9

Araling Panlipunan 9
Activity Sheet
Quarter 4- MELC 1-Week 1
Pambansang Kaunlaran

REGION VI – WESTERN VISAYAS

Araling Panlipunan 9
Learning Activity Sheet 1
Unang Edisyon, 2021

Inilimbag sa Pilipinas
Kagawaran ng Edukasyon
Rehiyon 6- Kanlurang Visayas
Duran St., Iloilo City

Isinasaad ng ng Batas Pambansa Bilang 8293, Seksiyon 176 na “Hindi maaaring

magkaroon ng karapatang-sipi sa ano mang akda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayunpaman,
kailangan muna ang pahintulot ng pamahalaan o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng
gawain kung ito’y pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o
tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.”

Ang Araling Panlipunan 9 Learning Activity Sheet (LAS) na ito ay inilimbag upang
magamit ng mga Paaralan sa Rehiyon 6 - Kanlurang Visayas.

Walang bahagi ng aklat na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa anumang porma
nang walang pahintulot sa Kagawaran ng Eduklasyon, Rehiyon 6- Kanlurang Visayas.

Mga Bumuo ng Araling Panlipunan 9 Learning Activity Sheet

Manunulat: Jude Michael B. Carey

Tagasuri: Paulo E. Cabatac
Tagaguhit: Albert M. Cabrera
Tagalapat: Jay Blas B. Mopra

Division of Himamaylan City Management Team:

Reynaldo G. Gico
Michell L. Acoyong
Grace T. Nicavera
Mylene D. Lopez
Paulo E. Cabatac
Regional Management Team:
Ramir B. Uytico
Pedro T. Escobarte, Jr.
Elena P. Gonzaga
Donald T. Genine
Mary Hazel Vivien P. Pineda

1
MABUHAY!

Ang Araling Panlipunan 9 Learning Activity Sheet na ito ay nabuo sa pamamagitan

ng sama-samang pagtutulungan ng Sangay ng Lungsod ng Himamaylan sa
pakikipagtulungan ng Kagawaran ng Edukasyon, Rehiyon 6- Kanlurang Visayas at sa
pakikipag-ugnayan ng Curriculum and Learning Management Division. Inihanda ito
upang maging gabay ng learning facilitator, na matulungan ang ating mga mag-aaral
na makamtan ang mga inaasahang kompetensi na inilaan ng Kurikulum ng K to 12.

Layunin ng LAS na ito na gabayan ang mga mag-aaral na mapagtagumpayan nilang

masagot ang mga nakahanay na mga gawain ayon sa kani-kanilang kakayahan at
laang oras. Ito ay naglalayon ding makalinang ng isang buo at ganap na Araling
Panlipunan na may kapaki-pakinabang na literasi habang isinasaalang-alang ang
kani-kanilang pangangailangan at sitwasyon.

Para sa mga learning facilitator:

Ang Araling Panlipunan 9 Learning Activity Sheet na ito ay binuo upang matugunan
ang pangangailangan ng ating mga mag-aaral sa larang ng edukasyon, na patuloy
ang kanilang pagkatuto kahit na sila ay nasa kani-kanilang mga tahanan o saan mang
bahagi ng learning center sa kanilang komunidad.

Para sa mga mag-aaral:

Ang Araling Panlipunan 9 Learning Activity Sheet na ito ay binuo upang

matulungan ka, na mapatuloy ang iyong pagkatuto kahit wala ka ngayon sa iyong
paaralan, pangunahing layunin ng LAS na ito na mabigyan ka ng makahulugan at
makabuluhang mga gawain. Bilang aktibong mag-aaral, unawain nang mabuti ang
mga panuto nga bawat gawain.

