Introduksiyon 1: Pagpili ng Batis ng Impormasyon,

Pagbasa at Pagbubuod ng Impormasyon

Hindi lahat ng mga impormasyong nakukuha ay mapagkakatiwalaan. Ang
social media, halimbawa, ay nag-aalok ng napakaraming impormasyon na
napakadaling i–download. Nasa atin na lamang kung ang mga ito ay agad-agad
pagkakatiwalaan lalo na ngayong wika nga ay panahon ng fake news.
Kaya kung mangangalap ng impormasyon, lalo na kung gagamitin sa
akademya, mainam na suriin at kilatising maigi ang panggagalingan ng mga
impormasyong hahanguin, sasaliksikin at tatanggapin.

1. Pagpili ng Batis (Sources) ng Impormasyon

Ang impormasyon ay mga bagong kaalaman na natanggap mula sa mga

nababasa, naririnig, at napapanood na napoproseso ayon sa sariling
karanasan. Maaari ding ang mga ito ay mga kaisipang nabubuo sa isipan o
representasyon at interpretasyon sa mga bagay sa paligid sanhi ng kaayusan,
laki, bigat, hugis, kulay, bilang at iba pa.
Ang mga impormasyon ay maaaring hinggil sa mga teorya, kuro-kuro,
datos, kaalaman, kahulugan, kilos, obserbasyon, persepsyon at iba pa. ang
salitang impormasyon ay kasingkahulugan ng salitang “katotohanan”. Ang
mas matibay na impormasyon ay mas pinaniniwalaan.
Sa pagpili ng impormasyon ay kailangang suriin nang maayos ang datos
at kaalaman (bagamat may tiyak na kani-kaniyang gamit, ang mga ito ay
mayroong konseptong magkaugnay). Ang kaalaman ay mga kaisipang
natutuhan bunga ng pagproseso ng impormasyon o maaaring natamo o
natanggap mula sa maraming naging karanasan. Samantala, ang datos ay
mga kaalamang kinokolekta, sinusuri, inuunawa at pinaglalaanan ng sapat
na panahon upang makabuo ng impormasyon.
Ang batis ng impormasyon ay nahati sa tatlong hanguan: ang hanguang
primarya, hanguang sekondarya, at hanguang elektroniko.
Ang hanguang primarya (primary sources) ayon kina Bernales, et al.
(2012) na ayon kina Mosura, et al. (1999) ay:
• Mga indibidwal o awtoridad
• Mga grupo o organisasyon tulad ng pamilya, asosasyon, union,
fraternity, katutubo o pangkat minorya, samahan, simbahan at
gobyerno.
• Mga kinagawiang kaugalian tulad ng relihiyon at pag-aasawa,
sistemang legal at ekonomik at iba pa, at
• Mga pambublikong kasulatan o dokumento tulad ng konstitusyon,
batas, kautusan, kontrata at ang lahat ng orihinal na tala, katitikan
sa korte, sulat, journal at talaarawan.
 Ang hanguang sekondarya (secondary sources) naman ay:

• Mga aklat tulad ng diksyunaryo, ensayklopidya, taunang-ulat o

yearbook, almanac at atlas
• Mga nalathalang artikulo sa journal, magasin, pahayagan at
newsletter
• Mga tesis, disertasyon at pag-aaral pisibiliti, nailathala man ang
mga ito o hindi, at
• Mga monograph, manwal, polyeto, manuskrito, at ipa pa.
Ang hanguang elektroniko o ang internet

• Sa ngayon ay ang internet ang itinuturing na pinakamalawak at

pinakamabilis na hanguan ng mga impormasyon o datos. Sa isang
click lamang ng daliri ay may mayamang impormasyon ka nang
makukuha. Halimbawa nito ay ang iba’t ibang aplikasyon at
platforms tulad ng YouTube, Google at Yahoo.

2. Pagbabasa
Ayon sa mga eksperto, ang bumabasa na may layuning matuto at
matandaan ang binabasa ay nakakapagbasa ng 250-350 salita kada minuto;
samantala, 400-700 salita naman ang kayang basahin ng isang naglilibang
lamang. Ito ay sapagkat walang kailangang tandaan ang mambabasang
maglilibang lamang.

