2

Araling Panlipunan
Ikaupat nga Kwarter – Modyul 1:
Ang Katungod sa Matag Miyembro
sa Komunidad
ARALING PANLIPUNAN – Ikaduha nga Grado
Alternative Delivery Mode
Ika-upat nga Kwarter – Modyul 1: Ang Katungod sa Matag Miyembro sa Komunidad
Unang Edisyon, 2020

Batas Republika 8293, Seksiyon 176 naga ingon nga dili mahimong makaangkon og
katungod sa copyright sa bisan unsa nga tagsulat ang gobyerno sa Pilipinas. Bisan pa man,
kinahanglan una ang pagtugot sa ahensya sa gobyerno nga nagpatuman sa tagsulat kung
kini mahimong pagkakitaan. Apil sa mga pwede nga buhaton sa maong ahensya ang
pagtakda sa mahimong bayad.

Ang mga tagsulat sa (istorya, basahon, balak, kanta, hulagway, ngalan sa produkto o brand
name, tatak o trademark, salida sa telebisiyon, pelikula, atbp.) nga ginamit niini nga modyul
nagpanag-iya sa copyright nianang mga gihisgutan. Paningkamutan nga matultulan sila para
makuha ang ilang pagtugot sa paggamit sa mao nga mga materyales. Wala giangkon sa mga
nagmantala ug sa nagsulat ang katungod isip tag-iya niini. Ang unsa man nga gamit gawas
niining modyul, kinahanglan ang pagtugot gikan sa orihinal nga pagsulat.

Walay bisan unsa nga bahin o parte niining materyales ang mahimong kopyahon o ipatik sa
unsa man nga pamaagi nga walay pagtugot sa departamento.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat : Janice B. Delada, Alma L. Ladera
Editor : Bazil T. Sabacajan, Melodyn V. Tabamo, Claire B. Dagaraga,
Carlito J. Sagocsoc, Jr.
Tagasuri : Nelson G. Abelo, Daisy Y. Tabalba, Engrid T. Salugsugan
Tagaguhit : Engr. Tim Joseph B. Bete
Tagalapat : Siegfred R. Pulgarinas
Tagapamahala : Dr. Arturo B. Bayocot, CESO III, Regional Director
Mala Epra B. Magnaong, CLMD Chief
Dr. Neil A. Improgo, Regional EPS-LRMS
Dr. Ray Butch D. Mahinay, Regional ADM Coordinator
Dr. Emelia G. Aclan, CID Chief
Dr. Linda D. Saab, Division EPS-LRMS
Dr. Bazil T. Sabacajan, Division ADM Coordinator

Inilimbag sa Pilipinas ng Sangay ng Camiguin

Department of Education –Region X

Office Address : B, Aranas St., Poblacion, Mambajao, Camiguin

Website : www.depedcamiguin.com
E-mail Address : depedcamiguin@gmail.com, camiguin@deped.gov.ph
 2
Araling Panlipunan
Ika-upat nga Kwarter – Modyul 1:
Ang Katungod sa Matag Miyembro
sa Komunidad

Naipapaliwanag na ang bawat kasapi

ng komunidad ay may karapatan
Pasiuna nga Mensahe
Para sa Magtutudlo:
Kumusta, malipayong paggamit niining Araling
Panlipunan - Ikaduha nga Grado Alternative Delivery
Mode (ADM) Modyul sa Ang Katungod sa Matag
Miyembro sa Komunidad, Unang semana, Ika-upat nga
kwarter.
Kini nga Modyul nadesinyo, naugmad ug nasusi sa
pagtinabangay sa mga magtutudlo nga gikan sa
pampublikong institusyon para sa pagtabang kanimo
nga makab-ot ang sumbanan nga gitakda sa K to 12
Curriculum samtang ilang gibuntog ang mga babag nga
adunay kalabutan sa personal, social, ug economic nga
mga sitwasyon sa ilang pag-eskwela.
Kining kapanguhaan sa pagkat-on o learning resource
gilauman nga makapadasig sa magtutuon o bata nga
mobuhat sa mga giniyahan ug gawasnong buluhaton sa
iyang kaugalingon nga lihok ug panahon. Dugang pa,
ang katuyuan usab niini mao ang pagtabang sa
magtutuon o bata nga makakuha sa mga gikinahanglan
nga kahanas niining atong panahon karon sa ika- 21 nga
siglo samtang gitagaan usab og konsiderasyon ang ilang
mga panginahanglan og sitwasyon.
Isip dugang nga materyales sa nag-unang teksto, makita
ninyo kini nga kahon sa kinatibuk-an sa modyul.

ii
 Mga Minugbo nga Sulat sa Magtutudlo
Kini nga modyul gitinguha sa mga magtutudlo nga
makapalambo sa inyong kahibalo ug angay kining
seryusohon aron masabtan kini ug mutuhop sa
tinuod nga sitwasyon sa tagsa-tagsa ka kinabuhi.