2
 Learning Activity Sheet (Quarter 4 – Week 1)

Pangalan ng Mag – aaral: ______________________________________

Grado at Pangkat ______________________________________

Petsa: ______________________________________

GAWAING PAMPAGKATUTO SA ARALING PANLIPUNAN 9

PAMBANSANG KAUNLARAN

I. KASANAYANG PAMPAKATUTO AT KODA

Nasisiyasat ang mga palatandaan ng pambansang kaunlaran. APMSP-Iva-1

II. PANIMULA

Bawat isa sa atin ay may pangarap na magkaroon ng maganda at maunlad na

pamumuhay. Kaya tayo ay nag-aaral para magkaroon ng magandang trabaho sa
hinaharap upang makaraos sa kahirapan ng buhay. Pero paano ba natin malalaman
na mayroong pag-unlad sa isang bansa at ano ang iba’t ibang palatandaan ng pag-
unlad? Paano ba ito sinusukat at ano ang iba pang panukat maliban sa GNP at GDP
ng isang bansa? Sa tingin niniyo, maunlad ba ang Pilipinas o nakabilang pa rin sa
papaunlad na bansa? Sa kasalukuyang aralin ay malalaman natin kung ano ang
konsepto ng pag-unlad, palatandaan, panukat at ang tamang pagkilos para sama-
samang pagkamit ng kaunlarang matagal na nating minimithi. Halina at ating tuklasin
ang tungkol sa pambansang kaunlaran.

Konsepto ng Pag-unlad

Ayon sa aklat ni Feliciano R. Fajardo na Economic Development (1994),

malinaw na inilihad niya ang kaibahan ng pagsulong at pag-unlad. Ayon sa kanya,
ang pag-unlad ay isang progresibo at aktibong proseso at pagsulong naman ay ang
bunga ng prosesong ito. Dagdag pa niya na ang pagsulong ay nakikita at nasusukat
sa pamamagitan ng mga kongkretong daan, gusali, pagamutan at iba pang uri ng
imprastraktura na resulta ng pag-unlad ng isang bansa. Hindi lamang sa
3
imprastraktura makikita ang pag-unlad kundi pati na rin sa pagpapabuti sa kondisyon
ng buhay ng tao. Halimbawa na lamang ang pagpababa sa antas ng kahirapan sa
bansa, kawalan ng trabaho, kamangmangan, di-pagkapantay-pantay at pang-aabuso.

Ang pag-unlad naman sa pananaw ng Sustainable Development Model ay

isang proseso ng pagpapalawak sa oportunidad ng isang tao na makamit kahit man
lamang ang minimum na istandard ng kabutihang pantao o well-being. Naniniwala ang
mga tagapagtaguyod ng modelong ito na ang pag-unlad ay para sa tao kung kaya ang
batayan ng pag-unlad ay ang pagtugon sa pangangailangan ng tao at pagtaas ng
kalidad ng buhay ng tao. Ang buhay ng tao ay may iba’t ibang dimensyon tulad ng
pulitikal, ekonomik, spiritwal, sikolohikal, pisikal, at sosyo-kultural.

• Kaunlarang Pang-spiritwal (Spiritual Development)– tumutukoy sa

pagkakaroon ng kapayapaan at makabuluhang buhay.

• Kaunlarang Pang-tao (Human Development) – ang kaunlaran ay dapat na

nagsusulong ng kagalingang pantao. Ang kanyang dignidad at mga potensyal
bilang tao ay napapangalagaan at napapagyaman. Mayroong lubos na
paggalang sa karapatang pantao. Walang tunay na pag-unlad kung ang tao
hindi nakikinabang sa kanyang mga karapatan.

• Kaunlarang Panlipunan (Social Development) – tumutukoy sa patas na

katarungan at pagkakapantay-pantay sa oportunidad sa bawat isang kasapi ng
lipunan.

• Kaunlarang Pang-kultura (Cultural Development) – may pag-unlad kung may

paggalang sa kultura ng bawat isa at ang lahat ay maaaring makinabang sa mga
yamang pangkultural.

• Kaunlarang Pampulitika (Political Development) – demokratikong

pamamahala, walang korupsyon, episyente, epektibo, at makatao ang mga
palatandaan ng kaunlarang pulitikal.

