Visoka sportska i zdravstvena škola

Predmet:

Anatomija

Seminarski rad:

Srce – građa, krvni sudovi

Profesor: Student:

Dr Kristina Vukušić Jovan Nikolić 76/20

Beograd, 2021. godine

Sadržaj:

1. Uvod …………………………………………………………………………………. 1
2. Srce …………………………………………………………………………………... 4
3. Srčane šupljine ………………………………………………………………………. 5
4. Desna srčana pretkomora ……………………………………………………………. 6
5. Desna srčana komora …………………………………………………………...……. 6
6. Leva srčana pretkomora ……………………………..………………………………. 6
7. Leva srčana komora …………………………………………………………………. 7
8. Srčana kesa ………………………………………………………………………….. 7
9. Plućno arterijsko stablo ……………………………………..………………………. 7
10. Aorta …………………………………………………..……………………………. 8
11. Brahicefalično stablo ……………………………………………………………...… 9
12. Zajednička bedrena arterija ………………………………………………....……... 10
13. Venski sistem ……...…………………………………………..…………………… 12
14. Zaključak …………………………………………………..………………………. 13
15. Literatura …………………………………………………..……………...……….. 14

JOVAN NIKOLIĆ 2
UVOD

Kardio-vaskularni sistem je sistem čovečijeg organizma kroz koji protiče krv. Putem krvi
do tkiva se prenosi kiseonik i osnovne gradivne supstance, a iz tkiva u krv prenosi se ugljen-
dioksid kao i krajnji produkti metabolizma. Kretanje same krvi kroz kardiovaskularni sistem
naziva se krvotok. Srce je glavni organ koji omogućava cirkulaciju krvi kroz organizam.
Počevši od velikih arterijskih sudova koji polaze iz srca, rasipa se u sve sitnije grane do
kapilara, koji se na periferiji i ka srcu spajaju ponovo u sve veće grane – vene, koje se
krupnim venskim sudovima ulivaju u srce. Stalni protok krvi kroz krvne sudove omogućava
ritmičke kontrakcije samog srca. Iz tog razloga se za srce kaže da je pumpa samog
organizma.

JOVAN NIKOLIĆ 3
SRCE (cor)

Srce je centralni organ kardio-vaskularnog sistema. Srce je šuplji mišić i organ koji prima
krv prispelu velikim krvnim sudovima, a nakon toga je ritmičnim kontrakcijama istiskuje u
arterijski sistem. Srce je teško između 200 i 450 grama i nešto je veće od veličine Vaše
pesnice. Prosečan broj otkucaja srca u toku dana je oko 100 000 puta. Za to vreme ispumpa
oko 7.500 litara krvi.
Srce je smešteno u srednjem delu donjeg sredogruđa i nalazi se između unutrašnjih,
medijastnalnih strana plućnih krila, iza donje polovine grudne kosti i susednih rebranih
hrskavica, a ispred aorte i jednjaka. Srce ima oblik nepravilne trostrane piramide, čija je baza
okrenuta na više udesno i unazad, a vrh je upravljen nadole ulevo i napred. Na srcu su
određene tri strane, baza i vrh. Prednja strana srca je okrenuta prema grudnoj kosti i rebrima
pa se zbog toga zove grudno-rebarna staran. Leva strana je najmanja i naleže na levo plućno
krilo. Donja strana srca naleže na prečagu. Vrh srca pripada, uglavnom, levoj srčanoj komori.
Na bazi srca se nalazi veliki krvni sudovi koji izlaze iz srčanih šupljina ili ulaze u njih i
grade srčanu krunu. Od velikih krvnih sudova, baze srca, napred se nalaze plućno stablo i
početni deo aorte. Desno, i malo iznad njih su gornja i donja šuplja vena, a levo i pozadi četiri
plućne vene. Na spoljašnjoj površini srca uočavaju se žljebovi koji označavaju granice
između šupljina srca. Najbitniji je venačni žljeb koji se prostire kružno oko celog srca i spolja
obeležava granicu između srčanih pretkomora i srčanih komora. Od venačnog žljeba pruža se
naniže, niz prednju stranu srca, prednji među komorni žljeb. Oba žljeba predstavljaju spolja
približnu granicu između desne i leve srčane komore.

