırma testi (Water immersion test).
b) Yaşlandırma testi (Dahili tipler için gerekli değildir.) (Weather ageing test) (IEC 60099-4
madde 10.8.14.),
i) Test Serisi B, (5000 saatlik test) (Test series B) (5000 h test).
30.4.2. Rutin ve Kabul Testleri
Parafudr, bütünün özelliklerini tümüyle taşıyan birimlerden oluşuyorsa, deneyler birimler

üzerinde yapılabilir.
Bütün parafudrlara imalatçı tarafından en azından aşağıda belirtilen rutin ve kabul testleri
uygulanacaktır:
a) Rutin Testler
i) Referans gerilimin ölçülmesi
ii) Artık gerilim testi
iii) Dahili kısmi boşalma testi
iv) Mahfaza kaçak deneyi (sızdırmaz muhafazalı parafudr birimleri için)
v) Çok sütunlu parafudrlar için akım dağıtımı testi
b) Kabul Testleri
i) Parafudrun tabanında ölçülen referans akımında, komple parafudrun şebeke frekanslı

geriliminin ölçümü
ii) Yıldırım darbesi artık geriliminin ölçülmesi
iii) Dahili kısmi boşalma testi
c) Özel ısıl kararlılık testi (Sözleşmede istenmesi halinde parafudr montajına başlamadan önce
d) Yukarıda belirtilen testlere ilave olarak

Yukarıda belirtilen kabul testleri standardın önerdiği kabul testleridir.
Alıcı, kabul testleri olarak yukarıda önerilen testlerin tamamını veya bir kısmını isteyebileceği
gibi bunlara ilave olarak tip testleri ve/veya rutin testleri de isteyebilir.
30.5. Numune Alma
alınacaktır.
30.6. Garanti
Yalnızca polimer tip parafudrlar, bu sözleşmenin “Garantiler” başlıklı maddesinde ilgili hususlara
(İTM.183)
bağlı olmaksızın işletmeye alınmalarından başlamak üzere 3 yıl süreyle garanti altına
alınacaktır. Diğer hususlar, bahsi geçen maddede yer aldığı gibidir.
BÖLÜM  31
31. NÖTR TOPRAKLAMA DİRENCİ
31.1. GENEL
Bu şartname; İletim Sistemindeki güç trafolarında orta gerilim tarafı nötr noktasını topraklamak
ve toprak arıza akımlarını 1000 A'e sınırlamak amacıyla kullanılacak dahili ve harici tipte tek
fazlı metalik dirençlerin teknik özelliklerini kapsar.
Bu dirençler YG/OG ya da OG/OG güç transformatörlerinin, OG tarafı nötr (yıldız) noktasına

bağlanacaktır.
Bu şartname kapsamındaki dirençler aksi belirtilmedikçe tüm aksesuarları ve yardımcı

teçhizatıyla birlikte komple birimler halinde temin edilecektir.
31.1.2. Standartlar
Aksi belirtilmedikçe bu şartname kapsamındaki dirençlerin tasarım, yapım ve testleri aşağıdaki

standartların en son baskılarına uygun olarak yapılacaktır;
STANDARDLAR KONUSU
Yalıtkan geçit izolatörleri – 1 kV’un üzerindeki alternatif gerilimler
TS EN 60137
için
STANDARDLAR KONUSU
IEC 60137 Insulated bushings for alternating voltages above 1000 V
Anma gerilimi 1000 Volttan yüksek bina içinde ve bina dışında
TS 556 EN 60168 kullanılan seramik malzeme veya camdan yapılmış mesnet
izolatörlerinin testleri
Tests on indoor and outdoor post insulators of ceramic material
IEC 60168
or glass for systems with nominal voltages greater than 1000 V
TS 565 EN 60129 Alternatif Akım Ayırıcıları ve Topraklama Ayırıcıları
High-voltage switchgear and controlgear - Part 102: Alternating
IEC 62271-102
current disconnectors and earthing switches
TS 718 EN 60044-2 Ölçü Transformatörleri-Bölüm 2: Endüktif Gerilim
transformatörleri
IEEE Standard Requirements, Terminology, and Test
ANSI 32
Procedures for Neutral Grounding Devices
Hot dip galvanized coatings on fabricated iron and steel articles
ISO 1461
-- Specifications and test methods
Demir ve çelikten yapılmış malzemeler üzerine sıcak daldırılmış
TS 914 EN ISO 1461
galvaniz kaplamalar-özellikler ve test metotları

(İTM.183)
Elektriksel aksesuarlar, bileşenler ve diğer yardımcı donanımlar TSE ve IEC standartlarına veya

TSE ve IEC standartlarında tanımlanmayan parçalarla ilgili olarak, Teklif Sahibi, Alıcı’nın da
onayının alınması şartıyla uygun standartlar önerecektir.
TSE ile IEC standartları arasında farklılıklar olursa, farklılık arz eden konularda hangi standardın
uygulanacağı hususunda Alıcı’dan yazılı müsaade alınacaktır.
Dirençlerin imalatında kullanılan malzemelerin tüm kimyasal, fiziksel ve dielektrik

Institut for Normung) veya Avrupa Birliği Ülkelerinin normlarının öngördüğü özelliklere uygun
olacaktır.
Şemalarında ve/veya Garantili Özellikler Listesi'nde aksi belirtilmedikçe nötr dirençleri aşağıda
belirtilen çalışma koşullarında kullanılmaya elverişli olacaktır.
Çalışma Koşulları Bina dışı (harici) Bina içi (dahili)

 Yükselti : 1000 m 1000 m
 En az : -25°C -40°C
 En fazla : +45°C +45°C
 24 Saatlik Ortalama : +35°C’nin altında +35°C’nin altında
Çalışma Koşulları Bina dışı (harici) Bina içi (dahili)
 Bir Yıllık Ortalama : +25°C’nin altında +25°C’nin altında
 Ortam Hava Kirliliği : - Ağır
 Maksimum nispi nem : - %95
 Yıldırım düşme olasılığı : - Var
 Rüzgar Basıncı : - 70 kg/m² (yuvarlak yüzeyde)
 Yatay ivme : 0.5 g 0.5 g
 Düşey ivme : 0.25 g 0.25 g
 En yüksek sistem gerilimi : 12 kVrms 36 kVrms 12 kVrms 36 kVrms
 Anma kısa devre akımı : 10.5 kVrms 34.5 kVrms 10.5 kVrms 34.5 kVrms

(İTM.183)
 Frekans (***) : 50 Hz 50 Hz
(**) Dirençler; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine dayanacak ve herhangi bir ünitesinin
zarar görmesi engellenecek şekilde dizayn edilecek, dirençlerin çalışacağı yerde tesisi için
gereken proje, resim ve malzemeler ile dirençlerin Deprem dayanma testi veya IEC ye
uygun olarak yapılacak Analitik metodlu deprem dayanıklılık hesapları Yüklenici tarafından
verilecektir.
(***) Şebeke frekansının 47.5-52 Hz aralığında bulunması halinde sürekli olarak, 47-47.5 Hz
aralığında bulunması halinde ise en az 20 sn süre ile herhangi bir bozulma olmaksızın
dirençler normal fonksiyonunu yerine getirecek şekilde tasarlanacaktır.
31.1.4. Garantilerin Karşılanmaması ve Sapmalar (Deviation)
karşılanması esastır. Karşılanmaması durumunda teklif sahibi sapmaları (deviation) EK-III’deki
listede açıkca belirtecektir. Teklif sahibi tarafından doldurulan Sapmalar (Deviation) Listesi, Alıcı
31.2.1. Çalışma Biçimi
Normal çalışma koşullarında güç transformatörünün nötr noktası pratik olarak toprak
potansiyelinde olur. Nötr topraklama direncinin sürekli geçireceği akım, 3. harmonik akımlar (ve
katları) ile fazlar arasındaki hafif bir dengesizlikten kaynaklanabilecek, bir kaç amper
değerindeki rezidüel akımdır.
Ancak, yüksek dirençli toprak arızalarında bu akımlar daha yüksek değerlere ulaşabilir ve
korumaların çalışmaması durumunda da oldukça uzun süreler geçebilir.
Trafo merkezi yakınındaki bir toprak arızasında direnç, korumalar çalışıncaya kadar çok daha
yüksek bir akım geçirecek ve bu sürede direncin uçları arasında şebeke faz-toprak gerilimi
görülecektir. Bu arıza akımları, direnç tarafından 1000 A'e sınırlanacaktır. Direncin teknik
özelliklerinin belirlenmesinde, bu işletme koşulları gözönüne alınacaktır.
31.2.2. Anma Değerleri
 Anma gerilimi : 12/√3 kV rms 36/√3 kV rms

 Anma akımı, In : 1000 A rms 1000 A rms
 Anma direnci, Rn : 6.93 ohm 20 ohm
 Yalıtım sınıfı : 7.2 kV 24 kV
OG tarafı 6.3 kV-15.8 kV olan güç trafolarında kullanılacak nötr dirençleri için anma değerleri
Alıcı tarafından belirlenecektir.
Direncin, 20 °C'ta doğru akımla ölçülen değeri, R n değerinin ±%5 toleransı içerisinde olacaktır.
Tip testi için ayrılan dirençlerin değeri ise Rn'den büyük olmayacaktır.

(İTM.183)
50 Hz alternatif akımla ölçülen empedans değeri ise, d.a. direnç değerinden % 2'den büyük bir
değişiklik göstermeyecektir.
Madde 31.2.3.'e göre uygulanacak olan anma çalışma çevrimi sonunda, direnç değerindeki
değişiklik, R, direncin anma değerinin % 50'sini geçmeyecektir.
31.2.3. Anma Çalışma Çevrimi
Aksi belirtilmedikçe dirençler ekonomik ömrü süresince, aşağıda belirtilen ardışık 3 aşamayı
içeren anma çalışma çevrimine 40°C ortam sıcaklığında hasar görmeksizin dayanabilecektir.
1. Aşama : 5 A rms büyüklüğünde bir akım, kararlı sıcaklığa erişinceye kadar, direnç
üzerinden
geçirilecektir.
2. Aşama : 20 A rms büyüklüğünde bir akım 10 dakika süreyle direnç üzerinden geçirilecektir.
3. Aşama : Anma gerilimi 5 sn süreyle dirence uygulanacaktır.
İki çevrim arasında, direncin tam olarak soğumasına izin verecek bir zaman aralığı bulunacaktır.
Bu süre mümkün olduğunca kısa olacak ve imalatçı tarafından belirtilecektir.
Müsaade edilen kararlı sıcaklığa erişinceye kadar 3. aşama test her soğuma süresi sonunda
tekrarlanarak sıcaklık değişim eğrisi çıkarılacaktır. Bu kararlı sıcaklık, direnç elemanlarının
bütünü için direnç fonksiyonunu yerine getirebilecek sıcaklık değerini aşmayacaktır.
31.2.4. Yalıtkanlık
Bu şartname kapsamındaki dirençler aşağıdaki yalıtkanlık gerilimlerine dayanacaktır:
 50 Hz şebeke frekanslı dayanım gerilimi : 50 kV rms (36/√3 kV rms direnç için)

: 20 kV rms (12/√3 kV rms direnç için)
 1.2/50 µsn yıldırım darbe dayanım gerilimi : 125 kV tepe (36/√3 kV rms direnç için)
: 60 kV tepe (12/√3 kV rms direnç için)
6.3/√3 kV rms, 15.8/√3 kV rms dirençler kullanılması halinde değerler Alıcı tarafından
belirlenecektir.
31.2.5. Isınma (Sıcaklık Artışı)
40°C'yi aşmayan bir ortam sıcaklığında, Madde 31.2.3.'te belirtilen anma çalışma çevriminin
uygulanmasından sonra, 3. aşamanın soğuma süresi kadar aralıklarla ardışık olarak
tekrarlanması, direncin çeşitli yapısal parçalarında aşağıdaki tabloda verilenleri aşan sıcaklık
artışlarına yol açmayacaktır.
Ancak, çalışma çevrim süresinin kısalığı göz önüne alındığında; bir numune üzerinde test
yaparak direncin sürekli olarak işlev görmesine zarar vermediğini kanıtlamak kaydıyla, İmalatçı
daha yüksek ısınma değerleri önerebilir.
İmalatçı, önerdiği sıcaklık artışı değerlerini teklifinde belirtecektir. Direncin yapımında kullanılan
metalin sıcaklık katsayısı da test numunesi üzerinde tespit edilecektir.
Sıcaklık Artış Sınırları
(Bu sınırlar + 35 °C ortam sıcaklığına göredir.)
Malzeme tipi Sıcaklık artış sınırları,

Parçanın tanımı hava içinde doğal soğutma (°C)

(İTM.183)
 Yay görevi yapan metal parçalar :
 Bakır 40
 Pirinç ve fosforlu bronz 70
 Çelik 115
 Kalay-lehimli yerlerdeki metal parçalar : 65
(bu lehimin, ilgili parçanın ana mekanik
bağlantısını oluşturması durumunda)
 Yalıtkan malzemelerle temas halindeki : (a)
metal parçalar
 Hava ile temas halindeki metal ve alaşımlar :
 Dökme demir, çelik, vb. 305
 Demir, bakır 215
 Korunmuş (kaplanmış, kılıflanmış) metaller (b)
 Özel alaşımlar ve nikel-krom çeliği (c)
 Harici bağlantı terminalleri (****) :
 Çıplak iletkenlerle yada refrakter malzeme : 215
ile yalıtılmış iletkenlerle yapılacak bağlantılar
için
 Refrakter olmayan malzeme ile yalıtılmış : 70
iletkenlerle yapılacak bağlantılar için
 Mahfazalar : (d)
Yalnızca, yalıtkan malzemeye hasar vermeyi önlemek amacıyla sınırlandırılacak ve değeri

belirtilecektir.
Kullanılan malzemenin karakteristiklerine ve nihai koruma şekline göre sınırlandırılacak ve

değeri belirtilecektir.
Kullanılan malzemenin karakteristiklerine ve özelliklerine göre değerleri belirtilecektir.
Bu değer, mahfazaların montajından sonra rastgele dokunmaya karşı korunmayacağı göz

önüne alınarak belirlenecek ve belirtilecektir.
Teklif sahipleri “Sıcaklık Artış Sınırları” çizelgesinde verilen değerler için Garantili Özellikler
Listesinde kendi önerdikleri değerleri belirteceklerdir.
(****) Cihaza yapılacak dahili bağlantıların başka biçimleri, hava ile temas halindeki metal ve
alaşımlar için konulan genel kurallara uygun olacaktır.
Nötr topraklama direncinin hangi akıma ne kadar süre ile dayanabileceğini (Örneğin: I 1 akımına
t1 saniye, I2 akımına t2 saniye …….) gösteren karakteristik eğri imalatçı tarafından verilecektir.
Nötr topraklama direncinin teknik özellikleri bilgi vermek bakımından Garantili Özellikler
Listesinde verilmiştir. Alıcı nötr topraklama direncinin kullanılacağı yeri ve çalışma şartlarını
dikkate alarak Garantili Özellikler Listesini hazırlayacaktır.
31.2.6.1. Mahfaza (Kabin)
Dirençler, havayla yalıtılmış doğal soğutmalı tipte olacaktır. Enerji altındaki bölüm en az 2 mm
kalınlığında çelik bir mahfaza içine yerleştirilecektir. Bu mahfaza dahili tiplerde korozyona ve
yüksek sıcaklığa dayanıklı boya ile boyanacak, harici tiplerde sıcak daldırma galvaniz

(İTM.183)
yapılacaktır.
Mahfazanın bütün yüzeyleri olabildiğince su tutmaz şekilde düzenlenecek, mahfazanın

üzerinde, içinde veya alt tablanın üzerinde su birikmesini önlemek için gerekli önlemler
alınacaktır. Mahfazanın, böceklerin girmesini engelleyen bir drenaj deliği bulunacaktır.
Mahfaza tabanının zemine direkt olarak oturup çürümesini önlemek için mahfaza tabanına
uygun yükseklikte ve özellikte enine veya boyuna yönde ayaklar konulacaktır.
Mahfaza IEC 60529'a göre harici tiplerde IP23, dahili tiplerde IP20 koruma derecesine sahip
olacaktır.
Direncin kabininde (mahfazasında) ve içinde kullanılacak civata, somun, pul inox (paslanmaz
çelik) malzemeden olacaktır.
Herhangi bir arıza halinde veya periyodik bakım, test esnasında kabin içinde gerekli kontrolleri
yapmak için basitçe açılan menteşeli-kilitli bir kabin kapısı olacaktır.
31.2.6.2. Bağlantı ve Terminaller
a) Transformatör Nötr Noktasına Bağlantı
Bu bağlantı, 12/√3 kV'luk dirençler için 12 kV'luk, 36/√3 kV'luk dirençler için 36 kV'luk porselen
bir buşingle veya alttan XLPE kablo ile yapılacaktır. 15.8/√3 kV'luk, 6.3/√3 kV'luk dirençlerin
kullanılması halinde ise 15.8 kV'luk, 6.3 kV'luk porselen buşinglerle bağlantı yapılacaktır.
Buşingin terminali kalay kaplı elektrolitik bakırdan yapılacaktır. Trafonun nötr noktasına
bağlantının XLPE kablo veya bakır bara veya çelik-alüminyum iletkenle mi yapılacağı Alıcı
tarafından belirtilecektir. Bu husus dikkate alınarak terminalin şekli ve boyutları teklif sahibi
tarafından teklifte belirtilecektir.
Aksi belirtilmedikçe bağlantı için en az 240 mm 2 XLPE kablo (Anma direnç geriliminde) ve 185
mm2 bakır bara kullanılacaktır.
b) Toprak Bağlantısı
Bu bağlantı bir alçak gerilim buşingi ile sağlanacaktır. Yalıtkanlık testlerinin yapılabilmesi için,
buşing terminali ile direnç arasındaki bağlantı sökülebilir tipte olacaktır.
Buşing, 2x120 mm² bakır iletken bağlantısına uygun olacak, bağlantı elemanları İmalatçı
31.2.6.3. Mahfazanın Topraklanması
Metal mahfazanın, iki noktadan 120 mm² bakır iletkenin bağlanmasına elverişli toprak
terminalleri bulunacaktır. Bağlantı elemanları İmalatçı tarafından verilecektir.
31.2.6.4. Buşingler ve İzolatörler
Buşing ve izolatörlerde yabancı madde, kırık, çatlak veya başka kusurlar bulunmayacaktır.
Yalıtkan bölümler, sanayi kirliliği, yağmur, sis vb. atmosferik koşullara karşı dayanacak biçimde
işlenmiş olacaktır. Buşingler ve mesnet izolatörleri porselen olacaktır.
Buşing ve izolatörlerin yüzeysel kaçak yolu uzunluğu harici tipler için en az 25 mm/kV, dahili
tipler için en az 16 mm/kV olacaktır.
İzolatör ve buşinglerin yapımında kullanılan taban ve tepe tutucu elemanlar ve aksesuarlar

(İTM.183)
varsa, korozyona uğramayan metalden yapılmış olacak ya da sıcak daldırma ile galvanizlenmiş
olacaktır. Metal ve yalıtkan kısımların bağlantısı, sıcaklık değişimlerinden kaynaklanan
genleşme ve mekanik zorlanmalara dayanacak özellikte olacaktır.
İmal edilen nötr dirençlerinde kullanılan gerek buşingler gerekse mesnet izolatörleri ilgili
standardına göre test edilmiş ve uygunluğu test raporlarıyla belgelendirilmiş olacaktır.
31.2.6.5. Diğer Teçhizat ve Mahfazası
Alıcının istemesi halinde; teklif sahipleri nötr direncinin Madde 2.6.1.’de tarif edilen
mahfazasının yanına yerleştirilerek bu mahfaza ile birleştirilebilen ilave bir mahfaza ve bu ilave
mahfazanın içerisine sıra ile aşağıda belirtilen gerilim transformatörü, monofaze ayırıcı, akım
transformatörü teklif edecekler ve ilave mahfazanın boyutlarını ve teçhizatın yerleşimini
gösteren resimleri teklifle birlikte vereceklerdir.
Yukarıda belirtilen ilave teçhizatlardan (Gerilim trafosu, monofaza ayırıcı ….) hangilerinin
isteneceği Alıcı tarafından belirlenecektir.
Aksi belirtilmedikçe teçhizatların karakteristikleri aşağıdaki gibi olacaktır.

 Gerilim transformatörü
 36/3 kV’luk dirençler için : 34.5/ 3/0.1/3 kV, 30 VA, S:3, dahili tip, 1 adet
 12/3 kV’luk dirençler için : 10.5/ 3/0.1/ 3 kV, 30 VA, S:3, dahili tip, 1 adet
 Tek kutuplu ayırıcı

 36/3 kV’luk dirençler için : 36 kV, 1250 A, dahili tip, 1 adet
 12/3 kV’luk dirençler için : 12 kV, 1250 A dahili tip, 1 adet
 Akım transformatörü
 36/3 kV’luk dirençler için : 36 kV, 1000/5 A, 30 VA, S: 3, dahili tip, 1 adet
 12/3 kV’luk dirençler için : 12 kV, 1000/5 A, 30 VA, S: 3, dahili tip, 1 adet
15.8/3 kV’luk, 6.3/3 kV’luk dirençlerin kullanılması halinde gerekli olan teçhizata ait
karakteristikler Alıcı tarafından ayrıca verilecektir.
Tüm teçhizat TSE ve IEC standartlarına uygun olacaktır. Teçhizatların teknik şartnameleri Alıcı
tarafından temin edilecektir.
 Güç transformatörünün nötr noktası teçhizat mahfazasının buşingine bağlanacak,
 Teçhizat mahfazası içindeki akım transformatörünün diğer terminali nötr direncine doğrudan
bağlanacak,
şekilde tasarımlanacak ve imal edilecektir.
Aksi belirtilmedikçe her üç teçhizatın (gerilim trafosu, ayırıcı ve akım trafosu) fiziki yerleşimleri
yukarıda belirtildiği şekilde olacaktır. Gerekli görülmesi halinde bu maddede açıklanmayan ilave
diğer ayrıntılar ALICI tarafından belirlenecektir.
31.2.6.6. Etiket
Dirençlerin üzerinde paslanmaz çelikten ya da korozyona dayanıklı başka bir malzemeden

yapılmış etiket bulunacaktır.
Etiket normal işletme ve montaj koşullarında kolaylıkla görülebilir şekilde, paslanmaz çelikten
vidalarla tutturulacaktır.
Etiketteki yazılar zamanla bozulmayacak şekilde olacaktır. Bütün yazılar Türkçe olacak ve

(İTM.183)

 İmalat tarihi,
 Uygulanan standart,
 Anma yıldırım darbe dayanım gerilimi (kV tepe),
 Anma frekansı (Hz),
 Anma akımı (A),
 Anma direnci (ohm),
 Anma akımı termik dayanım süresi (s),
 ;_
 Ağırlık (kg),
 Ölçüler (mmxmmxmm).
31.2.6.7.1. Genel
Nötr topraklama dirençlerinde, direnç elemanı dışındaki metal bölümler korozyona dayanıklı
malzemeden yapılacak ve yüzeyler korozyonu en aza indirecek şekilde işlenecektir.
 Bütün yüzeyler olabildiğince su tutmaz şekilde düzenlenecek ve bütün mahfazaların böcek

girmesine karşı korunmuş drenaj delikleri bulunacaktır.


