NGUYEN KHAG TRAI cOoOSsSGo THIET KE Ci NHA XUAT BAN GIAO THONG VAN TAIPGS. TS. NGUYEN KHAC TRAI CO SO THIET Kfi 6 TO CAC YEU CAU THIET KE VA BO TRI CHUNG: * OTOCON ~ 610 CHO NGUOI + OTOTAI 0 T0 CO KHA NANG CO DONG CAO DOAN XE ROMOOC DOAN XE BAN ROMOOC 676 CHG NGUGI HALTHAN 6 TO CHO NGUOI HAI TANG eee eH all| NHA XUAT BAN GIAO THONG VAN TAILOI NOI DAU 6 16 fa mét phyong Hén giao thang duéng 66 quan trong trong mang iw6i giao thong ctla céc quéc gia, dge biét trong cae quéc gia phat ivién, Nhu céu giao thong van tdi khéng ngutng gia ting cing vai kha nang van chuyén hang héa, con nguai mot cach finh hoat da dang, ké od d thanh phd va néng thon a nhang thé hién sir cdp thiét cba phutong tién nay va doi hoi mo! quéde gia phat quan tam thich dang. Sur phat trién ky thuat cla 6 (6 da trai qua nhiéu giai doan, cho ti nay nhiéu tién b6 kg thuat cla nhiéu link vye cong nghé da nhanh chong duoc 4p dung irén G f6, song nhing yéu céu ola céng déng cling da dat ra cdc quy dinh chat ché han, cy thé han, nham dap dng & mttc cao hon nhu edu vén (ai va dam bao an toan giao thing. Cac quy dinh dya ra, cling caéc tién b6 ky thuat duoc 4p dung dé hodn thién Khong ngung chat iugng cia 6 £0. Do vay trong thiét Ké hay danh gid chat furgng si dung, cde kién thie vd 6 t6 luén Iuén déj Adi ca thié phai 66 sung, nang cao va hoan chinh. Mat khac, khu vue céng nghiép 6 (6 ld mét trong cée Khu vuc trong diém thé hién suf phat trién quéc gia déng dan. Khi khu yuc cong nghiép nay md rong, n6 cé thé giip gid quyét mot khGi lrgng nan Ic khé fon, tham chi n6 con 6 vai tra tha ddy cd moi nén cong nghiép Alén dat phat trién. Chinh vi vay cén coi céng nghiép ché tao 6 t6 1a mét nganh cng nghiép mui nhon, va sdn pdm ché tao cia n6 cing phai dap tng cdc yéu cau hét sive chat ché cla céng déng quéc té. Trong diéu kién hién nay, khi san phdm ché tao 6 16 dé mang tink chat toan edu, céu trie 6 16 4 thre hién theo hung tiéu chuan héa, nhung fai rét da dang, gua trinb thiét ké ché tao tr nén nhanh chéng va hiéu qué, vide ché tao va lap rap 6 16 c6 thé khéng nhét thiét di theo nuéng ché tao tir chi tiét ma cé thé fap rap cdc cum va tong thant: theo tiéu chun. Do do trong thiét ké, khai thac 6 16 doi hdi chung ta phai cé kha nang hiéu biét hé théng va cu thé vé cdu tric. Chinh vi cdc ly do néu én cuda sdch “CO SO THET KE O 0" ra doi, mong muén cung cap cho ban doc cae kién thitc co ban vé: — Co sd danh gia chat ludng 6 #6 theo nhing yéu cau toan dién va hién hanh cia quéc té, nhitng co sé nay la nhting yau cau thiét ké hét site co ban.— Néu ra cdc giai phap ky thuat chinh eda 6 té hién nay nham théa man cdc yéu cdu va thé hién su phat trién khong ngimg cia céng nghé 6 td. — Cuén sach cing cung cdp mot sé kién thie co ban vé két cdu va dink hung tinh toan, gidip cho vige thea man yéu cdu khi danh gia thiét ké, Vdi phuong chdm hién dai va hiéu gud, cuén sach chi dé cap tél céc van dé t6ng quat, cdc kién thitc dé danh gid 6 t6 hién nay cla thé gidi, qua do cd thé ka chon phwong phap tiép can voi cGng nghiép 6 t6 trong cac diés kién cu thé, cdc phan séu hon d6i héi phai Hép can voi cdc tu lidu chuyén man khac. Cuén séch duge viét véi muc dich giip cho cac ban doc la: can bd ky thuat trong nganh 6 td, ky thuat vién thiét ké, dac biét la ky su, hoc vién sau dal hoc va sinh vién chuyén nganh nam cudl eung cla chucng trinh Cao dang, Dai hoc co thé nhanh chéng dap dng vdi nhu cu thuc tién cla cong tac thiét ké, khai thac 6t6 hién nay va trong tu¢ng jai. Cuén sach co thé gitp cae co sd dao tao hinh thanh cac tai liéu giang day, hoe tap theo muc tiéu hudn luyén, gilp ban doc cé kha nang ty dao tao, nang cao trinh d6, cap nhat kién thitc méi. Cac tur fiéu cda cuén sach duoc téng hop tr cdc tai liéy nue ngoai mdi xuat ban gan day voi cac ching foal 6 t6 tién tin, d&e biét 14 tong hgp tu céc gido trinh ky thuat cia cde tnréng Cao dang va Dai hoe. Phurong phép trink bay trong cuén séch cé gang di theo hudng hé thdng, hién dal va thyc #6, tao diéu kién cho ban doc cb thé hidu duge dugc céu inie t6ng quat va nnn 10 xu hudng phat irién cia 6 16 trong tuang fai, cling nhu hinh thanh te duy trong ink vutc thiét ké va khai thac 6 {6 phu hap voi quéc té. Qué trinh tng dung tién b6 Khoa hoc ky thuat cla thé gidf xdy ra o rat nhiéu cau trizc trong 6 16, nhung do trinh dé cé han, fai tiép cn vei mét fink vuc ky thudl da nganh cé té¢ 66 phat trién nhanh, chdc chdn cudn séch cn cé nhiing khiém khuyét, chia thda man duge hét cdc niu cdu cda ban doc. Tac gid thanh that mong ban doc thang cam. Cae y kién gop y xin giti vé theo dra chi: B6 mon Ot8 - Khoa Ca khf-Truding Bai hoc Bach khoa Ha NO, E-mail: ktrai2001@yahoo.com Tac giaWUC LUG 5 muc LUC LOI NO! BAU MUC LUC... MOT 86 BON VI 80 LUONG HIEN HANH Chuang 1: CAC VAN BE CG BAN TRONG THIET KE 0 TO 1.1. PHUCNG PHAP THIET KE 0 TO 1.2. CAC GIAI DOAN TRONG THIET KE. 1.2.1. Dit bao nhu cau thi trutng 41.2.2, Thiét lap yeu cau ky thuat 4.2.3. Thiét ké so b6 ban dau 1.2.4. Thiét ké kg thuat va cac tai liéu ky thuat 1.2.5. Thir nghiém va xac dinh cae dac tinh ky thuat .... 1.3. CAC YEU CAU CO BAN BOI VOI KET GAUO TO once 1.4. CAC DANG PHAN LOAI 0 TO. ...... 1.4.1, Phan loai 6 t6 theo tén goi tren ca sd ISO 6549 1.4.2. Phan loai theo khdi lugng toan bo (ECE-R13) 1.4.3. Phan loai 6 t0 theo dac dim ky thuat 1.4.4. Phan loai 6 t6 theo két cau ...... 4.4.5. Phan loai 6 t6 theo céng thie banh xe .. Chuong 2: CAc YEU CAU VE KY THUAT 2.1, YEU CAU VE SUC KEO VA LUONG TIEU THU NHIEN LIEU .... 2.1.1, Site kéo cla 6 t6 con 2.1.2. Ste kéo cla 6 tO tai. 2.1.3, Suc kéo cla 6 16 dau kéo va doan xe 2.1.4, Sic keo clia 6 t6 cd kha nang ca dang cao .. 2.1.5. Cac bién phap gidm lugng tiéu thy nhién ligu 2.4.6. © 16 vdi nguén déng Iyc la dong cc dét trong 2.1.7, T6c d6 lan nhat cia 6 10 Vise 2.4.8. Kha nang vugt déc lon nhat 2.2, CAC YEU CAU VE AN TOAN CUAO TO ... 2.2.41. Tinh antoan .... 2.2.2. An todn chil déng6 CO SO THIET KEOTO 2.2.3, An toan thu dong... 2.2.4, An toan ddi voi mai trudng 2.3. CAC YEU CAU VE TINH LINH HOAT VA COBONG . 23.1. Tinh ca dong cia été . 2.3.2. Codong hinh dang... 2.3.3, Tinh 6n dinh tinh... 2.3.4, Kha nng vuot chudng ngai mém 2.3.5. Tinh linh hoat trong chuyén dong... 2.3.6. Kha nang vuct chuéng ngai nuée .. 2.4. TINH EM DIU VA KHA NANG BAMBUONG 2.4.1, Tinh ém diu trong chuyén dong 2.4.2. Kha nang bam during 2.5, CAC YEU CAU VE TINH BIEU KHIEN CUA 0 TO 2.5.1. Tinh diéu khién va 8n dinh trong chuyén dong 2.5.2. Cac yéu cau thiét ké ha théng lai... 2.5.3, Tinh diéu khién cia 6 t0 con... 2.5.4. Tinh diéu khién va én dinh cla 6 t6 tai 2.6, CAC YEU CAU VE PHANH 0 TO 2.6.1. Cac yéu cdu co ban 2.6.2. Qué tinh phanh va cing thife tinh toan theo fiéu chuan 26.3. Su phan chia ty !@ luc phanh ... . 2.6.4. Chi tiéu vé hiéu qua phanh va tinh 6n dinh ° 10 khi phanh Chuang 3: CAC YEU CAU VE 80 TIN CAY VA TINH KINH TE KY THUAT 3.1, TINH KINH TE TRONG SAN XUAT CHE TAQ. 3.1.1, Nguyén ligu 3.1.2, Tinh cong ngh 3.1.3. Tinh lién tuc cua cng nghé 3.1.4. Cong nghip phu ie 3.1.5. Déng hod cdc cum va hé thong trong thiét KS 3.1.6. Chi philao dong sén xuat ... 3.2. TINH KINH TE TRONG KHAI THAC . 3.2.4. D6 tin cay .. 3.2.2. Tudi tho . 3.2.3. Phan tich tinl h té kg thuat trong khai thac 3.3. HOAN THIEN CHi TIEU KINH TE KY THUATMUC LUC Chung 4: 86 TRICHUNG CUA 6 TO 41. 42. 424 4.2.2. 4.2.3. 43, 431. 4.3.2. 43.3. 4.3.4. 435. 4.36. 447, 438 439. 44. 4d, 442. 4.4.3, 44, 44.5, 4S. 45.1, 452 4.5.3, 454 455, 45.6, TAI LIEU THAM KHAO CAC KHAI NIEM VE BO TRI CHUNG 070 ....... BO TRI CHUNG 0 TO CON Cac dang bé tri khung vé Cac so d6 HTTL 6 t6 con .. Khéng gian ting dung trong 6 t6. con BO TRI CHUNG © TO TAL ...... Cac mau cg ban 6 6 tai Khdi tugng Kich thuéc Buéng {ai Ba tri chung 6 16.66 kha nang ca dong cao. Cac so. dé HTTL 6 16 tai Oto chuyan dung. Cac toa hé théng freo cho 6 t B6 tri cac dang va cac cum truyén luc lién quan BOAN XE ase ae Khai nig vé doan xe. 0 16 dau kéo Ban romooc Romooc ........ Chon cong suat dong ¢ 86 TRI CHUNG 6 TO CHONGUSI .... Phan loai 4 t cha ngudi B6 tri chung xe cha ngudj loai tieu chuan (Standard) B6 tri truyén luc cho 6 16 chd ngudi hai than... 0 t6 cha ngudi hai tang... Déng hoa cac mau 6 to cha ngudi Bd tri chung xe ché ngudi loai nhdCOSOTHIET KE 0 TO MOT SG BON vi DO LUGNG HIEN HANH - C&c don vi co ban: (ISO 31 1992) va (ICVN 6398) Tén dai kigng si Tén dal iuong si | 0 dai m__ || Cueng 46 dang dian A | Khdi lugng (Kiloaram) kg || Dign thé v4 Thai gian-giay s Bian 1G Q Lyc N Tan sé Hz Ap suat, Ung suat Pa__|| Goc phang rad (-) Céng, Nang Iuong J Nit do Keavin K Céng suat Ww Nhiét 44 Celsius °C - Métsé don vj do luéng duge ding cing véi SI Tén dai lugng | Butge ding | Quy ddl | Téndailuong | Bite ding | Quy dor Thai giarepht min Hai iy ile 4852 m Thai gian-gier h Dign tich (are) a 100m? Thi gian-ngay d Knéituanig tan) t 10k Thé tich no ‘tam? || Ap suat bar 10°Pa — Bdisd va ude sé Tangol_[ Gat) | Kyhigu | Téngoi | Giatri | Kyhiéu Tera 40% T Desi 407 d { Siga_ 10" GI Cent 107 3 Mega 10° M Milt 40° m Kilo 10° k Micro 19° Le Heclo 10? h Nano 10° D Deca 19 da__|| Pico io p - Béng ddi don vi (US sang $1) Ban vido us SI T_bon vido us Si Chidu dai tt 0,3048 m Gia te ftis® | 0,3048 mis? zi in 254mm, Khéikiong | b> (pound) | 453,59237 g_| (dam) mile | 1.609344 km | Khdi Kong ton _| 907,185 kg Dibe tich f | 0,0929m? (| Luc bt | 4.4482 N Thé tich ® | 0.02832 m*___ | Momen iyc Ibift | 1,385818 Nm : in? 16.387 om? | Céng fulbf__| 1.385818 J : gal | 3.7854dm> | Cang sudt rp | 45,7 W Téc 46 ts 10,3048 m/s Ap suat Ibfitt? 47,88 Pa - railefh | 1,609 kmh, : lovin ips) | 894,76 PeChuong I CAC VAN DE CO BAN TRONG THIET KE 6:10 1.1, PHUONG PHAP THIET KE 0 TO Qua trinh tao nén: cdc san phd4m 6 td mdi tix ché tao hay lp rap téng thanh, cdc hé théng va céc cum téng thanh mdi, cdc thay déi quan trong trong két c&u nhAm lam hoan thién hon tinh chat van tai eba 6 t6 duge goi 1A thiét ké 6 té. Phan tao nén cAu tric tit du thao trén cac ban vé phac va x4y dung cdc tai liéu ky thuat dé chuyén y tuéng thiét ké thanh sn phdm 1A mot phan viée co ban cua thiét ké. Viéc tao dung nén edu tric trong qué trinh thiét ké 1a cong viée thiét ké chuyén mén dae biét ban ddu cha qua trinh tao nén san phém mdi ean phai bao gém: — XAy dung tai ligu vé, — Tinh toan li thuyét, ~ Cée thye nghiém dénh gid thi nghiém, — Nghién eitu phat trign, — Cée gidi phap cong nghé. Cac céng viéc nay can tién hanh than trong vdi cac co sd khoa hoc, cd 86 ky thuat, co sé; kinh té, thdm my, nhén trac. A - Co sé khoa hoc cua thiét ké Céng tac thiét ké 6 t6 IA mt cong vide k¥ thuat phitc tap cdn phai o6 phuidng phap tu duy khoa hoe dé tao nén cde sin ph4in hodn thién. Ban chat cua trinh ty khoa hoc trong thiét ké 1a d ch6: trén co sd kha nang khoa hoc va ky thuat théng qua efe phuong phdp hién dai phan tich va téng quat héa cing véi kinh nghiém dé c6 thé hiéu duge nhiém vu cho trude, xAc dinh con dudng thiét ké, cAc giai phap ¢4i uu ma tiéu tén thai gian ngiin nhat. Vide sit dung cae phudng phap khoa hoc tao diéu kién10 Osi THIET KE OTO cho viée xc dinh chat lugng va dae tinh cia cdc két cau cing nhu dy kién cdc giai phap téi uu tong thich véi dinh cao cha sy phat trién cha thé gidi. Théng qua cdc nghién cilu khoa hoc ¢4 thé: - Dy béo cae hién twgng chuta quen biét trong qua trinh lam viée cha cdc két cau va cdc téng thanh, — Kae dinh cdc qua trinh vat ly, eae dc trumg cha két clu, cdc kha nang ting dung vat ligu mdi pha h¢p vdi sy phat trién ca cong nghiép. Trén co sé dé hoan thién ky thuat, hoan thién phudng phap thiét ké& — Xac dinh nguyén nhan cia cac hu héng khéc nhau, — Xay dung phugng phap tinh toan chinh xac, — Kay dung cdc tiéu chun d4nh gid dac tinh cia 6 t6 va cdc b6 phan cia né, - X&c dinh su phu thugec cha tinh chat van tai cla 6 té vao tinh chat lam viéc cla cdc cum téng thanh va cc hé thdng trén 6 t6. B - Co sé ky thuat cda thiét ké Khi thiét ké phai st dung ede phuang php thiét ké tién tién nhét, tan dung tdi da cdc tién b6 khoa hoc k¥ thuat, cde hiéu bist trong Tinh vue phat trién két edu 6 t6 (cdu truc, sd dd, hé théng, nguyén ly lam viée, cac @&c tinh cha qua trinh lam viée, cdc théng sé két cu. Quan trong nht 1a sit dung cae tiéu chudn hién hanh, su dung cae vat ligu méi (kim loai chat luong cao, gang, hgp kim nhém, chat déo...) nhdam dam bio cac kha nang 4p dung san phdm vao trong thue té. Vai trd cla may tinh trong qué trinh thiét ké 1a rét quan trong, nhung may tinh cling khéng thé thay thé thue nghiém va kinh nghiém. Ngay nay do kha ndng r&t manh ctia may tink cho phép su dung rat nhiéu céng cu manh trong tinh toan cing nhu trong mé phong qua trinh, lai nhanh chong thé hién qua d6 hoa. Do vay viée tan dung kha nang may tinh cé thé gitp ngAn thdi gian phdn dodn khao sat, m§t khdc phan hep ving khao st thuc nghiém. C6 thé ndi: vai tré cha céng eu méy tink hé trd qua trinh thiét ké 1a khong thé thigu duge. Co s6 k¥ thuat trong thiét ké néu ra phai nhaim dam bao cho két cau 46 xudt cé chat lugng cao, san phém tuong dudng véi trinh dO cia thé gidi, tudi tho va dé tin cay cao. Dé thie hién diéu nay cén thiét phai tién hanh nhiéu thi nghiém trong linh vuc khi déng, trong cdc labo., thi trén bai (polygon), thi trén dutng.Chutong 1: CAC VAN DE CO BAN TRONG THIET KE 010 4 C- Cd sé kinh t6 cc thiét ké Chat lugng san pham lién quan mat thiét vdi chi tiéu danh gia kinh 1é trong san xudt ché tao va sti dyng. C4c phuong an dé xudt khdc nhau cua gidi ph4p két cdu luén phai dtide danh gid vé phuong dién kinh té. Cec phuong an Iva chon cn phai dam bao thuc hién t6t nhat chtte nang cia két e&u phai thyc hién, déng thai tiéu ton ft nh&t nguyén nhién li6u, céng stte con ngudi ké cA trong ché tao va trong van tai. Trén co sd phan tich tinh kinh té@ trong méi tuong quan téng quat cua nén kinh té x@ h6i, xac dinh kiéu 6 té co sd, hé théng truyén luc... Sau dé xac dinh va lua chon cdc mau tiép theo (modify) sao cho pha hét yéu cau cha van tai kinh té. Cac thing 86 két eau, kich thude vA day kiéu xe duige thiét lap cdin xuat phat ti mdi kiéu xe duige sii dyng sao cho: pha hep vdi muc dich kinh t& phi: hgp véi e4c chtte nang theo muc dich sti dung cua né ma khéng bj chéng chéo. Phan tich trong qu4 trinh thiét ké cén phai mé xé ca vé chi phi nguyén vat ligéu nhim dap ting cao nhdt nhiém vu. Cac két cu phai thyc hién theo huéng nang cao tudi tho va 6 higu qua kinh té r6 rang. Tinh kinh té cing cdn thiét dit ra ké cA trong trwdng hgp 6 nhiing tién b6 ky thuat, nhitng hoan thién tién tién, nang cao chat ludng cua san pham. D - Co sé thdm my cia thiét ké Trong thiét ké 6 t6 con cén dap tng hang loat yéu cdu ky thuat vé thdm my. Nhiém vu eda thiét ké thm mg ky thuat phdi duge dat ra ngay ti dau sao cho pha hgp véi tigu chudn thadm my da céng bé trong giai doan hién thdi, ching han nhu hinh dang bén ngoai, mau son, tuong guan kich thuée hinh hoe .... Van dé thiét ké thdm mf lién quan tdi cac kién thtte vé dong luc hoc 6 t6. Cac nha thiét ké thdm my thudng phai c6 hiéu biét (t vé nhan trée va thdm my cong nghiép 6 t6 dé tao ra cfc sain phdm 6 an tudng theo thuong hiéu cla mau thiét ké. Van dé thiét ké thém my khéng bao ham van dé chon vat ligu cd ban, gia céng va tao hinh cd ban ban dau. E - Co sé nhén trade eda thiét ké Khi thiét ké odn dan ra cac yéu cdu vé nhan trac sé sti dung phuong tién dé. C4c d&c diém vé kich thuéc, vA chite nang edn phai pha hgp véi12 cos THIET KE OTO nhan trée vat ly cia con ngudi. Vé phuung dién thdm m¥ va han trac 1a mét nganh su cua cong tac thiét ké Thiét ké 6 t6 can phai pha hop voi con ngudi, vi con nguti sit dung 6 16. C4e yéu cdu cu thé vé nhan trac 1A phai dam