WTK207U-WEB TABANLI KODLAMA
Ünite 8: Web Teknolojisinin Geleceği
Giriş
1960’lı yıllar, günümüz dünyasını başta ekonomik,
sosyolojik ve felsefi temelli olmak üzere pek çok alanda
etkisi altına alan ve biçimlendiren küresel bir dönüşümün
başlangıcına sahne olmuştur. Bu dönüşümün baş aktörü,
hiç kuşkusuz bugün tüm dünyada her yaştan, her sosyal
statüden, her sosyoekonomik düzeyden, her eğitim
seviyesinden, kısaca farklı arka planlara ve karakteristik
özelliklere sahip milyarlarca bireyden oluşan bir kullanıcı
kitlesine sahip “İnternet’tir”. İnternet’in gelişim süreci
çerçevesinde bugün gelinen noktaya bakıldığında söz
konusu servislerin belki en önde geleninin World Wide
Web ya da daha bilinen kısa adı ile “Web” teknolojisi
olduğunu söylemek yanlış bir ifade olmayacaktır.
Web Teknolojisinin Başlangıcı ve Gelişimi
Web teknolojisi, İngiliz Profesör Tim Berners-Lee’nin 1989
yılında CERN (Conseil Européen pour la Recherche
Nucléaire-Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi)
laboratuvarlarında HTML (Hyper Text Markup Language)
adı verilen ve bugün hâlen Web tasarımında kullanılmaya
devam eden işaretleme dilini geliştirmesi ile ortaya
çıkmıştır. Berners-Lee, hemen ardından Web sayfalarının
İnternet aracılığı ile görüntülenmesini sağlayan Web
tarayıcısını da geliştirmiş ve günümüzde faaliyetlerine hâlen
devam eden W3C (World Wide Web Consortium-Dünya
Çapında Ağ Birliği) isimli organizasyonu kurmuştur. Web
teknolojisinin, ilk ortaya çıktığı ve İnternet kullanıcıları ile
ilk tanıştığı zamanlarındaki yalnızca yazı ve resimlerden
meydana gelen statik ve etkileşimsiz yapısından; bugün
Web 2.0 adı verilen, kullanıcıların da aynı zamanda içerik
sağlayıcı olduğu, yazı ve resimlerin çok ötesinde çoklu
ortam öğeleri içerebilen, veri tabanı bağlantılı dinamik ve
etkileşimli bir yapıya dönüştüğü görülmektedir.
Günümüzde Web teknolojisinin geldiği noktayı biraz daha
somutlaştırabilmek açısından tüm dünyadaki mobil cihaz ve
sabit telefon üzerinden geniş bant İnternet abone sayılarına
göz atmak yararlı olabilir. Uluslararası Telekomünikasyon
Birliği tarafından ortaya konan 2005-2015 yılları arasındaki
veriler incelendiğinde mobil telefon aboneliğinin büyük bir
ivme ile artmakta olduğu; buna karşın sabit hat
aboneliklerinde ise düşük miktarda da olsa bir azalma
olduğu görülmektedir. Geniş bant İnternet abone sayıları
incelendiğinde ise mobil cihazlar üzerinden gerçekleştirilen
iletişimin yalnızca bireyler arası sesli ve görüntülü görüşme
amaçlı olmadığı; aynı zamanda zaman ve yerden bağımsız
bir biçimde, iletişim gereksinimine ek olarak farklı
uygulamalara erişimin amaçlandığı da açıkça
görülmektedir. Burada temel belirleyici faktör, aynı
zamanda geniş bant internetin kullanımına neden olan,
özellikle Web 2.0 teknolojilerinin temel oluşturduğu sosyal
ağlar, web tabanlı çok kullanıcılı çevrimiçi oyunlar ve
benzeri diğer etkileşimli teknolojilerdir.
Semantik Web
Geleceğin Web teknolojisi olarak ifade edilen semantik
Web, “web içeriklerinin sadece doğal dillerde değil, aynı
zamanda ilgili yazılımlar tarafından anlaşılabilir,
yorumlanabilir ve kullanılabilir bir biçimde ifade
edilebileceği, böylece söz konusu yazılımların veriyi kolayca
bulmasını, paylaşmasını ve bilgiyi birleştirmesini sağlamayı
amaçlayan, bir İnternet eklentisi” olarak tanımlanmaktadır.
Semantik Web’in daha önceki sürümleri olan statik Web ve
Web 2.0 teknolojilerine ek olarak bir insanın hatırlama,
kaydetme, yorumlama, öğrenme gibi düşünme biçimini
ve/veya zihinsel süreçlerini belirli bir düzeyde de olsa taklit
edebilecek bir yapıda olduğu söylenebilir.
Semantik Web, anahtar kelimelerden daha ziyade
anlamsal içerik tarafından Web kaynaklarının erişimine
olanak tanımaktadır. Bu kavram, “İnternet üzerindeki tüm
bilgilerin ve bunların birbirleriyle ilişkilerinin yalnızca
insanlar tarafından değil, makinelerce de anlaşılabildiği;
özellikle gereksinime odaklı bilgiye erişimin kolaylaştığı;
amaca yönelik bağlamlarda bu veri ilişkilerinin rahatlıkla
kullanılabildiği bir ağ” biçiminde tanımlamaktadır.
Web teknolojisinin statik içeriğe sahip ilk sürümünün
ardından etkileşimli Web 2.0 sürümü ortaya çıkmıştır.
Web 3.0 sürümü olan Semantik Web ise en genel biçimi
ile bir tür yapay zeka ile desteklenen, akıllı, ve etkileşimli
bir Web sürümü olarak düşünülebilir. Temel bileşenlerini
XML, Web servisleri ve ontoloji olarak ortaya koyduğu
semantik Web işleyişinin, yalnızca Web sayfalarında yer
alan bilgilerin kullanıldığı bir insan-bilgisayar ilişkisi
olmadığı, verinin yer aldığı veri tabanı, servisler,
programlar, vb. uygulamalara ait verilerin de işlenebildiği
karmaşık bir ortam olarak tanımlanmaktadır.
XML
Geleceğin Web teknolojisi olarak, Semantik Web için en
önemli bileşenlerden birisi XML (Extensible Markup
Language - Genişletilebilir İşaretleme Dili) adı verilen bir
işaretleme dilidir. XML, insanlar ve bilgi işlem sistemleri
tarafından kolayca okunabilecek dokümanlar oluşturmaya
yarayan bir işaretleme dili ve aynı zamanda W3C
tarafından tanımlanmış bir standarttır. Bu özelliği ile
XML, veri saklamanın yanında farklı sistemler arasında
veri alışverişi yapmaya yarayan bir ara format görevi de
görmektedir. XML sayesinde birbirinden çok farklı
verilerin bir araya getirilerek bir etiket sistemi sayesinde
orijinal formatları bozulmadan, tek bir havuzda tutulduğu;
böylece verilerin hızlı, kolay ve ortamdan bağımsız bir
biçimde erişilebilir hâle geldiği söylenmektedir. XML,
yalnızca HTML benzeri bir işaretleme dili değildir. XML
aynı zamanda bilgi yapısını tanımlayan ve standardize
eden bir meta dildir. XML işaretleme dili İnternet
ortamında, önemlileri aşağıda maddelenmiş olan çeşitli
amaçlarla kullanılabilmektedir:
• İnternet arama motorları
• Aygıt ve uygulamadan bağımsız veri erişimi
• Elektronik veri değişimi ve elektronik ticaret
• Basın ve yayın
• Şirket uygulamaları standardizasyonu
• Yazılım geliştirme
1
 WTK207U-WEB TABANLI KODLAMA
Ünite 8: Web Teknolojisinin Geleceği
Ontolojik Web
Ontolojiler, “bir alana ait kavramlar kümesini ve
kavramlar arasındaki ilişkilerin biçimsel olarak
tanımlanması” şeklinde ifade edilmektedir. Semantik web
uygulamalarında farklı ağ kullanıcıları tarafından sağlanan
çeşitli bağlamlardaki içeriğin, akıllı web olarak da
adlandırılan söz konusu ortam tarafından anlaşılabilirliğini
sağlayıp, kullanıcının isteği doğrultusunda cevap
oluşturabilmek için anlamları ortak hâle getirebilecek bir
dil yapısına gereksinim duyulmaktadır. Bu noktada
ontolojiler, varlıklar için ortak tanımlamalar olarak
karşımıza çıkmakta ve semantik Web ortamında farklı
terimleri açıklamak için ontolojilere gereksinim
duyulmaktadır. Böylece ontolojiler, semantik web
ortamında farklı tür ve özellikteki verilerin sistem
tarafından anlaşılmasını ve anlamlandırılmasını sağlayarak
kullanıcıların isteklerine cevap oluşturmayı
amaçlamaktadır.
Ontolojiler, kısaca OWL (Web Ontoloji Dili-Web
Ontology Language) ve RDF (Kaynak Tanımlama
Çerçevesi-Resource Description Framework) adı verilen
ontoloji geliştirme dilleri yardımı ile oluşturulmaktadır.
OWL ile bir ontoloji oluşturulması öncesinde kavram
haritalarına benzer biçimde ontoloji içerisindeki
nesneler/terimler tanımlanır. Bu terimlerin belirli veya
sonlu sayıda olması gerekir. Ayrıca seçilen alanı oluşturan
ve ontolojiyi meydana getirecek olan terimlerin birbiriyle
olan hiyerarşileri ve ilişkileri ortaya konur.
Bulut Bilişim
Bulut bilişim alanyazında, “web servisleri aracılığıyla
internet üzerinde veri depolayabilen ve aynı zamanda
ortak bilgi paylaşımına izin veren oluşum” şeklinde
tanımlanmaktadır. Bulut bilişim teknolojisi temel olarak
bilgisayar, akıllı telefon, vb. birimlerden oluşan fiziksel
bir yapı olmayıp, özünde bilgi ve iletişim teknolojilerinin
bir nevi sanal kullanımına dayalı bir hizmet yapısı olarak
anlaşılmalıdır. Gündelik yaşamda Google Drive, Dropbox
gibi çok çeşitli uygulamalar, her düzeyde İnternet
kullanıcısı tarafından veri kaydetme ve taşıma amaçlı aktif
olarak kullanılan bulut bilişim uygulamaları arasında yer
almaktadır.
Bulut bilişim teknolojisi, IaaS, PaaS ve SaaS adı verilen
üç temel hizmet modeline dayalı olarak çalışmaktadır.
Servis olarak yazılım modelinde, kullanıcılar kendi
bilgisayarlarına herhangi kurulum yapmaksızın, internet
aracılığı ile bulut ortamında yer alan yazılımları
kullanabilmektedir. Eğer kullanıcıların bulut ortamında
hazır bir yazılım kullanmak yerine kendi yazılımlarını
geliştirmek gibi bir niyetleri var ise, bu kez kullanılacak
model, Servis olarak platform modeli olacaktır. Google
Drive örneğinde açıklamaya çalıştığımız gibi servis
olarak altyapı modeli kapsamında ise kullanıcılara veri
depolama hizmeti gibi bulut hizmetleri sunulabilmektedir.
Bulut bilişim uygulamaları kullanıcılarına çeşitli
avantajlar sağlamaktadır. Özellikle büyük ölçekli
organizasyonlar için maliyet en önemli avantaj ve
dezavantaj olarak öne çıkmaktadır. Fiziksel donanım ve
bu donanımın yer alacağı ortam, bakım, güncelleme,
barındırma vb. farklı modeller kapsamında ele
alınabilecek hizmetlerin bulut bilişim hizmeti biçiminde
sağlanması maliyeti düşüren ve optimize eden bir
boyuttur. Diğer bazı avantajlar esneklik ve hizmet kalitesi
olarak ortaya konmaktadır. Bulut bilişim hizmetlerine,
fiziksel bir takım donanım ve hizmetlerin sınırlayıcı
faktörlerinden kaçınarak özellikle İnternet ve intranet
erişimleri sayesinde zaman ve yerden bağımsız biçimde
erişim olanaklıdır. Bulut bilişim teknolojilerine ilişkin tüm
bu avantajların yanı sıra bir takım sınırlılıkların söz
konusu olduğu da ifade edilmektedir. Bulut bilişim
teknolojisinin en fazla üzerinde durulabilecek sınırlılıkları
arasında güvenlik ve gizlilik yer almaktadır. Buna ek
olarak sistem performansının düşük olması ve bazı yasal
engeller de sınırlılıklar arasında gösterilmektedir.
Mobil Uygulamalar
Mobil teknolojiler ve kablosuz internet erişimi
alanlarındaki gelişmeler dünya üzerinde çok büyük bir
hedef kitlenin sabit bilgisayarlar ve kablolu ağ erişiminden
mobil ortama geçişine neden olmuştur. Mobil
teknolojilerin kullanımına yönelik gerçekleştirilen çeşitli
araştırmalar, bu yüksek ivmeli gelişimin son kullanıcıya
yansımalarını ve mobil teknolojilerin gelişimini veriye
dayalı bir biçimde ortaya koymaktadır. Yapılan kapsamlı
araştırmaların sonuçlarına göre:
• Kullanıcıların %76’sı akıllı telefonları olmaksızın
evlerinden çıkmamaktadırlar.
• Araştırmanın gerçekleştirildiği tarih itibariyle son
altı ayda İnternet erişimini akıllı telefonları
üzerinden sağlayan kullanıcılar toplam
örneklemin %43’ünü oluşturmaktadır.
• Kullanıcıların %42’si akıllı telefon kullanmayı
bırakmak yerine televizyon izlemeyi bırakmayı
tercih etmektedir.
• Akıllı telefon kullanımının %91’i eğlence, %84’ü
iletişim ve %68’i bilgi edinme amaçlı
gerçekleşmektedir.
• Kullanıcıların %88’i akıllı telefonlar ile video
izlemektedirler.
• Kullanıcıların %96’sı akıllı telefonları ile sosyal
ağları ziyaret etmekte; bunun %75’i günde en az
bir kez gerçekleşmektedir.
Mobil tabanlı uygulamaların, taşınabilir olmayan bilişim
sistemlerine göre en önemli üstünlüğünün, kullanıcılar için
gerçek anlamda “zaman ve yerden bağımsız” olabilmeye
olanak sağlaması olduğu ifade edilebilir. Ayrıca, mobil
cihazların herkes tarafından satın alınabilir bir fiyat
aralığında olması, kolay kullanım özellikleri, belki de çok
daha önemlisi her düzeyde kullanıcı için sürekli iletişim
hâlinde olabilme ve günlük hayatın her alanında fayda
sağlayacak mobil çözümler sunması gibi durumlar, mobil
uygulamaları her geçen gün daha da cazip ve popüler bir
hâle getirmektedir.