Κωνσταντίνος Γ.

Σταλίδης

Ο “Κώδηξ της Ιεράς Μητροπόλεως Σωζοπόλεως’'

Σωζόπολίς 1904 έως 1906
 A . Πρόλογος

Ο "Κώδηξ τής ‘Ιερας Μητροπόλεως Σωζοπόλεως” εναπόκειται σήμερα

στον ιερό ναό της Παναγίας Ρευματοκρατοϋσης, στην κωμόπολη Γέφυρα Θεσ­
σαλονίκης 1.
Ο κώδικας αυτός ανήκε στην κοινότητα της Σωζοπόλεως της Ανατολικής
Ρωμυλίας, η οποία ήταν έδρα της πάλαι ποτέ Ιεράς Μητροπόλεως Σωζοαγα-
θουπόλεως^.
Η Σωζόπολη3 (Σωζόπολις, Σωζούπολις, Σωζούπολη, Ζόπολη, Ζώπολη κ.
ά.) της Ανατολικής Ρωμυλίας είναι πόλη των δυτικών παραλίων του Εύξεινου

1. Παπαθεοδώρου Εμμανοιηίλ, Μέτρες Σωζούπολη Γέφνρα, (χ. τ.), 1991, σ. 62-64.

2. Για την Ιερά Μητρόπολη Σωζοπόλεως και τους εκάστοτε μητροπολίτες, βλ. ενδεικτ., Παπα-
δοπούλου Χρυσοστόμου Α., ”Αι επαρχίαι του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως κατά τους Μέ­
σους Χρόνους”, Επίστημονίκή Επετηρίς του Πανεπιστημίου, εν Αθήναις 1923, τ. ΙΗ’ (1922-1923),
σ. 23, Γερμανού, μητροπολίτου Σάρδεων, ’’Επισκοπικοί κατάλογοι των επαρχιών της Ανατολικής
και Διπικής Θράκης”, θρακικά, τ. 6(1935), σ. 37-135, Σταμούλης Μιλτ., "Συμβολή εις την ιστορίαν
των Εκκλησιών της Θράκης”, Θρακικά, τ. 14(1940), σ. 171-173, Δελικάνη Καλλινίκου, Πατριάρχη
κών εγγράφων τόμος τρίτος, εν Κωνσταντινουπόλει 1905, σ. 956, Κωνσταντινίδη Μ., ”Η Σωζόπο-
λις ως επισκοπή και μητρόπολις”, ΑΘΓΑΘ, Αθήναι 1939-1940, τ. ΣΤ’, σ. 24, Παπαϊωαννίδου Κ. Δ.,
Ιστορία της εν Πόντω Απολλωνίας - Σωζοπόλεως. (Από της ώρύσεώς των μέχρί σήμερον), Θεσσα­
λονίκη 1933, σ, 154-155, Τσακοπουλου Αιμ., ’’Επισκοπικοί κατάλογοι κατά τους κώδικας των υπο­
μνημάτων του Αρχειοφυλακίου του Οικουμενικού Πατριαρχείου”, Ορθοδοξία, έτ. ΑΑ', τεύχ.
A ’ (Οκτώβριος - Δεκέμβριος 1956), σ. 417-452, έτ. AB ', τεύχ. Α’(Ιανουάριος - Μάρτιος 1957), σ. 77-
92, έτ. AB ', τεύχ. Β * (Απρίλιος - Ιούνιος 1957), ο. 171-186, έτ. ΛΒ ', τεύχ. Γ ‘ (Ιούλιος - Αύγουστος
1957) , σ. 317-332, έτ. ΛΒ', τεύχ. Δ'(Οκτώβριος - Δεκέμβριος 1957), σ. 461-484, έτ. ΑΓ', τεύχ.
Α'(Ιανουάριος - Μάρτιος 1958), σ. 12-35, έτ. ΑΓ',τεύχ. Β'(Απρίλιος - Ιούνιος 1958), σ. 150-173,
έτ. ΑΓ ', τεύχ. Γ ' (Ιούλιος - Αύγουστος 1958), σ. 281-304, έτ. ΑΓ ', τεύχ. Δ ' (Οκτώβριος - Δεκέμβριος
1958) , σ. 395-426, έτ. ΑΔ ', τεύχ. A ' (Ιανουάριος - Μάρτιος 1959), σ. 12-35, έτ. ΑΔ ', τεύχ. Β ' (Απρί­
λιος - Ιούνιος 1959), σ. 167-199, έτ. ΑΔ', τεύχ. Γ'(Ιούλιος - Αύγουστος 1959), σ. 337-358, Φιλιπ-
παίου θεοκλήτου, ’’Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως Επισκοπαί και Επίσκοποι (1833-1960)”, Θε­
ολογία, τ. ΑΑ ' (Αθήναι 1960), σ. 238-250, 333-369,529-551, τ. AB ' (Αθήναι 1961), σ. 73-90,79, (ό­
που κατάλογος μητροπολιτών Σωζοαγαθουπόλεως).
3. Για την ιστορία της Απολλωνίας - Σωζοπόλεως, βλ. ενδεικτικά την παρακάτω ελληνική βι­
βλιογραφία: Σακκελίωνος I., 'Ίωάννου E' και Ιωάννου Ζ* των Παλαιολόγων χρυσόβουλλον περί
της κατά την Σωζόπολιν μονής Προδρόμου”, ΔίΕΕΕ, Αθήναι 1885, τ. 2, σ. 609-621, Παπαδοπούλου
276 Κωνσταντίνος Γ. Σταλίδης

Πόντου (βόρ. πλάτος 42θ, 31', μήκος 25θ, 25 ' )4, η οποία με το όνομα
Cosonoä (Sozopol) ανήκει σήμερα στη Βουλγαρία.
Η Σωζόπολη παρουσιάζεται στην Ιστορία με το νέο χριστιανικό της όνομα
από τις αρχές του 4ου μ. X. αιώνα, όπου στο έργο Ανωνύμου "Περίπλους" α­
ναφέρονται, ανάμεσα στα άλλα, και τα εξής: "[...] ’Από δέ Άγχιάλου είς
’Απολλωνίαν πόλιν, την νυν Σωζόπολιν λεγομένην, έχουσαν καά λιμένας
δύο5, στάδιοι ρπ’ [=180], μίλια κδ ' [=24] [...]"®. Το έτος 431 μ. X. μνημονεύεται
ως Σωζόπολις στα πρακτικά της Ιεράς Συνόδου της Νίκαιας, όπου αναφέρεται:
"[,..] ’Αθανάσιος έπίσκοπος τής κατά Δευελτόν καί Σωζόπολιν ύπέγραψα
[...]"’.
Η Σωζόπολη είναι η συνέχεια της αρχαίας ελληνικής πόλεως Απολλωνία,

- Κεραμέως Α., ’Ή εν τω νησίω Σωζοπόλεως βασιλική μονή Ιωάννου του Προδρόμου και η τύχη
της βιβλιοθήκης αχπής”, Βυζαντίνά XQOVLxà, Ί(ϊ900), σ. 661-695, X" Δανιήλ Δημητρίου, Από Βόν­
νης εις Σωζόπολιν ή το ναυάγιον και η διάσιοσις ημών εν πάση λεπτομέρεια, εκό^όοντος Κωνστ. Δ.
Κωνστανηνίδου, βιβλιοπώλου, εν Βάρνη 1905, Πασχάλη Π. Δ., ”Δύο Άνδριοι Εθνομάρτυρες Ιε-
ράρχαι. Κορώνης Γρηγόριος και Σωζουπόλεως Παΐσιος”, Θεολογία, εν Αθήναις 1930, τ. 8, σ. 35-
44, ΠαπαϊωαννΙδου Κ. Δ., Ιστορία της εν Πόντω Απολλωνίας - Σωζοπόλεως. (Από της ιδρύσεώς
τίον μέχρι σήμερον), θεοοαλονίκη 1933, Παπαϊωαννίδου Κ., "Γεωγραφική περιγραφή Σα)ζοπόλεως
της Βορείου Θράκης", θρακικά, τ. 1, τεύχος Γ' και Δ', Αθήναι 1928, σ. 318-325, Παπαϊακιννίδου
Κ., "Η Σωζάπολις κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν", θρακικά, τ. 3(παράρτημα), Αθήναι 1931, σ.
49-52, Παπαϊωαννίδου Κ., "Ο φυσικός λιμήν της Απολλωνίας - Σωζοπόλειος πάλαι και νυν 570 π.
X. - 1930", Θρακικά, τ. 2, Αθήναι 1929, σ. 284-294, Παπαϊωαννίδου Κ., "Προοθήκαι εις το "Περί
φυσικού λιμένος της Σωζοπόλεως", Θρακικά, τ. 2, Αθήναι 1929, σ. 485-486, Κωνσταντινίδου Κ., "Η
Απολλωνία. Σωζόπολις νυν καλουμένη", Θρακικά, τ. 3, Αθήναι 1932, σ. 150-171, Κωνσταντινίδου
Μαργ„ ’Ή Απολλωνία (Σωζόπολις νυν)", ΑΘΓΛΘ, τ. 22, Αθήναι 1957, σ. 169-189, Κωνσταντινίδου
Μ„ "Η Σωζούπολις ως επισκοπή και μητρόπολις", ΑΘΛΓΘ, τ. 6, Αθήναι 1939-1940, σ. 24, Στάγκου
Ν. - Σαλονικίδη Γ., "Ο θρακικός Αγυάν", ΑΘΛΓΘ, εν Αθήναις 1962, τ. 27, σ. 209-279, Στάγκου Ν.
Π., "Η κήρυζις της επαναστάσείος εις Αν. Ρωμυλίαν", εφ. Ελληνικός Βορράς, Θεσσαλονίκη (24-03-
1974), σ. 7-8, Βαφειάδου Βαλασίας, "Ενδιαφέρουσες σελίδες της ιστορίας της Σωζοπόλεως", Θρα·
κικά,σειρά δεύτερη, Αθήναι 1980-1981,τ. 3,σ. 12-41, Παπαθεοδώρου Εμμ., Μέτρες Σϋύζονπολη Γέ­
φυρα, 1991. Εκτός από την παραπάνω, υπάρχει και άλλη ελληνική βιβλιογραφία, υπάρχει ακόμη
και πλούσια βουλγαρική και ξένη βιβλιογραφία, αλλά δεν αναφέρομαι σ' αυτήν, επειδή ο χώρος εί­
ναι περιορισμένος.
4. Παπαϊωαννίδου Κ., "Γεωγραφική περιγραφή Σωζοπόλεως", ό. π., σ. 318.
5. Για το λιμάνι της Σιυζοπόλεως βλ., Παπαϊωαννίδου Κ., "Ο φυσικός λιμήν της Απολλωνίας
- Σωζοπόλεως πάλαι και νυν 570 π. X. - 1930”, Θρακικά, τ. 2, Αθήναι 1929, σ. 284-294, Παπαϊω­
αννίδου Κ., "Προσθήκαι εις το "Περί φυσικού λιμένος της Σωζοπόλεως", Θρακικά, τ. 2, Αθήναι
1929, σ. 485-486.
6. Anonymi, Periplus Ponti Euxeni (έκδ. A. Diller, The tradition of the Minor Greek Geographers,
1952), 84-87, Kusev Alexandär - Gjuzelev Vasil, Bälgarski strednobekovnigradove i kreposti, Varna
1981, τ. Γ, σ. 389 (στα βουλγαρικά).
7. Πρακτικά των Αγίων και Οικονμ£νικών Σ'υνόδων, έκδοσις Καλύβης Τιμίου Προδρόμου Ιε-
ράς Σκήτης Αγίας Αννης, Άγιον Όρος, Θεσσαλονίκη 1981, τ. Α', σ. 493(587).
Ο “Κώδηξ της Ιεράς Μονής Σωζοπόλεως" 277

