See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/342666672

Lineer Cebir

Book · July 2020

DOI: 10.14527/9786053180302-

CITATIONS READS

0 5,469

1 author:

Salim Yüce
Yildiz Technical University
85 PUBLICATIONS   278 CITATIONS   

SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

Basic Concepts on Lorentz Space and Lorentz Plane View project

2-Parameter Motions in Lorentzian Plane and the Polar Axis Density View project

All content following this page was uploaded by Salim Yüce on 03 July 2020.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

 Prof. Dr.
Salim
Yüce

LİNEER
CEBİR
3. Baskı
 Prof. Dr. Salim Yüce

LİNEER CEBİR

ISBN 978-605-318-030-2
DOI 10.14527/9786053180302

Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© 2020, PEGEM AKADEMİ

Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. A.Ş.ye aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik,
fotokopi, manyetik kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan
kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.

Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten
uluslararası akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca tanınan
yükseköğretim kurumlarının kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevrimiçi
kamu erişim kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye’de kurulan Turcademy.com ve
Pegemindeks.net tarafından yayınları taranmaktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı
yazarlara ait 1000’in üzerinde yayını bulunmaktadır. Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere
http://pegem.net adresinden ulaşılabilmektedir.

1. Baskı: Ocak 2015, Ankara

3. Baskı: Mayıs 2020, Ankara

Yayın-Proje: Şehriban Türlüdür

Dizgi-Grafik Tasarım: Tuğba Kaplan
Kapak Tasarım: Öğr. Gör. Dr. Murat Dağıtmaç

Baskı: Ay-bay Kırtasiye İnşaat Gıda Pazarlama ve Ticaret Ltd. Şti.

Çetin Emeç Bulvarı 1314. Cadde No: 37A-B Çankaya/ANKARA
Tel: (0312) 472 58 55

Yayıncı Sertifika No: 36306

Matbaa Sertifika No: 46661

İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay/ANKARA
Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet: www.pegem.net
E-ileti: pegem@pegem.net
WhatsApp Hattı: 0538 594 92 40
Bu kitabımı; vatan uğruna canlarını feda etmiş aziz şehitlerimize;
hayat kaynağım, canım çocuklarım Kaan ve Barış’a
ithaf ediyorum.

iii
 Prof. Dr. Salim Yüce

1974 Tokat/Niksar’da doğdu. İlkokul-ortaokul-liseyi Tokat'ta tamamladı.

1992-1996 yılları arasında Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Ma-
tematik Öğretmenliği bölümünü tamamladı. 1996-1999 yılları arasında aynı
üniversitede Matematik/Geometri alanında yüksek lisansını, 1999-2004
yılları arasında doktorasını tamamladı. 2006 yılında Yıldız Teknik Üniversitesi
Matematik bölümünde Yrd. Doç. olarak atandı ve aynı yıl Doçent unvanını
aldı. 2012 yolunda Yıldız Teknik Üniversitesinde Profesör olarak atandı.

2009 yılında Fen Bilimleri Enstitüsünde müdür yardımcılığı, 2012 yılında

Rektör Yardımcılığı görevlerinde bulundu. 2016 yılında Yıldız Teknik Üniver-
sitesinde Rektör adaylığında bulundu. 2018 yılında YÖK-TEBİP Matematik
Üstün Başarı Sınıfında görevlendirildi. Üniversite yönetim kurulu ve senato
üyeliği görevlerini yerine getirmiş olup halen Yıldız Teknik Üniversitesi Ma-
tematik Bölümü Geometri Anabilim Dalı Başkanlığı görevini yürütmektedir.

Prof. Dr. Salim Yüce’nin akademik etkinlikleri kapsamında 4 adet kitap ya-
zarlığı, 4 adet ulusal araştırma projesi, tamamlanmış 7 yüksek lisans ve 9
doktora ile devam eden 3 yüksek lisans ve 3 doktora tezi yöneticiliği, ulusla-
rarası toplam 77 makalesi, ulusal ve uluslararası kongrelerde 74 adet bildiri
sunumu, çeşitli dergilerde editörlük/hakemlik ve 13. Ulusal Geometri Sem-
pozyumu Düzenleme Kurulu başkanlığı bulunmaktadır.

iv
 ÖN SÖZ

Bu kitap üniversitelerin Matematik, Matematik Mühendisliği, Matematik

Bilgisayar, İstatistik, Matematik Öğretmenliği ve Mühendislik Bölümlerinde
okutulan Lineer Cebir dersine temel olmasının yanı sıra Lisansüstü düzeyin-
deki tüm programlarda öğrenim gören öğrencilerin ve akademisyenlerin
faydalanacağı düşüncesiyle kaleme alınmıştır. Ayrıca Lineer Cebir’in Mate-
matik Bölümündeki diğer derslerin temeli olması nedeniyle kitabın tüm
Matematik derslerine iyi bir kaynak oluşturması planlanmıştır.