b4o t6i uu vé: — Kha nang diéu khién cia ngudi 14i vdi cae co c&u diéu khién, - Sy pha hgp cia con ngudi véi kha nang quan sat, chiéu sang trén xe va ngoai xe, — Dam bao kha nang danh khéng gian thich hgp cho con ngudi trén 6 té, dac biét 1a khi xAy ra tai nan cfn tén tai khodng khong gian danh cho su séng cia con ngudi, ~ Tién nghi trong tw thé ngdi, ding trén 6 t6, ... Trén co sé nhAn trae hoc e6 thé thiét k@ cdc “figurin - hinh nhan” thay thé ngudi that trong cde thit nghiém vé an toan khi dam dé, va cham. F- Nguyén fae 16 chite eda thiét ké Neguyén tac t6 chic cha thiét ké cho m6t hé thdng diéu hanh Ja lam sao luén ndm chée tap thé tham gia céng viée thiét ké, phat trién ste sang tao cua cde nha thiét ké, cdc ky thuat vién, cng nhan thue nghiém vA moi thanh vién lién quan téi viée gidi quyét nhiém vu thiét ké Cong viéc hoan thién va sdng tao cho mét khéi lueng Idn san ph4m trong thii gian ngén, do vay cong vide ddi hdi tién hanh vdi mat tap thé Ién. Trong diéu kién hién nay cc san phém 6 t6 r&t da dang va nhiéu ching loai, do vay khéng chi cin e6 ede tap thé eae nha thiét ké sang tao, ma con can té ehttc mot c&ch khoa hoc va théng minh dé cé thé tién hanh cfic phuong phap céng nghé va 4p dung tién b6 khoa hee ky thudt mdi. Tap thé thiét ké duge Janh dao béi cée can bé chi tri (ky su trudne). Cc can b6 nay ddi hdi c6 kha nang t6 chite va hién thye ede nhiém vu cia du an phu thude vao mie dé sang tao cha san phdm du kién, O té va cae eum téng thanh cilia né rat phiic tap. Viée thiét ké ching bj phu thuée nhiéu vao cong nghé san xuéit, vat ligu va cd sd kinh té san xudt. Trong ting giai doan nhiém vy san xudt, trung tam cua day chuyén phu thuée vao san phdm chinh eda co sG san xuat, do vay viée thiét k@ 6 t6 cAn thiét phai gan lién voi diéu kién sdn xudt va tinh dén kha nang dam bao san xudt hang leat. Chi phi cho thiét k@ san xudt 6 té 1a m6t phan trong chi phi toan bd yéu cdu ngay nay, do vay edn phai 6 ging thes hudng dam bao tudi tho dai cha mau san ph4m. Nhu vay déi vdi cing viée sang tao khj thiét kéChuang 1: CAC VEN BE CO BAN TRONG THIET KE 0 TO 18 cén phai dink huéng khong chi 14 tinh kinh't& trong san phdm ché tao ma truée hét 14 dinh hudng theo viéc théa man muc dich st dung. 1.2, CAC GIAI DOAN TRONG THIET KE 1.2.1, Dy bao nhu ciu thi trudng Xudt phat ta cae théng ké tim hiéu cia thi truéng 6 t6 bao gém nhu cdu cia: cdc ving lanh thé trong quéc gia, quée t€ dhe biét cdc quéc gia 6 du dinh xuat khdu, xe lap cdc du b4o vé: — Loai 6 16 (typ) yén cAu, + Cac da&c tinh kf thuat yéu cau, — §é lugng yéu cau, — Thai diém va cae giai doan cé nhu cau, — Trinh dé, dc diém khai thac sit dung. Cac dac tinh ky thuat yéu edu bao gém cae théng sé co ban ky thuat ban dau cha 6 t6 va JA théng sd quan trong nhat nham dé danh gia chat ludng san phdém sau khi san xuét. Khi thiét lap céc théng sd co ban ky thudt ban dau cho 6 t6 cé thé sit dung so dé sau day (hinh 1-2): Kha nang san xuat hang loat Kha nang céng aghd trong nurse Kha nang ahap ngoai Hinh 1-1: So dé thiét lap cdc thang sé co ban kf thuat cho 6 to Trinh 4 ky thuat cla thé gidi Yeu cau trong nude Kha nang nghién cutu phat trién Kinh nghiém trong ché tao Kha nang déng hoa You cdu cdc thi trutng khdc Tigu chudin (1uat) hién hanh Tudi tho cha cac mau thiét ké phy thude vao loai 6 t6. Thong thudng gia tri cha né nhv sau: — 0 td con khodng 6 nam, — 06 tai khoang 10 nam.“4 60 sd THET KE OTO Néu ngay tt ban d4u khi thiét ké m&u 4 mite dé tién tién nb&t thi tudi the cla m&u c6 thé tdi 15 ndm cho 6 td tai. Véi 6 t6 con, tudi tho cha mau phy thuéc vao sy phat trién cla cing nghiép 6 t6 toan cdu, do dé binh thudng ¢6 thé chi duy tri miu khodng 3 nam. Tudi tho m4u eda c4c cum téng thanh trén 6 t6 cé thé 6 théi gian dai hon so véi tudi tho mau 6 t6 do vide sit dung lai cdc cum téng thanh nay cho céc mau tiép sau. Trong thiét ké cdn phai coi tuéi the cha mau duge duy tri tdi khi cd kha nang dua ra mau mdi, cé nghia Ja phu hop vdi du bao vé nhu edu thi triténg cua giai doan tiép sau. Nhiém vy cia du bao 1a thu thap va dua ra c&c théng sé kf thuat du- kién quan trong, ch&t lugng san phdm trén co sé thong ké ban dau tai thai diém c6 du kién thiét lap m4u, chdng han nhu: bé tri chung, tai trong hiiu ich, khéi lugng toan bd, t6e 46 van tai trung binh va téi da, dac tinh kéo, phanh, tudi tho, cOng nghé, tinh kinh té..... Khi tinh toan cho mét mau cy thé cAn phai tinh dén dy bdo ngin nh&t (t6i da tuéi tho mau 1a tit 5 dén 10 nam). Tudi tho eda c&e cum téng thanh cé thé tinh to4n dén thdi gian kéo dai tif 15 dén 20 nam theo su phat trién cha kf thuat hién dai. Nghién cttu du bao duge tién hanh trén cd sd phan tich cdc xu huéng phat trign, c&c quy ]uat phat trién etia phuong tién giao théng van tai khac, kinh nghiém céng déng, cAc kha nang hoan thién khoa hoc ky thuat eta cac linh vue khae phuc vu cho cing nghiép 6 té.... Du bdo cac tiéu chudn sé duge &p dung vao mAu san ph4m chon dé san xudt, cc kha nang hoan thién két eéu phi hgp véi cdc tiéu chudn quy dinh trong tuong lai, nhdm dam bao tudi tho cha mau, Phuong phap cd ban aé du bao su phat trién cla phuong tién giao thong, chi yéu nhi di béo bang may tinh trén co sé cdc 66 ligu thu thap va tinh toan trong tudng lai. Cong cy toan hoc su dung phu thudc vao cée phugng phap tinh ma khoa hoe ky thuat tién tién cho phép Gy thuyét vé du bao, déng lyc hoc kf thuat, mé hinh héa hay mé phéng...). Qua trinh dy bdo cht yéu dua vao phuong phap thdéng ké va ly thuyét hé thong. Viée thu thap dit liéu cfin chinh xdc, khach quan va khoa hoc. Vide tim hiéu cdc tiéu chudn cia quée té, ving hay quéc gia théng qua cac tiéu chudn ban hanh nhu: ISO, ECE, FMVSS (M§), DIN, JIS chaChuong 1: CAC VAN DE CO BAN TRONG THIET KE 0 TO 18 cdc quéc gia tién tién cho phép ede mau ché tao dap ting kha nang mé réng thi trudng va chuyén giao cong nghé gifia cac quéc gia. Su pht hop ec tht nghiém cua mau véi cdc tiéu chuéin duce coi trong hdn cd, vi cdc thit nghiém trong ving c4n thiét gitip cho kha nang hoan thién cdi tién Ap ing vdi nhu edu sti dyng thye t8. Trén cd s8 dé cho phép chap nhan tham dinh kiéu va ban quyén ché tao cua nha san xuat. Thiét ké 6 té 14 mét qué trinh sdng tao tong hgp phtte tap, trong dé can phai gan lién qua trinh xdc dinh mfu méi vdi céng nghé san xuat va ky thuat tién tién. Cac sin phdm cba qua trinh nay luén chiu thi thdch cao @6 cia thi truéng: vé mat an toan ky thuat va an toan méi truéng, vé gid thanh va nhu cfu st dung. Dé la nhiing khé khan lén trong viée thiét ké ché tao 6 t6 ma qué trinh ban déu nhat thiét phai duge dat ra day aa. Cac nha thiét ké cin hét sic tiét kiém trong san xuat, vi vay luén lu6én nay sinh eée mau thudn trong qua trinh thiét ké. Biét dung héa cdc mau thuan bing cfc gidi ph4p ky thuat théng minh sé c6 thé dem lai cho mu thiét ké c&e tinh nang uu viét va hiéu qua kinh té x4 hdi cao. Cé thé dinh nghia vé thiét ké duéi quan niém kinh t& — ky thuat: thiét ké 1a qué trinh dung héa cdc mau thudn trén cd sé théa man cac muc dich sw dung. 1.2.2. Thiét lap yéu cau ky thuat Yeu cdu ky thuat (YCKT) 1a cde diéu kién ky thudt cu thé ding cho viée thiat ké két cau 6 té, dé 1A cdc tu liéu cd sd mang tinh nguyén tac (phai thoa man) trong khi thiét ké@. YCKT c@ thé hiéu 14: dé bai k¥ thuat a6i voi viée thiét ké san phdm mi, cAc gidi phap hién dai héa két c&u. YCKT xdc dinh thi gian dua ra cae mu mdi, diéu kién van tai, d4c tinh ky thuat, chi tiéu ch&t lugng va thai gian xudt tinh hé so két edu. Néi dung YCKT bao gém: 1. Die diém ctla thj trudng ving lanh thé sit dung 6 t6, diéu kién va ché dé van tai, dae diém khi hau, 2. So higng san phdm dy kién, 3. Cac yéu cau, dac tinh ky thuat cua 6 t6 bao gdm: — Cac théng sé ky thuat cd ban: tée 46, cong sudt, kha nang gia téc, tidu thu nhién liéu, kich thudc bao ngoai, kha nang kéo moéc ...),‘Chutong 1: CAC VAN DE CO BAN TRONG THIET KE 0 TO 17 KE hoach dyvan Thidt ké ban déu Tinh toan sd b6 fo Oy kin kel cou - Thiet hé kf thudt Sink hinh idl phap ky Nghign egtu thuat | phat trién Nghién city Thidt KS ky thuat Tinh toan san xuat cum téng thanh ¥ I wes Tat ligu thidt ké Kiém ching kha nang 4 ARTI kj thuat chi tlét bong nghé Tinh toandam bio) | |} + \ fran ich vat gu te(\ [Sin xuat chi tat rian id va céng nghé it i anh sie \ Hh tiprapeam | tng thanh va 63, 1 t jj L_taathanm veges | | a it 1 i ene i Thif nghlém cum tng I Xée nhan \b-—4 than vamiué1e | —————>} mau cum \ {prototyp) t < | Thiét ké san xuat 7 hang toat San xuat thir rT thee leat, t | Thetnghlém ,o thee lost | ' 4 1 Sia chita, hoan thign Le tal ligu San xuat (> hang logt Hinh 1-2: Sq 46 trinh ty cong vic khi thiét ké phat trién18 COSOTHIET KE OTO Cé thé néi: YCKT Jd dink hung cv ban ban dau cho cong viée phat trién mau mdi, cho viéc 4p dung cac cing nghé tién tién vao san yudt. 1.23. Thi&t ké so bé ban dau Trén co sé YCKT edn thiét tién hanh cae thiét k@ ban d4u (thiét ké sd bé). Thiét k& ban dau 1a thiét ké eae két eu cv ban va gidi phdp nguyén tée cho 6 tO vA cdc cum téng thanh cla 6 té. Nhiém vu co ban cita thiét ké ban dau baa gém: 1. Chon cac cum téng thanh cd ban eta 6 t, bd tri cac khoang, khéng gian ngudi l4i, khoang hanh khdch hay thing chita hang (c6 thé goi la bé tri chung cho 6 t6 theo tinh nang ky thuat yéu edu). 2. Phan tich cdc kha nang thuc hién eae YCKT vé myc dich su dung 6 t6, diéu kién van tai, gidi han tai trong va khéng gian ehiém chd khi 6 t6 lam viéc. 3. Xay dung cae gidi phap dé thic hién cdc chi tiéu an toan, 46 tin c&y theo YCKT da chon. 4. Danh gia é td theo quan didm nhan trdc va thdm my. Vé mat nay c6 thé phai dé xudt thiét ké so bé nhd cde hinh nhdn (dang maket). Maket c6 thé tao nén chii yéu adi vdi 14i xe sao cho phil hop vdi ché 1am vide va vi tri cae co cfu diéu khién trong khu vue ngudi lai, 5. Soan thao cae yéu edu eu thé cho cée cum téng thanh pha hdp voi yéu cu téng thé cha mau 6 té, cimg nhu du kién cdc vat héu mdi sé due sti dung nhAm gidm vhe ti trong eda 6 td. 6. Du kién xdc dinh cae cum, chi tiét dude stt dung theo dang déng héa vdi cac m4u da ché tao, déng thoi chi ra kha nang md rang tinh déng héa cho cae mau ché tgo sau nay. Tap hop tu liéy eta thiét ké ban dAu 1A ca sé cho ede gidi phap kéi cau cu thé. St dung cdc két qua vé trong hong va kich thuée sé quyét dinh cong thiic banh xe, hé thong truyén hic vA kich thude cho hé thong 14i, phanh, treo ... Véi 6 té tai, can thiét xac dinh khéng gian cho buéng Idi, lat buéng 1ai, trong lugng cAc phan treo va khong treo, kha nang bé tri cAcdang...Chung 1: CAG VANE CO BAN TRONG THIET KE 076 18 Thiet ké ban dau phai dim bao: két cfu don gidn nhéat c6 thé, céc ban vé bé tri chung vi tri cic cum téng thanh va cac bd phan ed ban, cc quy dinh ky thuat rd rang cu thé, cde gidi phdp céng nghé ngén gon, cdc dac tinh k¥ thuat co ban: tai trong (toan bd, khéng tai), tai trong trén céc cdu 4 cae trang thai, t6c dé ldn nhit, dae tinh tée d6, d&c tinh phanh, kich thudc bao ngoai, kich thuéc bén trong, kkich thude trong tam, chiéu sng, ban kinh quay vang, kiéu vA kich thude banh xe, céng sudt va mémen dong co. Quy dinh ky thuat bao gdm cde quy dinh nhAm thue hién cae YCKT cha mau 6 16 sé thiét ké, néu c6 sai léch phai chi ro nguyén nhan dé cé thé hiéu chinh sau nay cho thich hop. 1.2.4. Thiét ké k¥ thuat va cac tai ligu ky thuat Thiét ké ky thugt trén cd sd YCKT va thiét ké ban dau 1a cde gidi phap ky thuat cu thé dude Iya chon va thyc hién dé hinh thanh két cau 6 té, chang han nhw viée bé tri cic khoang ede cum téng thanh, cde bd phan chi tiét. Thiét ké ky thuat sé thue hién céc nhiém vy sau: 1 or 6. Thiét ké tat c& dc bé phan cla 6 t6 tao nén cac sé lidu ky thudt chinh x4c vé kich thudée, trong lugng, ede dac tinh ky thudt cu thé, vi tri. Tinh ton cée két cfu Ifa chon, thiét lap ede kich thudée cho chi tiét cha 6 té, XMAy dung két e&u 6 t6 bao gdm: hé thong truyén lye, cde cd cu diéu khién..., B6 tri cdc khong gian lam viée cia ngubi 14i, ghé ngéi, od cau diéu khién, dung cu do kiém can thidt. Say dung cdc nguyén iy lam viée cia cae cum hay két cu cho toan b§ xe, cdc cum téng thanh, cfc b6 phan, hé thong. Tinh chinh xe ede thang sé vé trong ludng, kich thude, vi tri chinh x4c cia cdc cum va tong thanh, b6 phan. Viée tinh toan thiét ké ky thuat cing tién hanh nhu khi thiét ké ban dau nhung tién hanh ti mi hon. Trong giai doan nay cong viée thiét ké ky20 Co SO THIET KE OTO thuat duge thue hién ky lidng va phai thieh hgp véi cA theo quan diém nhan trac va thim my. Kha nang van tai duge danh Bia va so sanh véi ede mau 6 té cing loai. Mite dé k¥ thuat phai dude so sénh véi cfc 6 t6 cling loai da san xudt trude ddy 6 trong nude hodc cla nude ngoai (cing cong thitc banh xe, xéip xi hay bang tai trong). Tai liéu thiét ké ky thuat bao gém cac ban vé toan xe, cdc cum tong thanh cac b6 phan, ede tu ligu tinh toan, cc mu modify co ban. Thiét ké ky thuat con bao gém cac tai lidu cua mau thiét ké (prototyp) va thiét ké cac qué trinh céng nghé san xudt hang loat. Cae tu liéu cho sén xudt hang loat phai tinh dén kha ndng céng nghé san xuat vdi sé lugng lén. Khi dé, c6 thé phai tinh ca nhting phan cong viée do c6 thé phai thay adi két c&u sao cho phu hop véi viée san xuat cé sé lugng lén. Tai lidu thiét ké la cdc ban vé téng thé, cdc cum téng thanh va ban vé chi tiét, quy trinh céng nghé. Viée x4y dung quy trinh thit nghiém edn thiét tién hanh trong giai doan nay. Cac bd phan céng nghé ché tao sé cing lam viéc véi cde cén bd ky thuat thiét ké (lam viéc song song) téi tifng chi tiét thiét ké, hiéu chinh thiét ké kip thdi va xdéy dung hoan chinh qué trinh céng nghé cho sadn xuat. Tién hanh Jép r4p két cau, kiém tra san phdém nbd ede céng vide phan tich danh gid. Tat c& cdc théing s0 k¥ thuat cua 6 6 phai duge thd nghiém trén cum téng thanh va toan bé 6 té theo dé tin cay va dé bén. 1.2.5. Thi nghiém va xac dinh cac dac tinh ky thuat a) Cac hinh thie thit nghiém khi thiét k& Tht nghiém khi thiét ké dude tién hanh vdi nhiéu muec dich khac nhau, song trong qua trinh thii nghiém s6 liéu dude bao quan va ding chung theo ce hinh thie: Céng bé chat lugng san phdm: + Cac thong sé kich thude va trong higng ce ban, + Cac sé liéu vé cng suat, + Tinh kinh té nhién liéu, + BDéec tinh phanh, + Chat iugng vé dé dn,Chuong 1: CAC VAN BE CO BAN TRONG THIET KE OTO 21 + Bé ém diu, + Kha nang diéu khién va én dinh, + D6 bén va dé tin cAy, + Cac tinh ning riéng biét, .... — Phét trién san pha: + Hiéu qua kinh té trong san xuat, ché tao + Higu qua trong van tai, + Hiéu qua cia cdc giai phap céng nghé dua vae trong méu thiét ké, + Kha nang thye hién va hodn thién chat lugng theo cée tiéu chuan quée té, + Cac tén tai do yéu cdu cla gid thanh san pham, diéu kién cong . nghé gidi han. Su phat trién san pham qua thi nghiém 1A két qua cha cdc mAu trude dé, trén cd sd d6 c6 thé dua ra cdc két luan dinh hudng cho cdc san pham eva tuong lai Cac thit nghiém duce tién hanh chinh x4e déi héi cé kinh phi cao, song la m6t b6 phan khéng thé thiéu duge trong qua trinh thiét ké. Qué trinh thd nghiém va két qua gitp cho viée duy tri mAu thiét ké, déng hod chi tiét hay cum san pham, tic 1A déng gép vao viée gidm chi phi san xuat ché tao va nghién ctu phat trién. Quan trong nhat trong viéc thiét ké 1A luén dat nhiém vu thod man yéu céu thi trudng 3 mite t6i da c6 thé, diéu nay sé gitip cho mAu ché tao c6 thai gian sdng lau dai, khang djnh thudng higu san phém. Quan trong trong qua trinh thiét ké la x4c dinh ehitc nang dé tin cAy va tuéi tho bing cde thé nghiém trong phong thi nghiém hay trong thit nghiém van tai that. Tu liéu quan trong trong giai doan truée san xudt la khang dinh chat luong