Kahulugan ng Pagbasa
Sa palasak na pagpapakahulugan, ang pagbasa ay interpretasyon ng
mga nakalimbag na simbolo ng kaisipan. Isa itong pagpapakahulugan ng
mga nakatitik na sagisag ng mga kaisipan. Ang pagbasa ay pagtanggap ng
mga mensahe sa pamamagitan ng pagtugon ng damdamin at kaisipan sa mga
titik at simbolong nakalimbag sa pahina. Ito ay susi sa malawak na
karunungang natipon ng daigdig sa mahabang panahon. Ayon kay Arrogante
(2009), ang pagbabasa ay nakapagpapalawak ng pananaw at paniniwala sa
buhay, nakapagpapatatag sa tao na harapin ang mga hindi inaasahang
suliranin sa buhay. Kay Thorndike, ang pagbasa ay hindi pagbibigay-tanong
lamang sa mga salitang binabasa kundi pangangatwiran at pag-iisip.
Binaggit naman ni Toze na ang pagbasa ay nagbibigay ng impormasyon na
nagiging daan sa kabatiran at karunungan. Ito’y isang aliwan, kasiyahan,
pakikipagsapalaran, paglutas sa mga suliranin at nakapagdudulot ng iba’t
ibang karanasan sa buhay. Sa iba pang dalubhasa, sinasabing ang
pagbabasa ay proseso ng pagkuha at pag-unawa sa ilang anyo ng inimbak o
nakasulat na impormasyon o idea. Kadalasang kinakatawan ng ilang uri ng
wika ang mga idea na ito, bilang mga simbolo na sinusuri ng paningin o hipo
tulad ng braille.
Nagbabasa ang mga tao sanhi ng iba’t ibang kadahilanan. May
nagbabasa upang kumuha ng dagdag kaalaman o karunungan. Mayroon
ding nagbabasa dahil gusto niyang malaman ang nangyayari sa paligid at
ayaw niyang mapag-iwanan ng takbo ng panahon. Para naman sa iba, sila ay
nagbabasa upang maaliw o malibang sapagkat ang pagbabasa ay
nakakabawas ng pagkainip at pagkabagot na nararamdaman.
Ayon kay William S. Gray, ang tinaguriang Ama ng Pagbasa, may apat
nahakbang sa pagbasa: (1) pagbasa sa akda, (2) pag-unawa sa binasa, (3)
reaksyon sa binasa at (4) pag-uugnay ng mga dating kaalaman sa mga
bagong kaalaman mula sa binasa.