JOVAN NIKOLIĆ 4
 Srce se grči (kontrahuje) i širi (dilatira). Grčenjem obe pretkomore istovremeno, otvaraju
se zalisci i krv odlazi u komore koje se šire da bi primile ovu krv. Kontrakcijom komora,
zalisci između pretkomora i komora se zatvaraju kako bi sprečili povratak krvi iz komora u
pretkomore. Kontrakcijom komora otvaraju se zalisci između komora i velikih arterija i krv
se ubacuje u ove arterije. U isto vreme pretkomore se šire i preuzimaju krv iz venskog
sistema. Iako se jednake količine krvi izbace iz leve i desne strane srca, leva komora stvara
mnogo veći pritisak.

SRČANE ŠUPLJINE

Srce se sastoji od četiri šupljine: gornje šupljine su leva i desna pretkomora, a donje leva
i desna komora. Mišićni zid (septum) razdvaja levu i desnu pretkomoru i levu i desnu
komoru. Najčešće se koristi podela na levo srce (leva pretkomora i komora) i desno srce
(desna pretkomora i komora), pošto tako cirkuliše krv. Normalno se u srcu ne meša krv iz
levog i desnog srca. Leva komora je najveća i najjača šupljina srca. Ona ispumpava krv u
nejveću arteriju tela – aortu koja preko svojih grana snabdeva celo telo krvlju tj. kiseonikom i
hranjljivim materijama.

JOVAN NIKOLIĆ 5
DESNA SRČANA PRETKOMORA (atrium dextrum)

Desna srčana pretkomora ima šest zidova i oblik nepravilne kocke. Na gornjem zidu uliva
se gornja šuplja vena. Preko donjeg zida ulivaju se donja šuplja vena i srčani venski sinus.
Prednji zid odgovara desnom pretkomorno-komornom otvoru preko kojeg su u vezi desna
srčana komora i desna srčana pretkomora. Na zadnjem zidu vidi se među venska kvržica koja
usmerava krv prispelu iz šupljih vena, prema desnom pretkomorno-komornom otvoru.
Unutrašnji zid odgovara međupretkomornoj pregradi i na njemu se vidi udubljenje zvano
ovalna jama. Spoljašnji zid je proširen jednim uvastim nastavkom.

DESNA SRČANA KOMORA (ventriculus dexter)

Desna srčana komora ima oblik trostrane piramide sa bazom okrenutom pozadi. Na bazi
desne srčane komore vide se dva velika otvora, desni pretkomorno-komorni otvor i otvor
plućnog arterijskog stabla. Desni pretkomorno-komorni otvor povezuje desnu srčanu
pretkomoru i desnu srčanu komoru. Ovaj otvor zatvara desni pretkomorno-komorni zalistak
koji se sastoji iz tri trouglasta listića. Zidovi desne srčane komore su nervni i sa njih polaze tri
kratka mišića kupastog oblika, papilarni mišići. Od vrhova ova tri papilarna mišića, koji štrče
u šupljini komore, prolaze tanke vezivne niti koje se hvataju za listiće desnog
pretkomorno/komornog zaliska. Drugi otvor na bazi desne srčane komore je otvor plućnog
arterijskog stabla. Od ovog otvora polazi plućno arterijsko stablo koje odvodi krv u desno i
levo plućno krilo. Otvor plućnog arterijskog stabla zatvara zalistak arterijskog plućnog stabla
koji se sastoji iz tri mala zaliska polu mesečastog oblika, čijim se otvaranjem i zatvaranjem
reguliše oticanje krvi iz desne srčane komore.

LEVA SRČANA PRETKOMORA (atrium sinistrum)

Leva srčana pretkomora ima takođe šest zidova i manja je od desne srčane pretkomore.
Na njenom zadnjem zidu ulivaju se plućne vene, preko kojih u levu srčanu pretkomoru dolazi
oksigenisana krv iz pluća. Na njenom prednjem zidu vidi se levi pretkomorno-komorni otvor
koji spaja levu srčanu pretkomoru sa levom srčanom komorom. Unutrašnji zid leve srčane

JOVAN NIKOLIĆ 6
pretkomore odgovora međupretkomornoj pregradi. Sa spoljašnjeg zida polazi mali uvasti
nastavak, dok se na gornjem i donjem zidu ne vide posebne morfološke tvorevine.

LEVA SRČANA KOMORA (ventriculus sinister)

Leva srčana komora je najveća srčana šupljina oblika spljoštene kupe, sa bazom
okrenutom unazad. Na bazi leve srčane komore vide se i dva otvora: levi pretkomorno-
komorni otvor koji povezuje levu srčanu pretkomoru i levu srčanu komoru. Ovaj otvor
zatvara levi pretkomorno-komorni zalistak koji se sastoji od dva listića. Zidovi leve komore
su takođe neravni i od njih prolaze dva papilarna mišića, sa čijih vrhova se odvajaju tetivne
niti. Tetivne niti ova dva mišića se vezuju za listiće levog pretkomorno-komornog zaliska.
Drugi otvor na bazi leve srčane komore je otvor aorte. Ovaj otvor zatvara zalistak aorte koja
se sastoji iz tri mala polu mesečasta zaliska. Otvaranjem i zatvaranjem ovih zalistaka reguliše
se oticanje krvi iz leve srčane komore u aortu.

SRČANA KESA (pericardium)

Srce u celini leži u srčanoj kesi. Srčana kesa se sastoji iz dva dela. Spoljašnji deo je
izgrađen od vezivnog tkiva. Unutrašnji deo je izgrađen od posebnog vezivnog tkiva i ima dva
lista između kojih se nalazi uzani prostor – duplja srčane maramice. Ovaj prostor je ispunjen
malom količinom serozne tečnosti koja onemogućava trenje između listova srčane maramice
tokom srčanih kontrakcija.

PLUĆNO ARTERIJSKO STABLO (truncus pulmonalis)

Plućno arterijsko stablo prolazi iz desne srčane komore. Od svog nastanka pruža se
naviše i neposredno ispod luka aorte, deli se na desnu i levu plućnu arteriju.

JOVAN NIKOLIĆ 7
AORTA (aorta)

Aorta je najveći krvni sud čovečijeg tela od kojeg nastaju sve arterije velikog sistemskog
krvotoka. Aorta prolazi od baze leve srčane komore. Početni deo aorte se pruža na gore,
udesno i napred, a naziva se ushodna aorta koja naglo kreće u vidu luka, ulevo i unazad,
prema kičmenom stubu, kao nishodni deo aorte koja prolazi kroz grudnu i trbušnu duplju.
Nishodni deo aorte je prečagom podeljen na gornji grudni deo, koja se nalazi u grudnoj
duplji, i donji trbušni deo koja se nalazi u trbušnoj duplji. U trbušnoj duplji, u nivou IV
slabinskog pršljenja, aorta se deli na dve završne grane, desnu i levu zajedničku bedrenu
arteriju.
Ushodni deo aorte je početni deo aorte od kojeg polaze dve bočne grane, desna i leva
srčana arterija.
Luk aorte je oblast od koje se odvajaju tri velika arterijska krvna suda. Idući sa desna u
levo, to su: brahicefalično arterijsko stablo, leva zajednička karotidna arterija i leva
potključna arterija. Ova tri arterijska stabla u celini vaskularizuju glavu, vrat, gornje
ekstremitete i delove zidova grudnog koša.

JOVAN NIKOLIĆ 8
 Grudni deo aorte se nastavlja na luk aorte, od leve strane tela IV grudnog pršljenja, odatle
se spušta niz grudni deo kičmenog stuba od prečage, a odatle trbušnim delom aorte. Grudni
deo aorte se grana u zidove grudnog koša i u organe grudne šupljine.
Trbušni deo aorte predstavlja produžetak grudnog dela aorte. Ona počinje od aortnog
zjapa na prečagi pa se pruža levom stranom slabinskog dela kičmenog stuba do tela IV
slabinskog pršljenja, gde se račva na desnu i levu stranu zajedničku bedrenu arteriju. Trbušni
deo aorte se nalazi u retroperationealnom prostoru trbušne duplje. Ona se grana u zidove
trbušne duplje i u organe trbušne duplje. Za organe trbušne duplje, od trbušnog dela aorte se
odvajaju: celijačno stablo, gornja crevna arterija, bubrežna arterija, srednja nadbubrežna
arterija i donja crevna arterija.