va dé tin cAy cia sin phdm. Theo mye dich thi nghiém cé thé chia ra: 1. Thit nghiém chtte nang 14 thi nghiém nhdm xac dinh chie nang cua mét bé phan hay cua ca 6 t6. Cac that nghiém céc cum cha hé théng truyén luc, thd nghiém chtte nang, tht nghiém vé diéu khién, thi nghiém phanh, lai, thi nghiém cde dac tinh dang luc hoe, thii nghiém hudng chuyén dong, thit nghiém cdc chiie nang die biét theo muc dich stt dung, thi nghiém vé dé bén va rung dOng ..., thuée vé thiy nghiém nay.22 CO SOTHETKE OTO 2. Thu nghiém vé dé bén 1a thi nghiém nhdm xéc dinh 46 bén cia cae bé phan. Cac thit nghiém site bén ea céc chi tiét bé phan, thit nghiém chiu tai tinh va déng (chu ky), thd nghiém bién dang an todn thu dong cha 6 t6, tht nghiém vé day dai bao vé, tui khi, ... thudc vé thd nghiém nay. 3. Thit nghiém vé d6 tin cay va tudi the la thit nghiém nhdm theo déi va quan ly tudi the cha cac chi tiét trong van tai. Thu nghiém thai han st dung cha dOng ca, ly hop h6p 86, treo.... thude vao loai nay. Cac thit nghiém cdn tién hanh vdi tat cA cdc té hop két céu ctla 4 t6 va toan bé 6 16, Dé thdi gian nghién eitu phat trién khong bi kéo dai cdn thiét thd nghiém song song (tién hanh déng thdi) va hoan thién tu liéu. Cac khiém khuyét phat hién cdn nhanh chéng phat hién va t6 chic edi tién. Cac néi dung co ban cia thit nghiém trinh bay trén hinh 1-3. THU NGHIEM MINH CHUNG THU NGHIEM TRONG VAN TAI BIEU KHIEN. BONG LYC HOC TINH KINH TE S1EU KHIEN HUONG. CHUYEN DUNG MOI TRUONG Hinh 1-3: Cac thir nghiém co ban vé tinh nang, do tin cay cla 6 to a) Polygon Thu nghiém day du duge tién hanh trén ede bai tht (polygon). Chi phi x4y dung polygon kha lén, cdc hang cé kha nang tai chinh manh thudng ¢6 polygon riéng nham mue dich dam bao d6 tin cay cla cdc théng s6 ky thuat duge danh gia. Mét sé c4u trdc polygon hién nay dude trinh bay trén sd dé: — Polygon chia NAMI ~ CHLB Nga (hinh 1-4), — Polygon cua hang BOSCH — Dut (hinh 1-5),Chuuerng J: GAG VANE CO BAN TRONG THIET KE 0 TO. 23 — Polygon cia hang TATRA — Slovakia (hinh 1-6), - Polygon cia hang VAUXHALL — Anh (hinh 1-7). Phdn Jén cde polygon du of ging dua vao dia hinh ty nhién, cdi tao theo cac thiét ké khéng gidng nhau, nhim mue dich thit duge cac test tht nghiém theo tiéu chudn (cde vin dé 46 tin cay, kha nang an toan cha t6..). Polygon cé day di kha nang tht’ nghiém cia hang BOSCH 1a polygon hoan thién hon, cho phép tht: nghiém ddy da ede test cla ECE. Hinh 1-4: So dé Polygon eda NAMI - CHLB Nga 1. Buéng thir téc do 7. Thit quay vong ducng tran 13. Budng déc 2. Busng thir dong yc hoc 8. Thi quay vang dudng nghiéng nghiéng Ign 3. uéng thir iat da 9. Vung bun lay 14, Duong dat cuc 4, Dudng thir xodn (gh&nh) 10. Ving cat pha dat 45. Ving thit an 5. Budng map mé thay 46i 11. Déc nhé nghiéng toan thy dong 6. Buéng thar chay 12. Déc cao 12-16% 16. Labo thir24 1. COSO THIET KE OTO Dac diém chinh: ~ Polygon réng sit dung diéu kién ty nhién, cdi tao theo thiét ké hoan chinh, ~ La mét bai thi téng hop bao gém nhiéu khu thd dac biét, — Két hop gitia cdc test thu trén polygon va thu trong labo, ~ Bai thi cé kha nang m6 phong diéu kién khai thae 6 t6 theo dia hinh cha m$t sd Chau luc, Hinh 15; So 46 Polygon cia hang BOSCH - Duc Mat dudng xau 4, Duong da nhon 7, Labo. va kho 2. Duting Jen, xudng déc §.BuGng thd quay vong = 8._-Noi tiép nhan 3. Vung chung ngai nude —§. Duding thit téc. d6 9. Duong thistinh diéu khién Pac ciém chinh: ~ XAy dung xong nam 1998, bao gém dién tich 92 ha, edu tric theo 3 vanh dai thi nghiém, — C6 bai thit quay véng vdi ban kinh 350 m trén mat dudng afal — beton, — Du@ng thi téc 46 3,7 km cho phép tht téc 4 cao 300 km/h, — Dudng thi viét da c6 nhiéu dia hinh phiie tap, — Cho phép thi an toan vdi cae test 6 gidi han nguy hiém, — Ving ngap nude thit c6 chiéu sau 80 ~ 100 em, véi cae loai nén eting, bin dat...‘Chuomg 1; GAC VAN DE CO BAN TRONG THIET KE OTO 26 - D6 déc ding tht chia ra thanh: 5-10 - 15 — 20 — 30%, ¢é nhiéu ving quay véng vdi ede ban kinh khdée nhau dang dé thé khd nang linh hoat ctia 6 £6, — Bé tri khoa hoe tao nén cde test tht nghiém lién hoan, — Khu vite labo. va kho thiét bi phy trd nim bén ngoai vanh dai thi. Hinh 1— & So a6 Polygon cla hang TATRA ~ Slovakia 4. Duting thir téc 46 4, Dudng viet da 6. Sudng dic cao 2, Ving quay yong 5. Butmg nghiéng 7, Butng bao san 3. Butng chuyén dung Dac diém chinh: - Chiéu dai dudng thir téc 46 1,6 km, cho phép thit véi te d6 80 - 100 km/h. — Dung bao san 14,1 km cho phép tht vdi tée d6 230 km/h, - Do dia hinh déi ni cao nén polygon khéng thé thuc hién toan bd cdc test tht: nghiém, ~ So vi polygon NAMI thi khd nang thit (Ge a6 cao cha bai Idn hon, chiéu dai cdc dugng thd viét da én hon.26 CoSO THET KE OTD Hinh 1-7: So a6 Polygon ctia VAUXHALL — Anh 1. Butng cao téc (3.2km) 7. Budng vong len déc 43. Budng dat bot 2. Qubng thang (1,6km) 8. Dugng vong viet da 44. Thir va cham .3. Buang chuyér 9. Bong vong phing 48, Tha diéu khién 4. Dudng song tron 10. Buting bam thép 16. Thit khi xd 5. Dudng dic cao 41. Butdng vang han ché 17. Thit an toan 6. Oudng map mo 42. Chueng ngai nude 18, Bai dé xe Thit nghiém vn tai ddi hdi chi phi eao, dic biét 1a yéu t6 thai gian (tong thit nghiém vé dé bén va dé tin cAy), cing nhu vé phugng dién van tai, an toan... Mae du vay, thd nghiém nay cho nhiéu két ludn toan canh hon thit nghiém trong phéng thi nghiém vé dic tinh van t4i, tinh kinh t& nhién liu. Qua dé 6 thé t0i wu cdc diéu kién van tai sau nay. b) Phong thi nghiém (Labo) Thuan Igi cla thi nghiém trong phdng thi nghiém lA khéng phu thude vao diéu kién ngoai canh. Diéu kién vA qua trinh thi nghiém c4n phai x4e lap gidng nhu qua trinh van tai thue té. Bai vay cde tht nghiém nay cé thé phan anh mot phan diéu kién van tai thye té déi vai cac cum. Phan Idn cdc thit nghiém trong phéng thi nghiém khéng phan anh hodn toan duoc diéu kién van tai thie té,Chucong 1: CAGVAN DE CO BAN TRONG THIET KE 0 TO at Trong thi nghiém vé dé tin cay va tuéi tho cha céc bé phan hay toan bé 6 t6 ddi hdi thai gian dai. Do vay cé thé tién hanh thi nghiém gia téc. Khi d6, 6 t6 cé thé chju tai cao hdn mét sé ldn so véi van tai thie té. Khi thit nghiém gia téc c6 thé rat ngén théi gian con 1a W/5 hay 1/10. Cac thit nghiém nay tién hanh trén cdc bai thi chuyén ding, véi cae mat duéng ehuyén dung, tai trong cla 6 té dua lén téi mite cao. Qua trinh thiv nghiém cdn thye hién chat ché theo mét chugng trinh dinh san va khéng efn tun tha hoan tean diéu kién van tai thie. Tién hanh thi nghiém cae cum tong thanh cé thé théng qua cdc giai doan tht tai dang bac thang, tuy thuéc vao die tinh cla 6 t6 vA duge xay dung theo dic tinh van tai cba 6 té thiét ké. Phuong phap nay si dung trong giai doan phat trién cha nha thiét ké. Thit nghiém vé d6 bén véi thdi gian ngdn va nhanh cé thé dung bin phap mé phéng tai trong van tdi trén may tinh. Két luan cha mé phéng, theo huéng xac dinh kha nang téi wu (ch4ng han trong dac tinh bén), sé chi ra ving hep yéu cdu thi nghiém. Qua trinh nghién citu phét trién két thiic bang viée x4c dinh ché dd cham séc téi wu. ©) Dénh gid chat luong qua tiéu chudn Vide dinh gid chat lugng 4 t6 cn thiét tién hanh theo cae quy dinh, duge ghi trong cdc tiéu chudn. Cac tiéu chudn 06 thé 1a qué té, quée gia, ving lanh thé. Kha nang xuét Ishdu 6 6 can thiét phai dap ting tiéu chudn quéc t@ quéc gia (noi stt dung san phém). Trong linh vue cOng nghiép 6 t6 cae tigu chudn thutng gap: ISO: (Intemational Standard) — Tigu chudn quéc té, ECE: (Economic Commission for Europe) — Tiéu chuan cla Hoi déng kinh té Chau Au, hinh thanh nam 1958 (Geneva), EEC: (European Economic Community) ~ Tiéu chudn cla Cong déng kinh 16 Chau Au, hinh thanh nam 1993 (Gonevg), sau nay viét tat la EC (4998). FMVSS: (Federal Motor Vehicle Safety Standard) - Tiéu chuan an toan giao thang My. TCN, TCVN — Tigu chun nganh va tiéu chudn Viét Nam. d) Tiéu chudn ISO Mét sé tiéu chudn lién quan dén thiét k& va tht nghiém dae tinh cua 6 té: 337: Lién két v6i banh xe ther nam khi thit nghiam. 41176: Khéi tugng, khai im va tén gol.28 COSG THIET KE OTO 1185-24 V(N): Lién két he théng dién 24 V gitta hai phdn cia doan xe ban romooc. 1885: Thit nghiém dong cc 6 to truyén thong — Bo cong suat dong co. 1724-12V(N): Lién két hé théng dién 6 V va 12 V gitta hai phan cla doan xe ban romooc. 1728: Thiét bi phanh khi nén cla doan xe ban romooc. 2288: Thit nghiém dng co may néng nghiép truyén théng — Do céng suat dong cd. 2575: Ky higu va biéu tugng cho bang diéu khién, chi thi, kiém soat. 2631: Cac gidi han dao dong, 3468, 3469; Thiét bi chéng dong bang trén kinh truéc 6 6 con, lau kinh. 3470: Thiét bi chéng dong tuyét trén kinh trude 6 10 con. 3731—-24V(S): Lién két hé théng dién 24 V git hai ph4n ctia doan xe ban romooc {bé sung). 3732-12 V(S): Lien két hé thdng dién 6 V va 12 V gitta hai phan cla doan xe ban ramooc {b6 sung). 3871: Ky higu cac thiét bi cla hé thong phanh thuy {yc. 4138: Thi nghiém quay vong. 5897, 5898, 6255, 9619: Xdc dinh ving quan sat clia lai xe, 6549: Tén goi chung cho c&c phuang tian van tai. 6742: Thiét bi chiéu sang va ch6ng va dap. 7588: Ro le va thiét bi bao ré. 7686: Cac ma kich thudc van tai. 7860: Do lugng tiéu thu nhién liéu cho xe may. 8854: May phat dién va b6 diéu chinh dién, thir nghiém va yéu cdu chung. 8856: May kha déng dién, thit nghiém va yéu cdu chung, 41446: Chiéu sang cho 6 t6 con, 6 t6 van tai, cae dau néi din chigu sang cla doan xe véi dién ap 12 V. 42098: Chigu sng cho 6 16 van tai, cac d3u néi dién chiéu sang doan xe véi dién dp 24 V. ISO/DIS: Cac tiéu chuan dang nm trong giai doan khuyén khich str dung. e) Tiéu chuan ECE Tieu chudn FMVSS cé nhidu diéu khoan tung ty nhu tiéu chudn ECE va 1a mét tiéu chudn quan trong phi hgp vdi tigu chudn ECE. Do tinh chat phat trién théng nhat hoa toan cdu vé chat lugng, tiéu chudn ISO vdi 6 t6 dude soan thao trén co 8d tigu chudn ECE. Trong congChong 1: CAC VAN BE CO BAN TRONG THIET KE 0 TO nghiép 6 16 6 Viét Nam chting ta dang si dung cac tiéu chudén TCN va TCVN. Tiéu chudn cia Viét Nam c6 xu thé dinh hudng theo tiéu chnan ECE. Noi dung cha mét sd tiéu chudn ECE vé 6 té due tom tat trén bang 1-2, theo cac tinh chat ky thuat nhdm dinh huéng trong céng tac thiét ké 6 té. Céc tiéu chudn nay dude lay lam co sé cho viée cong nhan m&u (kiéu) trong ché tao, cae nha thiét ké su dung cac tiéu chudn nay dinh hudng cho viée tién hanh thiét k& ché tao ti chi tiét dén tong quat 6 to mdi hay cai tién cdc két cau. Bing 1-2:NO\ DUNG TIEU CHUAN CUA ECE THEO CAC TINK CHAT KY THUAT Tinh chat ky thuat Tiéu chun cla ECE R11, R12, R15, R16, R17, R21, R25, Yeu cau bao vé con ngudi R26, R29, R32, R33, R34, R42, R43, R44, R58, R61, R73, R80, R93, R94, RIS Bao ve khi str dung khong ding R18, R62 Yéu cau khi xa, nhién ligu dong co R24, R40, R47, R49, R83, RB4, R96, Ri01, R103 Yeu cau chigu sang va tin higu dén Ri, R2, R3, R4, RS, R6, R7, R8, R37, R38, R45, R48, ROO,R53, R86, R74 Yéu cau d6 6n, thiét bi giam am R9, R28, R41, R51, RS9, R63, R92, Phanh va han ché téc dd, déng hé do t6c do R13, R14, R39, R78, R89, RIO Yéu cau lai, co cu dléu khién R38, R60,R79 Yéu cau kha nang quan sat, tam ky higu | R71, R81, R46, R69, R70, R104 Yéu cau banh xe R54 Yéu cau két cu 6 18 buyt R36, R52, R66, R107 Yéu cdu két cdu lién két don xe RSS, R102 Yéu cdu hé thong dién, an toan dign Rid, Ri90 Yéu cau két cau lap banh dy phong R64 Yéu cau do céng suat Ras Yeu cdu chat déo ding tran 6 to RO? Yéu cau chd hang hoa khong an toan R10530 COSO THIET KE OTO Dau hiéu cong nhan kiéu cha ECE due thong nhat quy dinh nhu trén hinh 1-8: — D&u hiéu duge thue hién & phan chinh cla 6 té véi chiéu cao a=min. 8mm, — E~ki hiéu d4nh dau tiéu chudn ECE, - Chit sd kém - chi sé ma quéc gia tham gia thyc hién tiéu chudn, — Hai chit sf truée chit R — chi sf sé tiéu chudin cong nhan kiéu, — Cac chi sé tip sau chi) R — chi sé ching tiv x4c dinh cong phan kiéu. 39 R-002439 Hinh 4-8: Thdng nhat quy dinh dau higu cong nhan kigu cha ECE 1.3. CAC YEU CAU CO BAN DOI VOL KET CAU 6 TO Miic dé kf thuat két cfu cha 6 t6 dhide xdc dink béi: kha nang cia né d6i véi vide van chuyén hang hod, con ngudi hiéu qua nhat, nhanh chong nha&t, khong gay nén dinh tré trong qua trinh sti dung van chuyén, cing vi viée tiéu tén it nhat céng stie, vat ligu ché tao va nhién liéu. Miic 46 ky thuat cha 6 t6 6 thé duge dénh gia nhd phan tich tinh Kinh té ky thuat bing ly thuyét hay thc nghiém, théng qua cac gid tri chi tiéu cua tinh chat van tai. Tinh chat van tdi cd ban cia 6 t6 xdc dinh bdi mute d6 ky thuat chinhi-9). Ti d6 cdc yéu cdu ky thudt co ban dai véi két clu 6 66 dutge dat ra (hinh1-10). Trong qua trinh thiét ké téng thé 6 t6, cdn thiét tim ede gidi phap téng hep t6i un dé thuc hién 14 hdp bé tri chung va thoa man eAc yéu ciu trai ngutge nhau. Chang han: viée dim bdo dO bén va 6 tin cay lam gia tang cac khéi ludng cua chimg, (tic Ja Am gia tang gid thanh san phdm), viée tang tinh tién nghi sit dung bang cach duta vao hop s6 ty déng din idi nang cao gid thanh 4 t6, viée nang cao yéu cau vé tinh an toan thu dong ddi hdi nang cao kich thuée bao ngoai cla xe, ting trong ludng va eid thanh ....Cheong 1: CAC VAN BE CO BAN TRONG THIET KE O10 31 Mé&i Jogi 4 t6 déu c6 nhiing yéu cdu xde dinh, xudt phat tx muc dich cha né, khi thie hién duge mot yéu cdu nay sé 06 thé lam x4u mot so yéu c&u kf thuat khac. Giai phap téng hep tién hanh trong khi thiét ké két cAu 1a téi wu trong tinh hudng cy thé, trong thai gian cy thé va phy thuée vao nhiéu diéu kién, dac biét 14 diéu kién tién bd kinh té xa hGi. Kha nang ché tai trung binh va thé tich Khoang chita hang Die tinh kéo - van thc Tinh kinh f€ nhién liga TINH CHAT VAN TAL, woce9 KY THUAT ciAOTO 6 dm diu chuyéa dong BO tin cy va tudi tho Chi tu nhan trac va tham my Hinh 4-9: Tinh chat van tai co ban ctia 0 10 Cong nghiép 6 t6 trong nhiéu ndm gan day d& cd nhiing thay doi dang ké. Céc quée gia cé nén sdn xudt manh d& dan dua sdn xuat vao én dinh, nbu cdu trong nude d& théa man, ho vgn sang cac quéc gia khdc 06 nén cSng nghiép 6 t6 thua kém hon bing nhiéu edch khAc nhau nhu: ban san phdm hoan chinh, chuyén giao céng nghé lap rap, ban phy ting linh kién. Cac hinh thite nay déu nham mé réng thi truéng tiéu thu. Cac yéu cau ky thuat cha ho kha khat khe. Cac quée gia 6 thé manh trong link vue nay con lién kat vdi nhau bang nhiéu phuong thie: tai chinh, c6ng ughé, va céc quy dinh ky thugt chat ché... hay bang phuong thite. téng h¢p nhu tap doan san xudt lién quéc gia. Nhu vay cac quée gia di sau trong céng nghiép ché tao 6 td cé nhiing kh6 khan gap phai: — Chiu stic ép cae tiéu chudin quéc té, — Chiu sy canh tranh vé uy tin vé céng nghé, gid ca thi trudng, — Thiéu thén vé cong nghé, vé kinh nghiém san xuait,...32 COSOTHET KE OTO CAC YEU CAU KINH TE KY THUAT KHA NANG TH! TRUONG LUAT VA CONG DONG Mute d6 tién fién cong nghé két odu fenhien eu 4 TShonue| 9 sach cla D6 tin cay pa ten Tinh Hien tuc 7 anh inh céng nghé Trinh do Kha nang khac ong ngh aT rinh dd hue da nh 8 ou él cu cuéelé Phu hop twat Bao dam hang van chuyén autos Tinh c6ng nghé Phu hop luat két cdu quéc gia Hinh 1-10; Cac yéu cau kinh té kf thuat co ban adi v6i ket cdu 6 to Nguidc lai efing c6 nhitng thuan Idi: — Cékha nang thia ké cong nghé tién tién, - Nhanh chéng x4e dinh dude muc tiéu san xuat cho pha hop vdi diéu kién cia minh, déng thdi nhanh chong héa nhap vao thi truding quée t6, — Thi trudng hay Ja cdc yéu cau ky thuat cy thé dap ting ngay trén tinh hinh cu thé cla minh. Van dé con lai la doi ngii can bé ky thudt va kha nang tai chinh. Voi nhitng quéc gia déng dan thi nhu céu giao théng van tai bang 6 té luén 1a nhu cfu