Bu kitabın en önemli özelliği gerek lisans gerekse lisansüstü hatta servis

dersi olarak okutulan Lineer Cebir Dersinin tüm öğrencilerine hitap edecek
şekilde bölümlere ayrılarak sade bir dille hazırlanmasıdır. Her bölümün içe-
risinde konuların daha iyi anlaşılması amacıyla konu ile ilgili yeteri kadar
çözümlü sorular ile bölüm sonunda okuyucuların kendilerinin çözmesi için
Alıştırmalar verilmiştir.

Kitabın yazımında yardımcı olan Doç. Dr. Özcan BEKTAŞ nezdinde tüm
geometri grubu asistanlarıma teşekkür ederim.

Son olarak, akademik hayatımın her noktasında yanımda olan Hocam Sayın
Prof. Dr. Nuri KURUOĞLU’na, Hocamız Sayın Prof. Dr. H. Hilmi
HACISALİHOĞLU’na emekleri için teşekkürlerimi sunarım.

Prof. Dr. Salim Yüce

Yıldız Teknik Üniversitesi

sayuce@yildiz.edu.tr

v
 İÇİNDEKİLER

BÖLÜM 1
GRUP, HALKA, CİSİM
1.1 Grup .................................................................................................... 1
1.2 Halka ................................................................................................... 6
1.3 Cisim ................................................................................................. 11
Alıştırmalar 1 ........................................................................................... 14

BÖLÜM 2
VEKTÖR UZAYLARI
2.1 Vektör ............................................................................................... 17
2.1.1 Nokta Vektör Eşlemesi ........................................................... 22
2.2 Düzlemdeki Vektörler Üzerine İşlemler ............................................ 22
2.3 Düzlemde Afin Koordinat Sistemi ..................................................... 30
2.3.1 İki Vektörün Lineer Bağımsızlığı .............................................. 30
2.3.2 Afin Koordinat Sistemi ............................................................ 31
2.4 Vektör Uzayları ................................................................................. 34
2.4.1 Vektör Uzayı Aksiyomlarından Çıkan Sonuçlar ........................ 35
2.5 Vektör Uzayı Örnekleri...................................................................... 41
2.5.1 Vektör Uzaylarının Direkt Çarpımı .......................................... 47
n
2.6 Vektör Uzayında Geometrik Yapılar ........................................... 49
n
2.6.1 Uzayında Eğri ................................................................... 51
2.7 Modül................................................................................................ 52
2.8 Alt Vektör Uzayları ............................................................................ 55
Alıştırmalar 2 ........................................................................................... 63

vi
 Lineer Cebir

BÖLÜM 3
İÇ ÇARPIM UZAYLARI
3.1 İç Çarpım Fonksiyonu........................................................................ 67
n n
3.2 ve üzerinde Standart İç Çarpım Fonksiyonları ................... 69
n
3.3 Öklid Uzayının Metrik Özellikleri ............................................... 71
n
3.3.1 Uzayında Bir Vektörün Uzunluğu ..................................... 71
n
3.3.2 Uzayında İki Nokta Arasındaki Uzaklık ............................. 72
3.3.3 Bir Skalar ile Bir Vektörün Çarpımı ......................................... 72
3.3.4 İki Vektör Arasındaki Açı ......................................................... 73
n
3.3.5 Uzayında İki Vektörün Dikliği .......................................... 74
3.4 İç Çarpımın Geometrik Yorumu ....................................................... 75
3.4.1 İzdüşüm Vektörü .................................................................... 77
3.4.2 Doğru ve Düzlem .................................................................... 78
3.5 İç Çarpım Uzayında Schwartz Eşitsizliği ............................................ 80
3.6 Ortonormal Vektör Sistemi .............................................................. 91
Alıştırmalar 3 ........................................................................................... 96