BRAHICEFALIČNO STABLO (truncus brachiacephalicus)

Brahicefalično stablo je najveća grana luka aorte koja se pruža naviše ka desnom grudno-
ključnom zglobu u visini koga se deli na: dve završne grane, desnu zajedničku karotidnu
arteriju i desnu potključnu arteriju.
Zajednička karoitidna arterija je paran krvni sud koji na desnoj strani nastaje iz
brahiocefaličnog stabla, a na levoj se odvaja direktno iz luka aorte. Ova arterija se pruža
naviše kroz prednji deo vrata, i u visini gornjeg dela grkljana račva se u dve završne grane,
spoljašnju i unutrašnju.
Potključna arterija na desnoj strani nastaje iz brahiocefaličnog stabla, a na levoj direktno
iz luka aorte. Od svog početka potključna arterija se pruža kroz bazu vrata, usmerena je ka
korenu odgovarajuće ruke i nalazi se u visini spoljašnje ivice prvog rebra, a završava se
prelaskom u pazušnu arteriju. Grana se u veći broj bočnih arterija.
Najvažnija bočna grana je kičmena arterija. Ova arterija se pruža naviše, prolazi kroz
otvore na poprečnim nastavcima vratnih pršljenova i dolazi do potiljačkog otvora kroz koji
ulazi u zadnju lobanjsku jamu. U zadnjoj lobanjskoj jami desna i leva kičmena arterija se
spajaju i grade bazilarnu arteriju.
Bazilarna arterija se nalazi duž prednje strane moždanog stabla i deli se na dve završne
grane: desnu i levu zadnju moždanu arteriju.
Pazušna arterija se nastavlja na potključnu arteriju od spoljašnje ivice I rebra. Prostire se
do donje ivice velikog grudnog mišića gde se nastavlja kao nadlaktna srterija.

JOVAN NIKOLIĆ 9
 Nadlaktna arterija nastavlja se na pazušnu arteriju. Pruža se unutrašnjom stranom
nadlakta, naniže do lakatne jame na prednjoj strani zgloba lakta. Ispod prevoja lakta račva se
na dve završne grane: žbičnu i lakatnu arteriju.
Žbična arterija nastavlja pravac nadlaktne arterije pružajući se spoljašnjom polovinom
podlakta od korena šake, gde se grana na: dve zavšne grane, glavnu arteriju palca i duboki
dlanski luk.
Lakatna arterija je unutrašnja završna grana nadlaktne arterije. Ona prolazi unutrašnjom
stranom podlakta sve do korena šake gde se završava površnim dlanskim lukom. Završne
grane žbične i lakatne arterije spajaju se na prednjoj strani šake i grade dva arterijska dlanska
luka: površni i duboki. Iz ova dva arterijska luka granaju se arterije koje u celini
vaskularizuju šaku.

ZAJEDNIČKA BEDRENA ARTERIJA (iliaca communis)

Zajednička bedrena arterija je parni arterijski sud koji silazi od račve trbušnog dela aorte
u polje i u visini odgovarajućeg krsno-bedrenog zgloba završava se podelom na dve zavšne
grane: unutrašnju i spoljašnju bedrenu arteriju.
Unutrašnja bedrena arterija je arterijski sud koji silazi niz prednju stranu krsno-bedrenog
zgloba i ulazi u karličnu duplju. Svojim mnogobrojnim granama vaskularizuje zidove i
organe karlične duplje. Posebno značajna je materična arterija koja vaskularizuje: matericu,
delove jajovoda, jajnika i vagine.
Spoljašnja bedrena arterija iz trbušne duplje, kroz potpreponski zjap, spušta se duž butne
arterije.
Butna arterija se produžava na spoljašnju butnu arteriju u preponskoj vezi. Od svog
nastanka pruža se prednjom stranom buta, prelazi na njegovu unutrašnju stranu i kroz
poseban vezivno-mišićni kanal prelazi na zadnju stranu zgloba kolena i nastavlja se
zatkolenom arterijom.
Zatkolena arterija se pruža kroz zatkolenu jamu, iza zadnje strane zgloba kolena i u
predelu gornjeg dela troglavog mišića lista deli na dve završne grane: prednju i zadnju
golenjačnu arteriju.

JOVAN NIKOLIĆ 10
 Prednja golenjačna arterija je jedna od dve završne grane zatkolene arterije, pruža se
prednjom stranom potkolenice do korena stopala, odakle se nastavlja kao arterija poleđine
stopala.
Zadnja golenjačna arterija je jedna od dve završne grane zatkolene arterije. Pruža se duž
zadnje strane potkolenice, između površne i duboke grupe mišića, i iza unutrašnjeg gležnja
daje dve završne grane: spoljašnju i unutrašnju tabansku arteriju koja vaskularizuje donju
stranu stopala, taban.