ofp thiét. Sy efn déi tai chinh quée gia sé phu thude vio kha nang tu ché tao 6 té dap ting nhu cau trong nude. Khi tiém hanh sadn xuat trong nuée thi céc yéu cdu ky thuat dé ra phai pho hep vdi yéu cdu cy thé, vA tum thd moi quy dink cha quée dé ¢6 thé chiém dude thi trudng vA ha nhap véi quéc té,Chucong 1: GAG VAN BE COBAN TRONG THIET KE 0 TO 33 14, CAC DANG PHAN LOAI 6 TO Trong cong tae thiét ké 6 t6 cdn thiét nhan dang cdc loai 6 té sé thiet ké dé thuc hién céc quy dinh hién hanh eva quée gia va quéc té. Cac tiéu chudn phan Joai cing thudng xuyén dude hiéu chinh theo thai gian vA mic d6 phat trién cha céng nghiép 6 t6. Cac ph4n hiéu chinh cia tiéu chudin quée té c6 thé chi 1a mét phdn, hay toAn b6, do vay khi xem xét thiét ké 6 t6 nhat thiét phai theo déi chat ché va thuc hién e4c tiéu chudn hiéu chinh va bé sung méi nh&t. Trong tai ligu nay sé trinh bay cdc tiéu chudn hién hanh. Tiéu chuén phan loai duye thuc hién theo mhiéu mye dich kh4c nhau: theo tén goi chung, theo khéi lung toan bd, theo két edu, theo cong sudt dong cd, theo cing thite banh xe... Su phan loai cén chia nhé hon nita theo cdu tric cua ting loai xe. Méi nha san xudt déu c6 thé tign hanh phan loai nhé hon so vdi Héu chudn eta quéc té va quée gia, nhung van dam bdo tinh théng nhat treng phan loai. Khi thiét ké 6 to cn thidt nhan dang dude su phan loai, trén co sé dé, 6 t6 ela cdc nha san xudt khée nhau cé thé khong hodn toan gidng nhau va mang theo nhiing dic diém riéng biét nhung van thoa man cae tiéu chuén théng nhat, diéu nay hét sttc c6 ¥ nghia va lam giam bét khé khan trong giai doan thiét ké ban ddu. Nbé cac hiéu biét ban d4u vé phan loai ma tién hanh cdc céng viéc thiét ké vdi cae mau khéc nhau ty dé d&n phiic tap, tranh pham phai cde sai nhé trong thiét ké. Su phat trién néi chung cua 6 t@ déu di theo hudng hoan thién theo mue dich sti dung cla con ngvdi. Qua trinh phat trién cua 6 t6 da tao nén su da dang trong két eu. Cae két cfu cé xu hiténg chuyén biét hod va phan chia thanh céc nh6m thea muc dich sti dung: 6 té con, 6 6 ché ngu@i, 6 t6 tai... Phan loai c4c phuung tién giao thang dudng bé dude tién hanh theo eéng dung: a) Leai L: cho xe 2, 3 banh, b) Loai M: cho xe 4 banh dig van chuyén nguti, ¢) Loai N: cho xe 4 banh ding van chuyén hang hoa, d) Loai T: cho may kéo, e) Logi O: cho phan néi cia xe kéo, f) Loai R: cho tat ca cde phudng tién cén lai.34 CO SOTHIET KE OTO 1.4.1, Phan loai 6 té theo tén goi trén co sé ISO 6549 Phan loai theo tén ggi chung duge tién hanh theo céng dung cita 6 té: 6 té con dung cho van chuyén nguéi (e4 nh4n hay nhém nhd), 6 t6 tdi chuyén ché hang héa, 6 t0 ché ngudi, do&dn xe vA rd moéc ... Kém theo tén goi cin 06 cae dae diém két cfu nhaa dang riéng biét, xem cac bang 1-3: a) Ddi véi 6 t6 con (Passenger car): Bang 13a: BANG PHAN LOA! DUNG CHO 0 TO CON SéTT Tén got Bae diém Hinh dang 1 Sedan, Vo cimg, 2:4 clfa, 445 chd ieee Salgon ngéi 2 | Convertible V6 cing, 224 ctla, 426 chd eotmiees saloon ngéi 3 Pullman saloon YO cing, 428 cia lon, 4-6 ectemiass ché ngéi V6 cing 2 ghé, equemks: 4 Coupé 2 ova 5 Convertible, td mui trn, mui dang xép, cis Roadster, Cabriolet 1G, 2 ghd, 2 cla V8 ating khoang sau rang 4 eae L 6 Station wagon Kombi cita ben, 1 cla sau 7 | Tusk Station wagon V6 cing, 2-4 cita bén.1 alte fa =) Korbi ch@ nguoi. sau, khéng gian rong _| 8 Special passenger car, Ban tai, khoang chuyén Pick-up ding, 2+4 clfa bén f 8 Mulli-purpose car Ché nguci, ché hang, ately 616 da nang di duge & nhiéu dia hinh + Cac tt cé gach didi ta nguyén ban tiéng Anh, + Cc quéc giz 66 thé 66 tén goi theo nhan dang kéi céu riéng,do tinh chét todn cau hoa cong nghigp 6 16 nén su’ sai Khe hong nhidu,Churong 1: CAGCVAN DE CO BAN TRONG THIET KES 10 35 b) D6i v0i 6 t6 tdi (Truck): Bdng 1-30: BANG PHAN LOAI DUNG CHO 0 TO TAI SOTT Tén got Bie diém Hinh ding 1 General purpose © te da dung, cd buéng fal va hear goods vehicle khoang chifa hang i . i Chuyén dung, cd budng fai, \ _ 2 Special commercial vehicle khoang chia chuyén dung 016 dung dé kéo ra moée, cd buéng lai va thung ngn Dau kéo, 6 t0 kéo ban mode, 66 I budng (al, mam Koay : 3 Trailer towing vehicie 4 Semi_— Trailer towing yehigle b-ser Ghd thigh: 616 tai chuyén dung con duge phan chia theo cSng nang clia ting foal, Si chia nhé thudag phy thudc vdo cong dung chinh cda chit nrg van ti va dic diém Két cdu dé dap tg céng nang chi din: 6 t6 chuyén dung dong fanh, 6 16 can cau, 616 ép chd rac..... c} DGi udi 6 t6 ehd ngudi (Bus): Bang 1-3c: BANG PHAN LOAI DUNG CHO 0 TO CHG NGUOL SOIT Tén gol Bac diém inh dang , 810 chd ngudi loai nnd, 1 _| Minious 9417 ch ngéi 2 Urban bus. t6 cha ngudi thanh phé, City bus 2:3 ola bén ken 3 Lateruban coach, © t6 cha ngudi fen tinh 2 Autocar eta bén \an 4 Long distance coach, | 0 % chéngudi duéng dai 2 Autocar alta bén nhé 5 _ | Atficulated bus 516 ché nguéi thank phé hai Two section than dinh lién 816 dian chd gual trong 6 Trolley bus thanh phd : © (6 chd nguéi chuyén dung T | Spedial bus cb dy ai tign nghi + 016 ché nguti thanh pho hai than nhét thiét phdi cd budng xép kin d ché ndi hai thn, hanh khach 66 thé qua lai ké cd Khi xe dang chay. + O46 cho nguti chuyén dung cb thé chi c5 1 ova fen xudng che Hanh khach, phuc vu céc chuyén di dai ngay trén cung dudng dai lién tuc.36 da) Podn xe (Cobinatioan of vehicles): COsO THIET KE OTO 8éng 1-3d: BANG PHAN LOAl DUNG CHO BOAN XE SOrT Tén got Dac diém Hink dang 1 aero ton bin embt tne ° _ GID esr 7 2 | Passeger road train Doan xe wen a “eae SM | Said ma emcees | SS a 4 | Artigulated vehicle peat ae ben mose van oa | 8 | Doubio rasa tran cae Omen | TS Ay | 6 | Platform road train an ‘eae kéo ban mode: ae | e) Ban ro mode, ro mode (drawbar trailer, semi trailer): Bang 1-Je:BANG PHAN LOAI DUNG CHO BAN RO MO6c, RO MOOC SOIT Tén got Ode diém Hinh déng 1 ‘gid drawbar taler | BA" "OmO0G 1 truc va dau n6i, i Rigid drawbar traler thang ch’ hang = , Ban romooc nhidu truc, dau néi, 2 | Center axle trailer thung chd hang = Ban romode che nguoi: dau néi, 3 | Satavan thang oh ng ASS ; Romooc hai tryc: cu dan hugng, 4 | Soads taller thing chd hang ee a Remoos chuyén dung: cau dan sD 5 | Specaltraler uéng, thong chuyen dung _| Ramooc cha ngudi: cau dan hudng, eee 6 | Bustailer thing chd nguat ween 1.4.2, Phan loai theo khéi lugng toan b6 (ECE R13) (chi 4p dung cho xe ¢6 tée 46 vmax > 25 knvh) Loai L: ding cho xe may va mé t6 c6 2 hay 3 banh. Li - mété 2 banh (dung tich buéng dét S 50 om?, vs 50 km/h), L2 - m6t6 3 banh (dung tich buéng dét s 50 em’, v S50 km/h),Chuong 1: CAC VAN DE CO BAN TRONG THIET KE 0 TO 37 L3 - mét6 2 banh (dung tich buéng a6t > 50 em’, v > 50 km/h), Ld — mété 3 bamh bé tri léch (dung tich buéng dét > 50 em’, v > 60 kin/h), L5 — mété 3 banh bé tri adi xting (dung tich buéng aét > 50 em’, v > 50 km/h, khoi lugng toan bé $1 tan). Loai M: 6 t6 chd news (ké cA mé té 3 banh ding dé ché nguii cé khéi lugng toan bd > 1 tan) M1 - 6 t6 con chi ding ché ngudi va hanh ly eda ho (dén 9 ché ngéi, ké ca ngudi 141), c6 khoi lugng toan bé < 3,5 tan, M2 ~ 4 té cha khach (dn hen 9 ché ngéi dén khéi higng toan bé < 5 tan), ‘M8 — 6 t6 ché khach (16n hon 9 ché ngéi dén khéi egg toan bé > 5 tn). Loai N: 6 t6 ch hang (ké ca mé t6 3 banh ding cé khéi lugng toan bé > 1 t&n) Ni — khéi lugng ton bé < 3,5 t&in, N2 — kh6i lugng toan bé>3,5 dén $12 tan, N38 ~ khdi luong toan bé > 12 tain. Loai O: Phan néi theo cua 6 té trong dean xe Doi voi dau kéo 1a 6 t6: O1 - khéi higng toin bé cha romooe mot truc ¥ 0,75 tén, O2 — khGi lugng to&n bé cla rémooe hay bén rdmooe (> 0,75 dén ¥ 3,5 tan), O83 - khéi lugng todn bé cla rdmooc hay bAn rdmooc (> 3,5 dén ¢ 10 tan), 04 — khéi lugng ton bé cua rdmooe hay b4n rdmooc (>10 tan). Dai véi ddu kéo 1a may kéo: O1 - khéi higng toan bé cha romooc $ 1,5 tn, O02 - khéi ludng toan bé eka romaoe (> 1,5 dén s 3,5 tan), O38 —khdi ludng toan bé cla romooe (> 3,5 dén s 6,0 tfn), O4 ~ khéi ludng toan bé cha rdmooc ( > 6,0 tar).38 CO SO THIET KE OTO 1.4.3. Phan loai 6 t6 theo dac diém ky thuat Phan loai theo dac diém ky thuat c6 thé phan chia theo: a) 6 t6con theo dung tich buéng dét cha déng co: —rat nhé: dén 2,2 dm’, =nhé: 1,2 dén 1,8 dm°, = vita: 1,8 dén 2,5 din®, ~t6n > 2,5 dm’, b) 6 t6 chd nguéi theo chiéu dai toan bé: —loai bé (microbus): chiéu dai toan bé dén 5m, —loai nhé: chiéu dai toan b6 6 + 7,5 m, —loai trung binh: chiéu dai toan bé 8 + 9,5 m, —loai dai: chiéu dai toan bé 10,5 + 11,5 m, —loai 1én: chiéu dai toan b6 11,5 + 18 m. ¢) 6 t6 tai theo khéi lugng tai hitu ich: —loai rat nho: tai trong chd hang: 0,3 + 1 tan, ~loai nhé: tai trong ché hang 1 + 3 tan, —loai trung binh: tai trong ché hang 3 + 5 tan, — loai lén; tai trong ehd hang 5 + 8 t&n, —loai rat 1én: tai trong chd hang hon 8 téin. d) ban romooe: Phan logi theo sé truc trén ban romooc va téng tai trong dat trén cdc true. 1.4.4. Phan loai 6 té theo két céu Phan logi 6 t6 theo két cau dude trién Ikhai cy thé tit tiéu chudn phan Joai 4 té thea tén goi (mye 1.4.1) va trinh bay trén sd dé cia hinh 1-11.Chucomg 1: CAGNAN DE CO BAN TRONG THIET KE 070 38 Phuong tién co | Sedan — [- Bution— t—Limousin—-—Chuyén dung ~ Buy nnd — = Cupe ME Bugt thanh pho }~-Cabnolet] Cru héa Minibus }— Buy/ lin tinh —— Hai than t— Combi ea Curu thg Buyt xa 16 Hat tang L_ Roadster |~Buyt chuyen dung Cau thg \— Buyt chay dien 6 té chuyén dung ick—Ip—, p— Cau truc ‘Keo ban moée }—Pick~. Tai da dung —f-—— Shy dung [— Xe thang kéo 16 mode [— Tulat — Xe lanh — Quét rac 173i thung kin Stec tong — Stec khi Thing tach rai Ché gb Thung thong b. Idi Thung tach b. la Romooc Van tj) ———— Chuyén dung . da dung Stec lng ‘Van tai ———— Chuyen dung E wylat Ché ng da dung Stec ling thing kin ‘San thap wal Char éng ce thing Kin ‘San thap Mot trye Chuyén dung Chuyén dung Xe bi kéo Ban romooc Ban fomnooc choy ko Van tai Chuyen dung da dung Siec ling Yan 1 ————-Chuyén dung be tat ‘Cha gd da dung Stec long thung kin Tam beton ty lat Ché go . thung kin Chuyén dung Thue phim Chuyén dung Cén tiép Hinh 4-11: Phan loai 6 16 theo két cdu (con tiép)40 COSO THIET KE OTO Tiép theo Cé dong ca Thé thao xe thé thao 1 Xe may L Xe tay ga |_Xe dap may |_Xe thé thao |_ Xe ba banh c6 dong co | Xich |— Banh hoi |_Loai nhé vet buc “—Chuyan dung Hinh 1-11 (tiép); Phan loai 6 to theo két cau 1.4.5. Phan loai 6 té theo céng thc banh xe Cong thite banh xe ¢6 ky hiéu bao gdm: Chi sé du tién 1a sé lugng dau truc cua 6 to, d&u “x” la ky hiéu én két, chi sé cudi la sé ludng dau true chi déng. Phan loai theo cong thie banh xe nay thing ding trong khi dinh nghia céc loai 6 t6, Cae loai cong thue banh xe trinh bay trén hinh 1-12: Hai cau: 4x2, 4x4, — Ba cdu: 6x2, 6x4 6x6. — Bén cdu; 8x2, 8x4, 8x8.Chug 1: CAC VAN DE CO BAN TRONG THIET KE 0 TO at Khao sat viée phan loai trong két cfu sé ding trong viéc thiét ké bé tri chung 4 té, Cée phan phan loai cho xe ba, bén banh, mo t may kéo khéng trinh bay trong tai ligu nay. 2 4x2 © z 4x2 0 @ 4x2 2 e 4x4 e ? 6x2 © . 2. 6x2 0 3 2 2 6x2 © ? 6x4 a ‘ @ 6x6 © @ AA” OC AP ™ AG NOOO oO — Banh xe dan hitting oO — Bann xe by dong © — Banh xe chi dong Hinh 1-12: Phan toai nho céng thie banh xe au tham khao chinh: (13, (2, £7], {12), (19} (Xem tai liéu tham khao).Chuong 2 CAC YEU CAU VE KY THUAT 2.1. YEU CAU VE SUC KEO VA LUGNG TIRU THY NHIEN LIEU Cac yéu cau vé suc kéo phu thuéc chinh vao kha nang cho tai téi dz theo yéu cfu van tai. Cac théng sé quan trong vé stic kéo 1a: = Téc dG lén nhat, — ‘Tée dé én djnh, ~ Téc d6 kéo khi 06 tai, — Kha nang gia téc, — Kha nang leo déc én nhat, — Lue kéo don vi. Tw phudng trinh chuyén déng cha 6 té: tmNin = Net Ny + Nj No + Nick N,, ~ cong suat hitu ich cua déng co, Nm — hiéu sudt truyén ive tinh ti déng co tdi c&e banh xe cht dong, Np- cong suat tiéu hao cho luc can lan, Nyy ~ cng suat tiéu hao cho lye edn khong khi, Nj — cong suit tiéu hao cho lic can tang téc, N, — céng sudt tiéu hao cho hye can lén déc, Nig — Cong sudt tiéu hao cho luc can médc kéo. Téc dd lén nhat cua 6 t6 suy ra tit phuong trinh can bang céng suat, kk dé coi nhu 6 t6 chuyén dong trén dung phang c6 hé sO can lan nhé nhat phAn céng suat con lai dé thang duge luc edn khéng khf yéu cdu vdi t6 d6 chuyén ding Vinax! Tham = Ne+ NicChurong 2: CAC YEU CAUVE KY THUAT 43 Téc d6 én dinh ca 6 t6; 1a tée ¢6 dam bao 6 td lam viéc trén mat dung bang phang dai 1 km khong c6 gi6, khi déng co lam viée 4 ché 46 khéng tai trong diéu kién lam viée khong thuan Idi ma vAn duy tri duge su hoat déng cua 6 té. Gia tri tée dé én dinh bi gidi han trude hét bdi cae diéu kién: — nhiét dé 1lAm mat, - nhiét dé dau béi tron. Trong thuc té tée 46 én dinh cén bi gidi han cha Anh hudng c6 tac dong xéu gay nén qua mic téi ngudi 14i xe nhw: 49 én, rung dong cha Koa Téc dO kéo: 18 tdc d6 cia 6 U6 khi chuyén dong 6 tay 86 cé ty sé truyén cao nhat ting véi sé ving quay cua déng cd 1000 I/min. Chi tiéu nay duge dang dé danh gia chat lugng ctta cdc loai 6 t6. Kha nang gia t6c: duge quyét dinh bdi cong sudt dong co dé 6 to c6 thé gia téc trén mét trang thai dutng cho tride pha hdp véi biéu thie: Na = AN — Ne+ Nia Gia tri lve quan tinh ciia 4 té: F,= mj m — khéi luong toan bé cila 6 t6, 8 —hé sé anh hudng khéi ludng quay, j~ gia tc chuyén déng thang cia 6 t6. Khi thi nghiém kha nang gia tée dude danh gia bing cdc thye nghiém sau: Thdi gian tang téc 6 t6 tit O km/h dén 80 ki/h va tir 0 kan/h dén 100 knvh cé thay déi vi tri cd cau gai sé. Thdi gian tang tdc 6 té tii 40 km/h dén 80 km/h khong thay déi yj tri cd c&u gai sd @ tay sd pha hdp vdi tée 46 chuyén déng ndy cia 4 £6). Thoj gian chay trén quéng dudng 600 m (tit 400 m cdén 1000 m) dang a déng chuyén s6 (HSTD). Néu 6 té khong trang bi HSTD, kha nang gia t6c phu thudc vao cong sudt déng co va sit diéu khién thuan loi céc sO truyén, ttc 1A phy thude vao viée bé tri cae s6 truyén trong hép 86. C4c thue nghiém nay cing 6 thé tién hanh binh thudng trén dudng rich rdc. cho xe cé“4 CO SO THET KE OTO Kha nang leo déc Idn nhat 6 toc a6 cho trude 1A kha nang du tri cong suat ding dé leo déc. Ng = Imm ~ Ne Kha nang leo déc lén phat dude tinh qua géc déc lén nhat Opa, cha dudng ma xe cé thé vugt qua, (biéu di&n bang gid tri 0% = tgo.100) va thé hién kha nang lam viéc cao nhat cia 6 t6 théng qua dae tinh kéo (46 thi nhan t6 dang lye hoc D - v). Véi 6 t6 c6 kha nang cd déng cao, dau kéo, may kéo, dé danh gid stic kéo, thutng stt dung céng thitc tinh luc kéo don vj k, sau day: Mi M, — mémen xodn cia déng co, 1—ty sé truyén cha hé thong truyén hic, Ty — hiéu sudt truyén hic, yp — ban kinh déng lec hoc banh xe, G — trong lugng cha 6 td Tu cc cong thie trén c6 thé nhan xét ring: dé c6 due cing suét st dung cao (luc kéo don vi kj, cao) thi cAn thiét: - Giam nhé luc can lan, ~ Giam nhé tu trong 6 t6, — Nang cao céng suat dong co, — T6i wu viée phan bé ty s truyén trong hdp sd. 2.1.1. Site kéo ctia 6 t6 con a) Tée dé lén nhat Te dd lén nhat cha 6 t6 con ngay nay bi gidi han béi cae guy dinh cua cdc tiéu chudn sti dung cla quéc gia khdc nhau. Tée a6 ti da quy dinh theo phap ly th&p hon nhiéu so vdi kha nang chuyén dong cta 6 t6 con. Do vay tée 46 1én nhat cha 6 t6 khéng quyét dinh cing sudt ca 6 té ma duge quyét dinh béi kha nang gia téc eda nd. Dé danh gid ting quat vé site kéo cud 6 t6 con cd thé ding gid tri trong ligng don vi (g, — trong lugng trén céng sudt daN/kW). Gia tri trong lung don vi nay cdng nhé thi stic kéo cia 6 t6 cang cao, kha nang gia téc eang lén.Churong 2: CAC YEU CAU VE K? THUAT 4s Trong lugng don vi ca 6 t6 con g,(daN/kW) nam trong khodng 35 daN/kW d&n 50 daN/kW. Gid tri trong lugng don vi thap chi ding cho 6 té thé thao (30 daN /kW — 15 daN /kW). Viée nang cao kha nang dam bao kh4e phue cdc chudéng ngai trén duéng duce thuc hién théng qua viéc lam tét kha nang gia téc cla 6 td. Kha nang gia tc cia 6 t6 pha thudc truée hét béi trong lugng don vi cla 6 t6 va sau dé IA cac yéu t6 két cfu, diéu kién luc can téng cong, su tudng thich cha ché dé lam viéc cia déng co vA cde tay sé truyén. Trén hinh 2-1 cho su phu thuéc cua théi gian tang téc tii 0-100 km/h vdi vide thay déi cdc tay sé truyén phu thuéc vao trong lugng don vi g> cha 4 t6 vdi cdc sin phdm ngay nay. Us} 400 5 {BEng co} fang ap a 10 20 30 40 go (daN/kW) Hinh 2-1: Quan hé cla thai gian tang téc vi trong lugng don vig, Toc 46 én dinh trén 6 t6 con hién dai cn dat duge khi sit dung trén dung xa 16. Td d6 nay bidu thi kha n&ng cla 6 té thuc hién vdi tée dé theo tinh van tai kinh té. Kha nang vudt déc cha 6 t con trén dudng khé, ed hé sé bam tét la mét yéu cdu cdn thidt. DO d&e ly thuyét dat dude vdi 6 t6 con c6 thé tich buéng dét dong co nhd vao khoang 30 + 40%, véi 6 t6 con cé thé tich buéng dét dong co lén c6 thé 14 50%.46 00.86 THIET KE OTO Theo quan diém vé kha nang thong qua va tinh kinh té chuyén dong thi d6 vugt dée nhé nhét khéng duge phép nhd hen 8° khi chuyén dong d van tac cao. b) Lugng tiéu thu nhién ligu Luong tiéu thy nhién ligu Q (lit/L00km) 6 téc dd 1am viée én dinh cha 6 6 phu thuée vao lye cin chuyén dong (luc ean gid, hie can lan...), vao trong lugng toan bd Gy, cha 6 14. Céc dé thi trén hinh 2-2, 2-3, 2-4 biéu thi cde quan hé cia ludng tiéu thu nhién liéu Q (lit/100km) theo trong lugng toan bé cia 6 t6 khi day tai, vdi tiéu chudn nhién liéu cha ECE cho 6 t6 dang san xuat ngay nay, d téc d6 lam viéc 6n dinh 90 km/h vA 120 km/h. 2 a Ado a 10 i 8 b $ ub 4 | 2 0 1000 1500 Gyy(dah) 2500 Hinh 2-2: Quan hé Q @ v=90 km/h phy thudc vao trong lugng toan bd Gy, (ECE) 12 10 Q (utbokm) en 8 oe 1000 1500 Gyy(daN) 2500 Hinh 2-3: Quan hé Q & v=120kmyh phu thudc vao trong lugng toan b6 Gy, (ECE)Chuong 2: CAC YEU CAU VE KY THUAT 47 ‘Ving trén (a) ciia cdc hinh 2-2, 2-8, 2-4 ung véi 6 t6 thé thao, 6 t6 c6 céng thite banh xe 4x4 vA nhting 6 t6 thé hé ci c6 hinh dang vd khong hoan hao va hé sé can khéng khi Idn. Vang (b) cilia ede hinh 2-2, 2-3, 2-4 ting vdi 6 t6 c6 dong ca diezel. Khi trong lugng 6 t6 cang Ién thi cdng gia tang dang ké tiéu thu nhién liéu. Véi xe taxi thanh phé (hinh 2-4): lugng tiéu thy nhién liéu gia ting dang ké vi 6 t6 cé thé tich xy lanh lén va diac biét 14 trén cdc xe véi déng ed céng suat cao cé d&c trung thé thao, ddng co c6 thé tich xy lanh lén khdng thich hgp véi céng viée van tai ngdn, tée d6 nhé vi chting thudng xuyén lam viée 6 ché dé khong kinh té. Hinh 2-4: Quan hé Q phu thude ‘ao trong lugng toan bO Gig(daN) vai taxi thanh phé (ECE) thanh phé | 4000 1800 Grp (daN) 2500 Su giam thap lugng tiéu thy nhién biéu, do tién b6 vé két cfu 6 16, 06 ¥ nghia dang ké téi hiong du tr hanh trinh cita 6 t6 (khi gilt nguyén thd tich thing chifa nhién liu) cho phép gia tang hanh trinh du tri cua 6 té lén dn 500 + 800 km, va cén cé thé nhiéu hon. Khao sat vé lugng tiéu thu nhién ligu cha BG GTVT Canada (1992) trong bang 2-1. Lugng tiéu thy nhién ligu khi ding déng co xAng cha nhitng nam 1990 so vdi nhiing nam 1980 gidm téi 20-25%. Dén ndm 2000 gidm téi 50%. Ngay nay cé thé gidm tdi mite chi c6 ti 2 dén 6 lit cho 100 km xe chay, tuy thuge vao dung tich buéng dét. déng cd. SO ligu nay sé Ja hién thue trong tuong lai rat gin. Litgng tiéu thy nhién Léu phy thuge nhiéu vao hinh dang vd xe. Hé sé khi déng nhé cho phép giam hic can khéng khi va gidm lugng tiéu thu nhién liéu.CG SG THIET KE OTO Cac gia tri tinh toan hé sé khi dong C,, mit ra tiv céng thie tinh todn luc can chinh dién: P, — lye cn khéng khi chinh dién, p - mat dé khOng khi (kg/m), Pye Ec,Sv? A) § — dién tich cAn chinh didn (m7), v—van téc chuyén d6ng cia 6 ¢6 (m/s), C,, —hé 86 khi dng, dac trung cho cau tric va dO nhin ciia vd xe. Bang 2-7-LUONG TIEU THY NHIEN LIEU THY TE © TO CON (CANADA) Thétich | Lugng tiéu thy nhién Mac buéng | $6 } Loai Jibu Q 1/400ken chénh [éch ats dot xy | hop * 6 t8 con » |lanh| sé | Thanh Suing | at | AM {dm’) phé (a) | oa0 téc (b) Acura integra 18 4) Mee 96 7A 135 Acura Integra 18 4 AG 40,2 75 136 | 106 Audi 80 23 5 | Mae | 17 83 141 Audi 80 23 5 | Adt 4129 a7 148 | 198 BMW 525i 25 6 | Moe | 136 86 158 BMW 525i 25 6 | Ae 146 87 168 | 105 Ford Escort 18 4) M5 90 68 132 Forrd Escort 18 4 | ASE | 10,0 72 139 | 109 Honda Accord 22 4 | MB 99 72 138 Honda Accord 22 4 | ade | 108 75 | tad | 407 Nisan Maxima 3,0 6 | Mt] 14,5 85 135 Nisan Maxima 3,0 6 | AME | 123 85 445 | 104 Toyota Camry 2,2 4 | Mt 16,8 76 142 Toyata Camry 22 4 | AME | 118 80 141 | 108 Volkswwagen Passat | 2.0 4) Mee | 114 75 452 Volkswwagen Passat 2,0 4 Adt 148 79 149 | 104 Cini thich: A~ Hop s6 ty dong: M — h6p sd co kh: 4, § - Sé lung sé truyén; + — Césd tnayén ling (over drive), &— diéy khién dién;Chuemg 2: GAG YEU GAU VE K? THUAT 49 AQ +Z -Z 3 2 Acy(%) 1 5° 10° 100 -50 0 50 100 49 AZ (mm) Hinh 2-5: Anh hudng cla dang vd dén Cy Két qua nghién cttu vé anh hudng cia hinh dang vé 6 t6 con tdi sy thay d6i gia tri Cy cho trén hinh 2-5. Khi giam géc nghiéng mat kinh truéc m6t lugng Ag va nang cao phdn duédi xe mét lugng +Az cho phép gidm bét gia tri C,,. Chinh vi vay xu hudng ngay nay cau tao vé xe theo c&u trac hachback (xem phan bé tri chung 6 té con). Mat khdc hinh dang vé xe cin anh hung téi sy nhay cdm eta 8 t6 trude gid bén, tite 14 lién quan téi tinh diéu khién ca 6 t6 true ngoai lic. Sa dé co sd khdo sat trinh bay trén hinh 2-6, khi 6 t6 chuyén déng trong khéng khi cé van téc gid vdi géc An khép cla gid va truc doc 6 té 1a B. Trén sd dé: Py — luc can khong khi chinh dién, N— téng hgp cac thanh phan luc bén cia gid tac dung tai trong tm 6 t6, M — mémen gay quay than xe do tac dung cla gid. a” Hinh 2-6: Luc va momen khi dong gay nén vai 6 to50 Cosi THIET KEOTO Céng thie thue nghiém xac dinh N va M tuong tu nhu céng thite x4 dinh Iuc cén khéng khi chinh dién Pw, véi cac hé sé khi déng theo cae thanh phan tung ting Cy va Cry: Ne EGysv* WO M= gous" (Nm) Trong dé: Cy — hé 86 khi déng theo phudng luc bén tac dung, Cay — hé sé khi dong thee mémen quay tac dung, 1-chiéu dai eda 6 té (m). Anh huding cada dang vé dén gid tri lve ngang N vA mémen lam quay than xe M xung quanh true thang diing cia 6 té théng qua gid tri Cy va Cy duge chi ra trén hinh 2-7 khi cé gié théi ngang xe bat ky véi cAc géc an khdp 6 khac nhau. Cy 14 40 06 02 0 10° 20° 30°B 0 5 40° 157 20° 25° B a) Hé sé Cy cila luc ngang b} Hé sé Cy cla momen quay Hinh 2-7; Anh hudng dang v6 dén gid tri Cy , Cyy (thu nghiém) Xe e6 dang két cfu vé dang hachback cho kha ning én dinh léch bén trude gid bén cao vi gid tri Cy nhé. Xe 6 dang két c&u vd dang combi cho kha nang 6n dinh quay xung quanh truc thang diing cia 6 td trude gid ban cao vi gid tri Cy nhd. Luc can chinh dign Py anh hu@ng tdi lugng tiéu thy nbién lida, cén c&c lye ngang N vA mémen quay xung quanh true thang ditng M chaChuong 2: CAC YEU CAUVE K? THUAT s4 yéu anh hudng téi kha nang dn dinh eda 6 t6 con khi chuyén dong véi téc dé cao. Khi thiét ké hinh dang khf déng vd xe cdn thiét tinh toan téi uu cho cae yéu td vé tinh kinh té nhién liéu va tinh én dinh cba 6 té. 2.1.2. Suc kéo ctia 6 t6 tai O té tai thuc hién nhiém vu chuyén ché hang héa, bai vay cén phai dap ting vé: — Kinh té van tai, — C6 dae tinh déng lue hoc d4p tmg yéu cfu van tai dai vi cudng d6 cao, — TAng tée tite thdi véi muc dich nhanh chéng danh dude tée dd cAn thiét. Cae thong 86 site kéo cht yéu celia 6 té tai La: — Tée dé tén nhat, — Téc d6 van tai trung binh ldn, — Kinh té nhién liu. a) Toc d6 tin nhdt Tée dé lén nh&t cha 6 té tai trén dung bang khi thiét ké tinh toan site kéo c6 thé lay: — V6i 6 16 tai: + c6 tong khéi long dén. 3,5 tan: 110knvh, + 06 téng khéi lugng 1én hon 3,5 tan: 90 km/h, — V6i doan xe: 80km/h ‘Téc dé lén nhat khéng phai 1a thong sé chinh danh gid site kéo cha 6 t6, né thuing bi gidi han bdi cdc tiéu chudn quée gia hay quée té va duge xudt phat tt yéu cu vé tinh kinh 16 va yéu té an toan cong déng cla 6 t6 tai. Gia tri chi ra d day ding dé xc lap cng suat déng co cAn thiét cho viée dam bao site kéo 6 t6 vé phuong dién tée dé va kha niing gia tic. 6) Tée dé van tdi trung binh ky thudt v, Negay nay thudng ding hon ea cho 6 té tai 1A van tée van tai trung dinh ky thuat v, cia nd, téc dé nay duye dic trung béi duing dac tinh tic52 CO SOTHIET KE OTO d6 sit dung cia 6 t6. Tée d6 nay phu thudc vao cong suat dong co, toe 46 jan nhat cia 6 t6, ngoai ra cén phy thuéc vao: mite dé sd dung dac tinh téc a6 vao diéu kién van tai cu thé, anh hing cla yéu t6 bén ngoai khéng lién quan t6i két c&u 6 t6 (chat luong mat dudng, sO luong thanh phan c&c phuong tién tham gia van tai, chung ngai vat, cdc bién bao hiéu téc 44, khf hau v. v...). Khi xéc dinh cae diéu kién téc d6 nay cAn phai xac dinh dudng thii nghiém dac trung va cdc diéu kién cho 6 té tai cé dang cho true. Thuan Igi va ddn gian hon 1a xac diph theo diéu kién van tai: thanh phd déi dée, lién tinh, duéng nui v. v... V6i loai 6 t6 da nang nén sd dung tit 2 d&n 3 loai dudng ou thé, dic trung cho ce diéu kién van tai khée nhau. Diéu nay cing pha hop véi ca cac loai 6 td kéo, do&n xe, 6 16 buyt lién tinh va cdc loai 6 t6 khdc st dung trong khoang réng cua diéu kién van tai. Danh gia sitc kéo cha 6 16 tai va doan xe c6 thé ding gid tri céng suét don vi Ny (cong suat dong co theo khéi lugng toan bé 4 16 - kW/tdin). Méi quan hé cia van tée van tai trung binh k¥ thuat eta 6 U6 véi céng sudt don vi tham khao trén hinh 2-8. Trén dé chi nhan thay tée dé van tai trung binh theo céng sudt don vi chi c6 thé nang cao téi mét gidi han nhat dinh. Gia tang tiép tuc cong sudt don vi sé chi: y€u phue vu cho viée nang cao gia t6e chuyén déng, it dam bao tang téc dé trung binh cua 6 té, ma lai gAy khé khan cho viéc dam bao dé tin cAy va két cfu cha 6 té. Dac tinh kéo t6e dé cha 6 t6 chiu 4nh huéng ding ké cha cong suat don vi va su phan chia ty s6 truyén trong hdp sé. N6 biéu thi cho kha nang stt dung nang Iufong nham nding cao van tée trung binh van tai, vi vay théng sé van tée trung binh IA théng s6 chinh quan trong ding dé danh gia cac 6 t6 kh&e nhau trong van tai. Gia trj céng sudt don vi duge xdc dinh véi c4e gid tri téi da nhim dam bao van téc trung binh ky thuat eae va khd nang an toan chuyén dong cia 6 té dé kh4c phue chudng ngai vat.‘Chiomg 2: CAC YEU CAU VE KY THUAT 353 Cang sudttan Ny va tée do van tai trang binh ¥, Gong susttdn Ny (KW) 3s [ver avon tat Van ti a Luong tiéu thy & Le ald AOKWITEn, nhién fiéu Zz 30 Qva tac d6 3 ‘Vg ti én tinh van tai trang z exvertan bid vy oe 25 = = € 2 2 20, 2 B18 “6 5 10 18 20 vgs 30 0 8 36 kmh 72 30 108 Hinh 2~8; Quan hé Ny, Jucng tiéu thu nhién jiéu voi toc do van tai trung binh v, Mét 86 quée gia dé xuat: - Gia tri cha Ny, nhé nhat: phai tén hon 4,4 kW/tdn tinh véi tong khéi lugng cia 6 t4, k6 cd néu lA doan xe. — V6i xe thuéc dién phan logi M thi gia tri nhd nhdt phai lén hon 5,18 BWAan — Véi 6 t6 van tai lién quée gia phai lén hon 5,9 kW/tan. Kha nang nang cao van téc trung binh phy thude chinh yao: — mute d§ sti dung cong suat dong ca, - téng sf s0 truyén c6 trong hép sé, — dang dac tinh ngoai tic dé cha déng ca.54 cOSO THIET KE CTO Song viéc nang cao nhw vay lat bi gidi han bdi: ~ Kha nang nang cao cong sudt dong co va hean thién chét igng 6 t0, — Tée d6 gidi han cho phép dim bio an toan giao thong cha quée té va cAc quéc gia, déng thdi bdi cdc quy dinh cha viée tiéu thu nhién héu cia toan cau theo cae hiép dinh lién quée gia. Xe tai cé téng khéi lugng 1én hon 3,5 tan bi gidi han béi tée dé max: Chau Au 1a 80 km/h, My 14 90 km/h, mét sé nuéc khae: 70 km/h. Lugng du tri nhién liga, khi d6 cdn thiét phai dam bao kha nang chuyén dong trong véng 500 km. o) Lugng tiéu thu nhién ligu: Q Nok 26 2 4 6 8 10 12 14 16 tin Hinh 2-9: Quan hé lugng tiéu thy nhién liu Q (i/100Km) vGi khdi lucng toan b6 cla até (tan) Tiéu tha nhién léu trong stt dung JA théng sé quan trong vé tinh kinh t@ nhién liu. Laing tiéu thy nhién ligu dude tinh cho 100 km hay 100 km.t&n theo cong viée van tai. Latong tiéu thy nhién liéu trude hét phu thuge vie tée 49 chuyén déng cha 6 té va diéu kién chuyén dong. ‘Trén hinh 2-9 biéu th sf phy thude cia lugng tiéu thu nhién liéu vao téc d6 chuyén d6ng va loai digu kién dung. 2.1.3. Stic kéo cia 6 t6 dau kéo va doan xe a) Ddu kéo Dau kéo due x4c dinh khi gan lién véi ca do&dn xe vdi trong luong Jén. Céng su&t dong co dt trén dau kéo duge chon tir gid tri céng suatChuong 2: CAC YEU CAU VE KT THUAT 55 don vi Ny(kW/tan). Théng thang gid tri cong sudt don vj nhé nhat phai lén hon 2,2 kWit&n. Dé dam bao kha nang van tai c6 tinh kinh té nhién lidu cao ddi hai hop sd phai c6 sO lugng ty sO truyén lén (15 sé truyén). 400 s(%) 2% (eeu) oan xe)38 t 80 a% 60 ev 40 a% 20 0 2 4 6 a 10 42 KWit Hinh 2-10: Quan hé Nu (kW) voi c&c gac dc khac nhau (8%) clia doan xe 38 tan Dé thi hinh 2-10 cho biét quan hé eda doan xe c6 khéi higng toan bd 38 tan, trén mat duéng khd, xe déc lap vudt a6 déc 25 %, vdi doan xe cd thé vugt dée 18 %. Nham dat duoc van tée van tai trung binh cao, doan xe cn dam bao kha nang vudt chudng ngai dée. Mat s6 quéc gia quy dink phap ly cho doan xe khi thiét ké, vdi téc dé t0i thiéu cé khdc phuc chudng ngai dée. Thi dy: doan xe phai cé kha nang vugt dé 3% trén doan dudng dai 3 km véi téc dd chuyén dong déu 30-34 kinth, Téc 46 nay chiu anh hudng 16n bai gid tri céng suat don vi. Cae théng sé cha doan xe tham khao theo bang 2-2,58 CO.SO THIET KE O10 Béng 2-2: CAC THONG $6 CONG SUAT BON Vj CUA BOAN XE ROMOOC THAM KHAO Doan xe Céngthitc | Khdilugng Céng suat Céng suat banhxe | toanbd {tn} | dongeo (kW) | don vi (kWitn) Xe+romooc FORD CARGO 1113 4x2 18 94 5,22 FORD CARGO 1517 4x2 28 125 4,46 FORD CARGO 1624 4x2 32 479 §,59 KAMAZ 5320-8350 x4 278 184 5,76 KAMAZ 53212-4352 6x4 324 154 4,76 DAIMLERBENZ 1933 4x2 a) 193 62 MAN 16.220 F 4x2 32 162 5,06 MAN 26.361.DF Bx4 38 265 669 LIAZ 100.05 Ax2 38 224 5,89 VOLVO FL 10L 4x2 38 192 5,06 VOLVO F12T RICE 6x4 38 235 6.18 IVECO 280-30 AH. 8x4 38 225 5,92 SCANIA 1142 E x4 46,4 266 64 Xe + ban romooc MAN 32240 DFS 4x2 32 150 4,68 MAN 10.400 DFAS. x4 40 204 7,35 MAZ 54321-8387 4x2 34 243 6,26 AZ 100.45) xd 36 224 6,22 LIAZ 100.55, 4x2 38 224 5,89 AZ 122.030 6x2 42 235 56 OAIMLER BEZ1635, Ax? 38 261 6,87 ECO 190-30 T Sx2 38 224 5,69 IVECO 220-36 6x4 38 280 7,32 TATRA B15 NT Axa 44 235 $73 TATRA BIE NT 6x6 45,6 236 515 SBELIER TRH 350 8x4 48 278 73 KAMAZ 5410-9370 6x4 26 184 5,78 Céc gid tri toi thiéu néu ra 4 trén chi cé tinh chat tham khao, cde gid tri cho trong bang ldn hon nhiéu, vi kha ndng chuyén dong dat Vmyg, thiét ké a6i v6i doan xe rat it xay ra ma chu yéu dé tao diéu kién khac phuc chudng ngai dée va tang téc don xe dén téc d6 on dinh. 6) Lugng tiéu thy nhién ligu Trong céu tric dean xe cdc yéu t6 anh hudng téi lugng tiéu thy nhién fiéu 1a: ~— Dang khi déng cua doan xe, — SO hugng sé truyén,Chuomg 2: CAC YEU CAU VE KY THUAT 57 — Két cau cha hé thong truyén luc, — Két c&u bé tri diéu khién hing chuyén dang. Hé 86 khi d6ng nhé C, cho phép gidm lye can khéng khi va gidm lugng tiéu thu nbién liéu cho dodn xe. Mét 36 gid tri thc nghiém C,, cho doan xe trinh bay trén hinh 2-11. Oe Be 0,660 0,857 668 OSEES, 0.856 0.629 0,820 0,673 Hinh 2-11: Cac gia tri C,, khi tinh toan cha doan xe ban ramooc 2.1.4. Sic kéo cha 6 t6 c6 kha nang co déng cao 0 t6 cé kha nang co déng cao chung ta hiéu 1a 6 t6 cé kha nang chuyén dng trén cdc loai mat duéng khdng hoan thién: hé sO bam thap, khong bang phing, cdc déc cao, nhiéu chuéng ngai hinh hoc... a) Luc kéo don vi p,, hay la nhan t6 déng lite hoc D Danh gia stic kéo cia 6 tO 6 kha nang co déng cao c6 thé ding Iyc kéo don vi p, (uc kéo trén mét don vj trong lugng). — Fe ep Ga Theo quan niém vé stic kéo, hic kéo don vi p, ca 6 t6 loai nay phai dat bing 0,5 = 0,7. Voi c&e xe nhé hay cdc xe ding trong diéu kién d&c biét cé thé phai ly tdi 1,0. Luce kéo dun vi e6 thé dat dude khi: — Nang cao céng sudt dong co, — Nang cao gid tri ty 86 truyén.58 COSOTHIET KE OTO Véi 6 6 c6 khd nang co déng cao sti dung trén duing khéng hoan thién, gid tri céng sudt don vi tdi thidu phai My td 9 +11 kW/tan (hinh 2-12). Vdi cde xe loai nhé hay cdc xe ding trong diéu kién dac biét 06 thé phai lay ldn hon 20 kWitan. 