Mga Uri ng Pagbasa

Ang sumusunod ay ang limang uri ng pagbasa ayon kina Nucasa, et al.
(2014):
a. Masusing Pagbasa. Saklaw nito ang mapanuri at kritikal na pagbasa.
Nakatuon ito sa pag-aaral ng nilalaman at estruktura ng teksto. Dito ay
sinusuri at binibigyan ng wastong interpretasyon ang mga tiyak na detalye
ng isang akda. Sapagkat ang layunin ng mambabasa ay makabuo ng
konklusyon at ebalwasyon, walang puwang dito ang mabilis na
pagbabasa.
b. Masaklaw na Pagbasa. Ito ay pagbasang nakatuon sap ag-unawa sa
pangkalahatang nilalaman ng teksto. Hindi maaari dito ang pabaha-
bahaging pagbasa sa paksa sapagkat ito ay pag-aaral sa kabuoan ng isang
akda, at hindi sa mga tiyak o espisipikong detalye.
c. Tahimik na Pagbasa. mata lamang ang gamit dito. Hindi ito ginagamitan
ng bibig kaya di lumiluikha ng anumang tunog. Walang interaksiyon sa
pagitan ng bumabasa at nakikinig. Ito ay sariling pagbasa. nararapat
lamang ito sa mga silid-aklatan ng pamahalaan, kolehiyo o pamantasan
at sa mga lugar na katahimikan ang kailangan.
d. Mabagal na Pagbasa. Sapat na panahon ang kailangan sa pagbasang ito.
Umaayon ito sa pag-aaral ng gramatikang Filipino dahil tinatalakay rito
ang ugnayan ng salita sa mga salita sa loob ng pangungusap o mga
salitang bumubuo sa isang teksto kaya napakahalagang pagtuonan ng
interes ang mga salita sa akda. Hindi naman ito under time pressure na
pagbasa sa halip ay study speed kung tawagin, dahil ito ay ang unang bilis
sa pagbasa. nangunguna ito sa mga mambabasang mga artikulong
mahirap basahin o unawain.
e. Mabilis na Pagbasa. May dalawang uri ng pagbasa ayon sa bilis.
Scanning – ito ay tumutukoy sa pagkuha at pagpili ng mga
pangunahin at tiyak na detalyeng pangkaisipan sa akdang binasa. Ang
 paghahanap ng isang tiyak na impormasyon sa libro o anumang
babasahin ang halimbawa nito. Ito ay palaktaw-laktaw na pagbubuklat
sa libro at pag-ukol nang mabilisang pagsulyap sa binabasa. Nakatuon
ang mga mata ng mambabasa sa partikular na impormasyong
hinahanap sa isang tiyak na pahina ng materyal.
Skimming – ito naman ang tawag sa pinaraanan at
pinakamabilis na pagbasang magagawa ng isang tao. Binubusisi muna
ng mambabasa ang kabuoan ng aklat bago tuluyang basahin. Ito ay
pahapyaw na pagbasa sa kabuoan ng seleksyon at nilalaktawan ang
mga detalyeng hindi masyadong mahalaga. Layunin nitong makuha
ang pangkalahatang impresyon o kaisipan na nakalahad sa akda.

3. Pagbubuod ng Impormasyon
Isa sa pinakamahirap na linangin sa mga mag-aaral sa kakayahang
komprehensyon ang pagbubuod. Minsan ay hindi malinaw o kung minsan
ay malawak ang pagbubuod nila palibhasa’y isinasagawa nila ito sa
pamamagitan ng pangongolekta ng mga detalye na hindi naman nila alam
isaayos.
Ang pagbubuod ay isang paraan ng pagpapaikli ng anumang teksto
o babasahin. Ito ay paglalahad ng mga kaisipan at natutuhang
impormasyong nakuha sa tekstong binasa. Ito ay hindi sulating orihinal,
hindi ito kailangang maging sariling akda. Wala ritong isasamang sariling
opinion o palagay hinggil sa paksa. Ang isasaad lamang dito ay kung ano
ang nasa teksto. Kaya kailangang panatilihin ang mga bianggit na
katotohanan o mga puntong binigyang-diin sa akda.
Sa pagbubuod ay kinukuha lamang ang pinakamahahalagang
kaisipan ng teksto. Kung maikling kuwento ang binubuod o nilalagom,
kailangan ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari. Hindi dapat
padampot-dampot ang pagpapahayag ng mga bahagi. Kailangang maging
malinaw ang pagpapahayag. Kung ang teksto naman ay isang ekspositori,
maaaring ilahad ang mga dahilan at katwirang ginamit upang maayos at
mabisa ang paglalahad.

Pamantayan sa Pagsulat ng Buod

Tunghayan sa ibaba ang pamantayan sa pagbubuod ayon kay Bernales
(2012):
1. Basahing mabuti ang buong akda upang maunawaan ang buong diwa
nito
2. Tukuyin ang pangungusap na nagpapahayag ng pangunahin at
pinakamahalagang kaisipan ng talata
3. Isulat ang buod sa paraang madaling unawain
4. Gumamit ng sariling pananalita
5. Hindi dapat lumayo sa diwa at estilo ng orihinal na akda