JOVAN NIKOLIĆ 11
VENSKI SISTEM

Kao deo sistemske cirkulacije, venski sistem je odgovoran za prenos venske krvi od
mišića i tkiva do srca. Sačinjen je iz tri vrste vena: površinskih, dubokih i vezivnih vena.
Površinske vene u našem telu smeštene su u masnom potkožnom tkivu. Duboke vene,
smeštene su u mišićima duž kostiju. Dok kratke vene (vezivne) spajaju površinske i duboke
vene.
Vene su krvni sudovi odgovorni za dovođenje krvi iz perifernih delova tela u srce. Uz
izuzetak plućnih vena koje prenose krv bogatu kiseonikom i hranljivim materijama, sve
ostale vene prenose krv sa ugljen-dioksidom i otpadnim materijama do pluća gde se vrši
razmena gasova. Zavisno od prečnika krvnih sudova, vene su dele na sitne i velike sa većim
prečnikom, pa tako razlikujemo sledeće: venske kapilare, venule, male vene, srednje vene i
velike vene. Zidovi vena izgrađeni su od tri sloja koji naležu jedan na drugi (spoljašnji,
srednji i unutrašnji slooj), oni su tanji od zida arterija i karakterišu se prisustvom elastične
mišićne komponente.
Glavne strukture koje formiraju venski sistem su: plućne vene, donja šuplja vena, gornja
šuplja vena.
Plućne vene su odgovorne za prenos krvi bogate kiseonikom od pluća do srca (leve srčane
pretkomore), koja se zatim ispumpava u ostale delove tela. Zajedno sa plućnim arterijama,
one čine plućni krvotok koji se još zove i “krvotok između srca i pluća” ili “mali krvotok” ili
deo sistema krvotoka. Plućna cirkulacija je deo kardiovaskularnog sistema odgovorna za
prenos krvi sa ugljen-dioksidom i otpadnim materijama iz svih organa i tkiva od srca do
pluća, i vraćanja krvi obogaćene kiseonikom nazad u srce, kao i za prenos krvi bogate
hranljivim materijama do ostalih organa i tkiva.
Donja šuplja vena, koja se još naziva i zadnja šuplja vena je najveća vena ljudskog
organizma. Ona je odgovorna za prenos krvi bez kiseonika iz donjih delova tela (donjih
ekstremiteta i svih organa smeštenih ispod dijafragme) do srca. Smeštena je pretežno u
trbušnom delu (samo mali deo nalazi se u grudnom košu), nalazi se iza trbušne šupljine i
pruža se vertikalno duž desne strane kičmenog stuba. Ulazi u desnu pretkomoru sa niže desne
strane zadnjeg srčanog zida. Donja šuplja vena dugačka je oko 22 cm (18 cm se nalazi u
trbušnom delu) dok joj je prečnik oko 30 mm.

JOVAN NIKOLIĆ 12
 Gornja šuplja vena je velika vena smeštena u gornjem prednjem medijastinumu. Ona
dovodi do srca krv sa ugljen-dioksidom iz gornjih delova tela (glave, vrata, gornjih
ekstremiteta i nekih organa grudne duplje). Srce potom tu krv malim krvotokom šalje u pluća
gde se krv obogaćuje kiseonikom, kako bi kao takva bila poslata u organe širom našeg
organizma. Gornja šuplja vena je duga oko 7 cm dok joj prečnik iznosi oko 22 mm.

ZAKLJUČAK

U toku srčanog ciklusa krv je usmerena tako da cirkuliše iz pretkomora u komore, a iz

komora u aortu, odnosno plućnu arteriju. Krv se iz srca usmerava pomoću srčanih zalistaka,
koji imaju ulogu ventila. Svaka komora srca ima valvule na ulaznom i na izlaznom otvoru.
Valvule srca su takve strukture da dopuštaju kretanje krvi samo u jednom pravcu. Na početku
sistole komora pretkomorno-komorne valvule se zatvaraju, a neposredno iza toga
semilunarne valvule se otvaraju. Usled toga krv ne može da se vrati u pretkomore, već izlazi
iz komora u velike arterije. Na početku dijastole komore semilunarne valvule se zatvaraju  i
sprečavaju vraćanje krvi  u komore. Neposredno posle toga pretkomorno-komorne valvule se
otvaraju, pa se krv iz pretkomora uliva u komore.

JOVAN NIKOLIĆ 13
LITERATURA

- ,,Anatomija i fiziologija“ dr Ivan Anđelković, dr Aleksandar Stajkovac, dr Aleksandar

Ilić, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd 2002.
- ,,Atlas anatomije čoveka“ Frenk H. Nettter, Data Status Beograd 2018.
- Internet

JOVAN NIKOLIĆ 14