50 z 40 2 2 ser z 30 Budng déi nui 2 2 2 2 3 ig xu 5 10 = 9 160 Ee Ss 120 = 3s Buting xau EF 8 3 ‘Budng déi nui > B 40 a 0 0 3 6 StkWitan) 45 Hinh 2-12: 86 thi quan he clia van t6c v, va lugng tiu thu Q voi cong suat don vi clia 6 t6 06 kha nang co dong cao b) Ti 86 truyén: Dé 6 to chuyén dgng t6t nhat trong diéu kién phite tap, cdn bé tri thém cac sé truyén 06 thé khde phuc lic can cao dac biét trong thai gian ngdn. Trong diéu kién nhu thé, néu cong suat déng cd khong thay adi, can thém vao mét, hai t¥ sé truyén va khoang cach cla cac ty sé truyén nhé, Tét hon ja ding cac hé théng truyén lye té hgp gém: bé truyén v6 cap (thay déng, thay tinh) va bé truyén 6 edip.Chuong 2: CAC YEU CAU VE KY THUAT 59 6 t6 c6 kha nang co dang cao cé thé c6 sé ludng tay 86 truyén 1a 10 va cong bai lén nhat q eda né nén lay 6 ving gid tri nhd, (téi da q= 1,4). Cac théng sé 6 t6 c6 kha nang co dong cao cla CHLB Nea trinh bay trén bang 2-3: Bang 2-3: CAC THONG S6 0 TO CO KHA NANG CO ONG CAO CUA CHLB NGA wacxe vaz | uaz | caz | zt | uRAL | KRAZ 4693160 | 66 134 375 255 Cong thie banh xe xd xd 4x4 6x6 6x6 6x6 = truéc van thi 160 | 193 } 370 62 84 | 11,95 2 hang héa 06 06 20 38 45 75 Ss 2 toan be (") 22 253 57 97 129) 19.45 % = moac kéo o8s | 075 | 20 40 100 | 300 Ha $6 tai trong ° 0,273 | 0,237 | 0.351 | 0,361 | 0,349 | 0,386 Ks G/Gy, © Nerax (kW) 52 855 85 410 128 Ww > & ne (1imin) 4900 | 4000 | 3200 | 3100 | 3100 | 2100 = Memax (Nm) 170 175 | 280 410 475 900 @ ne (1fmin) 2000 | 3000 | 2000 | 1900 | 1a00 | 1500 Cong suat don vitkwitin} | 236 | 259 | 149 | 11,3 | 10,0 91 Van t05 Viga(kraih}(") 400 130 95 80 75 7 | Goce déc max (45) 30 at 38 30 30 30 Loai xang | Xang | xXéng | xang | xang | Diezel SB | Tey thu (/100km) 12 1 24 40 48 40 s 856 46 (km/h) 40 90 40 40 40 40 2 Thé tich dy tri (lit) 78 80 210 340 300 205 Hanh trinh difteir(km) | 600 [ 700 | 800 800 €00 500 Cha thich: (*) —tinh v6i ché d6 sir dung eda dirtmg xéu cho phép, (7) — tinh vor sur dung trén diréng tt. Khoang ty s& truyén phai phi: hop gitta téc dé chuyén dong téi thiéu yéu cdu (ching han nhu: 6 té quan su, 6 t6 phuc vu néng nghiép, 1am nghiép tuy thude vao céng viée canh tac trén déng rudng) vdi ché dé lam vide cha dng co 6 s6 vang quay ln cin Menax: Te dé nhé nhat cha 6 t6 khi hoat déng 3 ché d6 khé khan nhat c6 thé dat duoc 3-4 km/h 3 86 vong quay déng CO Nytmay-60 CO SO THIET KE OTO Phan chia t¥ 88 truyén cho xe cé kha nang co déng cao cAn thiét thuc hién theo cap sd nhan cé hiéu chinh bang e4ch ran réng ving c6 ty s6 truyén lén (cdc tay sO thap) va ép sat ving c6 ty sé truyén nhé (cdc tay 86 cao). Diéu nay cho phép 6 to c6 kha nang vugt chudng ngai tét vdi toe d6 thap. Viéc sii dung sé truyén tang sé 1am mé réng khoang dong hoc ty sé truyén cilia hé thong truyén luc cla loai xe nay, do vay théng thutng tran 6 t6 cé kha nang cd déng cao khong nhat thiét 06 sO truyén tang. b) Luong dy trit nhién liéu Lugng di trit nhién ligu cla 6 t6 cé kha nang co dong cin thiét phai dam bao chuyén déng lién tuc trong véng 500 + 600 km. Mat sé sé liéu cha CHLB Nga c6 thé tham khao trong thiét ké 4 té c6 kha nang cd déng cao (xem bang 2-3). c) Khé nding vust dée: © 16 ¢6 kha nang cd déng cao dimg trong diéu kién dia hinh phic tap. Diéu kién xay ra cé thé phai khdc phuc chudng ngai déc lén. Dé dam bao kha nang vust déc cao cé khi phi tinh vdi dé déc 1A 80%. Thong thutng a0 déc can khac phuc khoang 60% ( 30°). Tuy nhién khi cho phép kha nang vugt dée cao edn cha y tdi diéu kién béi tron cia dng co va hé thong truyén Ic. Cac dong co ngay nay chi cho phép lam vide d cée géc dée dudi 30°, DSi véi 6 té kha nang co dng cao cé nhiing yéu cdu riéng biét vé kha nang co dong. Khi thiét ké phai bé tri thém cac b6 phan gai edu bing ca effu diéu khign, dé cé thé kh&e phe céc dG dée tdi 30°, Lue kéo ¢6 thé phai dat duge bang 40% trong lugng cua 6 t6, 6 sd truyén thap nhat vi lép mém cé6 thé 1a 20+50%, Tat nhién diéu kién chuyén déng nay chi dung dé khae phuc trong thdi gian ngan vdi chiéu dai nhé nhat phai dam bao 1a 80 m. 2.1.5, Cac bién phap chung giam lugng tiéw tha nhién ligu Xu hudng cia thé gidi 1A tiét kiém nguén nang ludng dy trif cha tri dat va ddi hdi céng nghiép 6 t6 phai tiét kiém nhiém liéu, Mat khac khi giam duge ludng tiéu thu nhién ligu, eiing déng thdi co kha nang han ché st @ nhiém méi trudng do khi x cha ddng co gay. nénChuong 2: CAC YEU CAU VE KY THUAT 61 Lugng tiéu thy nhién lhéu phy thuée vao cac nguyén nhan khéc nhau: diéu kién ngoai canh (méi truéng, dudng xé...), ngudi st dung (trinh do théi quen ...), chat Iugng ky thuat cua xe (d6ng cd, phanh, 14i, ...). Dé lam tét tinh kinh té nhién liéu khi thiét ké cn phai: — Tang hiéu suat cla dong co dét trong bing cac bién phaép hoan thign két cau, — Gidm trong lugng ban than eda két cau 6 t3, — Tao dang khi déng tét (hoan thién dang vé khi déng cha 6 6), — Giam nhé hic can lan, — Téi uu hoa ty sé truyén va phi hop véi dde tinh lam viée cha dong cd, — Tang cudng chat lugng béi tron, — Tiéu chudn héa nhién ligu st dung theo cac tiéu chudin quéc té, ~— Sit dung hé théng digu khién dign tit ding cho vide chuyén sf truyén. a) Hoan thign chat lugng lam vige cia déng co Xu hudng sit dung cac hé théng diéu khién phun xAng va phun diezel dién tu, lam tét chat lugng két c&u dng cd, cac hé théng tu dong diéu chinh géc mé va hanh trinh xu pap nap co thé gidm duge mite tiéu thu nhién ligu va giam 6 nhiém méi trudng. Viée sti dung déng co diezel tao nén kha nang thay déi dung tich déng co lam viée 6 cdc ché d6 su dung khac nhau, giéng nhu trén cdc loai dong co diezel ding cho may kéo c@ lén truée day. Cong nghé diéu khién bang dién tt ngdy nay cho phép sti dung giai phap nay ca 6 trén déng ed 6 t6 con va 6 t6 van tai nhim giam téi da lugng tiéu thu nhién liéu va han ché dée hai cia khi xa. Trong thdi gian gén day cé nha san xudt cong bd kha nang gidm lvgng tiéu thu nhién ligu cho déng co diezel (2.0 2) xudng cén 3,0 1/100 kin xe chay. Vide sit dung cdc loai déng cd Hybrid ding cho ca 6 t6 con, 6 16 tai va 6 té ché ngudi cho phép dong cd dét trong lam viée 6 ché dé téi uu ve nhién liéu. Theo cing bé cla cd quan bao vé méi truéng EPA cha My, mau 6 té con Hybrid nam 2005 cé lugng tiéu thu nhién liéu 3,56 /100km khi st dung trén dung quéc 16, Ly tuéng han 14 sti dung nhién liéu nuée phan ché Hydro tit cac phan ting dién héa dé ding cho 6 16. Su thay déi manh mé vé edu tric nguén dong hic sé 1A xu huéng phat trién cita céng nghiép 6 té trong théi gian tdi.62 CO SO THIET KE OTO 6) Hoan thién dang v6 khi déng cua 616 Luong tiéu thu nhién tiéu phy thude vao chat Lugng khf déng eta vo 6 té, dac biét 14 6 té thuéng xuyén sti dung & téc dé cao, hay 6 t6 cd kich thuée ldn, chat lugng khi d6ng duge danh gid théng qua gia tri ca hé sé khi déng Cy. Qua trinh thay déi két cau vd va lam nhin bé mat a4 gidm hé sé Cw cua 6 t6 con nhy trén hinh 2-13. Sau hon 50 nam hinh dang v6 6 té con da cho phép gidm dang ké hugng tiéu thy nhién liéu nhé viée ha thép lic can khéng khi théng qua gia tri Cw (gidm tif 0,55 dén 0,35). ‘4940 1950 1960 1970 1980 19902000 Hinh 2-13: Qua trinh hoan thién két cdu vd anh hudng dén trisd Cy clla 6 t6 con theo thdi gian Hoan thién vé 6 t6 buyt tap trung vao viée téi uu héa gée lugn RG phan dau 6 t6. Cac nghién citu vé méi quan hé cia géc lugn R, ty 36 gitta g6c lugn R va chiéu réng cia 6 té B (R/B) véi su bién Adi gid tri Cy thé hién trén hinh 2-14, véi gia tri Cy cha géc lugn R=0 1a 1. Viéc tang gid tri R/B (tic 1a tang gée ludn hgp ly) 6 thé giam duce tri 86 Cw ti 50%. Hinh 2-14; Quy luat thay déi R va R/B trén 6 t6 buyt anh hudng tdi tri sd Cw.Chong 2: CAC YEU GAU VE KY THUAT 63 Khi thiét k@ doan xe kéo romooc kha nang giam luc can khong khi ¢6 thé thuc hién bang céc gidi phap (hinh 2-15): — Romooc c6 ban kinh géc luton R 1én cho phép giam 5% gia tri hé so khi dong Cy so vdi rdmooc cé R = 0. 10° 20° 30° Hinh 2-16: Anh hudng goe lech B dén sy gia tng lugng tiéu thy nhién ligu64 COSOTHETKEOTO — Romooe st dung ddn kéo ngdn cho phép gidm 6,5% gia tri hé so khi dong Cy so vdi romooe c6 din kéo dai. - Romooe cé ban kinh géc hign R lén, sii dung dén kéo ngén cho phép gidm 10% gia tri hé so’ khi dong Cw. — Romooe cé t&m pht kin khoang giita hai than cho phép gidm 12% gid tri hé sé khi dong Cw. Viée sti dung buéng xép trén xe buyt hai thin ¢6 buéng che kin cho phép cé thé giam hé sf Cw khoang 5+ 8% so vdi loai xe chd ngudi romooe (hai than tiich rai), Khi 6 té chuyén dng c6 gid tae dong vdi géc léch B dén 30° so véi truc doc cha 6 t6 (hink 2-16), gid tri lugng tiéu thy nhidn liéu cé thé gia tang lén khoang 15% + 60% tay thuée vao két céu cha doin xe bay két cau dang vé. 1T Cw a8 0,8 Qawele 07 z 0.8 led [es 0,8 RSS "=a i 04 c= ow ‘oem Hinh 2-17: Gia tri tham khao vé sy tiéu thy nhién ligu va hé sé khi dong Cy, ca cac loai 6 to van tai. Bang 2-4: CAC HE S6 KH BONG CUA O10 Loai xe Hé sé Cw O16 con 010 tai 0 t6 buyt Doan xe ban romooc Doan xe romoocChuong 2: CAG YEU CAUVE KY THUAT 65 Cée chi tigu vé higng tiéu thy nhién ligu trung binh va hé 86 khi dong Cw 6 t6 van tai tham khéo gia tri thie nghiém trong bang 2-4, hoac gia tri ghi trong hinh 2-17. 2.1.6. O t6 cé nguén dong luc 1a dong co dét trong a) Déc tinh ly tudng cia nguén déng lic cho 6 t6 6 té la mét phuong tién tu di chuyén nén nhat thiét phai tao nén cho né mét nguén déng luc. Nguén dong lc nay tao kha nding khde phuc céng sudt can chuyén dong nhé quan hé cia van téc g6c quay @, va md men M, tao ra. Hinh 2-18: Dudng dac tinh ly tuéng M, va N, cla nguén dong luc cho 6 10 Céng sudt ty 18 vdi van téc géc quay, néu yéu cdu Mama, dé tao kha nang khae phyc céc momen can do dung va phat huy t6i da t6c 46 nox thi kha nang hoat déng cia xe dude coi 1A thudng xuyén st dung 6 ché do Nomax: Vé mat ly thuyét gid tri M,,,, can dat duge 6 mat van téc géc w, (©. =0,) nado dé, nim trong khoang ©, etta nguén dong hic. Diéu kién lam viée cha ngudén dong hic sit dyng hop ly hen 1a 6 ché 49 cang suat Idn nh&t Nemax: Biéu din quan hé nay trén dé thi M, w cho ta duing dic tinh d ché dé céng sudt lén nhat nh trén hinh 2-18. Ché 46 ly thuyét cdn dat duge cha a6 thj M, @ c6 dang hypecbon va téc dé 6 té cén thyc hién tit a = 0. Ngay nay trén 6 t6 thutng ding déng cd xang, dong co diezel. Cac dung dac tinh t6e a6 ctia d6ng co xding ding cho 6 té con (a) va déng co diezel ding cho 6 td tai va 6 té buyt (b) trinh bay trén hinh 2-19.66 CO86 THIET KE OTO M, (him) 800 400 000 220, a 204 |e. ae L—t 6 1000 4400 1300 Ti» a) b) Hinh 2-19: Cac duong dac tinh t6c dé ctia dong ca xang (a) va diezel {b} Hai nguén déng hic loai nay khéng thoa man tét diéu kiégn lam viée cua 6 té vdi cae yéu té od ban sau: hiéu suat chuyén hod nang lugng thép, _ dic tinh tai trong vdi dang dac tinh tée dd cla dGng ca dang parabon, kh6ng cé kha nang lam viée véi ti = 0, sw dung nhién liéu (dang bée hoi) cé kha nang gay 6 nhiém moi trudng, tiéu thy nhién liéu cao khi ding 4 ving o lén (sit dung 4 téc d6 cao) vA ving @ nhé (sit dung 6 tai trong Idn), cae chat thai khf x4 c6 thé gay 6 nhiém méi trudng. Tuy vay nhuge diém vé dac tinh dng sudt va mémen c6 thé khéc phuc bing cdc bé tri thay déi tée dé vA momen qua hép 86. Van dé chinh cdn gidi quyét hién nay 1a gidm lugng tiéu thu nhién hiéu va kha nang ha thap 6 nhiém méi trudng. Van dé lua’ chon nguén déng lve trong hai loai dong co ké trén la nhiém vu cua cong tac thiét ké So sdnh cdc tinh chat chung cla hai loai dong co trén cé thé tién hanh qua cae théng 86 thye nghiém. Cac gia tri eu thé so sAnh hai loai nguén dong lve trinh bay trén bang 2-5.Chuang 2: CAC YEU CAU VE KY THUAT 67 Kha nang gay d6e hai cho méi trudng eta hai loai ngudn nang lugng nay cé cdc dic diém khac nhau. Néu so sanh cho phuong tién chd ngudi, theo théng ké cua Ch4u Au trong nhiing ndm thap ky 1990 (nhu trinh bay trén bang 2-6), thi nhin chung lugng phat thai déc hai tit khi xa CO, C,H,» NO,, SO, cha déng co xing déu ldén hon dong cd diézel. Riéng lugng mudi (thanh phan hat cttng) cha dong co xang nhd hon, Bing 2-5:80 SANH HAI LOAI NGUON BONG LUC (*) Loa dé Khéitugng- | Thétich | Lygngtiuthu | Higu suat | So sanh gid aiid Céng suat(") | budng dot | nhién ligu min. max, thanh san (kg) (dm’) (gikwh} (%) xudt (4) Xang 2.0436 25 +60 270 + 305 30+25 1,0 Diezel 35+55 8212 210 + 235, 40-35 1,5+20 Chu thich: (*|- S6 fiéu trung binh cia 6 16 trong giai doan 1990-2000, (7°) — Knéi fwong tink cho déng co, (7) - Gig thanh sn xudt cho dng co x8ng Hay bang 1. Bing 2-6: SO SANH KHA NANG 80C HAI CUA HA) LOA! NGUON DONG LUC (*) Khdi luting (gram) tinh cho 1 hanh khach theo 1000 km Loai 6 t8 co C,H NO, $0, Mugi © 46 con ding xdng 27260 6150 1400 96 428 Jo 16 buyt dung diezel 135, 310 500 91 250 Chu thich: (*)- $6 Hu trung binh ce dng co nm 1993. So sanh hai loai nguén déng le nay (hi cung khoang khong gian chiém ché trén 6 t6) c6é thé nhan thay: dong co xAng thuing 6 cong sudt nho han, dé én thap, gia thanh ré, nhung déng co diezel tiéu thu nhién liéu it han, Qué trinh gidm thap chat déc hai trong khi xa dang [a ndi dung cap bach trong viéc tim gigi phap hoan thién chat ligng déng co dot trong va thay thé nhién liéu trong tung lai. Mét s6 gia tri thudng sit dung trong thiét ké cia hai nguén dong luc va linh vue 4p dung trinh bay tran bang 2-7. Dé6ng co dét trong st dung nhién liéu diezel cé nhiéu uu viét han, do vay trén 6 té tai, tham chi cA trén 6 té con, ¢6 xu hudng si dung nhién héu nay.68 OSG THIET KE OTO Bang 2-7: SO SANH HA! LOA! NGUON BONG LUC (*) / 2 The tich Céng suat | Sévang quay Kigu 18 aie YL ognann | Duétaaét | canhnghia | danh ghia ‘ong y (kW) (1imin) 2 15 = 30 Ot6 con Xang— 4 20 + 80 3500 + 6000 va tl nhe any 6 60 = 150 8 80 + 200 Otati Diezel 4 5% | 3000 +400 Otd tai, 4 3000 + 4000 chuyén ding Diezel 6 75 + 250 va buyt &12 150 + 350 2500 + 3200 Otecodongcao | Diezel [6-12 200+ 1000 fF 2500 + 2000 Chi thich: (*} So fig trung binh cila 6 £6 trong giai doan 1990-2000. Khoang lam viée cia déng co dét trong khé réng va phu thude vio dac diém cu tao mia cha déng cd, tuy nhién déng co nay khong thoa man diéu kién lam viée cha 6 té. Viée bé tri hép sé gdn lién vdi déng cd nhu mét té hgp déng nh&t cdn chi y téi quan hé thich img déng hoc gitta ching. b) Quan hé thich ung déng hoc ea déng co va hop 86 Kha nang lam viée cha déng cd vA hop s6 dude danh gid bdi kha nang thich ting dong hoc cia déng co ky. Hé sf ky, eda dong co (xde dinh 6 ché d6 dae tinh ngoai lam viée) dude dinh nghia nho: Nemax ~ 86 vong quay lén nh&t cla dong co, Nyfemax — 86 vong quay cua dong co 6 ché dd Memes: Gia tri kg, cha d6ng co ngay nay: — dong cd xang: kg, = 1,9 + 2,2, — dong cd diezel: ky, = 1,5 1,9. H6 s6 kg, quyét dinh dén viée phan chia tf 36 truyén va sé lugng tay sé cin thiét cia hép sd. Hép sé ngay nay trén 6 t6 phn chia t¥ s6 truyénChuong 2: CAC YBU CAU VE KY THUAT 69 theo ep sé nhan vdi céng béi hiéu chink q. Diéu kién lim viée tét chi cé thé thuc hién khit askan DHiéu kién nay thuc hién véi cdc s6 truyén 2, 3, 4, ... trd lén. Riéng 36 truyén 1, 2 6 thé ding vdi q > kg, Khi ché d6 tai trong thay déi trong vang rong, gid tri q nhé, bat bude phai ding nhiéu tay sd. Mét.s6 vi du @ién hinh cho cc loai 6 t6 thé hién trén bang 2~8. Bang 2-8: KHOANG BONG HOC HOP S6 ky, VASO LUNG SO TRUYEN (') Kidu6té Kap n Cong béi Ty s6 truyén: 1-1,4-2,1~-3,6 OO con() 3444 428 can (") Congbdi: 14-45-17 y én:1~1,5-24-4,1- 6 tot 5+8 4210 Ty sé tuyénst 1,5-24-41-75 Cong boi: 4,8-1,6~4,7- 1,85 Boan xe B12 8215 12=44 0.16 ca déng cao 12216 | 8+12 13215 Che thich: (*} — SB li6u trung binh cla 6 15 trong giai degn 1990 - 2000, (*) - © (6 con ding vai déng on xéng, Trong mét sf nam gén day cac dutng dc tinh dude thay déi do vide bé tri cdc hé thdng diéu khién dién tt (dong co xAng va dng co diezel phun nhién liéu o6 tée ding béi hé théng tu déng diéu khién dién ti), nén dang dung dac tinh cho phép mé rong gid tri kg, vdi sé liéu tién tién hon: — dong co xang: kg, = 1,8 + 2,5, — dng co diezel: ky, = 1,7 + 2,1. Nb viéc sit dung hé théng hién dai cha link vite diéu khién dién te cho phép: han ché ti da 6 nhiém eda khi xa, gidm lugng tiéu thu nhién ligu, déng thai tang kha nang thich Ung cia nguén déng luc 1A dong co dét trong. Mac du khoang thich ting déng hoe ky, cha dong co xang cao hon dong cd diezel song trong thye té edn itu tién cho viée gidm 6 nhiém méi trudng va tinh kinh té nhién lidu, nén xu hudng chung khi thiét ké van chap nhan eli dung déng co diezel.70 CO'SO THIET KE OTO 150, N,| KW 1a TT M, Nm 600 0 50 500 450 400 Oo 0 —L 1200 1600 2000 2400 2800 ng(¥giph) o 2 a 60 80v(kmvh} 120 Hinh 2-20: Dac tinh dong co diezel va hop sd 6 86 tin cUa 6 td tai 11,5 tan Déng thdi vdi bién phap tang gi4 tri tri kg, cha d6ng co diezel con kém theo viée tang thém sé lugng sé truyén trong hép sé nham dam bao su phdi hop gitfa dong co va hép s6 va tao nén kha nding dap ting t6t stic kéo cia 6 t6. Mot dang dac tinh déng co diezel va hép 866 s6 1ién cla 6 td tai 14,5 tan hién dai trinh bay trén hinh 2-20. 