Isip magtutudlo, ikaw ang gilauman nga maghatag sa

magtutuon o bata kung unsaon paggamit niini nga
Modyul. Gitahasan usab ikaw sa pagsubay sa pag-
uswag sa iyang kahibawo samtang imo siya gitagaan og
higayon nga makatuon sa iyang kaugalingon nga
pagkat-on sa kahibawo. Ug usab, gitahasan ka nga
dasigon ug tabangan ang magtutuon o bata sa iyang
pagbuhat sa mga buluhaton sulod niini nga Modyul.

Para sa Magtutuon
Kumusta, maayong paggamit niining (Araling Panlipunan
sa Ikaduha nga Grado )Alternative Delivery Mode
(ADM)Modyul sa (Ang mga Katungod sa Matag
Miyembro sa Komunidad, Ika-upat nga semana)!
Kini nga Modyul gihimo para matagaan ka sa
makahuluganon nga higayon para sa mga giniyahan ug
gawasnong pagkat-on subay sa imong kaugalingon nga
lihok ug panahon. Isip aktibo nga magtutuon, mahimo
nimo ang pagproseso sa sulod niining modyul.

iii
Kini nga Modyul adunay mga parte katugbang sa mga
icons:
Kat-oni Dinhi nga bahin, mahibaloan
kung unsa ang kinahanglan
nga matun-an sa modyul.
Pasiunang Ang katuyoan niini nga bahin
Pagsulay/Sulayi
sa buluhaton mao ang
pagsusi sa imong naunang
kahibalo mahitungod sa
leksiyon nga imong pagatun-
an. Kung makuha nimo ang
insakto nga mga tubag
(100%), pwede na nimo dili
gamiton kini nga modyul.
Pagsusi Kini ang hamubo nga
buluhaton o paghisgot sa
nauna nga kahibalo para
matabangan ka nga
makakonek ang sauna ug
karon nga leksiyon.

Sulayi ug Kat-oni Dinhi nga bahin, ipaila ang

bag-o nga leksiyon sa
nagkalain lain nga pamaagi
sama sa usa ka istorya, kanta,
balak, pagpresentar sa
problema, sitwasyon, o mga
buluhaton.

iv
Hisgutan Ta Dinhi nga parte, tagaan ka og
hamubo nga panaghisgot sa
leksiyon. Ang katuyuan niini
para matabangan ug
masabtan ang bag-o nga
konsepto ug kahanas.
Pagpalambo sa Naglangkob kini sa mga
Kahibalo
buluhaton nga giniyahan og
gawasnon pagbansay para
mapalig-on ang imong
pagsabot ug kahanas
leksiyon. Mahimo nimo nga
tan-awon kung husto ba ang
imong tubag sa mga
buluhaton sa pagtan-aw sa
tubag nga anaa sa katapusan
nga parte sa modyul.
Hinumdumi Kini naglangkob sa mga
pangutana o pagbutang sa
mga tubag diha sa
gibutangan og blanko nga
parte sa kapahayag para
mapaproseso kung unsa ang
natun-an nimo gikan sa
leksiyon.

v
 Buhata ug Kini naglangkob sa mga
Kat-oni
buluhaton nga makatabang
sa imo para mabalhin ang
bag-ong kahibalo o kahanas
sa tinuod nga sitwasyon o ang
kamatuoran sa kinabuhi.
Tantiya Kini usa ka buluhaton nga ang
katuyuan masukod ang
kahibalo nga nakab-ot sa
natun-an nga kompetensi.
Dugang nga Dinhi nga bahin, adunay
mga Buluhaton ihatag nga dugang nga mga
buluhaton para mapalambo
ang imong kahibalo ug
kahanas sa natun-an nga
leksiyon.
Susi sa mga Naglangkob kini sa insaktong
Tubag
tubag sa tanan nga mga
buluhaton nga anaa sa
modyul

Sa katapusan nga parte ani nga modyul, makita usab ang:

Pakisayran Kini ang listahan sa tanan nga

gikuhaan sa pagbuhat ug
pag-ugmad niini nga modyul.