31.2.6.7.2. Boyama

dayanıklı olacak ve tercihen gri renkte (RAL 7032) boyanacaktır.
bildirecektir.
kalınlığı ilgili standartlara uygun olacaktır.
(İTM.183)
olarak çapraz-kazıma yöntemiyle kontrol edilecektir. Test sonucu bu standartta yer alan sınıf-
1'den daha kötü olmayacaktır.

konusundaki TS 914 EN ISO 1461'e uygun olarak yapılacaktır. Aksi belirtilmedikçe, nötr
topraklama direncinin mahfazasında sıcak daldırma galvaniz ile kaplanan yüzeylerinde galvaniz
Tüm metal parçaların sıcak daldırma ile galvanizlenmesi; işleme, eğme, kesme, delme,
puntolama, işaretleme ve kaynak işlemleri tamamlandıktan ve yüzeyler üzerindeki pas ve yağlar
kumlama, kimyasal temizleme vb yöntemlerle iyice temizlendikten sonra yapılacaktır.
31.3. Testler
Aşağıdaki tip ve rutin testleri aksi belirtilmedikçe bu şartnameye ve ilgili standartlara göre
yapılacaktır.
Nötr topraklama direncinin karakteristikleri (ve kullanılan teçhizatlar) dikkate alınarak hangi
testlerin uygulanacağı Alıcı tarafından belirlenecektir.
Testlerde kullanılacak bütün cihazlar kabul edilen ve onaylanan laboratuarlarda kalibre edilmiş
olacaktır. Test cihazlarının kalibre edilmiş olduğu test laboratuarı tarafından belgelenecektir.
Aşağıdaki tip testleri her tipten seçilen direnç numunesi (numuneleri) üzerinde yapılacaktır;
31.3.1.1. Koruma Derecesinin Doğrulanması
Mahfazanın öngörülen koruma derecesi IEC 60529/TS 3033 EN 60529 standardına göre
doğrulanacaktır.
31.3.1.2. d.a. Direncinin ve 50 Hz Empedansın Ölçülmesi
 d.a. direnci 10°C ile 40°C arasında bir ortam sıcaklığında ölçülecektir. Direnç bir köprüyle ya
da voltmetre-ampermetre yöntemiyle, anma akımı rms değerinin % 1'ini geçmeyen bir doğru
akımla ölçülecektir.
Direncin 20 °C'taki değeri, ölçme sonucuna göre ve malzemenin firmaca Garantili Özellikler
Listesinde beyan edilen sıcaklık/direnç düzeltme eğrisi kullanılarak hesaplanacaktır.
 a.a. empedansının rms değeri ise, anma akımı rms değerinin % 1'ini geçmeyen 50 Hz
frekanslı bir alternatif akımla ölçülecektir.
31.3.1.3. Dielektrik Testleri
31.3.1.3.1. Yıldırım Darbe Gerilimine Dayanım Testi

(İTM.183)
Madde 2.4.’te belirtilen darbe gerilimi uygulanacaktır.
31.3.1.3.2. Şebeke Frekanslı Gerilime Dayanım Testi
Madde 2.4.’te belirtilen 50 Hz frekanslı dayanım gerilimi, direncin aktif bölümü ile topraklanmış
mahfaza arasına 1 dakika süreyle uygulanacaktır. Deneye başlamadan önce toprak tarafındaki
çıkış ucu ile aktif bölüm arasındaki bağlantı sökülecektir.
Her bir direnç paketinin kendi şasesine göre a.a. dayanım testi, ilgili maddede belirtilen anma
gerilimi temel alınarak ANSI 32-1972 standardına uygun şekilde yapılacaktır. ANSI 32-1972’ de
belirtildiği üzere Ur: Şaseye ilişkin bölümün anma gerilimi olmak üzere herbir birleşimin
terminallerinden kendi şaselerine göre uygulanan test gerilimi
2.25xUr + 2000 V Ur > 600 V ise

2xUr + 1000 V Ur < 600 V ise
şeklinde olacaktır. Örnek olarak 10 direnç elemanlı bir nötr direnci için test gerilimi,
Ur = 36√3 kV :10 = 2 kV, test gerilimi = 2.25 x 2 + 2 = 6.5 = 7 kV alınacaktır.
31.3.1.4. Isınma Testi (Sıcaklık Artışı Testi)
a) Test Koşulları
Bu test, direnç, mahfazasından ayrılmaksızın toprak üstüne yerleştirilerek yapılacaktır.

Ortam-sıcaklığı 10°C ile 40°C arasında olacak ve olabildiğince 20°C'a yakın olacaktır.
b) Çalışma Çevriminin 1. ve 2. Aşamalarını Temsil Eden Testler
Önce 5 A büyüklüğünde bir akım, direnç kararlı sıcaklığa erişinceye kadar geçirilecektir (1.
aşama).
Sonra 20 A büyüklüğünde bir akım 10 dakika süreyle geçirilecektir (2. aşama).
Direncin değişimi,  R1, ortam sıcaklığındaki değeri ile test sonucundaki değeri arasındaki
farktan hesaplanacaktır.
Direncin bu iki deney aşaması sonundaki ortalama sıcaklık artışı, R1 ve malzemeye ilişkin
beyan edilen sıcaklık katsayısı kullanılarak hesaplanacaktır.
Direnç malzemesinin değişik bölümlerindeki sıcaklıklar termometre ya da termokupllar

aracılığıyla ölçülerek, buradan bulunacak sıcaklık artışları kullanılarak beyan edilen sıcaklık
katsayısının doğruluğu kontrol edilecektir.
c) 3. Aşamayı Temsil Eden Test
Direnç anma gerilimi altına alınacaktır. 5 sn’den çok daha kısa süreli bir test uygulanarak,
direncin, 1. ve 2. aşamaların ardından, 40 C ortam sıcaklığında ulaşacağı ortalama sıcaklığa
erişmesi için gerekli t süresi tespit edilecektir. Direnç tamamiyle soğuduktan sonra, t+5 sn süreli
asıl test yapılacaktır. Müteakiben madde 2.3.’de tanımlanan soğuma süresi zarfında direnç
elemanının soğuma eğrisinin çıkarılması ve diğer kısımlardaki sıcaklık artışlarının tespiti
amacıyla gerekli ölçümler yapılacaktır.
Direncin değişimi, R2, t anı ile t+5 sn (test sonu) anı arasındaki değer farkından
hesaplanacaktır. Burada 3. aşama sonundaki R2’ye karşılık olan sıcaklık artışı, ya bu aralığa
uygun sıcaklık katsayısı kullanılarak hesaplama yoluyla veya doğrudan ölçmeyle bulunacaktır.

(İTM.183)
Direncin, Madde 2.2.'de tanımlanan toplam direnç değişimi R aşağıdaki gibi hesaplanacaktır;
R=  R1+ R2
d) Sıcaklık Katsayıları
Alıcı, karar tamamen kendisine ait olmak üzere sıcaklık artış hesabında kullanılan katsayıların
onaylı bir laboratuvarda yapılacak testlerle doğrulanmasını isteyebilir.
e) Sıcaklık Artışı Test Sonuçları İle İlgili Hususlar
 R direnç değişimi, direnç anma değerinin %50’ sini geçmeyecektir.

 Direnç elemanında R değişimine tekabül eden sıcaklık artışı garanti edilen değeri
geçmeyecektir.
 Direnç elemanı haricindeki diğer kısımların sıcaklık artışları garanti edilen değerleri
geçmeyecektir.
 Direnç elemanı madde 31.2.3.’de tanımlanan soğuma süresi içerisinde tamamen
soğumuş olacaktır.
İmal edilen bütün dirençlere İmalatçı tarafından uygulanacak rutin testler aşağıda verilmiştir.
31.3.2.1. d.a. Direncinin Ölçülmesi
Bu ölçme Madde 31.3.1.2.'de belirtildiği gibi yapılacaktır.
31.3.2.2. Şebeke Frekanslı Gerilime Dayanım Testi
Madde 2.4.'te belirtilen 50 Hz frekanslı a.a. dayanım gerilimi, direncin aktif bölümü ile toprak
arasına 1 dakika süreyle uygulanacaktır. Teste başlamadan önce toprak tarafındaki çıkış ucu ile
aktif bölüm arasındaki bağlantı sökülecektir.
31.3.2.3. Fiziki Boyutların, Garantili Özellikler Listesinin, Etiketin, Boya-Galvaniz Kalınlığının

Kontrolü
Onaylı proje ve Teknik Şartnameye göre gerekli kontroller yapılacaktır.
31.3.2.4. Ölçü Trafoları ve Ayırıcıya Uygulanacak Testler
Sipariş edilen dirençte ölçü trafoları (Akım trafosu, gerilim trafosu) ve ayırıcı bulunması halinde
bu techizata ilgili TSE, IEC standartlarına ve TEİAŞ Tip Teknik Şartnamelerine göre hangi tip ve
rutin testlerin uygulanacağı ALICI tarafından belirtilecektir.
Trafo merkezine direncin montajı Yüklenici tarafından yapılacaksa aşağıdaki testler Yüklenici
tarafından aşağıda belirtilen sıraya göre yapılacaktır.
a) Her bir direnç paketinin kendi şasesine göre orjinal test geriliminin % 75’inde a.a. dayanım
testi
b) Birleştirilmiş direnç elemanlarının topraklanmış mahfazaya göre 5 kV’ta d.a. yalıtkanlık
direncinin ölçülmesi
c) Her direnç elemanının d.a. direnç değerinin ölçülerek, toplam direnç değerinin kontrolü
31.3.4. Numune Alma

(İTM.183)
aşağıdaki cetvelden tespit edilecektir.
Partideki direnç sayısı (Adet) Numune sayısı (Adet)

5'e kadar hepsi
6 - 35 5
35'ten fazla 1/7'si
Yukarıdaki çizelgede hesaplama sonucu tam sayı çıkmadığında bir üst

tam sayı numune sayısı olarak alınacaktır.
BÖLÜM  32
32. RTU (veya Gateway) VE MODEM

Bu bölümdeki hususlar RTU veya Gateway'den hangisi tesis edilmişse geçerli olacaktır.
32.1. Giriş
Bu teknik Şartname TEİAŞ Trafo Merkezleri için temin edilecek ve montajı yapılacak RTU’lar için
teknik gereklilikler ile bu RTU’ların testi ve servise alınmasına ilişkin prosedürleri tanımlamaktadır.
Bu RTU’lar TEİAŞ’ın SCADA/EMS Sisteminde yer alan ilgili Bölgesel Kontrol Merkezine farklı fiziksel
güzergah ve/veya ortamlardan yedekli iletişim linkleri üzerinden bağlanacaktır.
32.2. TEİAŞ SCADA/EMS Sisteminin Genel Görünümü

Türkiye Elektrik İletim Şirketi’nin (TEİAŞ) Milli Yük Tevzi Sistemi hiyerarşik bir yapıya sahiptir. Milli
Kontrol Merkezi (MKM) Ankara’dadır ve hiyerarşik sistemin en üstünde yer almaktadır. Dokuz Bölgesel
Kontrol Merkezi (BKM) Adapazarı, Samsun, Gölbaşı, İkitelli, İzmir, Elazığ, Seyhan, Erzurum ve
Kepez’de kurulmuştur. İlave olarak, TEİAŞ, Milli Kontrol Merkezinin yedeği olan bir Acil Durum Milli
Kontrol Merkezine (ADKM) sahiptir. Her BKM, MKM’ye yedekli iletişim kanalları ile ADKM’ye tek
iletişim kanalı ile bağlıdır. Trafo merkezlerinde ve santrallarda bulunan Uzak Terminal Birimleri (RTU)
ilgili Bölgesel Kontrol Merkezlerine yedekli iletişim kanalları ile bağlıdır. TEİAŞ Milli Yük Tevzi
Sisteminin genel bir görünümü aşağıda verilmiştir:
Tüm Kontrol Merkezlerinde bulunan Gözetimsel Kontrol ve Veri Toplama (SCADA)

fonksiyonlarına ilave olarak, Milli Kontrol Merkezi ve Acil Durum Kontrol Merkezinde (ADKM) Enerji

(İTM.183)
Yönetim Sistemi (EMS) fonksiyonları vardır.
TEİAŞ SCADA/EMS Sisteminde RTU’lar ile bölgesel kontrol merkezleri arasında IEC60870-5-101
iletişim protokolü kullanılmaktadır. TEİAŞ SCADA/EMS Sisteminde kullanılan opsiyonlarını da içeren
“Interoperability List” Ek.13’te verilmektedir.
TEİAŞ’ın ilgili Bölgesel Kontrol Merkezi ile veri alışverişinin sağlanması amacıyla trafo merkezine tesis
edilecek RTU’da yapılması gereken tanımlamaların ekte verilen IEC 60870–5-101 iletişim protokolü
dokümanında (Interoperability List) belirtilen parametrelere tamamen uygun olması gerekmektedir.
TEİAŞ Milli Yük Tevzi Sisteminin upgrade edilmesiyle bu sisteme ilave edilmesi öngörülen ve TEİAŞ
tarafından belirlenecek RTU’lar için kullanılacak IEC60870-5-104 protokolünün “Interoperability List”
dokümanı TEİAŞ tarafından daha sonra Yükleniciye verilecektir.
TEİAŞ tarafından belirlenecek RTU’ların bu protokole tam uyumlu olarak ilgili BKM’lere bağlanması
Yüklenicinin sorumluluğunda olacaktır.
Trafo merkezine tesis edilecek RTU’da, Çiftli Sinyaller ve Tekli Sinyallerin iletimi için “Çift İletim”
yerine zaman-etiketli “Tek iletim” kullanılabilecektir.
32.3. Trafo Merkezine Tesis Edilecek Uzak Terminal Birimi (RTU)
Bu sözleşme kapsamında tesis edilen trafo merkezine konulacak RTU TEİAŞ’ın mevcut SCADA Sistemi
kapsamında yer alan ilgili Bölgesel Kontrol Merkezine (BKM) bağlanacaktır.
TEİAŞ trafo merkezlerine tesis edilecek RTU’lar uzaktan kumanda (tekli, çiftli ve analog komutlar)
yapabilecek özellikte olacak ancakkontrol kartları takılmayacaktır.
RTU ile ilgili olarak Yüklenicinin sağlayacağı ana sistem ve hizmetler aşağıda sıralanmıştır:
 Uzak Terminal Birimleri (RTU) ile RTU tarafı ve kontrol merkezi tarafı için modemler,
 RTU’nun konulacağı trafo merkezinde istenenleri yerine getirecek şekilde montajı ve devreye
alınması,
 RTU ile trafo merkezi teçhizatı arasındaki bağlantılar,
 Kabloların ilgili teçhizata (RTU, modem, MDF, yardımcı röle v.b.) bağlantıları,
 Teleinformasyon planında yer alan bilgilerin Bilgi Toplama Panosu üzerinden veya Akıllı Elektronik
Cihazlar kullanılarak TEİAŞ tarafından uygun bulunacak şekilde RTU’ya bağlanması, Klasik trafo
merkezlerinde RTU'ya BTP'de bulunan ve teleinformasyon planında istenen sinyaller taşınacaktır. IEC
61850 tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde ise teleinformasyon planlarındaki bilgilerin yanında
şartnamede istenen diğer bilgiler ve trafo merkezinin uzaktan kumanda edilmesi, izlenmesi ve cihazlara
(BCU, koruma rölesi, trafo izleme sistemi vs.) erişilmesi amacıyla gerekli tüm bilgiler taşınacaktır.
 RTU bakım ve parametrelendirme yazılımı (standart PC üzerinde çalışabilir olacaktır),
 RTU ve modemlerin testleri ve lokal devreye alınmaları,
 RTU-BKM linklerinin test ve devreye alınmaları (trafo merkezi ve TEİAŞ’ın ilgili Bölgesel Kontrol
Merkezi arasındaki veri iletişim linkleri TEİAŞ’ın sorumluluğunda olacaktır) ve RTU-BKM veri iletim
sisteminin devreye alınması ve çalıştırılması,
 Trafo merkezi ile ilgili kontrol merkezi arasında RTU point-to-point testleri.
Trafo Merkezine tesis edilecek RTU ile RTU tarafı ve TEİAŞ’ın ilgili Bölgesel Kontrol Merkezi
tarafındaki gerekli modemlerin montajı, servise alınması ve testleri ile ilgili tüm işler Yüklenicinin
sorumluluğunda olacaktır.
32.3.1. RTU’ların sağlaması gereken özellikler
32.3.1.1. Genel
RTU, bir ana raf ve gerekirse ilave edilebilecek modüllerin konulabileceği genişletme raflarından oluşan
esnek ve genişleyebilir bir yapıda olacaktır. Ana işlemci, gelecekte yapılabilecek genişlemelerin ilk
mimarinin tümüyle değiştirilmesini gerektirmeden yapılabilmesini sağlayacak özellikte olmalıdır.
Yüklenici, Trafo Merkezine tesis edeceği RTU’da bulunacak raf, güç kaynağı, kartlar (her tip kart için),
genişletme modülleri, terminal blokları, bağlantı kabloları, dönüştürücüler, modemler, boş I/O noktaları,
boş slot, vb. gibi her tip modülün sayılarını gösteren bir özet tablo hazırlayacak ve onaylanacak
(İTM.183)
dokümanlarla beraber TEİAŞ’a sunacaktır. Yüklenici, bu tablonun, kullanılacak olan tüm teçhizatı
içermesinden sorumlu olacaktır. Klasik tip trafo merkezlerinde RTU'lar kumanda panosu ölçülerinde ayrı
bir pano halinde temin edilecek, IEC 61850 tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde ise TM otomasyon
panosuna konulacaktır.
RTU aşağıdaki işlevleri yerine getirir:
Temin ve tesis edilecek RTU IEC60870-5-101 ve IEC60870-5-104 protokollerinin her ikisini de
destekleme kabiliyetine sahip olacaktır.
Trafo merkezine temin ve tesis edilecek RTU’lar ilgili bölgesel kontrol merkezlerine IEC60870-5-101
veya IEC60870-5-104 iletişim protokolü kullanılarak bağlanacaktır. Bu protokollerden hangisinin
kullanılacağı TEİAŞ tarafından belirlenecektir.
RTU’nun TEİAŞ’ın ilgili bölgesel kontrol merkezine bağlantısının, TEİAŞ SCADA/EMS Sisteminde
kullanılan veri iletişim protokolü ile tam uyumlu olarak yapılması tamamen Yüklenicinin sorumluluğunda
olacaktır. Bu amaçla yapılması gerekebilecek tüm adaptasyon işleri Yüklenici tarafından RTU tarafında
yapılacaktır.
Uygulama TEİAŞ’ın SCADA/EMS Sisteminde uygulanan protokole tam uyumlu olacaktır.
- RTU aşağıdakileri işler ve iletir:
· durum değişiklikleri,
· SOE verileri,
· analog ölçümleri,
· sayısal ölçümler,
- BKM’lerden gönderilen sayısal veya analog kumanda bilgilerini işler ve RTU’nun bulunduğu tesisteki
ilgili teçhizata iletir.
• diğer akıllı istasyon teçhizatına bağlanabilme,
• ‘uydu’ RTU’lara bağlanabilme.
• Bir yazıcıya kayıt yapabilme,
• Bir bilgisayar veya konsol vasıtasıyla bulunduğu merkezin mahallinden izlenmesi ve kumandası ,
• Kontrol Merkezinden gönderilen uzaktan kumanda sinyallerini işleyerek Trafo Merkezindeki ilgili
teçhizata iletme (uzaktan kumanda fonksiyonu).
Bir kesinti veya kopukluktan sonra, RTU ile BKM arasındaki iletişimin tekrar sağlanmasını takiben, RTU
tüm veritabanını otomatik olarak (ya da BKM’nin isteği üzerine) BKM’ye gönderebilmelidir. Normal
işletme koşullarında bu işlem BKM’nin talebi ile de yapılabilmelidir.
32.3.1.2 RTU Giriş-Çıkış Devrelerinin Özellikleri

32.3.1.2.1. Genel
Yüklenici sadece mevcut fiderleri değil, aynı zamanda teleinformasyon planında verilen genişlemeleri de
kapsayacak tüm gerekli donanımı sağlayacaktır. RTU teleinformasyon planındaki bilgiler (mevcut ve
gelecek) dikkate alındıktan sonra en az %30 teçhiz edilmiş I/O yedek kapasitesine sahip olacaktır. İlave
olarak, I/O kart veya modülleri eklenerek bu kapasitenin yeni kart/modül ilave edilerek %30 daha
genişletilmesi mümkün olmalıdır. Uzaktan kumanda yapılmayacak trafo merkezlerindeki RTU’ların
kontrol modülleri bulunmayacak, ancak bu modüller veya kartların vb. basit olarak takılmaları ile
eklenmeleri mümkün olacaktır. I/O modülleri ile ilgili hususlar klasik tip trafo merkezlerinde istenecek,
61850 tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde zorunlu olmayacaktır.
Giriş-Çıkış (I/O) alt sistemi en azından aşağıdakileri kapsayacaktır:
 Sayısal girişler (durum ve SOE, tek ya da çift uçlu),
 Analog girişler,

(İTM.183)
 Sayısal çıkışlar,
 Analog çıkışlar,
 Seri iletişim I/O portları,
RTU Giriş/Çıkış kartlarındaki tüm giriş ve çıkışlar, bağlanacakları tüm bilgi ve kontrol cihaz ve
sistemlerinden yalıtılacaklardır. Bu yalıtım minyatür rölelerle yapılabilir. Ancak durum bilgileri girişleri
için istenen izolasyon seviyesinin sağlanması şartıyla optokuplörler de kabul edilir. Tüm girişler dış
enterferansa karşı korunacaktır (tranzient yutucu v.b. ile). Her durum girişinde bir LED bulunması arzu
edilir.
Tüm bilgiler RTU I/O kartlarına/modüllerine bağlanmadan önce, RTU panosuna yerleştirilecek olan
bıçaklı terminal bloklarda sonlandırılacak ve bu terminal bloklardan RTU I/O kartlarına/modüllerine
bağlanacaklardır.
32.3.1.2.2. Sayısal Girişlerden Beklenen Özellikler
Tipik girişler aşağıda belirtilmiştir:

- Tekli bilgi sinyali (SS):
SS sinyalleri genellikle alarmlar için kullanılır. Bu tip sinyallerde giriş tek bitlik bir bilgi alır. Fiziksel
olarak bu bilgi açık veya kapalı durumda olabilen gerilimsiz bir röle kontağının durumunu belirtir.
Genellikle bu tip bilgi normalde kapalı kontaktan alınır, ancak tersi de olabilir. Uygulama TEİAŞ
tarafından onaylanacak şekilde yapılacaktır.
Döngü Durumları İletilen durum örneği
Open Normal C1 (open, code 0 )
Açık (açık, kod 0)
Closed Normal C2 (closed, code 1)
Kapalı (Kapalı, kod 1)
ya da tersi
- Çift Bilgi Sinyali (DS):

Bu tip giriş, iki kalıcı konumdan birinde bulunabilen bir teçhizatın (örneğin, kapalı veya açık durumda
olabilen bir yüksek gerilim kesici) durumunu yansıtan bir çift bilgi alır. Fiziksel olarak, bir DS ile ilgili
giriş, gerilimsiz bir kontak çiftidir ve bu bilgi eşleniktir. (kontaklardan biri açık iken diğeri kapalıdır)
Örnek olarak, açık/kapalı konumu, bir kesicinin açık olma durumuna; kapalı/açık konumu kapalı
durumuna tekabül eder.
Kontak çiftinin durumu normal olarak eşleniktir. Ancak, teçhizat manevrasının devamı esnasında veya
herhangi bir anormal durumda kontakların durumu eşlenik olmayabilir.
RTU, çiftli sinyallerin geçiş durumu (00) ve hata durumunun (11) iletilmesini izleme ve bastırma
özelliğine sahip olacaktır. Bu izleme ve bastırma süresi seçilebilir olacaktır.

(İTM.183)
İletilen durumlara örnekler
C1
Device No.1 (open, code 01)
01
Teçhizat 1 (açık- kod 01)
Teçhizat 2 (kapalı, kod 10)
C2
Device No.2 (closed,code 10)
02
veya tersi
C7
Device 7 (complementary fault)
07
Teçhizat 7,8 (eşleniklik hatası)
C8
Device 8 (complementary fault)
08
Durum bilgisi devresi elektriksel özellikleri:

Durum bilgisi devresindeki döngünün boyu birkaç yüz metre mertebesinde olabilir. Döngü direnci
kontak direnci dahil olmak üzere 100 ohm’dan küçüktür.
Açık durumdaki kontaklar arasındaki gerilim mümkün olduğunca besleme gerilimine eşit olmalıdır.
32.3.1.2.3. Analog bilgi giriş özellikleri
Analog bilgi işaretleri RTU giriş/çıkış modüllerine ekranlanmış, burulu (twisted) çiftli kablolarla
bağlanacaktır. Farklı analog ölçüm bilgilerine ait devreler farklı DC sistemlerce besleniyorlarsa, ölçü
devrelerinin arasında ortak bağlantı olmayacaktır.
RTU’ların kabul edecekleri tipik girişler aşağıda belirtilmiştir:
- Dönüştürücü çıkışları: ±20, 0-20, 4-20, ±10, 0-10, ±5 mA DC.
- YKD (yükte kademe değiştirici) pozisyonları: akım, gerilim, BCD veya sayısal bilgi.
- Akıllı Elektronik Cihazların (IED) bağlandığı IEC 61850 standardına uyumlu ethernet switchlere
bağlantı
32.3.1.2.4.Kontrol kumandaları (Noktasal kontrol)
RTU, aşağıdaki istasyon teçhizatına kontrol emirleri iletecektir:

(İTM.183)
- sayısal tek nokta kontrolü (SC):
kademe değiştiricilerine alçalt-yükselt kontrolü v.b.
- Sayısal çift nokta kontrolü (DC):
Teçhizata aç-kapa emirleri.
32.3.1.2.5 İletişim Portları
RTU’lar aşağıdaki iletişim portlarıyla teçhiz edilecektir:

 Bölgesel Kontrol Merkezleriyle (veya bir Master RTU ile) iletişim için portlar:
RTU’nun ilgili Bölgesel Kontrol Merkezi (ya da Master RTU) ile veri iletişimi için iki adet iletişim
portu olacaktır. Bu çıkışlar:
 RTU modemleri vasıtasıyla analog PLC kanallarına,
 PCM çoklayıcılar gibi dijital iletişim teçhizatına bağlanabileceklerdir.
 IEC60870-5-104 iletişim protokolü kullanılacaksa, Ethernet portu.
Master RTU’larda kendisine bağlanacak her bir uydu RTU’nun bağlanması için iki adet iletişim portu
olacaktır. Bu çıkışlar:
 RTU modemleri vasıtasıyla analog PLC kanallarına,
 PCM çoklayıcılar gibi dijital iletişim teçhizatına bağlanabileceklerdir.
 Bakım ve lokal işletme PC’sine bağlanma için seri I/O portu.