2.1.7. Téc d6 lon nhit cita 6 16 Vinax Véi méi loai déng ed déu cho trude gid tri sO vong quay Nema tai ché 6 lam vide 06 sd vong quay Nemax NAY, 6 66 06 thé dat duge vin tée Vy.a,- Khi nang cao dude af ving quay Nemax Cua déng co thi kha nang nang cao van t6c Vyyax 56 cang ldn. - Trén 4 té con déng co xiing ng ,ay dat t6i 8000 (1/min). ~ Trén 6 t6 con, 606 tai nhd dong cd diezel Nomax Gat tdi 4200 (1/min). - Trén xe tai, xe buyt Nema, dat téi 3400 (1/min). Ty} sO truyén cho cdu xe (i,) lién quan chat ché véi tée dd Vinay VA 80 Vong quay Nemay cua déng co, cach bé tri ty sé truyén trong hép sO cia 6 té Khi 6 t6 chuyén dang vai téc dé t6i da (Vyyqx), déng cv hoat dong d ché 5 Opmayy b 86 truyén cia hé thong truyén lye ¢6 gia tri ti thigu (ig umin)- Tnttlmin = or amin Voi hop 86 c6 86 truyén tang (i,min <1), ty 86 truyén i, cn Ién. Véi hép sO c6 sO truyén thang (i,,,;, =D, ty sé truyén i, 36 nhd hon.Chung 2: CAC YEU CAUVE KY THUAT a” Gia tri téc dd Ving, yeu cu 18 két qua cia viée chon dong co vdi gid 7 Nona Va ty 86 truyén cha céu xe i, cha 6 té. Khi tang cao ty 0 truyén cAu xe sé lam cho hac mén dong co Idn, mat khae gay nén tang kich thuéc cdu xe lam gidm kha nang thong qua cha été. Khi giam qua nhé ty sé truyén i, thi phai tang cao t} sO truyén cia hép sé chinh diéu nay khéng thich hop trong viée phan khodang gitia cc ty sO truyén trong hap s6 chinh (cng bi a). Gia tri thich hop cho bé truyén cAu xe cd mét cAp banh rang 1a 3,5 + 6,0, con véi bé truyén hai cap banh rang an khdp 14 5,5 + 8,0. Gidi phap két cfu phé bién ngay nay 1A ding bé truyén banh ring hypéit, tuy céng nghé ché tgo phite tap hon b6é truyén banh rang cén rang cong, nhung ¢é kha nang gidm nhé kich thude banh rang bi déng va giam dé 6n toi da. V6i oté tai cé thé thuc hiéu bién phép sti dung cdu xe cé hai céip tée a6 gai bang tay hay bang dién, bing khi nén, song ddi hoi s& lugng chi tiét ché tao tang lén. BO truyén luc chinh phai dap ting chi tiéu vé ty sO truyén (van tée Vmax)» déng théi dap tng kha nang truyén tai trong hé théng truyén luc. Khi chuyén dong trén dudng véi ic can tong cong lén, ty s6 truyén i, sé tham gia vao viée tang ty 80 truyén chung cho hé théng truyén lye vdi gid tri ip, (tay sO cé ty sé trayén lén nhat). Mat khde i; lai dude quyét dinh béi kha nang khic phue chuéng ngai lén nhat cla xe (cha yéu 1a cella 260 vugt déc yéu cu cho xe). 2.1.8. Kha ning vugt déc lén nhat Kha nang vyot déc Ién nhaét cua 6 té 1a mot chi tiéu vé tinh nang théng qua cta 6 té, nhuing lei lién quan mat thidt vdi mémen Idn nhat Moma do déng cd sinh ra va ty sé truyén cua hop 36 in). Gée déc téi da lién quan tdi tigu chudn phap ly trong x4y dung cdu dudng, thuéng géc déc nay phai dam bao khéng nhé hon 10° (khoang hon 18%). Khi thiét ké thutng Idy goc de ti 14° (25%) 46m 18° (32%) dé thist ké cho 6t6 tai thong dung. Trong diéu kién dong co d& cé sin thi gée déc cyic dai c6 thé cdn 1én hon véi gid tri Jén téi 42% (dn hon 22°).72 COSS THET KE OTO Khi lay gid tri lén hon déi héi d6ng co phai cé6 mémen xodn cao, tic 1a phai nang cao céng sudt dong co, mA théi gian sti dung 4 ché dé dé khéng dai. Ty 86 truyén cao nh& cha hop sf (iy)) bi giéi han bi diéu kign bam cia bank xe, do vay t¥ sf truyén i,, dude chon véi gid tri ldn chi dung déi vdi 6t6 déi hdi kha nang co ding cao (xe lam vide d adi ntti hay diéu kién quan su). Tom lai cac gid tri t¥ sé truyén cia hdp sé va cdu xe chiu anh hiding béi kha nang ché tao d6ng co va cAc chi tiéu ky thuat yéu cu cha dtd. Cac gia tri tinh toan ty s truyén ela hop sé cin qua giai doan thiét k6 cu thé, do vay sau dé cfn thiét hiéu chinh ty sO truyén trong gidi han nhé. Véi li do khée phuc ste can ldn nhat eda dté tai nén thuGng cac gid tri iy, cla 6t6 duge chon 1én hon tinh toan. 2.2. CAC YEU CAU VE AN TOAN CUA 0 TO 2.2.1, Tinh an toan Cac gidi phap két cau cia 6 t6 tac diéu kién dam bao an toan trong van tai thude vao yéu cu ed ban va cing 1a chi tiéu quan trong trong van tai. Ton that kinh té xuat hién do tai nan giao thang, dae biét khi chuéng ngai trén dudng nhiéu, sé rét ién. Chuyén dong ctia 6 66 1a téng hep cac trang thai dng Ive hoe phic tap tao nén bdi 3 thanh ph4n, cé thé biéu dién bang hinh 2-21. oe) Hinh 2-24: Mé hint 6 to — ngudt lai ~ mai truang Nhiém vu quan trong cia két cfu 1a cho phép 6 t6 cé cée dac tink sao cho hé trg ngudi 1éi tranh due cdc tinh hudng sv of va bao vé téi da con ngudi, 6 6 va hang hod trudc tai nan xdy ra.Chaomg 2: CAC YEU CAUVE KY THUAT 73 Negudi 14i 1A mOt thanh phdn diéu khién biéu thi bang thong s@ vao, thanh phan thit hai 14 méi truting chuyén déng cia 4 16, sau dé 1a cde dac tinh chuyén déng cia 6 to. M&i trudng dude dao trung béi ede dac tinh va cac théng sé hinh hoc cha mat dvdng, diéu kién khi hau, mat 46 va hinh dang cia chuéng ngai. Giéng nhu thanh phan cha hé théng diéu khién, méi trutng la yéu to bén ngoai tae déng dée lap lén 6 t6, ngudi 14i, efing 14 thanh phan diéu khién tae dong lén cfe cg céfu diéu khién, diéu khién 6 t6 bang cae nhan thite vé chuyén dng cila 6 16. ‘Trang thdi stic khoé ena lai xe, gidng nhu d bén eda vat liéu, anh hung true tiép tdi tinh an toan va cé thé coi dé 14 thanh phdn van tai quan trong lién quan téi an toan chuyén déng. Cée thanh phéin cg ban cia tinh an toan van tai cia 6 t6 bao g6m: — An toan chi déng, — An toan thu déng, — An toan méi trudng. Céc thanh phan cua tinh an toan lién quan téi hang loat cdc van dé két cau toan bé 6 6, tinh diéu khién, cdc thiét bi an toan bj dong: cho ngudi ngdi bén trong, khach bé hanh va cdc thanh phan tham gia giao thong khac bén ngoAi, méi trudng séng cha con ngudi xung quanh (khi xa, 40 dn, byi déc ...). Tinh an toan cia 6 t6 con phan chia thanh hai khu vue: - An toan trong van hanh trén dung bao gém: an toan cht déng va an toan thu dong, cc yéu té ndy dude quan tam vdi myc dich dam bdo han ché tai nan giao thing do cdc dic tinh k¥ thuat 6 td vA gidm thiéu hau qua tén that ela tai nan trong qué trinh van hanh 6 t6, Cac thanh phan cha khu vue nay d6i vdi nha thiét ké duge xem xét béi cdc thanh phdn trinh bay trén hinh 2-22. — An toan déi vdi céng déng duge xdc dinh 14 an toan cho mdi truéng sOng cia céng déng. Khu vuc an toan nay dude quan tam vdi cde miic 46 khae nhau, nhung dac bidt hiu ¥ vdi digu kién si dmg 3 cae yang déng dan (thanh phé, thi x4, khu cng nghiép). Khi thiét lap cdc yéu cdu ky thuat vé an toan trong thiét ké cho cde mau xe can xem xét mdt cach ky ludng, vi cdc yéu t6 nay lién quan téi cdc giai phap céng nghé trong két c&u.7a COSOTHETKE O10 AN TOAN TRONG VAN HANH TREN DUONG: An toan ngoai van hanh dam bao chong: - ty téixe - shay ~ bj dam {tin higu 8 xe) — bitrom Bén ngoai Ban tron, Han ché tdn that cho: Han ché tan that cho — Ngudi bd hank gual va hang hoa =_ Phuong tiga kinde trong xe Hinh 2—22; Cac thanh phan co ban cila tinh an toan trong van hanh 2.2.2. An toan cha déng An toan cha dGng la d&e tinh an toan bao gdm t&t ca cac tinh ch&t cla 6 t6 giip cho ngudi lai cé thé didu khidn dude 6 t6 khi xudt hién chuéng ngai dot xudt, hay cé thé vugt qua chung ngai ma khéng xay ra tai nan giao théng. Cae dac tinh va chat lugng cua 6 t6 thudc vé khai niém nay nhAm loai bé tai nan giao thong cé thé xay ra.Churomg 2: CAC YEU CAU VE K? THUAT 75 a) Cae yéu t6 lién quan tdi an todn chi déng C&c yéu t6 lién quan tdi an toan cha déng cé thé mé ta téng quat nh trén hinh 2-23. AN TOAN CHU BONG Tinh chat Tinh chat Kha nang Kha nan chuyén dong méi tring quan sat diéu khién (Giam tai nan giao (Dam bao tinh tign (Bam bao quan sat (Tin cay va diéu théng do 6 ta) nghi sirdung) va nhin ré) khign chinh xac) Khi hgu bén trong xe — Théng gié — Bldu nda = Whi hau Kha nang phanh xe Kha nang dn inh huéng trong xe Tién nghi ghé Kha ning ngét ( vitri, quan satz kich thu¢e, chigu sang chdng rung, trong, kinh, digu chinh.} igutong, thiét bj tin higu, mau trong va ngoai xe Kha nang 6n dinh khi déng Hinh 2-23: An toan chi dong cla 6 t6 Cac yéu té 06 thé chia thanh 2 nhém: 1. Cae dac tinh cha két edu 6 t6 lién quan dén kha nang diéu khién va thich ung trude tac déng diéu khién: ~ Dac tinh phanh 6 ta, — Dac tinh gia téc, - Tinh én dinh hudng chuyén dong cia 6 66, — Kha nang di trén duéng rich rac, - D6 nhay cam truée ngoai luc khéng mong muédn, — Tinh chat tin hiéu 4m thanh,76 09h THETKEOTO - Tinh chat cla hé théng chiéu sang (tam quan s&t va khd nang nhin thay), - Kha nang quan sat cia l4i xe trén ghé ngéi: ving quan sat, gée kh6 quan sét, ving phan chiéu 4th sang khi quan sat ...), - Kha nang diéu khién chinh xéc va kip théi cba cdc co edu xung quanh ngudi lai. 2. Cac dae tinh lién quan dén tinh tién nghi.cia nguéi lai: bao gém cac dae tinh cla 6 t6 nham trénh gay mét moi ngudi 14i trong qua trinh diéu khidn 6 té. Cac yéu t6 sau day thudc vé dite tink nay: — Su thich hgp cha ghé ngéi, — Gée giai phap vé nhan trdc, khong gian JAm viéc nguéi ]4i trong buéng lai, — Lue diéu khién va hanh trinh céc co edu gai, ~ Dap ung tét khoang quan sAt thuc cha ngudi 14i, — Vi khi hau budng diéu khién t0t (chi hau, diéu haa, sudi néng, théng gid, 4m thanh phy), - Anh sang bén trong va bén ngoai xe phuc vu quan sat trong cdc diéu kién chuyén déng, ké cd mau dén tin hiéu... ~ D6 6n va rung dong... 6) B6 tri ghé ngéi BO tri ghé ngéi lién quan chat ché véi nh4n trac hoc va cé anh hudng 1én téi an toan cht d6ng trén 6 6. Viée lua chon khéng gian, méi truéng Jam viéc cla ngudi lai vé cdc phugng dién: vat ly, tinh thdn va kha nang lam viéc thich hgp cla con ngwdi, tao cho con ngudi séng va lam viéc trén 6 10 mét cach téi uu, dic bidt 14 doi vi ldi xe. Trong dé vide bé tri ghé ngdi cn thiét thich hdp v6i edc diéu kién lam viéc ca ngufi Jai va sinh hoat cua hanh khéch. Van dé bo tr{ ghé ngéi khi thiét ké edn xem xét lién quan tdi khung va 6 t6 béi: - Xac dinh kich thuée hinh hoc ghé ngdi hgp ly pha hgp véi cac ea edu diéu khién trong buéng li, — Xée dinh cac diém tya cita eo thé trén ghé tdi wu, - Xée dink cde luc @iéu khién va su dich chuyén cdc cd cau diéu khién, — Tao su thich hgp ctia chiéu dai, vi tri cdn diéu khién, phim bam,Chucong 2: CAC YEU CAU VE KY THUAT 7 — Hinh thanh va cdu tric cde thiét bi kiém soat ede hé théng can thiét, - Xae dinh kha nang quan sat va nhén tin hiéu tét nhat, — Han thap ting 6n va rung déng, — Xac dinh sy lién quan téi cc cau tric an toan bi dong. Bé tri ghé ngéi cho ngudi trén xe can quan tam dén cae vain dé lién quan dude trinh bay trén hinh 2-24. BO TRI GHE NGO! TRONG XE Kich thuéc khong Tao dang cho gian trong 6 16 ghé ngéi Kich thude ghé Hinh dang, kh& ngéi nguét lal va nang chiu tal ghé cdc co cu diéu khign chinh Kich thudc cae co cfu @.k. bang tay tam sinh ly Kich thuée khong Tien nghi str dung Cac van d6 dong glan bén trong tue hes (rut An tean thy déng Hinh 2-24: BE tri ghé ngdi cho ngudi trén xe Trang thal Ché ngdi cla lai xe duge quan tam vé cae phutdng dién: — Dam bdo khong gian ghé ngéi, ~ Dam bao kha nang quan sat, ~ Dam bao kha nang diéu khién, — Dam bao kha nang méi trudng vi khi hau, - Dam bao tinh an toan thy dong. Thiét ké ghé ngdi cho lai xe JA nhiém vu quan trong nhét trong an toan chit dong, Cac hinh mau dé thiét ké 6 thé 1a hinh mau phang (2 chiéu) hay hinh mau khéng gian (3 chiéu). Cac hinh m4u nay duge thiét ké trén ec so cdc sé liéu théng ké eka ede ving lanh thé ma 6 té 88 dugc sti dung va phan nhém theo chiéu cao. Cac phan lién két cha hinh mau 6 thé quay tuong déi véi cdc géc khac nhau.7 00 S6 THIET KE OTO Hinh mau phang theo tiéu chudn VDI 2780 va SAE J833 vdi 3 nhom kich thuée chiéu cao: 1500, 1650, 1849, Kich thude cd ban cho theo bang théng s6 ban canh. C4c kich thuéc con lai ghi trén hinh 2-25. Kich Cao (mm) thude | 1500 | 1650 | 1849 4 210 | 237 | 264 2 236_| 268 | 301 3 401 | 447 | 493 4 367 | 404 | 452 5 418 | 476 | 535 6 102 | 107 | 120 Hinh 2-25: Hinh mAu phang theo tigu chuan VDI2780 va SAE J833 Diém quan trong nhat cha hinh mau 1a H. Khi x4c dinh khong gian cho ngudi 14i dang hinh mu ndy céin dat diém H ting vi tri dé xdc dinh cdc thong sé ghé ngéi cha ngudi 14. Tu thé ghé ngéi ngudi 14i phu thude vao loai 6 t6 thiét ké@ dirge thé hién theo hinh 2-26: — 6t6con thé thao: TT, _~ 6t6 con théng dung: OC, — 6 té ché ngudi: BU, — 6 t6 van tai khée: VT. F 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 inn Hinh 2-26: Vi tri ngudi lai va cc géc tya lung cia hinh mau phangChuang 2: CAC YEU CAU VEK? THUAT 79 Diém F trén hinh vé c6 anh huéng tdi toan bé vi tri c¥a hinh mau khi x4e dinh nhét thiét phai bé trf dung 1A nai gét chan cha ngudi lai dat 1én ban dap phanh va diém nay khéng di chuyén khi xéc dinh ede vi tri con lai. Diém R la diém thap nhat cha ghé ngdi dé c6 thé tao géc nghiéng cia tam tua ling. Cae kich thuéc khac diya trén hinh m&u dé xae dinh. Diém Reé thé thay déi tuy thude vao loai 6 té thiét ké. c) BO tri cde co cdu diéu khién Bé tri cdc cd cfu diéu khién phai pha hgp véi viée bé tri ghé ngéi. Cac eo cu diéu khién sé quyét dinh téi: ~ Kha nang nhan biét vi trf co céu diéu khién, — Kha nang diéu khién cde co cu vé phuong dién luc va chuyén dich cd c&u, — Kha nang kiém sodt cfc tin hiéu trén cdc bang diéu khién. Cae quy dinh dude ghi trong tiéu chudn ECE R35. Lita chon cae ed cau didu khién 06 thé chia raz — Loai ding chan diéu khién, - Loai ding tay diéu khién, — Loai ding tay kiéu phim an, xoay... Tuy thudéc mic 46 (tn suat), vai trd quan trong cua cdc cd cau diéu khién, nha thiét kO xfe dinh vi tri phi hgp cde ed cfu. Khi sit dung ban dap chan vdi kha nang tua toan bé lung, luc ban dap cé thé