BÖLÜM 4
VEKTÖR UZAYLARINDA BAZ VE BOYUT
4.1 Lineer Bağımlılık ve Lineer Bağımsızlık ............................................. 99
4.2 Vektör Uzaylarında Baz ve Boyut.................................................... 104
4.3 Gram – Schmidt Ortogonalleştirme Metodu
(Ortonormalleştirme Metodu) ....................................................... 114
4.4 Alt Uzayların Boyutları .................................................................... 119
Alıştırmalar 4 ......................................................................................... 125

vii
 İçindekiler

BÖLÜM 5
ÖZEL VEKTÖR UZAYLARI
5.1 Direkt Toplam Uzayı........................................................................ 129
5.2 İç Çarpım Uzaylarının Alt Uzayları: Ortogonal Kompleman ............ 131
Alıştırmalar 5 ......................................................................................... 136

BÖLÜM 6
MATRİSLER
6.1 Matrisler ......................................................................................... 139
6.2 Matris Uzayı: Matrislerde İşlemler ................................................. 143
6.2.1 Toplama İşleminin Özellikleri ............................................... 145
6.2.2 Dış İşlemin Özellikleri ........................................................... 146
6.2.3 Matris Çarpımı ...................................................................... 148
6.2.4 Çarpma İşleminin Özellikleri ................................................. 150
6.3 Özel Matrisler ................................................................................. 156
6.4 Bir Matrisin Eşelon Formu .............................................................. 165
6.5 Elemanter Operasyonlar ................................................................. 167
6.5.1 Matrisler İçin Elemanter Operasyonlar ................................ 168
6.6 Elemanter Operasyonların Uygulamaları: Çarpanlara Ayırma,
Bir Matrisin Tersinin ve Rankının Bulunması, Lineer Bağımsızlık .... 173
6.6.1 Çarpanlara Ayırma ................................................................ 173
6.6.2 Bir Matrisin Tersinin Bulunması........................................... 174
6.6.3 Lineer Bağımsızlık-Bağımlılık................................................ 176
6.6.4 Bir Matrisin Rankı ................................................................ 177
6.7 Bir Matrisin İzi ve Özellikleri ........................................................... 181
6.8 Koordinatlar .................................................................................... 184
Alıştırmalar 6 ......................................................................................... 189

viii
 Lineer Cebir

BÖLÜM 7
LİNEER DÖNÜŞÜMLER
7.1 Lineer Dönüşüm, Çekirdek, Rank .................................................... 193
7.1.1 Bilineer Dönüşüm ................................................................. 210
7.2 Boyut Teoremi ................................................................................ 211
7.3 Lineer İzomorfizm ............................................................................ 214
7.4 Hom V ,W  Uzayı ............................................................................. 224
7.5 Dual Vektör Uzayı ........................................................................... 232
7.6 Ortogonal İzdüşüm ......................................................................... 233
7.7 İki Lineer Dönüşümün Direkt Toplamı ............................................ 236
7.8 Bölüm Uzayı .................................................................................... 238
Alıştırmalar 7 ......................................................................................... 240

BÖLÜM 8
LİNEER DÖNÜŞÜM VE MATRİS
8.1 Her Matrise Bir Lineer Dönüşüm Karşılık Gelir ............................... 243
8.2 Her Lineer Dönüşüme Bir Matris Karşılık Gelir ............................... 245
8.2.1 Standart Vektör Uzayları Üzerinde Tanımlanan Her Lineer
Dönüşüme Bir Matris Karşılık Gelir....................................... 245
8.2.2 Herhangi Vektör Uzayları Üzerinde Tanımlanan Her Lineer
Dönüşüme Bir Matris Karşılık Gelir....................................... 249
2
8.3 Üzerinde Lineer Dönüşümler ve Matrislerin Geometrisi ......... 254
3
8.4 Üzerinde Lineer Dönüşümler ve Matrislerin Geometrisi .......... 256
Alıştırmalar 8 ......................................................................................... 259

ix
 İçindekiler

BÖLÜM 9
LİNEER DÖNÜŞÜM VE MATRİS İLİŞKİLERİNİN UYGULAMALARI
9.1 Bir Lineer Dönüşümün Rankı .......................................................... 263
9.2 Bazların Değişimi............................................................................. 268
9.2.1 Baz Değişiminin Bir Diğer Anlamı ......................................... 274
9.2.2 Baz Değişiminin En Genel Hali .............................................. 276
9.3 Benzerlik ......................................................................................... 280
Alıştırmalar 9 ......................................................................................... 284

BÖLÜM 10
DETERMİNANTLAR
10.1 Permütasyon Kavramı................................................................... 285
10.2 Vektör Uzayları Üzerinde n-Lineer Fonksiyonlar .......................... 291
10.3 Determinant Fonksiyonu ve Özellikleri......................................... 295
10.3.1 Determinant Fonksiyonunun Temel Özellikleri ................... 297
10.4 Determinant Hesaplamaları ......................................................... 305
10.4.1 Determinant Açılımları ........................................................ 307
10.5 Bir Matrisin Eki ve Ek Matris Yardımıyla Matrisin Tersi ................ 315
10.6 Determinant Uygulamaları ........................................................... 323
10.7 Bir Lineer Dönüşümün Determinantı ve İzi .................................. 331
Alıştırmalar 10 ....................................................................................... 336

BÖLÜM 11
LİNEER DENKLEM SİSTEMLERİ
11.1 Lineer Denklem Sistemleri ............................................................ 341
11.2 Katsayılar Matrisinin Tersi Yardımıyla Lineer Denklem
Sisteminin Çözümü ....................................................................... 343

x
 Lineer Cebir

11.3 Elemanter Operasyonlar Yardımıyla Lineer Denklem

Sisteminin Çözümü ...................................................................... 344
11.3.1 Homojen Lineer Denklem Sistemi ...................................... 348
11.4 Determinant Yardımıyla Lineer Denklem Sisteminin
Çözümü: Cramer ve Cramer Olmayan Denklem Sistemi .............. 350
11.5 Cramer Olmayan Lineer Denklem Sistemleri................................ 354
11.6 Lineer Denklem Sistemlerinin Analitik Geometri
Uygulamaları................................................................................. 358
Alıştırmalar 11 ....................................................................................... 364

BÖLÜM 12
İÇ ÇARPIM UZAYLARINDA LİNEER DÖNÜŞÜMLER
12.1 Dual Uzay ...................................................................................... 369
12.2 Sıfırlayan (Annihilatör) ................................................................. 375
12.3 Bir Lineer Dönüşümün Eki ............................................................ 376
12.4 Bir Lineer Dönüşümün Transpozu ............................................... 380
12.5 İç Çarpım Uzayları Üzerinde Lineer Dönüşüm ............................. 382
12.6 İç Çarpım Uzaylarında Bazı Özel Dönüşümler ............................... 393
12.6.1 Hermit Dönüşümleri ve Matrisleri ...................................... 393
12.6.2 Simetrik Dönüşümler ve Matrisleri .................................... 396
12.6.3 İzometri, İç Çarpımı Koruyan Dönüşümler ......................... 398
12.6.4 Üniter Dönüşümler ve Matrisler......................................... 401
12.6.5 Ortogonal Dönüşümler ve Matrisler .................................. 405
12.6.6 Normal Dönüşümler ve Matrisler ...................................... 406
12.7 Modüllerin Lineer Dönüşümü ....................................................... 409
Alıştırmalar 12 ....................................................................................... 410

xi
 İçindekiler

BÖLÜM 13
LİNEER DÖNÜŞÜMLERDE ÖZDEĞER, ÖZVEKTÖR
VE KÖŞEGENLEŞTİRME
13.1 Lineer Dönüşümün Karakteristik Değerleri, Karakteristik
Vektörleri ve Karakteristik Uzay ................................................... 415
13.2 Özel Lineer Dönüşümlerin Karakteristik Değeri ve
Karakteristik Vektörleri ................................................................ 421
13.3 Lineer Dönüşümlerde Köşegenleştirme ....................................... 426
Alıştırmalar 13 ....................................................................................... 429

BÖLÜM 14
MATRİSLERDE ÖZDEĞER, ÖZVEKTÖR VE KÖŞEGENLEŞTİRME
14.1 Bir Matrisin Karakteristik Değerleri,
Karakteristik Vektörleri ................................................................. 431
14.2 Özel Matrisin Karakteristik Değerleri,
Karakteristik Vektörleri ................................................................. 441
14.3 Cayley Hamilton Teoremi ............................................................. 449
14.4 Matrislerde Köşegenleştirme ....................................................... 456
14.5 Özel Matrislerde Köşegenleştirme ............................................... 463
Alıştırmalar 14 ....................................................................................... 466