 Klasik trafo merkezlerinde Enerji analizörlerinin bağlanabilmesi için gerekli port sağlanacaktır.
IEC 61850 tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde RTU'larda enerji analizörleri bağlantısı için
port istenmeyecektir.
Seri portların ve iletişim portlarının sayısı, ilave seri ve/veya Ethernet portları/modülleri ile artırılabilir
olacaktır.
32.3.1.3 RTU İşlevsel Özellikleri

32.3.1.3.1.Giriş
RTU, BKM ile aşağıdaki esaslara uygun olarak veri alışverişi yapacaktır:
. Durum bilgileri değişiklik olduğunda iletilecektir.
. Ölçüm bilgileri: Sinyaller tanımlanmış aralıklarla okunacak ve belirlenmiş eşik seviyeleri aşıldığında
BKM’ye iletilecektir.
. Kontrol Merkezinden gönderilen uzaktan kumanda emirleri RTU tarafından birer birer alınarak ayrı
ayrı uygulanacaktır.
. SOE verileri hassas zaman etiketleriyle birlikte gönderilecektir.
32.3.1.3.2.Giriş Sinyali işleme esasları
a) Durum bilgileri işleme:

RTU zaman etiketleme özelliğine sahip olacaktır.
Veri tabanında zaman etiketi olacağı belirtilen durum bilgileri, BKM’ye gönderilmek üzere en fazla
1ms hassasiyetle etiketlenecektir.
Çeşitli bilgilerin durumlarının herbiri birkaç milisaniye ile birkaç gün arasında değişebilir. Enterferans
ve kontak sekmesi olaylarının etkilerinden kaçınmak için RTU girişinde filtre bulunmalıdır. Filtreleme
zamanı parametreleri ayarlanabilir olacaktır.
RTU’ya aynı anda yığın halinde bilginin gelmesi, bilgilerin toplanması ve zamana göre sıralanmasına
engel olmamalıdır. Bu durumda hiçbir bilgi kaybı olmamalıdır.
- Çiftli bilgi sinyallerini işleme:
(İTM.183)
Bir teçhizatın durumuna ait bilgi, normal olarak eşlenik olan iki sinyalin konumuna bağlıdır.
Sinyallerin birinde değişiklik olduğunda, gerçek durumu tespit için diğer sinyale de bakılmalıdır. Eğer
bir teçhizat durum değiştirirse, bilgiyi oluşturan sinyallerin her ikisi de konum değiştirir. Bu eşlenik
değişimi tam olarak aynı anda olmayabilir. Ancak bu geçici durum bir hata anlamına gelmez. İşlem
açısından bu olayı filtrelemek gerekir. Dolayısıyla geçici eşlenik olmama durumları filtrelenmelidir.
- Salınan girişleri işleme:
Herhangi bir nedenle sürekli olarak salınan giriş bilgilerinin, kayıt ve iletim işlem kuyruklarının
dolmasına ve doymasına neden olma riski vardır. Yüklenici bu sorunun üstesinden gelmek için
önerilerini TEİAŞ’a sunacaktır.
- Gruplanmış tek bilgi sinyallerini (SS) işleme:
Tekli sinyallerin gruplandırılması RTU’da mümkün olmalıdır.
Gruplandırma, grubu teşkil eden birimlerin VEYA kapısı oluşturacak şekilde bağlanmalarıyla oluşur
ve birimlerden herhangi bir tekindeki durum değişikliği üzerine işlem görür. Herhangi bir birim
alarmda ise grup alarmda; tüm birimleri normal ise grup normal sayılır. Herhangi bir birimi geçersiz
ise grup ‘geçersiz’ olarak etiketlenir.
b) Analog giriş işleme:
Ölçülen büyüklüklerin kodlanması:
Analog/ Sayısal çevirici (A/D) 12 bit artı işaret çözünürlükte olacaktır. Ölçü giriş sisteminin doğruluğu
tam skalanın % 0.1’inden iyi olmalıdır.
Bir analog bilgi girişinin sınırları (sahası) ve sapma (offset) miktarları kullanıcı tarafından ayarlanabilir
olmalıdır.
- Bilgileri toplama ve iletme:
Analog değerler, ancak ölçülen değer belirlenmiş olan eşik değerini aştığında iletilir.
Bazı önemli analoglar için eşik değeri sıfıra ayarlanacaktır.
Bir analog için o analogun tam skalasının %0.1’i gibi küçük eşik değerleri kullanmak mümkün
olacaktır. Analoglar için eşik değeri tam skalanın %0.1’i adımlarla ayarlanabilir olacaktır.
Her ölçüm için, ölçülen değerin hangi şartlarda iletileceğinin tespiti mümkün olmalıdır. Bu şartlar
aşağıdakilerden oluşur:
• RTU veritabanında belirtilmiş olan bir “eşik” değerinden büyük bir değişim olması. Her analog değer
için ayrı ayrı tanımlanacak bu eşik değeri, mutlak bir değer olabileceği gibi tam skalanın veya
bulunduğu değerin belirli bir yüzdesi olabilir,
• RTU veritabanında her analog için ayrı ayrı belirlenen bir parametreye göre periyodik olarak (2
saniyede bir, 10 saniyede bir, vb. gibi),
• Ölçülen değerin “geçersiz” olduğu durumdan “geçerli” olduğu değere dönmesi.
Analog giriş bazında RTU veritabanına girilecek periyod ve eşik parametrelerine göre, periyodik
olarak eşik aşım durumunda ölçümleri gönderme en uygun yöntem olacaktır.
c) Kademe Değiştirici Pozisyonu:
•Yükte kademe değiştirici sinyallerini işleme:
TEİAŞ, sayısal, BCD ve analog kademe değiştirici pozisyon göstergelerine sahiptir. RTU girişleri
gerilim, akım veya kontak pozisyonu olabilir. Yüklenici bunlardan hangisinin kullanılacağını tespit
edecek ve bağlantıları için gerekli arabirimleri sağlayacaktır. RTU bu bilgileri uygun bir biçimde
işleyerek kontrol merkezine iletecektir.
32.3.1.3.3.Standart Çıkış bilgileri işleme
- Kontrol emirleri işleme:

İki tür kontrol emri olabilir:
(İTM.183)
 tek kumanda,
 Kontrol Merkezinden çoklu kumanda (tek kumandaların önceden tanımlanmış bir dizisi).
Kontrol Merkezinden gelen bir kumandanın yerine getirilmesi için gerekli şartlar:
Eğer RTU uzak otomatik konumunda değilse BKM’den gelecek herhangi bir kumanda reddedilecektir.
RTU daha sonra anlatılacak “İşlemden Önce Seç” sırasına göre, dış teçhizata ilettiği her bir kumandayı
izleyecek ve kontrol merkezine raporlayacaktır.
Aşağıdaki durumların tespitinden sonra RTU tarafından Kontrol Merkezine bir olumlu onay bilgisi
gönderilecektir:
 o anda başka bir kontrol işleminin olmaması,
 kontrol emrinin yerine getirilmesini engelleyebilecek hiçbir yazılım ya da donanım probleminin
olmaması.
Yukarıdaki problemlerin herhangi birinin bulunması halinde, ilgili zaman süresinin aşımından sonra
Kontrol Merkezine “olumsuz onay” mesajı gönderilecektir. Ayrıca, RTU yazılımı, kontrol merkezi
veya istasyondaki operatörlerin, şebekedeki teçhizata zarar verici manevralarını engelleyecek
“kilitleme” işlevine sahip olacaktır.
Yüklenici, RTU’nun kilitlemelere ilişkin olarak yetenekleri ve sınırlılıkları ile kilitlemelerin RTU’da
nasıl tanımlandığı konusunda TEİAŞ’a detaylı bilgi verecektir. İlave olarak, Yüklenici tarafından
kilitlemelerin RTU’da tanımlanması için kullanılacak araç konusunda da TEİAŞ’a gönderilecek
dokümanlarda bilgi verilecektir.
İşlemden Önce Seç (SBO) işlem dizisi:
Her dizi 3 adımdan oluşur:
- İlk adım: Kontrol Merkezi tarafından kumanda edilecek teçhizatın seçimi:
RTU’nun ilgili çıkış rölesi seçilebilirse “olumlu onay” mesajı.
- İkinci adım: kontrol emrinin iletilmesi:
BKM, RTU’ya emri iletir.
- Üçüncü adım: emrin işlem görmesi:
RTU emri yerine getirir ve ilgili durum değişikliği bilgisini, olmasını müteakip kontrol merkezine
bildirir.
Aşağıdaki şekil RTU ile üst seviye arasındaki anlaşma sırasını göstermektedir.

(İTM.183)
Tekli Kumanda (SC), Çiftli Kumanda (DC) ve Analog Ayar Değeri (ASV) kontrol sinyallerinin
işlenmesi durumu:
SC/DC kontrol sinyallerinin dış devrelere iletimi: Bu kontrol sinyalleri geçici süreli değişim tipindedir.
Çıkış darbe süresi seçilebilir olacaktır. Önceden ayarlanmış değeri 1 sn. olacaktır.
ASV sinyalinin dış devrelere iletimi: Analog kontrol çıkışı DC akım olacak ve takip eden kontrol
emrine kadar sabit kalacaktır. Bu çıkışlar aşağıdaki özelliklere uygun olacaktır:
 0-10 veya 4-20 mA DC çıkış
 12 bit hassasiyet
 en az tam sapmanın % 0.25’i doğruluk.
32.3.1.3.4. Zaman işleme ve Senkronizasyon
RTU’nun iç saat devrelerinin hassasiyeti 1 ms’den küçük olacaktır.

RTU iç saat sistemi aşağıdaki üç yöntemden herhangi biri vasıtasıyla ayarlanabilir olacaktır:
- BKM’den gönderilen tarih ve saat ayar mesajları,
- dış bir terminal tarafından ayarlanabilme,
- bir zaman referans sisteminden gönderilen tarih ve saat ayar mesajları.
RTU iç saat devrelerinin doğruluğu 10-5 s olacaktır.
Temin edilecek ve trafo merkezine tesis edilecek RTU, GPS anteni ve ilgili sistemlere sahip olacak ve
RTU’nun saati GPS anteni vasıtasıyla hassas bir şekilde senkronize edilecektir.
GPS Sistemi ilgili uluslararası standartlara uygun olacaktır.
RTU ile birlikte temin edilecek GPS’ten alınacak uygun çıkış ile istasyonda bulunan diğer teçhizatın
da senkronize edilebilmesi imkanının olması gerekmektedir. Bu kabiliyet, Yüklenici tarafından onay
için TEİAŞ’a gönderilecek dokümanlarda detaylı olarak anlatılacaktır.
GPS Sisteminin arızalanması veya hatalı çalışması halinde, bu durum RTU tarafından uygun alarm
mesajları ile ilgili bölgesel kontrol merkezine bildirilecektir.
32.3.1.3.5. İletim
32.3.1.3.5.1. Genel
Ana/Uydu iletim modunda BKM belirli zaman aralıklarında RTU’yu sorgulayarak bilgileri toplar. Bir
çıkış mesajı (örneğin RTU’ya gönderilen bir kumanda) geçici olarak bu döngüyü bozarak araya girer.
(İTM.183)
Ana/Ana iletim modunda ise RTU bir bilgiyi mevcut olduğu zaman gönderir.
RTU, kontrol merkezine üç tip bilgi gönderir:
1. Kontrol emir onayları,
2. Durum değişiklikleri,
3. Genel Kontrol (GC), ölçüm ve sayaç değerleri.
Birinci tip bilgilerin iletimi diğerlerinden, ikinci tip ise üçüncüsünden daha önceliklidir. (SOE verileri
en düşük öncelikte).
BKM RTU’ya aşağıdaki mesajları gönderir:
- Genel Kontrol istekleri,
- tarih ve zaman ayar mesajları,
- kumandalar,
- bilgi sorma mesajları,
- Sıralı Olaylar Dizisi (SOE) talepleri.
32.3.1.3.5.2.İletim Biçimi
İletişim kanalları çifttir. İletim ana ve yedek kanallardan daha iyi olanı seçilerek yapılmaktadır.
32.3.1.3.5.3. Gönderilen bilginin sıralanması

Olay kaydetme işlevinde olduğu gibi, durum değişikliklerinin iletilmesinde de olma sırası dikkate
alınacaktır.
32.3.1.3.5.4. RTU’nun durumuna bağlı olarak iletim işlemleri

İstasyon EL / YEREL OTOMATİK / UZAK OTOMATİK kontrol durumlarının birinde bulunabilir.
RTU’nun EL / YEREL OTOMATİK / UZAK OTOMATİK anahtarının durumuna bağlı olan bu bilgi,
iletim işlemlerini aşağıdaki tabloda gösterildiği biçimde yönetir:
MANUAL LOCAL REMOTE

AUTOMATIC AUTOMATIC
Durum bilgileri, ölçüm ve sayaç BKM’ye gönderilir BKM’ye gönderilir BKM’ye gönderilir
değerleri
Kontrol kumandaları engellenir sadece lokal işletme normal olarak dış
için hazır tutulur teçhizata iletilir
Sıralı olaylar dizisi her zaman her zaman her zaman hazır
hazır hazır
Bu anahtar “EL” konumunda ise, RTU’nun içindeki kumanda çıkış rölelerinin beslemesi kesilir.
32.3.1.3.5.5. Genel Kontrol (GC)
RTU, üst seviyelerin GC bilgi taleplerine cevap verecektir.
32.3.1.3.6. RTU’nun yapısal özellikleri

32.3.1.3.6.1. Genel talepler
RTU’yu istasyona monte ederken aşağıdaki bakımlardan düzenlemek gereklidir:
- donanım bakımından: giriş-çıkış sayıları, modem hızı ve frekansı v.b.

- yazılım bakımından: miktar, veri tipleri, sayıları; bu bilgileri alma ve işleme usulleri, bu işlemlere ait
parametreler, v.b.

(İTM.183)
Bu tür ihtiyaca göre düzenleme RTU’nun hem ilk devreye alımında, hem de yapılan değişiklikler esnasında
gerekli olacaktır.
Genel olarak bu adaptasyon “RTU’nun biçimlendirilmesi (konfigürasyonu)” olarak adlandırılacaktır.
RTU’nun yerel olarak taşınabilir bir bakım bilgisayarı vasıtasıyla konfigüre edilmesine/
parametrelendirilmesine ilave olarak, RTU veritabanı/konfigürasyonuna web-tabanlı uygulamalar
vasıtasıyla standart bir web tarayıcısı (Microsoft Internet Explorer) kullanarak bir internet bağlantısı
üzerinden (ADSL, vb.) uzaktan erişme imkanı ve uzaktan RTU veritabanını/ konfigürasyonunu gözlemek
ve ihtiyaç duyulacak herhangi bir türdeki değişiklik ve ilaveleri yapma kabiliyeti istenecektir. RTU
veritabanını/konfigürasyonunu bu yolla internet bağlantısı üzerinden bir PC’ye uzaktan yükleme kabiliyeti
de istenecektir.
Yüklenici, bu amaçla RTU’nun bu konudaki kabiliyetlerinin tüm detaylarını ve bu konuda sahada
yapacakları uygulamanın detaylarını TEİAŞ’a sunacakları dokümanlarda açıklayacaktır.
Trafo merkezlerinde ihtiyaç duyulacak ADSL linklerinin sağlanması TEİAŞ’ın sorumluluğu olacaktır.
32.3.1.3.6.2. RTU’nun konfigürasyonu
RTU için teleinformasyon planı İhale Dokümanları içinde verilmiştir. RTU; klasik trafo merkezlerinde
teleinformasyon planlarını, IEC 61850tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde ise teleinformasyon
planlarındaki verilere ilave olarak trafo merkezinin uzaktan kumanda edilmesi, izlenmesi ve cihazlara
(BCU, koruma rölesi, trafo izleme sistemi vs.) erişilmesi amacıyla gerekli tüm bilgileri kapsayacak şekilde
giriş/çıkış modülleri ve ilgili teçhizatla (terminal blokları, vs.) donatılacaktır. Bu teleinformasyon
planlarında belirtilmiş gereksinimlere ilave olarak, RTU donanımının genişleme kapasitesi %30 (teçhiz
edilmemiş) ve veri tabanının (yazılımının) da %30 hazır yedek kapasitesi olacaktır.
Master-Uydu RTU bağlantısı çerçevesinde Master RTU’nun Uydu RTU bağlanabilme kapasitesi, bütün
açılardan en az 10 Uydu RTU’nun bağlanabileceği ve tüm verilerinin işlenebileceği şekilde genişleyebilir
olmalıdır.
32.3.1.3.6.3. Veri Yapısı

RTU’nun konfigürasyonunun RTU iletişim linkleri üzerinden uzaktan yapılabilmesi imkanı tercih
edilecektir.
32.3.1.3.7. RTU’nun çalışmasının izlenmesi

Ne tür dış etkiler ve arızalar oluşursa oluşsun, RTU yanlış kumanda ve durum bilgisi iletmeyecek şekilde
tasarımlanmış olmalıdır.
Cihaz, donanım ve yazılım yönünden, herhangi bir arızanın tespit edilmesini mümkün kılacak ve bunların
kısa sürede giderilebilmesi için gerekli yapısal düzenlemelere sahip olacak şekilde tasarımlanmış olacaktır.
Herhangi bir arıza mümkün olduğunca lokalize edilecek ve bu arızanın tanımı hafızaya kaydedilecektir (bu
kayıt, seri çıkışa bağlanacak taşınabilir bakım bilgisayarı ile de okunabilecektir). Ayrıca BKM’ye arıza
bilgisi iletilecektir.
- Donanım arızaları
Donanım arızaları, yazılım ve donanımı otomatik izleme yöntemleriyle tespit edilecektir.
- Yazılım arızaları
Yazılımda, programların doğru olarak işleyip işlemediğini gözlemeye yönelik imkanlar bulunacaktır.
32.3.1.3.8. Veri Kaydetme (Opsiyonel)

RTU, bir bilgisayar kullanılarak bir veri kaydedicisi gibi çalışabilmelidir. Bakım bilgisayarı ekranında
gerçek zaman bilgileri oluşumları esnasında görülebilmelidir.
Kaydedilebilecek olaylar:
- durum değişiklikleri,

(İTM.183)
- ölçümler,
- kontol kumandaları ve ayar değerleri,
- kademe pozisyonları.
Bu fonksiyon opsiyoneldir. TEİAŞ tarafından ihtiyaç duyulduğunda bu fonksiyon talep edilebilecektir.
32.3.1.3.9. Raporlar
RTU, bakım bilgisayarında raporları gösterebilecektir. Raporlar RTU’nun, sinyallerin ve ölçümlerin o
andaki durumunu belirtecektir.
32.3.1.3.10. Olay Kaydetme Fonksiyonu (Opsiyonel)
Olay kaydetme fonksiyonu, grupları oluşturan tüm olay bilgilerini ayrı olay kaydediciye kaydetmek yerine,
tüm bilgileri yeterli hafıza kapasitesi olan bir RTU’da toplama ve bu verileri iletişim veri kanallarını
mümkün olduğu kadar yüklemeden istenen işletme merkezlerine iletme ve buralarda işleme fonksiyonudur.
Örnek olarak, gruplandırılmış veriler iletişim linkleri üzerinden BKM’ye gönderilirken, bu veriler talep
üzerine, RTU’nun ayrı bir kapısından (port), bir dial-up modem kullanılarak ve telekontrol linklerini
yüklemeden genel iletişim şebekesi yoluyla iletilebilir. Bu durumda bu verilerin uzaktaki bir PC'de
toplanması ve raporlanması için ayrı yazılımlar da gerekebilir. Verilerin RTU girişinde gruplandırılması da
(yaklaşık grup başına 10-20 sinyal) mümkün olmalıdır.
Bu opsiyonel özellik TEİAŞ tarafından talep edildiğinde, her sinyalin, olduğu anda istasyonda bu işe tahsis
edilmiş bir yazıcıda kaydedilme özelliğinin olup olmadığının ve varsa bunun sağlanabilmesi için gerekli
işlem ve teçhizatın TEİAŞ’a bildirilmesi gerekmektedir. Kayıtta olay ve zamanı bulunacaktır.
Yüklenici, TEİAŞ tarafından talep edildiğinde bu amaçla önereceği çözümlerin detaylarını verecektir.
32.3.1.3.11. Zaman Etiketlenmesi (Sıralı Olay Verileri)
Olay dizisi kaydetme işlevi sadece durum bilgileri için geçerlidir. Bu sinyaller tekli bilgi (SS) olabileceği
gibi ikili bilgi (DS) sinyalleri de olabilir.
Giriş sinyallerinin (SS veya DS) sıralı olay dizisine dahil olup olmayacakları programlama yoluyla
düzenlenebilecektir.
SOE verileri özel bir hafızada depolanacak ve zaman bilgisiyle birlikte özel bir mesajla BKM’ye
gönderilecektir.
SOE kayıt hafıza büyüklüğü en az 2000 olay kaydedebilecek büyüklükte olacaktır. TEİAŞ’a onay için
sunulacak dokümanlarda, en büyük kapasite ve RTU SOE kayıt hafızasının genişleme limiti belirtilecektir.
RTU, BKM’ye verdiği her cevap mesajında, bayrak set ederek SOE verisinin olduğunu belirtir bir bilgi
gönderecektir.
SOE verileri, kontrol merkezi tarafından istenmedikçe silinmeyecektir. Hafıza dolduğu zaman, en eski veri
silinerek üzerine yazılacaktır (ilk giren - ilk çıkar).
Bakım bilgisayarı üzerinden kaydedilmiş olayların izlenmesi mümkün olacaktır.
Aşağıdakiler gibi sıralama kriterleri verilecektir:
- olayın veya arızanın oluş zamanı,
- adı,
- öncelik sırası.
Bu tür bilgiler istek üzerine BKM’de bulunacaktır.
Tüm girişlerin x ms’de tarandığı varsayılırsa, aşağıdaki kurallar uygulanacaktır:

- 2x ms’den daha uzun süreli her değişim kaydedilecektir,
- x ms’den daha kısa süreli değişiklikler dikkate alınmayacaktır.