την οποία είχαν αποικίσει, κατά τα τέλη του 7ου π. X. αιώνα (610 π. Χ.)«, Έλλη­
νες άποικοι από τη αρχαία ιωνική πόλη Μίλητο, όπως χαρακτηριστικά αναφέ­
ρει ο Κλαύδιος Αιλιανός (170-235 μ. X.): "[.·.] Καί ’Αναξίμανδρος δέ ήγήσα-
το τής ές ’Απολλωνίαν έκ Μιλήτου άποικίας [...]"’. Επίσης, για το παραπά­
νω γεγονός, πληροφορούμαστε και από το έργο Ανωνύμου "Περίπλους" (αρχές
του 4ου μ. X. αι.), όπου εκτός από τα άλλα αναφέρονται και τα εξής: "[...] Ταύ-
την τήν ’Απολλωνίαν πόλιν κτίζουσιν είς τούς τόπους έλθόντες οί Μιλήσι-
01 πρύ πεντήκοντα έτών τής Κύρου βασιλείαςίθ [...Γ'^^ ενώ, αρκετά αργότε­
ρα, ο Στέφανος Βυζάντιος (6ος μ. X. αι.) αναφέρει γι’ αυτήν: "’Απολλωνία - β'
έν νήσφ πρός τή Σαλμυδησσφ, άποικία Μιλησίων καί ‘Ροδίων" *2,
Κατά τη περίοδο της Ελληνικής Αρχαιότητας, της Ρωμαϊκής, Βυζαντινής,
και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά και γενικώς κατά τη χριστιανική περίο­
δο, είναι πόλη, η οποία διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο και είναι ζωντανή σε κά­
θε εποχήΐ3.
Η Σωζόπολη, τμήμα ανέκαθεν της Μείζονος Θράκης, με τη συνθήκη του Βε­
ρολίνου, το έτος 1878, είχε ενσωματωθεί στην αυτόνομη Ανατολική Ρωμυλία, η
οποία μετά την πραξικοπηματική προσάρτησή της από τους Βουλγάρους (06-
09-1885)14 περιήλθε πλέον στα όρια του νέου Βουλγαρικού Κράτουςΐ^.
Και παλαιότεραΐβ, αλλά κυρίως μετά τη σύμβαση του Νεύγύ (14/27-11-1919)1’
για την ελληνοβουλγαρική μετανάστευση και την επακολουθήσασα ανταλλαγή
των πληθυσμών, πολλοί κάτοικοι τής Σωζοπόλεως κατά διαστήματα εγκαταλεί­
πουν την αρχαία πατρίδα τους και εγκαθίστανται σε διάφορα ελλαδικά μέρη, ενώ
πολλοί παρέμειναν στην πατρίδα τους, όπου κατοικούν ακόμη μέχρι και σήμερα
εκεί.
Κατά το έτος 1925, οι περισσότεροι κάτοικοι της Σωζοπόλεως μεταναστεύ-

8. Apolonia, Bälgarska Akademia na Nauklte, Sofia 1963, σ. 1 (στα βουλγαρικά),

9. Aelianus, Varia Historia, 3,17.
10.0 βασιλιάς των Αχαιμενιδών (Περσών) Κύρος Β ' ο Μέγας (μεταξύ 590 και 580 π.
X. έως ± 529 π. X.).
11. Anonymi, Periplus Ponti Euxeni, ó, π., 84-87, Kusev Alexander - Gjuzelev Vasil, BSIgarski
srednobekovni gradove i kreposti, 6. π„ τ. Γ, σ. 389 (στα βουλγαρικά).
12. Στέφανος Βυζάντιος, 106, βλ. και Ηρωδιανός, έκδ. Lentz, ΑειψΙα 1867, τ. 1, σ. 295.
13. Παπαϊωαννίδου Κ. Δ., Ιστορία, ό. π.
14. Νικολαΐδου Αθαν., Ορ/ανικός νόμος της Ανατολικής Ρωμυλίας, μεταφρασθείς εκ του Γαλ­
λικού, Φιλιππούπολις 1879.
15. Παπαϊωαννίδου Κ. Δ., Ιστορία, ό. π., σ. 64-69, Βαφειάδου Βαλ., "Ενδιαφέρουσες σελίδες",
ό. π., σ. 35.
16. Παπαϊωαννίδου Κ. Δ., Ιστορία, ό. π. σ. 83.
17. Μηλιώτη Παν. Δ., Η εν Νεϋγύ σύμβασις της ελληνοβονλγαρικής μετανασκύσεως της Idfll
Νοεμβρίου 1919 χαι η &ραρμογή αυτής, Θεσσαλονίκη 1962.
278 Κωνσταντίνος Γ. ΣταλΙδης

ουν στην Ελλάδα και, μετά από σχετική περιπλάνησή τους (Καρά Μπουρνά-
κι'8, Χαρμάνκιοϊ), 231 οικογένειες Σωζοπολιτών εγκαθίστανται οριστικά το έ­
τος 1927 στην κωμόπολη Γέφυρα (Τόψιν) Θεσσαλονίκης”.
Λίγο αργότερα, μερικές οικογένειες απ’ αυτούς αναχωρούν από εκεί και εγκα­
θίστανται στο χωριό Νέα Σωζόπολη Χαλκιδικής.
Επίσης Σωζοπολίτες είναι εγκατεστημένοι και σε διάφορα άλλα μέρη της
Ελλάδας (Θεσσαλονίκη, Αθήνα, Αλεξανδρούπολη, Κιλκίς, Ευξεινούπολη,
Έδεσσα).
Μετά τη αναχώρηση των Σωζοπολιτών από τη πατρίδα τους (1925) και την
εγκατάστασή τους, ως προσφύγων πλέον, στη σημερινή κωμόπολη Γέφυρα, κά­
ποιος Σωζοπολίτης, ο οποίος είχε φέρει μαζί του τόν κώδικα, τον παρέδωσε
στην εκκλησία του χωριού, όπου και φυλάσσεται μέχρι σήμερα.

Β '. Τα στοιχεία (η ταυτότητα) του κώδικα

Τα στοιχεία του κώδικα είναι τα παρακάτω:

Ι.Τίτλος
Στο πρώτο εσώφυλλο (και μοναδικό) και στην πρώτη σελίδα είναι γραμμέ­
νος ο τίτλος του κώδικα:

1/ "ΚΩΔΗΞ^θ
2/ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ
3/ ΣΩΖΟΠΟΛΕΩΣ
4/ΣΥΣΤΗΘΕΙΣ ΑΡΧΙΕΡΑΤΕΥΟΝΤΟΣ ΤΟΥ ΠΑΝΙΕΡΩΤΑΤΟΥ
ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ
5/ ΣΩΖΟ/ΑΓΑΘΟΥΠΟΛΕΩΣ
6/ΚΥΡΙΟΥ ΚΥΡΙΟΥ
7/ΔΩΡΟΘΕΟΥ ΧΡΗΣΤΙΔΟΥ21

18. Το πρώτο πλοίο με τους πρόσφυγες πλέον Σωζοπολίτες είχε αναχωρήσει από την Σωζόπο­
λη, στις 15/28 Αυγούστου 1925, ενώ το δεύτερο στις 14/27 Νοεμβρίου 1925 (Παπαΐιοαννίδου Κ. Δ.,
Ιστορία, ό. π., σ. 95). Σύμφωνα με μαρτυρία της Ζαφειρούλας Τσαρούχα - Σταλίδη, το δεύτερο
πλοίο είχε αφιχθεί στο Καρά Μπουρνάκι, στις 06/19 Δεκεμβρίου 1925, ημέρα του Αγίου Νικολάου.
19. Παπαϊωαννίδου Κ. Δ., ίστορία, 6. π., σ. 95-96,128-129, Μαραβελάκη Μ - Βακαλοπούλου
Α., At ποοσφυγικαί εγκαταστάσεις εν τηπεοιοχή Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1955, σ. 264-268, Βα-
φειάδου Βαλ., "Ενδιαφέρουσες σελίδες", ό. π., σ. 40.
20. Οι αριθμοί - εκθέτες, με την κάθετο μπροστά από κάθε σειρά, δείχνουν αλλαγή στίχου, σει­
ράς στο κείμενο και τον σχετικό αριθμό τους.
21.0 μητροπολίτης Δωρόθεος Χρηστίδης ποιμαίνει την Ιερά Μητρόπολη Σωζοαγαθουπόλεως
το χρονικό διάστημα 1904-1917. Το χρονικό διάστημα 1917 έως 17 Ιανουαρίου 1919 ο Δωρόθεος
ο “Κώδηξ της Ιερός Μονής Σωζοπόλεως" 279

8/ Έν δτει, α^δ ', [1904] κατά Σεπτέμβριον.

9/ Αναγνώστης Παρασκευόπουλος
ιθ/ Σωζόπολις 6/ΧΙ/19Ο4·’22.

Ο τίτλος του κώδικα είναι γραμμένος ως εξής; στο επάνω μέρος είναι ζω­
γραφισμένος με μαύρη μελάνη δικέφαλος αετός. Τα φτερά του ανοιγμένα σκε­
πάζουν στο άνοιγμά τους τα γράμματα. Τα δυο κεφάλια του αετού, τα οποία
φέρουν από μια κορώνα, εκτείνονται μέχρι τα γράμματα Ω και Η της λέξεως
ΚΩΔΗΞ (Φωτ. 1).
Τα γράμματα αυτής της λέξης είναι κεφαλαία κόκκινα, με μαύρο περίγραμ­
μα, και τα άκρα της περικλείονται σε κόκκινες ακτίνες μισού ήλιου, οι οποίες
τείνουν προς τα επάνω, δηλαδή προς τα κεφάλια και τα φτερά του δικέφαλου
αετού.
Τα γράμματα της δεύτερης σειράς (ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ) είναι
κεφαλαία άσπρα, με μαύρο περίγραμμα.
Τα γράμματα της τρίτης σειράς (ΣΩΖΟΠΟΛΕΩΣ) είναι κεφαλαία μαύρα, με
ροζ περίγραμμα, και είναι γραμμένα όλα σε φόντο ροζ, που έχει σχηματιστεί με
λεπτές παράλληλες γραμμές, και πιάνουν όλο το μήκος της λέξης.
Τα γράμματα της τέταρτης σειράς (ΣΥΣΤΗΘΕΙΣ [...] ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ)
είναι κεφαλαία μαύρα.
Τα γράμματα της πέμπτης και έκτης σειράς (ΣΩΖΟ/ΛΓΑΘΟΥΠΟΛΕΩΣ
/ΚΥΡΙΟΥ Κ/ΟΥ) είναι κεφαλαία με κόκκινη μελάνη.
Τα γράμματα της έβδομης σειράς (ΔΩΡΟΘΕΟΥ ΧΡΗΣΤΙΔΟΥ) είναι μαύρα,
με κόκκινο περίγραμμα. Τα αρχικά Δ και X του ονόματος και του επωνύμου εί­
ναι πολύ μεγάλα και επάνω σ’ ατπά είναι γραμμένα και τα υπόλοιπα γράμμα­
τα. Τα γράμματα στις τρεις τελευταίες σειρές είναι μικρά και μαύρα.