Halimbawang Teksto

Orihinal Buod
Ang K to 12 ay pinaluwag at Ang K to 12 ay dinisenyo
pinagyaman, research-based upang lumikha ng kapaki-
at learner centered na pakinabang na mamamayag
kurikulum. Dinisenyo ito na makapag-aambag sa lalong
linangin ang mag-aaral na pag-angat ng maunlad,
magkaroon ng malusog na makatarungan, at
pag-iisip at pangangatawa; makataong lipunan; ng
may matatag na mamamayang
pagpapahalagang moral at magpapahalaga at mag-
may paninindigang iingat sa kagandahan ng
espiritwal; may sapat na kalikasan at kinabukasan.
kaalaman at kakayahan
hinggil sa walang-hanggang
pagtuklas ng karunungan at
pagkamit ng mga pangarap;
nakapag-iisip nang
mapanuri at nakasasagot ng
komplikadong mga
problema; nakapag-aambag
sa lalong pag-angat ng
maunlad, makatarungan, at
makataong lipunan;
ikinararangal na siya’y
Filipino; at pinahahalagahan
at iniingatan ang
kagandahan ng kapaligiran
para sa kinabukasan.
Introduksiyon 2: Pagsasalin, Pagpaparapreys
(Paraphrasing) at Pagbabalangkas
Karamihan sa mga tekstomg naususlat hinggil sa iba’t ibang disiplina ay nasa
wikang Ingles. Sa mga mananaliksik sa wikang Filipino ay nagiging dagdag na
pasanin ito, kung hindi man, sagabal na maituturing ito. Sanhi nito, isang
pangangailangan sa mga mananaliksik ang malawak na kaalaman sa
pagsasalin. Pangangailangan din ang kahusayan sa pagpaparapreys at
pagbabalangkas.

1. Pagsasalin
Maraming awtor ang nagbigay ng kaniya-kaniyang pakahulugan
tungkol sa pagsasalin. Ang pagsasaling-wika ay paglilipat sa
pinagsalinang wika (target language) ng pinakamalapit na katumbas ng
diwa o mensaheng isinasaad sa wikang isinasalin (source language). Sa
kaniyang Mga Hamon sa Pagsasalin sa Filipinas (2002), sa pagbanggit
nina Constantino, et al. (2013), sinasabi ni Almario na ang mga tagasalin
sa kasalukuyan ay kalahok sa pagpapakinis sa wikang Filipino bilang
wika ng karunungang akademiko. Sa kaniya namang Responsableng
Pagsasalin (2002), sa pagbanggit pa rin nina Constantino, et al. (2013),
sinasabi ni Mandia na sa gawaing pagsasalin ay napakaimportante na
mabigyang-halaga ang tamang gamit ng Filipino bilang kulturang
pagkakakilanlan ng mga Filipino. Ang pagpapahalaga sa wika, dagdag
niya, ay paggalang at pagkilala sa kulturang Filipino.

Ayon kay C. Rabin (1958):

… translation is a process by which a spoken or written utterance
takes place in one language which is intended and presumed to
convey the same meaning as previously existing utterance in another
language.

Ayon naman kay Nida (1966):

… translation consists in producing in the receptor language the
closest natural equivalent of the message of the source language, first
in the meaning and secondly in style.

Kung lalagumin ang mga naibigay na kahulugan, ganito ang maibibigay

na kahulugan sa Filipino ayon kay Bernales (2012): Ang pagsasaling-wika ay
paglilipat sa pinagsasalinang-wika ng pinakamalapit na katumbas sa diwa at
estilong nasa wikang isinasalin. Mahigpit na isinasaad dito na ang isinasalin ay
ang diwa at hindi ang salita. Ang kahulugang leksikal ng isang salita ay malimit
na nagbabago kapag ito’y nagiging bahagi na ng pangungusap o napasama sa
idyomatikong pahayag. Napakalaking ambag sa ikapagtatamo natin ng iba’t
ibang karunungan sa iba’t ibang larangan na maisalin sa Filipino ang mga
kaalaman at karunungang nakalimbag sa mga banyagang wika.