(İTM.183)
RTU’da, SOE bilgilerinin oluş zamanlarını kaydetmek üzere dahili bir zaman sayacı bulunacaktır.
RTU zaman etiket bilgilerini BKM’ye IEC 60870-5-101 ve/veya IEC 60870-5-104 protokollerinin çatı
yapısına uygun olarak gönderecektir.
32.3.1.3.12. Yerel İşletme (Opsiyonel)
Trafo merkezindeki kumanda edilen teçhizat RTU’ya takılan bir PC kullanılarak mahallinde kontrol
edilebilecektir. Ayrıca RTU’ya bağlı mahalli bir kumanda konsolu kullanılarak da kontrol yapılabilecektir.
Mahalli işletme aşağıdaki işlevleri yerine getirecektir:
 istasyon teçhizatını kumanda etmek,
 yazıcı vasıtasıyla veri kayıtlarını yapmak,
 alarm listesini oluşturmak,
 tarihsel verileri oluşturmak.
Bu fonksiyon opsiyoneldir. TEİAŞ tarafından ihtiyaç duyulduğunda bu fonksiyon talep edilebilecektir.
32.3.1.3.13. Bakım
32.3.1.3.13.1. Bakım ve Arıza Tespiti
Belirli zaman aralıklarında otomatik olarak çalışan kendi kendini kontrol yazılımı sağlanacaktır.
Ayrıca RTU, açıkça tanımlanmış ışıklı diyotlar (LED), göstergeler, giriş-çıkış simülatörleri gibi ilk kademe
arıza tespitini kolaylaştıracak imkanlara sahip olacaktır.
Tespiti kolay olmayan ikinci kademe arızalar için, Yüklenici aşağıdaki işlemleri yapabilecek bakım
ekipmanını (cihazın bir parçası olarak veya bağımsız) sağlayacaktır:
- Merkezi İşlem Biriminin testi,
- Hafıza testi,
- Giriş- Çıkış kartlarının testi,
- İletişim linklerinin testi.
Bakım paketinin kapsamı aşağıdaki işlemleri yapabilmeye uygun olmalıdır:
- hafıza içeriğinin dökümü,
- hafıza modifikasyonu,
- kısmi program icrası,
- adım-adım program icrası.
İletişimle ilgili arıza tespiti açısından, iletişimi izlemek ve hata aramak için kullanılan cihazların iletişim
zincirine girmesini sağlamak üzere RTU modem arabiriminde ilave bir V24 kapısı bulunacaktır. Bu
cihazlar veri iletişim analizleri yapacaktır.
Yazılım, bakım mühendisinin, normal sistem çalışmasını bozmadan, alınan ve gönderilen mesaj bitlerini tek
tek inceleyebilmesini temin edecek bir gözlem imkanı sağlayacaktır.
Uzaktan arıza tespiti mümkün olmalıdır. Bu amaçla RTU alarmları BKM’ye iletilecektir. Yüklenici
TEİAŞ’a onay için sunacağı dokümanlarda, bu amaçla hangi RTU alarmlarının BKM’lere gönderileceği
konusunda bilgi verecektir.
32.3.1.3.13.2. Operatör bilgisayarına ve server bilgisayarlarına yüklenecek yazılımın ana
işlevleri
 Veri kaydı,
 Raporlama,

(İTM.183)
 SOE verileri kayıt ve sıralanması,
 Veritabanı bakımı (yükleme, depolama),
 Arıza bulma/ yazılım bakımı / veri analizi/ test.
RTU bakımı ve parametrelendirme/ konfigürasyon işlemleri için gerekli yazılım Yüklenici tarafından
sağlanacaktır.
Bakım yazılımı aşağıdaki özellikleri de destekleyecektir:
• Bu bakım aracını, RTU’nun hem lokal hem de uzaktan arıza bulma işlemlerinde kullanma ve
komponentler için açık metin olarak detaylı arıza bulma sonuçları sağlama imkanı.
• Telegramları okuyarak ve göndererek RTU’nun tüm iletişim arayüzlerinin test edilmesi imkanı.
• Standart IEC 60870-5 arayüzleri içeriğini açık metin olarak (tekli bitler olarak değil) gösterme imkanı.
RTU’nun veritabanlarını, RTU’dan RTU konfigürasyon aracına geri yükleme imkanı tercih edilecektir.
32.3.1.3.13.3. Teknik Dokümantasyon
Aşağıdaki dokümanlar sağlanacaktır:
1. RTU ile birlikte bir montaj dokümanı verilecektir. Bu doküman aşağıdakileri içerecektir:
. RTU konfigürasyonu,
. her tip giriş/çıkış kartlarının sayısı,
. kabin’in yapısı ve düzenleniş biçimi,
. teleinformasyon listeleri.
. RTU Sinyal Listeleri.
Bu dokümanlar TEİAŞ’ın onayına tabi olacaktır.
Yüklenici, bu dokümanın doğrudan RTU içinde saklanmasını sağlayacak olanakları temin edecektir.
Merkezde, BKM’de ve Bakım Ekibinde kullanılmak üzere bu dokümanların nihai kopyaları da verilecektir.
2. RTU hakkında teknik bilgileri içeren Genel El kitabı. Bu kitapta en azından aşağıdaki konular yer
almalıdır:
. RTU’nun montaj kılavuzu,
. RTU'nun kullanım kılavuzu,
. koruyucu ve düzeltici bakım yöntemlerini içeren bakım kılavuzu,
. ilave edilebilecek yazılımların (veritabanı üreteci, simülatörler v.b.) yüklenme talimatı,
. ilave yazılımların (veritabanı üreteci, simülatörler v.b. ) kullanma kılavuzu,
. blok diyagram,
. kart devre şemaları,
. kart eleman yerleşim şemaları,
. kart ve parça listeleri,
. arıza bulma yöntemleri,
. özellikleri ve doğruluk sınıflarıyla birlikte gerekli bakım ve ölçü aletlerinin listesi,
. RTU konfigürasyonu için kullanıcı kılavuzu,
. imalatçı adresi, teknik destek hattı telefon ve faks numaraları ile elektronik posta adresi.
Merkezde, BKM’de ve Bakım Ekibinde kullanılmak üzere bu dokümanların kopyaları da Yüklenici

(İTM.183)
32.3.1.4. RTU teknolojik özellikleri
32.3.1.4.1. Besleme kaynağı özellikleri
Genel çalışma koşulları aşağıdaki tabloda verilmiştir:
KAYNAK TİPİNİN ÖZELLİKLERİ UZAKTAN KUMANDA VE HABERLEŞME EKİPMANI
(SOURCE TYPE CHARACTERISTICS) TELECONTROL AND COMMUNICATION EQUIPMENT
Ur anma gerilimi 48 V
(Ur rated voltage)
Topraklama Pozitif terminal toprağa bağlanacak
(Earthing) (The positive terminal shall be connected to the earth)
Gerilim anma aralığı:
-yerleşik işletim şartlarında 42 to 58 V
-1sn’den büyük olmayan süreli geçici - 12.5 % to + 21 %
işletim şartları
(Rated range of voltage :
-in established
operating conditions
-in transient operating conditions of
duration not greater than 1 s)
Frekansı  100Hz AC bileşen Tepe-tepe (Peak to peak): 3%
(AC component with a frequency  100 Hz)
Elektriki etkiler
(Electrical disturbances)
Öncekiler (redresör tepkisinin özellikleri)Maksimum genlik: ± 20 V
üzerine bindirilebilir kazaen değişimler (Maximum amplitude)
(Accidental variations super-imposable Maksimum süre: 10 ms
upon previous ones (characteristics of (Maximum duration)
rectifier response)) Maksimum eğim: 100 V/ms
(Maximum slope)
Besleme geriliminin geçici iptali (Harici 20 msn boyunca gerilim yok
kısa devre) (No voltage during 20 ms)
(Transitory cancellation of supply voltage
(external short-circuit))
- DC Besleme
Gerilim nominal sınırları içinde olmadığı zaman RTU herhangi bir hatalı kumanda vermeyecek, veya hatalı
durum değişikliği bilgisi göndermeyecektir. Buna ilaveten RTU oluşabilecek aşırı gerilimlerden zarar
görmeyecek şekilde tranzient yutucular ile korunacaktır.
RTU - DC sistemi bağlantısı yanlışlıkla ters polaritede yapılırsa, muhtemel bir sigorta atması dışında hiçbir
devre elemanı hasar görmeyecektir.
32.3.1.4.2. Elektriksel bozulmalar
Yüklenici, elektriksel karışıklıklardan dolayı oluşan hatalarda sistemin doğru biçimde çalışması için gerekli
tüm tedbirleri alacaktır.
32.3.1.4.3. Elektromanyetik alan etkileri
RTU, aşağıdaki alanların etkisinde kalsa dahi şartnamesine uygun olarak çalışmasına devam edecektir:
- Sürekli ve 1-3 sn arası geçici 50 Hz’lik manyetik alan (IEC 77B, kısım 38). Değerler: sürekli = 30 A/m,
geçici = 150 A/m.

(İTM.183)
- IEC 801-3’te tanımlanan ve 27 ila 500 MHz arasında ve değeri 10 V/m olan sinüzoidal elektrik alanı.
32.3.1.4.4. İklim Koşulları
RTU en azından IEC 359’da tanımlanan kategori 1’in koşullarına (anma çalışma aralığı ve maksimum
çalışma limitleri hariç) dayanacaktır. Anma Çalışma Aralığı ve Maksimum Çalışma Limitleri -10°C ve
+55°C arasında olacaktır.
RTU ve modemlerin tabi olabileceği çevre sıcaklıkları ve bağıl nem oranları aşağıdaki tabloda
gösterilmektedir.
Anma çalışma aralığı T1: T2:

(Rated operation range) -10°C +55°C
Maksimum çalışma limitleri T3: T4:
(Maximum operation limits ) -10°C +55°C
+ 23°C’de Bağıl nem 80 %
(Relative humidity at + 23°C)
Depolama ve Nakliye şartları -40°C +70°C
(Storage and transport
conditions )
Çalışma yeri örneği Kumanda binası
(Operation location example)
32.3.1.4.5. Mekanik kısıtlar

RTU çalışma ve taşıma esnasında çarpmalara, vibrasyona, vs maruz kalabilir. Temel olarak cihazın
mekaniki sağlamlığını test etmek üzere IEC 60068-2-6’da tarif edilen test uygulanacaktır.
32.3.1.4.6. Emreamadelik performansı
RTU aşağıdaki MTBF değerlerini haiz olmalıdır:
 Merkezi ünite ve güç kaynağı için MTBF > 50 000 saat,
 Giriş - Çıkış kartları için MTBF > 80 000 saat.
Yüklenici TEİAŞ’a onay için göndereceği dokümanlarda, en az % 99.8 emreamadelik değerinin
sağlandığını gösterecek MTBF ve MTTR değerlerini ve hesaplarını sunacaktır.
32.3.1.4.7. Yapısal Düzen
- Klasik trafo merkezlerinde RTU'nun konulacağı Kabin
RTU toza karşı ve haşerata karşı korumalı, dahili şartlarda çalışacak kabin içinde olacaktır. Kabin’in
koruma derecesi en az IP41 olacaktır.
Hava akımı ancak bir filtreden geçirilerek mümkün olacaktır.
Kablo girişi alt ve/veya üstten olacaktır. Test panelleri ve güç kaynakları dahil olmak üzere tüm RTU
parçaları kabin içinde olacaktır. Mekanik olarak, RTU kabini 19 inçlik raf yapısına uygun olacaktır.
RTU kabininin kapısı 180°’ye kadar açılacaktır.
Bağlantılar terminal dizileri üzerinden yapılacaktır. Kabin duvara dayalı olarak monte edilebilecektir.
Cihazın tüm bölümlerine hiçbir parçanın sökülmesi gerekmeden ulaşılabilecektir.
Kabinin tüm metalik parçaları ana çatıya esnek bakır teller vasıtasıyla bağlanacaktır.
Cihazda bir mekanik toprak terminali bulunacak ve bu terminal açık olarak markalanacaktır. Cihazın
mekanik toprağı cihazın 0V barasından yalıtılmış olacak, ancak kullanıcının bu bağlantıyı yapabilmesini
teminen iki terminal arası bir bağlantı parçasıyla bağlanabilir olacaktır.

(İTM.183)
IEC 61850 tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde RTU, TM otomasyon panosuna konulacaktır.
- Güç kaynağı
RTU yedekli güç kaynağı modüllerine sahip olacaktır. Bunlardan birisinin arızalanması durumunda diğeri
RTU ve modemleri kesintisiz olarak beslemeye devam edecektir. Bu güç kaynaklarının her birinin
kapasitesi RTU (gelecek için öngörülen genişlemeler dahil) ve modemleri beslemek için yeterli olacaktır.
Bu güç kaynağı modüllerinin birinin arızalanması durumunda, bir alarm üretilecektir. Bu alarm RTU’da
gösterilecek ve TEİAŞ’ın SCADA Sistemi kontrol merkezine gönderilecektir.
- Merkezi işlem birimi ve hafıza
RTU mikroişlemci denetimli olacaktır. Mikroişlemci yaygın olarak kullanılan ve endüstri standardında
olacaktır. Kartların yuvalarından çıkarılması veya 48 V besleme kesilmesi sonucunda, RTU’nun yeni
baştan yüklenmesi ve/veya konfigürasyonunun yenilenmesi gerekmemelidir ve bunu teminen CPU ve RAM
ile ilgili gerekli koruyucu önlemler alınmalıdır.
RTU yedekli merkezi işlem modüllerine sahip olacaktır. Bu merkezi işlem birimlerinden birinin
arızalanması durumunda, RTU tüm fonksiyonları ve aynı performansla çalışmaya devam edecektir.
Bu merkezi işlem modüllerinin birinin arızalanması durumunda, bir alarm üretilecektir. Bu alarm RTU’da
gösterilecek ve TEİAŞ’ın SCADA Sistemi kontrol merkezine gönderilecektir.
- Giriş/Çıkış devreleri
RTU tüm giriş-çıkış ve çevre birimleri işlevleri açısından modüler bir yapıda olacaktır. Yapımcı her sinyal
tipi için esneklik miktarını bildirecektir.
- FSK Modemler
RTU, kontrol merkeziyle iletişimi sağlamak üzere kabin içine monte edilmiş iki adet dahili FSK modem ile
Yüklenici tarafından teçhiz edilecektir. Bu modemler bir sonraki bölümde verilmiş olan işlevsel şartlara
uygun olacaktır.
Yüklenici tarafından temin edilecek ve trafo merkezine tesis edilecek RTU için BKM tarafında kullanılacak
FSK modemler ile yönlendirici vs. gibi ihtiyaç duyulan diğer teçhizat ve bunların konulacağı kabinler
Yüklenici tarafından temin ve tesis edilecektir.
32.4. FSK Modem Teknik Şartnamesi
BKM’deki FSK modemler (harici tip, raf yapısında olabilir) ve RTU tarafındaki FSK modemler (RTU
kabininde teçhiz edilmiş) için aşağıdaki şartname geçerli olacaktır.
32.4.1. RTU- BKM iletişimi için modem
RTU link modemleri, RTU ile kontrol merkezindeki iletişim sistemi arasında veri iletişimi için
kullanılacaktır.
Mevcut modemlerin ana özellikleri aşağıdaki tabloda verilmiştir:
Modülasyon FSK
Çalışma modları tam dubleks
Çalışma hızı 2400 baud’a kadar
Çalışma frekansları ITU-T R.36, R.37, R.38A, R.38B, 601 (1320 ± 200 Hz),
602 (2760 ± 200 Hz), 1201 (1140 ± 400 Hz) ve 1202
(2850 ± 400 Hz)
İletişim çıkışı:
- Empedans yüksek empedanslı veya 600 ohm, trafo yalıtımlı
- Verici sinyal seviyesi maks: 0 dBm min: -32 dBm
- Alıcı seviyesi 0 dBm - -36 dBm
Kullanıcı tarafı (DTE arayüzler) Digital input/output için 1 RS232 terminal ve analog input/output için 1
RS232 terminal.
İletişim hızı en azından 0,2 kb/s ila 2,4 kb/s arasında programlanabilir ve/veya ayarlanabilir olacaktır. Daha
yüksek hızlar ve TCP/IP üzerinden bağlantı (IEC60870-5-104 protokolü kullanımı durumunda) için
yönlendiriciler, vb. gibi gerekli tüm teçhizat da Yüklenici tarafından sağlanacaktır.

(İTM.183)
Yüklenici, önerdiği modemlerin etkilenmeden çalışabilecekleri iletişim hattı bozulmalarının (seviye, grup
gecikmesi, distorsiyon, jitter, vs) seviyelerini, TEİAŞ’a onay için sunacağı dokümanlarda belirtecektir.
Modem, şeffaf olarak karakter tipi veri iletişimini sağlayacaktır. Uçlar arasında (RTU ve BKM) aşağıdaki
iletim yöntemi uygulanacaktır:
a) İletim usulü: asenkron, tam dubleks.
b) İletişim protokolü: IEC 60870-5 standardına uygun.
32.4.2. İşlevler
Modem değişik hat karakteristiklerine göre seçilebilir dengeleme (equalisation) imkanı ve uyumlamalı
dengeleyiciye sahip olmalıdır.
Modemin frekansı, band genişliği ve hızı programlanabilir/ayarlanabilir olacaktır.
Modem ITU-T V54 tavsiyesine uygun olarak döngü 2 ve 4 (bu döngülerin uzaktan veya mahalli kontrolü
ile birlikte), ve döngü 3 (mahalli kontrol) gibi bakım kolaylaştırıcı imkanlara sahip olacaktır.
Modemin ön bölümünde, en azından cihazın bakımına yardım edecek LED göstergeler bulunacaktır. Bu
LED göstergeler:
- V24 arayüzünün işaretleşme faaliyetiyle ilgili gözlemleri (TXD, RXD,...) yapabilecek,
- arızaları gözleyebilecektir.
Cihazın her açılışında, kendi kendini otomatik olarak analog döngü durumunda test edebilecek programa
sahip olacaktır
32.4.3. Teknik özellikler
- İletişim hızı asgari olarak: 200 bps (360 Hz ve 480 Hz band genişliği ITU-T R38 A ve B), 300 bps, 600
bps, 1200 bps, 2400 bps.
- Yalıtım ve koruma: Verici Tx ve Alıcı Rx uçları trafo ile yalıtılmış.
- Hat devresi: yüksek empedanslı veya 600 ohm.
- Rx ve Tx seviye ayarı: kademeli olarak ayarlanabilir.
Not: PLC kanalları için nominal Tx ve Rx seviyeleri, 200 bps için -9 dBm olacaktır.
- Kullanıcı arabirimi: ITU-T V24 ve V28 tavsiyelerine uygun.
- Test noktaları: Rx ve Tx hat.
- Güç Kaynağı: RTU tarafındaki modemler için 48 V DC, BKM’deki modemler için 220 ± %15 V, 50 Hz.
 Düşük hızlar için, birçok data kanalı bir analog PLC ve Telefon kanalından frekans çoklama yöntemiyle
(FDM) bir arada iletileceğinden, her modem kendi iletim kalitesini bozmayacak şekilde komşu kanalların
bastırılmasını sağlayacak seçiciliğe sahip olmak üzere verici ve alıcı filtrelerle teçhiz edilecektir.
 Kanal çoklaması nedeniyle, modem alıcısının girişi nominal giriş değerinin 5 katına çıkabilen giriş işaret
seviyelerine maruz kalabilir. Dolayısıyla, modem ön giriş devreleri, bu seviyenin, alıcının hatalı
çalışmasına ya da intermodülasyon bozulmasına uğramasına engel olacak yapıda olacaktır.
32.5. Eğitim
Yüklenici, bu kapsamda temin edilecek RTU ve modemlerin işletilmesi, bakımının yapılması ve
genişletilmesi için gerekli olan eğitimi verecektir.
Eğitim dokümanları Türkçe veya İngilizce olacaktır. Bununla beraber, eğitimler Türkçe olacaktır.
Yüklenici, TEİAŞ personelini iyi bir şekilde eğitmek için gerekli doküman ve gereçleri sağlamaktan
sorumlu olacaktır. Eğitim fiyatı, Komple 380 kV ve 154 kV merkezler için, birim fiyat teklif cetvelinde "sekonder
eğitim" iş kalemi içinde olacak ve RTU eğitimi sekonder eğitimlerle beraber verilecektir. Ancak, Tevsiat 380 kV
ve 154 kV merkezler için “RTU Eğitimi” merkezin birim fiyat teklif cetvelinde ayrı bir iş kalemi olarak
belirtilecektir. Eğitim, temin edilen tüm teçhizatın başarılı bir şekilde bakımı ve işletilmesi için gerek
duyulan detaylı bilginin TEİAŞ personeline temini için gereklidir.

(İTM.183)
Eğitim programı en azından aşağıdaki konuları kapsayacaktır:
- Bu kapsamda temin ve tesis edilecek RTU, RTU modülleri ve modemler hakkında detaylı bilgi.
- RTU’da arızayı bulma, bulunan arızalı kartları tamir etme, yedek kartlarla değiştirme.
- RTU ve modemlerin montajı ve servise alınması.
- RTU’ya gerekli modüllerin ilave edilmesi ve gerekli parametrelendirme yapılarak genişletilmesi.
- RTU bakım ve parametre aracının kullanımı
32.6. RTU Saha ve Point-to-Point Testleri

32.6.1. RTU Montaj/Kablaj Kontrolü ve Servise Alma Testleri
RTU montajının tamamlanmasından sonra, TEİAŞ ve Yüklenicinin katılımıyla RTU donanım, yazılım ve
montaj/kablaj kontrolü ile servise alma ve fonksiyon testleri yapılacaktır. Gerekli bütün test teçhizatı
Yüklenici tarafından sağlanacaktır.
32.6.2. RTU Point-to-Point Testleri
Aşağıdaki aktivitelerin tamamlanmasından sonra, trafo merkezi ile ilgili kontrol merkezleri (ilgili BKM,
MKM/ADKM) arasındaki veri iletişiminin doğruluğunun test edilmesi amacıyla RTU point-to-point testleri
yapılacaktır:
- Nihai RTU Sinyal listesinin Yüklenici tarafından TEİAŞ’a sunulması ve bunun TEİAŞ tarafından
onaylanması.
- Yüklenici tarafından trafo merkezi tesis işlerinin tamamlanması.
- RTU’nun Yüklenici tarafından trafo merkezinde montaj ve servise alma testlerinin tamamlanması.
- Yüklenici tarafından modemlerin RTU ve ilgili bölgesel kontrol merkezi tarafında monte edilerek
servise alınması.
- TEİAŞ SCADA Sisteminde trafo merkezinin veritabanı ve şemalarının TEİAŞ tarafından hazırlanması.
- Trafo merkezindeki RTU ile ilgili bölgesel kontrol merkezi arasındaki veri iletişim linklerinin TEİAŞ
tarafından tamamlanması ve servise alınması.
RTU Point-to-Point testlerinin amacı trafo merkezi ile kontrol merkezleri arasında veri iletişiminin
doğruluğunu kontrol etmek ve hatalı verileri ve problemleri belirlemektir. Hatalı veriler ve problemler
düzeltildikten sonra tekrar test edilecektir. Bu testler sırasında gerçek verilerin kontrol edilmesine ilave
olarak, simülasyon testleri de yapılacaktır. Durum ve alarm bilgilerinin olası tüm durumlarının (çiftli
bilgiler için 01, 10, 00 ve 11 ile tekli bilgiler için 1 ve 0 durumları) RTU’da simüle edilerek kontrol
merkezine doğru gittiği ve zaman etiketlerinin doğru olduğu kontrol edilecektir. Analog bilgiler için, çeşitli
değerler (tam skalanın çeşitli yüzdeleri, ters yönde değer) simüle edilecek ve bunların kontrol merkezlerine
doğru gittiği kontrol edilecektir. Test sonuçları, trafo merkezi için hazırlanacak RTU Point-to-Point Test
föyüne işlenecektir. Kalan hatalı bilgiler ve problemler de kaydedilecektir. Gerekli tüm simülatörler (sayısal
giriş, analog giriş, analog çıkış, vb.) Yüklenici tarafından sağlanacaktır.
Trafo merkezi için RTU point-to-point testleri, Yüklenicinin ve TEİAŞ’ın mühendisleri tarafından
yapılacaktır. Bu amaçla, Yüklenicinin ve TEİAŞ’ın mühendisleri trafo merkezinde bulunacaktır. Buna
ilaveten, bir TEİAŞ mühendisi BKM’de ve bir TEİAŞ mühendisi de MKM’de bulunacaktır. Gerekli
görülmesi durumunda bir TEİAŞ mühendisi de ADKM’de bulunacaktır.
32.7. Malzeme ve Hizmetlerin Listesi
Yüklenici, sistemin tümünün hizmetlerin kapsamına ve teknik şartnameye uygun olarak tam ve doğru
çalışmasını garanti edecektir. Dolayısıyla, yukarıdakilere ilaveten, yukarıda bahsedilmeyen, ancak
RTU’dan beklenen fonksiyonlar için gereken tüm ilave teçhizat da temin edilecektir.
BÖLÜM  33
(İTM.183)
33. KİLİTLEME VE KİLİT DÜZENLERİ
33.1. Kilitleme
33.1.1. Genel
Bütün ayırıcılar ve topraklama aletleri, mekaniki ve takiben elektriki kilitlemeye sahip

olacak ve bu kilitleme düzenekleri TEİAŞ’ ın onayından geçecek, normalde elektriki olarak
çalışan teçhizatın elle çalışma sistemini de içerecektir.
Mekaniki kilit, el gücünün tatbik edileceği noktalarda tatbik edilecek olup, bu nokta
uzağındaki yerlere kuvvet etki etmeyecektir.
Şayet anahtarlı kilitleme sistemi kullanılıyorsa, mekanizmada kalan anahtarı çıkartma

esnasında kesici açması olmamalıdır. Mahalli acil açma düzenekleri bu anahtarlı kilitlemeden
ayrı ve farklı olacaktır.
Bütün elektriki kilitlemeler, işletme gerilimini kesme esasına göre çalışacaktır.