2. Περιγραφή
Ο κώδικας δεν σώζεται ολόκληρος. Σώζονται εκτός από τα δύο εξώφυλλά

γίνεται μητροπολίτης Νικοπόλεως, είτα Κολωνίας [(Φιλιππαίου θεοκλήτου, "Εκκλησίας Κωνστα­

ντινουπόλεως Επισκοπαί και Επίσκοποι (1833-1960)", Θεολογία, τ. ΛΑ'(Αθήναι 1960), σ. 361)].
Προηγουμένως, είχε διατελέσει μητροπολίτης Βίζύης και Μηδείας (Φεβρουάριος 1900 - Ιανουάριος
1904), Βελεγράδοον (1887- Φεβρουάριος 1900), Ικονίου (26 Αυγούστου 1885 -1887), Κορυτσάς (03
Ιουνίου 1875 - 26 Αυγούστου 1885) [(Φιλιππαίου Θεοκλήτου, "Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως
Επίσκοποί και Επίσκοποι (1833-1960)", Θεολογία, τ. ΑΑ ' (Αθήναι 1960), σ. 353, 365, τ. AB ' (Αθή-
ναι 1961)], σ. 79, 82, Σταμούλης Μιλτ., ’’Συμβολή εις την ιστορίαν των Εκκλησιών της Θράκης”,
Θρακι,κά, τ. 14(1940), σ. 173. Για τον μητροπολίτη Δωρόθεο, βλ. ενδεικτ., Παπαϊωαννίδου Κ. Δ.,
Ιστορία, ό. π., σ. 83.
22. Κώδηξ τής Ίεράς Μητροπόλεως Σωζοπόλεως, φ. α (Σεπτέμβριος 1904).
280 Κωνσταντίνος Γ. Σταλίδης

Φωτ. 1. «ΚΩΔΗΞ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ»

ο “Κώδηξ της Ιεράς Μονής Σωξοπόλεως" 281

του μόνο ένα εσώφυλλο στην αρχή του, και εν συνεχεία δεκατέσσερα φύλλα. Τα
υπόλοιπα φύλλα, όσα είχε, έχουν σκιστεί, όπως δείχνουν τα απομεινάρια τους.
Ο κώδικας είναι χαρτώος και έχει τη μορφή βιβλίου με τις εξής διαστάσεις:
μήκος 0,50 και πλάτος 0,35 εκ. Τα φύλλα του, από χοντρό χαρτί πολυτελείας,
είναι ριγωμένα οριζοντίως με σαράντα οκτώ (48) γραμμές. Πάνω - πάνω υ­
πάρχει μια χοντρή οριζόντια γραμμή και κάτω απ’ αυτήν δύο λεπτότερες και
παράλληλες προς αυτήν.
Τα δύο εξώφυλλά του είναι δερμάτινα και στις άκρες τους είναι επενδεδυ-
μένα με χαλκό. Χαλκός υπάρχει και στη μέση, όπου, όπως φαίνεται, υπήρχε
κλειδαριά, για να κλειδώνει ο κώδικας. Με χαλκό έχουν επενδυθεί και τα άκρα
της ράχης του κώδικα.
Οι εναπομείνασες σελίδες του, είκοσι οκτώ όλες - όλες (28), είναι μετρημέ­
νες με αριθμούς από 1-28. Οι περιττοί αριθμοί βρίσκονται στο επάνω δεξιό μέ­
ρος του φύλλου, όπως βλέπουμε, ενώ οι άρτιοι στο επάνω αριστερό.
Στο εσωτερικό του πρώτου εξωφύλλου, επάνω αριστερά, υπάρχει μια ετικέ­
τα (διαστάσεις 0,8Χ0,5,8 εκ.) σε παλιά σλαβική γραφή, στην οπαία γράφεται:

ΗΟΟΗΦΈ ΕΑΥΑΡΚΙ. PHTJlEFb

ΑκφίΒΗβρΗΟ - HpywecTBemca
<I>a6pHKa sa κηβχοεη ctokh

ByflATIECTL·

HO ΡΟΛΒ1»Ρ3ΗΗ JIHCTA llbHA

7792

Όπως φαίνεται από τα παραπάνω, ο κώδικας έχει γίνει στη Βουδαπέστη,

στο εργοστάσιο του Ιωσήφ Έντουαρντ Ρίγκλερ^λ

3. Χρονολόγηση
Ο κώδικας έχει στον τίτλο του τη χρονολογία α^δ' (1904) και ειδικότερα 6
Νοεμβρίου 1904 (6/ΧΙ/19ΟΙ)24.

23. Η μετάφραση του κειμένου της ετικέτας είναι η παρακάτω; "Ιωσήφ Έντουαρτ ΡΙγκλερ/ Με­
τοχικό - εταιρικό εργοστάσιο/ για χάρτινα είδη/ Βουδαπέστη/ No/ TIS/ll τιμή".
24. Κώδηξ τής ‘Ιεράς Μητροπόλεως Σωξοπόλεως, φ.α(1904). θα πρέπει ο "γραφεύς" του τίτ­
λου να έχει κάνει λάθος στην καταγραφή του μήνα και αντί ένατος (Κ), όπως αναφέρεται στο πρώ­
το πρακτικό (με ημερομηνία 06-09-1904), να έχει γράφει από παραδρομή ενδέκατος (XI).
282 Κωνσταντίνος Γ. Σταλίδης

Το πρώτο πρακτικό έχει ημερομηνία 6 Σεπτεμβρίου 190425, ενώ τελευταία η­

μερομηνία (20 Μαΐου 1905) του κώδικα είναι σε επιστολή της Ιεράς Μητροπό­
λεως Φιλιππουπόλεως, η οποία έχει καταχωρισθεί στην τελευταία σελίδα που
σώζεται26.

4. Τόπος γραφής
Ο κώδικας έχει γραφεί στη Σωζόπολη (αρχαία Απολλωνία) της Ανατολικής
Ρωμυλίας. Η μαρτυρία του τόπου βρίσκεται σε όλα σχεδόν τα κείμενα, τα ο­
ποία υπάρχουν στον κώδικα.
Πρώτη μνεία της λέξης Σωζούπολις γίνεται στον τίτλο του κώδικα (06-09-
1904)27 και τελευταία στο τελευταίο έγγραφο του κώδικα (20 Μαΐου 1905)2«.

5. Τρόπος γραφής και γραφικοί χαρακτήρες

Ο κώδικας έχει γραφεί με καφετιά μελάνη της εποχής και αναγνωρίζονται
σ’ αυτόν δυο γραφικοί χαρακτήρες. Ο πρώτος από φ.1 έως φ. 10 και ο δεύτερος
από φ. 10 έως φ. 28. Και οι δύο γραφείς είναι καλλιγράφοι και ορθογράφοι.

6. Τρόπος αποδόσεως του κώδικα και εκδοτικά σημεία

Το κείμενο του κώδικα έχει αποδοθεί κατά διπλωματικό τρόπο, όπως είναι,
δηλαδή με τα ορθογραφικά λάθη, τα διάφορα είδη γραφής των λέξεων της επο­
χής και, γενικώς, δεν έχει γίνει καμιά αλλοίωση στο κείμενο αυτό.
Για τη απόδοση του κώδικα χρησιμοποιούνται τα παρακάτω εκδοτικά ση­
μεία:
6.1. φ. σημαίνει το φύλλο του κώδικα, στο οποίο είναι καταγεγραμμένο το
κείμενο.
6.2. φ.α. σημαίνει τη σελίδα 1 (εσώφυλλο) του κώδικα, στην οποία είναι κα­
ταγεγραμμένο το κείμενο.
6.3. φ. 1, φ. 2... σημαίνει τη σελίδα 1,2... του κώδικα, στην οποία είναι κα­
ταγεγραμμένο το κείμενο, και ούτω καθεξής.
6.4. * Ο αστερίσκος αριστερά από τη λέξη δηλώνει ότι το πρώτο γράμμα της
λέξης πρέπει να γραφεί με κεφαλαίο γράμμα, επειδή είναι κύριο όνομα.
6.5. 1/. Οι αριθμοί-δείκτες με την κάθετο μπροστά από κάθε σειρά δείχνουν
αλλαγή σειράς στο κείμενο και τον σχετικό αριθμό της.

25. Κώδηξ τής Ίερύς Μητροπόλεως Σωζοπόλεως, φ. 1(06- 09-1904).

26. Κώδηξ τής Ίερδς Μητροπόλεως Σωζοπόλεως, φ. 28(20-05-1905).
27. Κώδηξ τής 'Ιερός Μητροπόλεως Σω^πόλεως, φ. α(19Ο4).
28. Κώδηξ τής "Ιερός Μητροπόλεως Σωζοπόλεως, φ. 28(20-05-1905).
Ο “Κώδηξ της Ιεράς Μονής Σωζοπόλεως” 283

6.6. [...]. Οι αγκύλες με τις τρεις τελείες ανάμεσα δηλώνουν ότι μια ή περισ­
σότερες λέξεις είναι δυσανάγνωστες. Αυτό δηλώνεται και με σχετική παραπο­
μπή. Επίσης, δηλώνουν ότι παρεμβάλλεται κενό (χωρίς σχετική παραπομπή).
6.7. [ ]. Μέσα στις αγκύλες προστίθεται ό,τι λείπει από το κείμενο.
6.8. ( ). Μέσα στις παρενθέσεις περικλείεται ό,τι είναι παραπανίσιο στο κεί­
μενο.
6.9. (;). Το ερωτηματικό μέσα σε παρενθέσεις δηλώνει αμφιβολία για την ορ­
θότητα της αποδόσεως και, γενικώς, αμφιβολία.

Γ'. Πίνακας περιεχομένων των κειμένων του κώδικα^’

Στα κείμενα, τα οποία περιλαμβάνονται στον κώδικα αυτόν, καταγράφο­

νται γενικώς όλα, όσα αφορούν στην καλύτερη λειτουργία των κοινοτικών
πραγμάτων της Σωζοπόλεως.
Τα περιλαμβανόμενα στον κώδικα κείμενα, σε περίληψη, είναι τα παρακά­
τω:
1. φ. α. (εσώφυλλο), Σεπτέμβριος 1904, Σωζόπολις. Αναφέρεται ο τίτλος του
κώδικα, ο τίτλος της Ιεράς Μητροπόλεως Σωζοπόλεως, ο τίτλος και το όνομα
του μητροπολίτη Σωζοαγαθουπόλεως Δωροθέου Χρηστίδου, ο χρόνος κατα-
στρώσεως του κιόδικα (Σεπτέμβριος 1904) και ο "γραφεύς” του κώδικα Ανα­
γνώστης Παρασκευόπουλος. (Φωτ. 1).
2. φ. 1-2,06 Σεπτεμβρίου 1904, Σωζόπολις. "Πρακτικόν A Γενικής Συνε-
λεύσεως τής 6ης Σεπτεμβρίου τού 1904 έτους". Στο πρώτο πρακτικό του
κώδικα περιλαμβάνονται τα παρακάτω: με γραπτή πρόσκληση του μητρο­
πολίτη Δωροθέου, "[...] συνήλθαν έν τή Ιερά Μητροπόλει σήμερον τήν 6ην
έκτην Σεπτεμβρίου περί ώραν 10 π. μ. τού 1904 έτους "Ί οΐ κύριοι κύριοι:
Κ. Θεοφανίδης, Π. Α. Τσελεμπόγλους, Εμμανουήλ Μαργαρίτου, Αθανάσιος
Ζίφρας και Δημήτριος 8/ Καλογερόπουλος Ιατροί, Βαλάσιος Δ. Μπιϊτσίδης,
Κλεάνθης Τέρπανδρος, Χρυσός Άνδρεάδης, Νικόλαος Α. Νικολαΐδης, Γε­
ώργιος Ν. Γκούντζογλους, Πευτίτσης Κουρτέσης, Γεώργιος Χριστοδούλου,
Λεωνίδας Καρδομμάτης, Χρυσός Αθανασι'θ/άδης, Χριστόδουλος Γ.
Μπαλλής, Νικόλαος Στάγκωφ, Αριστοτέλης Α. Νικολαΐδης, Θωμάς Θεοδο-
σιάδης, Ηλίας Κωνσταντί^ΐ/νου, Γεώργιος X" Ασλάνη, Γεώργιος Α. Μαυ-
ρίδης, Ιωάννης Καρδομμάτης, Γεώργιος Κ. Μπαλλή, Δημήτριος Καραϊΐ^/ιί-

29. Στον πίνακα αυτόν συμπεριλαμβάνονται ο αριθμός του κειμένου, η σελίδα, η χρονολογία,
η οποία φυσικά είναι με το παλιό ημερολόγιο, ο τόπος και μικρή περίληή>η του κάθε κειμένου του
κώδικα.
284 Κωνσταντίνος Γ. Σταλίδης

δης, Κωνσταντίνος Παπαϊωαννίδης, Δούκας Ν. Δούκα, Γεώργιος X" Κυ-

ριάκου, Αρκάδνος X" Ασλάνη, Χριστόδου^Άος Κομνιώτης, Αναγνώστης
Χατζογλίδης, Δημήτριος Μ. Νικολάου, Κωνσταντίνος Β. Χριστοδούλου,
Στυλιανός ΘεοδωρΙδης, ι^Δημήτριος Πασχάλη και Αθανάσιος Δανιήλ, και
ό έκπληρών χρέη γραμματέως Γεώργιος Χρ. Καρδομμάτης [...]Ακόμη, α­
ναφέρεται η πληροφορία ότι ο μητροπολίτης Δωρόθεος αναλαμβάνει το
πρώτον τα καθήκοντά του, όπως ο ίδιος τονίζει: "[...] ’Αξιότιμοι Κύρι­
οι. Κατά τον Θειον Γρηγόριον, έκ Θεού άρχεσθαι και είς Θεόν άναπαύε-
σθαι. 1‘^/Μετά την οικειοθελή παραίτησιν τού Σεβασμιωτάτου πρώην Σω-
ζουαγαθουπόλεωςκ. Κωνσταντίνου^^, ή Μήτηρ 18/ ’Εκκλησία, ή προνοούσα,
όπως μη οΐ χριστιανοί μένωσιν έπί πολύ άνευ Κυριάρχου και Ποιμένος,
άπεϊδε πρός έμέ ^^1 τόν έλάχιστον έν τοϊς άδελφοϊς μου, καί γενομένων κα­
νονικών ψήφων άνέδειξε έμέ τον ταπεινόν ώς Μητροπο^θ/λίτην τής Θεο-
σώστου Ταύτης Επαρχίας. Καίτοι δε ή έπιθυμία μου ήτο να έπισπεύσω τη
έλευσίν μου ^ΐ/πρός τά πνευματικά μου τέκνα, άλλ' όμως λόγοι άνεξάρτη-
τοι τής θελήσεώς μου δεδικαιολογημένοι, ούς καί 22/ύμεΐς οϊδατε, μέ άνε-
χαίτισαν. Άλλό. δόξα τφ Θεφ πάντων ένεκεν πρό δέκα περίπου ήμερων άφί-
χθην 23/(χΐσίως ένταΰθα και πρωτίστως προάγομαι Ινα έκφράσω τάς εύχα-
ριστείας μου προς &πασα·ν τήν Κοινό^ντητα δι’ δσης με περιέβαλλε άκρας
κατά τήν υποδοχήν μου εύλαβίας και πομπώδους και λαμπράς ύπο^^/δε-
ξιώσεως, είτα δε συνεπώς να έπιδαψιλεύσω τάς έγκαρδίας μου εύχάς καί
εύλογίας πρός πάντας. [...]"32. Αναφέρεται, ακόμη, ότι, μέχρι τότε, λειτουρ­
γούν στη Σωζόπολη "πολυμελής Δημογεροντία", "Εκκλησιαστική Επιτροπή",
"Εφορία των Ελληνικών Σχολείων", και "Αδελφότης". Προτείνεται, και γίνεται
δεκτή, η μετονομασία της Δημογεροντίας ως "Μητροπολιτικόν Συμβούλιον",
το οποίο απαρτίζεται από έξι (06) αιρετά μέλη με πρόεδρο τον Μητροπολίτη.
Ακολουθεί μυστική ψηφοφορία για την εκλογή του εξαμελούς Μητροπολιτικού
Συμβουλίου. Εκλέγονται οι: Αθ. Ζίφρας, Δ. Θ. Καραϊτίδης, Γ. Κ. Μπαλλής,

30. Κώδηξ τής ‘Ιερός Μητροπόλεως Σωζοπόλεως, φ. 1(06-09-1904), πρακτικό Α\ στίχ. 06-
14. Σχεδόν, όλα τα αναφερόμενα και εδώ και παρακάτω βαπτιστικά και οικογενειακά ονόματα δια­
τηρούνται και σήμερα στους κατοίκους της Σωζοπόλεως, οι οποίοι βρίσκονται στην Ελλάδα (Γέ­
φυρα Θεσσαλονίκης, Νέα Σωζόπολη Χαλκιδικής κ. α.).
31. Ο μητροπολίτης Κωνσταντίνος Μικρούλης ποιμαίνει την Ιερά Μητρόπολη Σωζοαγαθου-
πόλεως το χρονικό διάστημα 1900-1904 (Σταμούλης Μιλτ., Συμβολή εις την ιστορίαν των Εκκλη­
σιών της θί^ης”, θροοακά, τ. 14(1940), σ. 173, Φιλιππαίου θεοκλήτου, "Εκκλησίας Κωνσταντι­
νουπόλεως Επισκοπαί και Επίσκοποι (1833-1960)", Θεολογία, τ. ΛΒ'(Αθήναι 1961), α, Ί9),
32. Κώδηξ τής Ίεράς Μητροπόλεως Σΐύξοπόλεως, <ρ. 1(06-09-1904), πρακτικό Α', στίχ. 16-25,
 Ο “‘Κώδηξ της Ιερός Μονής Σωξοπόλεως” 285

Κωνστ. Δ. Παπα'ίωαννίδης, Αριστοτέλης Α. Νικολαΐδης, Δ. Ν. Δούκας. Το πρα­

κτικό υπογράφεται από δεκαεννέα (19) προκρίτους της Σωζοπόλεως και τον
γραμματέα.
3. φ. 3-4,12 Σεπτεμβρίου 1904, Σωζόπολις. "Πρακτικόν B' Γενικής συνε-
λεύσεως τής 12 Σεπτεμβρίου τού 1904 έτους". Στο δεύτερο πρακτικό του κώ­
δικα περιλαμβάνονται τα παρακάτω: αναφέρονται ονόματα προκρίτων Σωζο-
πολιτών, λειτουργεί Εξελεγκτική Επιτροπή για τον έλεγχο των λογαριασμών
των επιτρόπων των εκκλησιών, ανακοινώνεται ο τρόπος εκλογής της Εφορίας
των Εκπαιδευτηρίων, και των Δημοτικών Συμβούλων της Σωζοπόλεως, ανα­
φέρεται το σπουδαίο έργο, το οποίο επιτελεί η "Γαιωπονική Φιλανθρωπική
Εταιρεία "Η Δήμητρα"^’, συμφωνείται ο τρόπος συγκεντρώσεως χρημάτων για
τη μισθοδοσία του μητροπολίτη.
4. φ. 5-10,19 Σεπτεμβρίου 1904, Σωζόπολις. "Πρακτικόν Γ’ Γενικής συνε-
λεύσεως τής 19 Σεπτεμβρίου τού 1904 έτους". Στο τρίτο πρακτικό του κώδι­
κα περιλαμβάνονται τα παρακάτω: αναφέρονται ονόματα προκρίτων Σωζοπο-
λιτών, πρόεδρος της Γενικής Συνελεύσεως είναι ο μητροπολίτης Δωρόθεος, α­
ναφέρονται Εκκλησιαστικόν Ταμείον και Ταμείον των σχολών και επισυνά­
πτεται "Έκθεσις τής ’Εξελεγκτικής ’Επιτροπής έπΙ τής οίκονομικής διαχει-
ρίσεως των Ιερών Ελληνικών ναών Σωζουπόλεως [...]". Η Εξελεγκική Επι­
τροπή αναφέρει ότι τα έσοδα της Κοινότητας "είς λέβα"^ είναι 16.401.61,
τα έξοδα "είς λέβα" είναι 14.898.07. Τα "καθυστερούμενα παρά διαφόρων
λέβα" 1.158.54, και "τό καθαρόν έσοδον έν τφ ταμείφ λέβα" 0.344.84. Όπως
δηλώνει η Εξελεγκική Επιτροπή, η ετήσια είσπραξη από τους ιερούς ναούς δεν
υπερβαίνει τα 4.100 φράγκα, τα οποία δεν επαρκούν ούτε για τη συντήρηση των
ναών ούτε για τις ανειλημμένες υποχρεώσεις προς τα σχολεία. Στο τέλος επι­
συνάπτονται: 1. "Ισολογισμός άρχόμενος άπό 14 Δεκεμβρίου 1900 μέχρι 13
Δεκεμβρίου 1901 έτ[ους] τών Ιερών Ελληνικών ναών Σωζουπόλεως" με έ­
σοδα και έξοδα 4.111.07 λέβα, 2. "Ισολογισμός άρχόμενος άπό 14 Δεκεμ­
βρίου 1901 μέχρι 14 Δεκεμβρίου 1902 έτ[ους] τών Ιερών ‘Ελληνικών ναών
Σωζουπόλεως" με έσοδα και έξοδα 4.721.40 λέβα, 3. "Ισολογισμός άρχό^ιε-
νος άπό 14 Δεκεμβρίου 1902 μέχρι 13 Δεκεμβρίου 1903 έτ[ους] τών Ιερών
'Ελληνικών ναών Σωζουπόλεως" με έσοδα και έξοδα 3.807.27 λέβα, 4. "Ισο­
λογισμός άρχόμενος άπό 14 Δεκεμβρίου 1903 μέχρι 11 Σεπτεμβρίου 1904 έτ.

33. Για το αδελφάτο "Δήμητρα", βλ. ενδεικτ., Παπαϊωαννίδου, Ιστορία, ό. π., σ. 83, 144-145,
Βαφειάδου Βαλασίας, “Ήθη και έθιμα της Σωζοπόλεως", Λαογραφία, τ, Κθ' (1974), ο. 222-223.
34. Τα λέβα είναι το βουλγαρικό νόμισμα [(λέβι, το < lev (βουλγ. Jiee < lav (βουλγαρικά Jibe)
= λιοντάρι) (Βουλγαροελληνικόν Λεξικόν, Σόφια 1960, σ. 506,522)].
286 Κωνσταντίνος Γ. ΣταλΙδης