Mga Katangiang Dapat ay Taglay ng Isang Tagasalin

1. Kadalubhasaan sa TL at SL. Mapanganib kapag kakarampot lamang ang

kaalaman ng tagasalin sa alinman sa TL o SL. Ang kakulangan ng
kaalaman sa grammar ng dalawang wikang kasangkot ay maaaring
magbunga ng hindi maayos na salin. Idagdag pa, kailangan din ang
kaalaman sa wastong gamit, pagbubuo at pagsusunod-sunod lalo na kung
ang isasalin ay mga akdang pampanitikan.
2. Sapat na kaalaman sa kulturang kinabubuhulan ng dalawang bangsang
kasangkot sa pagsasalin. Ang kultura ay ipinapahayag sa pamamagitan
ng wika. Dahil dito, isang katotohanan na minsan ay may mga teksto na
napakahirap isalin dahil walang tiyak na katumbas sa kultura ng TL ang
konseptong inihahayag sa SL. Bunga nito, kung walang sapat na
kaalaman sa kultura ng dalawang wikang kasangkot sa pagsasalin,
masaklap na kabiguan ang kalalabasan ng salin.
3. Ganap na kaalaman sa paksa. Ang kaalaman sa paksang isinasalin ay
plus factor, wika nga, para sa isang tagasalin. Kung ang kaligirang
iniikutan ng paksa ay alam na alam ng tagasalin, higit niyang masasapol
ang pinakalamalapit na pamamaraan kung paano ilalahad ang kaniyang
salin.

Mga Paraan ng Pagsasalin

Ayon kay Newmark (sa pagtalakay nina Miclat (2002), Almario (2003), at
Astorga at Nucasa (2010), may walong paraan ng pagsasalin:

Salita-sa-salita. Ito ay isa-sa-isang pagtutumbas ng salita (word-for-word)

Halimbawa: One day (Isang araw)
I saw (Ako’y nakakita)
One bird (Isang ibon)
Flying (Lumilipad)

Literal. Ang pahayag sa SL ay isinasalin sa pinakamalapit na grammar ng

pagkakabuo sa TL.
Halimbawa:
You give but little when you give of your possessions.
Kaunti lamang ang iyong ibinigay kung ito’y mga ari-arian lamang.

Adaptasyon. Itinuturing itong pinakamalayang pagsasalin dahil kung minsan

ay malayuo na ang salin sa orihinal; ang mga pangunahing punto lamang kasi
ng wikang isinasalin ang dinadampot at siyang ipinapahayag sa TL. Gamitin ito
sa pagsasa-Filipino ng mga dayuhang telenobela. Ang mahahalagang punto
lamang sa telenobela ang kinukuha at ibinabagay sa kultura, katangian,
panahon at lugar ng TL.
Malayang Salin. Kabaliktaran ito ng literal na salin dahil hindi isinasaalang-
alang dito ang estrukturang gramatikal.
Halimbawa:
You give but little when you give of your possessions.
Kung ang ibinigay mo’y material lamang, ang handog mo’y
kakarampot lamang.

Matapat na Salin. Ang salin ay sisikaping maging eksakto o katulad na katulad

ng kahulugang kontekstwal ng orihinal.
Halimbawa:
Our Father who art in heaven
Holy be Your Name
Your Kingdom come
Your will be done on Earth
as it is in heaven
Ama naming sumasalangit Ka
Sambahin ang Ngalan Mo
Mapasaamin ang kaharian Mo
Sundin ang loob Mo dito sa lupa
para ng sa langit.

Semantikong Salin. Ang tuon ng pagsasalin na ito ay ang kasiningan o

estitikong katangian ng akda: ang tunog at ang ritmo, at ang natural na daloy.
Halimbawa:
Idyomatikong Salin. Ang diwa o ang kahulugan at hindi ang ayos o estruktura
ang siyang isinasaalang-alang.
Halimbawa:
Royal blood dugong bughaw
Burning the oil lamp nagsusunog ng kilay
Wooden heart pusong bato

Komunikatibong Salin. Katulad ito ng semantkong salin. Ang kaibahan

lamang, ang TL ang binibigyang tuon dito. Kailangang tanggapin ng mambabasa
sa TL ang salin at ito’y lubos lamang niyang magagawa kung naiintindihan niya
ang salit at ang wika.
Halimbawa:
“You’re not fit to be a person!” “Di ka bagay maging tao!”
Said the fairy to Kara. Suddenly, a Sabi ng Diwata kay Kara. Biglang
Strong wind blew. The cotton umikot ang malakas na hangin.
Clung to Kara’s body. Kara run Dumikit ang mga bulak sa buong
And run, away from the hut. katawan ni Kara. Nagtatakbo siya
palayo.