Kilitlemedeki besleme inkıtaı veya bağlantı kopukluğu yanlış çalışma yaratmıyacak veya
müsaade etmeyecektir.
Toprak ayırıcısı ilgili ayırıcılarla o şekilde kilitlenecektir ki, ilgili ayırıcı açılmadan toprak
ayırıcısı kapatılamayacaktır.
33.1.2. İşin Kapsamı
Yüklenici; TEİAŞ’ ı tatmin edecek şekilde kilitleme düzeninin tasarımı, temini ve servise
alınmasından sorumlu olacaktır. Tasarım, merkezdeki tersiyer yükleri, AC yardımcı servis, DC
yardımcı servis gibi tüm fiderlerle yüklenici tarafından temin edilen ve TEİAŞ tarafından lüzum
görülen bütün aletleri kapsayacaktır.
33.1.3. Trafo Merkezi Fiderleri
Yüklenici, Merkezin bara düzenine bağlı olarak ve ilerde iki ana bara + transfer bara
düzenine geçebilmek için gerekli düzenekleri de ihtiva eden bir kilitleme sistemi tasarlıyacaktır.
a) Bara ayırıcısı; sadece aşağıda belirtilen şartlarla açılıp kapanabilir (hat fideri, trafo fideri ve
transfer fideri için uygulanacaktır).
I. (i) İlgili bara toprak ayırıcısı açık

(ii) Diğer bara ayırıcısı ve ilgili kesici açık
II. (i) İlgili bara toprak ayırıcısı açık

(ii) Bar bağlayıcı serviste. Diğer bara ayırıcısı kapalı.
b) Hat ayırıcısı; sadece ilgili kesicisi ve hat toprak ayırıcısı açıksa, açılıp kapatılabilir.

(İTM.183)
c) Hat transfer ayırıcısı; sadece bütün geri kalan hat transfer ayırıcıları, transfer bara toprak
ayırıcısı, hat ayırıcısına ait toprak bıçağı ve transfer kesicisi açıksa, açılıp kapatılabilir.
d) Hat toprak bıçağı; sadece ilgili hat transfer ayırıcısı, kesicisi ve hat ayırıcısı açıksa ve hat
tarafında gerilim yoksa kapatılabilir.
e) Bara toprak ayırıcısı; sadece bütün ilgili bara ayırıcıları açıksa kapatılabilir.
f) Transfer fideri transfer bara ayırıcısı; transfer fider kesicisi ve transfer bara toprak ayırıcısı
açıksa, açılıp kapatılabilir.
g) Transfer bara toprak ayırıcısı; bütün hat transfer ayırıcıları ve transfer fideri kesicisi ve
ayırıcıları açıksa kapatılabilir.
h) Bar bağlayıcı fideri ayırıcıları; ilgili bara toprak ayırıcısı ve bar bağlayıcı kesicisi açıksa
açılıp kapatılabilir.
i) Hat fideri, trafo fideri ve bara bağlayıcı fiderde, ilgili ayırıcıların kontaklarında faz
uyuşmazlığı olduğunda, kesicinin kapatılmasını önleyici kilitleme olacaktır. Transfer fideri
için, ilgili ayırıcıları ve geri kalan fiderlerin transfer ayırıcılarında faz uyuşmazlığı olduğunda,
kesicinin kapatılmasına müsaade edilmeyecektir.
j) 380kV ve 154 kV ayırıcıların yakından “elle” kumandasında (kurma kolu takılı olduğunda
veya ayırıcı mekanizma kutusu üzerinden ayırıcı yakın konuma alındığında), kesicinin
kapamasını engelleyecek bir kilitleme konacaktır.
k) Tüm motor kumandalı ayırıcılarda, ayırıcı açma ve kapama işlemi tamamlanmadan kesicinin
kapanmasını engelleyen bir kilitleme düzeni tesis edilecektir.
l) Metal clad trafo fiderlerindeki toprak bıçağı ile bu fideri besleyen 154 kV trafo fideri kesicisi
arasında karşılıklı kilitleme düzeni tesis edilecektir. Metal clad fiderlerle ilgili diğer kilitlemeler
ilgili şartnamesinde detaylı olarak verilmiştir.
m) 33kV metal clad kuplaj fiderine tek hat şemasında belirtilen özelliklerde bir akım trafosu
konulacaktır. Trafo fiderlerinin paralel çalışmasını engellemek amacıyla elektriki kilitleme
yapılacak, klasik tip trafo merkezlerinde 33kV trafo ve kuplaj fiderlerine ait kumanda
panosuna, IEC 61850 tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde ise 154kV trafo fiderlerinden
birinin koruma ve kumanda panosuna en az 5 kontaklı kilitli (senkron anahtarı gibi) bir
anahtar konulacak, bu anahtar yardımıyla manevra sırasında kuplaj ile trafo fiderlerinin ve
varsa kuplaj ile otoprodüktör/üretim fiderlerinin karşılıklı kilitlemeleri iptal edilecektir. Ayrıca
kilidin iptal edildiğine dair kumanda panosuna sinyal çıkarılacaktır. Anahtar eski konumuna
getirilene kadar kilitleme çözülmüş olacaktır. Paralel çalışma sırasında meydana gelebilecek
bir kısa devre arızasında oluşabilecek riski azaltabilmek için 33kV metal clad kuplaj fiderine
konulan akım trafosu sekonderinden beslenen aşırı akım + toprak koruma rölesi tesis
edilecektir. Bu aşırı akım koruma rölesi kuplaj fiderine ait metal clad panoya konulacak olup
kısa devre arızasında paralele alınan trafoların kuplaj kesicisini ani olarak açtırmak amacıyla
kullanılacaktır. Yalnızca 1 trafo ve kuplaj kesicisinin aynı anda çalışması durumunda yanlış
açmaları engellemek amacıyla kuplaj fiderindeki bu koruma kilit çözme anahtarı
çevrildiğinde aktif olacak, anahtar “off” konumunda devre dışı olacaktır.

(İTM.183)
n) 380kV ve 154kV kesicilerin mekanizma kutusu üzerindeki yakın/uzak/devre dışı konumlu
anahtarı ile ilgili kilitlemeler "KONTROL, SİNYALİZASYON, ALARM, ARIZA İHBAR,
ANNONSİYATÖR VE ÖLÇME" bölümünde yer almaktadır.
IEC 61850 tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde yukarıda bahsedilen kilitlemeler

kablaj ile yapılacak olup ayrıca bu kilitlemeler TM Otomasyon sisteminde dijital olarak da
(GOOSE ile) yapılacaktır. TM otomasyon ekranından yapılan bir kumanda herhangi bir kilitleme
nedeniyle yapılamıyorsa nedenleri ile birlikte ekranda görülebilecektir.
33.1.4. Tersiyer Yükler
Tersiyer sisteme bağlı her aletin bakım gereksinimi için ferdi kilitleme yapılacaktır.
Tersiyer sargılı birkaç ototrafonun paralel çalışması uygun kilitleme düzeni ile
önlenecektir.
Oto-trafo Tersiyer Baraları Kilitleme Sırası :
Her durumda, iki veya daha fazla ototrafonun tersiyer sargısını aynı reaktör veya yardımcı
servis trafosu üzerinden paralel çalıştırmak mümkün olmayacaktır.
Her ototrafo, normal işletmede kendi reaktörü ve/veya yardımcı servis trafosunu
besleyecektir. Genelde, istisnai durumlarda, ototrafonun kendi beslediği reaktör veya yardımcı
servis trafosu açtığı veya bakım için açıldığında, ototrafonun tersiyer sargısı diğer reaktör veya
yardımcı servis trafosunu beslemeye müsaade edecektir.
Teklif sahipleri, yukarıda belirtilen gereksinimler doğrultusunda komple emniyet sistemini

tasarlayacaktır.
33.1.5. Yardımcı Servis
Birim fiyat listesinde yardımcı besleme amacıyla dizel generatör temini istenmişse,
Yüklenici, istasyon yardımcı servis trafosunun dizel generatörle paralel bağlanmamasını temin
etmek üzere gerekli uygun kilitleme düzenini tesis edecektir
.
Trafo Merkezi dışından beslemenin olduğu istasyonlarda, TEİAŞ ile tersi için
anlaşılmamışsa, paralel çalışmayı önleyici kilitleme konulacaktır.
AC yardımcı gerilim jeneratörü
Klasik, GIS ya da 61850 tabanlı otomasyonlu trafo merkezlerinde iş kapsamı veya fiyat
formlarında belirtilmişse 154kV merkezler için en az 60kVA, 380kV merkezler için en az 100kVA
gücünde, harici tip, kabinli, AC yardımcı servis trafolarının devre dışı olması durumunda
otomatik olarak devreye girebilen 1 adet dizel motorlu jeneratör temin edilecektir.
Yardımcı servis trafolarının herhangi biri ile bu jeneratör paralel çalıştırılmayacaktır.

(İTM.183)
Jeneratör, uzaktan kumanda odasından ve yakından jeneratör üzerindeki butonlar
aracılığıyla kumanda edilebilecektir. IEC 61850 tabanlı dijital otomasyon sistemine sahip trafo
merkezlerinde TM otomasyon sistemi üzerinden jeneratörü kumanda etmek mümkün olacaktır.
Jeneratörün etrafı güvenlik amacıyla demirli tel çit ile kapatılacaktır. Jeneratöre ulaşım için
tel çitli kapı yapılacaktır. Bu kapı açık iken AC panoya sinyal çıkarılacaktır. Demirli tel çit
içerisinde jeneratör hareket etmeyecek şekilde sabitlenecek ve jeneratörün montajı
 Bu şartname kapsamındaki jeneratörler Elektrik, Malzeme ve Montaj İşlerine ait Birim

Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya Tek Hat Şemalarında ve/veya Garantili Karakteristik
Listesinde aksi belirtilmedikçe aşağıda belirtilen teknik özelliklerde oacaktır.Harici tip
olacaktır.
 Manuel çalıştırılacak veya otomatik devreye girebilecektir.
 Doğalgaz ile çalışan jeneratörler kabul edilmeyecektir.
 3 fazlı olacaktır.
 Anma gerilimi 0.4kV, anma frekansı 50 Hz olacaktır.
 AC panoya bağlantısı 60kVA için en az 1kV, 4x25 mm2; 100kVA için ise en az 1kV,
4x50 mm2 lik kablo ile yapılacaktır.
 Alternatör güç faktörü tam yükte en az 0.8 olacaktır.
 Start şekli elektriki olmalıdır. İlk hareket aküler aracılığıyla yapılacaktır. Bu aküler bakım
gerektirmeyecektir. Akülerin tam şarjlı tutulması için motor tahrikli şarj alternatörü
bulunacaktır. Aküler, bu alternatör tarafından beslenecektir. İpli (mekanik) start
çözümleri kabul edilmeyecektir.
 Kabin dışına monte edilmiş acil durdurma butonu bulunacaktır.
 Yakıt deposu çelik sacdan imal edilecektir. Yakıt deposu üzerinde dolum kapağı, seviye
göstergesi, hava boşaltma borusu ve boşaltma tapası bulunacaktır.
 En az üç saat bir depo yakıt ile sorunsuz tam yükte çalışabilmelidir. Değişken yükler
altında sürekli çalışmaya elverişli olmalıdır.
 Emilen havanın toz ve pisliklerden arınmasını sağlayan hava filtresine sahip olacaktır.
 Tüm yağ, yakıt ve hava filtreleri değiştirilebilir tipte olacaktır.
 Aşırı akım çekildiğinde devreyi kesen jeneratörü koruyan şalter içerecektir. Bu durumda
veya jeneratöre ait diğer korumaların çalışması durumunda AC panoya sinyal
çıkarılacaktır.
 A.C. Çıkış voltajını ve akımını gösteren kadrana sahip olacaktır. Jeneratör için AC
panoda ölçü aleti veya sayaç vs. kullanılmayacaktır.
 İlk çalıştırmada veya soğuk havalarda kolay çalıştırma amaçlı, zengin yakıt karışımı
sağlayan sisteme sahip olmalıdır.
 Motor yağsız kaldığında çalışmasını önleyerek motoru koruyan alarm sistemine sahip
olacaktır.
 Aksi belirtilmedikçe sipariş konusu jeneratörler -25ºC ile +50 ºC ortam sıcaklığında ve
%90 bağıl nem ortamında kullanılmaya uygun olacaktır.
 Soğutma sistemi fanlı veya su soğutmalı olabilecektir. Soğutma sistemleri termostatlar
ile kontrol edilecektir.
 Dönen ve sıcak parçalara dokunmayı engelleyen kafese sahip olacaktır. Bu kafes çelik
sacdan veya çelik profilden imal edilecek ve yağ, su veya yakıt ikmallerinin rahatça
yapılmasına olanak sağlayacaktır.
 Jeneratörün alt kısmı tamamen kapalı olacaktır. Alt kısımdan jenaratör aksamına erişim
mümkün olmayacaktır.
 Tekerlekli tip jeneratörler kabul edilmemektedir.
 Jeneratör topraklaması mevzuata uygun olarak yapılacaktır.
 Jeneratör üzerinde kolaylıkla görülebilen paslanmaz çelik veya paslanmayan başka
metalden yapılmış jeneratöre ait karakteristik bilgilerin bulunduğu bir işaret plakası
olacaktır.

(İTM.183)
 Jeneratör kablo terminal kutusu bağlantıları rekor ile yapılacaktır. Terminal kutusunda
sacında yırtık açılarak yapılmış olan çıkış delikleri kabul edilmeyecektir. 3 faz, nötr ve
toprak hattı terminal kutusuna uygun ve güvenli bir şekilde bağlanacaktır.
 TS-ISO 8528'e uyumlu olacaktır.
Bu şartname kapsamındaki jeneratörler aksi belirtilmedikçe ilgili Türk Standartları (TSE),

Uluslar arası Elektroteknik Komisyonu (IEC) ve CENELEC standartlarının en son baskılarına
uygun olarak imal edilecek ve öngörülen tip ve rutin testlerden geçirilecektir. Her halükarda bu
testlerin başarı olduğuna dair detaylı test raporları Alıcı’nın değerlendirmesi için yüklenici
Tip testleri ve rutin testler aksi TEİAŞ’ca istenmedikçe TEİAŞ temsilcileri huzurunda
yapılacaktır.
Fabrikadaki testler için gerekli olan teçhizat, donanım ve ölçme devreleri malzemeyi veren
tarafından hazır bulundurulacaktır.
Herhangi bir test fabrikada yapılamıyor ise, bu husus testlerin başlamasından en az 3 ay

önce malzemeyi veren TEİAŞ’a bildirecek ve bu test karşılıklı mutabakatla seçilen tanınmış bir
laboratuvarda yapılacak ve masrafları imalatçı tarafından karşılanacaktır.
Şartnamesinde aksi belirtilmedikçe yukarıda belirtilen standartlara uygun olarak, saha

testleri, komple monte edilmiş gerekli olan yakıt, yağ, antifriz vs. tedarik edilmiş jeneratör
üzerinde yüklenici tarafından yapılacaktır. Testlerin ardından gerekli olan tüm yakıt, yağ, antifriz
vs. doldurulmuş komple ünite halinde temin edilecektir.
Jeneratörün bütün aksamlarına ait bakım, onarım ve işletmesinde kullanılacak bütün

özellikleri içeren yedek parça kataloğu, işletme bakım tarifnamesi, elektrik devre şeması ve
kullanıcı kullanım klavuzu temin edilecektir.
Yüklenici; jeneratör ile beraberindeki teknik donanım teçhizatlarına ait işletme, bakım ve
onarım çalışmalarının, en iyi şekilde yapılabilmesi için sahada yüklenici tarafından eğitim
verilecektir. Bu eğitim en az aşağıdaki konuları kapsayacaktır.
 Filtrelerin, yağın ve antifrizin değişimi ile antifriz ölçümü

 Yağ kaçaklarının giderilmesi
 Gövde ve diğer aksamlarım temizliği
 Periyodik bakımlarda ve arıza hallerinde yapılması gereken tüm çalışmalar
33.1.6. DC Yardımcı Servis
İki ayrı DC yardımcı servis bulunan merkezlerde; bir akü sisteminde meydana gelen
arızanın diğer sistemi tehlikeye atmasını önleyici kilitleme yapılacaktır. Kilitleme sistemi, iki akü
grubunun paralele girmesini önleyecektir.
33.1.7. Çeşitli Kilitlemeler
34.5 kV klasik tip (metal clad olmayan) fiderleri bulunan merkezlerde; hücre kapıları, ilgili
ayırıcılar açılmadan ve hat fiderlerinde toprak bıçağı kapanmadan açılmayacak şekilde mekanik
kilitle donatılacak olup, ayırıcıların operasyonu ise sadece ilgili kesicisi açıkken mümkün
olacaktır.

(İTM.183)
Yüklenici, tasarladığı devre veya temin ettiği malzemeden operatörlere, bakım personeline veya
sistemin kendisine gelebilecek tehlikeler hakkında TEİAŞ'ı uyaracak ve bu tehlikeleri önlemek
için gerekli kilitlemeleri yaparak TEİAŞ' ın onayını alacaktır.
BÖLÜM  34
34. SAHA DAĞITIM KUTULARI, TERMİNALLER, RÖLE BİNASI VE PANO
34.1. Saha Dağıtım Kutuları (SDK)
Harici tesislerde fiderlerin gerekli AC-DC dağıtımının temini için uygun yerlere saha
dağıtım kutuları konacaktır. Saha dağıtım kutuları TEİAŞ' ca verilen resimlere uygun su
sızdırmaz şekilde en az 2 mm kalınlığında IP53 koruma sınıfında alüminyumdan dizayn
edilecektir.
Saha dağıtım kutularının yeri, en az kablo sarfiyatını gerektirecek şekilde seçilecektir.

Birim fiyat listelerinde yer alan saha dağıtım kutularına ait montaj bedeli saha dağıtım
kutularının donanımlı (terminal, ısıtıcı, şalter, kroşeler, kablo giriş contaları vs.) montaj fiyatını
kapsamaktadır. 380kV ve 154kV merkezlerde tüm SDK’ ların boyutları aksi belirtilmedikçe
60x80x120 cm olacaktır. 380kV hat fiderleri için 2'şer adet, diğer tüm 380kV ve 154kV fiderler
için 1'er adet SDK yapılacaktır. 380kV hat fiderine bağlanabilen reaktör fideri yapılacaksa,
reaktör fideri için de ayrıca 1 adet SDK yapılacaktır.
34.2. Terminaller
Kumanda panosu, röle panosu, saha dağıtım kutuları vs. de kullanılacak terminaller
kullanılması gereken kablolara uygun ve en az 2x2.5 mm 2 kabloyu alabilecek kapasitede
olacaktır. Terminaller üzerinde terminal no. sunu gösterir etiketler bulunacaktır. Yüklenici
panolarda ve saha dağıtım kutularında projelerinde dolu olarak gösterilen miktarın %10' u kadar
yedek terminal koyacaktır. Terminal bedeli pano ve dağıtım kutuları malzeme ve montaj bedeli
içerisinde olup, ayrıca bir bedel ödenmeyecektir.
Tüm akım ve gerilim terminalleri sürgülü ve her iki tarafına vidasız test probu girebilir
yapıda olmalıdır. Tüm açma, kapama, blokaj terminalleri sürgüsüz ve bir tarafına test probu
girebilir yapıda olacaktır.
34.3. Röle Binası
İş kapsamında, ihaleye esas prensip genel yerleşim resminde veya birim fiyat listelerinde
belirtilmişse 380 kV merkezlerde kablo boylarını düşürmek amacıyla 380kV ve 154 kV şaltta
röle binaları yapılacaktır. Röle binaları, hat fiderlerine ait röle panoları için kullanılacaktır. 380 kV
sistemde her iki hat fideri, 154 kV sistemde ise her 4 hat fideri için bir röle odası kullanılacaktır.
Röle binaları 5 pano yerleştirilebilecek şekilde dizayn edilecektir.
Oda sıcaklığını düzenlemek üzere termostat kontrollu, soğutma kapasitesi 9000 Btu/h’ dan az
olmayan klima kullanılacaktır. Nem ve toz için önlem alınacaktır. Kumanda odası ile iletişimi
sağlamak üzere telefon yerleştirilecektir. Röle binalarına 6 kg’ lık seyyar yangın söndürme
cihazı konulacaktır. Kapısı otomatik olarak kapanabilecektir(yaylı olacaktır). Röle binalarında
panoların her iki taraftan da kontrolu ve bakımı için koridor bırakılacaktır. Taban döşemesi karo
mozaik, duvar ve tavanı renkli sıva olacaktır.

