Professional Documents
Culture Documents
Kontrata Mbi Franshizën Dhe Faktoringun
Kontrata Mbi Franshizën Dhe Faktoringun
Kontrata Mbi Franshizën Dhe Faktoringun
Hyrje
Koncepti i Franshizës është relativisht i ri për Kosovën. Franshiza ka filluar të bëhet pjesë e ekonomisë së
vendit gjatë dekadës së fundit. Më së pari është prezantuar nga franshizat e huaja (McDonald’s) dhe
akoma konsiderohet si lloj i biznesit të huaj. Karakteristika kryesore e franshizave është se aktualisht
nuk ka rregullim ligjor specifik për to. Disa dispozita të marrëveshjeve të franshizave gjenden në disa
ligje të veçanta siç janë ligji për mbrojtjen e konkurrencës. Për këtë arsye, marrëveshja e franshizës
shpesh përmban elemente të kontratave të tjera siç janë kontrata e shitblerjes, kontrata e licencës,
kontrata e qirasë, kontrata e distribuimit, kontrata e huasë, kontrata mbi vepër etj. Prandaj, përveç
rregullave të përgjithshme të Ligjit për Marrëdhënie të Detyrimeve, aplikohen edhe ligjet e veçanta (lex
specialis) të cilat qeverisin çështjet që përfshijnë këto kontrata të franshizës. Përkundër faktit se akoma
nuk ka legjislacion specifik që rregullon franshizat, megjithatë mund të identifikohen disa elemente
kryesore të kontratës së franshizës. Përmbajtja dhe konfigurimi i kontratave të franshizës është ndikuar
në masë të madhe nga praktika afariste dhe rregullat për mbrojtjen e konkurrencës.
Natyra dhe fushëveprimi i të drejtave që burojnë nga kontratat e franshizës dhe marrëdhënia mes
palëve të kontratës së franshizës
Përkufizimi
Nuk ka ndonjë përkufizim ligjor të marrëveshjeve të franshizës. Një përkufizim mund të nxjerret nga ligji
për mbrojtjen e konkurrencës dhe nga literatura. Nga këndvështrimi i ligjit për mbrojtjen e
konkurrencës, franshizë nënkupton një marrëveshje vertikale ku njëra palë, franshizë dhënësi i ofron
palës tjetër franshizmarrësit në këmbim të një apo më shumë pagesave, të drejtën e përdorimit të
franshizës që përfshinë pakon e të drejtave të pronësisë industriale dhe intelektuale për qëllime
prodhimi dhe/apo marketingu të produkteve apo shërbimeve të caktuara. Pakoja e të drejtave të
pronësisë intelektuale dhe industriale përfshinë emrat dhe markat tregtare apo shenjat, know-how,
modelet, dizajnet, të drejtat e autorit, njohuritë industriale apo patentat për përdorim dhe distribuim të
produkteve të kontratës tek shfrytëzuesit e fundit.
Marrëveshja e franshizës është një marrëveshje e ndërlikuar dhe përbëhet prej shumë elementeve të
cilat duhet të negociohen paraprakisht në një të ashtuquajtur ‘’pako të marrëveshjes’’. Elementet
kryesore të kësaj marrëveshje janë:
Burim materiali: Civil Law Forum for South East Europe: Collection of Studies and Analyses, First
Regional Conference, Cavtat 2010, Volume III
Dhënia e të drejtave për të përdorë franshizën, metodat afariste, know-how (kjo e fundit
përfshinë të drejtat e pronësisë intelektuale dhe industriale);
Dhënien e të drejtës për përdorimin dhe/apo distribuimin e produkteve, përfshirë shitjen e
produkteve (kontratë distribuimi) në një territor të caktuar;
Dhënien e të drejtës për shfrytëzimin e pakos të të drejtave të pronësisë intelektuale dhe
industriale në lidhje me emrin, markat tregtare, shenjat, modelet, dizajnet, të drejtat e autorit,
njohurinë industriale apo patentën;
Ofrimin e asistencës komerciale dhe teknike gjatë kohëzgjatjës së kontratës së franshizës;
Kontrollimin e përdorimit të franshizës;
Pagesën e tarifës financiare të drejtpërdrejtë apo të tërthortë të franshizës-pagesat për
dhënësin e franshizës.
Përveç këtyre, palët mund të merren vesh edhe për çështje tjera siç janë ekskluziviteti, klauzola e nën-
franshizës etj. Për vlefshmërinë e kontratës së franshizës duhet të plotësohen kushtet e përgjithshme
dhe të veçanta të kontratave të cilat burojnë nga Ligji për Marrëdhënie të Detyrimeve.
Në një kontratë të franshizës të dy palët janë të barabarta dhe të pavarura nga njëra tjetra pasi që të
dyja palët veprojnë në emër dhe dobi të vet. Është një kontratë sui generis dhe pa emër meqë nuk
parashihen dispozita specifike në lidhje me këtë kontratë, prandaj palët janë të lira që me vullnetin e
tyre të lirë të përcaktojnë formën dhe strukturën e kontratës dhe t’ia përshtatin atë nevojave specifike
afariste. Dispozitat imperative të Ligjit për Marrëdhënie të Detyrimeve dhe çfarëdo ligji tjetër të veçantë
duhet të merren parasysh nga palët kontraktule, dhe në mungesë të rregullimit ligjor në lidhje me një
çështje specifike në kontratë, ligj për palët është vet kontrata.