Mula sa “Unang Unggoy” (The First

Monkey”) ni Rene O. Villanueva sa
Astpora at Nucasa (2010)

Mga Uri ng Pagsasalin

Sa aklat na Pagbasa, Pagsulat at Pananaliksik nina Astorga at Nucasa
(2010) ay binaggit ang sumusunod na uri ng pagsasalin:

Pagsasaling Teknikal. Pagsasalin sa larangan ng agham,

kalikasan, lipunan at iba pang disiplinang akademiko na
nangangailangan ng angkop na espesyalisadong wika.

Pagsasaling Pampanitikan. Ito ay pag-aangkop ng akdang

pampanitikan sa panibagong kalagayang pampanitikan na nagtataglay rin
ng mga katangian, estilo at himig ng akdang pampanitikan.

Hakbang sa Aktwal na Pagsasalin

Ayon pa rin sa pagtalakay nina Astorga at Nucasa (2010), ang sumusunod
ay mga mungkahi ni Larson para sa aktwal ba pagsasalin ng akda:

1. Basahin nang paulit-ulit ang teksto. Pansinin ang kaisipan ng bawat

malalaking bahagi o kabanata upang malaman ang kaisipang nais
iparating sa kabuoan. Minsan, lalo na sa mga tekstong wika nga ay
malalalim, sa unang pasada ng basa ay hindi agad makukuha ang
kaisipang nais iparating. Makatutulong sa tagasalin na masapol ang
kaisipang nais iparating kapag paulit-ulit niyang basahin ang teksto.
 2. Pagsusuri. Hanapin at pag-aralan ang mga salitang nagtataglay ng
mahahalagang ideya. Suriin ang pagkakabuo ng mga kaisipan. Paano ito
sinimulan? Paano ito winakasan? Paano nagkakaugnay-ungay ang mga
elemento ng pangungusap? Pag-aralan ang mga salita o katagang
tutumbasan kung ano ang tiyak na gamit nito sa pangungusap.

3. Paglilipat. Isaisip na hindi sapat ang pagsasaling-literal. Kailangang

alamin ang tiyak na kahulugan ng salita at ang intensiyon ng paggamit
nito. Alamin kung alin ang mga tayutay, idyoma at iba pang pahayag.
Bigyang-pansin ang mga kayariang gramatikal sa mga pahayag.

4. Pagsulat ng burador.
Pagsulat ng unang burador. Pag-ukulan muna ng pansin ang
kahulugan. Pagkatapos na maunawaan ang kahulugan ay saka isulat ang
katumbas na kahulugan sa paraang natural. Huwag munang gaanong
pansinin ang impormasyon sapagkat maaari naman itong idagdag
pagkatapos.
Pagsasaayos ng unang burador. Bayan muna ng ilang araw ang
ginawang salin. Tinatawag ito ng iba na “pagpapatulog”. Ginagawa ito
upang sakali mang magkaroon ng bagong pananaw at ideya tungkol sa
ginawang pagsasalin ay magagawa pa ito. Sa pagsasaayos ng unang
burador ay dapat na isaalang-alang ang maling grammar, maling ayos,
maligoy na mga salita, malabong salita at estilo. Suriin din ang naging
kahulugan kung mayroon bang nabawas, nadagdag, naiba o walang
kahulugan? Pansinin kung ang diwang nais ipahayag ay malinaw na
naisalin. Tingnan kung may mga salitang malalim na hindi mauunawaan
ng pinag-uukulang antas ng mga mambabasa. Pagaanin ang balangkas
ng pangungusap na maaaring Malabo o nakalilito sa mambabasa.
Pagsulat ng ikalawang burador. Balikan at muling isagawa ang mga
hakbang sa pagsasaayos ng unang burador. Gawin ito ng dalawa o higit
pang beses, o hangga’t sa pagtaya ay hindi pa ganap na makinis ang salin.
Pangwakas na pagsusulat. Pagkatapos ng masusing pagsusuri,
kung sa pagtaya ay makinis na ang salin, maaari nang gawin ang
pangwakas na pagsulat.