τών Ιερών Ελληνικών ναών Σωζουπόλεως" με έσοδα και έξοδα 3.917.27 λέ-
βα, και 5. "Γενικός Ισολογισμός τών Ιερών Ελληνικών ναών Σωζουπόλεως
αρχόμενος άπό 14 Δεκεμβρίου 1900 μέχρι 11 Σεπτεμβρίου 1904 έτ[ους]" με
έσοδα και έξοδα 16.40.61 λέβα. Την έκθεση και τους ισολογισμούς υπογρά­
φουν, με ημερομηνία 12 Σεπτεμβρίου 1904, ο Σωζουαγαθουπόλεως Δωρόθεος,
ως πρόεδρος, και τα μέλη: Δ. Καραιτίδης, Δ. Ν. Δούκας, Λ. Χρ. Καρδομμάτης.
Συνυπογράφουν, επίσης, και 15 άλλοι Σωζοπολίτες.
5. φ. 10-11,24 Οκτωβρίου 1904, Σιοζόπολις. "Πρακτικόν Δ Γενική συνε-
δρίασις τής 24 Οκτωβρίου 1904". Κατόπιν προσκλήσεως του Μητροπολίτη
Σωζοπόλεως Δωροθέου παρίστανται 26 μέλη της Κοινότητας Σωζοπόλεως,
τα οποία αναφέρονται ονομαστικώς. Στη συνεδρίαση αυτή, θέμα της ημε­
ρήσιας διάταξης είναι η ανάγνωση και η έγκριση "[...] τού έκπονηθέντος,
ύπό είδικής προς τούτο έπιτροπής, κανονισμού [...]". Μετά από συζήτηση
και διάφορες τροποποιήσεις και προτάσεις, ο μητροπολίτης προτείνει να υ­
πογραφεί από όλα τα μέλη της Συνελεύσεως και να σταλεί "[...] ο κανονι­
σμός προς δημοσίευσιν [...]".
6. φ. 11,03 Οκτωβρίου 1904, Σωζόπολις. "Πρακτικόν Ε'". Σε Γενική Συ­
νέλευση της Κοινότητας Σωζοπόλεως, μετά από πρόσκληση του Δωροθέου,
παρίστανται "[...] τά τρία Σωματεία, ήτοι: Μητροπολιτικόν Συμβούλιον,
Εφορία Ελληνικών Σχολών και ’Εκκλησιαστική ’Επιτροπή [...]". Σύμφωνα
με δήλωση του μητροπολίτη Δωροθέου; κατά το άνοιγμα "[...] τού έν τή Μη-
τροπόλει εύρισκομένου χρηματοκιβωτίου (κάσσας) [...]", ανάμεσα στα άλλα
αντικείμενα, τα οποία υπήρχαν κλειδωμένα σ’ αυτό (ασημένια καντήλια,
στέφανοι, περιζώνια, δικεροτρίκερα, βιβλία, έγγραφα), υπήρχε "[...] και
άρχαία τις άρχιερατική Μήτρα, φέρουσα σημείωσιν "Κτήμα Σωζουπόλεως
Ματθαίου, αψνς '(1756), ’Ιουλίου χείρ Μανουήλ [...]"3S. Αποφασίζεται, α­
κόμη, τα τρία κλειδιά του χρηματοκιβωτίου να τα κρατεί η Εφορεία των
Ελληνικών Σχολών.
7. φ. 12, 21 Οκτωβρίου 1904, Σωζόπολις. "Πρακτικόν ΣΤ'". Σε συνε­
δρίαση, στην οποία παρίστανται το Μητροπολιτικόν Συμβούλιον, η Εφορεία
των Ελληνικών Εκπαιδευτηρίων και η Επιτροπή των Ιερών Εκκλησιών, γί­
νεται η καταγραφή "[...] τών έν τφ χρηματοκιβωτίφ άντικειμένων, ήτοι
άργυρών κανδυλών, στεφάνων. Ιερών εΙκόνων, ένός ζεύγους δικεροτρική-
ρων, ώς και τής γνωστής άρχιερατικής μήτρας, άτινα καί ζυγισθέντα (έκτός

35.0 μητροπολίτης Ματθαίος ποιμαίνει την Ιερά Μητρόπολη Σιυζοαγαθουπόλεως το χρονικό

διάστημα 1753-1767 (Σταμούλης Μιλτ., "Συμβολή εις την ιστορίαν των Εκκλησιών της Θράκης", ό.
π., τ. 14(1940), σ. 173).
ο “Κώδήξ της Ιεράς Μονής Σωζοπόλεως" 287

τής Μήτρας) εύρέθησαν ζυγίζοντα όκάδας δέκα Βξ καί δρ[άμια] 100

Τα διάφορα έγγραφα "[...] άφέθησαν έκτός πρός έξέλεγξιν καί ταξιθέτησιν
ύπό τοϋ Μητροπολιτικού Συμβουλίου [...]". Το "Πρακτικόν ΣΤ"’ υπογρά­
φουν Η Εφορεία, η Επιτροπή των Ιερών Εκλησιών, ο Πρόεδρος και τα μέ­
λη του Μηΐροπολιτικού Συμβουλίου (βλ. αριθμ. 2).
8. φ. 12, 28 Οκτωβρίου 1904, Σωζόπολις. "Πρακτικόν Ζ'". Ο μητροπο­
λίτης Δωρόθεος, ως πρόεδρος του Μητροπολιτικού Συμβουλίου, "[...J
προΰτεινε περί τής έκτυπώσεως τού έγκριθέντος κανονισμού καθώς καί πε­
ρί τής έκλογής μεταξύ αύτών ταμίου και γραμματέως [...]". Μετά απ’ αυτά
αποφασίζεται η εκτύπωση του κανονισμού της Κοινότητας και ο διορισμός
ταμία και γραμματέα. Ταμίας διορίζεται ο Αριστοτέλης Α. Νικολαΐδης.
Γραμματέας ο Κωνστ. Παπαϊωαννίδης μέχρι 31 Δεκεμβρίου 1904, και ο Δ.
Καραϊτίδης μέχρι την 1η Μαρτίου 1905. Το "Πρακτικόν Ζ’’’ υπογράφουν,
ο Πρόεδρος και τα μέλη του Μητροπολιτικού Συμβουλίου (βλ. αριθμ. 2).
9. φ. 13-14, 14 Νοεμβρίου 1904, Σωζόπολις. "Πρακτικόν Η’’’. Συγκαλεί­
ται το Μητροπολιτικόν Συμβούλιον και η Εκκλησιαστική Επιτροπή. Μετά
την ανακοίνωση του Δωροθέου ότι ’’[...] [αναχωρεί κατά τήν έβδομάδα ταύ-
την, καιρού έπιτρέποντος, είς Βασιλικά^β, ϊνα έκ τού σύνεγγυς εύλογήση καί
τούς χριστιανούς τού τμήματος έκείνου [...]’’ εισέρχονται στο θέμα της η-
μερησίας διατάξεως, δηλαδή ’’[...] τό περί τών έν τφ γυναικωνίτη στασιδίων
ζήτημα [...]’’. Αφού συμβουλεύονται τα παλαιά έγγραφα και τα πρακτικά
’’[...] τού παλαιού κώδικος τής ‘Ιεράς Μητροπόλεως ύπό ήμερομηνίαν 30
Μαρτίου 1884 [...]’’3’ αποφασίζουν ’’[...] τη πώλησιν, τούς δρους τής πωλή-
σεως καί πληρωμής [...]’’ των στασιδίων. Αποφασίζεται τα στασίδια να πω-
λούνται σε αντρόγυνα, τα οποία, μετά τον θάνατο του ανδρογύνου, ’’[...] θά
έπανήρχοντο είς τήν κατοχήν τής Ιεράς έκκλησίας [...]’’. Ακόμη, αποφασίζε­
ται ότι, ανάλογα με τη θέση, στην οποία βρίσκονται μέσα στην εκκλησία,
θα έχουν και διαφορετική τιμή. Πιο ακριβά είναι αυτά, τα οποία βρίσκο­
νται προς το ιερό βήμα, και φτηνότερα τα υπόλοιπα. Οι τιμές, ανάλογα με
τη θέση, έχουν την εξής διαβάθμιση σε χρυσά φράγκα: 200, 150, 140, 120,
60,50, 30. Ακόμη, ρυθμίζεται και ο τρόπος πληρωμής, δηλαδή ορίζεται για
κάθε περίπτωση το ποσόν που θα προκαταβάλλεται και ’’[...] αί έντοκοι συ­
ναλλαγματικοί [...]’’, οι οποίες θα εξοφλούνται σε καθορισμένη χρονική
διάρκεια. Ακόμη, αποφασίζεται ότι, εάν δεν εξοφληθεί εγκαίρως μια ’’[...]

36. Τα Βασιλικά ή ο Βασιλικός ήταν ελληνικό χωριό κοντά στη Σωζόπολη.

37.0 κώδικας αυτός δεν γνωρίζουμε αν σώζεται και πού βρίσκεται.
288 Κωνσταντίνος Γ. Σταλίδης

ληξιπρόθεσμος συναλλαγματική τότε "[...] δκαστον πωληθέν στασίδιον

θεωρείται αύτοδικαίως κτήμα τής έκκλησίας καί μεταπωλεΐται κατά τά κε-
κανονισμενα Επιπλέον, τονίζεται ότι "[...] τά καταβληθέντα ποσά διά
τήν άξίαν αύτοϋ, έπ’ ούδενί λόγφ έπιστρέφονται τοΐς τιτλούχοις, κατακρα­
τούμενα πρός όφελος τού έκκλησιαστικού ταμείου Το "Πρακτικόν Η'"
υπογράφουν ο Πρόεδρος, η Εκκλησιαστική Επιτροπή και τα μέλη του Μη-
τροπολιτικού Συμβουλίου (βλ. αριθμ. 2).
10. φ. 15-16, 07 Δεκεμβρίου 1904, Σωζόπολις. "Πρακτικόν Θ'". Το Μη-
τροπολιτικόν Συμβούλιον και η Εκκλησιαστική Επιτροπή αποφασίζουν να
πωλήσουν τα κενά στασίδια του μητροπολιτικού ναού του Αγίου Γεωργί-
ου38. Για τον σκοπό αυτό, αποφασίζεται να εκδοθούν "[...] 250 τίτλοι Ιδιο­
κτησίας τών έκκλησιαστικών στασιδίων [...]" και δελτία κατοχής, στα οποία
αναγράφονται, ανάμεσα στα άλλα, και τα εξής: "[...] ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΑΙΣ
ΣΩΖΟΠΟΑΕΩΣ/ ΤΙΤΑΟΣ ΕΚΚΑΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΘΡΟΝΙΟΥ/ ΤΟΥ
ΕΑΑΗΝΙΚΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΑΙΤΙΚΟΥ ΝΑΟΥ/ ΤΟΥ ΜΕΓΑΑΟΜΑΡΤΥΡΟΣ
ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ/ ΕΝ ΣΩΖΟΠΟΑΕΙ/ ό κ....... καί ή νόμιμος σύζυγος
αύτοϋ........έκ Σωζοπόλεως [...] κηρύσσονται άπό σήμερον Ισόβιοι κάτοχοι
τοϋ έκκλησιαστικοϋ θρονίου άριθ.... τού κειμένου έν τ<ρ ‘Ελληνικφ Μητρο-
πολιτικφ Ναφ τοϋ Μεγαλομάρτυρας ‘Αγίου Γεωργίου [...]". Στο πίσω μέρος
του παραπάνω δελτίου κατοχής αναγράφονται οι τέσσερις όροι κατοχής του
στασιδίου (βλ. στο προηγούμενο). Στο ίδιο πρακτικό αποφασίζεται "[...]
όπως ό κανδυλανάπτης Χρυσός Γκενίας39 ένεκα τών υπηρεσιών τάς όποί-
ας προσφέρει πρός τήν έφορείαν τών ‘Ελληνικών ’Εκπαιδευτηρίων καί πρός
τό Μητροπολιτικόν Συμβούλιον λαμβάνει ώς έπιμίσθιον έκ τοϋ Μητροπο-
λιτικοϋ ταμείου τρία (άριθ. 3) φρ[άγκα] κατά μήνα [...]". Το "Πρακτικόν Θ'"
υπογράφουν, ο Πρόεδρος, η Εκκλησιαστική Επιτροπή και τα μέλη του Μη-
τροπολιτικού Συμβουλίου (βλ. αριθμ. 2).
11. φ. 17-18, 20 Δεκεμβρίου 1904, Σωζόπολις. "Πρακτικόν Γ". Το Μη-
τροπολιτικόν Συμβούλιον και η Εκκλησιαστική Επιτροπή αποφασίζουν την
πώληση των "στασιδίων" σε συγκεκριμένες οικογένειες. Αναφέρονται τα σω-
ζοπολίτικα ονοματεπώνυμα Δ. Καραϊτίδης, Γ. Καρδομμάτης, Μιχαήλ X"

38.0 ιεοός ναός του Αγίου Γεωογίου ήταν ο μικροπολιτικός ναός της Σωζοπόλεως, για τον ο­
ποίο βλ. ενδεικτ,, X" Δανιήλ Δημητρίου, Από Βάρνης ας Σωζόπολιν, ό. π., ο. 38,40, Vasiliev Äsen,
Cärtvi ot po-novo vreme v Hesebär xSowpol", Izvestija na narodnija muzei Bargas, Sofija 1950, o.
63-64, (= Εκκλησίες των νεοτέρων ysówrv στη Μεσημβρία και Σα^όπολη, στα βουλγαρικά), Πα-
παιωαννίδου Κ. Δ., Ιστορία, ό. π„ σ. 148-149,151,157.
39. Και σημερινό οικογενειακό και βαπτιστικό όνομα στη Γέφυρα Θεσσαλονίκης,
ο “Κώδηξ της Ιεράς Μονής Σωζοπόλεως” 289

Νικολάου, Ν. Καρδαμίδης, Ν. X" Γεωργίου, Πασχάλης Χριστοδούλου, Λά-

σκαρης Κουντούρης, Χρυσός Δρ. Αθανασιάδης, Γ. Τσελεμπόγλου, Κλεάνθης
Α. Τέρπανδρος και τα σωζοπολίτικα γυναικεία ονόματα Βαλασία, Σμαρά-
γδα, X" Αναστασία, Καλυιρώ, Ταρσή^θ, Ντουντού^ξ Το "Πρακτικόν Γ" υ­
πογράφουν, ο Πρόεδρος, η Εκκλησιαστική Επιτροπή και τα μέλη του Μη-
τροπολιτικού Συμβουλίου (βλ. αριθμ. 2).
12. φ. 18, 30 Δεκεμβρίου 1904, Σωζόπολις. "Πρακτικόν ΙΑ'". Το Μη-
τροπολιτικόν Συμβούλιον και η Εκκλησιαστική Επιτροπή εκδίδει τίτλους ι­
διοκτησίας των "στασιδίων" σε συγκεκριμένες οικογένειες. Αναφέρονται τα
σωζοπολίτικα ονομάτεπώνυμα Δ. Καραϊτίδης, Γ. Καρδομμάτης, Μιχαήλ X"
Νικολάου, Ν. Καρδαμίδης, Ν. X" Γεωργίου, Πασχάλης Χριστοδούλου, Λά-
σκαρης Κουντούρης, Θωμάς Χρ. Θεοδοσιάδης, και τα σωζοπολίτικα γυναι­
κεία ονόματα Βαλασία, Σμαράγδα, X" Αναστασία, Καλυψώ, Ταρσή, Ντου­
ντού, Άννα. Το "Πρακτικόν ΙΑ’" υπογράφουν, ο Πρόεδρος, η Εκκλησιαστι­
κή Επιτροπή και τα μέλη του Μητροπολιτικού Συμβουλίου (βλ. αριθμ. 2).
13. φ. 18-19, 31 Δεκεμβρίου 1904, Σωζόπολις. "Πρακτικόν IB’". Το Μη-
τροπολιτικόν Συμβούλιον και η Εκκλησιαστική Επιτροπή εκδίδει τίτλους ι­
διοκτησίας των "στασιδίων" σε συγκεκριμένες οικογένειες. Αναφέρονται τα
σωζοπολίτικα ονοματεπώνυμα Θωμάς Χρ. Θεοδοσιάδης, Χρυσός Δρ. Αθα­
νασιάδης, Ζηνόβιος Ζουρμαλίδης, Λ. Τσελεμπόγλου, Κλεάνθης Α. Τέρπαν­
δρος, Γιάννης Μάλιος, Παρασκευάς Πούσπουτος και τα σωζοπολίτικα γυ­
ναικεία ονόματα Αννα, Ελέγκω. Αναφέρονται, ακόμη, τα τοπωνύμια "Γά­
τα", ’’Τσαλαβούτα’’42, ’’Βαθυρρουχί’’43, το καθένα από τα οποία είναι "σκομ-
βροπόχη’’** και από τα οποία αναφέρονται τα έσοδα της ’’[...] ’Αρχιερατικής
έπιχορηγήσεως [...]’’. Το "Πρακτικόν IB’’’ υπογράφουν, ο Πρόεδρος, η
Εκκλησιαστική Επιτροπή και τα μέλη του Μητροπολιτικού Συμβουλίου (βλ.
αριθμ. 2).
14. φ. 20, 03 Ιανουαρίου 1905, Σωζόπολις. "Πρακτικόν Ιον". Το Μη-
τροπολιτικόν Συμβούλιον αποφασίζει να αποστείλει επιστολές προς όλους
τους κατόχους ’’[...] τών έκκλησιαστικών θρονίων [...]’’, όσοι καθυστερούν

40. Το όνομα Ταρσή προέρχεται από το όνομα θηρεσία.

41. Ντουντού (Dudu) < αρμενικό dudu = κυρία (Tuglaci Ρ., Grand Dictionnaire, Turk-Français, σ.
238, Δημητριάδης Μεν., ΛεξικόνΒλληνο-Τουρκικόν, σ. 239),
42. Παπαϊωαννίδου Κ, Δ., loroQla της ev Πόντω Απολλωνίας - Σωζοπόλεως, ό, π., σ. 10.
43. Παπαϊωαννίδου Κ. Δ„ loroQia της εν Πόντω Απολλωνίας - Σωζοπόλεως, ό. π., σ. 10.
44. Για την αλιεία στη Σωζόπολη, βλ., Παρασκευοπσύλου Αναγνώστη, "Η τραρική στη Σωζόπο­
λη", ΑΘΓΛΘ, τ. 2, Αθήναι 1935-1936, σ. 69-95.
290 Κωνσταντίνος Γ. Σταλίδης

να πληρώσουν τα “στασίδια". Αναφέρονται τα σωζοπολίτικα ονοματεπώνυ­

μα Γεώργιος Α. Τσελεμπόγλους και Κλεάνθης Α. Τέρπανδρος. Το "Πρακτι­
κόν Ιον" υπογράφουν, ο Πρόεδρος και τα μέλη του Μητροπολιτικού Συμ­
βουλίου (βλ. αριθμ. 2).
15. φ. 20-22, 13 Ιανουαρίου 1905, Σωζόπολις. "Πρακτικόν 2ον". Το Μη-
τροπολιτικόν Συμβούλων και η Εκκλησιαστική Επιτροπή, επειδή έλαβαν υ-
πόψιν τους "[...] ότι έκ τού όσημέραι αύξάνοντος ’Ορθοδόξου πληθυσμού
τής πόλεως ήμών*5, έπιτακτικώς καί δή έν βραχεί μέλλοντι έπιβάλλεται ή
μεγένθυνσις καί έσωτερική άνακαίνισις καί έξωράϊσις τού Μητροπολιτικού
ναού τού τιμωμένου έπ’ ύνόματι τού Μεγαλομάρτυρος ‘Αγίου Γεωργίου
δπως άνέτως δύνηται ούτος νά περιλάβη τό έν αύτφ έκκλησιαζόμενον ύρθό-
δοξον πλήρωμα, άφ’ ένός καί άνακαινιζόμενος καί καταλλήλως έξωρα'ίζό-
μενος έσωτερικώς άφ' έτέρου προσλάβη τήν αϊγλην καί έπιβλητικήν μεγα­
λοπρέπειαν οϊκου τού ύψίστου [...]", γι' αυτό αποφασίζει να διατεθούν τα
χρήματα, τα οποία εισπράττονται από τη πώληση των "στασιδίων", για την
ανακαίνιση του μητροπολιτικού ναού της Σωζοπόλεως Αγίου Γεωργίου. Ο
προγραμματισμός είναι πενταετής και γίνεται για το χρονικό διάστημα
1905- 1909. Τα εισπραχθέντα χρήματα θα κατατίθενται στην Εθνική Τράπε­
ζα της Ελλάδος και θα τα διαχειρίζεται, υπό όρους, οι οποίοι καταγράφο­
νται στο πρακτικό αυτό, τριμελής επιτροπή, η οποία αποτελείται από τον
μητροπολίτη και τους δύο ταμίες του Μητροπολιτικού Συμβουλίου και της
Εκκλησιαστικής Επιτροπής. Ακόμη, στο "Πρακτικόν 2ον" αναφέρεται ο αρ­
χιερατικός επίτροπος ιερέας Ιωάννης Γαλανός, ο οποίος αναπληρώνει τον
μητροπολίτη, το σωζοπολίτικο ονοματεπώνυμο Ζηνόβιος Ζουρμαλίδης και
το σωζοπολίτικο γυναικείο όνομα Ασπασία. Το "Πρακτικόν 2ον" υπογρά­
φουν, ο Πρόεδρος, η Εκκλησιαστική Επιτροπή και τα μέλη του Μητροπο-
λιτικού Συμβουλίου (βλ. αριθμ. 2).
16. φ. 22-23, 07 Φεβρουαρίου 1905, Σωζόπολις. "Πρακτικόν 3ον". Ο
Πρόεδρος του Μητροπολιτικού Συμβουλίου μητροπολίτης Δωρόθεος τονίζει
ότι: 1. "[...] τή άρωγή τού ‘Υψίστου έπί δίμηνον άπουσιάσας πρός έπίσκε-

45.0 πληθυσμός της Σίοζοπόλεως, το έτος 1879, σύμφωνα με την εφημερίδα της Φιλιππουπό-
λεως "Μαρίτσα", είναι περίπου 2760 κάτοικοι, οι οποίοι κατοικούν σε 500 περίπου κατοικίες [(εφ.
Maritsa, Plovdiv, έτ. II, φ. 115 (Παρασκευή, 07 Σεπτεμβρίου 1879), σ. 5)]. "Κατά την απογραφή του
έτους 1905 ο αμιγής Ελληνικός πληθυσμός της πόλεως ανήρχετο εις 3500 κατοίκους. Επαισθητή ε-
λάττωσις αυτού επήλθε κατά το 1906, ένεκα της μεταναστεύσεως πολλών οικογενειών εις Ελλάδα
και αλλαχού. Έκτοτε εξηκολούθησεν ο εκπατρισμός πολλών οικογενειών και συνεπληρώθη μετά
την συνθήκην του Νεθγί δια της αθρόας μεταναστεύσεως εις Μακεδονίαν" (Παπαϊωαννίδου Κ. Δ.,
ΙστοοΙα, ό. π., σ. 10,75).
Ο “Κώδηξ της Ιεράς Μονής Σωζοπόλεως" 291