Sipas literaturës, një klasifikim i kontratave të franshizës mund të bëhet sipas objektit të tyre. Sipas këtij
kriteri, kontrata e franshizës mund të jetë:
franshizës duhet të lidhet për një periudhë më të gjatë kohore. Marrëveshjet e franshizës mund të
lidhen për një kohë të caktuar dhe një kohë të pacaktuar. Marrëveshjet e franshizës të cilat lidhen për
një kohë të caktuar, ndërpriten në ditën e fundit të paraparë në marrëveshje, përveç nëse palët janë
marrë vesh ndryshe apo nëse parashihet ndryshe me ligj. Nëse palët vazhdojnë ta zbatojnë kontratën në
mënyrë reciproke edhe pas skadimit të afatit të paraparë në kontratë konsiderohet se palët kanë lidhë
marrëveshje të franshizës për një kohë të pacaktuar. Palët mund të merren vesh për ripërtërirjen e
marrëveshjes së franshizës dhe mund të ri-negociojnë tarifat dhe kushtet tjera kontraktuale, dhe këto
negociata duhet të ndodhin para datës së skadimit të paraparë në kontratë.
Marrëveshjet e franshizës të cilat lidhen për një kohë të pacaktuar, sipas LMD-së mund të ndërpriten
nga cilado palë në çfarëdo kohe duke i dhënë njoftim palës tjetër në një kohë të arsyeshme për qëllimin
e ndërprerjës, dhe palët këtë mund ta bëjnë duke i cekur ose mos i cekur arsyet për ndërprerje të tillë.
Çështjet financiare
Sipas praktikës afariste, marrësi i franshizës duhet t’i paguaj dy lloje të tarifave:
Gjatë përcaktimit të tarifave të franshizës merren parasysh edhe politikat fiskale të vendit të marrësit të
franshizës pasi që fitimet nga franshiza tatimohen.
Varësisht nga objekti i kontratës së franshizës, dallojnë edhe obligimet dhe të drejtat reciproke të
palëve. Shumica e obligimeve të cilat i përmban marrëveshja e franshizës konsiderohen si të
domosdoshme për mbrojtjen e të drejtave të pronësisë intelektuale/industriale apo për ruajtjen e
identitetit dhe reputacionit të rrjetit të franshizave.
- Obligimet parakontraktuale
- Gjatë kohëzgjatjës së kontratës
- Pas ndërprerjës së kontratës.
Burim materiali: Civil Law Forum for South East Europe: Collection of Studies and Analyses, First
Regional Conference, Cavtat 2010, Volume III
Para lidhjës së kontratës, dhënësi i franshizës ka për obligim që marrësin e franshizës ta pajisë me
informacione të nevojshme në lidhje me biznesin e vet dhe përvojën e vet, rrjetin e franshizave dhe
përvojën në treg, know-how relevante, të drejtat e pronësisë intelektuale/industriale, kushtet financiare
dhe kushtet e tjera të kontratës (obligimi parakontraktual). Një detyrim i tillë buron edhe nga LMD.
- Obligimi për t’i dhënë të drejta marrësit të franshizës në metodat afariste apo know-how që
janë të nevojshme për të zhvilluar biznesin sipas marrëveshjes së franshizës;
- Obligimi për t’i dhënë të drejta marrësit të franshizës për të përdorë dhe distribuojë produkte,
përfshirë shitjen e produkteve në një territor të caktuar (qytet, regjion, shtet etj.);
- Obligimi për t’i dhënë marrësit të franshizës të drejtën për të përdorë të drejtat që burojnë nga
prona intelektuale/industriale;
- Obligimi për t’i ofruar marrësit të franshizës asistencë komerciale apo teknike gjatë kohëzgjatjës
së kontratës.
- Obligimi për t’i dhënë marrësit të franshizës informacione gjatë tërë kohëzgjatjës së kontratës
së franshizës në lidhje me zhvillimet më të reja në treg, produktet e reja, karakteristikat e tyre,
çmimet dhe kushtet etj.
- Obligimi për të kontrolluar përdorimin e franshizës nga ana e marrësit të franshizës gjatë tërë
kohëzgjatjës së franshizës.
FAKTORINGU
Njësojë sikurse te kontrata e franshizës, as për faktoringun nuk ka ndonjë rregullim specifik ligjor.
Bashkë me kontratën e franshizës konsiderohen si kontrata moderne komerciale që gjejnë përdorim të
gjërë. Është kontratë pa emër që është zhvilluar nga praktika afariste dhe qeveriset kryesisht nga
legjislacionet në fushën e të drejtës bankare dhe financiare.
Kuptimi i faktoringut
Marrëveshja e faktoringut është një marrëveshje e arritur mes njërë palë që njihet si Shitësi apo Ofruesi
i të drejtave dhe palës tjetër të njohur si Faktor sipas të cilës ofruesi shet dhe i kalon borxhet (arkëtimet)
e veta që dalin nga marrëveshjet e shitblerjes së mallrave/shërbimeve të lidhura me personat e tretë në
këmbim të pagesës me qëllim të financimit të biznesit të vet.
Edhe marrëveshja e faktoringut është një marrëveshje e ndërlikuar dhe përbëhet prej elementeve të
ndryshme:
Nga literatura dhe praktika afariste mund të thuhet se palë në kontratë të faktoringut janë:
- Shitësi apo ofruesi i të drejtave- mund të jetë çdo person fizik apo juridik apo entitet që ka të
drejtë të lidhë kontratë dhe të hyjë në transaksione të tjera ligjore;
- Debitori – mund të jetë çdo person fizik apo juridik që ka aftësi ligjore për të hyrë në
marrëveshje dhe transaksione tjera ligjore,
- Faktori- duhet të jetë person juridik, një bankë ose institucion tjetër financiar- i regjistruar dhe i
licencuar për të kryer veprime faktoringu.