lén téi 2000 N va hanh trinh téi wa nhé hon 200 mm. Tuy vay trén cdc 6 t6 ngay nay viéc tao luc ban dap trong thiét ké khéng lay qua 700 N, ngay ca trong truéng hgp can thiét mht. Khi 6 té lam viée binh thuGng cdc gia tri hic diéu khién thuc té con nhé hon nhiéu. Gid tri lve 2000 N trén phan tua ling ghé Ia chi tiéu ding dé tinh bén cho ghé ngdi (ap luc trén tim tua sau ghé ngéi). Cac ed cau nay cdn edn quan tam téi kha nang gay chén thuong cho ngudi ngéi trén xe khi xdy ra tai nan (an toan thu déng). @) Kha nang quan sat Kha nang quan sat cha ngudi lai dong vai trd quan trong. Kha nang quan sat cha ngudi léi cé thé chia ra:sa Co sO THETKEOTO — Vang quan sat tinh 14 ving quan sat ma dau va mat ngudi khong dich chuyén, ving nay c6 thé chia ra: ving quan sat cla mot bén mAt déc lap va ving quan sat giao cha cA hai mat. Goc quan sat duge chiém khoang 120°. ~ Vung mi 1a ving khOng quan sét duge, vang nay khoang chitng 30°. Vung mu e6 thé thu hep nhi kha nang quay ddu theo mat phng ngang (song song vdi mat phdng cia dudng). Truc nin cca mét s tt Thi trudng nhio Ving quan eat indy Thi trugng nhin mat phat Hinh 2~27; Kha ndng quan sat cla mat ngudi trén mat phang ngang Trén hinh 2-27 chi ra khA nang quan sat cia mt ngudi trén mat phang ngang. Nha thiét ké quan tam bé tri ving quan sat thea min véi diéu kign quan sét tinh (mae di vimg quan s&t duge cé thé 1a géc 180° khi thie hién quay déu). Trén mat phang thang ding va mat phang ngang kha ndng quan sat thé hién trén hinh 2-28. Dich chuyén Dich chuyén mat dau hd nang, x max “2 oN Thudn Ig Hinh 2-28: Khd nang quan sat trén mat phang thang ditng va mat phang gangChuemg 2: CAC YEU CAU VE KY THUAT 81 Theo mat phing ding: Kha nang quay dau t6i da cé thé dat duge + 50°, tuy vay con ngudi thudng xuyén thue hién quay d4u véi géc +30°. Mat ngudi c6 thé quay vdi géc +45° t6i -65°, nhung tét nhat 1a chi thc hién quay khoang +15°. Theo mat phang ngang: Kha nang quay d4u tdi da c6 thé dat duge + 60°, con ngudi thudng xuyén thue hién quay dau thuan Igi vdi gée + 45°. Mat nguéi co thé quay vdi gée + 30°, nhung tét nbét 1a chi thue hién quay khoang +15", Khi thiét ké vung quan sat tryc tiép bang mat la quan ‘sat vé phia trude, ee ving quan sat khéng thuan Idi hay vung ma cd thé khdc phue bang cach st dung quan sat gian tiép qua guéng. Cac ving quan sat lién quan nhiéu téi viée bd tri khung vé. Trong ving quan sat true tiép cin dam bao cau tric khung v6 sao cho khéng han ché ving quan sat cha ngudi lai. Trén hinh 2-29 trinh bay su phan chia cac ving quan sat cla ngudi l4i 6 t6 con ding trong thiét ké. Ving chét \Ving quan sat gian tiép Ving quan sat tye tgp Vung enét Hinh 2-29: Su phan chia cac vung quan sat cla ngudi lai Trén mét sé 6 té con ving quan sa t toan b6 cd thé chiém téi xp xi 80%, bao ham yting quan sat true tiép va ving quan sat gian tiép, Ngay nay mau (nhan ti hiét ké ving quan sat cho nguéi lai pha hop véi hinh c6 thé s# dung tiéu chu&n SAE J941 vé vide thiét lap khong gian ellip mat ngudi 14i xe theo toa dé 3 chiéu OXYZ nhu trén hinh 2-30. Khéng gian thiét lap trén co sé théng ké nhan trac, do vay cé thé dap ting cac chi tiéu trung binh cla ngudi 14i.82 COSOTHETKE OTO Hinh chigu eanh Hinh chis bing Hinh 2~30: Khong gian ellip mat nqudi lai xe (SAE J941) Viée sui dung khong gian ellip mat ngudi 14i xe, cho phép xdc dinh kha nang quan st ela ngudi Jai. Qua 46 06 thé xac dinh cae géc aH, aD IA cde géc gidi han cha ving quan sAt trén m&t phang thang dung (hinh 2-31a) trong méi én quan cha khung v6 xe 6 té con véi vi tri cla ngudi Jai. Khi d6 diém dat cla mat ngudi 14i cach diém R mt khoang 635 mm Véi géc nghiéng cla mat tya sau cla ghé 1A 28° (hinh 2-31b). Cac tia sing cia dén trén bang diéu khién khéng Anh hudng téi kha nang quan sft phia tritée cha ngwdi lai, vi tri vanh 14i khéng han ché kha- nang quan sat true tiép phia trudc. a) Xdc dinh gc gidi han vung quan sat ad b) X8c Ginh diém d&t cda khang gian ellip trén ot 6 con Hinh 2~31: Khong gian ellip trén 0 to. conChuang 2: CAG YEN GAU VE KY THUAT & St dung kh6ng gian ellip chon kha nang bé tri kinh truéc 6 t6 tranh * choi su phan chiéu anh sang cia dén chiéu sang trén 6 té buyt thanh phé. Trén hinh 2~32a 1a két cau bé tri guong cho cdc dang 6 t6 buyt truyén théng, anh sang bén trong xe cf thé anh hudng tdi mt nguéi Lai. Khi thay d6i két cffu va vi tri kinh c6 thé han ché téi da duge anh sang trong xe phan chiéu ti kinh trudéc tdi m4t ngudi lai (hinh 2-82b). Cae tiéu chudn thi nghiém danh gia vé ving quan sat dhigc, lau kinh quan sat néu trong cae tiéu chudn ISO: 3468, 3469, 5897, 5898, 6255, 9619. b) Hinh 2-32: Khéng gian ellip trén 6 to buyt thanh phé e) Vi khi héu Vi khi hau trong é t6 theo cach danh gia ca cae tiéu chudn quéc té bao gdm cdc thang sé: ~ Nhiét d6 khong khi téi wu trong 6 t 18 + 22°C, — Dé dm tugng di bén trong 6 té: 40 + 60%, — Téc dG t8i tu déng khéng khi trong xe 0,1 = 0,4 mvs, gid tri nhd tuong dng vdi nhiét 46 18°C, gia tri lon tung img vdi nhiét do 23°C, - D6 sach trong khéng khi cho phép: + theo higng CO, : 0 dén 0,17%, + theo lugng CO: 0 dén 0,01%; + theo lugng byi trong khong khi tiv 0 dén 0,001g/m* khong khi, khi t6c dd thay déi khong khf 0,6 + 0,35 m/min (mia hé 60 m*/h) tinh cho mét ngudi54 -_ COSOTHIETKEOTO Cac két cau dap ting diéu kién vi méi trudng bao gém: — Dé kin cla khung v6, ctia, — St dung ede tdim cdch nhiét cho cdc b6 phan cé nhiét dé cao: ding 6, két tan nhiét... - Quat thing gid, — Diéu hoa nhiét hai ché 46: nong va lanh. Anh hung 1én nhat dén chat lugng 46 sach khéng khi la nhiét do va 46 dm, diac biét trén 6 t6 chd ngudi. Dé duy tri cde diéu kién tigu chudn can thiét phai oé quat thong gid va digu hoa nhiét a6. P— D6 6n trong D6 Sn thudng duce tap hgp béi tiéng 6n cha cc cym don Ié. Anh hudng cua d6 én do két c&u 6 t6 phy thuée vao két cau cha céc tong thanh. Dé én géy nén do anh hudng cha: tae dong gay nén tit mat dung, a6 én bén ngoai méi trudng, do nguén rung déng tit dong co, quat gid, hé théng truyén luc, banh xe, do khi x4 thoat ra méi truéng bén ngoai, rung déng cua v6 xe..., Danh gia dé én chung cho toan xe dude xem xét theo hai chi tiéu: d6 én bén ngoai va 46 én bén trong. Dé én déi vdi moi trudng giao thong duge danh gid bing dé dn bén ngoai (trinh bay trong phan an todn mdi trudng). Cac tae dong cha dé én anh hudng tdi kha nang lam viée cla ngudi lai, gidm tién nghi cho hanh khéch trén 6 té, vA duge danh gia gua chi tidu dé én bén trong va thude linh vuc an toan cha dong. Viée do dé én trong chi yéu x4c dinh chat lugng méi trudng bén trong cud 6té. Dd én trong duge do tai budng lai cua Oté tai, bén trong cha 6 t6 con va 6 té buyt, khi 6t6 chuyén déng vdi van tic bang khoang 40% Yay (Ghi trén bang tablo}, véi 6 L6 con van t6e quy dinh tai 60 kav/h trén dudng thing tét va tée dé khéng déi. Cé4e diém do dé én trong dude xée dinh d6i vdi td bust 1a: 1 diém tai ché ngudi 14i, ngang tam du lai xe, hai diém tai gitta khoang banh khéch ngang tam ghé ngéi, hai diém sau xe ngang tam du hanh khach. Cac diém do duge mé ta trén hinh 2-33. Mat sd eia tri dé én cla ECE (1995) trong cho trong bang 2-9. Mét so quéc gia cho gia tri chung: + 85 dB(A) cho 6 ta c6 khéi luong tride van tai dén 1,5 tn, + 89 dB(A) cho 6 t6 cé khéi higng trude van tai lén hon 1,6 tén.Chuang 2: CAC YEU CAU VE K? THUAT 85 Hinh 2-33. Do dé én trong cua 0 bust D6 én bén trong ¢6 thé chia: — Neguén gay dn phy thude vao sé ving quay déng cd: khi x4 thodt ra méi trudng, va cham co hoc trong ding co, tiéng né cha dong eo dé trong, quat gi6.... — Nguén gay én phy thuéc vao téc d6 6 t6: va cham cha khéng khi véi khung vo xe, tiéng cha hé théng truyén luc, va dap cha banh xe trén nén dudng truyén vao trong xe, ... - Ngudn gay én phu thudc vao lién két két cdu 4 16: vé, hé treo, hé théng ldi, su khong can bang... Bang 2-9:G¥A TR] CHO PHEP CUA BO ON TRONG ién két khung Loald té Nam san xuat 6 én dB MI 66 con Trac 1-10-1983 82 M1: 6 to con Sau 1-10-1983 80 M2 s5t 82 M2>5t 82 N dling xa 16 hay jién tinh a2 N con lai 84 Dé han ché dd 6n trong phai: - Han ché tiéng én do cdc nguén ké trén, - Giam Am cho khoang budng 14i hay khoang hah khdch bing t&im c&ch Am, — Gidm cdc rung déng do két cau, — Thay déi 46 cing cha cdc bé ph4n dan héi,86 COSOTHIETKE OTO — Tranh gay nén cac tac dong cé Anh hung béi su céng hudng 4m thanh.... Trén co sd phan tich day dd cde yéu ciu cha mau 6 to thiét ké, nha thiét ké lua chon gidi phap két eu théa man ede yéu cdu cua tiéu chudn vé an toan cha déng. 2.2.3. An toan thu déng An toan thy d6ng bao gém cde dac tinh va chat lugng két cfu 6 to, a6 khi xy ra tai nan, dam bdo t6n that 1a it nhat. Cac nghién cttu vé tai nan giao théng cho thay: kha nang va cham 6 t6 theo cae ving mép bién ngoai cla n6 thudng xay ra vdi cde xde sudt va cham khac nhau. Dé thi phan bé xac sudt va cham cia cdc chuyén gia nghién citu vé tai nan giao théng cho trén hinh 2-34. Xac suaét va cham xay ra ldn nhét 6 ving phia trude, sau va phia bén ché ngdi ngudi 14i. Hinh 2-34: Xac su&t va cham theo cac hudng Cae va cham @ cac vung theo téc dé khae nhau cing ph4n bé khée nhau (hinh 2-35). Khi tée dQ thap xac sudt va cham lén 6 ving sau va ving ‘ung sau Xée sudt va cham {%]} bén, thudng xay ra do cdc ~— voonn nguyén nhan khach quan. 20 | Khi téc dé cao va cham 0 thutmg xdy ra 6 phia os pb D SDS ww A 50 trudée va gia tang theo tée Te dp tutang 61 khi va cham wee 2 an 6 6 to chuyen dong. Hinh 2~35: Xac suat va cham theo c&c hungChuang 2: CAC YEU CAU VEK? THUAT 87 Cac tai nan giao thong nay ¢6 thé gay tén hai dén con ngudi tham gia giao théng. Theo cac nha nghién cttu thi cé thé chia ra theo c4c mtic: ~ Mut 0 - Khong gay tén thuang cho con ngudi, ~ Mie 1- Tén thudng nhd, ~ Mute 2-Tén thong vita, ~ Mite 3-'Tén thudng nang, ~ Mite 4- Téng thutong rat nang, ~ Miic 5 - Tén thudng nghiém trong x4c suat séng s6t nhéd, ~ Mie 6 — Tén thuong rat nghiém trong khéng c6 kha nang song. C4c miic tén hai nay duge dung trong viée danh gid an toan thy déng voi con ngudi. Nhiém vu chinh cia an toan thu déng [a bao vé su s6ng con ngudi (trong va ngoai 6 t6) khi tai nan xdy ra d van tée cao khong an todn (chang han c&e van dé vé két cau khung vd 6 t6 theo quan diém khao sat va cham va bién dang trong cae tai liéu vé khung v6). Cac yéu té chinh cia an to&’n thu déng cho 6 ¢6 trinh bay trén hinh 2-36. ‘Dam bao an toan cho bén trong Ke ce bin php bao yé va han ché thuong tich khi xy ra tai nan d6i voi cae thanh vien trong xe [a that Dm bao an toan cho bén ngoai xe sao cho hau qua clia 6 16 a6) véi cdc thanh phan tham gia giao thong bén ngoai xe ta tt nhat, ké od nguoi di bd Hinh 2-36: An foan thu dong cla 6 to a) Céc tiéu chudn vé bdo vé con ngudi Trong giai doan hién nay théng qua cde hé thong tiéu chudn quéc té va cdc quée gia, cdc van dé an toAn an toan thu déng dang quan ly chat ché, tao diéu kién cho cAc san phdm trong nganh cong nghiép 6 té phyc vu con ngudi & mite dé cao hon. Cac tiéu chudn bao vé con ngudi ph4n lén thiét 14p cho 6 té con, ng&y nay cing da dan dan thiét lap va ap dung cho ca 6 t6 ché ngudi vA 6 16 tai.88 CaSO THIET KE OTO Tidu chudn quée té cia 6 td duce hinh thanh trén cd sé théa thuan quéc t& theo cdc quy dinh chat ché, déng théi phai ch4p nhan céc thi nghiém nhat dinh pho hgp véi tiéu chudn va c6 gia tri cho tat ca cdc quée gia tham gia thuc hién tiéu chudn. Tay thuéc vao diéu kién kinh té cia cac quéc gia, ving lanh thé 6 thé c6 c&e quy dinh cua riéng minh. Cac nha san xvat muén xuat khdu edn phai duoc thue hién theo quy dinh quée 8, quéc gia hay ving anh thé riéng. Quan niém vé bdo vé con ngudi khi nghién ct an toan thu déng trong cde hé théng tiéu chudn bao gém cac céng viée cén bao vé khi va cham va sau va cham, dtide miéu ta téng quat theo so dé cia hinh 2-37. Cac tiéu chudn vé bao vé con ngudi thiét lap theo cdc hé thing dang dude Ap dung réng rai: + ECE (Economic Cammission for Europe) — hinh thanh 1958 tai Geneve, + EEC (European Economic Community) — hinh thanh 1993 cho cae nude EU, ngay nay ky hiéu gon bang tiéng Anh la: EC, hé théng tiéu chudn ECE cing nim trong hé thing EC. + FMVSS (Federal Motor Vehicle Safety Standart) — tiéu chudn cua Mf. Noi dung tém t4t cha Tiéu chudn ECE lién quan tdi viée bao vé con ngudi trinh bay trong bang 2-10. Tinh than cia cdc tiéu chudin bao vé con ngudi trong 6 té khi xdy ra tai nan lam giaém thiéu tén tht cla con ngudi bang cach: ~ Han ché téi da su va cham cting véi cae bd phan eting cla cd thé é gay nén gay vé xuong (han ché mic 3, 4, 5, 6), ~ Dam bao khoang khéng gian cho phép dé con ngudi trong xe ¢6 kha nang duy tri su sOng (miic 3 trd lén), - Gidm thiéu kha nang gay thudng tich cho ]éi xe va ngudi trong xe bdi cdc co cu diéu khién, cdc bé mat trong ca vd xe va cde bé mat xung quanh con ngudi (trang bi n6i thét), ~ Dam bdo kha nang th4o dd nhanh cac cum dé gidm thdi gian edu hé con ngudi trong xe, — Han ché ti da xay ra chdy nd,Chuang 2: CAG YEU CAU VE KY THUAT AN TOAN THU BONG Bao vé céc than phan tham gia giao théng khae Bao v@ ngy dl bd, gui Gl xe may Két cau budng lai Két cu trong khung vb Kat cu ngoal hung v6 KET CAU AN TOAN NGOAI XE KHA NANG SONG CHO TAT CA THANH PHAN THAM GIA GIAO THONG Hinh 2-37: An toan thu dong va van dé bao vé con ngudi He thing ai, tii gia90 OSS THIET KE OTO Bang 2-10:NOl| DUNG TIEU CHUAN CUA ECE LIEN QUAN TO! VIEC BAO VE CON NGUOI atte Tom tat nQl dung tu chudn Ghi cha ECE R11 | Khoa cita va ban Ié treo cla ECE R12 | Han ché lyc va dap chinh dién voi xe va ngudi tai ee Rt idm tra chat lugng 0 edu day dai an toan ECE R17 | Lién két cla ghé ng6i véi san xe ECE R21 | Bé trindi that va vitri co cau diéu khién ECER25 | Tam tua dau cia ghé ngéi ECE R29 po ben ole bung Idi 6 t6 t&i cé tai trong toan b6 nhd hon ECE R32 -| Thitnghiém khung vd 6 t6 khi bi 6 t6 khac dam tir sau ECE R33 Két cu chiu lyc cla khung vi khong gian cho ngudi di trén xe khi bi va cham chinh dién ECE R34 Cac yéu cau thir nghigm cho vigc dam chin dién, cac yéu cau an toan vdi hé théng nhien ligu, dien ECE R36 | Cac yéu cu két cdu va an todn cho 6 t6 ché ngudi ECE R43 | Cac yéu cu déi vai kinh 6 to ECE R44 | Cac yéu cdu lap rap day dai an toan cho tré em ngéi trén xe ECE R58 vate ec eng bi bén ngoai bao vé chdng Iot ngudi ECE R61 Bao vé phia sau bu6ng lai 6 t6 tai ECE R66 | D6 bén olla khung v6 6 té chd nguéi loai lon ECE R80 | Cac yéu cdu cla ghé ngdi xe buyt theo do bén EGE R93 | Cac thiét bi bd tri phia dau xe chéng lot ngudi vao gdm xe ECE RO Xac nhgn cae kigu ola thiét bj bao ve con Nguoi khi bi va (ap dung cham chinh dién, ké ca v6i cdc loai xe Hybrid ‘tr 1996) ECE R94 | Bao vé con ngudi khi bi va cham ngang xe ECE R107 | 0 t6 cha nguai hai tangClatong 2: CAC YEU CAU VE KY THUAT ot 5) Bao vé ngwdi lai va ngudi ngéi trén xe vii 6 16 con Bao vé ngwdi lai trude chan thugng 1A muc dich cha an toan thu dong bén trong bao gém cac v&n dé chinh sau: — Cac bd phan dan héi bén trong cha kkhung v6 (bi tri cac bd phan co kha nang bién dang ciia truc lai, 1am mém cde bé mat dé giam ap Iye va dp), ~ Loai tri cdc vat ligu khi g4y vé tao dang nhon sde, eting, ~ Chéng vang cac manh vé do va dap cha kinh, — Lam mém cfc vat e6 thé gdy nén sat thuong véi ngudi khi bi va cham, - Gif chat ngudi ngdi khong bi vang khdi vi ri day dai, g6i dé déu, tua ghd), — Khod eda an toan chat ché khéng gy tu md cla (khung gid ban lé cia, ...), — Sti dung cac vat ligu mém gidm va dap .... a) bp MEHL ‘ Evropa - EHK R94 gd) Hinh 2-38: Thi nghigm theo tigu chuan ca ECE a), b), ), d) - Cac test thir nghiém Cac thit nghiém chinh danh gid chat ligng bao vé déi véi va cham eta 6 t6 con thes tiéu chudn cia: