Wykład 1

Wybrane, ważniejsze źródła prawa

Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j. Dz.U.2020.1076 ze zm.)
– wybrane przepisy
Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (t.j. Dz.
U. z 2017 r., poz. 2070) – cała
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2019, poz. 1145) - wybrane przepisy
Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (t.j. Dz.Uz 2020, poz. 287) - cała
Wprowadzenie
Pojęcie prawa konsumenckiego
- czy samodzielna gałąź prawa?
- czy dziedzina prawa prywatnego czy publicznego?
- nomenklatura – prawo konsumenckie, prawo ochrony konsumenta
Miejsce prawa konsumenckiego

Wilhelmsson:
• „korpus przepisów (głównie) cywilistycznych, które są inspirowane prokonsumenckim
ochronnym nastawieniem”
Kryteria funkcjonalne pomocne w delimitacji prawa konsumenckiego
• obszerny zbiór przepisów, które bezpośrednio lub pośrednio chronią konsumentów
• interesy chronione (przedmiot ochrony) zostały zawarte w katalogu pięciu praw podstawowych
konsumentów z 1975 r.
15 III 1962 r. J.F. Kennedy
Special Message to the Congress on Protecting the Consumer Interest
To the Congress of the United States:
Consumers, by definition, include us all. They are the largest economic group in the economy,
affecting and affected by almost every public and private economic decision. Two-thirds of all
spending in the economy is by consumers. But they are the only important group in the economy
who are not effectively organized, whose views are often not heard. The federal Government--by
nature the highest spokesman for all the people--has a special obligation to be alert to the
consumer's needs and to advance the consumer's interests.
 (1) The right to safety--to be protected against the marketing of goods which are hazardous to
health or life.
(2) The right to be informed--to be protected against fraudulent, deceitful, or grossly misleading
information, advertising, labeling, or other practices, and to be given the facts he needs to make
an informed choice.
(3) The right to choose--to be assured, wherever possible, access to a variety of products and
services at competitive prices; and in those industries in which competition is not workable and
Government regulation is substituted, an assurance of satisfactory quality and service at fair
prices.
(4) The right to be heard--to be assured that consumer interests will receive full and sympathetic
consideration in the formulation of Government policy, and fair and expeditious treatment in its
administrative tribunals.
W prawie amerykańskim public interest law
 szczególna strategia
 demokratyczne państwo zakłada reprezentację wszystkich grup społecznych, co umożliwia
artykulację interesów jednostek je tworzących
 reprezentacja i ochrona interesu indywidualnego i publicznego (interesu wielu jednostek
tworzących grupę społeczną)
Ochrona konsumenta w prawie europejskim
 koncentracja na realizacji polityki gospodarczej (zapewnieniu swobód traktatowych) - dobrobyt
konsumenta jej rezultatem
 ochrona konsumenta (początkowo) produkt uboczny
 w 1973 r. powstał urząd zajmujący się problemami ochrony konsumentów i
ochrony środowiska
 w 1975 r. opracowano pierwszy pięcioletni program ochrony
Cele prawa konsumenckiego określone w I programie konsumenckim z 1975 r.
 zniwelowanie deficytu informacyjnego
 przywrócenie równowagi ekonomicznej między przedsiębiorcą a konsumentem
I program z 1975 r. zdefiniował zakres prawa konsumenckiego
Prawa konsumenta
1. Prawo do ochrony zdrowia i bezpieczeństwa
2. Prawo do ochrony interesów ekonomicznych
3. Prawo do rekompensaty poniesionych szkód
4. Prawo do informacji i edukacji
5. Prawo do reprezentacji
Prawa konsumenta
Czy prawa podmiotowe?
Prawo publiczne czy prywatne?
 kryterium przedmiotu regulacji ?
 kryterium metody regulacji:
autonomiczność podmiotów (nawet przy braku równorzędności ich sytuacji)
 Skutek: problem, w jakim zakresie stosować metody prywatnoprawne, a w jakim
publicznoprawne?
Ius publicum czy ius privatum ?
Metoda prywatnoprawna – ma na celu zapewnienie swobody gospodarczej, swobody ukształtowania
stosunku prawnego według własnego uznania – normy prywatnoprawne – stanowią zasadniczą
część
Prawo konsumenckie – „na styku” – zawiera również normy publicznoprawne

Relacje B 2 C
(autonomiczność podmiotów, brak równorzędności)
Patchwork regulacji, które charakteryzują problemy podstawowe
 obowiązek udostępnienia informacji
 konsumenckie prawo odstąpienia
 wpływ na treść umowy (w celu ochrony strony słabszej)
Dlaczego chronimy interesy konsumentów?
Kto powinien chronić interesy konsumentów?
Rynek
 zwolennicy wolnego rynku
 niewidzialna ręka rynku A. Smith
 wiara w siły rynku
 interwencja państwa jest nieefektywna
państwo
paternalizm (konieczna ingerencja państwa w rynek)
słabi konsumenci powinni być chronieni w relacjach z przedsiębiorcami

konsument napięcia konsument

aktywny i świadomy uczestnik rynku potencjalna ofiara rynku napięcia
Ekonomiczne uzasadnienie ochrony konsumentów
 nieprawidłowe funkcjonowanie rynku, gdy brakuje informacji po
stronie popytu
 zawodność rynku (market failure) ze względu na asymetrię informacjima temu przeciwdziałać
prawo konsumentów
 brak równowagi sił między producentami i konsumentami (wynikający
z asymetrii informacyjnej
Rozwój europejskiego prawa konsumenckiego
Rozwój europejskiego prawa konsumenckiego (etapy)
1. Traktat Rzymski (brak odniesienia do kwestii konsumenckich)
2. JAE (wprowadzenie obecnego art. 114 TFUE – podstawa dyrektyw
konsumenckich)
3. Traktat z Maastricht (nowy tytuł poświęcony ochronie konsumenta i wskazanie
samodzielnej podstawy prawnej do wydawania aktów prawnych w tej dziedzinieochrona
konsumentów – jedna z polityk Wspólnoty)
4. Traktat z Amsterdamu
5. Traktat z Lizbony
Prawo konsumenckie w UE
 Główny cel – zapewnienie prawidłowego i zrównoważonego funkcjonowania
rynku wewnętrznego, którego istotnym uczestnikiem jest konsument
 Ochrona konsumenta nie jest wartością per se
 „wspólny rynek istnieje z powodu i dla konsumenta, ale cele gospodarcze
stanowią priorytet UE” (E. Łętowska)
 „przedmiot ochrony – pozycja rynkowa konsumenta, nie jego indywidualny
interes” (E. Łętowska)
Rozwój prawa konsumenckiego w UE
 powodowany jest harmonizacją prawa, która wynika z potrzeby
integracji gospodarczej
 prawo konsumenckie w UE jest elementem prawa gospodarczego
integracji europejskiej
 ochrona słabszej strony transakcji handlowej (konsumenta) przez
zniwelowanie przewagi profesjonalisty – w obrocie mieszanym (B2C)
 konsument – homo oeconomicus passivus
 prawo konsumenckie w UE – podkreśla aspekt wolnościowy – ma przywracać zdolność
konsumenta decydowania o konsumpcji
 bliskie związki prawa konsumenckiego z prawem konkurencji
 ochrona konsumentów wynika z potrzeby zapewnienia prawidłowego funkcjonowania rynku
wewnętrznego (chroniona raczej pozycja rynkowa niż indywidualny interes)
 prawo konsumenckie to element prawa wspólnego rynku
Harmonizacja prawa w UE
negatywna (likwidowanie barier na wspólnym rynku) orzecznictwo TSUE w oparciu o
postanowienia traktatowe
 bezpośrednie działanie swobód
 eliminacja krajowych regulacji sprzecznych z traktatem, ale bez
stanowienia norm prawnych (np. na gruncie art. 34-36 TFUE zasada wzajemnego uznawania)
pozytywna (prawo wtórne) działalność prawotwórcza instytucji UE np. dyrektywy, rozporządzenia
(kompetencja do harmonizacji w art. 114 i n. TFUE)
Harmonizacja negatywna
Harmonizacja negatywna
 podstawowe swobody traktatowe były w istocie instrumentami
polityki konsumenckiej
 odpowiedź Trybunału na brak harmonizacji przepisów państw
członkowskich (m.in. w zakresie zwalczania nieuczciwej konkurencji)
Art. 34 TFUE
Ograniczenia ilościowe w przywozie oraz wszelkie środki o skutku
równoważnym są zakazane między Państwami Członkowskimi.
Art. 36 TFUE
Postanowienia artykułów 34 i 35 nie stanowią przeszkody w stosowaniu zakazów lub ograniczeń
przywozowych, wywozowych lub tranzytowych, uzasadnionych względami moralności
publicznej, porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia i życia ludzi i
zwierząt lub ochrony roślin, ochrony narodowych dóbr kultury o wartości artystycznej,
historycznej lub archeologicznej, bądź ochrony własności przemysłowej i handlowej. Zakazy te i
ograniczenia nie powinny jednak stanowić środka arbitralnej dyskryminacji ani ukrytych
ograniczeń w handlu między Państwami Członkowskimi.
[brak ochrony interesów konsumentów w katalogu uzasadnionych powodów w art. 36 TFUE, ale…]
Wymogi konieczne
sprawa Cassis de Dijon
Przeszkody w swobodzie przepływu towarów są tolerowane, gdy są uzasadnione powody
(mandatory requirements), inne niż wymienione w art. 36 TFUE, wynikające z potrzeby np.
ochrony konsumentów, ochrony zdrowia publicznego, potrzeby zapewnienia rzetelności obrotu
handlowego).
Warunek każdorazowa kontrola ze strony TSUE pod kątem proporcjonalności, konieczności i
niezbędności takiego środka krajowego, który stanowi przeszkodę w swobodnym przepływie
towaru.
Baza orzecznictwa TS dokonującego harmonizacji negatywnej prawa krajowego
 Formuła Dassonville – środka o skutku podobnym do ograniczeń ilościowych w rozumieniu art.
34 TFUE (każda krajowa regulacja, która jest w stanie bezpośrednio lub pośrednio, potencjalnie
lub faktycznie ograniczyć handel wewnątrz Wspólnoty)
 Korekta Keck&Mithouard – tylko przepisy dotyczące samego towaru mogą stanowić
utrudnienie w handlu
 Art. 36 TFUE określa uzasadnienia dla ograniczeń+ wymogi konieczne (mandatory
requirements) określone w sprawie Cassis de Dijon (ochrona konsumentów)
 Warunek oparcia się na zasadach traktatowych (art. 36) = analizowana materia nie stanowi
przedmiotu całkowitej harmonizacji
Harmonizacja pozytywna
Źródła prawa konsumenckiego UE
Prawo pierwotne
TFUE – art. 12 (klauzula horyzontalna)
Wymogi ochrony konsumentów są uwzględniane przy określaniu i urzeczywistnianiu innych
polityk i działań Unii.
Art. 38 Karty Praw Podstawowych UE Ochrona konsumentów
Zapewnia się wysoki poziom ochrony konsumentów w politykach Unii. Art. 169 TFUE TYTUŁ XV
OCHRONA KONSUMENTÓW
Artykuł 169 (dawny artykuł 153 TWE)
1. Dążąc do popierania interesów konsumentów i zapewnienia wysokiego poziomu ochrony
konsumentów, Unia przyczynia się do ochrony zdrowia, bezpieczeństwa i interesów
gospodarczych konsumentów, jak również wspierania ich prawa do informacji, edukacji i
organizowania się w celu zachowania ich interesów.
2. Unia przyczynia się do osiągnięcia celów określonych w ustępie 1 poprzez:
a) środki, które przyjmuje na podstawie artykułu 114 w ramach urzeczywistniania rynku
wewnętrznego;
b) środki, które wspierają, uzupełniają i nadzorują politykę prowadzoną przez Państwa
Członkowskie.
3. Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po
konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, przyjmują środki określone w ustępie 2
litera b).
4. Środki przyjęte na podstawie ustępu 3 nie stanowią przeszkody dla Państwa Członkowskiego w
utrzymaniu lub ustanawianiu bardziej rygorystycznych środków ochronnych. Środki te muszą
być zgodne z Traktatami. Są one notyfikowane Komisji.
Harmonizacja
miękka- zalecenie
(charakter niewiążący – zaleceniowy, soft law, ma znaczenie dla wykładni,
wpływa na kierunek rozwoju, grunt pod środki harmonizujące)
Twarda - dyrektywa
Prawo wtórne – dyrektywa
 dyrektywy podstawowym instrumentem harmonizacji prawa konsumenckiego
 akt prawny (gen.-abstr.) adresowany do państw członkowskich o charakterze dwufazowym
 wiąże co do rezultatu
 pozostawia swobodę wyboru form i sposobu realizacji rezultatu
 wyznaczana jest data transpozycji
Harmonizacja
wertykalna (sektorowa)
dyrektywy sektorowe – regulują punktowo pewne obszary zagadnień (dominują w prawie
konsumenckim)
horyzontalna (międzysektorowa) - regulacje przekrojowe, ramowe
 Dyrektywy sektorowe
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/122/WE z dnia 14 stycznia 2009 r. w sprawie
ochrony konsumentów w odniesieniu do niektórych aspektów umów timeshare, umów o
długoterminowe produkty wakacyjne, umów odsprzedaży oraz wymiany, 3 2008 L 0122, Dz. U.
UE L 33, 03/02/2009
Dyrektywa Rady 90/314/EWG z dnia 13 czerwca 1990 r. w sprawie zorganizowanych podróży,
wakacji i wycieczek – 3 1990 L 0314, Dz. U. UE L 158, 23/06/1990
Dyrektywa Rady 88/378/EWG z 3.03.1988 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw
Członkowskich dotyczących bezpieczeństwa zabawek 3 1988 L 0378, Dz. U. UE L 187,
16/07/1988
Dyrektywy horyzontalne
Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w
umowach konsumenckich – 3 1993 L 0013, Dz. U. UE L 95, 21/04/1993
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/22/WE z dn. 23 kwietnia 2009 r. w sprawie
nakazówzaprzestania szkodliwych praktyk w celu ochrony interesów konsumentów Dz. U. UE L
110/30 z dn. 1.5.2009
Dyrektywa 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 11.05.2005 o nieuczciwych praktykach
handlowych 149 2005 L 22
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z dn. 25.10.2011 w sprawie praw
konsumentów, zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady oraz uchylająca dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady Dz. U. UE L 304/64 z dn. 22.11.2011
Harmonizacja
minimalna/częściowa
 pozostawia margines swobody implementacyjnej
 wyznacza jedynie minimalny poziom – poziom maksymalny wynika z Traktatu
 typowa dla lat 70tych, dyrektywy wydane przed 1985 rokiem
maksymalna/zupełna
 brak swobody, jednolita regulacja
 dąży do ustalenia jednolitego poziomu regulacji we wszystkich państwach członkowskich
dyrektywy harmonizacji minimalnej
np. dyr. 2000/31 o handlu elektronicznym
dyrektywy harmonizacji zupełnej
np. dyr. 2005/29 o nieuczciwych praktykach handlowych (+czarna lista)
dyr. 2011/83 o prawach konsumentów
Soft law
 tworzone przez organy publiczne – opinie, zalecenia, uchwały, komunikaty, wytyczne,
raporty, rezolucje, programy, strategie, materiały legislacyjne
 tworzone przez podmioty prywatne (przedsiębiorców, organizacje przedsiębiorców,
organizacje konsumenckie) – kodeksy dobrych praktyk, wytyczne, raporty, memoranda
Nowy ład dla konsumentów
A New Deal for Consumers
https://europa.eu/rapid/press-release_IP-18-3041_pl.htm

Źródła prawa w Polsce

Konstytucja RP
Art. 76.
Władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami
zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami
rynkowymi. Zakres tej ochrony określa ustawa.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 września 2005 r., K 38/04 OTK-A 2005/8/92,
Dz.U.2005/186/1567
I 1. Art. 8 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (Dz. U. Nr 90, poz. 999
ze zm.), w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 5 ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie
ustawy o języku polskim (Dz. U. Nr 92, poz. 878),
 nie jest niezgodny z art. 27 i art. 83 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
 jest niezgodny z art. 2 Konstytucji przez to, że narusza reguły prawidłowej legislacji,
 jest niezgodny z art. 76 Konstytucji przez to, że nie zapewnia należytej ochrony
konsumentów i osób świadczących pracę przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi.
2. Art. 8 ust. 2 ustawy powołanej w punkcie 1 jest zgodny z art. 32 Konstytucji.
3. Art. 8 ust. 3 ustawy powołanej w punkcie 1 jest niezgodny z art. 32 Konstytucji przez to, że
różnicuje ochronę konsumenta ze względu na jego przynależność państwową.
II Art. 8 ust. 2 i 3 ustawy powołanej w punkcie I.1 traci moc obowiązującą z dniem 30 czerwca 2006
r.
Art. 8 ust 3 ustawy o jęz. polskim (nieobow.): „Umowa o pracę lub inny dokument wynikający z
zakresu prawa pracy, a także umowa, której stroną jest konsument, mogą być sporządzone w
języku obcym na wniosek osoby świadczącej pracę lub konsumenta, będącego obywatelem
innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej, pouczonych
uprzednio o prawie do sporządzenia umowy w języku polskim. Umowa o pracę lub inny
dokument wynikający z zakresu prawa pracy mogą być sporządzone w języku obcym na
wniosek osoby świadczącej pracę, niebędącej obywatelem polskim, także w wypadku gdy
pracodawca ma obywatelstwo państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub ma siedzibę w
tym państwie".
„Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, art. 76 Konstytucji stanowi podstawę do wskazania, że
obowiązki ochronne spoczywające na władzach publicznych obejmują konieczność zapewnienia
określonych, minimalnych gwarancji ustawowych wszelkim podmiotom, w szczególności
osobom fizycznym, które, jakkolwiek ich stosunki kształtowane są na zasadzie autonomii woli,
to jednak zajmują słabszą pozycję, przede wszystkim, choć nie wyłącznie, ekonomiczną w
ramach ich relacji z profesjonalnymi uczestnikami gry rynkowej. Taka jest istota, sens i cel
regulacji zawartej w tym przepisie. Dlatego też stanowi on m.in. podstawę zagwarantowania
prawnej ochrony również pracownikom w ich relacjach umownych z pracodawcami.”
 „brak odpowiednich rozwiązań w systemie prawnym, gwarantujących
urzeczywistnienie ochrony strony słabszej przed nieuczciwymi praktykami polegającymi na
nadużywaniu zaufania słabszego uczestnika obrotu, wykorzystywaniu istniejącego po jego
stronie deficytu informacji, poprzez narzucanie mu niezrozumiałego języka komunikacji, będzie
stanowić zarazem naruszenie art. 76 Konstytucji.”
„W tym sensie realizacja obowiązku nałożonego w art. 76 Konstytucji może
prowadzić do uzasadnionej, a nawet z perspektywy konstytucyjnej koniecznej,
ingerencji ustawodawcy w swobodę kształtowania stosunków cywilnoprawnych.”
„ Rozwiązanie to, dopuszczając de facto posługiwanie się w ramach obrotu konsumenckiego i
stosunków pracowniczych językiem niezrozumiałym dla konsumenta i pracownika, narusza
gwarancje ochronne zawarte w art. 76 Konstytucji.”
Ustawy (przykłady)
 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny
 Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta
 Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym
 Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów
 Ustawa z dnia 16 września 2011 r. o timeshare
 Ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym
 Ustawa z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną
 Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim
Pojęcie konsumenta
Konsument (ujęcie ekonomiczne)
 łac. consumptio – spożycie
 pot. nabywca towarów/usług
 uczestnik rynku-adresat finalny praktyk rynkowych przedsiębiorców
 ostatnie ogniwo, które przerywa cyrkulację towarów na rynku
 homo oeconomicus passivus
 konsument indywidualny lub zbiorowy (w prawie publicznym)
Konsument (ujęcie prawne
Uniwersalna definicja ???
Czy można stworzyć jedną uniwersalną definicję konsumenta, która znajdzie zastosowanie do
wszystkich dziedzin prawa, w którym operuje się pojęciem konsumenta?
Elementy kształtujące definicję konsumenta
 różne definicje w acquis consommateur oraz w przepisach krajowych
 zasadniczo dwa elementy osoba fizyczna
 działająca w celach niezwiązanych z działalnością gospodarczą
 czasem inne osoby
 czasem ograniczenie 2 B
 businessmen versus consumers B2C problem mieszanego celu transakcji???
Przykłady różnych definicji w dyrektywach unijnych
dyrektywa 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach
konsumenckich - "konsument" oznacza każdą osobę fizyczną, która w umowach objętych
niniejszą dyrektywą działa w celach niezwiązanych z handlem, przedsiębiorstwem lub zawodem
Przykłady różnych definicji w dyrektywach unijnych
dyrektywa 2011/83/UE w sprawie praw konsumentów: „konsument” oznacza każdą osobę
fizyczną, która w umowach objętych niniejszą dyrektywą działa w celach niezwiązanych z
działalnością handlową, gospodarczą, rzemieślniczą ani wykonywaniem wolnego zawodu
Uwaga: Preambuła: Definicja konsumenta powinna obejmować osoby fizyczne działające w celach
niezwiązanych z ich działalnością handlową, gospodarczą, rzemieślniczą lub wykonywaniem
wolnego zawodu. Jednakże w przypadku umów o podwójnym charakterze, gdy umowa
zawierana jest w celach, które częściowo są związane z działalnością handlową danej osoby, a
częściowo nie są z nią związane, a cel handlowy jest do tego stopnia ograniczony, że nie jest
dominujący w ogólnym kontekście umowy, taka osoba również powinna być uznawana za
konsumenta.
Przykłady różnych definicji w dyrektywach unijnych
dyrektywa 2015/2302 w sprawie imprez turystycznych i powiązanych usług
turystycznych: „podróżny” oznacza każdą osobę, która chce zawrzeć umowę lub
jest uprawniona do podróżowania na podstawie umowy zawartej w zakresie
stosowania niniejszej dyrektywy
Uwaga: Pojęcie konsument zastąpione pojęciem podróżny - Preambuła: W celu
uniknięcia nieporozumień w związku z definicją pojęcia „konsument”, używaną w
innych przepisach Unii osoby objęte ochroną na podstawie niniejszej dyrektywy
należy określać jako „podróżnych”.
Definicja horyzontalna w KC ???
Art. 22(1). Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej
niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
Ewolucja definicji pojęcia „konsument” w prawie polskim
 przed 1990 – brak definicji normatywnej
 w 1994 r. pojęcie (bez definicji) włączone do art. 384 KC
 rozporządzenie z 1995 r. w sprawie warunków sprzedaży rzeczy ruchomych konsumentom
[najszersza definicja – każda osoba nabywająca rzeczy dla celów niezwiązanych z działalnością
gospodarczą]
 definicja w KC w art. 384 par. 3 KC wprowadzona dopiero ustawą z 2000 r. o ochronie pewnych
praw konsumentów – każda osoba zawierająca umowę z przedsiębiorcą dla celów
niezwiązanych z działalnością gospodarczą
 Definicja w art. 22 (1) KC wprowadzona w 2003 r. – Za konsumenta uważa się osobę fizyczną
dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub
zawodową.
Obecnie obowiązująca definicja (od 25.12.2014 r.)
Art. 22(1) KC Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności
prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
B2C
Problem – mieszany cel transakcji (brak bezpośredniego związku)
 kryterium braku bezpośredniego związku między dokonaną przez dany podmiot czynnością
prawną a jego działalnością gospodarczą lub zawodową
 rozszerzenie ochrony również na przypadki, gdy może wystąpić związek czynności prawnej z
prowadzoną działalnością gospodarczą, ale nie jest on w konkretnym przypadku dominujący
Rozgraniczenie między rolą przedsiębiorcy i rolą konsumenta
bezpośredni związek czynności z prowadzoną działalnością gospodarczą = podmiot występuje w
istocie w roli przedsiębiorcy; nie może być jednocześnie uważany za konsumenta
Kazus (transakcja konsumencka):
Który z podmiotów występuje w roli konsumenta w rozumieniu art. 22(1) KC:
 prezes zarządu fundacji będącej organizacją pożytku publicznego kupujący w
imieniu fundacji telewizor
 dziesięcioletnia Ala kupująca jeansy za 500 zł
 pan Jan K. kupujący w celach niezwiązanych z działalnością gospodarczą
używany samochód osobowy od sąsiada pana Józefa P., który do tej pory
codziennie jeździł tym samochodem do pracy
 Marcin C., który kupuje klimatyzator do prowadzonego przez siebie salonu
obuwniczego
 Andrzej K. laryngolog prowadzący prywatną praktykę lekarską kupuje
samochód, którym będzie woził dzieci do szkoły a czasami również dojeżdżał do
pacjentów
Czy faktycznie jest to definicja uniwersalna dla całego prawa prywatnego?
Dyrektywa 2005/29 o nieuczciwych praktykach handlowych Art. 2 definicje:
Do celów niniejszej dyrektywy:
„konsument” oznacza każdą osobę fizyczną, która w ramach praktyk
handlowych objętych niniejszą dyrektywą działa w celu niezwiązanym
z jej działalnością handlową, gospodarczą, rzemieślniczą lub wolnym zawodem;
Implementacja dyrektywy 2005/29
Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym
Art. 2. Ilekroć w ustawie jest mowa o:
2) konsumencie – rozumie się przez to konsumenta w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23
kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny
Definicja konsumenta w u.o.k.i k.
Art. 4 pkt 12) ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z dnia 16 lutego 2007 r. Ilekroć w
ustawie jest mowa o: konsumencie - rozumie się przez to konsumenta w rozumieniu przepisów
ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny
Wykład 2
Model przeciętnego konsumenta
- przykład skutku harmonizacji negatywnej
Model przeciętnego konsumenta
• pojęcie „przeciętny konsument” od lat funkcjonuje w prawie własności intelektualnej i w
prawie zwalczania nieuczciwej konkurencji (np. w ocenach wprowadzającego w błąd charakteru
reklamy lub naruszenia prawa do znaku towarowego, firmy, oznaczenia przedsiębiorstwa)
• jeden z kilku fikcyjnych bohaterów prawa własności intelektualnej (obok
znawcy i zorientowanego użytkownika)
• pojęcie o pewnej tradycji zwieńczonej w prawie polskim definicją normatywną w art. 2 pkt 8
u.p.n.p.r., która jest rezultatem ewolucji w orzecznictwie unijnym (ta definicja z pewnością
będzie punktem odniesienia dla ocen na gruncie innych przepisów prawa uczciwości
konkurencji)
• prawidłowe stosowanie u.z.n.k. i u.p.n.p.r. wymaga poznania genezy i ewolucji tego pojęcia w
prawie europejskim
• prawidłowa komunikacja rynkowa bazą racjonalnych, rzeczowo
uzasadnionych wyborów, podejmowanych z pełną świadomością
• wolne/rzeczowe decyzje konsumenckie najlepszym instrumentem
• wprowadzające w błąd komunikaty naruszają konsumenckie prawo
• zasada prawdy = fundament prawa uczciwości konkurencji
do ekonomicznego samostanowienia
• wprowadzenie w błąd = wywołanie u kogoś nieprawdziwego wyobrażenia o jakimś
fragmencie postrzeganej przez niego
• wprowadzenie w błąd ogranicza swobodę decyzji, zaciemnia orientację w ofercie rynkowej,
prowadzi do decyzji w oparciu o fałszywe wyobrażenia
Wprowadzenie w błąd
• w k.c. – ocena zindywidualizowana – błąd jako wada oświadczenia woli
• liczne grono odbiorów komunikatów rynkowych = zwiększone ryzyko pomyłek
• ze względu na powszechność i zasięg praktyk wprowadzających w błąd na rynku ich zwalczanie
mysi przyjąć formy zinstytucjonalizowane
• adekwatny instrument ochrony – zakaz wprowadzania w błąd
• ochrona interesów określonej grupy odbiorców nie zaś interesu jednostki
Zakaz wprowadzania w błąd
• interes konsumenta w ochronie przed w prowadzeniem w błąd nie jest interesem
indywidualnym (jednostkowym), lecz grupowym
• na gruncie regulacji uczciwości zachowań rynkowych nie musi nastąpić rzeczywiste
wprowadzenie w błąd, by zakaz taki stosować
• wystarcza, że komunikat handlowy ma cechy stwarzające zagrożenie dezinformacją
• chroniony jest interes określonej grupy odbiorców (uczestników gry rynkowej) nie zaś
jednostki (jednostka chroniona w rezultacie stosowania generalnego zakazu)
Problematyka wprowadzania w błąd jest zwornikiem kilku dyscyplin:
- prawa zwalczania nieuczciwej konkurencji
- prawa zwalczania wpr. w błąd reklamy
- prawa własności przemysłowej
- prawa ochrony konsumentów
Ochrona przed wprowadzeniem w błąd zapewniana tam, gdzie ma miejsce komunikacja rynkowa
(informowanie o pochodzeniu towarów, usług, ich cechach etc.) – zob. np. art. 3, 5, 6 ust.1, 10,
13, 14 ust. 1 i 2,
16 ust.1 pkt 2, 18a, 24, 25, 26 u.z.n.k. a także szereg przepisów u.p.n.p.r. i
p.w.p. oraz k.c.
Pojęcie wprowadzenia w błąd
• niedookreślone – wymaga konkretyzacji w orzeczeniach
• otwiera system prawny na oceny w kontekście pozaprawnym, z uwzględnieniem zjawisk
społecznych, gospodarczych
• potrzeba unormowania elastycznego, podatnego na zmienność stosunków, które reguluje
• kryteria wprowadzenia w błąd – system ruchomy, który jest określany przez wyważeniu
interesów, przedsiębiorców, konsumentów oraz ogółu uczestników rynku
Przeciętny konsument jako miernik wprowadzenia w błąd
• ocena wprowadzającego w błąd charakteru przekazu rynkowego przez pryzmat modelu
przeciętnego odbiorcy komunikatu, który jest wypadkową zachowań ogółu odbiorców
• relewantne dla oceny są możliwości poznawcze (horyzont) odbiorcy i okoliczności decyzji
Ustalenie odbioru przeciętnego konsumenta
• Empiryczne (badania demoskopowe)
próba statystyczna, której wynik jest uśredniany
• Normatywne (teoretyczne)
z uwzględnieniem celów regulacji
wypadkowa wielu czynników (teleologicznych, funkcjonalnych, gospodarczych, politycznych)
Krajowe modele przeciętnego konsumenta (przykłady skrajne)
• Model niemiecki
pierwotnie model empiryczny, bardzo protekcjonistyczny, nastawiony na ochronę konsumenta
lekkomyślnego, niedojrzałego, wymagającego opieki, nierozsądnego, uległ ewolucji pod
wpływem orzecznictwa TSUE (ETS) przekształcając się w model normatywny
• Model włoski
konsument tolerancyjny dla przesady w komunikacji handlowej, wykazuje sceptycyzm wobec
przekazów reklamowych, cechuje go odporność, spryt i nieufność
Orzecznictwo TSUE (ETS) wpłynęło na ujednolicenie krajowych wzorców przeciętnego
konsumenta
Ewolucja pojęcia „przeciętny konsument” w prawie i orzecznictwie europejskim
• unijna polityka konsumencka pozostaje w ścisłych zależnościach z polityką gospodarczą UE
(ochrona konsumenta konsekwencją prowadzonej polityki integracyjnej);
• urzeczywistnienie swobód traktatowych = zagrożenie dla konsumenta (wymaga się od niego
orientacji w rozszerzonej ofercie rynkowej, oczekuje się, że stykając się z bogatą ofertą będzie
rozsądny i rozumny, że samodzielnie będzie zdobywał informacje o produkcie);
• kreacja Wspólnego Rynku przy jednoczesnym poświęceniu interesów konsumentów (koszt
integracji) – konieczność rekompensowania tych skutków ubocznych-regulacje szczegółowe
chroniące interesy konsumentów (życie, zdrowie, bezpieczeństwo, interesy ekonomiczne)
• zjawisko path dependence pogłębanie integracji w jednej sferze wymusza określone
rozwiązania w innej sferze
• w orzecznictwie TS widać, jak bardzo model przeciętnego konsumenta jest uwarunkowany
całokształtem unijnej polityki konsumenckiej a przede wszystkim polityki gospodarczej UE
Ewolucja podejścia
• Początkowo ochrona konsumentów traktowana jako jeden ze środków umożliwiających
realizację celów traktatowych (skutek i wypadkowa działań unijnych kierowanych do
aktywnych uczestników rynku- przedsiębiorców)
• Obecnie ochrona konsumentów stanowi dziedzinę autonomiczną, samodzielną prawnie i
politycznie (tytuł XV TFUE)
Europejska koncepcja ochrony konsumenta zasadza się na wykształceniu i ustaleniu
możliwości rzeczywiście wolnego i swobodnego własnego działania konsumentów, poprzez
zwiększenie ich wiedzy i informacji.
Decydować o swoich rynkowych wyborach może tylko jednostka świadoma, krytyczna, dobrze
poinformowana.
Ze względu na otwarcie rynków krajowych grupę unijnych konsumentów powinien cechować
jednakowy (lub zbliżony) poziom świadomego uczestniczenia w grze rynkowej, oparty na
informacji, edukacji wyrabiającej zdolność krytycznego, „oświeconego” podejmowania
decyzji ekonomicznych.
W efekcie integracja europejska z założenia służyć ma wyrabianiu możliwie jednolitego
„wzorca” konsumenta, który nie będzie jednak całkowicie oderwany od realiów społecznych,
kulturowych, językowych. Taki model konsumenta ma sprzyjać rozwojowi gospodarczemu
UE i realizacji wizji dobrobytu w jej ramach.
Orzecznictwo TS
(kamienie milowe w rozwoju modelu przeciętnego konsumenta)
• wyroki ETS z lat 80-tych:
• wyrok z 11.6.1974 r. (sprawa Dassonville) C-8/74,
• wyrok z 20.02.1979 r. (sprawa Cassis de Dijon) C-120/78,
• wyrok z 9.12.1981 r. (sprawa (Aceto I) C-193/80,
• wyrok z 15.10.1985 r. (sprawa Aceto II) C-281/83,
• wyrok z 12.3.1987 r. (sprawa Reinheitsgebot – piwo niemieckie) C-178/84,
• wyrok z 10.11.1982 r. (sprawa Rau – opakowania margaryny) C-61/81,
• wyrok z 14.07.1988 r. (sprawa Trzy Dzwonki – makarony) C-407/85.
C-470/93 (Mars)
miernik oceny wprowadzenia w błąd - ostrożny (rozważny) konsument, który jest świadomy tego,
że niekoniecznie musi istnieć związek między rozmiarem oznaczeń reklamowych a faktycznym
zwiększeniem objętości czy rozmiaru danego produktu.
C-210/96 Gut Springenheide
Sąd uwzględnił oczekiwania przeciętnego konsumenta, który jest dostatecznie dobrze
poinformowany oraz dostatecznie krytyczny i ostrożny, bez zamawiania w tym zakresie opinii
biegłego ani zlecania przeprowadzenia badania konsumenckiego. Sądy krajowe powinny na
takich samych zasadach oceniać wprowadzający w błąd charakter informacji handlowych.
Ewolucja pojęcia „przeciętny konsument” w prawie i orzecznictwie europejskim (cd.)
• W kolejnych orzeczeniach TS ukształtował i utrwalił się model konsumenta dostatecznie
dobrze poinformowanego, uważnego i ostrożnego
• wyrok ETS z 2.02.1994 r., sprawa Clinique, C-315/92;
• wyrok z 6.07.1995 r., sprawa Mars, C-470/93
• wyrok z 16.07.1998 r., sprawa Gut Springenheide, C-210/96
• z uwzględnieniem czynników społecznych, kulturowych, językowych
• wyrok ETS z 26.11.1996 r., sprawa Graffione, C-313/94 (oznaczenie cotonelle)
• wyrok z 13.01.2000 r., sprawa Estée Lauder Cosmetics, C-220/98 (oznaczenie
lifting)
• C-328/87 Buet
"nabywcy materiałów do nauczania zaocznego należą do grupy zasługującej na szczególną ochronę
z uwagi na świadomość niewystarczalności własnego wykształcenia i dążenie do niwelowania
różnic między sobą a resztą społeczeństwa".
• C-313/94 Graffione
"różnice językowe, kulturowe i społeczne mogą powodować, że znak towarowy, który nie
wprowadza w błąd konsumentów z jednego państwa może odnieść taki skutek w innym
państwie„
Ewolucja pojęcia „przeciętny konsument” w prawie i orzecznictwie europejskim (cd.)
• Przy czym jeżeli konsument należy do grupy szczególnie podatnej na nieuczciwe praktyki
handlowe (ze względu na wiek, łatwowierność bądź niepełnosprawność fizyczną lub
umysłową), oddziaływanie należy oceniać z punktu widzenia przeciętnego członka tej
grupy
• (wyrok ETS z 16.05.1989 r., sprawa Buet, C-382/87).
 • Test przeciętnego konsumenta nie jest testem statystycznym, choć jeżeli sędzia
krajowy uzna to za konieczne, może przeprowadzić postępowanie dowodowe w
postaci ekspertyzy biegłego lub ankiety konsumenckiej
• (wyrok ETS z 16.07.1998 r., sprawa Gut Springenheide, C-210/96).
Przeciętny konsument - dostatecznie dobrze poinformowany, uważny, ostrożny
Model normatywny „przeciętnego konsumenta”
• dyrektywa 2005/29/WE – ukoronowanie wysiłków TS w celu ustalenia jednolitego modelu
konsumenta (nie petryfikacja modelu, lecz ustalenie stabilnych ram dla dalszego rozwoju);
• W prawie unijnym trend, by konsumenta nie traktować jako wypadkową polityki gospodarczej,
lecz sprawcę sukcesu integracji europejskiej (w czym mają pomóc wolne, racjonalne, świadome
decyzje konsumenckie jako najlepszy instrument regulacyjny rynku).
Dyrektywa 2005/29/WE o nieuczciwych praktykach rynkowych
brak definicji normatywnej – zdanie, że definicja uniemożliwiłaby dalszy rozwój modelu
pkt 18 preambuły dyrektywy poświęcony pojęciu „przeciętnego konsumenta”
Właściwe jest zapewnienie wszystkim konsumentom ochrony przed nieuczciwymi praktykami
