2

Mother Tongue 2
Ikatatlo nga Markahan -Modyul 5:
Paggamit sang Ekspresyon nga Paglaum
kag Handum nga suno sa Grade Level para
Maangot/ Maipakita ang Kaugalingon nga
Obligasyon

Department of Education ● Republic of the Philippines

REHIYON VI - VISAYAS NAKATUNGDAN

Mother Tongue – Ikaduha nga
Halintang Alternative Delivery
Mode
Ikatatlo nga Markahan – Modyul 5:Paggamit sang Ekspresyon nga Paglaum kag
Handum nga suno sa Grade Level para Maangot/Maipakita ang Kaugalingon nga
Obligasyon.
Unang Edisyon, 2020

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng
karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito
ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay
ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand name,
tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito ay
nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang
makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at
mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito ay
kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.

Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa anomang
paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Inilimbag sa Pilipinas ng Kagawaran ng Edukasyon – Rehiyon VI

Miyembro sa Pagsulat sang Modyul

Tagasulat: Leny C. Cagalcal, Analyn S. Vasquez

Editor : Ma. Gemma A. Bimbao, Ph.D,Raymund L.Santiago Ph.D
Norman D.Malirong
Tagasuri: Ma. Gemma A. Bimbao, PhD,
Raymund A. Santiago, PhD.
Tagaguhit: Jose Kharlo L. Gambale
Tagalapat: Roxan E. Del Castillo
Manugdumala: Bago City Management Team
Allan B. Yap, PhD., CESO V
Ermi V. Miranda, PhD.,CESE
Ma. Lourdes V. Teodoro, PhD.
Region VI Management Team:
Ramir B.Uytico ,EdD,CESO IV
Pedro T.Escobarte ,Jr.,PhD,CESO VI
Elena P. Gonzaga,PhD.
Donald T. Genine
Celestino Dalumpines III
Office Address: Duran St., Iloilo City
Telefax: (033) 336-2816; (033) 509-7653
E-mail Address: region6@deped.gov.ph
 2
Mother Tongue 2
Ikatatlo nga Markahan –
Modyul 5:
Paggamit sang Ekspresyon nga Paglaum
kag Handum nga suno sa Grade Level para
Maangot/ Maipakita ang Kaugalingon nga
Obligasyon
Pauna
Para sa mga manunudlo/manugpatigayon:
Malipayon nga pagbaton sang tulun-an sa Mother Tongue 2
(Hiligaynon) sang Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul para sa
leksyon nga Paggamit sang Ekspresyon nga Paglaum kag
Handum nga suno sa Grade Level para Maangot/ Maipakita ang
Kaugalingon nga Obligasyon.
Sa pagbuligay sang mga edukador halin sa publiko kag pribado
nga institusyon, gindihon, ginpasanyog kag tul-id nga gintun-an
ang modyul nga ini para giyahan ka, ang mga manunudlo ukon
manugpatigayon agud mabuligan nga maangkon sang mga
bumulutho ang pagsulundan sa Kurikulum sang K to 12
samtang ginaatubang nila sing madinalag-on ang mga
pagpanghangkat sa ila kaugalingon, sang sosyudad kag sang
pang-ekonomiko nga pagtilaw sa ila pagtuon.
Ginalauman nga ang bulig nga ini sa ila pagtuon, makaubay sa
mga bumulutho sa pagtuon nga may paggiya kag
makinaugalingon. Katuyuan man sini nga mabuligan ang sila
nga maangkon ang mga kasampaton sa ika-21 nga siglo samtang
padayon nga ginahatagan sang pagtamod ang ila kinahanglanon
kag kahimtangan.
Makita ninyo ang kahon nga ini sa modyul bilang dugang nga
materyal sa una nga teksto:

Mga dapat Tandaan sang

Manunudlo/Manugpatigayon
Ini nagaunod sang pahanumdom, bulig ukon
estratehiya nga magamit sa paggiya sa mga
bumulutho.

Bilang manugpatigayon, ginalauman nga mahatagan mo sang

ii
ideya ang mga bumulutho kon paano gamiton ini nga modyul.
Kinahanglan man sia giyahan kag ilista ang iya pag-umwad
samtang padayon niya nga ginadumalahan ang iya pagtuon.
Ginalauman halin sa imo nga mas mo pa nga maganyat kag
magiyahan sia samtang ginaobra niya ang mga hilikuton sa
sulod sini nga modyul.
Para sa bumulutho:
Malipayon nga pagbaton sa Mother Tongue 2 (Hiligaynon)
sang Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul nahanungod sa
Paggamit sang Ekspresyon nga Paglaum kag Handum nga suno
sa Grade Level para Maangot/ Maipakita ang Kaugalingon nga
Obligasyon.
Ang modyul nga ini ginhimo bilang sabat sa imo kinahanglanon.
Katuyuan sini nga mabuligan ka sa imo pagtuon samtang wala
ka sa sulod sang hulot-klasehan. Ginalauman man nga
mahatagan ka sang mabungahon nga oportunidad sa pagtuon.
May mga parte kag icon sang modyul nga dapat mo
maintindihan.

iii
Hibalu-a Ini Sa parte nga ini, mahibaluan mo
ang mga dapat mo nga matun-an
sa modyul.

Tinguha-i Ini Sa pagtilaw nga ini, matakus

naton kon ano na ang nahibaluan
mo sa leksyon sang modyul. Kon
nakuha mo ang tanan nga husto
nga sabat (100%), pwede mo nga
laktawan ang parte nga ini sang
modyul.

Balikan Mo Isa ini ka malip-ot nga paghanas

ukon balik-aral para mabuligan ka
nga maangot ang leksyon subong
sa nauna nga leksyon.

iv
Diskubreha Sa bahin nga ini, ipakilala sa imo
ang bag-o nga leksyon sa madamo
nga paagi pareho sang isa ka
istorya, ambahanon, binalaybay,
palaligban, hilikuton ukon isa ka
sitwasyon.
Sa seksyon nga ini, hatagan ka
Usisa-a Ini
sang malip-ot nga pagpa-athag
parte sa leksyon. Katuyuan sini
nga mabuligan ka nga
maintindihan ang bag-o nga
konsepto kag mga kasampaton.
Ginabug-usan ini sang mga
Paghanas
hilikuton nga may paggiya kag
makinaugalingon para mas
mapabakod ang imo paghangop
kag kasampaton sa leksyon. Pwede
mo malantaw kon husto ang imo
mga sabat sa hilikuton nga ini
gamit ang talamdan sang husto
nga mga sabat sa pinakaulihi nga
parte sang modyul.
Sa bahin nga ini, may mga
Tandaan
pamangkot ukon may mga nga
kinahanglan pun-an nga blangko
nga kurit sang mga dinalan ukon
parapo para maproseso kon ano
ang nahibaluan mo na sa leksyon
nga ini.

v
 Himu-a Ini Ginaundan ini sang mga hilikuton
nga makabulig sa imo para
magamit ang bag-o nga ihibalo
ukon kasampaton sa matuod nga
sitwasyon sang kabuhi.

Pagtilaw sa Imo Mga hilikuton ini nga ang

Ihibalo katuyuan amo ang mahibaluan
ang lebel sang imo ihibalo sa imo
natun-an nga kompetensi.

Dugang nga mga Sa bahin nga ini, may mga bag-o

Hilikuton nga hilikuton nga ihatag sa imo
para mapasanyog ang imo nga
ihibalo o kasampaton sa natun-an
nga leksyon.
Talamdan sang Diri makita ang mga husto nga
Husto nga mga sabat sa tanan nga mga hilikuton
Sabat sa modyul.

Sa katapusan sang modyul, makita mo man ang:

Sanggunian Diri nakasulat ang tanan nga

ginkuhaan sa pagdihon ukon
pagpasanyog sang modyul.

Mga importante nga pahanumdom sa paggamit sang

modyul:
1. Gamita ang modyul nga may paghalong. Indi pagbutangan
sang bisan ano nga marka ukon sulat ang anuman nga parte
sini. Maggamit sang papel sa pagsabat sang mga hilikuton.

vi
2. Indi pagkalimtan nga sabtan ang Tinguha-i Ini
bag-o magpadayon sa iban pa nga hilikuton.
3. Basaha sing maayo ang mga direksyon bag-o himuon ang
kada hilikuton.
4. Mag-obserbar sang pagkatampad kag integridad sa pag-
obra sang mga hilikuton kag sa pagcheck sang mga sabat.
5. Tapuson anay ang una nga hilikuton bag-o magpadayon sa
masunod pa nga hilikuton.
6. Palihog ibalik ang modyul sa imo manunudlo ukon
manugpatigayon kon tapos na nga masabtan ang tanan nga
hilikuton.
Kon ikaw nabudlayan magsabat sa mga hilikuton, indi
magkahuya nga pamangkuton ang imo nga manunudlo ukon
manugpatigayon. Pwede man ikaw makapangayo sang bulig
kay nanay ukon tatay, ukon sa imo mga magulang ukon sin-o
man sa inyo balay nga mas magulang sa imo. Pirme mo
tandaan nga wala ka nagaisahanon.
Nagalaum kami nga paagi sini nga modyul, makaeksperyensya
ka sang makahulugan nga pagtuon kag makakuha ka sang
madalum nga pag-intindi sa masunod nga mga kasampaton.
Masarangan mo ini!

vii
 Hibalu-a Ini

Ang modyul nga ini espesyal gid nga gindisenyo para ikaw
mahanas kag mapasanyog ang imo ihibalo sa Paggamit sang
Ekspresyon nga Paglaum kag Handum nga suno sa Grade Level
para Maangot/ Maipakita ang Kaugalingon nga Obligasyon.

Pagkatapos mo matun-an ang modyul nga ini, ikaw ginalauman

nga:

1. makagamit sang ekspresyon nga paglaum kag handum nga

suno sa grade level para maangot ukon maipakita ang
kaugalingon nga obligasyon.
(MT2OL-IIIg-h-3.3)

1
 Tinguha-i Ini

Direksyon: Sulati ang blangko nga linya sang tinaga nga nagalaum o
nagahandum para makumpleto ang dinalan. Isulat ang husto nga
sabat sa imo papel.

1. ______________ ako nga indi mag-ulan sa akon kaadlawan.

2. ______________ sanday Maria kag Karla nga sila ang mga
kamalamalahan nga mga engkanto.
3. ______________ ako nga mabisita sa amon subong sanday Lolo kag
Lola.
4. Ang akon utod nga lalaki ______________ nga masumalang ang
tinuga halin sa iban nga planeta.
5. ______________ si Norman nga madaug ang jackpot prize sa paindis-
indis.

2
 Leksyon Paggamit sang Ekspresyon

1 nga Paglaum kag Handum

nga suno sa Grade Level para
Maangot/ Maipakita ang
Kaugalingon nga Obligasyon

Ang paggamit sang mga ekspresyon nga paglaum kag handum

nga suno sa grade level para maangot/ maipakita ang kaugalingon nga
obligasyon importante gid nga maintiendihan ninyo sing tul-id agud
mapasanyog ang inyo ihibalo sa pagtulun-an nga ini.

Balikan Mo

I. Direksyon: Basaha kag pasunura ang masunod nga hitabo.

Pun-i ang blangko sing husto nga patima-an nga mga
tinaga (signal words). Isulat ang husto nga sabat sa imo
papel.

Isa ka adlaw, ginsugo si Rosa sang iya magulang nga

mabakal sang mantika. Sang nagalakat sia, nadumduman
niya nga wala sia nakadala sang botelya nga sudlan sini. Gani
nagpauli sia kag nagkuha sang botelya.

1. ______________ Nadumduman niya nga wala sia sang dala nga

botelya.
2. ______________ Nagpauli sia kag nagkuha sang suludlan.
3. ______________ Ginsugo sia kag mabakal sang mantika.

3
 Diskubreha

Direksyon: Basahon sing maayo ang dayalogo.

Abby: Magdaku ko, gusto ko mangin isa ka TV announcer. Ano gusto

mo mangin pila ka adlaw?

Mona: Gusto ko mangin isa ka nars pila ka adlaw.

Tico: Gusto ko mangin isa ka pintor pila ka adlaw. Ikaw naman ya
Kobe?

Kobe: Gusto ko man mangin isa ka inhinyero, pero gusto ko man

mangin isa ka byolinista.

Regine: Sa imo pamatyagan, mabudlay mangin isa ka inhinyero kag

subong man mangin isa ka byolinista?

Kobe: Akon gid ginahandum nga mangin isa ka inhinyero pero namian
man ko magtukar sang byolin.

Cheska: Ano imo himuon para mangin inhinyero ka kag subong man
isa ka byolinista?

Kobe: Syempre, magtuon ako sing maayo para mangin isa ka inhinyero
kag magtuon man ako nga magtukar sang byolin.

Bb. Cruz: Nalipay gid ako sang akon nabatian sang inyo mga
ginalauman sa palaabuton. Subong, magtuon kamo anay sing maayo
para malab-ot ninyo ini.

4
 Usisa-a Ini

Direksyon: Tun-i ang mga masunod nga mga laragway. Ihambal ini
kon nagapakita sang paglaum o handum. Butangan sang tsek (/) ang
nagakaigo nga linya. Isulat ang sabat sa imo papel.

1. 2.

Paglaum___ Handum___ Paglaum___ Handum ___

3. 4.

Paglaum ___ Handum ___ Paglaum ___ Handum ___

5
 Paghanas

Direksyon: Pun-i ang blangko nga linya sang tinaga nga Nagalaum
ukon Nagahandum. Isulat ang sabat sa imo papel.

1. ____________ ako nga makakuha sang mataas nga grado.

2. ____________ ako nga makakadto sa Manila.
3. ____________ ako nga mangin isa ka hari.
4. ____________ ako nga makalakat sa iban nga planeta.
5. ____________ ako nga makatapos sang akon pagtuon.

Tanda-i

Ang paglaum ukon handum ginagamit sa pagsugid

nahanungod sa imo ginadamgo o mga butang nga gusto mo
matabo. Nagasugid man ini nahanungod sa kon ano ang gusto mo.

Ang paglaum ginagamit sa pagsugid sang butang nga gusto mo

kag ginapanumdom mo nga possible gid ini.
Halimbawa:
Nagalaum ako nga maulan bwas.

Ang handum ginagamit sa pagsugid sang butang nga imo

ginahandum pero wala mo ginapanumdom nga posible. Ang
handum ginagamit man sa pagpabutyag sang imo kaluyag sa mga
butang nga nangin tuhoy sa kamatuoran kag subong nga tinion.

6
 Halimbawa:
Ginahandum ko nga may pakpak ako.
Ginahandum ko nga wala ako diri subong.
Ang handum ginagamit man sa pagpabutyag sang maayo nga
kabubut-on kag pagtamyaw.
Halimbawa:
Ginahandum ko ang masadya nga Paskwa para sa imo.

Himu-a Ini
Direksyon: Butangi ang linya sing husto nga tinaga nga
nagalaum ukon nagahandum. Isulat ang sabat imo nga papel.

1. Paborito ni Ruby ang artista nga si Sarah Geronimo

________________ sia nga mangin pareho sa iya.

2. ________________si Janix nga makakadto sa bulan.

3. ________________ si Maria nga mangin isa ka dentista.

4. ________________si Ana nga mangin isa ka prinsesa.

5. ________________ ako nga mangin isa ka doktor sa akon

pagdaku.

7
 Pagtilaw sa Imo Ihibalo

Direksyon: Gamita sa dinalan ang mga tinaga nga nagalaum

ukon nagahandum. Isulat ang sabat sa imo papel.

1. _______________ si Jenny nga mangin isa ka flight stewardess.

2. _______________ si Roy nga may gahum sia.
3. _______________ ako nga mangin isa ka modelo.
4. _______________ si Jose nga makalupad sia.
5. _______________ ako nga mangin isa ka pulis.

Dugang nga mga Hilikuton

Direksyon: Maghimo sang tag-duha ka dinalan sa mga tinaga

nga imo natun-an. Isulat ang sabat sa imo papel.

Nagalaum:
1. _________________________________________________
2. __________________________________________________

Nagahandum:
1. __________________________________________________
2. _________________________________________________

8
Talamdan sang Husto nga mga
Sabat

9
Reperensya
Mother Tongue 2 (Hiligaynon) Most Essential
Learning Competencies (MELC) 3rd Quarter
MT2OL-IIIg-h-3.3
Mother Tongue 2 (Hiligaynon) Kagamitan ng Mag-
aaral pahina 174
Mother Tongue 2 (Hiligaynon) Curriculum Guide 3rd
Quarter Grade 2- MT2OL-IIIg-h-3.3
Mother Tongue 3(Hiligaynon) Most Essential
Learning Competencies (MELC) 1st Quarter MT3OL-
ld-e-3.4
Mother Tongue 3 (Hiligaynon) Teacher’s Guide
pahina 45-47
Mother Tongue 3 (Hiligaynon) Kagamitan ng Mag-
aaral pahina 34-35
Pictures are taken from the internet

10
Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Department of Education – Curriculum and Learning Management

Division – Learning Resources Management Section

Duran St., Iloilo City 5000

Telephone: (033) 509-7655

Email Address: clmd_depro6@yahoo.com