ψιν τών Χριστιανών μου τοϋ τμήματος Βασιλικού καί Άγαθουπόλεως'*^ πρό
δεκαημέρου έπανήλθον èv τή έδρα τής έπαρχίας μου [...]", !.. "[...] ’Έχω δέ
καί πολλήν τήν εύαρέσκειαν διότι ήκουσα παρ’ ύμών τήν ληφθεΐσαν παρά
τού Προεδρείου άπόφασιν τής "Δήμητρας" κοινωφελή πρός τον λαόν πρό­
νοιαν άποφασίσασα νυκτερινός διαλέξεις. Καίτοι δέ τούτο δέν τυγχάνει τής
παρούσης έκτάκτου συνεδριάσεως ύπόθεσις, άλλ’ ώρμήθην είς τούτο ϊνα
έκφράσω πρός ύμάς τήν εύαρέσκειάν μου ώς μέλη τού άνωτάτου τούτου
καί πρώτου σωματείου [...]". Ακόμη, επικυρώνει την ληφθείσα απόφαση του
Μητροπολιτικού Συμβουλίου "[...] άποβλέπουσαν μάλιστα σύν τοϊς άλλοις
καί τήν εύπρέπειαν καί στολισμόν τής ‘Ιεράς ήμών Μητροπολιτικής ’Εκκλη­
σίας τής έπ' όνόματι τού Μεγαλομάρτυρας ‘Αγίου Γεωργίου, τής έχούσης
πράγματι άνάγκην ούχί μόνον έσωτερικής διακοσμήσεως αλλά καί έπεκτά-
σεως, καθ’ δ,τι έν ταϊς έπισήμοις έορταϊς δέν δύναται άνέτως νά περιλάβη
τό δλον έκκλησίασμα Επιπλέον, τονίζεται, επειδή επίκεινται εκλογές
και επειδή, σύμφωνα με τον Κανονισμό της Κοινότητας Σωζοπόλεως, δι­
καίωμα ψήφου έχουν μόνον οι οικονομικώς τακτοποιημένοι, γι' αυτό απο-
φασίζεται "[...] νά συνταχθή γενικός καί πλήρης κατάλογος καθυστερημάτων
έπί τή βάσει τών ύπαρχόντων λογιστικών βιβλίων [...] και καλείται ο "συ-
νάκτης" των οικονομικών οφειλών των κατοίκων της Σωζοπόλεως Ζηνό­
βιος Ζουρμαλίδης "[...] δπως καταστρώση προσωρινόν κατάλογον τών κα­
θυστερημάτων καί ζητήση παρά τής έφορείας τών Ελληνικών τής πόλεώς
μας έκπαιδευτηρίων τοιούτον τών είς τό σχολειακόν ταμείον όφειλετών
Επίσης, αποφασίζεται η ασφάλιση "[...] τής μέν Μητροπολιτικής
’Εκκλησίας τού ‘Αγίου Μεγαλομάρτυρας Γεωργίου [...]" στην ασφαλιστική ε­
ταιρεία "Balkan", "[...] τής δέ Μητροπόλεως [...]" στην ασφαλιστική εταιρεία
"Bälgarija". Το "Πρακτικόν 3ον" υπογράφουν, ο Πρόεδρος και τα μέλη του
Μητροπολιτικού Συμβουλίου (βλ. αριθμ. 2).
17. φ. 23-24, 17 Φεβρουάριου 1905, Σωζόπολις. "Πρακτικόν 4ον". "[...]
ο συντάκτης τής ’Αρχιερατικής έπιχορηγήσεως κ. Ζηνόβιος Ζουρμαλίδης
[...]" δηλώνει ότι έγινε "[...] ή κατάστρωσις καταλόγου τών καθυστερημάτων
είς τό έκκλησιαστικόν ταμείον [...]" και αποφασίζεται να σταλούν επιστο­
λές προς τους χρεώστες. Ακόμη, αναφέρεται ότι "[...] ’Ακολούθως παρου-
σιασθείς ό κ. Πευτίτσης Κουρτέση, ταμίας τού άδελφάτου "‘Αγίου Χαρα-
λάμπους"47 άνεκοίνωσεν ότι ή άδελφότης τού "‘Αγίου Χαραλάμπους", ήτις

46. Η αρχαία πόλη Αγαθούπολις (7ος π. X. οι.) είναι η σημερινή βουλγαρική πόλη Ahtopol.
Βρίσκεται στα δυτικά παράλια του Εύξεινου Πόντου και αποτελούσε τμήμα της Ιεράς Μητροπό-
λεως Σωζοαγαθοπόλεως (.Geografski reCaik, Sofia 1980, σ. 23-24 (στα βουλγαρικά).
47. Το επαγγελματικό σωματείο, το "εσνάφικο", των γουναράδων και ραπτών της Σωζοπόλεως
292 Κωνσταντίνος Γ. Σταλίδης

έπανηγύρισε τήν έπέτειον αυτής δι’ ’Αρχιερατικής λειτουργίας συνελθοΰσα

είς τήν τακτικήν αύτής έτησίαν συνεδρίασιν, άπεφάσισεν δπως προσφέρη είς
τό Μητροπολιτικόν ταμεΐον έξήκοντα (άρ. 60) φρ[άγκα] χρ[ονιαίως] ώς συν­
δρομήν τής άδελφότητος υπέρ τού μελετομένου καί έπί τοϋ τάπητος δντος
σχεδίου πρός εύρυνσιν καί καλλωπισμόν τής ‘Ιεράς ’Εκκλησίας τοΰ Μεγα­
λομάρτυρας ‘Αγίου Γεωργίου Το "Πρακτικόν 4ον" υπογράφουν ο Πρό­
εδρος και τα μέλη του Μητροπολιτικού Συμβουλίου (βλ. αριθμ. 2).
18. φ. 24, 24 Φεβρουαρίου 1905, Σωζόπολις. "Πρακτικόν 5ον". Το Μη-
τροπολιτικόν Συμβούλων και η Εκκλησιαστική Επιτροπή αποφασίζει την
πώληση "στασιδίων" σε συγκεκριμένες οικογένειες. Αναφέρονται τα σωζο-
πολίτικα ονοματεπώνυμα Ορθόδοξος Β. Ταλλής, Ζαφειράκης Β. Κρασσάς
και τα σωζοπολίτικα γυναικεία ονόματα Αθηνά και Κασσάνδρα. Το "Πρα­
κτικόν 5ον" υπογράφουν ο Πρόεδρος και τα μέλη του Μητροπολιτικού
Συμβουλίου (βλ. αριθμ. 2).
19. φ. 25, 03 Μαρτίου 1905, Σωζόπολις. "Πρακτικόν 6ον". Το Μητρο-
πολιτικόν Συμβούλων αποφασίζει την πώληση "στασιδίων" σε συγκεκριμέ­
νες οικογένειες. Αναφέρονται τα σωζοπολίτικα ονοματεπώνυμα Ορθόδοξος
Β. Ταλλής, Ζαφειράκης Β. Κρασσάς, Βασιλάκης Χριστοδούλου, Στέργιος
Δημητρίου και τα σωζοπολίτικα γυναικεία ονόματα Αθηνά, Κασσάνδρα,
Πελαγία, Καλυψώ. Το "Πρακτικόν 6ον" υπογράφουν ο Πρόεδρος και τα μέ­
λη του Μητροπολιτικού Συμβουλίου (βλ. αριθμ. 2).
20. φ. 25-26, 31 Μαρτίου 1905, Σωζόπολις. "Πρακτικόν 7ον". Ο μητρο­
πολίτης Δωρόθεος ανακοινώνει στο Μητροπολιτικόν Συμβούλιον ότι η
Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος τους έχει στείλει "[...] μίαν ύμολογίαν τής
Ιδίας Τραπέζης ύπ' αριθ. 23626 καί ήμερομ. 21 Μαρτίου 1905 λήξεως τής
21 Μαρτίου 1910, άξίας δρ. χρ. (520) πεντακοσίων είκοσι κατατεθέντων
παρ’ αυτή ύπό τοΰ Μητροπολιτικού Συμβουλίου καί τής ’Εκκλησιαστικής
’Επιτροπής έκ τοΰ προϊόντος τής πωλήσεως τών έκκλησιαστικών στασιδίων,
έπ’ ύνόματι τής ‘Ελληνικής κοινότητας Σωζοπόλεως [...]". Η επιστολή και
η ομολογία της Εθνικής Τράπεζας παραδίδονται στον ταμία του Μητροπο-
λιτικού Συμβουλίου Αριστοτέλη Νικολαΐδη. Ακόμη, αναφέρονται τα σωζο­
πολίτικα ονοματεπώνυμα Κλεάνθης Τερπάνδρου και Γεώργιος Α. Τσελε-
μπόγλου. Το "Πρακτικόν 7ον" υπογράφουν, ο Πρόεδρος και τα μέλη του

"Άγιος Χαράλαμπος" είχε ιδρυθεί το έτος 1845 και ήταν το παλιότερο σωματείο της Σωζοπόλεως.
Πήρε το όνομα αυτό, επειδή εθεωρείτο ότι ο άγιος Χαράλαμπος ήταν προστάτης των γουναράδων
και ραπτών (Βαφειάδσυ ΒαλασΙας, "Ήθη και έθιμα της Σωζοπόλεως", ό. π., σ. 223).
ο “Κώδηξ της Ιεράς Μονής Σωζοπόλεως” 293

Μητροπολιτικού Συμβουλίου (βλ. αριθμ. 2).

21, φ. 26, 13 Μαΐου 1905, Σωζόπολις. "Πρακτικόν 8ον". "[...] Προσκλη­
θεί τής Α. Π. τοϋ Μητροπολίτου Σωζοαγαθουπόλεως κ. Δωροθέου συνήλθεν
σήμερον έν τή μεγάλη συνοδική αίθούση τής ‘I. Μητροπόλεως είς έκτακτον
γενικήν συνέλευσιν τά τρία κοινοτικά Σωματεία ήτοι Δημογεροντία, ’Εφο­
ρεία Ελληνικών σχολείων καί ’Επιτροπή τών I. Ελληνικών έκκλησιών καί
τά ύποφαινόμενα έξέχοντα τής κοινότητος μέλη και έπελήφθησαν τής έξε-
τάσεως τοϋ ύπό τής Α. Π. τεθέντος ύπό συζήτησιν θέματος "έπ’ ύνόματι τί­
νος δέον νά έγγραφώσιν έν τφ νεφ καταρτιζομένφ κτηματολογίφ τής ‘Ηγε­
μονικής Κυβερνήσεως τό. άκίνητα κτήματα τής ύρθοδόξου Έλλ[ηνικής] Θρη­
σκευτικής κοινότητος Σωζουπόλεως δπως ταϋτα έν άσφαλείμ θεωρηθώσιν
έν τφ μέλλοντι άπό πάσης αυθαιρέτου καί έπιβούλου διακατοχής τρίτων,
ξένων τή κοινότητι στοιχείων, καί έάν τά διά τών πρακτικών αριθμ. σελ.
118 άπό 25 ’Απριλίου, τοϋ 1880 διά μίαν πενταετίαν, έκχωρηθέντα τοϊς
‘Ελλ[ηνικοΐς] σχολείοις πρός κάρπωσιν τών είσοδημάτων αύτών, έκκλ[η-
σιαστικά] άκίνητα κτήματα δέον νά διατεθώσιν Ιδιαιτέρως ύπό τής ’Εφο­
ρείας, ή γενικώς έν τή δηλώσει τών κοινοτικών κτημάτων ή γενική συνέ-
λευσις μετά ώριμον σκέψιν έπί τοϋ ζητήματος και άνταλλαγήν διαφόρων
γνωμών άπεφάσισε δπως έπί τοϋ σπουδαιοτάτου τούτου ζητήματος αίτή-
σωνται διά τής Δημογεροντίας τήν έπισπεύδουσαν διαγνώμην τών Έφορο-
δημογεροντιών τών έξεχουσών έν τή Ήγεμονίμ ‘Ελλ[ηνικών] Θρησκευτικών
κοινοτήτων Φιλιππουπόλεως καί Βάρνης ώς καί τήν τής Μεγάλης μητρός
’Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως καί συνωδά ταϊς άπαντήσεσιν τούτων,
συμμορφοθώσιν έν τή δηλώσει τών άκινήτων κτημάτων τής Κοινότητος ή
τε Δημογεροντία μετά τής ’Εφορείας τών ‘Ελληνικών σχολείων καί έκκλ[η-
σιαστικής] ’Επιτροπής [...]". Το "Πρακτικόν 8ον" υπογράφουν η Δημογερο­
ντία, που αναφέρεται για πρώτη φορά στον κώδικα με τον τίτλο αυτόν, η
Εκκλησιαστική Επιτροπή, η Εφορεία των Ελληνικών Σχολείων και "ΟΙ κύ­
ριοι", χωρίς όμως να υπάρχουν ονόματα. Τα μέλη της Δημογεροντίας είναι
τα ίδια μέλη του Μητροπολιτικού Συμβουλίου (βλ. αριθμ. 2).
22. φ. 27,14 Μαΐου 1905, Σωζόπολις. "Άντίγραφον έπιστολής πρός τήν
Α. Π, τόν Μητροπολίτην Φιλιππουπόλεως καί Α. Σ. τόν Βάρνης μετά τών
περί Αύτούς Έφοροδημογεροντιών. ’Αριθμ. 37. Σωζούπολις 14 Μαΐου 1905,
Σεβασμιώτατε. Δοθείσης ήμΐν άφορμής έκ τής διανομής ύπό τής Κυβερνή­
σεως κτηματικών δηλώσεων πρός καταρτισμόν νέου κτηματολογίου έτέθη
παρ' ήμΐν πρός συζήτησιν έν γενική συνελεύσει τό έξής κοινοτικόν ζήτημα;
Έπ’ δνόματι τίνος δέον νά καταγραφώσι τά κοινοτικά ήμών κτήματα, δη­
λαδή έπ' ύνόματι τών σχολείων ή έπ’ ύνόματι τών Ιερών έκκλησιών, ταϊς
ύποίαις καί έξ άφιερωμάτων άνείκουσι ταϋτα; "Εχει δέ τό Ιστορικόν τής
294 Κωνσταντίνος Γ. Σταλίδης