(İTM.183)
BÖLÜM  35
35. IEC 61850 TABANLI TRAFO MERKEZİ OTOMASYONU (KORUMA ve KUMANDA)

ŞARTNAMESİ
35.1 GENEL ÖZELLİKLER
Bu şar
tnamede yer almayan hususlarda TEİAŞ GTMŞ’de (Genel Teknik ve Montaj
Şartnamesi’nde) belirtilen hükümler uygulanır.
Bu şartname ile tesis edilecek trafo merkezlerinin insansız, uzaktan yük tevzi
merkezlerinden IEC-101 veya IEC-104 protokolleri kullanılarak çalıştırılabilecek şekilde gerekli
altyapı ile tasarlanması, tesis edilmesi ve işletilmesi amaçlanmaktadır.
 Trafo Merkezi (TM) röle ve kumanda panoları birleşik yapıda olup, her fider için 1 adet
birleşik koruma ve kumanda panosu tesis edilecektir. Örnek pano tasarımı şartname
ekinde verilmiştir.
 Koruma ve kumanda panolarında esas olarak ilgili fidere ait bay kontrol ünitesi (BCU),
koruma röleleri ve mimik diyagram bulunacaktır.
 380kV ve 154kV kademeleri için her panoda (her fiderde) 1 adet BCU cihazı
bulunacaktır. BCU cihazları fiderine ait tüm kumanda fonksiyonlarını eksiksiz
yapabilecektir. 380kV ve 154kV transfer ve kuplaj fiderleri için toplamda 1 adet kumanda
ve koruma panosu yapılacak olup bu panoda gerekmesi durumunda 2 adet BCU cihazı
kullanılabilecektir. BCU 380kV bir fideri yönetmeye yetecek kadar dijital giriş ve çıkış
kartlarına sahip olacaktır. 380kV ve 154kV kuplaj fideri, transfer fideri ya da kuplaj+
transfer fiderleri için senkroçek özelliği BCU içerisinde de gerçekleştirilebilir.
 Fider kumandaları hem TM Otomasyon ekranı üzerinden hem de koruma ve kumanda
panoları üzerindeki mimik diyagramlarda bulunan anahtarlar vasıtası ile
gerçekleştirilecektir. Pano mimik diyagram üzerindeki açma kapama ve konum gösterge
anahtarları bas çevir tipinde (zıt pozisyonlu yaylı geri dönüşlü) olacaktır.
 Panolar üzerinde bulunan 2 konumlu Yakın/Uzak seçici anahtarı vasıtası ile tüm
kumandalar farklı yerlerden gerçekleştirilebilecektir. Pano üzerindeki Yakın/Uzak
anahtarı yakın konumda iken pano üzerindeki mimik kumanda, uzak konumda iken
yalnızca TM Otomasyon ekranı üzerindeki kumanda sistemi aktif olacaktır. Ayrıca TM
Otomasyon ekranı üzerinde TM Otomasyon/Yük Tevzii seçimi yapılabilecektir. TM
Otomasyon ekranındaki bu fonksiyon TM Otomasyon konumunda iken yalnızca trafo
merkezi içerisindeki TM Otomasyon sistemi aktif olacak, yük tevzii konumunda ise hem
yük tevzii hem de TM Otomasyon sistemi aktif olacaktır.
 OG fiderler için ayrı bir kumanda panosu tesis edilmeyecek olup tüm OG fider izleme ve
kumandaları İstasyon Otomasyon sistemindeki operatör bilgisayar ekranları ve sistemi
üzerinden yapılacaktır.
 TM Otomasyon ile kumanda sisteminde fider dahilindeki ve fiderler arası kilitlemeler
IEC61850 GOOSE protokolü vasıtasıyla gerçekleştirilecektir. Mimik diyagram ile yapılan
kumanda sisteminde ise gerekli kilitlemeler BCU’dan bağımsız, kablaj ve yardımcı
röleler vs ile yapılacaktır. TM otomasyon ekranından yapılan bir kumanda herhangi bir
kilitleme nedeniyle yapılamıyorsa nedenleri ile birlikte ekranda görülebilecektir.
 OG fiderlerinde kullanılan röleler IEC61850 protokolüne sahip fider yönetim özelliklerine
sahip olacaktır.
 Tüm röleler ve BCU’lar IEC61850 protokolüne uygun olacak ve TM Otomasyon
sisteminde IEC61850 protokolü kullanılacaktır. YG koruma röleleri, RTU (veya Gateway)

(İTM.183)
BCU, OG koruma röleleri ve ethernet switchler IEC61850 standardını destekleyecek ve
bu standardın sürümü açısından birbirleriyle uyumlu olacaklardır.
 BCU ve koruma röleleri 110Vdc ile beslenecektir.
 Koruma ve kumanda panoları arkadan erişime izin verecek, arkada tek kapı önde ise
sabit kapak olacaktır.
 Şartname ekinde prensip resmi verilen otomasyon panosunun iç yerleşimi, pano
içerisindeki tüm cihazlar dışarıdan görülebilecek biçimde tasarlanmalı ve güçlendirilmiş
şeffaf cam kapı kullanılmalıdır.
35.2 STANDARTLAR
Tüm trafo merkezi otomasyon ekipmanları, örneğin bay kontrol ünitesi (BCU), koruma
röleleri, endüstriyel ağ anahtarı (Industrial Ethernet switch), bilgisayarlar, zaman sunucuları,
RTU (veya Gateway) ’lar, yüksek gerilim merkezlerinde uzun seneler sorunsuz hizmet vermek
üzere tasarlanmış olmalıdırlar. İstasyon otomasyonunda kullanılacak aşağıda belirtilen tüm ana
bileşenler TEİAŞ onayına sunulacaktır. TEİAŞ onayı verilmeyen hiçbir bileşenin trafo merkezi
otomasyonunda kullanılmasına izin verilmeyecektir. Tüm cihazlar minimum aşağıdaki
standartları veya üstünü desteklemelidir:
IEC 60255-25:2000 Emissions:Electromagnetic Compatibility Immunity

EC 60255-22-6:2001 Conducted RF Immunity
IEC 61000-4-6:2008
IEC 60255-22-2:2008 Electrostatic Discharge Immunity
IEC 61000-4-2:2008
IEC 60255-22-4:2008 Fast Transient/Burst Immunity
IEC 61000-4-4:2011
IEC 61000-4-8:2009 Magnetic Field Immunity
IEC 61000-4-9:2001 Power Supply Immunity
IEC 60255-22-3:2007 Radiated Radio Frequency Immunity

IEC 60255-22-3:2007
IEC 60255-22-5:2008 Surge Immunity
IEC 61000-4-5:2005
IEC 60255-22-1:2007 Surge Withstand Capability Immunity
Environmental
IEC 60068-2-1:2007 Cold
EC 60068-2-30:2005 Damp Heat, Cyclic
IEC 60068-2-2:2007 Dry Heat
IEC 60255-21-1:1988 Vibration
IEC 60255-21-2:1988 Shock
IEC 60255-21-3:1993 Seismic(Quake Response)
Safety
IEC 60255-5:2000 Dielectric Strength
IEC 60255-5:2000 Impulse
IEC 60529:2001 Communications
IEC61850 Communication networks and systems in S/S

(İTM.183)
35.3 İSTASYON OTOMASYONU ANA BİLEŞENLERİ
İstasyon otomasyonu sistemi aşağıdaki temel bileşenlerden oluşur ve bu teknik

şartnamede bu bileşenler açıklanmaktadır.
 Bay kontrol ünitesi (BCU)

 Endüstriyel Ağ anahtarı (Industrial Ethernet switch)
 RTU (Remote Terminal Unit) veya Gateway
 Dayanıklı TM Otomasyon Sunucuları (Server bilgisayarları)
 Operator/Mühendislik bilgisayarları
 Zaman sunucuları (Time servers)
 Endüstriyel Güvenlik Duvarı(Industrial firewall)
 TM Otomasyon/HMI yazılımı
 Haberleşme kabloları (fiber optik, ethernet, seri, v.s.)
 Yazıcılar
 Router
 UPS sistemi
35.4 TM ARAYÜZLERİ - BAĞLANTILARI
TM otomasyon sistemi, yapısı itibarı ile diğer sistemler ile entegre olması gereken bir
sistemdir. Bu temel bağlantılar, ara yüz (interface) olarak anılır. TM otomasyon sisteminin bağlı
olacağı diğer sistemler ile ilgili ara yüzler aşağıdaki başlıklarla verilmiştir.
Ara yüz ve bağlantı: Primer cihazlara ( kesici, ayırıcı, trafolar v.s.)

Ara yüz ve bağlantı: Koruma röleleri
Ara yüz ve bağlantı: Durum İzleme Sistemlerine (trafo online izleme sistemi gibi)
Ara yüz ve bağlantı: Bölge yük tevzi merkezlerine / Milli yük tevzi merkezlerine
Ara yüz ve bağlantı: Uzak operatör/mühendislik erişim istasyonlarına (bilgisayarlarına)
Ara yüz ve bağlantı: AC/DC sistem

(İTM.183)
35.5 TM OTOMASYONU FONKSİYONLARI
TM otomasyon sistemi konvansiyonel sistemlerde bulunmakta olan mevcut fonksiyonları

yerine getirdiği gibi, yeni ve ileri başka fonksiyonları da barındırmaktadır. Bu fonksiyonlar ve
trafo merkezi otomasyon sisteminden beklenen başlıca özellikler bu bölümde tanımlanmıştır.
A. KUMANDA
1. Yakın kumanda
Yakın kumanda doğrudan sahada bulunan primer teçhizatların kumanda dolapları
üzerinden yapılan kumandaları tanımlar. Örneğin kesici ve ayrıcı kumanda dolapları
üzerindeki kumandalar, trafo fan ve kademe kumanda dolapları üzerindeki kumandalar,
metal clad panolarının AG bölmeleri üzerindeki kumandalar v.b. gibi.
2. Mimik kumanda
Bu kumanda fiderlerin, kumanda binası içerisindeki koruma ve kumanda panoları
üzerindeki mimik diyagram üzerinden yapılan kumandaları tanımlar.
3.TM Otomasyon kumandası

Trafo merkezindeki tüm fiderlerin tek bir noktadan kontrol edilebildiği kumandaları
tanımlar ve kumanda binasındaki operatör bilgisayarı ekranından yapılan kumandayı
ifade eder.
Tüm trafo merkezi, TM Otomasyon ekranı üzerinden kumanda edilebilir ve

denetlenebilir olmalıdır. Haberleşme bağlantısının çökmesi durumunda, koruma ve
kumanda panoları üzerinden mimik kumanda mümkün olmalıdır.
4.Yük tevzi merkezinden kumanda

Trafo merkezindeki tüm fiderlerin bölgesel ya da milli yük tevzi merkezinden
kontrol edilebildiği kumandaları tanımlar.
İnternet erişimi yoluyla hiçbir şekilde kumandaya izin verilmeyecektir.
B. Gerçek Zamanlı İzleme

TM otomasyon sistemi, kumanda ve koruma panoları, ölçü aletleri ve alarm
cihazları ile sağlanan işletme bilgilerini bir bilgisayar ekranı ile operatöre sunacaktır. Bu
ekranlarda görünecek bilgiler gerçek zamanlı izleme ekranlarıdır.
Temel olarak trafo merkezinin gerçek zamanlı ekranları genelden özele çoğalan
bir detaylılıkla tasarlanacaktır. Örneğin tüm trafo merkezinin genel ve özet bir görüntüsü
en temel ekran olacaktır. Daha sonra bu trafo merkezindeki gerilim seviyeleri, fiderler ve
fider içi ekipmanlara yaklaştıkça ya da tıklama ile artan detaylar ortaya çıkacaktır. Bu
anlamda çoğalan pencereler olabileceği gibi akıllı yakınlaştırma ve detayda
zenginleştirme özellikleri sağlanacaktır. Örneğin 154kV fidere odaklandığında o fiderle
ilgili daha detay gösteren ekranlara ve pencerelere ulaşılacaktır. Her fider için en az
aşağıdaki bilgiler görüntülenebilecektir:
- Tüm kesici, ayırıcı, toprak bıçağı konum bilgileri ve konum hataları,
- Tüm fider durum/konum sinyalleri
- Tüm fider ihbar sinyalleri
- Tüm fider açma sinyalleri
- Baralara ait faz-nötr ve varsa 3 faz gerilim bilgileri (kuplaj, transfer veya
kuplaj/transfer fiderine konulacak olan BCU aracılığıyla ölçülecektir.)

(İTM.183)
- Fider ölçüm bilgileri
o I1, I2, I3, Io akımları (faz akımları + dengesizlik akımı, gerilime göre açıları ile
birlikte)
o U1N, U2N, U3N, U12, U23, U31, Uo (ait faz-nötr, faz-faz gerilimleri ve
dengesizlik gerilimi)
o Frekans,
o MW, Aktif güç değeri (3 fazlı tek değer)
o MVAR, Reaktif Güç değeri (3 fazlı tek değer)
o MVA, Görünür güç değeri (3 fazlı tek değer)
o Cos Φ (güç faktörü-3 fazlı tek değer)
o Maksimum demand akımı (15 dakikalık değer)
- Fiderin canlı dinamik bara/hat renklendirme animasyonları
BCU’ lardaki ölçüm akım ve gerilim değeri sınıfı (Class) 0.5 veya daha hassas olacaktır.
C. Zaman sıralı olay kayıtları (Olay kaydedici fonksiyonu)
Trafo merkezi otomasyon sistemi etkileşimde olduğu tüm cihazlardan en az 1 ms

hassasiyetinde zaman senkronizasyonu sağlayacaktır. Böylece trafo merkezi
içerisindeki tüm olaylar otomasyon sistemine zaman etiketleri ile akacaktır. İstasyon
otomasyon sistemi ise bu bilgileri otomatik olarak sıralayarak arıza analizine olanak
sağlayacak bir “olay kaydedici” görevini içerecektir. Olay kaydedici sayfaları tarihsel ve
kronolojik sıra ile 1 ms çözünürlüğünde listeleme, filtreleme, gruplandırma özelliklerini
içerecektir. Olay kaydedici ekranlarında aşağıdaki bilgiler kolaylıkla elde edilebilecektir:
- Sinyalin ismi
- İlgili olduğu mantıksal grup veya fider veya gerilim seviyesi
- Sinyali tanımlayıcı benzersiz kimlik numarası (tag no)
- Sinyalin yeni durumu (On, off gibi)
- Tarih ( ay, yıl, gün)
- Saat (saat, dakika, saniye, milisaniye)
Olay olarak tanımlı sinyallerin konumlarında bir değişiklik olduğunda hafızadaki

önceki konumlarla birlikte görülebilecektir.
Olay kayıtları en az bir yıl geriye dönük olarak saklanabilmeli ve incelenebilmelidir.
BCU’lar en az 200 adet olay kaydı depolayabilme ve bu kayıtları TM otomasyonu

sistemine aktarabilme yeteneğine sahip olmalıdır.
Kaydedilen olayların gün, saat, dakika, saniyesi ve milisaniye bilgileri de

ekranlarda yer alacaktır. Olaylar kronolojik sıraya göre dizilecek, hep-veya hiç prensibini
takip eden kontak kapanmasıyla sinyallendirilecektir.
Ayrı bir olay kaydedici panosu tesis edilmeyecektir.
D. Dijital Arıza Kayıtları (Osilografik arıza kayıtları)
Otomasyon sistemine entegre edilecek koruma röleleri bağlantısı ile trafo merkezi
otomasyon sistemi kendi içerisinde bir “dijital arıza kayıt ve değerlendirme” sistemi
barındıracaktır. Sisteme bağlı olan tüm röleler 1 ms çözünürlüğünde zaman
senkronizasyon sistemine entegre olacaktır. Bu vesile ile rölelerde gerçekleşen arıza
(İTM.183)
kayıtları otomatik olarak merkezi otomasyon sisteminde ilgili yazılım bileşeni tarafından
okunacak ve arşivlenecektir. Tüm arıza kayıtları merkezi bir arıza kayıt kütüğünde
tarihsel bir sıralama ve kısa arıza özet bilgisi ile liste halinde görüntülenecektir. Bu
listedeki kayıtlar rölelerden sunucu bilgisayarına yüklenmiş ve operatör ya da başka bir
bilgisayar üzerinden bir komutla doğrudan açılabilir/incelenebilir olmalıdır. Kayıtlar yine
sistem içerisinde entegre bir arıza inceleme/değerlendirme yazılımı tarafından
açılabilmelidir. Arıza kayıtları “Comtrade” dosya biçiminde koruma röleleri içerisinde
kaydedilecek ve arıza kayıt sistemine aktarılacaktır.
Arıza kayıtlarından aşağıdaki bilgiler alınabilmelidir:

 Başlama zamanı ve tarihi (gün, ay, yıl, saat, dakika, saniye, 1/1000 saniye)
 Merkez adı ve fider numarası
 Olay no
 Analog sinyallerin tepe değerleri
 Arızanın Simetrili bileşenleri (Pozitif, Negatif ve Sıfır Bileşenleri)
 Genlik skalası
 Zaman skalası
 Olay kanal isimleri
 Analog kanal isimleri
 Olay anında oluşan tüm dijital sinyallere ait durum bilgileri
E. Alarm yönetimi
Trafo merkezi otomasyon sistemi alarm izleme ve yönetimini entegre edecek ve
bünyesinde barındıracaktır. Bu amaçla, alarm yönetim ve işleme ekranları olmalıdır.
Sistemde olay ve alarm listeleri olacaktır. Tüm oluşan olaylar ve alarmlar “Olay”
sayfasına girecek, oluşan alarmlar ise “Alarm” sayfasına girecektir. Olay ve alarm
sayfaları birden fazla olabilir.
Alarm sayfaları;
- Durum bilgileri alarmları

- Analog değer aşım alarmları gibi ayrılabilir.
Anlamı ve önemine göre durum değişmeleri ve ihbarları sistem içerisinde

kullanıcıya değişik renk ve seslerde gösterilebilmelidir. Durum değişmesi, kullanıcı
tarafından teyit edilip görülene kadar alarm sayfasında görüntülenir, teyit edildikten
sonra alarm arşivinde saklanmak üzere alarm listesinden kaybolur.
Değişiklikler sesli ve görsel göstergeleri tetikleyecektir. Kullanıcı kumandası ile

alarm listeleri ve grafik resimlerde detaylı gösterim seçilebilir ve teyit edilebilir. Bir ihbarın
alarm verme tarzı veri yönetim sisteminde özellikli olarak tanımlanabilmelidir.
TM Otomasyon ekranındaki sesli ve görsel alarmların dışında ayrıca AC ve DC

panoların içinde olmak üzere sesli ikaz sistemi de tesis edilecektir.
Her alarm bir alarm önceliği ile ilişkilendirilmelidir.
Tek tek her bir alarm, parametrelenebilir olarak, değişik alarm listeleri (özet
sayfası, test özeti v.b.) ve diğer listelere kayıt edilebilmelidir.
Alarmlar gerektiğinde ekranda gösterilebilmelidir.

(İTM.183)
Bir alarm, bir ihbarın gelişi ve/veya gidişinde türetilebilmelidir. Alarmlar, alarm
listelerinde geliş ve gidişine bağlı olarak listelerde farklı renklerle renklendirilebilmelidir.
Renk aynı zamanda teyit durumuna göre de ayarlanabilir olmalıdır.
Alarmlar gecikmeli olarak da çalıştırılabilmelidir. Yani alarm, bu alarmı oluşturan

durum için parametrelenebilir bir zaman geçtikten sonra verilecektir. Eğer alarmı
oluşturan durum bu süre içinde düzelirse, hiç bir alarm verilmeyecektir.
F. Tarihsel veri yönetimi / Raporlamalar ve Trend Grafikleri

Trafo merkezi otomasyon sistemi, ölçülen elektriksel değerlerin kayıtlarını
otomatik olarak tutacak, böylece yük profili, işletme ölçüm kayıtları sistemde otomatik
olarak oluşacaktır.
Bu sayede trafo merkezindeki ölçüm kayıtları geriye dönük olarak izlenmiş ve

arşivlenmiş olacaktır.
En kısa ölçüm aralığı 5 saniye olacaktır. Bu şekilde istasyondaki tüm OG ve YG

fiderler için; 35.5.B maddesindeki şartları da sağlayacak biçimde, en az 1000 ölçüm
değeri, 5 saniyelik çözünürlükte, geriye dönük olarak en az 3 ay boyunca kayıt altında
tutulabilecektir.
Bunun yanında aşağıdaki raporlar sistemde oluşturulacaktır:
- Her fiderin MW ve MVAR ölçümleri (Ortalama/Min/maksimum) (154/33kV Trafo

fiderlerinin 154kV tarafları hariç)
- 3 fazın ayrı ayrı bara gerilimleri, barada tek gerilim trafosu varsa tek fazın gerilimi
(Ortalama/Min/Maksimum),
- Güç ve otorafoların yağ ve sargı sıcaklıkları (Ortalama/Min/Maksimum) (Trafo İzleme
Sistemi’nden alınacaktır ve sadece trend grafikleri oluşturulacaktır),
- Dış ortam hava sıcaklığı (Ortalama/Min/Maksimum) (Trafo İzleme Sistemi’nden
alınacaktır ve sadece trend grafikleri oluşturulacaktır),
Ölçüm raporları:
- Saatlik ölçüm raporları çözünürlük= 3 dk.
- Günlük ölçüm raporları çözünürlük= 1 saat.
- Haftalık ölçüm raporları çözünürlük= 1 gün.
- Aylık ölçüm raporları çözünürlük= 1 gün.
- Yıllık ölçüm raporları çözünürlük= 1 ay
Ölçüm değerleri işlenerek TM Otomasyon yazılımı altında trend grafikleri (eğrisel

grafikler) oluşturulacaktır. Hem anlık hem de arşivlenmiş değerlerin grafik bir yapıda
gösterilebilmeleri gerekir. Trend penceresinde en az 3 eğri gösterilebilmelidir. Trend
penceresinde gösterilecek değerlerin, zaman sahası açısından düzenlenmesi, kullanıcı
tarafından basit bir şekilde tanımlanabilmelidir. Bir defa tanımlanan trend penceresi
sistemde kaydedilmeli ve her zaman basitçe tekrar çağrılabilmelidir. Anlık ölçü değerleri
ve arşiv değerlerinin, zamana bağlı eğrilerinin renkli yazıcıdan çıktısı alınabilmelidir.
Günlük, haftalık, aylık ve yıllık ölçüm raporları geriye dönük olarak üç yıl boyunca
saklanacak ve incelenebilecektir.

(İTM.183)
TM Otomasyon sistemi ölçüm raporlarını; istenmesi durumunda, otomatik olarak
oluşturabilecek ve e-mail ile istenilen adrese gönderebilecektir.
G. Sistem iç izleme bilgileri

Trafo merkezi otomasyon sistemi yapısı itibari ile dijital alt bileşenlerden
oluşmaktadır. Tüm bu cihazların sağlıklı çalışma ve sağlıklı haberleşme durumlarının
izlenildiği ekranlar bulunacaktır. Sistemdeki cihazlarda oluşabilecek donanım, yazılım
veya iletişim arızaları bir bakışta bu ekranda izlenebilmelidir.
Bunun yanında tam yedekli haberleşme yapısı burada görülebilmelidir. Cihazların

bağlantı durumları bu ekranda izlenecektir. Her bir cihazın hangi haberleşme
portlarından haberleştiği, port ve kablo arızaları bu ekranda görülebilecektir. Bu amaçla
özellikle BCU’lar (bay kontrol cihazları), koruma röleleri ve Ethernet switchler bu ekranda
görünebilmelidir. Sahadan toplanan bu sinyaller alarm yönetim sisteminin ekranında
gösterilecek ve geçmişe dönük olarak arşivlenecektir.
H. Mühendislik Erişimi
Trafo merkezi otomasyon sistemi bünyesinde mühendislik erişimi, konfigürasyon,
programlama ve arıza analiz işlevlerine olanak veren yazılım ve donanım bileşenleri
sunucu bilgisayarında bulunacaktır. Bu sayede aşağıdaki işlevler yerine getirilebilecektir:
- Trafo merkezi otomasyon ekranlarında değişiklik ve ilave yapmak

- Röle, bay kontrol cihazlarının ayar ve konfigürasyonlarına erişmek ve değiştirmek
- Ethernet ağını yöneten yazılımları çalıştırmak,
- Haberleşme sistemini yönetmek, cihaz eklemek ve çıkartmak,
- Uzak erişim ayarlarına erişmek,
- Arıza ve olay kayıtlarına erişmek
- Durum izleme sistemi cihazlarının mühendislik seviyesi yazılımlarını çalıştırmak
- Yedekleme yapmak, yedeklemeleri geri yüklemek
35.6 SİSTEM TASARIMI VE MİMARİSİ
Sistem Ethernet teknolojisi tabanlı olmalıdır. Yardımcı sistemlere ait sinyaller (AC,
DC, redresör, trafo kademe değiştirme v.s.) TM Otomasyon sistemine IEC61850 yi
destekleyen cihazlar ile dâhil edilecektir. TM lokal TM Otomasyon sistemi üzerinden güç
trafoları ve ototrafoların kademe değiştiricileri ile fanları kumanda edilebilecektir.
Trafo merkezi otomasyonu sistemi IEC 61850 tabanlı olmalıdır. Haberleşme

mimarisi tek bir arıza noktasından etkilenmeyecek şekilde tasarlanmalıdır. Tüm fider
seviyesi cihaz ve iletişim bağlantıları çift fiber optik porta sahip olmalı ve haberleşme
sistemi yedekli yapıda olmalıdır. Bağlantılardan birinde oluşacak bir sorun zaman
gecikmesi olmadan (0 ms’de) tüm gerilim seviyeleri için PRP yapıda sistemin yeniden
kendini konfigüre etmesi ile çözülmelidir. TM Otomasyon sisteminde yer alan tüm
cihazlar için yükleniciler bu konuda TEİAŞ’a gerekli açıklamaları sunacaklardır.
OG metal clad fiderlere ait switchler metal clad holüne bir pano içine konulacaktır.