Pangkalahatang Patnubay sa Pagsasalin

1. Ang isinasalin ay hindi ang mga slaita kundi ang kaisipan.
2. Basahing mabuti at may pang-unawa ang tekstong isinasalin.
3. Suriin kung ang teksto ay idyoma/patalinghaga o nasa karaniwang
pagpapahayag.
4. Bawat pangungusap ay isalin ayon sa taglay nitong diwa.
5. Markahan ang bawat salita o bawat pariralang may kahirapang tapatan.
6. Maging “consistent” sa pagtutumbas ng salita; sikaping isang salin
lamang ang itutumbas sa isang salitang isinasalin.
7. Gamitin ang mga ekspresyon/terminolohiyang dayuhan kung walang
katumbas sa TL.
8. Basahing paulit-ulit ang ginawang salin. Tiyaking makinis ang bawat
pangungusap at di nasalungat ang mga tuntuning panggramatika.

2. Parapreys o Hawig (Paraphrase)

Nangangahulugan ito ng pagsasabing muli ng nakunga ideya mula
sa ginamit na sanggunian gamit ang sariling pangungusap. Maaari itong
tingnan bilang salin ng orihinal na pinagmulan ng ideya o kaya ay
pagpapasimple ng etkstong binasa upang mas madaling maunawaan ng
babasa. Tulad ng direktang sipi, ang mga material na pinarapreys ay
kailangang sundan ng dokumentasyong nakapaloob sa ginawang hawig
(Arrogante, 2009).
Gumawa ng pagpaparapreys kapag:

• Nais gumamit ng mga impormasyon sa nowtkard at umiwas sa

panggagaya
• Nais iwasan ang masyadong paggamit ng direktang sipi
• Nais gamitin ang sariling boses sa paglalahad ng impormasyon
Halimbawa:
Orihinal:
Ang wikang English, Matematika, Siyensya, at Physical
Education ay pawing itinuro rin sa basic education, ngunit ngayo’y
bahagi rin ng kurikulum sa kolehiyo sa ilalim ng K to 12, sa porma ng
Purposive Communication na esensiya ay English for Academic
Purposes; Mathematics in the Modern World; Science and Technology
for Society; at Physical Education. Samakatwid, nararapat lamang
na may Filipino at Panitikan din sa kolehiyo, sa diwa ng pagiging
patas at holistikong paghubog na siyang dapat na ikintal sa General
Education (Departamento ng Filipino, DLSU - Manila, 2018)
Parapreys o Hawig:
Ayon sa Departamento ng Filipino ng DLSU-Manila (2018), ang
English, Matematika, Siyensya, at Physical Education ay itinuro rin
sa basic education, ngunit bahagi rin ng kurikulum sa kolehiyo sa
 ilalim ng K to 12; kaya sa diwa ng pagiging patas at holistikong
paghubog ay nararapat lamang na may Filipino at Panitikan sa
kolehiyo.