vi
Ang mosunod mao ang importante nga pahinumdum sa
paggamit niini nga modyul:
1. Ampingi ang paggamit niini nga modyul. Ayaw
butangi o sulati sa bisan unsa nga mga marka o sulat
sa bisan asa nga parte sa modyul. Maggamit sa lain
nga papel sa pagtubag sa mga tahas ug buluhaton.
2. Ayaw kalimti ang pagtubag sa Sulayi sa dili pa
mobalhin sa laing gihatag nga buluhaton nga naa
niini nga modyul.
3. Basaha ug maayo ang mga direksiyon sa dili pa
buhaton nga mga buluhaton sa pagbansay.
4. Obserbahe ang pagkamatinud-anon og ang
itegridad sa pagbuhat sa mga buluhaton ug sa
pagsusi sa insakto nga mga tubag.
5. Humana usa ang gibuhat nga buluhaton ayha
moadto sa uban pa nga mga buluhaton sa dili pa
moadto sa uban pa nga mga buluhaton.
6. Ibalik ang modyul sa imong magtutudlo o sa
facilitator kung mahuman na ang pagtubag sa
tanan nga mga buluhaton.

Kung ugaling naglisod ka sa pagtubag sa mga

buluhaton , ayaw pag duha-duha pagkonsulta sa
imong magtutudlo o facilitator. Mahimo ka usab
mangayo ug tabang sa imong nanay ug tatay , sa
imong magulang o sa bisan kinsa nga kauban sa balay
na mas magulang nimo. Imong huna-hunaon pirmi
nga wala ka nag-inusara.
Maglaum kami nga pinaagi niining modyul makasinati
ka sa usa ka makahuluganon nga kahibalo ug
makakuha ka sa lawom nga pagsabot nga may
kalabutan sa kompetensi nga gitun-an.

vii
 Kat-oni

Kini nga modyul atong masabtan nga adunay katungod

ang matag miyembro sa atong komunidad.

Atong masayran diri ang mga musunod:

a.) Ang mga katungod sa isip miyembro sa
komunidad.
b.) Ang kamahinungdanon sa atong katungod
para sa kalamboan sa matag miyembro sa
komunidad.

Pagkahuman niining modyul, dinhi gilauman nga

mahibal-an sa mga estudyante ang:

1. Mga katungod isip miyembro sa komunidad.

2. Ihulagway ang mga katungod sa mga miyembro

sa lain-lain nga pamaagi;

1
 Pasiunang Pagsulay/Sulayi

Direksyon: Idibuho ang malipayon nga panagway (☺)

kon insakto ang gibuhat, masulob-on
nga panagway () kon dili insakto ang
gibuhat.

1. Nagpatawag og pulong-pulong ang kapitan

sa barangay.

2. Gitudluan ang mga kababayen-an sa

pamaagi sa pagpangita og panginabuhian.

3. Nagkatag ang mga basura sa kada kanto sa

barangay.

4. Nanghatag og mga gamit para sa pagdula

ang mga konsehal sa barangay.

5. Gikolekta ang mga basura sa mga

kabalayan.

2
 Aralin
Ang Katungod sa Matag
2 Miyembro sa Komunidad

Mahinungdanon nga mapatuman ang katungod sa mga

tawo tungod kay kabahin kini sa ilang kinabuhi ug
buluhaton sa adlaw-adlaw.
Gipatuman kini pinaagi sa paghatag sa nagkalain-laing
serbisyo ngadto sa mga tawo sama sa serbisyong medical,
libreng edukasyon, panginabuhian, pagseguro sa kalinaw
ug luwas nga palibot, pagseguro sa palibot nga layo sa
sakit ug epidemya.

3
 Pagsusi
Sa niaging pagtulun-an, nahisgutan ang mga simbolo sa
Rehiyon Diyes. Dugangi ang graphic organizer sa ubos.
Gamita ang imong nahibaloan nga kasayuran.
Konsepto: Ang mga simbolo o estraktura nga atong
makita sa atong komunidad.
Maghatag og upat ka Unsa ang imong gusto nga
simbolo sa imong mahibaluan pa nga mga
komunidad. simbolo sa imong komunidad
1. _____________________ ug sa kasikbit nga mga lugar?
2. _____________________ 1. _____________________
3. _____________________ 2. _____________________
4. _____________________ 3. _____________________
4. _____________________
Unsa ang kalambigitan sa simbolo ug sa kasaysayan sa
imong komunidad?
1. _____________________ 2. _____________________
Unsa ang imong nadiskubrehan mahitungod sa mga
simbolo sa imong komunidad?
1. _____________________ 2. _____________________

4
 Mga Minugbo nga Sulat sa Magtutudlo
Gihangyo namo ang inyong kooperasyon alang niining
modyul ug sabton pag-ayo ang gibasa aron makuha
nimo ang buot ipasabot ug matubag nimo ang matag
buluhaton.