• Kaunlarang Pang-ekonomiya (Economic Development) – maunlad ang

kabuhayan kung mayroong seguridad ang bawat isa na makalahok at
makinabang sa mga gawaing pangkabuhayan.

• Kaunlarang Pang-ekolohiya (Ecological Development) – ang pag-unlad ay

dapat likas-kaya. Hindi isinasakripisyo ang kalikasan upang kumita
atmatustusan ang mga pangangailangang materyal ng tao. Ang kalikasan ang
pundasyon ng anumang pag-unlad.

Ayon naman kina Michael P. Todaro at Stephen C. Smith sa aklat nilang

Economic Development (2012) ay mayroong dalawang uri ng pananaw sa pag-unlad,
ang tradisyunal at makabagong pananaw.
1. Tradisyunal na Pananaw – nakatuon sa patuloy na paglaki ng income per capita
nang sa gayun patuloy na maparami ang output ng bansa kaysa paglaki ng
populasyon nito.
4
2. Makabagong pananaw - ang pag-unlad naman ay nakabatay sa pagbabago sa
buong sistemang panlipunan.

Sa akdang “Development as Freedom” (2008) ni Amartya Sen, ipinaliwanag niya

na ang kaunlaran ay matatamo lamang kung maunlad ang yaman ng buhay kaysa
yaman ng ekonomiya nito.

Mga Palatandaan ng Pagsulong

• Pagpasok ng mga dayuhang mamumuhunan.
• Likas na yaman tulad ng langis at iba pang uri ng enerhiya.
• Yamang tao
• Kapital
• Teknolohiya at Inobasyon
• Mataas na antas ng GNI at GDP

Mga Palatandaan ng Pag-unlad

• Pagsulong
• Pagbabago sa lipunan at paraan ng pamumuhay ng tao.
• Pagbawas sa di-pagkapantay-pantay ng mga tao sa lipunan.
• Kaayusang panlipunan
• Pagsugpo sa kahirapan

Sukatan ng Kaunlaran ng Bansa ayon sa United Nations

Maliban sa paggamit ng GDP at GNI, ginagamit ang Human Development
Index (HDI) bilang isang panukat sa antas ng pag-unlad ng isang bansa. Ang HDI ay
tumutukoy sa pangkalahatang sukat ng kakayahan ng isang bans ana matugunan ang
mahalagang aspekto ng kaunlarang pantao (full human potential). Kabilang dito ang
kalusugan, edukasyon at antas ng pamumuhay.

Human Development Report

Sinimulan ni Mahbub Ul Haq noong 1990, ayon sa kanya mahalagang

palawakin ang pamilihan ng tao para sa pangangailangan ng mga ito. Madalas na
pinapahalagahan ng tao ang mga bagay na nakamit na hindi kayang ipakita ng mga
datos at impormasyon tungkol sa kita at pagbabago. Dagdag pa niya, layunin ng pag-
unlad na makapagbigay ng kapaligirang magbibigay ng pagkakataon na matamasa
ng tao ng matagal ang malusog, at maayos na pamumuhay.

Ang Human Development Report Office (HDRO) ng United Nations

Development Programme (UNDP) ay gumagamit ng karagdagang palatandaan upang
masukat ang hindi pagkapantay-pantay, kahirapan at geder disparity.

5
Inequality Adjusted-HDI
Ginagamit upang matukoy kung paano ipamamahagi ang kita, kalusugan at
edukasyon sa mga mamamayan ng isang bansa.

Gender Development Index

Sinusukat ang puwang sa pagitan ng babae at lalaki.

Multidimensional Poverty Index

Ginagamit upang matukoy ang paulit-ulit na pagkakait sa mga sambahayan at
indibidwal ng kalusugan, edukasyon at mataas na antas ng pamumuhay.

Tatlong Antas ng Kaunlaran ng Bansa

1. Maunlad na Bansa (Developed Economies)
Ito ay ang mga bansang may mataas na Gross Domestic Product at Gross National
Income tulad ng Norway, Ireland, Switzerland, Hongkong, at Iceland.