BÖLÜM 15
ORTOGONAL MATRİSLERİN GEOMETRİSİ
15.1 Ortogonal Matrisler ve Dönme..................................................... 473
Alıştırmalar 15 ....................................................................................... 476

xii
 Lineer Cebir

BÖLÜM 16
ORTOGONAL KÖŞEGENLEŞTİRME
16.1 Spektral Teoremi .......................................................................... 478
Alıştırmalar 16 ....................................................................................... 483

BÖLÜM 17
POZİTİF TANIMLI MATRİSLER
17.1 Kompleks Pozitif Tanımlı Matrisler ............................................... 496
Alıştırmalar 17 ....................................................................................... 498

BÖLÜM 18
KUADRATİK FORMLAR
18.1 Bilineer Fonksiyonlar .................................................................... 501
18.2 Kuadratik Formlar ......................................................................... 503
18.3 Kompleks Kuadratik Formlar ........................................................ 515
18.4 Geometrik Uygulama ................................................................... 518
18.4.1 Koniklere Uygulama............................................................ 519
18.4.2 Kuadrik Yüzeylere Uygulama .............................................. 523
Alıştırmalar 18 ....................................................................................... 525

BÖLÜM 19
MATRİS TEORİSİ
19.1 Matris Fonksiyonları ve Matris Normları ...................................... 529
19.1.1 Matris Fonksiyonları ........................................................... 529
19.1.2 Matris Normları ................................................................. 531
19.2 Blok Matrisler ............................................................................... 534
19.3 Özel Matrisler .............................................................................. 540

xiii
 İçindekiler

19.4 Kronecker ve Hadamard Çarpım................................................... 543

19.5 Vektörlerde Diyadik Çarpım.......................................................... 546
19.6 Bir Matrisin Ayrışımları ................................................................. 550
19.6.1 Bir Matrisin Özdeğer Ayrışımı
(eigenvalue decemposition=EVD)....................................... 550
19.6.2 Bir Matrisin Hessenberg Ayrışımı ....................................... 550
19.6.3 Bir Matrisin Schur Ayrışımı ................................................. 551
19.6.4 Bir Matrisin LU  Ayrışımı ................................................ 551
19.6.5 Bir Matrisin LDU  Ayrışımı ............................................. 552
19.6.6 Bir Matrisin Polar Ayrışımı .................................................. 553
19.6.7 Bir Matrisin Singüler Değer Ayrışımı
(Singular value decomposition=SVD) ................................. 553
19.6.8 Matrisler için QR -Ayrışımı ................................................ 562
19.7 Üstel Matrisler .............................................................................. 566
19. 7. 1 Kompleks Üstel Matris ...................................................... 579
19.8 Dual Matrisler ............................................................................... 586
Alıştırmalar 19 ....................................................................................... 590

BÖLÜM 20
MİNKOWSKİ UZAYINDA LİNEER CEBİR
n
20.1 v Minkowski Uzayı .................................................................... 595
3
20.2 1 Lorentz-Minkowski Uzayı ....................................................... 601
20.3 Lorentz İç-Çarpımının Geometrik Özellikleri................................. 612
20.4 Semi – Ortogonal Grup ................................................................. 614
20.5 Lorentz Matris Çarpımı ............................................................... 618
Alıştırmalar 20 ....................................................................................... 622
KAYNAKLAR............................................................................................ 624
DİZİN ...................................................................................................... 625
xiv
 BÖLÜM 1
GRUP, HALKA, CİSİM

1.1 Grup

Tanım 1.1 G boştan farklı bir küme ve G üzerinde bir işlem T

olsun. Eğer

T :G G  G
(a, b)  aTb  G

işlemi aşağıdaki özellikleri sağlıyorsa (G, T ) ikilisine bir grup denir.

i Kapalılık özelliği:  a, b  G için aTb  G ;

 ii  Birleşme özelliği:  a, b, c  G için (aTb)Tc  aT (bTc) ;

 iii  Birim eleman: a  G için aTe  eTa  a olacak şekilde e  G

vardır. Burada e  G elemanına G kümesinin T işlemine göre birim

elemanı denir.

 iv  İnvers eleman: a  G için aTa  aTa  e olacak şekilde a  G

vardır. Burada a  G elemanına a  G nin T işlemine göre tersi (inversi)

denir.

View publication stats