ύποθέσεως ταΰτης ώς εξής: Τά πλεΐστα τών άκινήτων κτημάτων τούτων

προερχόμενα έξ Αφιερωμάτων πρός τάς ‘Ιεράς ημών έκκλησίας Ανέκαθεν έπΙ
τε Τουρκοκρατίας καί έπί τής μεταπολιτεύσεως ήσαν έγγεγραμμενα έπ' όνό-
ματι τών Ιερών έκκλησιών ή έπ' ύνόματι Ατόμων, έπιτρόπων τούτων κατά
το γνωστόν Τουρκικόν σύστημα. Καίτοι δμως τά ανωτέρω κτήματα, όπως
Ανωτέρω εϊπομεν, Ανήκον τή έκκλησία. Από του 1880 διά Πρακτικού Γενικής
Συνελεύσεως μετεβιβάσθη διά πέντε έτη ή έπικαρπία μόνον τών Ανωτέρω
κτημάτων είς τά ήμέτερα σχολεία, πρός Αξιοπρεπή αύτών συντήρησιν. Τήν
έπικαρπίαν ταύτην καί μετά τήν λήξιν τής πενταετίας νεμομένη ή ’Εφορεία
μέχρι σήμερον έδήλωσε ταϋτα κατά τάς μέχρι τοΰδε γενομένας άπογραφάς
ώς σχολικήν περιουσίαν. Νϋν δμως προκειμένης νέας τών κτημάτων κατα­
γραφής Ανεκινήθη παρ' ήμϊν τό ζήτημα πού νά καταγραφώσι τά έν λόγφ
κτήματα, Χνα έν Ασφαλείς θεωρηθώσιν Από πάσης Αρπακτικής τών συνοί­
κων ήμών διαθέσεως. Διά ταύτα Αποτεινόμενοι πρός τήν Υ. Σ. καί τήν πε­
ρί ‘Υμάς Έφοροδημογεροντίαν παρακαλούμεν δπως έχωμεν τήν γνώμην
Αύτής έπί τού ’Εθνικού τούτου ζητήματος, γνώμην, ήν ‘Υμείς καί τά περί
‘Υμάς Σωματεία έκ μακράς πείρας έμορφώσατε ώς ταγοί τής έξεχούσης έν
Βουλγαρίσ ‘Ελληνικής κοινότητας. Άναμένοντες δέ την έπισπεύδουσαν έπί
τού παρ' ήμϊν Αναφυέντος ζητήματος τούτου πεφωτισμένην ‘Υμών διαγνώ-
μην, ήτις πάντως θέλει βασίζησθαι και έπί τής παρ' ‘Υμΐν ληφθείσης Απο-
φάσεως έπί τού Ιδίας φύσεως ζητήματος τής ‘Υμετέρας κοινότητας. Διατε-
λούμεν (ύπογρ[αφαί])"48.
23. φ. 28, 20 Μαΐου 1905, Φιλιππούπολις. "Άντίγραφον Απαντητικής
έπιστολής ‘Αγίου Φιλιππουπόλεως. Τφ Σεβασμιωτάτφ Μητροπολίτη Σωζο-
αγαθουπόλεως κυρίφ κ. Δωροθέφ καί τοϊς Αξιοτίμοις μέλεσιν τού Μητρο-
πολιτικού Συμβουλίου. Είς Σωζόπολιν. Σεβασμιώτατε έν Χφ Αδελφέ, α­
ξιότιμα μέλη τού Μητροπολιτικού Συμβουλίου. "Αμα τή λήψει τής ‘Υμετέ­
ρας έπιστολής Από 14 όδεύοντος καί ύπ' Αριθ. 37 συνεκαλέσαμεν είς έκτα­
κτον συνεδρίαν τήν Έφοροδημογεροντίαν καί συνεσκέφθημεν περί τού Απα-
σχολούντος τήν ύμετέραν Κοινότητα ζητήματος, τής έγγραφής τών κτημά­
των αύτής, έάν δηλονότι ταύτα δέον νά έγγραφώσιν έπ' ύνόματι τών
έκκλησιών ή τών έφορειών τών σχολείων. Μετά σύσκεψιν ώριμον έθεωρή-
σαμεν Ασφαλέστερον, δπως καί τά τής ‘Υμετέρας Κοινότητας έγγραφώσιν
έπ' ύνόματι τών έκκλησιών, καθ' δσον οΐ νόμιμοι Αντιπρόσωποι τών θρη­
σκευτικών έκκλησιαστικών Κοινοτήτων, δσον Αφορά τήν κτηματικήν αύτών
περιουσίαν καί έν γένει τά ύλικά αυτών συμφέροντα, εΙσίν αΐ έκκλησια-

48, Υπογραφές δεν υπάρχουν.

Ο “Κώδηξ της Ιεράς Μονής Σεύζοπόλεως" 295

στικαί έπιτροπαί, αϊτινες άντιπροσωπεύουσι τό ηθικόν πρόσωπον τών θρη­

σκευτικών Κοινοτήτων ένώπιον τών δημοσίων άρχών (δικαστηρίων, διοι­
κητικών άρχών κ.τ.λ.). Ταϋτα είς άπάντησιν καί διατελοϋμεν. Έν Φιλιπ-
πουπόλεΐ'*9 δλως ύμέτερος. Τή 20 Μαΐου 1905 Τ. Σ. ό Φιλιππουπόλεως Φώ-
τιος"50,
24. φ. 28, (χωρίς ημερομηνία). Βάρνα. "Άντίγραφον άπαντητικής έπι-
στολής ‘Αγίου Βάρνης^λ ‘Ιερά Μητρόπολις Βάρνης 1891 ’Αριθμ. 205. Πρός
τό έν Σωζοπόλει Μητροπολιτικόν Συμβούλιον, ’Αξιότιμοι Κύριοι. ‘Η έν
Βάρνη άξιότιμος Δημογεροντία λαβούσα ύπ' δψει έν τή χθεσινή αύτής συ-
νεδρίςι την ύπ’ άριθ. 37 τού τρέχ, έτους έπιστολήν ‘Υμών διά τής όποίας
ζητούνται πληροφορίαι περί τά έπ’ όνόματι τίνος δέον νά καταγραφώσι τά
κοινοτικά ‘Υμών κτήματα έν τφ νέφ Κυβερνητικφ κτηματολογίφ, δπερ πρό­
κειται νά καταρτισθή κατά τάς γενησομένας δηλώσεις τή Κυβερνήσει τών
κοινοτικών κτημάτων, έκρινε νά δηλώση δι* έμοϋ πρός ‘Υμάς τά άκόλου-
θα. “Οτι ή Κοινότης ήμών άπό πολλοϋ σκεφθεϊσα περί τής έξασφαλίσεως
τών Κοινοτικών αύτής κτημάτων διαφοροτρόπως ήθέλησε νά όνομάση αύτά,
κοινοτικά ή σχολειακά ή έκκλησιαστικά, άλλά, τέλος έφθασεν είς τό όρι-
στικόν πόρισμα τών σκέψεων αύτής τό νά όνομάση αύτά γενικώς κοινοτι­
κά καθ’ δτι έν έκάστη κοινότητι συμπεριλαμβάνονται τά τε σχολεία καί αΐ
έκκλησίαι καί ώς τοιαϋτα κατέγραψεν αύτά είς το Κυβερνητικόν κτηματο-
λόγιον τής ‘Ηγεμονίας, χωρίς νάκάμη ουδεμίαν διάκρισιν μεταξύ αύτών ώς
’Εκκλησιαστικών ή Σχολικών καί κατά ταΰτα δύναται ή έν Σωζοπόλει
Ελληνική Κοινότης νά κρίνη καί άποφασίση περί τής ύνομασίας τών Ιδίων
Αύτής κοινοτικών κτημάτων, χωρίς νά κάμη άλλην τινα διάκρισιν έν
αύτοΐς. ‘Ως πρός τά κτήματα δέ τής Κοινότητας ‘Υμών τά έπ’ όνόματι τρί­
του προσώπου καταγεγραμμένα έν τφ Κυβερνητικφ κτηματολογί(ΰ, ών ή
έπικαρπία άπό τού έτους 1880 διά πρακτικού Γενικής Συνελεύσεως τής Κοι­
νότητας ‘Υμών διεβιβάσθη διά 5 μόνον έτη είς τά ‘Υμέτερα Σχολεία έξέφε-
ρε γνώμην ή Έφοροδημογεροντία Βάρνης δτι ούδένα κίνδυνον άπωλείας
δύνανται νά έχωσι ταύτα, άρκεΐ μόνον τά πρόσωπα έπ’ όνόματι τών όποί-
ων εϊσί δεδηλωμένα τά κτήματα ταύτα νά ώσιν άξιότιμα καί άξιόχρεα.

49. To σημερινό βουλγαρικό όνομα της Φιλιππουπόλεως είναι Plovdiv,

50. Ο μητροπολίτης Φώτιος ποιμαίνει την I. Μ. Φιλιππουπόλεως κατά το χρονικό διάστημα
από 19 Δεκ. 1889 έιυς Αάγ. 1910 (Φιλιππαίου θεοκλ., "Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως Επίσκο­
ποί και Επίσκοποι", Θεολογία, τ. ΑΒ'(1961), σ. 78).
51. Την I. Μ, Βάρνης, την εποχή αυτή, ποιμαίνει ο μητροπολίτης Πολύκαρπος (1η Αυγούστου
1891 έως Φεβρουάριος 1906) [(Φιλιππαίου θεοκλ., "Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως Επίσκοποί
και Επίσκοποι", Θεολογία, τ. AB ' (1961), σ. 79)],
296 Κωνσταντίνος Γ. Σταλίδης

Ταΰτα άπαντητικώς κατ' άπόφασιν τής ένταϋθα άξιοτίμου Έφοροδημογε-

ροντίας διαβιβάζομεν σήμε[ρον]

Εδώ τελειώνει η επιστολή, επειδή τα φύλλα από εδώ και πέρα έχουν κο­
πεί, και, ως εκ τούτου, τελειώνει και το κείμενο του σωζόμενου κώδικα της
Ιεράς Μητροπόλεως Σωζοπόλεως.