(İTM.183)
TEİAŞ tarafından istenmekte olan sistem mimarisi aşağıdaki şemada verilmiştir.
PRP
GPSAnten
Otomasyon Panosu MÖNÝTÖR
FIREWALL Koruma ve Kumanda
Odasý
ÇEKMECELÝ 7
Lazer Yazýcý
KLAVYE+ÝÞARETLEYÝCÝ
ROUTER
8
ZAMAN/GPS SERVER SERVER-1 SERVER-2

RTU& Lazer Yazýcý
GATEWAY
Operatör/Mühendislik
Bilgisayarý
TM OTOMASYON TM OTOMASYON
SWICH 1 SWICH 2
380 KV SWITCH-1
380 KV SWITCH-2 154 KV SWITCH-1 154 KV SWITCH-2
34,5 kV KORUMA VE KUMANDA

(METAL CLAD BÝNASI)
OG SWITCH-1 OG SWITCH-2
380 kV KORUMA VE 154 kV KORUMA VE OG HÜCRESÝ OG HÜCRESÝ OG HÜCRESÝ

KUMANDA PANOLARI KUMANDA PANOLARI
A BARASI
IEC-61850 Fiber
Optik Baðlantýsý
OG HÜCRESÝ OG HÜCRESÝ OG HÜCRESÝ
Panolar
B BARASI
Koruma ve
Kumanda Odasý
Devam Eden Pano
ve Hücreler
Ethernet
Baðlantý
34,5 Metal Clad
Binasý
iec-61850 TM ÝSTASYON SÝSTEM

MÝMARÝSÝ
736/764 Gen. Tek. ve Mon. Şart. (İTM.183)

Sistem mimarisinde 3 aşamalı iletişim seviyesine göre tasarım yapılacaktır:
 Fider Seviyesi ağı (Bay Level LAN bus): Bu iletişim ağı fider seviyesi cihazları
arasındaki haberleşme seviyesidir, BCU cihazları, koruma röleleri bu ağa bağlıdır. Bu
seviyede IEC61850 GOOSE haberleşme özelliği kullanılabilecektir. Bu katman ile alt
ve üst katmanlar arası yapısal ve sanal bağlantı, ayırma, yönetilebilir trafo merkezi
otomasyonu endüstriyel ağ anahtarları (Industrial Ethernet switch) ile yapılacaktır.
 Trafo merkezi seviyesi ağı (Station Level LAN bus): Bu iletişim ağı trafo merkezi
seviyesi cihazları arasındaki haberleşme seviyesidir, Dayanıklı trafo merkezi
otomasyon sunucuları (server bilgisayarları), Dayanıklı Operatör/Mühendislik
bilgisayarları, RTU (VEYA GATEWAY) ’lar, yazıcılar bu katmanda bulunacaktır. Bu
katman ile alt ve üst katmanlar arası yapısal ve sanal bağlantı, ayırma, yönetilebilir
trafo merkezi otomasyonu endüstriyel ağ anahtarları (Industrial Ethernet switch) ile
yapılacaktır.
 Trafo merkezi dışı seviyesi ağı (Outstation Level LAN bus): Bu iletişim ağı trafo
merkezi seviyesi cihazlara uzak noktalardan erişimi içerdiği gibi, RTU (VEYA
GATEWAY) bağlantısı gibi noktadan noktaya bağlantıları da tanımlayan haberleşme
seviyesidir. Uzak bilgisayarlar, web istemcileri, yük tevzi bilgisayar bağlantıları,
donanımsal ve yazılımsal endüstriyel güvenlik ağ geçidi (Industrial firewall), router bu
seviyede bağlıdır. Bu seviyedeki tüm bağlantılar uzak iletişim için gerekli router ve
endüstriyel güvenlik ağ geçidi (firewall) sistemleri ile siber güvenlik esasları ile
yapılacaktır.
Koruma Sistemi
Fidere ait BCU’nun arızalanması veya haberleşme sisteminde herhangi bir arıza olması
durumunda koruma rölelerinin koruma fonksiyonları eksiksiz yerine getirilecektir. Sahadan
akım ve gerilim bilgileri ayrı ayrı olacak şekilde hem BCU’lara hem de ilgili rölelere
taşınacaktır.
154 kV ve 380 kV fiderler için kullanılacak koruma ve kumanda panolarında yer alan
BCU, koruma röleleri vb. cihazları gösteren taslak çizimler bilgi amaçlı olarak şartname ekinde
verilmiştir. Hiçbir şekilde bu çizimlerde verilen koruma röleleri ve BCU'lar için daha az sayıda
cihaz kullanımı önerilemeyecektir.
Koruma ve kumanda panolarının boyutları 80x80x215 cm x cm x cm olacaktır.
35.7 ANA BİLEŞENLERİN ÖZELLİKLERİ
Trafo merkezi otomasyonunda kullanılacak olan tüm koruma röleleri, OG fider yönetim
röleleri, RTU (VEYA GATEWAY) ’lar ve BCU’lar IEC61850 protokolüne sahip olacak ve trafo
merkezi sistemi haberleşmesi IEC61850 MMS ve GOOSE kullanılarak gerçekleştirilecektir.
A. Bay kontrol ünitesi (BCU):
Bay kontrol üniteleri IED tasarımında olmalıdır.
Mikroişlemci tabanlı BCU’lar kumanda, otomasyon ve izleme fonksiyonlarına

sahip olacaktır. Ayrıca kendi kendini izleme özelliği olacaktır.

(İTM.183)
Bunlara ek olarak aşağıda belirtilen özellikleri bulunacaktır.
 BCU’larda ön panelde LCD ekran bulunacaktır.
 Kullanıcı tarafından tasarlanabilen gelişmiş programlanabilir lojik kapasitesine
sahip olacaktır. Lojik parametrelemeler IEC 61131-3’de tanımlanan lojik bloklara
göre standart biçimde gerçekleştirilecektir.
 Hat fiderlerinde tekrar kapama fonksiyonu TM Otomasyon ekranları üzerinden
de yapılacak olup koruma ve kumanda panolarında ayrıca bir “tekrar kapama
anahtarı” konulacaktır.
 BCU’da ön yüzde programlanabilir LED ışık tablosu bulunacaktır. Korumalarla
ilgili sinyaller rölelerin LED’lerine atanacak, diğer sinyaller BCU LED’lerine
taşınacaktır. Koruma rölelerinin ve BCU’nun LED’leri yeterli olmazsa anonsiyatör
kullanılabilecektir. BCU da bulunan LED’ ler GTM şartnamesinde belirtilen
anonsiyatör fonksiyon özelliklerini sağlayacaktır (onay, alarm silme, flash etme
(yanıp – sönme) v.s.). BCU daki LED’ ler ihbar ve açma sinyallerini ayırt etmek
amacı ile en az farklı 2 renkte olacaktır.
 BCU ön yüzünde isteğe göre tanımlanabilen ve değiştirilebilen etiketler olacaktır.
Bu etiketlere butonlar için atanmış görevler yazılacaktır (Örneğin uzak/yakın,
kumanda kilitli, v.s.).
 BCU’da haberleşme için 2 adet ethernet (Fiber) port ile birlikte bilgisayar vasıtası
ile IED’ye bağlantı kurmaya yarayan arayüz portu bulunacaktır. Bağlantı için
gerekli kablo yüklenici tarafından temin edilecektir. Bağlantı universal arayüz
üzerinden yapılacak, bağlantı için ilave bir ekipman kullanılmayacaktır.
 BCU'ların kabulü aşamasında en az aşağıda verilen listedeki testler
o Indication Processing
o Measured value processing
o Metered Value Processing
o Circuit breaker synchronisation
o Switchgear Interlocking
o Setting group changeover
B. Ethernet Ağ Anahtarı (Ethernet switch)

Trafo merkezi otomasyonu sisteminde haberleşme sistemi ethernet tabanlı
olacaktır. Bu amaçla dayanıklı, yönetilebilir ve güvenilir ethernet ağ anahtarı (switch)
cihazları kullanılacaktır.
Kullanılacak olan Endüstriyel Ethernet Switch’ler IEC61850-3,IEEE1613

standardında belirtilen özelliklerde yönetilebilir yapıda olacaktır.
Söz konusu ağ anahtarı aşağıdaki özellikleri desteklemelidir:
Protokol
- IEC 62439 standardında PRP (Parallel Redundancy Protocol)
- BCU veya koruma röleleri için RedBox kullanımı kabul edilmeyecektir.
- PRP’yi desteklemeyen saha cihazlarını PRP’ye entegre edebilmek için RedBox
(Redundancy Box) tipi switchler de kullanılacak, bu switchler PRP’de gereken frame
çoğaltmayı yapabilecektir.
Konfigürasyon
- Telnet, SNMP, v24 web interface, SSHv2, HTTP, HTTPS, TFTP, SFTP, SSH Client ile
konfigürasyon

(İTM.183)
Güvenlik
- Enhanced encryption (>56 bit)
- MAC tabanlı port güvenliği
- Authentication (IEEE 802.1x)
- Lokal kullanıcı şifreleme
Filtreleme
- Virtual Local Area Networks (VLANs). 802.1Q VLANs.
- QoS (8 aşamada)
- Traffic Prioritization. 802.1p CoS traffic prioritization.
Fiziksel Özellikler
- Çalışma sıcaklığı -40 ... +70°C olacaktır
- Çalışma nem aralığı %10 ... %95 olacaktır.
- Cihazda fan (veya herhangi mekanik hareketli bir parça) olmayacak, soğutma kendi
bünyesi ile olacaktır.
- Switch üzerinde her port için status LED'leri bulunmalıdır.
- Anahtarın yedekli (İki adet) güç besleme özelliği olacaktır.
- Cihazlarla birlikte her cihaz için bir set olmak üzere, Otomatik Konfigürasyon Adaptörü
verilecektir. Adaptör cihaza USB portundan veya SD kart ile bağlanacak, son iki
yazılım versiyonunu ve son iki konfigürasyonu üzerinde tutabilecektir.
- Cihazda, çalışma durumu ile ilgili röle çıkışı bulunacak, bu röle çıkışından yanlış
besleme gerilimi, belirlenen sıcaklık değerinin üzerine çıkılması, Otomatik
Konfigürasyon Adaptörünün çıkarılması, ring topolojinin kesilmesi gibi bilgiler
alınabilecektir.
Sertifikasyon
- Cihaz, cUL508, NEMA TS2 ve IEC 61850 standartlarını desteklemelidir.
Ethernet anahtarlarında nihai duruma göre kullanılacak Ethernet portlarının

haricinde, yüzde 20 yedek port bırakılacaktır.
Ethernet ağ anahtarı (switch) en az 100 Megabit standardını desteklemelidir.
Ağ anahtarı iki adet tam yedekli besleme kartına sahip olmalıdır. Her bir ağ
anahtarı, bağımsız besleme kartlarından, bağımsız iki ayrı kaynaktan beslenecektir.
C. RTU (VEYA GATEWAY)
Trafo merkezi otomasyonuna tesis edilecek olan RTU (VEYA GATEWAY) ve

haberleşme sistemi (router) TEİAŞ şartnamelerinde ve İletişim Gereklilikleri’nde
belirtilen tüm fonksiyonel özelliklere sahip olacaktır. TM’de bilgi toplama panosu
kullanılmayacak olup, RTU veya Gateway üzerinden şartnamede belirtilen tüm bilgiler
IEC 60870-5-101 veya IEC 60870-5-104 haberleşme protokolü ile yük tevzi sistemine
aktarılmaya uygun olacaktır.
D. Dayanıklı Trafo Merkezi Otomasyon Sunucuları (Server Bilgisayarlar)
Trafo merkezi otomasyonu için kullanılacak olan Dayanıklı Trafo Merkezi

Otomasyon Sunucuları; genişletilebilir özellikte, üzerinde en az 8 Gb DDR3-1600
RAM, Intel Core i7 3470 chipsette 2,2 GHz hızında 4 çekirdekli işlemci, paylaşımsız
(İTM.183)
(anakarttan ayrı) yüksek grafiksel işlem yetenekli ekran kartı, çift RAID-1 500Gb
(SATA3) sabit disk, DVD-Writer, yedekli çift güç beslemesi (220V AC), arka yüzünde 4
adet USB giriş ve 2 adet Ethernet port donanım bulunacaktır.
Dayanıklı Trafo Merkezi Otomasyon Sunucuları işletim sistemi Windows 8,

Windows 7, Windows 2008 server gibi üreticisince teknik destek verilen işletim
sistemlerinden biri olacaktır.
E. Dayanıklı Operatör Bilgisayarı

TM Otomasyonunda operatör İş istasyonu olarak kullanılacak bilgisayarlar da
yine bir önceki maddede tanımlı Dayanıklı TM Otomasyon Sunucuları ile aynı
özelliklerde bulunacaklardır.
F. Zaman sunucuları (Time servers), GPS Serverı

TM otomasyonundaki tüm zaman senkronizasyonu için gereken cihazlar ve TM
Otomasyon yazılımı TM’ye konulacak GPS zaman senkronizasyon serverları vasıtası
ile sağlanacaktır
G. Endüstriyel Güvenlik ağ geçidi (Industrial firewall)
TEİAŞ TM otomasyon sisteminin dış dünyadaki tüm bağlantıları donanım ve

yazılım tabanlı Endüstriyel Güvenlik ağ geçidi (Industrial firewall) cihazları üzerinden
olacaktır. Bu amaçla dayanıklı ve güvenilir Endüstriyel Güvenlik ağ geçidi (Industrial
firewall) cihazları kullanılacaktır. Bu cihazlar hem seri, hem de Ethernet tabanlı ağ
trafiğini kontrol edecektir. Yüksek güvenilirlikli kriptolama ve şifreleme yapacak, yetkisiz
kişilerin erişimini engelleyecek, belli periyotlarla şifre yenileme görevlerini
üstleneceklerdir. Ayrıca TM’ye olan tüm uzak bağlantıları kayıt altına alacak ve
gerektiğinde detaylı erişim kayıtları sunacaklardır.
Bu cihazlar TM 110VDC sisteminden beslenecektir.
Güvenlik ağ geçidi (firewall) cihazları, özellikle trafo merkezleri ve yüksek gerilim

merkezleri için özel tasarlanmış bir ürün olmalıdır, ofis ve ev tasarımında bir ürün
olmamalıdır. Ürünün IEC 61850-3 ve IEC 60255 ve IEEE 1613 Class 2,
standartlarında imal edildiği belgelerle kanıtlanmalıdır.
Cihazların başlıca sahip olması gereken özellikler aşağıdaki gibidir:

- IPsec Uyumluluğu: IPsec protokollerini desteklemelidir.
- Site-to-Site Şifreleme: Cihaz TM’den dışarı tüm veri trafiğini kriptolamalıdır.
- Peer Authentication: Dışarıdan erişecek tüm cihazları yetkilendirebilmelidir.
- Firewall: Cihaz sağlam bir “deny-by-default” firewall özelliği barındırmalı ve
yetkisini kanıtlayamayan tüm dış bağlantıları reddetmelidir.
- User-Based Accounts: Uzaktan merkezi yetkilendirme sunucuları ve roller
desteklemelidir.
- Virtual Local Area Network (VLAN) Management. Cihaz sanal VLAN ağ
yapılanmasını ve 802.1Q VLAN etiketleme desteği sunmalıdır.
- Password Management: Cihaz kendisine bağlı tüm IED ve rölelerin şifrelerini
değiştirmek ve yönetmek için gerekli mekanizmaları ve işlevleri barındırmalıdır.
H. TM Otomasyon/HMI yazılımı

(İTM.183)
Tesis edilecek TM Otomasyon yazılımı; modern, genişletilebilir, emniyetli ve
gelecekte de kalıcı olabilecek bir yapıda olmalıdır. Böylece değişen şartlara ve
ihtiyaçlara göre yenilenebilen bir işletme mümkün olacaktır.
TM Otomasyon sistem yazılımı ile veri tabanı 380/154 kV Merkezler için 5000
adet, 380/33 kV ve 154/33 kV Merkezler için 2500 adet pozisyon ve kumanda noktaları
(tag), analog giriş noktaları, metin noktaları, iletişim hatları, RTU (VEYA GATEWAY)
’lar, IED’ler, raporlar, grafik sembolleri barındırabilme ve kullanabilme yeteneğine sahip
olacaktır. Yukarıda adı geçen veri tabanı nokta sayılarının arttırılması için hiçbir yazılım
güncellemesi veya ek lisans gerekmemelidir.
TM otomasyon sisteminin çalışması için gerekecek tüm lisanslar temin ve teslim

edilecektir.
Diğer sistemlerle standart protokoller (OPC, ODBC, v.b.) üzerinden

haberleşebilme yeteneği olmalıdır.
Sistem sahip olduğu genişletilebilme yeteneği sayesinde, bu iş kapsamına dahil

edilmeyen işlevler, sonradan problemsiz olarak ve daha önce verilen veriler korunarak
sisteme entegre edilebilmelidir.
TM Otomasyon yazılımı Windows 8, Windows 7 veya Windows 2008 server gibi

üreticisince teknik destek verilen işletim sistemlerinden herhangi biri ile sorunsuz
çalışmalıdır.
Sistemin emniyeti periyodik olarak ve sürekli sağlanmalıdır. Sistemin komple

devre dışı kaldığı durumlarda yeniden açılma esnasında en son veriler korunmuş
olmalıdır.
Resim çizme konseptini serbestçe düzenleyebilmek üzere, yazılım, herhangi bir

resim bilgisini (statik ve/veya dinamik tarzda) ekranda görüntüleyebilmeli ve ekrandan
kaldırabilmelidir. TM Otomasyon yazılımı topolojik renklendirme yeteneğine sahip
olmalıdır. Hat ve baraların enerjili olma ve olmama durumunu gözeterek TM
Otomasyon ekranlarında dinamik renk değişimi sağlanmalıdır. Tek hat renklendirmesi,
Genel Teknik ve Montaj şartnamesinde tanımlanmış bulunan renklendirme
standardına göre tasarlanacaktır.
TM Otomasyon yazılımında, TM’de bulunan tüm gerilim düzeylerinde bulunan

fiderler dâhilindeki ve fiderler arası tüm kilitlemeler tanımlanacaktır.
Yazılım, kumanda odası operatörlerine tüm sahalara etkin kumanda edebilmeleri

için olanak tanınmasını sağlayacaktır, ancak uzaktan kumanda risklerini ortadan
kaldırmak için operatörün şifresiz giriş yapması engellenecektir.
Trafo merkezinde ileride yapılabilecek tevsiat işlerinin ve cihaz değişimlerinin TM

Otomasyon sistemlerine adapte edilebilmesine imkan verecek şekilde TM Otomasyon
yazılımının üzerinde değişiklik yapılabilir versiyonu ve yazılımın nihai durumunun imajı
yüklenici tarafından verilecektir.
TM Otomasyon yazılımının nihai haline dışarıdan izinsiz bir şekilde herhangi bir
program yüklenemeyecektir.

(İTM.183)
TM Otomasyon yazılımını yapacak firma daha önce en az 5 adet benzer bir
proje bitirmiş olmalıdır.
I. Haberleşme kabloları (fiber optik, ethernet, seri v.s.)
TM içerisinde, cihazlar arasında multimode fiber optik kablolar kullanılacaktır.

Cihazlara bağlantılar korumalı ve korumasız, alevi iletmeyen fiber kablolar ile
yapılacaktır.
Ekstra Korumalı Fiber optik patchcord kablolar:

Bir panonun veya kabinetin içinde kalmayan ve başka bir panoya/kabinete
geçen tüm fiber optik kablolar ekstra bir dış korumaya sahip olmalıdır. Bu koruma hem
mekanik hem de aşınmaya dayanıklı olmalıdır.
Fiber optik patchcord kablolar:

Sadece bir panonun/kabinetin içerisinde kalan fiber optik kablolardır. Pano
içerisinde gerekli güvenlik alanı olması, kullanım sırasında kırılma, ezilme olmayacak
şekilde kablo organizasyonu düşünülmelidir.
Cat6 ethernet kablolar:

Cihaz-cihaz arası bağlantılarda çok istisnai durumlarda bakır Ethernet kablolama
kullanılabilir. Örneğin printer, router, sunucu v.s. gibi. Bu bağlantılarda TEİAŞ onayı
alınmak sureti ile ekranlı, alevi iletmeyen ve metal soketli Ethernet kabloları
kullanılabilir.
J. UPS Sistemi
Trafo Merkezi otomasyon sisteminde yalnızca AC ile beslenen cihazları herhangi

bir kesinti olması durumunda en az 2 saat süre ile besleyecek kapasitede online UPS
sistemi tesis edilecektir. UPS sisteminin dağıtım şalterleri otomasyon panosu içine
konulacaktır.
K. Monitörler, klavye ve işaretleyici cihazları
TM'de kullanılacak monitörler aşağıdaki gibi olacaktır:

-Operatör Bilgisayarı için 23” LCD ekran ( iki adet)
-Trafo Merkezi Otomasyon Panosunda olmak üzere klavye ve işaretleyici ile
birlikte sunucu bilgisayara bağlı 17” dokunmatik LCD ekran.
L. Yazıcılar
-2 adet Renkli A4 yazıcı (laser)
M. Router
Yalnızca Yük Tevzi merkezleri ve bunun dışında tanımlı kişiler tarafından erişim
için kullanılacak routerlar:
- VPN özellikli olacaktır.
- Router çıkışı öncelikle Güvenlik ağ geçidi (firewall) cihazına bağlanacaktır.
- Merkeze uzaktan erişim IP tanımlama ile gerçekleştirilecektir.
- Yük Tevzi merkezleri üzerinden izleme, veri çekme ve kontrol mümkün olacaktır.

(İTM.183)
- Yük Tevzi Merkezleri dışında router üzerinden IP'si tanımlanarak erişim izni verilen
kişilere hiçbir şekilde merkeze uzaktan kumanda etme imkanı tanınmayacaktır.
- Trafo merkezinin dışından hiçbir şekilde röle ayar değerlerinin değiştirilmesi, TM
otomasyon sistemine herhangi bir veri yükleme mümkün olmayacak ve bu husus
kabul esnasında test edilecektir.
35.8 KULLANICI ARAYÜZÜ
A. Fider seviyesi kullanıcı arayüzü
Mimik kumanda sistemi

Mimik kumanda TEİAŞ klasik kumanda sisteminde olduğu gibi tamamen BCU
cihazlarından bağımsız, sahadan kablaj yapılarak ve kesici, ayırıcı, toprak bıçağı
anahtarları kullanılarak yapılacaktır. Pano mimik diyagram üzerindeki pozisyon
göstergeleri bas çevir tipinde (zıt pozisyonlu yaylı geri dönüşlü) açma kapama ve
konum gösterge anahtarları ile yapılacaktır.
B. TM seviyesi kullanıcı arayüzü

TM Otomasyon sistemi üzerinden kesici ve ayırıcılara kumanda emirleri
gönderilebilecektir. Kumanda emirleri aşağıda tanımlanan adımlardan sonra
Operatör tek kutuplu prensip şema üzerinden ilgili kesiciyi seçecektir.
Kesici seçildikten sonra ekranda bir pencere belirecek ve bu pencerede “Aç” ve

“Kapa” butonları olacaktır. Kesicinin o andaki konumuna göre sadece bir buton aktif
olacak diğerinin seçilme imkânı olmayacaktır.
Operatör ilgili kumanda emrini seçtikten sonra başka bir pencere belirecek ve
operatörün onay vermesi istenecektir.
Yukarıda tanımlanan prosedürlerin ardından ilgili kumanda emri haberleşme

protokolü üzerinden BCU' ya aktarılacak ve ilgili emir yerine getirilecektir.
1. Dinamik Tek Hat Şeması Gösterimi
Genel diyagram basitleştirilmiş bir tek hat şeması şeklinde olacaktır. Bu genel
görünüş üstünde kesiciler, ayırıcılar ve bunların konumları görüntülenecektir. Genel
diyagram ayrıca;
 Hangi hattın hangi baraya bağlı olduğunu,

 Baraların birbirlerine bağlantı durumlarını,
 Bara gerilimleri ve enerjili baraların renklendirilmesini,
 Hat üzerindeki kesici ve ayırıcı konumlarını gösterecektir,
 Bunun dışında oluşturulacak detay diyagramlarda ise;
o Bölgesel olarak ekipman pozisyonları,
o Alarmlar,
o Elektriksel ölçüm değerleri,
o Transformatör kademeleri ve durum bilgileri (trafo yağ ve sargı sıcaklıkları
vs.) izlenebilecektir.