Sulayi ug Kat-oni

Direksiyon: Basaha ang estorya ug tan-awa ang

hulagway sa mga tawo nga naglinya. Tubaga ang
mosunod nga mga pangutana.

5
 AYUDA
Sa barangay Yumbing nanghatag og ayuda ang
gobyerno pinaagi sa DSWD. Kini gilangkuban sa matag
panimalay nga apektado sa “walay trabaho, walay
sweldo”. Dako na kining tabang alang sa
naapektuhan sa lockdown sa among barangay
tungod sa COVID-19.

Isip lumulupyo sa maong barangay, gi-awhag sila

nga muadto sa Barangay Hall sa Abril 15, 2020 sa may
alas otso ang takna sa kabuntagon, ug kinahanglan
magsunod sa Health Protocols nga mao ang musunod:
1. Pagsul-ob sa “face mask” kon mugawas sa
panimalay,
2. Padayon ang pagmatngon sa “social distancing,”
3. Dili kalimtan pagdala sa “Quarantine Pass” kon
molakaw.
4. Maghugas ug kamot sa dili pa mosulod sa
barangay hall.

Pangutana:

1. Unsa man ang ilang gibuhat?

2. Nganong gitagaan man sila niini?
3. Nganong kinahanglan man sila tabangan?

6
 Hisgutan Ta
Aduna bay katungod ang matag miyembro sa
komunidad? Unsa man kini nga katungod? Kinsay
makahatag sa katungod sa usa ka miyembro sa
komunidad?
Ang mosunod mao ang pipila nga mga katungod
nga angay masayran ug mapahimuslan isip miyembro sa
komunidad:
Una, katungod nga mabuhi ug mahatagan ug
pangalan. Angay natong hatagan sa importansiya ang
mga inosenteng bata kung unsaon nato sila pagpadako
ug masuportahan ang ilang mga panginahanglan.
Ikaduha, katungod nga maka eskwela ug
makabaton og kaalam. Kini nga katungod lamang ang
atong madala ug mahimong bahandi sa tibuok natong
kinabuhi nga dili makuha sa uban gikan kanato.
Ikatulo, katungod nga makabaton ug proteksiyon
batok sa mga sakit. Mahinungdanon kaayo kini alang sa
mga miyembro sa komunidad nga mahatagan og
proteksiyon ug magpabiling himsog aron malikay sa
kadautan o disgrasya.
Ikaupat, katungod nga makabaton og luwas nga
palibot. Ang matag miyembro mahatagan sa luwas nga
palibot aron maiwas sa mga sakit.
Ikalima, ang katungod sa mga bata nga makaduwa
ug malingaw-lingaw. Usahay lamang kita mahimong
bata busa angay lang nga atong ihatag ang ilang
katungod nga mahatagan sa panahon sa paglingaw-
lingaw sa ilang mga kaugalingon pinaagi sa pagdula.

7
 Pagpalambo sa Kahibalo

Unang Giniyahang Buluhaton 1

Direksiyon: Isulat ang sakto nga pulong sa ibabaw sa
linya aron makompleto ang tibuok nga mensahe.
Pangitaa ang tubag sa sulod sa kahon.

palibot katungod tabangan

makakat-on layo maayo

1. Natad nga limpyo ug nindot puy-an ang atong ____.

2. Angay nga magpuyo nga malinawon ug __________
sa kasamok ang mga kabataan.
3. Matag bata adunay mga pangandoy ________ sila
nga makab-ot kini.
4. Katungod nila nga _____________ sa mga leksiyon sa
eskwelahan ug makahuman sa pagtuon.
5. Ang batang makililimos aduna usab siyay __________.

8
Unang Pagtantiya
Direksiyon: Pun-i ang matag blangko sa insaktong tubag.
Pilia ang tubag sa sulod sa kahon.
kinabuhi kwarta kaalam
kaugmaon mapatuman

KON KATUNGOD MAPATUMAN

Sukad pa sa pagkabata ako natingala na. Kung
nganong dili pareha ang _____________ ta. Dunay mga
pobre, dunay daghan og ____________. Kulang sa salapi
apan uban usab .
Pero sa gihapon katungod ta nag-angay.
Katungod nga mabuhi ug linaw nga panimalay.
Makabaton og __________ ug panahon nga malipay.
Luwas nga palibot sa sulod man o gawas sa panimalay.
Kung ang katungod __________ lamang. Mahimong
mahayag ang __________ sa tanan. Sayon ang kinabuhi
ug ang pagkabutang. Mahatag halos ang tanang mga
panginahanglan.