(Pinagkunan: http://hdr.undp.org/en/content/latest-human-development-index-ranking 2020 Human

Development Report)

2. Umuunlad na Bansa (Developing Economies)

Ito ay mga bansang may industriyang papalago pa lamang at walang mataas na
antas ng industriyalisasyon. Hindi rin mataas ang kanilang GDP at GNP. Tulad ng
mga bansang Indonesia, Malaysia, Thailand, Mexico at Philippines.

(Pinagkunan: United Nations Industrial Development Organization. "Cooperation with BRICS." Accessed
Oct. 18, 2020.)

3. Papaunlad na Bansa (Underdeveloped Economies)

Ito ang mga bansa na kung ihahambing sa iba ay ay kulang sa industriyalisasyon,
mababa ang antas ng agrikultura, mababang income per capita, HDI, GDP at GNP.
Tulad ng mga bansang Uganda, United Republic of Tanzania, Zambia,
Afghanistan, Bangladesh, at Bhutan.

(Pinagkunan: UNCTAD/LDC/2020 https://unctad.org/system/files/official-document/ldcr2020_en.pdf)

6
 Pinagkunan: Human Development Index (HDI) RankingFrom the 2020 Human Development
Reporthttp://hdr.undp.org/en/data

Mga Salik sa Pag-unlad

1. Institusyong Panlipunan (Social Institution) 50%

Mahalagang may magandang pamamahala sa tumutulong sa pangangailangan
ng tao upang maiwasan ang kurapsiyon at iba pang krimen na nakakaapekto
sap ag-unlad ng pamumuhay ng tao.

2. Kultura (Culture) 20%

Mahalagang maibalanse ang pananampalataya at paniniwala ng tao para
magkaroon ng kaunlaran. Upang maunad ng tao ang kanilang estado sa buhay
ay dapat 50% na paniniwala at 50% na magiging masipag sa buhay at sa
negosyo.

3. Heograpiya (Geography) 30%

Mahalagang mayroong matabang lupa ang isang bansa para sa agrikultura na
nagbibigay ng pagkain at hilaw na sangkap para gawing produkto ng
makakapagbigay ng kita sa ekonomiya nito.

Film Viewing (Optional): Gamit ang internet, maglog-in sa youtube link sa ibaba
upang higit na maunawaan ang konsepto ng pambansang kaunlaran.

https://www.youtube.com/watch?v=tEe_QTNPffU
Why Some Countries Are Poor and Others Rich
Author: Cai Tro, July 8, 2017

7
Pamprosesong tanong:

1. Anu-anong mga salik na nakakaapekto sap ag-unlad ng bansa?

2. Sa tingin ninyo, nangyayari din ba ito sa Pilipinas?

SALIK NA MAARING MAKATULONG SA PAGSULONG NG EKONOMIYA

Likas na
Yamang Tao
yaman

Teknolohiya
Kapital at
Inobasyon

Likas na Yaman
Ang likas na yaman ay malaki ang naitutulong sa pagsulong sa isang bansa
dahil nagiging kapital ito sa pagbuo ng mga produkto na pwedeng ibenta at
nagbibigay ng suplay ng pagkain.
Yamang Tao
Mahalagang salik ang yamang tao dahil ito ang pinagmumulan ng lakas
paggawa. Kung maraming maaalam na tao at mayroong espesyalisayon ay
Malaki ang maitutulong nito sa pagsulong ng ekonomiya ng bansa.
Kapital
Mahalaga ang kapital sa pagsulong ng paunlad dahil sa kapital ay pweding
bumili ng mga gamit at makinarya upang mapalago ang isang negosyo at
marami ang magagawa nitong produkto at serbisyo.
Teknolohiya at Inobasyon
Mahalaga ang salik na ito dahil nagagamit natin ang pinagkukunang yaman ng
episyente at naparami ang nagagawang produkto at serbisyo.