(İTM.183)
Aynı şekilde hangi saha cihazına ait ölçüm bilgileri alınmak isteniyorsa, ekranda
o cihazın seçilmesiyle BCU'dan TM Otomasyon sistemine aktarılan tüm bilgiler
ekranda anında görüntülenebilecektir.
TM Otomasyon yazılımının grafik arabirimi sayesinde tüm şalt tesisi, TM

Otomasyon sisteminin ekranında görüntülenen bir tek kutuplu prensip şema üzerinden
izlenebilecek ve kumanda edilebilecektir.
Tek kutuplu prensip şemada, ilgili ekipmanların durum bilgileri gözlenebilecek ve

ilgili ekipmanlara kumanda edilebilecektir. Operatörlerin dikkatini ve ekran tazeleme
sürelerinin kısa tutulabilmesi için analog değerlerden sadece gerilim, akım ve güç
değerleri tek kutuplu prensip şemada ilgili oldukları fiderlerin yanında gösterilecek,
diğer tüm analog büyüklükler ilgili fiderin yanında gösterilecek BCU veya röle
seçildiğinde ayrı bir pencere açılarak bu pencere içerisinde operatöre sunulacaktır.
Bir ölçüm değerinin limit değerine ulaşması veya herhangi bir alarmdan kaynaklı
durum değişikliği gibi önemli olayların, tek-hat şeması üzerinde operatörü uyarması
amacıyla, durum değişiklikleri flaş yaparak gösterilecektir. Operatörün alarmı
onaylaması ile yanıp sönen ekipman veya değer sabite dönecek ve diğer
ekipmanlardan veya değerlerden farklı bir renk ile gösterilecektir. Onaylanmış bir
alarmın ortadan kalkması durumunda ilgili ekipman veya değerler normal renklerine
geri döneceklerdir.
TM otomasyon sisteminde yer alan tüm cihazlarla haberleşme esnasında,

haberleşmenin sağlıklı bir şekilde yapıldığının belirlenmesine ilişkin bir ekran
tasarlanacaktır. Bu ekranda, sistemde kullanılan cihazların o andaki haberleşme
durumları operatöre gösterilecektir. Herhangi bir şekilde bir cihazla haberleşme
sağlanamadığında bu bilgi hem alarm sayfasına girecek hem de bu ekranda
gösterilecektir. TM otomasyon sisteminde yer alan ethernet üzerinden haberleşen tüm
cihazlar ve TM Otomasyon sistemi SNMP’yi desteklemelidir.
Alarm Yönetimi Ekranı
Alarm Monitörü
Zaman Sıralı olaylar ekranı
Sistem iç izleme/denetleme Ekranı
Tarihsel Trend Eğrileri ve verileri Ekranları
Rapor Ekranları ve Rapor Yazdırma
İşletme/Bakım Etiketleme
Mühendislik Erişimi fonksiyonları
İstasyon Ortak ve Yardımcı Sistemler ekranları
35.9 PERFORMANS
TM Otomasyon sistemi güncelleme süreleri aşağıdaki gibi olmalıdır:
Fonksiyon Tipik
(İTM.183)
Değerler
Ekran Değişimi (ilk reaksiyon) <1s
İşlem ekranında ikili değişikliği sunulması < 0,5 s
İşlem ekranında analog değişikliğin sunulması <1s
Komut verilmesinden işlem çıkışına < 0,5 s
Komut verilmesinden ekran güncellemesine < 1,5 s
35.10 SİBER GÜVENLİK
Siber güvenlik açısından BCU’ ların NERC-CIP ile tanımlanan bağlanma şifrelemesi
yöntemini kullanması gerekmektedir
1. Ürün ve Sistem Güçlendirme
Sistemin tüm bileşenleri, iyi bilinen araçlar ve en iyi uygulama yönergelerine göre
sağlamlaştırılmalıdır. Örneğin, kullanılmayan hizmetler ve kullanılmayan portlar
kapatılmalıdır. Ürünler, son teknoloji ürünü ticari ve açık kaynak güvenlik dayanıklılık
test araçları kullanılarak test edilmelidir.
Bunun ötesinde, en yeni güvenlik yamaları ve hizmet paketleri sistemin

devredilmesi üzerine yüklenmelidir. Gereksiz kullanıcı hesapları, varsayılan
kullanıcılar, programlar, ağ protokolleri ve hizmetleri kaldırılmalıdır.
2. Elektronik çevre koruma ve tam savunma
TM otomasyon sistem çevresi Güvenlik Duvarları ile korunmalıdır. Güvenlik

duvarları şebeke sınırlarına yerleştirilmelidir (Trafiğin TM otomasyon şebekesine girip
çıktığı yerler).
3. Sistem mimarisi
Bir bölgenin riske düşmesi nedeniyle herhangi bir olumsuz etkiyi minimum
düzeye indirmek amacıyla, trafo merkezi otomasyon sistemi şebeke bölümlendirmeye
veya çeşitli bölgelerin oluşturulmasına izin vermelidir.
4. Kayıt ve alarm
4.1. Güvenlik olay kaydı

Trafo merkezi otomasyon ortamındaki ürünler kullanıcı oturum açma, oturum
kapatma, parametre değişikliği veya yapılandırmalar ve yazılım güncellemeleri gibi
güvenlikle ilgili tüm kullanıcı etkinliğini kaydetme olanağına sahip olmalıdır. Her bir
olay, tarih ve saat için, kullanıcı, kullanıcı adı, olayın sonucu ve kaynağı
kaydedilecektir. Sisteme erişim sadece yetkili kullanıcılar tarafından erişilebilecektir.
4.2. Güvenlik ile İlgili Olay Kaydı Tutma

Güvenlikle ilgili olaylar, IEC 61850 standart mekanizması veya SYSlog gibi
standartlar kullanılarak toplanacaktır. Merkezi kumanda, güvenlikle ilgili olayları analiz
etmek ve rapor oluşturmak mümkün olmalıdır.

(İTM.183)
5. Kötü amaçlı yazılım koruması
Anti virüs veya diğer kötü amaçlı yazılım önleme araçları (Application
Whitelisting gibi) kötü amaçlı yazılımların girişi, maruz kalınması ve yayılmasını tespit
edecek, önleyecek, engelleyecek ve hafifletecektir.
6. Güvenli Haberleşme
Trafo merkezi otomasyon sistemi dışından haberleşme, https veya VPN gibi
güvenli protokoller kullanılarak yapılacaktır.
7. Kimlik doğrulama ve yetkilendirme (Kullanıcı hesap yönetimi)
Bu sistem, kullanıcı kimlik doğrulama ve yetkilendirmeyi ayrı bir kullanıcı

düzeyinde izin verir. Kullanıcı kimlik doğrulama gerekli olacak ve yetkilendirme ürünler
üzerindeki tüm etkileşimli erişimler için uygulanacaktır.
Kullanıcı hesapları serbest bir şekilde yönetilecek ve böylece kullanıcı

hesaplarını oluşturma, düzenleme ve silmeye, bunun yanında politikalara göre
kullanıcı adı ve şifreleri tanımlamaya olanak verecektir.
8. Yama Yönetim İşlemi
Yama Yönetim işlemi devrede olacak, bununla TM Otomasyon uygulaması ile

3.taraf yazılım için yayınlanan güvenlik yamaları arasındaki uyumluluğu
doğrulayacaktır.
9. Yedekleme ve Kurtarma
En önemli dosyaların yedekleme ve geri yükleme kopyaları, her zaman için en

kötü olasılığa hazırlıklı olacak şekilde saklanmalıdır. Yedekleme başka bir sürücüye,
DVD’ye veya ağa saklanmalıdır.
35.11 EĞİTİM
35.12 EĞİTİM
Söz konusu sistemin eğitimine ilişkin sözleşmenin “sözleşme tasarısı” bölümünün

“Montaj, işletmeye alma, eğitim, bakım onarım, yedek parça gibi destek hizmetlerine ait
şartlar” başlıklı 16. maddesinde yer alan hükümler geçerlidir.
35.13 DÖKÜMANTASYON
Tesis sırasında sisteme ait aşağıdaki dökümanlar idareye onay için

sunulacaktır :
 Haberleşme mimarisi
 TM Otomasyon yazılımı ile ilgili iş bitirme belgesi
 TM Otomasyon renkli ekran görüntüleri

(İTM.183)
 Kumanda odası düzeni
 Tüm panoların ön görünüş ve boyut resimleri
 Koruma, kumanda ve kilitlemelerle ilgili temel tasarım (tek hat) şeması
 Detay sekonder projeleri
 Fabrika Kabul Testleri ile ilgili dökümanlar
 Mantık Şeması/Lojik kilitlemeler
 TM Otomasyon işletme kılavuzu
 Tüm cihazlara ait kataloglar
 Tüm sistem ve her türlü ekipman ve fonksiyon için teknik açıklamalar ve teknik
veriler
 Bakım kılavuzu
35.14 KABUL
Her tipten her gerilim kademesinden birer fidere ait koruma ve kumanda
panosunun bulunduğu ve fiderlerin simule edildiği bir ortamda TM Otomasyon
sistemine ait fonksiyon testleri yapılacaktır.
TM otomasyon sisteminin kabul prosedürü ile ilgili olarak örnek bir liste ekte
verilmektedir. Kabulde en az bu listede verilen testler gerçekleştirilecektir.
EKLER:
-Prensip pano ön görünüş resimleri
-TM otomasyon sistemi kabul prosedürü

(İTM.183)
EK.1

EK.2. TM OTOMASYON SISTEMI KABUL PROSEDÜRÜ
EK.2 : SAS ACCEPTANCE PROCEDURE

I. System Configuration
Visual inspection
The purpose of this test is to verify that the system configuration complies with the defined
requirements.
Function test
The purpose of this test is to verify that the substation controller functions properly.
Communication interference
The purpose of this test is to verify the detection of a device failure on the substation controller.
Data exchange
The purpose of this test is to test the data exchange between substation controller and connected
devices (indications, measured values, commands, ...)
Description:
▪ Generate indications, measured values in the connected devices.
▪ Send commands to these devices.
▪ Check the indications and measured values on the substation controller or HMI.
▪ Check the commands in the connected devices.
Server redundancy
The purpose of this test is to test the redundancy functions of the servers.
Receiving process data
Purpose is to see
▪ All spontaneous process messages are received on the server pairs
▪ Command messages are sent to both Servers

Sending data
Purpose is to see
▪ Process messages are only sent from the active Server
II. HMI Configuration
Visual inspection
The purpose of this test is to verify that the system configuration complies with the defined
requirements.
Connections
The purpose of this test is to verify the functionality of all connections.


Changes of configuration data
The purpose of this test is to verify that configuration changes are automatically transmitted to the
standby server and the clients.
Standby server failure
The purpose of this test is to verify that the system can still be operated in the event of a standby
server failure.

Runtime server failure
The purpose of this test is to verify that the system can still be operated in the event of a runtime
server failure and that no data loss occurs.
Restarting the runtime server
The purpose of this test is to verify that the system can still be operated when restarting the
runtime server and that no data loss occurs.
Failure of the network connection to the process
The purpose of this test is to verify that in the event of a failure of the network connection to the
process, the system will respond appropriately.
Connection to single-user system servers.
Objective of the test: The display meets the requirements. Changes of process states are
displayed in the correct chronological order.
Connection to redundant servers
Objective of the test: The display meets the requirements. Changes of process states are
displayed in the correct chronological order. The client workstation automatically connects to the
currently active server.
Display of lists
Objective of the test: The display of lists meets the requirements, alarms are displayed in the
correct chronological order. Entries in the alarm and event list meet the requirements. Entries on
different workstations are synchronous.
Detailed tests for alarming and event logging are performed for the respective function variant.
Command output
Objective of the test: Command output is made according to the requirements. Commands are
logged on all HMIs.
Detailed tests for command output, user rights and event logging are performed for the respective
function variant.
Event logging
Test scenario 1 Visual inspection

Test scenario 2 Connections
The purpose of this test is to verify the functionality of all connections.

Printer output
The purpose of this test is to verify that the display of lists, the output on the printer and the
entries in the event list on the screen meet the requirements.

III. Communication
a) Control Center Connection
IEC 60870-5-101 (point-to-point) telecontrol protocol
b) Substation Connection

Check whether all elements are available and whether the wiring complies with the
documentation.

Testing the communication
This test checks whether the communication of all devices connected to the HMI with the
IEC 61850 protocol is error-free.
Communication with subcomponents
This test checks whether the communication of all subcomponents connected via the
components is error-free.
Data exchange in the monitoring direction
This test checks whether the data exchange in the monitoring direction (from the slave to
the master) between the HMI and the connected substations is error-free
Data exchange in the command direction
IV. Station Protocol
a) The protocol IEC 61850 for the station level
Objective of the test: This test checks whether the data exchange in the co
This test checks whether the communication of all devices connected to the substation
controller with the IEC 61850 protocol is error-free.
Testing the IEC 61850 client communication
This test checks whether the parameterized data points are available.
Testing the IEC 61850 server communication
This test checks whether the parameterized data points (indications, measured values) are
available in the transmit direction of the server.
Testing the IEC 61850 client general interrogation
This test checks whether the parameterized data points are sent to the client after cleared
communication failure.

Testing the IEC 61850 server general interrogation
This test checks whether the parameterized data points are sent to the client after cleared
communication failure.
Transmission blocking on the IEC 61850 server
This test checks whether spontaneous transmission (reporting) is disabled when the local
key switch is in the Test position.
Server-server data transmission with GOOSE
This test checks whether the data transmission between two bay controllers using the IEC
61850 protocol is error-free.
b) Connection of bay devices via the IEC 61850 protocol

Same requirements are applied with 4.1
Testing the IEC 61850 client communication
Testing the IEC 61850 server communication
Testing the IEC 61850 client general interrogation
Testing the IEC 61850 server general interrogation
Transmission blocking on the IEC 61850 server

Server-server data transmission with GOOSE
V. Operation and Monitoring
User administration settings
This test checks whether the user administration meets the requirements
Login and Logout
This test scenario checks the basic functioning of the user logon and logoff
Picture Configuration
These test scenarios check the basic screen layout.
System pictures and dialogs
This test checks whether the system pictures and dialogs meet the requirements.
Main menu
This test checks whether the main menu complies with the defined requirements.
Context menus
This test checks whether the context menus comply with the defined requirements
Detail Picture
These test scenarios verify the basic functioning of the detail pictures.
Checking the picture structure
This test checks whether the structure of the detail picture complies with the defined
requirements.

Checking the display of switching device states
This test checks whether the switching device states are correctly displayed and whether
they comply with the defined requirements.
Checking the display of measured values
This test checks whether the measured values are correctly displayed and whether they
comply with the defined requirements.
Checking the display of alarm and warning indications
This test checks whether the alarm and warning indications are correctly displayed and
whether they comply with the defined requirements.
Testing the functioning of the event and alarm list, the trend picture and the
Acknowledge flashing function
Help picture
These test scenarios verify the basic functioning of the help picture.
Administrator picture
These test scenarios verify the basic functioning of the administrator picture.
Chronological Event List

These test scenarios test the functioning of the event list
Alarm List
These test scenarios test the functioning of the alarm list.
Checking the time stamps
This test checks whether the time stamps of the alarms are entered correctly in the alarm
list.
Presentation of Switching Devices

Testing the display of the circuit breakers
▪ Simulate the states of a circuit breaker.
▪ Simulate the status information of a circuit breaker.
▪ Check the display of the circuit breaker in the detail picture.
Testing the display of the disconnectors
▪ Simulate the states of a disconnector.
▪ Simulate the status information of a disconnector.
▪ Check the display of the disconnector in the detail picture.
Presentation of Measured Values

These test scenarios check the basic measured-value representation.

Checking the representation
This test checks whether the measured-value representation complies with the
defined requirements.
Checking the representation of limit values and status
This test checks whether the representation of the limit values of the measured
values and their status complies with the defined requirements.
Topological Coloring
Testing the basic function
This test checks whether topological coloring was correctly parameterized and
whether the parameterization complies with the defined requirements.
Checking the representation of the "de-energized" state
This test checks whether topological coloring was correctly parameterized for the
de-energized state and whether the representation in the displays complies with the
Checking the representation of the "grounded" state
grounded state and whether the representation in the displays complies with the
Checking the representation of the "energized" state
energized state and whether the representation in the displays complies with the
VI. Alarm Management

Testing the picture alarming function
Testing the alarm line function
Testing the acknowledgement function
VII. Switching Sequences and Simulation
VIII. Acoustic
Acoustic Alarming
The purpose of this test is to verify that when alarms newly occur, an acoustic alarm
will be output according to their alarm classes.
Horn test, switching authority LOCAL - HMI
This test checks whether the horn outputs an acoustic alarm.
Horn test, switching authority REMOTE - control center
This test checks whether the acoustic alarm is suppressed.
IX. Printing

Direct Activation of an Event Printer
Testing the single-point indications
Testing the double-point indications
Printer failure
X. Control
Command handling with the IEC 61850 protocol
XI. Switching Authority
Authorization levels
XII. Interlocking of Switching Commands
Bay Interlocking
The purpose of this test is to verify the bay-related interlock check when outputting
commands on the bay device.
Bay and Substation Interlocking on Bay Level
The purpose of this test is to verify the interlock check when outputting commands on
the bay device.
Substation Interlocking on Station Level
Topological Interlocking
Voltage to ground (not unlockable)
This test checks whether topological interlocking prevents execution of a command.
▪ The Voltage against earth indication is displayed
▪ The Execute button is inactive
Disconnector under load (unlockable)
This test checks whether execution of a command locked by topological interlocking
can be unlocked.
▪ The Disconnector on-load indication is displayed
▪ The Execute button is inactive
▪ The interlocking can be unlocked
XIII. Synchro-Check Function

Test scenario 1
Objective of the test: This test examines the phase difference and the behavior when the MCB has
tripped.
▪ If the phase difference between busbar and feeder is negative, the circuit breaker will be
closed.
▪ If the phase difference between busbar and feeder is positive, the circuit breaker will be closed.
▪ If the MCB trip indication occurs, the circuit breaker will not be closed.

Test scenario 2
Objective of the test: Commands must be rejected if only one difference (voltage, phase,
frequency) is outside the synchro check limits.
▪ After the maximum synchro check time has elapsed, the synchro check function is terminated
and the synchro check termination indication is sent.
▪ If there is a voltage difference between busbar and feeder, the circuit breaker will not be closed.
▪ If there is a phase difference between busbar and feeder, the circuit breaker will not be closed.
▪ If there is a frequency difference between busbar and feeder, the circuit breaker will not be
closed,
the synchronizing window will not be reached within the maximum synchro check time.
Test scenario 3
Objective of the test: Examining the synchronizing window with frequency difference
▪ The circuit breaker is closed within the maximum synchro check time.

Test scenario 4
Objective of the test: Examining the limits of the energized busbar
▪ Busbar voltage slightly below the limit for energized: Circuit breaker is closed.
▪ Busbar voltage slightly above the limit for energized: Circuit breaker is not closed.
▪ Busbar voltage slightly below the permissible switch-in voltage limit: Circuit breaker is not
closed.
▪ Busbar voltage slightly above the permissible switch-in voltage limit. (Voltage difference limit is
complied with): Circuit breaker is closed.
Test scenario 5
Objective of the test: Examining the limits of the energized feeder
▪ Feeder voltage slightly below the limit for energized: Circuit breaker is closed.
▪ Feeder voltage slightly above the limit for energized: Circuit breaker is not closed.
▪ Feeder voltage slightly below the permissible switch-in voltage limit: Circuit breaker is not
closed.
▪ Feeder voltage slightly above the permissible switch-in voltage limit: (Voltage difference limit is
complied with): Circuit breaker is closed.
XIV. Transformer Tap Control at the HMI
XV. Measurement

Measuring the primary voltage
Measuring the primary currents
Measuring the powers and the power factor
Measuring the frequency
XVI. Evaluation
Trend Display
▪ The curve display is displayed according to the predefined settings.
▪ All functions (zoom, Scan mode, start/stop, curve selection, tools, borders, user profile, print)
are available and can be operated.
▪ The shown measured values are displayed in the correct colors and line types according to the
requirements.
▪ The value and time axes of the shown measured values are displayed with the correct scaling,
labeling and color.
XVII. Fault-Record
▪ The curve display is dilayed according to the predefined settings.
▪ The program starts correctly and the displayed settings comply with the defined requirements.
▪ The fault record was stored according to the defined requirements and stored in the predefined
directory
XVIII. Reports
XIX. Time Synchronization
a) Time synchronization using NTP time server

b) Time synchronization via GPS
c) Time synchronization via communication

Checking the distribution of the time information
Detecting a failure of the (NTP time server)/(GPS)/(Communication)
Detecting an NTP/GPS/Communication reception failure
XX. Storage/ Archiving
General archive settings
Archive export
Ekler:
 Sapmalar (Deviation) Listesi
 TEİAŞ Yeni İzolasyon Yağı Satınalma Şartnamesi
 TEİAŞ Yeni İzolasyon Yağı İle Doldurulmuş Yeni Transformatöre Ait Yağ Şartnamesi
 Trafo Kademe Değiştirici Föyleri
 TM80-G001, TM80-G002 ve TM 84-G 344, TM 86-F 108 nolu resimler
 170 ve 420 kV Cihazlar İçin Lama Tipi Terminal Detayları Resimleri
 OG Akım Trafoları Terminal Bağlantı Resmi ve OG Akım Trafoları Bükülgen Parça Resmi

 Trafo Merkezlerinde Tesis Edilecek Akü Grupları Yerleşim Planı
 OG Şönt Kapasitör Bankları Koruma, Kumanda Ölçme Ve Sinyalizasyon Prensipleri
 Garantili Özellikler Listeleri

2016-4445 11 Ek Itm.183 Genelteknik Ve Montaj Sartnamesi z1

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2016-4445 11 Ek Itm.183 Genelteknik Ve Montaj Sartnamesi z1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GENEL TEKNİK VE MONTAJ ŞARTNAMESİ

BÖLÜM 1 - 380 & 154 KV GAZ İZOLELİ TRAFO MERKEZLERİ (GIS)

1/764 Gen. Tek. ve Mon. Şart.

2/764 Gen. Tek. ve Mon. Şart.

1.1.1. İşin Kapsamı

Bu şartname, Türkiye Yüksek Gerilim İletim Sisteminde, bu şartnamede açıklanan bütün

Yüklenici, bu şartnamenin aşağıda belirtilen maddelerinde öngörülen bütün işleri

Tesis ve teçhizatın temini ve montajı projesi kapsamında Yüklenici tarafından gerçekleştirilecek

• Mühendislik ve tasarım hizmetleri,

Ancak, Yüklenicinin sözleşme kapsamında temin ettiği malzemeleri, sadece İdareden

3/764 Gen. Tek. ve Mon. Şart.

Yüklenici tarafından sağlanacak teçhizat ve hizmetler aşağıdakileri kapsayacak, fakat bunlarla

4/764 Gen. Tek. ve Mon. Şart.

Bu şartnamelerde açıkça belirtilmeyen, fakat temin edilen Malların ve trafo merkezinin

1.1.2. Özel Koşullar

Şartnamelerdeki koşullara ek olarak, bu projeye ilişkin özel koşullar aşağıda belirtilmiştir:

5/764 Gen. Tek. ve Mon. Şart.

TEKLİF SAHİPLERİNİN, TEKLİFLERİNİ HAZIRLAMADAN ÖNCE İLGİLİ TRAFO

1.1.3. Tasarım, Malzeme, Teçhizat, Montaj ve İşçilik

İŞVEREN TARAFINDAN PROJE RESİMLERİ ONAYLANMADIKÇA ÇALIŞMA İZNİ

İnceleme aşamasından başlamak üzere tesislerle ilgili tasarım çalışmaları ve uygulama

Sözleşmenin imzalanmasından sonra; Yüklenici, teklifinin ekindeki tasarım ve resimleri temel

Hazırlanan ayrıntılı uygulama tasarımları, resimleri ve bütün gerekli dokümanlar iş planına

Bütün malzeme imalatçıları açıkça belirtilecek ve bunlar İşveren tarafından onaylanacaktır.

Yüklenici, temin etmiş olduğu bütün teçhizatın tasarımındaki, kurulumundaki, montajındaki ve

7/764 Gen. Tek. ve Mon. Şart.

Değiştirilen malzeme ve teçhizat yüklenicide kalır.

1.1.4. Standartlar, Kodlar, Kural ve Yönetmelikler

Teçhizatın tasarımında, yapımında, imalatında ve testinde (ayrı ayrı teçhizatın teknik

Yukarıda belirtilen normlardan ve standartlardan herhangi bir sapma olması durumunda;

Teknik Şartnamede belirtilmeyen normlar ve standartlarla ilgili olarak, İşveren yukarıdaki

• Türk Standartlar Enstitüsü (TSE) tarafından çıkarılan Türk standartları (TS)

TS-EN ISO 9001:2008 Quality Management System Certificate

9/764 Gen. Tek. ve Mon. Şart.

IEC Publication 60076-4 PowerTransformers-Part4 :Tappings and connection

Power Transformers-Part 5 : Ability to withstand short-

Tests on oil-filled and gas-pressure cables and their

10/764 Gen. Tek. ve Mon. Şart.

AC metal-enclosed Switchgear and controlgear for rated

Insulators for overhead lines with a nominal voltage above

IEC Publication 60331 Fire resisting characteristics of electric cable

IEC 60354 “Loading guide for oil-immersed power transformers”

IEC Publication 60427 Report on synthetic testing of high voltage AC CB's

IEC 60437 High voltage insulators RIV test

11/764 Gen. Tek. ve Mon. Şart.

High voltage insulation-enclosed switchgear and

Test methods for insulation and sheaths of electric cables

IEC Publication 60551 Measurement of transformer and reactor sound levels

Guide for the sampling from oil-filled electrical equipment

Thermal-mechanical performance test and mechanical

TS 4237/IEC 60660 Post insulators

Guide for the lightning impulse and switching impulse

Residual strength of string insulator units of glass or

Guide for the selection of insulatorsin respect of polluted

Guide for the selection of insulatorsin respect of polluted

Tests for power cables with extruded insulation for rated

12/764 Gen. Tek. ve Mon. Şart.

TS 9551 Post insulator

Conductors for overhead lines-round wire concentric lay

TS EN 50189 Zinc coated steel wires for overhead lines

TS EN 60889 Conductors for overhead lines-hard drawn al. conductor

Isolier-und mantelmischungen für kabel und isolierte

ASTM B 230, 232, 498

13/764 Gen. Tek. ve Mon. Şart.