3. Pagbabalangkas
Ang pagbabalangkas ay Sistema ng isang maayos na paghahati-hati
ng mga kaisipan, kaalaman at datos ayon sa tataluntuning lohikal na
pagkakasunod-sunod bago ganapin ang paunlad na pagsusulat. Ito ang
pinakakalansay ng isang sulatin na nagsisilbing hulmahan ng
kalalabasang porma ng isang katha. Nagsisilbi rin itong gabay sa
matalinong pag-abante ng bawat puntong tatalakayin. Ayon sa mga
eksperto, sinasabing kapag ang isang manunulat ay nakapaghanda ng
isang matalinong balangkas para sa isang kathain at maluwag na naidaos
niya ang panimula, nangangalahati na siya sa sinusulat dahil alam na
niya kung ano-ano pa ang mga dapat na sasabihin.
May kahirapan din ang paghahanda ng balangkas. Kinakailangang
pagbuhusan ng manunulat ng matalinong pag-iisip ang lahat ng aspekto
at anggulong tutunguhin ng kaniyang isusulat hinggil sa paksa. Ito ay
sapagkat ang balangkas ang nagbibigay-hudyat sa paghahati niya ng mga
kaisipan.
Nababahagi sa tatlong kategorya ang balangkas: dibisyon, seksyon
at sub-dibisyon. Ang dibisyon ay pinananadaan ng mga Bilang Romano (I,
II, III, IV, V, atb); ang seksyon ay pinanandaan ng malalaking titik ng
alpabeto (A, B, C, D, E, atb); at ang sub-dibisyon ay ng Bilang Arabiko (1,
2, 3, 4, 5, atb). Kung minsan, may paghahati pa sa sub-dibisyon na ang
maliliit na titik ng Alpabeto (a, b, c, d, e, atb) ang ginagamit na pananda.
Ganito ang karaniwang kinalalabasang porma ng isang balangkas:

I. Introduksiyon
A. Layunin ng Pananaliksik
B. Kahalagahan ng Paksa
C. Kasaysayan ng Paksa
II. Diskusyon (o katawan ng sulatin)
A. Unang Puntong Dapat Talakayin
1. Kaunlaran ng Puntong ito
a. (isang aspektong pampaunlad)
b. (iba pang aspektong pampaunlad)
2. Pagpapalawak sa kaunlarang ito
a. (isang aspektong pampalawak)
b. (iba pang aspektong pampalawak)
B. Pangalawang Punto
 C. Pangatlong Punto
III. Konklusyon

Sa pagbabalangkas, mahalaga ang pagbuo muna ng isang tesis. Bale

punong kaisipan itong isinapangungusap na nagpapahayag ng isang palagay na
nangangailangan ng katiyakan. Ito ang magpapahiwatig sa layunin at sa saklaw
nang iuunlad ng sulatin. Patnubay itong susukat sa kaisahan at kaugnayan ng
balangkas at ng sulatin.
Ang balangkas ay inuuri sa tatlo: una ay ang papaksang balangkas na
mga punong kaisipan lamang na isinulat sa salita o parirala; pangalawa ay ang
papangungusap na balangkas na binubuo ng mahahalagang pangungusap na
sadyang mga bahagi na ng sukatin; at pangatlo ay ang patalatang balangkas na
binubuo ng grupo ng mga pangungusap na nagbubuod sa mga gagawing talata.
Dapat tandan na ang unang ginawang balangkas na sinasaligan habang
sumusulat ay hindi pa ang pinal na kalalabasan ng katha. Ito ay maaari pang
mabago habang ang pagsulat ay umuunlad o kaya ay ayon sa hinihingi ng
panahong may kinalaman sa paksa.

Ilang Tagubilin sa Pagbabalangkas

Mahalagang napaplano ang anumang sulatin sapagkat nagagabayan nito
ang pagsusulat. Mapasisimulan lamang ang pagbabalangkas kung
naumpisahan nang mangalap ng material sapagkat ang mga deskripsyon nito
mismo ang magagamit na mga pangunahing punto at mga pansuportang detalye
sa paghahati-hati ng mga paksain mula sa pangkalahatang pagtalakay tungo sa
mga espisipikong detalye.
Para maging makabuluhan ang pagpaplano ng sulatin, sundin ang
sumusunod na tagubilin:
1. Lohikal na ayusin ang mga tala at gamitin ang mga ito na preliminaryong
material sa pagbuo ng balangkas.
2. Repasuhin ang pamaksang pahayag dahil maaaring may biglang maisip
na pagbabago gawa ng patuloy na pananaliksik ng mga karagdagang
impormasyon.
3. Irebisa ang balangkas ayon sa mga bagong natuklasang kaisipan o
kaalaman.