Unang Gawasnong Buluhaton

Direksiyon: Tan-awa ang mga hulagway. Isulat sa
blangko ang letra sa insaktong tubag.
_____ 1. A. katungod sa mga
bata nga makadula
ug malingaw-lingaw.

9
_____ 2. B. katungod nga mabuhi
ug mahatagan og
pangalan

_____ 3. C. katungod nga

makabaton og limpyo
nga palibot

_____ 4. D. katungod nga

makaeskwela ug
makabaton og
kaalam

_____ 5. E. katungod nga

makabaton og
proteksiyon batok sa
mga sakit

10
Unang Pagtantiya
Direksiyon: Idibuho ang bituon ( ) kon napatuman ang
katungod ug buwan ( ) kon wala napatuman ang
katungod sa mga musunod nga sitwasyon.
Mga Sitwasyon Gituman ang Wala Gituman
mga Katungod nga mga
Katungod
1. Bata nga
masakiton
ug wala
atimana.
2. Gipa-
eskwela si
Ben.
3. Gipasagdan
nga hugaw
ang palibot.
4. Pagbunyag
sa mga
bata.
5. Gubot ug
samok nga
palibot.

11
 Hinumdumi

Kabahin sa paghatag mga serbisyo sa komunidad

ang mga katungod sa tawo sama sa:
• Katungod nga mabuhi ug mahatagan ug
pangalan
• Katungod nga maka eskwela ug makabaton
og kaalam
• Katungod nga makabaton ug proteksyon
batok sa mga sakit
• Katungod nga makabaton ug luwas nga
palibot
• Katungod sa mga bata nga makaduwa og
malingaw

Buhata ug Kat-oni

Direksiyon: Tan-awa ang gipakita nga mga hulagway ug

isulti kon unsa ang gipasabot nga katungod niini. Isulat
ang imong tubag sa papel o kwaderno.
1. 2.

12
 3. 4.

5.

Pagtantiya (Assessment)

Direksyon: Isulat ang tsek (/) kung ang katungod

napatuman, ug isulat ang ekis (x) kung wala.

_____ 1. Giayo sa barangay ang tulay nga naguba aron

dunay kaagi-an ang mga tawo.
_____ 2. Gipalitan og mga gamit sa pag-eskwela sila
Dan ug Linda.
_____ 3. Gipasagdan ang mga bata nga masakiton.
_____ 4. Pagpanglimpyo sa palibot aron layo sa sakit
ang mga tawo.
_____ 5. Pagpatrabaho sa mga bata bisan dili pa insakto
Ang pangidaron.

13
 Dugang nga Buluhaton

Maggunting og lima ka mga hulagway nga

nagpakita og katungod isip miyembro sa usa ka
komunidad, ipikit kini sa kwaderno.

14
 15
Pasiunang Pagpalambo sa Unang
Pagsulay Kahibalo Pagtantiya
1. ☺ Unang 1. kinabuhi
2. ☺ Giniyahang 2. kwarta
Buluhaton
3.  3. kaalam
1.) palibot
4. ☺ 4. mapatuman
2.) layo
5. ☺ 5. kaugmaon
3.) tabangan
4.) makakat-on
5.) katungod
Unang Unang
Gawasnong Pagtantiya
Pulong 1.
1. c 2.
2. a
3.
3. e
4.
4. b
5.
5. d
Susi sa Insaktong Tubag
 16
Buhata ug Kat- Sumpay sa Pagtantiya
oni Buhata ug Kat-
1. /
1. katungod oni
2. /
nga makabaton 4. katungod sa
og luwas nga mga bata nga 3. x
palibot makadula og 4. /
2. katungod malingaw
5. x
nga maka- 5. katungod
eskwela og nga mabuhi ug
makabatun og mahatagan og
kaalam pangalan.
3. katungod
nga og
proteksiyon
batok sa mga
sakit
Pakisayran

Aguilar, D., Sagatsat, A., Carcallas, G., at Borgonia, J.

(2016). Araling Panlipunan II: Kagamitan ng
mag-aaral.

17
Alang sa inyong mga pangutana o komento, sulat o tawag sa:

Department of Education – Division of Camiguin

B. Aranas St., Poblacion, Mambajao, Camiguin Province

Email Address: depedcamiguin@gmail.com, camiguin@deped.gov.ph

Cellphone no: 09057284681