Mga Tungkulin ng mga Mamamayan para sa Pag-unlad ng Bansa:

✓ Suportahan ang ating pamahalan
✓ Sundin at igalang ang batas
✓ Alagaan ang ating kapaligiran
8
 ✓ Pagtulong sa pagpuksa ng kurapsiyon at katiwalian sa pamahalan
✓ Maging produktibo, gamitin ang kasanayan at talent sa makabuluhang bagay
✓ Tangkilikin ang sariling produkto
✓ Magtipid sa paggamit ng enerhiya
✓ Makilahok sa mga gawaing pansibiko

III. MGA SANGGUNIAN

Ekonomiks- Araling Panlipunan Modyul para Sa Mag-aaral, Unang Edisyon 2015

Pahina 340-357
Balitao, et al,
Department of Education – Bureau of Learning Resources (DepEd-BLR)

IV. MGA GAWAIN

Gawain I. PAGPIPILIAN
Panuto: Basahahing Mabuti ang bawat pahayag o tanong. Piliin ang titik na tamang
sagot at ilagay ito sa sagutang papel.

1. Ito ay tumutukoy sa progresibo at aktibong proseso at pagsulong naman ay ang

bunga ng prosesong ito.
a. Pag-unlad c. Output
b. Pagsulong d. GDP

2. Tumutukoy sa pagkakaroon ng kapayapaan at makabuluhang buhay ng tao ayon

sa pananaw ng Sustainable Development Model.
a. Human Development c. Political Development
b. Spiritual Development d. Social development

3. Paano mo malalaman na maunlad ang isang bansa?

a. Kung merong pagsulong.
b. Kung may pagbabago sa lipunan at paraan ng pamumuhay ng tao.
c. Kung may pagbawas sa di-pagkapantay-pantay ng mga tao sa lipunan.
d. Lahat ng nabanggit ay tama.
4. Ang mga sumusunod ay mga tungkulin ng mga mamamayan para sa pag-unlad ng
bansa MALIBAN sa isa.
a. Suportahan ang ating pamahalan
b. Sundin at igalang ang batas
c. Alagaan ang ating kapaligiran
d. Bumili ng mga produkto galling sa ibang bansa.

9
5. Ito ay tumutukoy sa pagsukat ng puwang sa pagitan ng babae at lalaki.
a. Inequality Adjusted-HDI
b. Multidimensional Poverty Index
c. Gender Development Index
d. Human Development Report

Gawain II. Pagkakapareho at Pagkakaiba

Panuto: Sa pamamagitan ng Venn Diagram, isulat ang pagkakapareho at
pagkakaiba ng pagsulong at pag-unlad.

PAGSULONG: PAGKAKATULAD: PAG-UNLAD:

10
GAWAIN III. JINGLE MAKING
Panuto: Gumawa ng isang jingle tungkol sa pagsulong at pag-unlad.

RUBRIC SA PAGAWA NG BUOD:

Pamantayan Deskripsiyon Puntos Nakuhang

puntos
Nilalaman Naipakita sa pamamagitan ng ginawang 30
pagtatanghal ang pagsusulong sa sama-samng
pagkilos tungo sa pamabansang kaunlaran.
Pagkamalikhain Ang mga konsepto at simbolismong ginamit ay 20
naging makabuluhan upang lubos na maipakita
ang sama-samang pagkilos sa aktibong
pakikisangkot tungo sa pamabansang kaunlaran.
Mensahe Ang mensahe ng ginawang pagtatanghal ay 30
direktang nakatugon sa mga estratehiyang
inilahad sa aralin.
Pamagat Naipaloob ng wasto ang konsepto ng sama- 20
samang pagkilos sa aktibong pakikisangkot tungo
sa pamabansang kaunlaran.
Kabuuang Puntos 100

V. REPLEKSIYON

Bilang isang mamamayan, paano ka magiging bahagi ng pagsulong at pag-unlad ng

ating bansa?

11
VI. SUSI SA PAGWAWASTO

12