handlowymi; jednakże od czasu wejścia w życie dyrektywy 84/450/EWG Trybunał
Sprawiedliwości przy orzekaniu w sprawach dotyczących reklamy uznał za konieczne badanie
jej wpływu na hipotetycznego typowego konsumenta. Zgodnie z zasadą proporcjonalności oraz
w celu umożliwienia skutecznego stosowania środków ochrony zawartych w niniejszej
dyrektywie, za punkt odniesienia uznaje ona przeciętnego konsumenta, który jest
dostatecznie dobrze poinformowany oraz dostatecznie uważny i ostrożny, z
uwzględnieniem czynników społecznych, kulturowych i językowych, zgodnie z wykładnią
Trybunału Sprawiedliwości, jednak zawiera ona również przepisy mające na celu
zapobieganie wykorzystywaniu konsumentów, których cechy czynią ich szczególnie podatnymi
na nieuczciwe praktyki handlowe. W przypadku gdy określona praktyka handlowa przeznaczona
jest dla szczególnej grupy konsumentów, jak np. dzieci, oddziaływanie tej praktyki należy
ocenić z perspektywy przeciętnego członka tej grupy. Dlatego też wskazane jest dodanie do
wykazu praktyk, które są nieuczciwe w każdych okolicznościach, przepisu, który nie
wprowadzając całkowitego zakazu reklamy skierowanej do dzieci, chroni je przed
bezpośrednimi namowami do dokonania zakupu. Test przeciętnego konsumenta nie jest przy
tym testem statystycznym. W celu ustalenia typowej reakcji przeciętnego konsumenta w
danym przypadku krajowe sądy i organy administracyjne będą musiały polegać na własnej
umiejętności oceny, z uwzględnieniem orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości.
Definicja normatywna pojęcia w prawie polskim
– art. 2 pkt 8 u.p.n.p.r.
„Przeciętny konsument” - rozumie się przez to konsumenta, który:
 jest dostatecznie dobrze poinformowany, uważny i ostrożny;
 oceny dokonuje się z uwzględnieniem czynników społecznych, kulturowych,
 językowych i przynależności danego konsumenta do szczególnej grupy konsumentów,
 przez którą rozumie się dającą się jednoznacznie zidentyfikować grupę konsumentów,
 szczególnie podatną na oddziaływanie praktyki rynkowej lub na produkt, którego praktyka
rynkowa dotyczy,
 ze względu na szczególne cechy, takie jak wiek, niepełnosprawność fizyczna lub umysłowa
Sytuacja przed wprowadzeniem definicji w u.p.n.p.r.
Jeszcze przed wejściem w życie ustawy implementującej dyrektywę 2005/29/WE, w orzeczeniach
wydawanych przez sądy polskie znaleźć można było odwołanie do cech unijnego wzorca
przeciętnego konsumenta, wykształconego w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości (np.
wyrok SN z 11.07.2002 r., sygn. I CKN 1319/2000, OSP 2003, nr 4, poz. 54; wyrok SN z
2.10.2007 r., sygn. II CSK 289/2007, OSNC 2008, nr 12, poz. 140).
Zob. jednak wyrok SN z 2.01.2007 r., sygn. V CSK 311/2006, Biuletyn SN 2007, nr 5, w którym SN
wskazując na specyfikę obrotu w Polsce w połowie lat 90-tych stwierdził, że „skonstruowanie
tego rodzaju wzorca normatywnego nie wydaje się zresztą możliwie przy użyciu kryteriów
jednoznacznych i niezmiennych w sytuacji, gdy dynamika rozwijających się stosunków
gospodarczych oraz panujące praktyki dostarczają coraz to nowych zwyczajów, w świetle
których świadomość i rozwaga przeważającej ilości konsumentów kreujących wzorzec tzw.
konsumenta przeciętnego (do których zaliczyć trzeba także sędziów) podlega ocenie przede
wszystkim przy uwzględnieniu zasad doświadczenia życiowego odniesionych do konkretnego
miejsca i czasu”.
Definicja legalna ułatwi stosującym prawo wykładnię tego pojęcia, z zastrzeżeniem, że elementy
składowe tej definicji będą właściwie rozumiane i interpretowane w kontekście dorobku TS UE
oraz z uwzględnieniem tendencji rozwoju prawa uczciwości konkurencji w UE.
Sytuacja w Polsce
Wyrok SN z dnia 23.4.2008 r., sygn. akt III CSK 377/2007, OSNC 2009/6 poz. 88.
Nie powinno budzić wątpliwości, że ustalenie możliwości wprowadzenia konsumentów (klientów)
klientów błąd co do pochodzenia towaru lub innych jego cech należy do podstawy faktycznej
rozstrzygnięcia. Trudności w ustaleniu takiego faktu wynikają zarówno stąd, że chodzi o fakt o
charakterze prawotwórczym, z reguły dotyczący stanu, który dopiero może zaistnieć, jak
również stąd, że ryzyko tzw. konfuzji odnosić należy do określonego modelu konsumenta.
Model ten ulega zmianom, pod wpływem orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości i
ustawodawstwa Unii Europejskiej (poprzednio Wspólnoty Europejskiej) w judykaturze i
doktrynie polskiej odchodzi się od modelu tzw. przeciętnego konsumenta, niezbyt
uważnego, o niedoskonałej pamięci, na rzecz modelu konsumenta uważnego, ostrożnego i
dostatecznie poinformowanego.
Model ten ulega też modyfikacji w zależności od okoliczności konkretnej sprawy, istotne jest
bowiem, aby przy ustalaniu okoliczności niebezpieczeństwa wprowadzenia w błąd uwzględniać
przeciętnego konsumenta, do którego praktyka rynkowa jest kierowana lub do którego dociera.
Sytuacja w Polsce – model krajowy a unijny – koniec sprzeczności?
• definicja normatywna w
u.p.n.p.r. uwzględniająca unijny dorobek orzeczniczy
• konsument polski „rzucony na głęboką wodę” unijnego rynku, nieobyty z „chwytami
marketingowymi”
Dyrektywy interpretacyjne
Dla prawidłowej wykładni przepisów niezbędne jest rozumienie procesu integracji.
Nie chodzi o bezrefleksyjne naśladowanie rozstrzygnięć TS, lecz o rozumienie mechanizmów, które
do nich doprowadziły.
Konieczna zmiana podejścia od przekonania, że konsument jest obarczony ryzykiem własnego
działania (volenti non fit iniuria) do dostrzeżenia w grupie konsumentów równoprawnego
podmiotu-uczestnika obrotu, który ze względu na deficyty informacyjne (asymetrię
informacyjną) i mniej uprzywilejowane położenie powinien być wsparty przez szereg działań
ochronnych i kompensacyjnych.
Stosowanie modelu przeciętnego konsumenta – zagadnienia szczegółowe
Ważne wskazówki na temat stosowania testu przeciętnego konsumenta w prawie krajowym, które
stanowi rezultat implementacji dyrektywy 2005/29/WE, znaleźć można w wydanym przez
Komisję Przewodniku dotyczącym implementacji i stosowania dyrektywy 2005/29/WE
[Commission Staff Working Document – Guidance on the Implementation/Application of
Directive 2005/29/EC on Unfair Commercial Practices, dokument SEC(2009) 1666 z 3 grudnia
2009 r.]
motyw 18 preambuły dyrektywy 2005/29/WE - test przeciętnego konsumenta oparty jest na
zasadzie proporcjonalności i wskazuje, że „dyrektywa przyjęła to pojęcie, by znaleźć złoty
środek między potrzebą ochrony konsumentów i promocją wolnego handlu na otwartym
konkurencyjnym rynku”
W Przewodniku promowany jest model przeciętnego konsumenta jako osoby krytycznej,
świadomej i ostrożnej, samodzielnie informującej się o jakości i cenie produktów oraz
dokonującej skutecznych wyborów. Ale wskazuje się również, że “na gruncie dyrektywy
2005/29/WE przeciętnym konsumentem nie jest ktoś, kto wymaga niewielkiej ochrony,
ponieważ jest w stanie zawsze zdobyć dostępne informacje i rozsądnie działać na ich
podstawie”.
Względem modelowego konsumenta chronionego dyrektywą 2005/29/WE oraz u.p.n.p.r. nie
można stawiać zbyt wygórowanych oczekiwań co do jego samodzielności w pozyskiwaniu
informacji koniecznych do podjęcia racjonalnej decyzji rynkowej.
Jak się wskazuje w Przewodniku, pojęcie to powinno być interpretowane w zgodności z art. 114
TFUE, który przewiduje wysoki poziom ochrony konsumentów. Dla jego osiągnięcia krajowe
organy i sądy powinny uwzględniać różne czynniki, które dopełnią test przeciętnego
konsumenta.
Stosowanie testu przeciętnego konsumenta wg Przewodnika
Ustalenie, jakie grono jest adresatem praktyki rynkowej (ogół odbiorców czy szczególne grono
odbiorców czy też grono szczególnie podatne na oddziaływanie praktyk (dzieci,
niepełnosprawni); czy są to odbiorcy w jednym państwie członkowskim czy w całej UE) –
pomocny w ustaleniu np. język komunikatu handlowego
Ustalenie możliwości percepcji i oczekiwań przeciętnego członka tej grupy – z uwzględnieniem
rodzaju produktów, szczególnych okoliczności danego przypadku – realiów gospodarczych,
specyfiki praktyki, okresu jej stosowania, zwyczajów miejscowych, uwarunkowań kulturowych
i językowych
W ocenach uczciwości praktyk rynkowych powinny być uwzględniane czynniki kulturowe,
językowe, społeczne, które ad casum mogą modyfikować obraz przeciętnego konsumenta - nie
ma jednej paneuropejskiej matrycy dla oceny uczciwości praktyk handlowych
Ułomność definicji przeciętnego konsumenta w u.p.n.p.r.
W myśl art. 5 ust. 2 pkt b dyrektywy tzw. test przeciętnego konsumenta podlega pewnemu
zniuansowaniu. W ocenach odbioru przeciętnego konsumenta konieczne jest ustalenie
 (nazwanie/doprecyzowanie) grona odbiorców określonych praktyk (segmentacja grona
konsumentów).
Jeżeli praktyka jest skierowana do szczególnej (określonej) grupy konsumentów, nie zaś do całej
populacji konsumentów, wówczas należy oceniać praktykę przez pryzmat odbioru przeciętnego
członka takiej grupy (np. dziecka, naukowca etc.).
W definicji pojęcia przeciętnego konsumenta zamieszczonej w art. 2 pkt 8 u.p.n.p.r. dyferencjacja
ta jest zamazana. Ustawodawca zdaje się łączyć perspektywę odbioru określonego konsumenta
z odbiorem grupy szczególnie podatnej na oddziaływanie praktyki rynkowej. Tymczasem nieco
inne jest uzasadnienie wyodrębnienia perspektywy odbioru konsumentów szczególnie
podatnych na oddziaływanie pewnych praktyk.
Przykłady dyferencjacji grona odbiorców komunikatu rynkowego w orzecznictwie
„Oceniając, czy reklama może wprowadzać w błąd, należy odwołać się do modelu przeciętnego
odbiorcy reklamy - konsumenta reklamowanych artykułów lub usług. Chodzi, więc nie o ogólny
model przeciętnego konsumenta, lecz o model przeciętnego konsumenta reklamowanych
towarów, w tym przypadku przeciętnego konsumenta leków, do którego kierowane były
gazetki reklamowe pozwanej spółki” - wyrok SN z 2.10.2007 r., II CSK 289/2007, OSNC
2008/12 poz. 140.
„Skoro reklama pozwanej była umieszczana wyłącznie w Internecie, to nie była kierowana do
wszystkich możliwych odbiorców usług powszechnych, ale do osób wykształconych, dobrze
poinformowanych, najczęściej w średnim lub młodym wieku, mających poprzez pracę lub
wypoczynek kontakt z zagranicą, którzy posiadają dostęp do Internetu, komputera i
umieją się nim posługiwać. Osoby takie dysponują zasobem wiedzy i doświadczeniem
życiowym w zakresie funkcjonowania „tanich linii lotniczych”, w tym zakupu biletów, które
w ponad 90% sprzedawane są poprzez Internet. W szczególności wiedzą, że istnieje w ogóle
możliwość online wyszukiwania biletów, ich rezerwacji oraz zapłaty za nie poprzez Internet,
najczęściej kartą kredytową. Tym samym krąg adresatów reklamy „tanich linii” lotniczych różni
się od kręgu przeciętnych konsumentów” - wyrok z 6.12.2007 r. S.Apel. w Warszawie, sygn. VI
ACa 842/07, OSA 2009, nr 2, poz. 7, s. 66.
Ochrona konsumentów szczególnie podatnych na oddziaływanie praktyk rynkowych
narzędzie ochrony wybranych grup konsumentów potrzebujących szczególnego podejścia
wyróżniona została grupa praktyk handlowych, które mogą istotnie zniekształcać zachowania
rynkowe wyłącznie pewnej, dającej się zidentyfikować, grupy konsumentów, która jest
szczególnie podatna na daną praktykę, ze względu na niepełnosprawność fizyczną lub
umysłową, wiek lub łatwowierność, w sposób racjonalnie możliwy do przewidzenia przez
przedsiębiorcę (art. 5 ust. 3 dyrektywy 2005/29/WE, pkt 19 preambuły dyrektywy).
perspektywa poznawcza przeciętnego członka takiej grupy jest uwzględniana wówczas przy
stosowaniu testu przeciętnego konsumenta
ta regulacja ochronna jest rezultatem uwzględnienia dwóch odmiennych tendencji w dziedzinie
regulacji uczciwości praktyk handlowych; z jednej strony – pragnienia liberalizacji tej
dziedziny, z drugiej zaś – potrzeby ochrony konsumentów szczególnie narażonych na
nieuczciwość przedsiębiorców
Przykłady z orzecznictwa dot. konsumentów szczególnie podatnych na oddziaływanie praktyk
rynkowych
„Przy reklamie tak specyficznych towarów, jakimi są produkty lecznicze, nie można pomijać faktu,
że konsumentami leków są osoby chore, często o zmniejszonej z tego powodu zdolności
postrzegania oraz rozsądnej i krytycznej oceny, podobnie jak osoby starsze, stanowiące także
znaczną grupę konsumentów leków. Są to z reguły osoby bardziej podatne na sugestię i mniej
krytyczne. Do nich kierowana jest reklama leków i przy ocenie możliwości wprowadzenia w
błąd, cechy tej grupy odbiorców należy wziąć pod uwagę jako model przeciętnego odbiorcy.” -
wyrok SApel. w Warszawie z 11.03.2009 r., sygn. VI ACa 1155/2008, Orzecznictwo Sądów w
sprawach Gospodarczych 2010, nr 8, poz. 60, s. 58.
„W analizowanej sprawie odbiorcy (osoby starsze lub chore) są to z reguły osoby bardziej podatne
na sugestię i mniej krytyczne. Do nich kierowana jest reklama leków i przy ocenie możliwości
wprowadzenia w błąd, cechy tej grupy odbiorców należy wziąć pod uwagę jako model
przeciętnego odbiorcy” - wyrok SN z 2.10.2007 r., sygn. II CSK 289/2007, OSNC 2008, nr 12,
poz. 140
test statystyczny czy ocena normatywna ?
• W preambule dyrektywy a także w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości podkreśla się, że
tzw. „test przeciętnego konsumenta” nie jest testem statystycznym.
• W celu ustalenia typowej reakcji przeciętnego konsumenta w danym przypadku krajowe sądy i
organy administracyjne będą musiały polegać na własnej umiejętności oceny, z uwzględnieniem
orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości
Opinia rzecznika generalnego z 16.09.1999 r. w sprawie C- 220/98, Estée Lauder Cosmetics
GmbH & Co. OHG v Lancaster Group GmbH, pkt 29
„Podejście to nie ma charakteru statystycznego. Badania rynkowe mogą, w pewnych przypadkach,
mieć charakter pomocniczy, lecz należy pamiętać o słabościach formułowania badań
ankietowych oraz różnorodnych interpretacjach ich znaczenia. W konsekwencji takie badania
nie zwalniają sędziego krajowego z konieczności zastosowania swej władzy sądzenia w oparciu
o standard przeciętnego konsumenta zdefiniowany w prawie wspólnotowym. Konkludując,
jednolity wspólnotowy test jest obecnie dostępny i niewłaściwe jest opieranie przez sądy
krajowe orzeczeń dotyczących wprowadzenia w błąd na dowodach statystycznych dotyczących
prawdopodobnego skutku dla 10%−15% potencjalnych konsumentów”.
Ochrona konsumentów szczególnie podatnych na oddziaływanie praktyk rynkowych
• narzędzie ochrony wybranych grup konsumentów potrzebujących szczególnego podejścia
• wyróżniona została grupa praktyk handlowych, które mogą istotnie zniekształcać zachowania
rynkowe wyłącznie pewnej, dającej się zidentyfikować, grupy konsumentów, która jest
szczególnie podatna na daną praktykę, ze względu na niepełnosprawność fizyczną lub
umysłową, wiek lub łatwowierność, w sposób racjonalnie możliwy do przewidzenia przez
przedsiębiorcę (art. 5 ust. 3 dyrektywy 2005/29/WE, pkt 19 preambuły dyrektywy).
• perspektywa poznawcza przeciętnego członka takiej grupy jest uwzględniana wówczas przy
stosowaniu testu przeciętnego konsumenta
• ta regulacja ochronna jest rezultatem uwzględnienia dwóch odmiennych tendencji w dziedzinie
regulacji uczciwości praktyk handlowych; z jednej strony – pragnienia liberalizacji tej
dziedziny, z drugiej zaś – potrzeby ochrony konsumentów szczególnie narażonych na
nieuczciwość przedsiębiorców
Przykłady z orzecznictwa dot. konsumentów szczególnie podatnych na oddziaływanie praktyk
rynkowych
„Przy reklamie tak specyficznych towarów, jakimi są produkty lecznicze, nie można pomijać faktu,
że konsumentami leków są osoby chore, często o zmniejszonej z tego powodu zdolności
postrzegania oraz rozsądnej i krytycznej oceny, podobnie jak osoby starsze, stanowiące także
znaczną grupę konsumentów leków. Są to z reguły osoby bardziej podatne na sugestię i mniej
krytyczne. Do nich kierowana jest reklama leków i przy ocenie możliwości wprowadzenia w
błąd, cechy tej grupy odbiorców należy wziąć pod uwagę jako model przeciętnego odbiorcy.” -
wyrok SApel. w Warszawie z 11.03.2009 r., sygn. VI ACa 1155/2008, Orzecznictwo Sądów w
sprawach Gospodarczych 2010, nr 8, poz. 60, s. 58.
„W analizowanej sprawie odbiorcy (osoby starsze lub chore) są to z reguły osoby bardziej podatne
na sugestię i mniej krytyczne. Do nich kierowana jest reklama leków i przy ocenie możliwości
wprowadzenia w błąd, cechy tej grupy odbiorców należy wziąć pod uwagę jako model
przeciętnego odbiorcy” - wyrok SN z 2.10.2007 r., sygn. II CSK 289/2007, OSNC 2008, nr 12,
poz. 140
O modelu przeciętnego konsumenta krytycznie
Racjonalność konsumenta
• homo oeconomicus - model EKB – konsument racjonalny i świadomy potrzeb, zachowujący się
w sposób przemyślany, dążący do maksymalizacji zysków
• założenie ekonomii neoklasycznej
• decyzja o wyborze i zakupie jest logiczną konsekwencją etapów decyzji konsumenckich:
• (1) rozpoznanie problemu;
• (2) poszukiwanie informacji;
• (3) ocena możliwości;
• (4) decyzja zakupowa;
• (5) ocena postdecyzyjna
Nieracjonalność konsumenta
• odkrycia psychologii - teoria behawioralna podważyła założenia dotyczące racjonalności
konsumenta (ekonomia behawioralna)
• decyzje rynkowe niskiego zaangażowania – automatyczne i nieświadome
• złożoność zachowań konsumenckich i kontekst ma znaczenie
• decyzje nieracjonalne ekonomicznie
• nieuświadomione zniekształcenia poznawcze (np. urok darmowości) – rola emocji
• przeciążenie informacyjne
• heurystyki decyzyjne (procesy adaptacyjne pozwalające radzić sobie z nadmiarem bodźców)
Tryb1 REMM
Resourceful Evaluative Maximising Man = uważny, poinformowany, ostrożny
Tryb 2
• irracjonalność (ograniczona racjonalność)
• nieświadomość
• skróty myślowe (heurystyki) jako reakcja na nadmiar informacji i bodźców
• efekt framingu (otoczenia wyboru)
Wykład 3
Organizacja ochrony konsumentów w Polsce
Źródła prawa
 podstawowe: art. 1 ust. 3 u.o.k.k i Dział V ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów
(najważniejsze przepisy: art. 29 ust. 1, 2, 3, 4 i 6, art. 31, art. 31a, 31b, 31c, 33, 35, 37, 38, 39,
42, 45).
 art. 1 ust. 3 u.o.k.k: Ustawa określa także organy właściwe w sprawach ochrony konkurencji i
konsumentów.
Organizacja ochrony konsumentów
= sposób i formy zorganizowania realizacji funkcji publicznoprawnej ochrony konsumentów
poziom międzynarodowy (międzynarodowy ruch konsumencki, np. Consumers International,
International Consumer Research & Testing)
poziom unijny (instytucje UE: Rada UE ds. zatrudnienia, polityki społecznej i ochrony
konsumentów (EPSCO), Komisja Europejska, CHAFEA Agencja Wykonawcza Komisji ds.
Konsumentów, Zdrowia, Rolnictwa i Żywności, Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
poziom krajowy
Poziom unijny - EPSCO
Prezes UOKiK reprezentuje Polskę w Radzie UE EPSCO
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY,
EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU
REGIONÓW Europejski program na rzecz konsumentów - Zwiększanie zaufania i
pobudzanie wzrostu gospodarczego /* COM/2012/0225 final */ Polityka konsumencka jako
istotny wkład do strategii „Europa 2020”
 http://ec.europa.eu/chafea/consumers/index.html
 https://ec.europa.eu/info/topics/consumers_pl
Współpraca w UE między organami krajowymi - CPC
Consumer Protection Cooperation – CPC - od 2006 r. na mocy rozporządzenia 2006/2004 w
sprawie współpracy między organami krajowymi odpowiedzialnymi za egzekwowanie
przepisów prawa w zakresie ochrony konsumentów w UE funkcjonuje współpraca organów
państw członkowskich odpowiedzialnych za egzekwowanie przepisów prawa ochrony
konsumentów.
UOKiK jest jednolitym organem łącznikowym, odpowiedzialnym za koordynację stosowania
rozporządzenia w Polsce.
W ramach CPC państwa przekazują sobie informacje na potrzeby prowadzenia postępowań, a
także przeprowadzają co roku przegląd stron internetowych (sweep) mający na celu
identyfikację przypadków łamania przepisów konsumenckich.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/2394 w sprawie współpracy
między organami krajowymi odpowiedzialnymi za egzekwowanie przepisów prawa w
zakresie ochrony konsumentów (w 2020 r. zastąpiło ono rozporządzenie 2006/2004)
Cele:
 usprawnienie współpracy w ramach CPC, m.in. zapewnienie sprawniejszego prowadzenia
postępowań przeciwko przedsiębiorcom naruszającym prawa konsumentów
 zapewnienie współpracy między organami ochrony praw konsumentów w różnych państwach
członkowskich, w tym zasady wzajemnej pomocy oraz udzielania informacji i podejmowania
transgranicznych działań zabezpieczających.
Współpraca w UE między organami krajowymi - CPN
Prezes UOKiK bierze udział w spotkaniach szefów urzędów odpowiedzialnych za ochronę
konsumentów w Unii Europejskiej w ramach Sieci Polityki Konsumenckiej (Consumer
Protection Network – CPN)
CPN stanowi platformę wymiany doświadczeń i informacji z zakresu najbardziej aktualnych
zagadnień horyzontalnych, ostatnich wydarzeń czy zmian dotyczących ochrony konsumentów,
zarówno na poziomie krajowym, jak i unijnym
Poziom krajowy tzw. instytucjonalny model ochrony konsumentów
Różne modele:
- model ombudsmana – rzecznik praw konsumentów jest najważniejszym centralnym organem
państwowym
- model administracyjny – wyspecjalizowany centralny organ administracji rządowej lub inna
jednostka (np. departament w ministerstwie)
- model sądowy – sądy realizują politykę konsumencką rozstrzygając sprawy z udziałem
konsumentów
- model silnej pozycji organizacji konsumenckich - model niemiecki – mających kompetencje
do ścigania naruszeń indywidualnych i zbiorowych praw konsumentów
Polski model instytucjonalny - mieszany
 w u.o.k.k. – jedynie administracyjne elementy modelu ochrony konsumentów
Art. 1 ustawy z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów [dalej u.o.k.k.]
1. Ustawa określa warunki rozwoju i ochrony konkurencji oraz zasady podejmowanej w interesie
publicznym ochrony interesów przedsiębiorców i konsumentów.
2. Ustawa reguluje zasady i tryb przeciwdziałania praktykom ograniczającym konkurencję,
praktykom naruszającym zbiorowe interesy konsumentów oraz stosowaniu
 niedozwolonych postanowień wzorców umów, a także przeciwdziałania antykonkurencyjnym
koncentracjom przedsiębiorców i ich związków, jeżeli te praktyki, stosowanie niedozwolonych
postanowień lub koncentracje wywołują lub mogą wywoływać skutki na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej.
3. Ustawa określa także organy właściwe w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów.
Organizacja ochrony konsumentów w Polsce
 płaszczyzna rządowa (UOKiK, IH, organy regulacyjne, ECK)
 płaszczyzna samorządowa (samorząd wojewódzki i powiatowy-rzecznik praw konsumentów)
 płaszczyzna pozarządowa (np. Stowarzyszenie Konsumentów Polskich, Federacja
Konsumentów, fundacja Pro-Test)
sądownictwo i rozwiązywanie sporów (sądy powszechne, Sąd Ochrony Konkurencji i
Konsumentów, polubowne sądy konsumenckie, ADR/ODR
Podstawy prawne:
ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów (u.o.k.k.)
– Dział V dot. Organizacji ochrony konsumentów
„konsumencka część” ustawy – kompetencje prezesa UOKiK
UWAGA! Materialna regulacja ochrony konsumentów jest tylko
ramowa (fragmentaryczna) w u.o.k.k.
- ustawa nie chroni indywidualnego interesu konsumentów, zawiera jedynie materialny zakaz
praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów (regulacja katalogu praktyk
zakazanych przez odesłanie do ustaw z zakresu prawa konsumenckiego) oraz zakaz
stosowania niedozwolonych postanowień wzorców umów zawieranych z konsumentami
Ustrój organów publicznoprawnej ochrony konkurencji i konsumentów
Art. 1 ustawy z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów [dalej u.o.k.k.]
1. Ustawa określa warunki rozwoju i ochrony konkurencji oraz zasady podejmowanej w interesie
publicznym ochrony interesów przedsiębiorców i konsumentów.
2. Ustawa reguluje zasady i tryb przeciwdziałania praktykom ograniczającym konkurencję,
praktykom naruszającym zbiorowe interesy konsumentów oraz stosowaniu
niedozwolonych postanowień wzorców umów, a także przeciwdziałania antykonkurencyjnym
koncentracjom przedsiębiorców i ich związków, jeżeli te praktyki, stosowanie niedozwolonych
postanowień lub koncentracje wywołują lub mogą wywoływać skutki na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej.
3. Ustawa określa także organy właściwe w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów.
Organizacja ochrony konsumentów
1. Regulacja ustroju organu publicznego (administracji rządowej)
- u.o.k.k. reguluje ustrój prawny organu Prezesa UOKiK
2. Regulacja ustroju podmiotów niemających statusu organu publicznego (lokalnych
wspólnot obywateli oraz organizacji społecznych)
- ustawa zawiera też przepisy należące do prawa ustroju samorządu terytorialnego oraz
organizacji konsumenckich – określa ich zadania w zakresie ochrony konsumentów oraz
formy ich realizacji
Status prawny i zadania Prezesa i Urzędu określony w art. 29-36 u.o.k.k.
 Prezes = organ administracji rządowej właściwy w sprawach ochrony konsumentów
 Urząd = podmiot/aparat, przy pomocy którego organ wykonuje swoje zadania
Prezes UOKiK
 centralny organ administracji rządowej właściwy w sprawach ochrony konsumentów
 zasadnicze miejsce w organizacji ochrony konsumentów
 jednoosobowy centralny organ administracji rządowej (art. 29 ust. 1 i n. u.o.k.k.)
 dysponuje aparatem administracyjnym – Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów (art.
29 ust. 6 u.o.k.k.)
 Prezes Urzędu kieruje działalnością Inspekcji Handlowej przy pomocy Urzędu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów (art. 7 ustawy o Inspekcji Handlowej)
Prezes UOKiK (art. 29 u.o.k.k.)
 organ administracji publicznej
 centralny organ administracji rządowej
 organ pozaresortowy (nadzór prezesa RM)
 powoływany przez Prezesa RM (konkurs, brak kadencyjności)
 organ właściwy w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów
 zadania powierzone dot. realizacji polityki ochrony konsumentów (Departament Polityki
Konsumenckiej
Prezes UOKiK (unijny wymiar kompetencji)
 wpływ na kształtowanie polityki gospodarczej kraju
 wykonywanie unijnego prawa konkurencji
 współpraca z organami UE w sprawach ochrony konsumentów (urząd łącznikowy w świetle
rozporządzenia 2017/2394 w sprawie współpracy w dziedzinie ochrony konsumentów oraz
organ zgłoszony przez Polskę w odniesieniu do pozostałych dyrektyw konsumenckich)
 Współdziałanie z KE oraz organami ochrony konsumentów w państwach członkowskich w
ramach Europejskiej Sieci Ochrony Konsumentów (Consumer Protection Cooperation)
Prezes UOKiK zakres działania (art. 31 u.o.k.k.)
Działalność kontrolna oraz decyzyjna:
 Kontrola przestrzegania przepisów ustawy o.k.k. (kryterium kontroli-legalność)
 Wydawanie decyzji w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów (ZIK)
oraz w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone
 Występowanie do przedsiębiorców w sprawach z zakresu ochrony konsumentów
 Wykonywanie zadań określonych w ustawach – np. monitorowanie i kontrola jakości paliw
Działalność programowa, legislacyjna, edukacyjna
 Przygotowanie projektów rządowej polityki konsumenckiej
 Współpraca z krajowymi i międzynarodowymi organami i organizacjami w zakresie ochrony
konsumentów
 Urząd łącznikowy w świetle rozporządzenia 2006/2004
 Opracowywanie projektów aktów prawnych dot. ochrony konsumentów
 Współpraca z organami samorządu terytorialnego w zakresie wynikającym z rządowej polityki
konsumenckiej
 Edukacja i działalność informacyjna (zob. np. Europejskie Centrum Konsumenckie)
 Gromadzenie i upowszechnianie orzecznictwa w sprawach z zakresu ochrony konsumentów
(zamieszczanie decyzji Prezesa na stronie internetowej Urzędu)
 Nieodpłatne publikowanie w publicznej radiofonii i telewizji komunikatów dot. zjawisk
stanowiących istotne zagrożenie dla interesów konsumentów oraz informacji o zachowaniach
przedsiębiorców, które mogą spowodować znaczne straty lub niekorzystne skutki dla
szerokiego kręgu konsumentów
Prezes UOKiK i Urząd OKiK
 urząd – zorganizowany zespół osób przydany organowi administracyjnemu do pomocy w
wykonywaniu jego funkcji
 organ + aparat pomocniczy (dekoncentracja wewnętrzna funkcji Prezesa UOKiK: rzeczowa i
terytorialna – podział miedzy centralę i delegatury)
 organizacja Urzędu - statut
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
 Departament Ochrony Zbiorowych Interesów Konsumentów – podstawowe zadanie
departamentu to kształtowanie i realizowanie rządowej polityki konsumenckiej
 Departament Inspekcji Handlowej - wykonuje zadania Prezesa UOKiK związane z
planowaniem, koordynowaniem oraz analizą wyników kontroli prowadzonych przez
Wojewódzkie Inspektoraty Inspekcji Handlowej w zakresie artykułów żywnościowych,
nieżywnościowych, paliw i usług
 Departament Laboratoriów - Laboratoria Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
prowadzą badania produktów na rynku konsumenckim, zlecane przez Prezesa UOKiK lub
Wojewódzkich Inspektorów Inspekcji Handlowej w toku kontroli prowadzanych przez IH
Delegatury UOKiK
W skład Urzędu wchodzi Centrala w Warszawie, delegatury Urzędu w Bydgoszczy, w Gdańsku,
w Katowicach, w Krakowie, w Lublinie, w Łodzi, w Poznaniu, w Warszawie i we Wrocławiu
oraz laboratoria nadzorowane przez Prezesa Urzędu
System kontroli wyrobów
System kontroli wyrobów tworzy Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz organy
wyspecjalizowane uprawnione do kontroli wyrobów i prowadzenia postępowań
administracyjnych w sprawie ich niezgodności z zasadniczymi, szczegółowymi lub innymi
wymaganiami, czyli:
  Inspekcja Handlowa,
 Państwowa Inspekcja Pracy,
 Inspekcja Ochrony Środowiska,
 Urząd Transportu Kolejowego,
 Urząd Komunikacji Elektronicznej,
 Wyższy Urząd Górniczy,
 Urzędy Morskie,
 Nadzór Budowlany,
 Inspekcja Transportu Drogowego.
Kompetencje Prezesa UOKiK w zakresie ogólnego bezpieczeństwa produktów
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wszczyna postępowanie administracyjne po
otrzymaniu informacji od Inspekcji Handlowej, która jest organem kontrolującym produkty
pod kątem spełniania przez nie wymagań bezpieczeństwa. Podstawą do podjęcia działań są
również sygnały pochodzące z innych źródeł – na przykład od konsumentów lub od władz
nadzoru innych Państw Członkowskich UE.
Gdy Prezes UOKiK stwierdzi, że produkt stwarza zagrożenie dla życia i zdrowia użytkowników,
może – w drodze decyzji – nałożyć na jego producenta lub dystrybutora określone
obowiązki, m.in. zakazać wprowadzania produktu na rynek lub nakazać:
- oznakowanie produktu ostrzeżeniami o zagrożeniach, jakie powoduje,
- ostrzeżenie konsumentów, np. przez zamieszczenie ogłoszenia w prasie,
- wyeliminowanie zagrożenia,
- wycofanie produktu z rynku,
- wycofanie produktu od konsumentów.
Wycofanie produktu od konsumentów oznacza, że przedsiębiorca musi go odkupić od
użytkowników za cenę, po jakiej go kupili, bez względu na stopień zniszczenia. Konsument
posiadający dowód zakupu może wystąpić z takim roszczeniem do dystrybutora, u którego
wyrób zakupił, a w przypadku, gdy takiego dowodu nie posiada – bezpośrednio do producenta.
Produkty uznane przez Prezesa UOKiK za niespełniające wymagań bezpieczeństwa są wpisywane
do Rejestru produktów niebezpiecznych. Na przedsiębiorcę, który wprowadzi takie produkty na
rynek, może zostać nałożona kara pieniężna w wysokości do 100 tyś. zł.
Prezes UOKiK może również z własnej inicjatywy informować opinię publiczną o produktach
stwarzających zagrożenie dla konsumentów.
Inspekcja Handlowa - wyspecjalizowany organ kontroli powołany do ochrony interesów i praw
konsumentów
 ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r.o Inspekcji Handlowej (t.j. Dz.U. Dz.U.2017 poz.1063 ze
zm.)– dalej skrót u.i.h.
 Art. 1 u.i.h.
 Inspekcja Handlowa, zwana dalej "Inspekcją", jest wyspecjalizowanym organem kontroli
powołanym do ochrony interesów i praw konsumentów oraz interesów gospodarczych państwa.
  Ustawa reguluje zadania i organizację Inspekcji, prawa i obowiązki przedsiębiorców, zasady
postępowania organów Inspekcji oraz prawa i obowiązki pracowników Inspekcji.
 Art. 35 u.o.k.k. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów może zlecić Inspekcji
Handlowej przeprowadzenie kontroli lub realizację innych zadań należących do zakresu jego
działania
 Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kieruje działalnością Inspekcji przy
pomocy Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (art. 7u.i.h.)
Ustawa z 15.12.2000 r. o Inspekcji Handlowej
Art. 5 ust. 1. Zadania Inspekcji wykonują:
1) Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, zwany dalej "Prezesem Urzędu";
2) wojewoda przy pomocy wojewódzkiego inspektora inspekcji handlowej, zwanego dalej
"wojewódzkim inspektorem", jako kierownika wojewódzkiej Inspekcji Handlowej
wchodzącej w skład zespolonej administracji rządowej w województwie.
ust. 2. W postępowaniu administracyjnym w sprawach związanych z wykonywaniem zadań i
kompetencji Inspekcji organem właściwym jest wojewódzki inspektor, jeżeli przepisy odrębne nie
stanowią inaczej. Organem wyższego stopnia jest Prezes Urzędu.
Inspekcja Handlowa
 Wojewódzkiego inspektora powołuje i odwołuje wojewoda za zgodą Prezesa Urzędu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
 Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów może zlecić Inspekcji Handlowej
przeprowadzenie kontroli i innych zadań należących do zakresu jego działania. (art. 35
u.o.k.k.)
Zadania IH (w ogólności)
 kontrola wyrobów wprowadzonych do obrotu, produktów pod kątem bezpieczeństwa
 podejmowanie mediacji w celu ochrony interesów konsumentów
 organizowanie stałych sądów polubownych konsumenckich
Wybrane zadania Inspekcji Handlowej związane z kontrolą (art. 3 u.i.h.)
 kontrola legalności i rzetelności działania przedsiębiorców prowadzących działalność
gospodarczą w rozumieniu przepisów odrębnych w zakresie produkcji, handlu i usług;
 Np. kontrola spełniania przez wyroby przeznaczone dla konsumentów wymagań , kontrola w
zakresie stwarzania przez wyroby zagrożenia oraz kontrola w zakresie niezgodności formalnych
w rozumieniu ustawy z dnia 13 kwietnia 2016 r. o systemach
 oceny zgodności i nadzoru rynku
 Np. kontrola spełniania przez wyroby przeznaczone dla konsumentów wymagań lub kontrola w
zakresie stwarzania przez wyroby zagrożenia w rozumieniu ustawy z dnia 13 kwietnia 2016 r. o
systemach oceny zgodności i nadzoru rynku
 Np. kontrola produktów w rozumieniu ustawy z dnia 12 grudnia 2003 r. o ogólnym
bezpieczeństwie produktów w zakresie spełniania ogólnych wymagań dotyczących
bezpieczeństwa;
 Np. kontrola substancji chemicznych, ich mieszanin, wyrobów i detergentów przeznaczonych
dla konsumentów, w zakresie określonym w przepisach o substancjach chemicznych i ich
mieszaninach;
 KONTROLA I ZARZĄDZENIA POKONTROLNE
Inspekcja Handlowa
Art. 9. 1. Organy Inspekcji wykonują zadania określone w ustawie na podstawie okresowych planów
kontroli; mogą też podejmować kontrole nieplanowane, jeżeli wymaga tego interes konsumentów lub
interes gospodarczy państwa.
2. Prezes Urzędu może zlecić wojewódzkiemu inspektorowi przeprowadzenie dodatkowej kontroli,
jeżeli jest to niezbędne do zbadania:
1) zjawisk lub procesów gospodarczych zachodzących na rynku;
2) zgodności wyrobu z zasadniczymi lub innymi wymaganiami albo zgodności produktu z
ogólnymi wymaganiami bezpieczeństwa określonymi w odrębnych ustawach.
3. Prezes Urzędu opracowuje kierunki działania Inspekcji oraz okresowe plany kontroli.
4. Wojewódzki inspektor ustala plany pracy uwzględniające kierunki działania i plany, o których
mowa w ust. 3, oraz potrzeby określone przez wojewodę.
Wybrane zadania Inspekcji Handlowej związane z rozwiązywaniem sporów
 podejmowanie mediacji w celu ochrony interesów i praw konsumentów;
 organizowanie i prowadzenie stałych polubownych sądów konsumenckich;
 prowadzenie poradnictwa konsumenckiego;
 wykonywanie innych zadań określonych w ustawie lub przepisach odrębnych
Inspekcja Handlowa (współdziałanie z innymi organami i instytucjami)
Art. 12. 1. Inspekcja współdziała z powiatowym (miejskim) rzecznikiem konsumentów, organami
administracji rządowej i samorządowej, organami kontroli oraz organizacjami pozarządowymi
reprezentującymi interesy konsumentów.
2. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, sposób współdziałania organów Inspekcji z
powiatowym (miejskim) rzecznikiem konsumentów oraz organami i organizacjami, o których
mowa w ust. 1.
3. Rozporządzenie, o którym mowa w ust. 2, powinno określać zasady i formy współdziałania
organów Inspekcji z podmiotami, o których mowa w ust. 1.
Inne instytucje wykonujące zadania z zakresu ochrony konsumentów
 Instytucje, do których zadań statutowych lub ustawowych należy ochrona interesów
konsumentów (szeroko rozumiana)
 Np. Rzecznik Praw Obywatelskich, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych,
Rzecznik Ubezpieczonych
 organy sektorowe: Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, Prezes Urzędu Komunikacji
Elektronicznej i in.
 Komisja Nadzoru Bankowego
Inne organy władzy publicznej realizujące funkcje prokonsumenckie (i prokonkurencyjne) na
podstawie ustaw szczególnych prawa publicznego gospodarczego - organy sektorowe/regulacyjne
 Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej (UKE )
- zapewnienie ochrony konsumenta w ich relacjach z przedsiębiorcą telekomunikacyjnym, w
szczególności ustanawiając proste i niedrogie procedury rozwiązywania sporów przed organem
niezależnym od stron występujących w danym sporze
 Prezes Urzędu Transportu Kolejowego (UTK)
 Prezes Urzędu Regulacji Energetyki
 Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego (ULC)
 Komisja Nadzoru Bankowego
Inne podmioty realizujące zadania w zakresie ochrony konsumentów (art. 37 u.o.k.k.)
Zadania w dziedzinie ochrony interesów konsumentów wykonują również: samorząd terytorialny, a
także organizacje konsumenckie i inne instytucje, do których statutowych lub ustawowych zadań
należy ochrona interesów konsumentów.
Płaszczyzna samorządowa
 art. 37-44 u.o.k.k.
 ustawa o samorządzie powiatowym
 ustawa o samorządzie województwa
Zob. art. 4 ust. 1 pkt 18 ustawy o samorządzie powiatowym („do zadań powiatu należy ochrona
praw konsumentów”) oraz art. 14 ust 1 pkt 12 ustawy o samorządzie województwa (podobnie
Zadania samorządu terytorialnego
Art. 38 u.o.k.k. Zadaniem samorządu terytorialnego w zakresie ochrony praw konsumentów jest
prowadzenie edukacji konsumenckiej.
- zadania własne
- u.o.k.k. precyzuje jedynie zadania samorządu powiatowego (art. 39-44 u.o.k.k. dot.
powiatowego rzecznika konsumentów)
Rzecznik konsumentów
 Powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów
 Bezpośrednio podporządkowany staroście (prezydentowi miasta)
 Funkcjonariusz publiczny
 Wykonuje zadania samorządu powiatowego w zakresie ochrony konsumentów
 W miastach pow. 100 tys.mieszk.- biuro rzecznika konsumentów
 Krajowa Rada Rzeczników Konsumentów
Zadania rzecznika konsumentów
Art. 42 u.o.k.k.. 1. Do zadań rzecznika konsumentów należy:
1) zapewnienie bezpłatnego poradnictwa konsumenckiego i informacji prawnej w zakresie
ochrony interesów konsumentów;
2) składanie wniosków w sprawie stanowienia i zmiany przepisów prawa miejscowego w zakresie
ochrony interesów konsumentów;
3) występowanie do przedsiębiorców w sprawach ochrony praw i interesów konsumentów;
Przedsiębiorca, do którego zwrócił się rzecznik konsumentów, działając na podstawie ust. 1 pkt
 3, jest obowiązany udzielić rzecznikowi wyjaśnień i informacji będących przedmiotem
wystąpienia oraz ustosunkować się do uwag i opinii rzecznika.
4) współdziałanie z właściwymi miejscowo delegaturami Urzędu, organami Inspekcji Handlowej
oraz organizacjami konsumenckimi;
wykonywanie innych zadań określonych w ustawie lub w przepisach odrębnych
Powiatowy rzecznik konsumentów (uprawnienia procesowe)
Art. 42 ust. 2 u.o.k.k (c.d.)
Rzecznik konsumentów może w szczególności wytaczać powództwa na rzecz konsumentów oraz
wstępować, za ich zgodą, do toczącego się postępowania w sprawach o ochronę interesów
konsumentów.
3. Rzecznik konsumentów w sprawach o wykroczenia na szkodę konsumentów jest oskarżycielem
publicznym w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. - Kodeks postępowania w
sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2013 r. poz. 395, z późn. zm.).
5. Do rzecznika konsumentów stosuje się odpowiednio przepis art. 63 ustawy z dnia 17 listopada 1964
r. - Kodeks postępowania cywilnego. (- może przedstawiać sądowi istotny dla sprawy pogląd )
Miejski Rzecznik Konsumentów (Kraków)
 Miejski Rzecznik Konsumentów
 Jerzy Gramatyka
 https://www.bip.krakow.pl/?dok id=44927
 sekretariat: 12 616 93 48
 Porady przez internet i telefoniczne udzielane są wyłącznie konsumentom (z terenu powiatu
krakowskiego), w sporze z przedsiębiorcą.
 Konsumentów przyjmują pracownicy Biura Miejskiego Rzecznika Konsumentów w Krakowie
w siedzibie przy Al. Powstania Warszawskiego 10, Centrum Administracyjne, parter, box 49,
 Biuro Prawne Miejskiego Rzecznika Konsumentów, bez konieczności wcześniejszego
umawiania się od poniedziałku do piątku w godzinach od 7.40 do 15.30 (obecnie tylko
porady online)

Płaszczyzna pozarządowa – organizacje konsumenckie

 http://www.konsumenci.org/
 http://www.federacja-konsumentow.org.pl/
Organizacje konsumenckie
Definicja w art. 4 pkt 13 u.o.k.k.:
niezależne od przedsiębiorców i ich związków organizacje społeczne, do których zadań statutowych
należy ochrona interesów konsumentów; organizacje konsumenckie mogą prowadzić działalność
gospodarczą na zasadach ogólnych, o ile dochód z działalności służy wyłącznie realizacji celów
statutowych
np. Federacja Konsumentów, Fundacja Konsumentów, Fundacja Pro-Test
Organizacje konsumenckie (art. 45 ust. 1 u.o.k.k.)
Organizacje konsumenckie reprezentują interesy konsumentów wobec organów administracji
rządowej i samorządowej i mogą uczestniczyć w realizacji rządowej polityki konsumenckiej
Zadania organizacji konsumenckich
 Uzupełniają system, w którym dominują instytucje publiczne
 Działają w interesie publicznym (interes konsumentów jako zbiorowości)
 Reprezentują interes konsumentów wobec organów administracji rządowej i samorządowej
 Ich uprawnienia wynikają z k.p.c. (mogą wytaczać powództwa na rzecz konkretnego
konsumenta lub wstępować do toczącego się postępowania na każdym jego stadium) czy
u.p.n.p.r. (legitymacja czynna)
Organizacje konsumenckie (art. 45 ust. 2 u.o.k.k.)
mają w szczególności prawo do:
1. wyrażania opinii o projektach aktów prawnych i innych dokumentów dotyczących praw i
interesów konsumentów;
2. opracowywania i upowszechniania konsumenckich programów edukacyjnych;
3. wykonywania testów produktów i usług oraz publikowania ich wyników;
4. wydawania czasopism, opracowań badawczych, broszur i ulotek;
5. prowadzenia nieodpłatnego poradnictwa konsumenckiego oraz udzielania nieodpłatnej pomocy
konsumentom w dochodzeniu ich roszczeń, chyba że statut organizacji stanowi, że działalność ta
jest wykonywana odpłatnie;
6. udziału w pracach normalizacyjnych;
7. realizowania zadań państwowych w dziedzinie ochrony konsumentów, zlecanych przez organy
administracji rządowej i samorządowej;
W sprawach o ochronę konsumentów (art. 61-63 k.p.c.)
Organizacje pozarządowe w zakresie swoich zadań statutowych:
- mogą, za zgodą osoby fizycznej wyrażoną na piśmie, wytaczać powództwa na jej rzecz w
sprawach o ochronę konsumentów
- mogą, za zgodą osoby fizycznej wyrażoną na piśmie,
przystąpić do niej w toczącym się postępowaniu
- jeżeli nie uczestniczą w sprawie, mogą przedstawiać sądowi istotny dla sprawy pogląd
wyrażony w uchwale lub w oświadczeniu ich należycie umocowanych organów.
Sądownictwo powszechne
Sądy weryfikujące decyzje administracyjne Prezesa UOKiK
SOKIK – Wydział XVII SO w Warszawie – odrębna jednostka organizacyjna:
- rozpatrywanie w postępowaniu sądowym spraw z odwołań i zażaleń na decyzje i postanowienia
wydawane przez: Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Prezesa Urzędu Regulacji
Energetyki, Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego, Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej,
Art. 81 u.o.k.i.k. 1. Od decyzji Prezesa Urzędu przysługuje odwołanie do Sądu Okręgowego w
Warszawie - sądu ochrony konkurencji i konsumentów, zwanego dalej "sądem ochrony konkurencji i
konsumentów", w terminie
miesiąca od dnia jej doręczenia.
Sądy powszechne rozpatrujące powództwa cywilne w zakresie ochrony interesów konsumentów
Sądownictwo polubowne
 Stałe polubowne sądy konsumenckie przez wojewódzkich inspektoratach IH
 Sąd polubowny przy KNF
 Sąd polubowny przy Rzeczniku Ubezpieczonych
 Bankowy Arbitraż Konsumencki (BAK) – samoregulacja branżowa
Polecane strony internetowe
 https://uokik.gov.pl/
 https://europa.eu/european- union/topics/consumers_pl
 http://konsument.gov.pl/
 http://www.federacja-konsumentow.org.pl/
 http://konsumenci.org/
Kazus (dot. organizacji ochrony konsumentów w Polsce)
Kierowca zatankował paliwo na stacji. Po przejechaniu kilkuset metrów silnik przestał działać i
samochód zatrzymał się na środku ulicy. Auto zostało odholowane do warsztatu samochodowego, w
którym okazało się, że w baku zamiast paliwa znajduje się woda. Jakie kroki może podjąć w takim
przypadku kierowca?
Decyzja Prezesa UOKiK DIH – 2 Nr 43/2016
 art. 12 ust. 1 ustawy z 25.8.2008 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw
(Dz. U. z 2014 r., poz. 1728 ze zm.)
 Zarządzający Systemem Monitorowania i Kontrolowania Jakości Paliw = Prezes Urzędu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów
 kontrole jakości paliw prowadzi Inspekcja Handlowa
 badania prób paliw pobieranych podczas kontroli są wykonywane przez laboratoria
akredytowane przez Polskie Centrum Akredytacji.
 art. 24 ust. 1 ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw - jeżeli
przeprowadzone badania wykazały, że paliwo nie spełnia wymagań jakościowych określonych
w ustawie, Zarządzający w drodze decyzji administracyjnej, nakłada na kontrolowanego
obowiązek uiszczenia kwoty stanowiącej równowartość kosztów przeprowadzonych badań
próbki przeznaczonej do badań
Odpowiedzialność karna
Kary:
 Za wytwarzanie, transportowanie, magazynowanie lub wprowadzanie do obrotu paliw ciekłych,
biopaliw ciekłych, gazu skroplonego (LPG), sprężonego gazu ziemnego (CNG) lub lekkiego
oleju opałowego niespełniających wymagań jakościowych ustawa przewiduje kary grzywny
następującej wysokości:
 od 50 tys. do 500 tys. zł (lub karę pozbawienia wolności do lat 3) od 100 tys. do 1 mln zł lub
karę pozbawienia wolności od 3
 miesięcy do 5 lat, jeżeli paliwo stanowi mienie znacznej wartości
 od 10 tys. do 25 tys. zł w przypadku mniejszej wagi od 25 tys. do 250 tys. zł za działania
nieumyślne
Kary pieniężna (decyzja administracyjna WIIH)
Zgodnie z ustawą o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw przewiduje się
następujące kary pieniężne dla:
 przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania, magazynowania
lub wprowadzania do obrotu biopaliw ciekłych, przeznaczonych dla wybranych flot
magazynującego biopaliwo w zbiorniku nieoznakowanym w sposób określony w ustawie,
 przedsiębiorcy zaopatrującego wybraną flotę w biopaliwo ciekłe z dystrybutora
nieoznakowanego w sposób właściwy,
 przedsiębiorcy nie wykonującego obowiązku informowania Prezesa UOKiK o zmianie danych
zawartych w zgłoszeniu,
 przedsiębiorcy nie zamieszczającego na stacji paliwowej lub stacji zakładowej miejscu
ogólnodostępnym, w sposób widoczny czytelnych informacji dotyczących zawartości
biokomponentów w paliwach ciekłych wprowadzanych do obrotu na tej stacji,
 przedsiębiorcy, wprowadzającego do obrotu benzyny silnikowe z zawartością od 5% do 10%
bioetanolu z dystrybutora nieoznakowanego w sposób właściwy,
 przedsiębiorcy, wprowadzającego do obrotu benzyny silnikowe z zawartością dodatków
metalicznych z dystrybutora nieoznakowanego w sposób właściwy.
W powyższych przypadkach, jeśli w trakcie kontroli zostaną stwierdzone nieprawidłowości, karę
pieniężną w wysokości 5 000 zł nakłada Wojewódzki Inspektor Inspekcji Handlowej właściwy dla
miejsca przeprowadzenia kontroli, w drodze decyzji administracyjnej.
Podmioty do kontroli są zarówno losowane jak i wybierane na podstawie informacji o paliwie
niewłaściwej jakości lub okoliczności wskazujących na możliwość występowania paliwa niewłaściwej
jakości.
Wykład 4
Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym
Wykład 5
Nieuczciwe praktyki rynkowe
Art. 24. 1. Zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.
2. Przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie sprzeczne z
prawem lub dobrymi obyczajami zachowanie przedsiębiorcy, w szczególności:
1) (uchylony);
2) naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji;
3) nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji;
4) proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom tych
konsumentów ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie
cech tych konsumentów lub proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich
charakteru.
3. Nie jest zbiorowym interesem konsumentów suma indywidualnych interesów konsumentów.
Art. 25. Ochrona zbiorowych interesów konsumentów przewidziana w ustawie nie wyłącza ochrony
wynikającej z innych ustaw, w szczególności z przepisów o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom
rynkowym i przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Sytuacja w UE (harmonizacja prawa zwalczania nieuczciwej konkurencji)
 pierwsze próby harmonizacji w latach 60-tych (nieudane)
 rozwój prawa konsumenckiego w latach 70-tych skutkuje rozpoczęciem prac nad dyrektywą,
której zakres przedmiotowy ograniczono jednak tylko do reklamy wprowadzającej w błąd 1984
r. - dyrektywa 84/450/EWG o reklamie wprowadzającej w błąd (harmonizacja dot. tylko
jednego czynu nieuczciwej konkurencji) – dyrektywa chroniła interesy konsumentów,
przedsiębiorców i ogółu - harmonizacja minimalna)
 1997 r. - dyrektywa 97/55/WE o reklamie porównawczej (harmonizacja dot. jednego czynu
nieuczciwej konkurencji – reklamy porównawczej – harmonizacja pełna)
 rozproszone regulacje dot. różnych wycinkowych aspektów nieuczciwości w związku z ochroną
konsumentów
Harmonizacja prawa nieuczciwych praktyk rynkowych
 2005 r. - dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych 2005/29/WE (dotyczy wyłącznie
relacji B2C)
 2006 r. – dyrektywa o reklamie wprowadzającej w błąd i dopuszczalnej reklamie
porównawczej 2006/114/WE (dotyczy wyłącznie relacji B2B)
Przykłady reklamy wprowadzającej w błąd
W spocie przedstawiono sytuację, w której podczas wizyty lekarz mówi do pacjentki: „Gratuluję, jest
pani w 8 tygodniu ciąży. Widzę, że dziecko ma zdrowe kości bo zażywa pani D- Vitum Forte”. W
skardze napisano, że reklama wprowadza w błąd, bo w ósmym tygodniu życia płodowego dziecko ma
zaledwie szkielet chrzęstny, więc lekarz nie jest w stanie ocenić stanu zdrowia jego kości. - Rzekoma
skuteczność preparatu jest więc „udowadniana” nierealnym badaniem. Ponadto przekaz reklamowy
propaguje fałszywą wiedzę medyczną
„Darmowa dostawa jeszcze tylko przez 72h”
– to przykład hasła zachęcającego do zakupów w sklepie electro.pl. W rzeczywistości, darmowa
dostawa obowiązywała przez miesiąc. Prezes UOKiK uznał, że spółka Terg - właściciel witryny
electro.pl – wprowadziła w błąd
Suplementy diety nie leczą ani nie zapobiegają chorobom - są środkami spożywczymi, czyli żywnością.
Zdaniem urzędu, suplementy RenoPuren Zatoki Hot i RenoPuren Zatoki Junior były prezentowane tak,
aby sprawiały wrażenie, że mają właściwości lecznicze. Działo się tak za sprawą fabuły (np. w
reklamach RenoPuren Zatoki Hot występowała aktorka, której dolegliwości związane z zatokami
ustąpiły po spożyciu suplementu diety), scenografii (sugerującej, że bohaterka reklamy jest lekarzem),
scenariusza reklamy (można było usłyszeć m.in. „Nie odwołujemy wizyt? – Nie, zatoki już w
porządku, mam RenoPuren”, pojawiały się napisy „oczyszcza zatoki”, „podnosi odporność”, „zdrowe
zatoki na długo”).
Reklamy RenoPuren Zatoki Hot i RenoPuren Zatoki Junior wprowadzały konsumentów w błąd.
Suplementy diety były prezentowane tak, aby sprawiały wrażenie, że mają właściwości lecznicze. Na
producenta - Aflofarm Farmacja Polska - prezes UOKiK nałożył karę prawie 26 mln zł.
"napis bez dodatku cukru nie zawsze oznacza to samo. Caprio nie dodaje cukru, ale dodaje
sztucznych słodzików, a Minerado jest bez dodatku cukru i bez
żadnych substancji słodzących"
Dyferencjacja regulacji UE w zakresie uczciwości praktyk rynkowych - w relacjach wertykalnych
(B2B) i horyzontalnych (B2B)

Interes ogólny (zbiorowe interesy konsumentów) uwzględniony w dyrektywie 2009/22/WE w sprawie

nakazów zaprzestania szkodliwych praktyk w celu ochrony interesów konsumentów
Implementacja prawa UE do prawa polskiego
u.z.n.k.- ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (art.1 - zwalczanie i zapobieganie
nieuczciwej konkurencji w interesie publicznym, przedsiębiorców i klientów) – implementacja
dyrektywy 2006/114
u.p.n.p.r.- ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (art. 1 - zasady
przeciwdziałania tym praktykom w interesie konsumentów i w interesie publicznym) –
implementacja dyrektywy 2005/29
u.o.k.i k. – ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów (art. 1 - określa warunki rozwoju i
ochrony konkurencji oraz zasady podejmowane w interesie publicznym ochrony interesów
przedsiębiorców i konsumentów) – implementacja dyrektywy 2009/22/WE w sprawie nakazów
zaprzestania szkodliwych praktyk w celu ochrony interesów konsumentów
Ochrona uczciwości konkurencji w relacjach wertykalnych (B2B) i horyzontalnych (B2C)

Nieuczciwe praktyki rynkowe

Problem implementacji dyrektywy 2005/29/WE do prawa polskiego
- dyrektywa harmonizacji maksymalnej-Państwa Członkowskie nie mogą przyjąć bardziej
rygorystycznych przepisów (w tym zasad ochrony konsumentów przed nieuczciwymi
praktykami handlowymi)
- miejsce implementacji (rozważano - u.z.n.k., k.c., u.o.k.k., ostatecznie: ustawa odrębna)
- skutek: sztuczny rozdział interesów chronionych w u.p.n.p.r. i
u.z.n.k. (problem – znaczenie postanowień dyrektywy 2005/29/WE i wyroków TS UE je
interpretujących dla regulacji czynów nieuczciwej konkurencji chroniących pośrednio interes
konsumenta – problem wykładni prounijnej)
u.p.n.p.r.
 Ustawa z 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (tj. Dz. U.
z 2017 r. poz. 2070)
Art. 1 u.p.n.p.r.
  Art. 1. Ustawa określa nieuczciwe praktyki rynkowe w działalności gospodarczej i
zawodowej oraz zasady przeciwdziałania tym praktykom w interesie konsumentów i w
interesie publicznym.
- praktyki w działalności gospodarczej lub zawodowej (brak definicji – szerokie rozumienie, por.
definicję przedsiębiorcy w art. 2 (1) u.p.n.p.r.)
- gospodarcze (ekonomiczne) interesy (tylko)
- interesy zbiorowe czy indywidualne
Pojęcia (definicje normatywne w art. 2 u.p.n.p.r.)
 przedsiębiorca
 produkt
 praktyka handlowa
 propozycja nabycia produktu (cechy produktu+cena)
 decyzja dotycząca umowy

Zakres podmiotowy u.p.n.p.r. Konsument (odesłanie do k.c.)

 Niekompatybilność definicji konsumenta i zakresu przedmiotowego regulacji
 Por. art. 2 (1) u.p.n.p.r. (odesłanie do definicji konsumenta w art. 22(1) KC); art. 2 (4)
u.p.n.p.r. (definicja praktyki rynkowej) oraz art. 4 ust. 1 u.p.n.p.r. (klauzula generalna nieuczciwej
praktyki rynkowej)
Przedsiębiorca (art. 2 pkt 1 u.p.n.p.r.)
 osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości
prawnej, które prowadzą działalność gospodarczą lub zawodową, nawet jeżeli działalność ta
nie ma charakteru zorganizowanego i ciągłego, a także osoby działające w ich imieniu lub na
ich rzecz
Produkt (art. 2 pkt 3 u.p.n.p.r.)
 rozumie się przez to każdy towar lub usługę, w tym nieruchomości, prawa i obowiązki
wynikające ze stosunków cywilnoprawnych
Praktyka rynkowa (art. 2 pkt 4 u.p.n.p.r.)
 rozumie się przez to działanie lub zaniechanie przedsiębiorcy, sposób postępowania,
oświadczenie lub informację handlową, w szczególności reklamę i marketing, bezpośrednio
związane z promocją lub nabyciem produktu przez konsumenta
Propozycja nabycia produktu (art. 2 pkt 6 u.p.n.p.r.)
 rozumie się przez to informację handlową określającą cechy produktu oraz jego cenę, w sposób
właściwy dla użytego środka komunikowania się z konsumentami, która bezpośrednio wpływa
bądź może wpływać na podjęcie przez konsumenta decyzji dotyczącej umowy
 UWAGA ! Zob. art. 6 ust. 4 u.p.n.p.r. (informacje istotne w przypadku propozycji nabycia
produktu)
Decyzja dotycząca umowy (art. 2 pkt 7 u.p.n.p.r.)
 rozumie się przez to podejmowaną przez konsumenta decyzję, co do tego, czy, w jaki sposób i
na jakich warunkach dokona zakupu, zapłaci za produkt w całości lub w części, zatrzyma
produkt, rozporządzi nim lub wykona uprawnienie umowne związane z produktem, bez
względu na to, czy konsument postanowi dokonać określonej czynności, czy też
powstrzymać się od jej dokonania
„Decyzja dotycząca umowy dotyczy zatem także sytuacji gdy konsument "przymierza się" do
zawarcia umowy, a do jej zawarcia nie dochodzi. Można w pewnym uproszczeniu powiedzieć, że
decyzja konsumenta dotycząca umowy obejmuje każdą decyzję konsumenta podejmowaną pod
wpływem jakiegokolwiek impulsu prawnego (np. obietnicy gwarancji) lub faktycznego (np. koloru
samochodu), bez względu na to, czy finalnie dojdzie do zawarcia umowy.”
Wyrok SA w Warszawie z 5.02.2013 r., VI ACa 1021/12
„Przeciętny konsument” – definicja
normatywna w art. 2 pkt 8 u.p.n.p.r.
Przeciętny konsument” - rozumie się przez to konsumenta, który:
– jest dostatecznie dobrze poinformowany, uważny i
ostrożny;
– oceny dokonuje się z uwzględnieniem czynników społecznych, kulturowych,
językowych
– i przynależności danego konsumenta do szczególnej grupy konsumentów, przez którą
rozumie się dającą się jednoznacznie zidentyfikować grupę konsumentów,
– szczególnie podatną na oddziaływanie praktyki rynkowej lub na produkt, którego
praktyka rynkowa dotyczy,
– ze względu na szczególne cechy, takie jak wiek, niepełnosprawność fizyczna lub
umysłowa
Dyrektywa 2005/29/WE- pkt 18 i 19 preambuły dyrektywy 2005/29/WE poświęcone pojęciu
„przeciętnego konsumenta”
brak definicji normatywnej w dyrektywie – zdanie, że definicja uniemożliwiłaby dalszy rozwój
modelu konsumenta
18. Właściwe jest zapewnienie wszystkim konsumentom ochrony przed nieuczciwymi praktykami
handlowymi; jednakże od czasu wejścia w życie dyrektywy 84/450/EWG Trybunał Sprawiedliwości
przy orzekaniu w sprawach dotyczących reklamy uznał za konieczne badanie jej wpływu na
hipotetycznego typowego konsumenta. Zgodnie z zasadą proporcjonalności oraz w celu umożliwienia
skutecznego stosowania środków ochrony zawartych w niniejszej dyrektywie, za punkt odniesienia
uznaje ona przeciętnego konsumenta, który jest dostatecznie dobrze poinformowany oraz
dostatecznie uważny i ostrożny, z uwzględnieniem czynników społecznych, kulturowych i
językowych, zgodnie z wykładnią Trybunału Sprawiedliwości, jednak zawiera ona również przepisy
mające na celu zapobieganie wykorzystywaniu konsumentów, których cechy czynią ich szczególnie
podatnymi na nieuczciwe praktyki handlowe. W przypadku gdy określona praktyka handlowa
przeznaczona jest dla szczególnej grupy konsumentów, jak np. dzieci, oddziaływanie tej praktyki
należy ocenić z perspektywy przeciętnego członka tej grupy. Dlatego też wskazane jest dodanie do
wykazu praktyk, które są nieuczciwe w każdych okolicznościach, przepisu, który nie wprowadzając
całkowitego zakazu reklamy skierowanej do dzieci, chroni je przed bezpośrednimi namowami do
dokonania zakupu. Test przeciętnego konsumenta nie jest przy tym testem statystycznym. W celu
ustalenia typowej reakcji przeciętnego konsumenta w danym przypadku krajowe sądy i organy
administracyjne będą musiały polegać na własnej umiejętności oceny, z uwzględnieniem
orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości.
Dyrektywa 2005/29/WE (preambuła)
19. Jeżeli niektóre cechy, takie jak wiek, niepełnosprawność fizyczna lub umysłowa lub łatwowierność
czynią konsumentów szczególnie podatnymi na praktykę handlową lub produkt, którego ona
dotyczy, i jeżeli praktyka ta może zniekształcić zachowanie gospodarcze jedynie takich konsumentów
w sposób racjonalnie możliwy do przewidzenia przez przedsiębiorcę, należy zadbać o ich odpowiednią
ochronę poprzez ocenę danej praktyki z perspektywy przeciętnego członka tej grupy.
Nieuczciwa praktyka rynkowa
„Sprawdź swoją datę śmierci za 1 zł (1,22 zł z VAT)”, przy czym cenę 1 zł (1,22 zł z VAT)
przedsiębiorca wyeksponował czcionką w kolorze czerwonym, większą w stosunku do wskazanej
dopiero w trzecim akapicie, rzeczywistej ceny za wysłanego sms-a. Dopiero na samym dole,
najmniejszą czcionką na tejże stronie wskazał, iż cena promocyjna dotyczy tylko płatności kartą.
Opisane zatem wyróżnienie ceny „1,22 zł” sugerowało konsumentom taką cenę za wysłanie sms-a.
szczególna grupa konsumentów została zidentyfikowana ze względu na miejsce zamieszczenia
wprowadzającego w błąd przekazu (Internet), jego charakter oraz cenę usługi. W analizowanej
sprawie konstrukcję modelu przeciętnego konsumenta oparto na odwołaniu się do przynależności do
szczególnej grupy konsumentów, jaką stanowią użytkownicy Internetu, którzy byliby zainteresowani
poznaniem swojej daty śmierci.
Ze skarg, które wpływały do Prezesa UOKiK a także do powiatowych/miejskich rzeczników
konsumentów jednoznacznie wynika, iż przeciętny konsument w niniejszej sprawie to najczęściej
osoba młoda (często nastolatek), łatwowierna, nierozważna i szczególnie podatna na skorzystanie
z usługi za stosunkowo niską cenę, tj. 1,22zł
decyzja Prezesa UOKiK z 20.12.2010 r.[1], nr RBG-20/2010, sygn. akt RBG-61-03/10/AS

Zakazane praktyki rynkowe w świetle u.p.n.p.r. (specyfika polska 2 dodatkowe kategorie praktyk
nieuczciwych)
Schemat stosowania (trzystopniowy)
I. Czarna lista (art. 7 i 9)
II. Definicja praktyki wprowadzającej w błąd i praktyki agresywnej (art. 5, 6 i 8)
III. Klauzula generalna nieuczciwej praktyki rynkowe (art. 3 i 4)
Schemat stosowania u.p.n.p.r.
 Czy badana praktyka ma cechy jednej z praktyk zamieszczonych na czarnej liście praktyk
zawsze nieuczciwych (art. 7 i 9 u.p.n.p.r.)?
Jeśli nie, to:
 Czy badana praktyka ma cechy praktyki wprowadzającej w błąd lub agresywnej?
Jeśli nie to:
 Czy badana praktyka ma cechy nieuczciwej praktyki rynkowej określone w klauzuli generalnej?
Opinia Rzecznika Generalnego
w spr. Galatea (C-261/07 i C-299/07) – trzystopniowa ocena
Pkt 79 „najpierw należy odwołać się do zawartego
w załączniku I wykazu 31 przypadków nieuczciwych praktyk handlowych. W sytuacji gdy praktyka
handlowa zalicza się do jednego z tych przypadków, musi zostać zakazana; nie dochodzi już wówczas
do dalszej analizy, na przykład oddziaływania. Jeżeli do danego stanu faktycznego nie znajduje
zastosowania ta lista zakazów, należy zbadać, czy nie zachodzi jeden z uregulowanych przykładów
klauzuli generalnej – praktyk handlowych wprowadzających w błąd
i agresywnych. Jedynie wtedy gdy tak nie jest, bezpośrednie zastosowanie znajduje klauzula generalna
zawarta w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2005/29”.
Zasada pełnej harmonizacji w dyrektywie 2005/29
państwa członkowskie nie mogą (art. 4 dyrektywy) przyjmować środków bardziej restrykcyjnych
niż środki określone w tej dyrektywie, nawet w celu zapewnienia wyższego poziomu ochrony
konsumentów (ww. wyrok w sprawie C-304/08 Plus Warenhandelsgesellschaft, pkt 41).
C-304/08 Plus
 „Dyrektywa 2005/29 stoi na przeszkodzie uregulowaniom krajowym takim, jak uregulowania
będące przedmiotem sporu w postępowaniu przed sądem krajowym, które z zasady zakazują
praktyk handlowych uzależniających udział konsumentów w konkursie z nagrodami lub loterii
od nabycia towaru lub usługi, bez względu na konkretne okoliczności właściwe dla danego
przypadku”.
C-522/08 (TPSA v. UKE)
 dot. zakazu sprzedaży wiązanej w polskim prawie telekomunikacyjnym (Prezes Urzędu
Komunikacji Elektronicznej nakazał TP S.A. usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości,
polegających na uzależnianiu zawarcia umowy o świadczenie usług szerokopasmowego
dostępu do Internetu „neostrada tp” od zawarcia umowy o świadczenie usługi telefonicznej)
TSUE uznał ten zakaz krajowy sprzedaży wiązanej za niezgodny z dyrektywą 2005/29, mimo że był
zgodny z innymi dyrektywami UE o charakterze minimalnym
Zakaz nieuczciwych praktyk rynkowych
 Art. 3: Zakazane jest stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych.
Klauzula generalna nieuczciwej praktyki rynkowej (w art. 4 ust 1 u.p.n.p.r.)
Praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli
jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić
zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w
trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu.
pkt 13 preambuły dyrektywy 2005/29
13) Aby osiągnąć cele Wspólnoty poprzez usunięcie barier na rynku wewnętrznym, należy zastąpić
istniejące w Państwach Członkowskich rozbieżne klauzule generalne i zasady prawne. Dlatego też
jeden wspólny ogólny zakaz ustanowiony przez niniejszą dyrektywę obejmuje nieuczciwe
praktyki handlowe, które zniekształcają zachowanie gospodarcze konsumentów. Aby utrzymać
zaufanie konsumentów, ten ogólny zakaz powinien mieć zastosowanie do nieuczciwych praktyk
handlowych istniejących między przedsiębiorcą a konsumentem zarówno w stosunkach
pozaumownych, po zawarciu umowy, jak i w trakcie jej wykonywania. Ogólny zakaz jest
skonkretyzowany przez przepisy w zakresie dwóch zdecydowanie najpowszechniejszych typów
praktyk handlowych, mianowicie praktyk handlowych wprowadzających w błąd i agresywnych
praktyk handlowych.
Klauzula generalna w u.p.n.p.r.
praktyka B2C
1. sprzeczna z dobrymi obyczajami + (w dyrektywie 2005/29/WE sprzeczność z wymogami
staranności zawodowej)
2. w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego
konsumenta przed, w trakcie lub po zawarciu umowy dotyczącej produktu
Klauzula generalna w dyrektywie 2005/29
Praktyka handlowa jest nieuczciwa, jeżeli:
a) jest sprzeczna z wymogami staranności zawodowej;
i
b) w sposób istotny zniekształca lub może w sposób istotny zniekształcić zachowanie
gospodarcze względem produktu przeciętnego konsumenta, do którego dociera bądź do którego
jest skierowana, lub przeciętnego członka grupy konsumentów, jeżeli praktyka handlowa
skierowana jest do określonej grupy konsumentów.
- dobre obyczaje a wymogi staranności zawodowej (zdefiniowane w art. 2(h) dyrektywy
2005/29
 - definicja istotnego zniekształcenia w art. 2(e) dyrektywy 2005/29
Kryteria kwalifikacji zachowania przedsiębiorcy jako praktyki naruszającej zbiorowe interesy
konsumenta
Wyrok SN z 16.04.2015 r., III SK 24/14:
Jednym z głównych kryteriów kwalifikacyjnych zachowania przedsiębiorcy jako praktyki naruszającej
zbiorowe interesy konsumenta jest bezprawność działania (zaniechania), czyli jego sprzeczność z
prawem. Bezprawność ma przy tym charakter obiektywny. Dla stwierdzenia bezprawności działania
przedsiębiorcy bez znaczenia pozostaje bowiem strona podmiotowa czynu, tj. wina sprawcy (w
znaczeniu subiektywnym, oznaczającym wadliwość procesu decyzyjnego sprawcy) i stopień tej winy
(umyślność lub nieumyślność), a także świadomość istnienia naruszonych norm prawnych.
Staranność zawodowa
(wyrok SN z 16.04.2015 r., III SK 24/14)
Na treść pojęcia staranność zawodowa składają się przede wszystkim w miarę precyzyjnie
określone kryteria wewnątrzprawne, tj. konkretne co do wiedzy i sposobów jej przekazywania
konsumentom wymagania wynikające z komentowanej dyrektywy oraz innych aktów prawa wtórnego
transponowane do porządków krajowych. Natomiast dobre obyczaje, o których stanowi art. 4 ust. 1
ustawy z 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, należy traktować jako normy
moralne i zwyczajowe, jakimi przedsiębiorca powinien kierować się w swojej działalności
gospodarczej. W relacjach z konsumentami naruszenie dobrych obyczajów następuje na skutek
nierzetelnych lub nieuczciwych zachowań przedsiębiorców odbiegających od powszechnie
przyjmowanych zasad.
Nawet jeśli polska ustawa bezpośrednio nie posługuje się terminem "staranności zawodowej", to
wykładnię pojęcia "dobrych obyczajów" na gruncie ustawy z 2007 r. o przeciwdziałaniu
nieuczciwym praktykom rynkowym trzeba przeprowadzać z uwzględnieniem "ducha" regulacji
unijnej, uwzględniając kryterium "profesjonalnej staranności", o którym mowa w dyrektywie
2005/29/WE o nieuczciwych praktykach rynkowych.
I grupa zakazanych praktyk nieuczciwych
 Zakaz praktyk wprowadzających w błąd
 Pkt 14 preambuły dyrektywy 2005/29
 Wskazane jest, aby pojęcie praktyk handlowych wprowadzających w błąd obejmowało te
spośród praktyk, w tym reklamę wprowadzającą w błąd, które poprzez wprowadzanie
konsumenta w błąd uniemożliwiają mu dokonanie świadomego, a zatem i efektywnego
wyboru
Praktyki wprowadzające w błąd
 działanie wprowadzające w błąd (art. 5 ust. 1 u.p.n.p.r.):
- działanie, które może spowodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji
dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął
 zaniechanie wprowadzające w błąd (art. 6 ust. 1 u.p.n.p.r.):
- pomija istotne informacje potrzebne przeciętnemu konsumentowi do podjęcia decyzji
dotyczącej umowy i może spowodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji
dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął
Przykładowe wyliczenie sposobów aktywnego wprowadzenia w błąd (art. 5 ust. 2 u.p.n.p.r.)
 rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji
 rozpowszechnianie prawdziwych informacji w sposób mogący wprowadzać w błąd
 działanie związane z wprowadzeniem produktu na rynek, które może wprowadzać w błąd
 nieprzestrzeganie kodeksu dobrych praktyk, do którego przedsiębiorca dobrowolnie przystąpił
Przykład – decyzja Prezesa UOKiK w sprawie RPZ-11/2017 Aqua Med.
 udzielanie konsumentom w toku organizowanych pokazów nieprawdziwej informacji, że maty
termicznej oferowanej pod nazwą „AQUA-THERM” używał papież Jan Paweł II
 zamieszczaniu na stronie internetowej aquamedpolska.pl nieprawdziwej informacji sugerującej,
że mata termiczna oferowana przez Spółkę pod nazwą „AQUA-THERM” została
„opatentowana w całej Europie”,
Rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji
 (przedsiębiorca ma obowiązek poinformować konsumenta w sposób jasny i zrozumiały –
katalog informacji w art. 8 ustawy o prawach konsumenta )
 nieprawdziwa informacja - np. produkt naturalny, gdy naturalny nie jest
 [uwaga dyrektywa 2005/29/WE dopuszcza przesadę reklamową: art. 5 ust. 3: „zakaz
pozostaje bez uszczerbku dla powszechnej i zgodnej z prawem praktyki reklamowej polegającej
na wygłaszaniu przesadzonych twierdzeń lub twierdzeń, których nie należy rozumieć dosłownie
– np. prawdopodobnie najlepsza firma na świecie]
Rozpowszechnianie prawdziwych informacji w sposób mogący wprowadzić w błąd:
podawanie oczywistej cechy produktu jako cechy wyróżniającej (przykład: „olej bez cholesterolu”)
Wprowadzenie w błąd w zakresie:
• produktów lub ich opakowań;
• znaków towarowych;
• nazw handlowych lub innych oznaczeń indywidualizujących przedsiębiorcę lub jego produkty;
Wprowadzenie w błąd w zakresie produktu (art. 5 ust. 3 u.p.n.p.r.)
Może dotyczyć
 1) istnienia produktu, jego rodzaju lub dostępności; przykład: reklama- przynęta, informacja o
czasowej dostępności produktu dostępnego bez ograniczeń czasowych; informacja na stronie
sklepu internetowego „towar dostępny w ciągu 24 godzin”; informacja
„Likwidacja sklepu! Wyprzedaż całego asortymentu!, jeżeli nie jest planowane zamknięcie sklepu”
 2) cech produktu, w szczególności jego pochodzenia geograficznego lub handlowego,
ilości, jakości, sposobu wykonania, składników, daty produkcji, przydatności, możliwości i
spodziewanych wyników zastosowania produktu, wyposażenia dodatkowego, testów i wyników
badań lub kontroli przeprowadzanych na produkcie, zezwoleń, nagród lub wyróżnień
uzyskanych przez produkt, ryzyka i korzyści związanych z produktem; przykład: masło, które
zawiera również tłuszcze roślinne
 5) ceny, sposobu obliczania ceny lub istnienia szczególnej korzyści cenowej; przykład: „cena
promocyjna” równa zwykłej cenie produktu.
Przykłady wprowadzenia w błąd przez działanie
 Decyzja Prezesa UOKiK DDK 14/2007
 Vision Film Distribution Sp. z o.o. zamieszczała na wprowadzanych do obrotu utworach
informację „Płyta DVD przeznaczona tylko do użytku domowego. Wszystkie inne prawa są
zastrzeżone. Użytkowanie płyty w takich miejscach jak: hotele, autobusy (…) szpitale, szkoły itp.
możliwe jest tylko po uzyskaniu zezwolenia od dystrybutora. Nieautoryzowane (…) kopiowanie,
wypożyczanie, wymiana (…) jest zabronione. Naruszenie wyżej wymienionych zastrzeżeń grozi
sankcjami cywilnymi i karnymi z pozbawieniem wolności włącznie.”
Przykłady praktyk wprowadzających w błąd
DECYZJA RLU NR 30/ 2009
Prowadzenie od 4 stycznia 2008 r. do 5 maja 2009 r. kampanii reklamowej dotyczącej zasad nauki w
Policealnej Szkole dlaDorosłych (Policealne Studium) działającej w Lublinie, Zamościu,
Chełmie i Białej Podlaskiej o treści: „U nas czesne kompletne 0”, sugerującej nieodpłatną naukę
na wszystkich kierunkach tej Szkoły.[Naruszenie art. 4 ust. 1 i 2 i art. 5 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy]
Zaniechanie wprowadzające w błąd (konstrukcja zakazu)
 art. 6 ust. 1 u.p.n.p.r. (zakaz) – pominięcie informacji istotnych potrzebnych przeciętnemu
konsumentowi do podjęcia decyzji dotyczącej umowy, co powoduje podjęcie przez niego
decyzji, które w innych okolicznościach nie podjąłby
 informacje istotne - art. 6 ust. 2 u,p.n.p.r. (określone w odrębnych przepisach – por. Załącznik
nr II do dyrektywy 2005/29)
Obowiązki informacyjne przedsiębiorców (szczególne regulacje)
np. Ustawa o timeshare; Ustawa o kredycie konsumenckim. Ustawa o usługach turystycznych.
Ustawa o prawach konsumentów
Przykłady wprowadzającego w błąd zaniechania (art. 6 ust. 3 u.p.n.p.r.)
 1) zatajenie lub nieprzekazanie w sposób jasny, jednoznaczny lub we właściwym czasie
istotnych informacji dotyczących produktu;
 2) nieujawnienie handlowego celu praktyki, jeżeli nie wynika on jednoznacznie z okoliczności i
jeżeli powoduje to lub może spowodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji
dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął.
Art. 6 ust. 5 i 6 u.p.n.p.r
5. Przy ocenie, czy praktyka rynkowa wprowadza w błąd przez zaniechanie, należy uwzględnić
wszystkie jej elementy oraz okoliczności wprowadzenia produktu na rynek, w tym sposób
jego prezentacji.
6. W przypadku gdy ze specyfiki środka komunikowania się z konsumentami stosowanego dla
danej praktyki rynkowej wynikają ograniczenia przestrzenne lub czasowe, ograniczenia te i
wszystkie środki podjęte przez przedsiębiorcę w celu udostępnienia informacji konsumentom w
inny sposób uwzględnia się przy ocenie, czy doszło do pominięcia informacji.
Art. 6 ust. 5 i 6 u.p.n.p.r
  „przy rozstrzyganiu, czy doszło do pominięcia informacji, uwzględnia się ograniczenia
przestrzenne lub czasowe wykorzystanego środka przekazu, jak również działania podjęte
przez przedsiębiorcę w celu udostępnienia informacji konsumentom w inny sposób” (C-122/10
Ving Sverige)
 „art. 7 ust. 4 lit. a) dyrektywy 2005/29 nie stoi na przeszkodzie podaniu w treści zaproszenia do
dokonania zakupu tylko niektórych głównych właściwości produktu, o ile przedsiębiorca
ponadto odeśle do swojej strony internetowej, pod warunkiem wszak, że na stronie tej
dostępne są istotne informacje dotyczące głównych właściwości produktu, cen oraz innych
postanowień umownych, zgodnie z wymogami określonymi w art. 7 tej dyrektywy” (C-122/10
Ving Sverige)
Przykłady nieuczciwych praktyk rynkowych wprowadzających w błąd
Przykład nr 1 „Mamy wszystkie modele telefonów”
 Kampania reklamowa trwała w okresie od 21 sierpnia 2009 r. do 28 października 2009 r. Na
kampanię składały się w szczególnosci: reklama telewizyjna, reklama radiowa, reklama
zewnetrzna, reklama typu ambient, reklama typu BTL i reklama internetowa.
Decyzja Prezesa UOKiK z 28.12.2010 r. (nr DDK-21/2010)
kampania reklamowa prowadzona pod hasłem „Mamy wszystkie modele telefonów”
 działanie P4 Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie polegające na prezentacji, w reklamach
telewizyjnych i zewnętrznych, komunikatu wskazującego na dostępność w ofercie P4 sp. z o.o.
wszystkich modeli telefonów oraz wskazówki objaśniającej „Oferta dotyczy modeli wiodących
marek dostępnych na polskim rynku, za wyjątkiem modeli objętych wyłącznością. Lista
dostępnych telefonów i ograniczenia związane z oferta znajdują się w Cennikach Telefonów jak
i w Cennikach Telefonów na życzenie dostępnych na www.playmobile.pl oraz w punktach
sprzedaży Play” w taki sposób, że – biorąc pod uwagę zastosowana wielkość czcionki, czas
ekspozycji, długość komunikatu, kierunek tekstu, kolorystykę czcionki i tła
– wskazówka objaśniająca mogła byc nieczytelna dla przeciętnego konsumenta, co stanowi
nieuczciwa praktykę rynkowa poprzez naruszenie art. 5 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z
dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2007
r. Nr 171, poz. 1206) oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentów
Decyzja Prezesa UOKiK RKT - 7/2015
Dyrektor delegatury w Katowicach w imieniu Prezesa UOKiK
Praktyka polegającą na stosowaniu przez Jarosława Kocura prowadzącego działalność gospodarczą
pod nazwą Kocur JarosławP.H.U. „Laguna” J. chronionej prawem nazwy rodzajowej
„hotel” oraz oznaczenia kategorii„***” (trzy gwiazdki) w odniesieniu do obiektu „Hotel
Restauracja Laguna” zlokalizowanego w Niewieszu przy ul. Leśnej 6, bez wymaganej prawem
decyzji właściwego organu administracji o zaszeregowaniu obiektu hotelarskiego do
odpowiedniego rodzaju i kategorii.
Przykład nr 2: „Bliskość tworzy święta”
kampania reklamowa pt. „Bliskość tworzy święta” w zakresie „Oferty promocyjnej - Wybrane 3
numery”, w ramach której - pomimo wyraźnego odniesienia do okresu świątecznego - usługa
promocyjna darmowych rozmów z trzema wybranymi osobami jest wyłączona w okresie świątecznym
(tj. 24, 25, 26, 31 grudnia, 1 stycznia)
działanie przedsiębiorcy wywoływało (faktycznie) lub mogło wywołać (potencjalnie) podjęcie przez
przeciętnego konsumenta decyzji transakcyjnej, której ten nie podjąłby, gdyby nie działał pod
wpływem błędu
Wyrok SOKiK z 26.10.2009 r. (sygn. akt XVII Ama 68/08, Dz.Urz. UOKiK z 2010 r., nr 1, poz. 4).
Rola klauzuli generalnej
Uwaga zmiana brzmienia art. 4 ust. 2 u.p.n.p.r. – nieuczciwe praktyki rynkowe wprowadzające w błąd
oraz agresywne nie podlegają ocenie w świetle przesłanek ogólnych nieuczciwej praktyki rynkowej
określonych w art. 4 ust. 1 (klauzuli generalnej) – klauzula generalna nie pełni roli korekcyjnej
Zakazać praktyki na podstawie klauzuli generalnej można tylko wówczas, gdy praktyki nie udało się
zakwalifikować jako nieuczciwej na podstawie czarnej listy praktyk lub jako praktyki wprowadzającej
w błąd lub agresywnej
C-435/11 CHS Tour Services
 CHS i Team4 Travel dwie spółki austriackie, które prowadzą w Innsbrucku (Austria) biura
podróży konkurujące ze sobą
w organizacji i sprzedaży kursów nauki jazdy na nartach i ferii zimowych w Austrii dla grup uczniów z
Wielkiej Brytanii
 Team4 Travel zawarła umowy „na wyłączność” z hotelami, co oznaczało, że dane hotele były
związane stałą umową z Team4 Travel i w określonych terminach nie mogły być proponowane przez
inne biuro podróży. Informacja dotycząca rezerwacji na wyłączność określonej liczby łóżek na rzecz
Team4 Travel pojawiła się również
w jej cenniku. Hotele złamały zobowiązanie do zachowania wyłączności współpracy i dokonywały
konkurencyjnych rezerwacji.
 Skutek: informacja wprowadzająca w błąd w broszurze. Czy firma może bronić się tym, że
dochowała staranności zawodowej, o której mowa w klauzuli generalnej nieuczciwej praktyki rynkowej
?
Czy w wypadku gdy praktyka handlowa spełnia już wszystkie kryteria ustanowione w art. 6 ust.
1 dyrektywy, aby można było zakwalifikować ją jako praktykę wprowadzającą w błąd
w rozumieniu tego przepisu, sąd orzekający jest mimo to zobowiązany do zbadania, czy taka
praktyka jest również sprzeczna z wymogami staranności zawodowej na podstawie art. 5 ust. 2
lit. a) tejże dyrektywy, zanim będzie mógł ją uznać za nieuczciwą i w konsekwencji zakazać jej
na mocy art. 5 ust. 1dyrektywy 2005/29 ?
Jeżeli praktyka handlowa spełnia wszystkie kryteria ustanowione w art. 6 ust. 1 tej dyrektywy, aby
można było zakwalifikować ją jako praktykę wprowadzającą w błąd konsumenta, nie zachodzi
konieczność zbadania, czy taka praktyka jest również sprzeczna z wymogami staranności
zawodowej w rozumieniu art. 5 ust. 2 lit. a) rzeczonej dyrektywy, aby można było ją uznać za
nieuczciwą i w konsekwencji zakazać jej na mocy art. 5 ust. 1 tej dyrektyw y.
Czarna lista praktyk wprowadzających w błąd akt. 7
 I. praktyki dotyczące „notyfikacji” (pkt 2 i 4)
 II. praktyki dotyczące kodeksów dobrych praktyk (pkt 1 i 3);
 III. praktyki dotyczące reklamy (pkt 5, 6, 11 i 13);
 IV. praktyki dotyczące realizacje uprawnień konsumenta w UE pkt 8 i 23);
 V. praktyki dotyczące „korzystnych okoliczności” nabycia produktu (pkt 7, 15, 18 i 22);
 VI. praktyki dotyczące prawa (pkt 9 i 10);
 VII. praktyki dotyczące gier i konkursów (pkt 16 i 19);
 VIII. praktyki zawierające inne treści „bezprawne” (pkt 12, 14 i 17).
Czarna lista praktyk nieuczciwych
Instrument pełnej harmonizacji – zapewnienie jednolitości prawa w UE (inne zakazy per se w prawie
krajowym zakazane jako sprzeczne z dyrektywą 2005/29)
Zapobiega rozbieżnościom implementacyjnym
Cel: zwiększenie pewności prawnej i osiągnięcie wysokiego poziomu ochrony konsumentów
Pkt 11 kryptoreklama/reklama ukryta
 praktyką rynkową nieuczciwą w każdych okolicznościach jest wykorzystywanie treści
publicystycznej w środkach masowego przekazu w celu promocji produktu w sytuacji, gdy
przedsiębiorca zapłacił za tę promocję, a nie wynika to wyraźnie z treści lub z obrazów lub z
dźwięków łatwo rozpoznawalnych przez konsumenta
Pkt 22 tzw. marketing szeptany
twierdzenie lub stwarzanie wrażenia, że sprzedawca nie działa w celu związanym z jego działalnością
gospodarczą lub zawodową, lub podawanie się za konsumenta, jeżeli jest to niezgodne z prawdą;
np. zachwalanie produktu konkretnej marki przez osoby na pozór niezwiązane z producentem tego
produktu, a w rzeczywistości działające na jego zlecenie,
Pkt 13 naśladownictwo produktów
reklamowanie produktu podobnego do produktu innego przedsiębiorcy w sposób celowo sugerujący
konsumentowi, że produkt ten został wykonany przez tego samego przedsiębiorcę, jeżeli jest to
niezgodne z prawdą
Por. pkt 14 preambuły dyrektywy 2005/29
Niniejsza dyrektywa nie zmierza do ograniczenia konsumentom wyboru poprzez zakaz promocji
produktów, które przypominają wyglądem inne produkty, chyba że podobieństwo to utrudnia
konsumentom ustalenie handlowego pochodzenia produktu, a zatem wprowadza ich w błąd.
PRAKTYKI AGRESYWNE
Agresywne praktyki rynkowe-pojęcie Art. 8 u.p.n.p.r. [definicja]
1. Praktykę rynkową uznaje się za agresywną, jeżeli przez niedopuszczalny nacisk w znaczny
sposób ogranicza lub może ograniczyć swobodę wyboru przeciętnego konsumenta lub jego
zachowanie względem produktu, i tym samym powoduje lub może powodować podjęcie przez niego
decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął.
2. Za niedopuszczalny nacisk uważa się każdy rodzaj wykorzystania przewagi wobec
konsumenta, w szczególności użycie lub groźbę użycia przymusu fizycznego lub psychicznego, w
sposób znacznie ograniczający zdolność przeciętnego konsumenta do podjęcia świadomej decyzji
dotyczącej umowy.
Agresywne praktyki rynkowe (art. 8 u.p.n.p.r. cd)
3. Przy ocenie, czy praktyka rynkowa jest agresywna, należy uwzględnić wszystkie jej cechy i
okoliczności wprowadzenia produktu na rynek, a w szczególności:
1) czas, miejsce, rodzaj lub uciążliwość danej praktyki;
2) celowe wykorzystanie przez przedsiębiorcę przymusowego położenia konsumenta lub innych
okoliczności na tyle poważnych, że ograniczają one zdolność konsumenta do podjęcia świadomej
decyzji dotyczącej umowy;
3) uciążliwe lub niewspółmierne bariery pozaumowne, które przedsiębiorca
wykorzystuje, aby przeszkodzić konsumentowi w wykonaniu jego praw umownych, w tym prawa do
odstąpienia i wypowiedzenia umowy lub do
rezygnacji na rzecz innego produktu lub przedsiębiorcy;
4) groźby podjęcia działania niezgodnego z prawem lub użycie obraźliwych
sformułowań bądź sposobów zachowania.
Zamach na wolność konsumenta – ograniczenie swobody wyboru przeciętnego konsumenta
Przejawy agresywności: uciążliwość, przymus, bezprawny nacisk [niedopuszczalny nacisk =
bezprawny+przymus fizyczny lub psychiczny+nacisk ograniczający zdolność do podjęcia świadomej
decyzji]
Przymus fizyczny – przykłady
Wyrok SA w Warszawie
z 20 stycznia 2015 r. VI ACa 457/14 (natrętne komunikaty)
(...) S.A. nadawał klientom ofert systemu prepaid komunikat o stanie konta przed zainicjowaniem
każdego połączenia, gdy stan konta wynosił 3 zł. Powód zatem przed nawiązaniem każdego
połączenia głosowego, gdy stan konta wynosił 3 zł (bądź mniej) zmuszony był do wysłuchania około
10 sekundowego głosowego komunikatu o treści " stan twojego konta wynosi... (ilość pozostałej
kwoty do wykorzystania w systemie prepaid); w celu wykonywania dalszych połączeń, po
wykorzystaniu tej kwoty, uzupełnił swoje konto".
Wyrok SA w Warszawie
z 20 stycznia 2015 r. VI ACa 457/14
Takie zachowanie, zdaniem Sądu Apelacyjnego z pewnością stanowi nękanie. Powód, nawet gdy nie
miał środków na koncie mógł łączyć się z jednym numerem, z którym połączenia były darmowe, a był
to numer jego ówczesnej przyjaciółki. Doświadczenie życiowe wskazuje zatem, że takich telefonów
mógł wykonywać kilka bądź nawet kilkanaście w ciągu dnia. Do tego dochodzą krótkie rozmowy bądź
tzw. "wysyłanie sygnałów" w ramach posiadanych jeszcze na koncie 3 zł. Zmuszanie powoda przed
każdą rozmową do wysłuchania około 10 sekundowego tego samego komunikatu należy uznać za
tak irytujące, że mające charakter nacisku, w dodatku nacisku znacznie ograniczającego
swobodę wyboru przeciętnego konsumenta lub jego zachowania względem produktu. Konsument
bowiem, zmęczony ciągłym wysłuchiwaniem komunikatu pozwanego i chcąc uniknąć tej sytuacji,
doładuje konto nie dlatego, że ma taką potrzebę, ale po to, żeby komunikatu tego nie
wysłuchiwać. To natomiast oznacza, że natarczywe nadawanie komunikatu o stanie konta i
konieczności jego uzupełnienia może powodować podjęcie przez konsumenta decyzji dotyczącej
umowy, której inaczej by nie podjął. Podkreślenia natomiast wymaga, że skoro powód - w ramach
oferty pozwanego - mógł wykonywać darmowe rozmowy z jednym numerem telefonu i nie miał
obowiązku doładowywać konta po to, aby móc łączyć się także z innymi numerami telefonów, to mógł
nie być zainteresowany uzupełnieniem stanu konta. Na skutek jednak nieuczciwych działań rynkowych,
mógł zmienić swoje nastawienie do nabytego produktu i zasilić konto.
Powyższe wskazuje, że ze strony pozwanego spełnione zostały przesłanki, o jakich mowa w art. 8
ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym oraz w art. 8 i 9 Dyrektywy
2005/29/WE. Zachowanie pozwanego, polegające na uporczywym nadawaniu komunikatów
głosowych było nękaniem ograniczającym swobodę wyboru konsumenta i kształtującym jego
zachowania rynkowe. Działanie pozwanego miało charakter uporczywy, gdyż czas i ilość
komunikatów uzależniona była od ilości rozmów przeprowadzonych przez konsumenta. Ponadto
wiadomość głosowa pojawiła się nie periodycznie - w jakimś rozsądnym okresie czasu, ale dopóty
dopóki konsument nie doładował konta, przed każdą rozmową telefoniczną. Konsument nie mógł
zatem zrezygnować z "przypomnienia" o konieczności uzupełnienia konta tak, jak to się dzieje w
przypadku powiadomień smsowych. Dodatkowo taki rodzaj zachowania rynkowego w sposób
istotny wkraczał w sferę prywatną konsumenta, gdyż de facto ingerował w każdą
przeprowadzaną przez niego rozmowę telefoniczną.
DECYZJA Prezesa UOKiK
Nr DDK 18/2011 (konkurs smsowy)
wysyłanie do konsumentów wiadomości SMS zachęcających do wzięcia udziału w konkursie
„100 Mercedesów od Ery”, w sytuacji braku wyrażenia przez odbiorców wiadomości SMS uprzedniej
zgody na otrzymywanie informacji handlowych lub na posłużenie się przez Polską Telefonię Cyfrową
S.A. wiadomością SMS w celu złożenia propozycji zawarcia umowy
Sprawa C-628/17 (sprzedaż przez kuriera)
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Sąd Najwyższy (Polska) w
dniu 8 listopada 2017 r. – Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów przeciwko
Orange Polska S.A. w Warszawie
Czy model sprzedaży usług na odległość, w którym klient musi podjąć ostateczną decyzję w
obecności kuriera bez możliwości swobodnego zapoznania się z treścią umowy, można uznać za
agresywną praktykę rynkową?
Pytania prejudycjalne C-628/17
Czy art. 8 w związku z art. 9 oraz art. 2 lit. j) dyrektywy 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady
z dnia 11 maja 2005 r. dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez
przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającej dyrektywę Rady
84/450/EWG, dyrektywy 9717/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz
rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady1 należy interpretować w ten
sposób, że agresywną praktyką rynkową przez bezprawny nacisk jest stosowanie przez
przedsiębiorcę modelu zawierania na odległość umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych,
w którym konsument powinien podjąć ostateczną decyzję dotyczącą transakcji w obecności
kuriera doręczającego wzorce umowy:
a) zawsze, gdyż w czasie wizyty kuriera konsument nie może swobodnie zapoznać się z treścią
dostarczonych wzorców;
b) tylko, gdy konsument nie otrzymał z wyprzedzeniem i w zindywidualizowany sposób (np. na adres
poczty elektronicznej, na adres domowy) kompletu wzorców umowy, choćby miał możliwość
samodzielnego zapoznania się przed wizytą kuriera z ich treścią na stronie internetowej przedsiębiorcy;
c) tylko, gdy dodatkowe ustalenia wskazują na podejmowanie przez tego przedsiębiorcę lub na jego
zlecenie nieuczciwych działań ukierunkowanych na ograniczenie swobody wyboru konsumenta w
podjęciu decyzji dotyczącej transakcji?
Wyrok TSUE w sprawie C-628/17
Artykuł 2 lit. j) oraz art. 8 i 9 dyrektywy 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja
2005
r. dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec
konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającej dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy
97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr
2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady należy interpretować w ten sposób, że stosowanie przez
przedsiębiorcę sposobu zawarcia lub zmiany umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych, takiego
jak rozpatrywany w postępowaniu głównym, polegającego na tym, że konsument musi podjąć
ostateczną decyzję dotyczącą transakcji w obecności kuriera doręczającego wzorzec umowy, bez
możliwości swobodnego zapoznania się z jego treścią w obecności tego kuriera:
– nie w każdych okolicznościach stanowi agresywną praktykę handlową;
– nie stanowi agresywnej praktyki handlowej poprzez wywieranie bezprawnego nacisku jedynie ze
względu na niewysłanie konsumentowi z wyprzedzeniem i w zindywidualizowany sposób, w
szczególności pocztą elektroniczną lub na adres domowy, kompletu wzorców umów, jeżeli konsument
przed wizytą kuriera miał możliwość zapoznania się z ich treścią, oraz
– stanowi agresywną praktykę handlową poprzez wywieranie bezprawnego nacisku w
szczególności w przypadku, gdy przedsiębiorca lub jego kurier podejmują nieuczciwe działania
skutkujące wywieraniem presji na konsumenta w taki sposób, że jego swoboda wyboru zostaje w
znaczny sposób ograniczona, takie jak zachowania uciążliwe dla konsumenta lub zakłócające jego
namysł nad podejmowaną decyzją dotyczącą transakcji.
47 Zatem agresywną praktykę może stanowić naleganie przez kuriera na konieczność
podpisania umowy lub aneksu, które przekazuje konsumentowi, ponieważ takie zachowanie może
być dla konsumenta uciążliwe i tym samym może zakłócać jego namysł nad podejmowaną decyzją
dotyczącą transakcji.
48 Tytułem przykładu do tej kategorii zachowań można zaliczyć, po pierwsze, oświadczenie, że
wszelkie opóźnienie w podpisaniu umowy lub aneksu oznaczałoby, że późniejsze zawarcie umowy
lub aneksu będzie możliwe jedynie na mniej korzystnych warunkach, lub okoliczność, że
konsumentowi groziłaby konieczność zapłaty kar umownych lub – w przypadku zmiany umowy –
zawieszenie świadczenia usług przez przedsiębiorcę. Po drugie, do tej samej kategorii zachowań można
byłoby zaliczyć okoliczność, że kurier informuje konsumenta, iż w razie braku lub opóźnienia
podpisania umowy lub aneksu, które mu przekazał, może on otrzymać negatywną ocenę od
swojego pracodawcy.
Czarna lista praktyk agresywnych w art. 9 u.p.n.p.r.
Czarna lista praktyk agresywnych
nr 1 sprzedaż agresywna w lokalu przedsięborcy
 wywoływanie wrażenia, że konsument nie może opuścić pomieszczeń przedsiębiorcy bez
zawarcia umowy
Czarna praktyka rynkowa agresywna
nr 2 ignorowanie prośby o opuszczenie domu konsumenta
  składanie wizyt w miejscu zamieszkania konsumenta, nawet jeżeli nie przebywa on tam z
zamiarem stałego pobytu, ignorując prośbę konsumenta o jego opuszczenie lub
zaprzestanie takich wizyt, z wyjątkiem przypadków egzekwowania zobowiązań umownych,
w zakresie dozwolonym przez obowiązujące przepisy
nr 3 uporczywe i niechciane używanie środków na odległość (spamming)
uciążliwe i niewywołane działaniem albo zaniechaniem konsumenta nakłanianie do nabycia
produktów przez telefon, faks, pocztę elektroniczną lub inne środki porozumiewania się na
odległość, z wyjątkiem przypadków egzekwowania zobowiązań umownych, w zakresie dozwolonym
przez obowiązujące przepisy
Art. 10 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną
[spamming jako czyn nieuczciwej konkurencji]
Art. 10. 1. Zakazane jest przesyłanie niezamówionej informacji handlowej skierowanej do
oznaczonego odbiorcy będącego osobą fizyczną za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w
szczególności poczty elektronicznej.
2. Informację handlową uważa się za zamówioną, jeżeli odbiorca wyraził zgodę na otrzymywanie
takiej informacji, w szczególności udostępnił w tym celu identyfikujący go adres elektroniczny.
3. Działanie, o którym mowa w ust. 1, stanowi czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu przepisów
ustawy, o której mowa w art. 9 ust. 3 pkt 1.
[model opt-in]
Art. 2 (5) ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną - środki komunikacji elektronicznej -
rozwiązania techniczne, w tym urządzenia teleinformatyczne i współpracujące z nimi narzędzia
programowe, umożliwiające indywidualne porozumiewanie się na odległość przy wykorzystaniu
transmisji danych między systemami teleinformatycznymi, a w szczególności pocztę elektroniczną
Zakaz w prawie telekomunikacyjnym
Art. 172. Prawa telekomunikacyjnego
Zakazane jest używanie telekomunikacyjnych urządzeń końcowych i automatycznych systemów
wywołujących dla celów marketingu bezpośredniego, chyba że abonent lub użytkownik
końcowy uprzednio wyraził na to zgodę.
Przepis ust. 1 nie narusza zakazów i ograniczeń dotyczących przesyłania niezamówionej informacji
handlowej wynikających z odrębnych ustaw.
Używanie środków, o których mowa w ust. 1, dla celów marketingu bezpośredniego nie może
odbywać się na koszt konsumenta.
Sankcja – kara pieniężna
Złamanie zakazu używania automatycznych systemów wywołujących dla celów marketingu
bezpośredniego
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2016 r., III SZP 7/15
Art. 209 ust. 1 pkt 25 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. - Prawo telekomunikacyjne (Dz.U. Nr 171, poz.
1800 ze zm.) w związku z art. 172 ust. 1 i art. 174 pkt 1 tej ustawy może stanowić podstawę prawną
nałożenia kary pieniężnej na przedsiębiorcę telekomunikacyjnego, który zlecił innemu podmiotowi
wykorzystanie automatycznych systemów wywołujących dla celów marketingu bezpośredniego usług
tego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego wśród jego abonentów lub użytkowników końcowych na
podstawie bazy przekazanych numerów telefonicznych.
DECYZJA Prezesa UOKiK Nr DDK 18/2011 - praktyka
Wiadomości SMS:
Dochowasz tajemnicy? Jesteś potencjalnym zwycięzcą Mercedesa od Ery! Informacja: potwierdź to
wysyłając LIMUZYNA na 7404 TERAZ! (4,88zł/sms)
www.100mercedes.pl;
Ściśle tajne! Wyślij LUKSUS na 7404 jak NAJSZYBCIEJ, by doświadczać pełni luksusu swojego
Mercedesa od Ery!!! (4,88 zł/sms) www.100mercedes.pl;
Masz nieodebrane połączenie od swego Mercedesa! Skontaktuj się z nim TERAZ wysyłając
pustego sms-a na 7404! Graj z ERĄ! (każdy sms to 4,88zł) www.100mercedes.pl;
Tak Tak: Tej niedzieli możesz jechać SWOIM nowym MERCEDESEM KLASY C! 100 aut VIP-
ów tylko od ERY! Wygraj swego: wyślij GRAM na 7404! (4,88zł) www.100mercedes.pl;
Tak Tak: Mercedes Klasy C może być Twój już w niedzielę! Jest 100 Mercedesów do wygrania!
Zgłoś się po swojego wysyłając GRAM na 7404! (4,88zł) www.100Mercedes.pl.
Wiadomości MMS:
Wygraj od Ery nowiutkiego Mercedesa klasy C! To proste! Nie czekaj, wyślij TAK na 7404 (każdy
SMS to 4,88zł). www.100mercedes.pl;
PTC dysponowała uprzednią wyraźną zgodą na przesyłanie
DECYZJA Prezesa UOKiK Nr DDK 18/2011
Z uwagi na brak wyrażenia zgody na otrzymywanie informacji handlowych przez znaczną grupę
konsumentów oraz na intensywność i częstotliwość przesyłanych wiadomości SMS, w toku
postępowania administracyjnego zostało uprawdopodobnione, że PTC mogła w sposób uciążliwy i
niewywołany działaniem albo zaniechaniem konsumentów nakłaniać ich - przez informacje
znajdujące się w wysyłanych reklamowych wiadomościach SMS – do uczestnictwa w Konkursie.”
Art. 28 u.o.k.k.
obowiązek wykonania zobowiązań (uznanie administracyjne)
Spółka zobowiązała się do:
- wypłacenia rekompensaty, polegającej na zwrocie kwot wydanych na wysłane
w ramach konkursu „100 Mercedesów od Ery” wiadomości SMS, konsumentom będącym
aktywnymi abonentami sieci PTC w stosunku do których PTC nie dysponowała wyraźną zgodą na
wysyłanie informacji handlowych, a do których zostały wysłane wiadomości SMS zachęcające do
udziału we wskazanym konkursie, jeśli jednocześnie zgłosili oni reklamację
i wysłali w konkursie „100 Mercedesów od Ery” wiadomości SMS o łącznej wartości nie wyższej niż
3000 złotych netto (pkt I.1 sentencji decyzji);
- wypłacenia zadośćuczynienia, polegającego na zapłacie sumy pieniężnej
w wysokości 500 zł każdemu konsumentowi, będącemu aktywnym abonentem PTC, który
złożył reklamację z tytułu udziału w konkursie „100 Mercedesów od Ery”, w stosunku do którego
PTC nie dysponowała wyraźną zgodą na wysyłanie informacji handlowych,
a do których zostały wysłane wiadomości SMS zachęcające do udziału we wskazanym konkursie (pkt
I.2 sentencji decyzji);
- przyznania rekompensaty wszystkim konsumentom, którzy złożyli reklamacje
w konkursie „100 Mercedesów od Ery” w postaci dodatkowych pakietów minut, tj. po 100 minut
miesięcznie przez 6 miesięcy do wykorzystania w sieci PTC (pkt I.4 sentencji decyzji).
Czarna praktyka rynkowa
agresywna nr 4: zniechęcanie konsumenta do dochodzenia roszczeń na podstawie polisy
ubezpieczeniowej
żądanie od konsumenta zgłaszającego roszczenie, w związku z umową ubezpieczenia, przedstawienia
dokumentów, których w sposób racjonalny nie można uznać za istotne dla ustalenia zasadności
roszczenia, lub nieudzielanie odpowiedzi na stosowną korespondencję, w celu nakłonienia
konsumenta do odstąpienia od zamiaru wykonania jego praw wynikających z umowy ubezpieczenia;
Czarna praktyka rynkowa
agresywna nr 5: reklama skierowana do dzieci
umieszczanie w reklamie bezpośredniego wezwania dzieci do nabycia reklamowanych
produktów lub do nakłonienia rodziców lub innych osób dorosłych do kupienia im reklamowanych
produktów
Art. 9 pkt 5 u.p.n.p.r. (bezpośrednie wezwanie dzieci do nabycia)
Czarna praktyka agresywna nr 6 – dostawa niezamówiona
 żądanie natychmiastowej lub odroczonej zapłaty za produkty bądź zwrotu lub przechowania
produktów, które zostały dostarczone przez przedsiębiorcę, ale nie zostały zamówione przez
konsumenta
[zob. decyzję Prezesa UOKiK nr 6/2011]
tzw. sprzedaż inercyjna
Art. 5 ustawy o prawach konsumenta
 Art. 5. 1. Spełnienie świadczenia niezamówionego przez konsumenta, o którym mowa w art. 9
pkt 6 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym
(Dz. U. Nr 171, poz. 1206 oraz z 2014 r. poz. 827), następuje na ryzyko przedsiębiorcy i nie
nakłada na konsumenta żadnych zobowiązań.
 2. Brak odpowiedzi konsumenta na niezamówione świadczenie nie stanowi zgody na
zawarcie umowy.
Czarna praktyka agresywna nr 7
 informowanie konsumenta o tym, że jeżeli nie nabędzie produktu, przedsiębiorcy może grozić
utrata pracy lub środków do życia
Czarna praktyka agresywna
nr 8 (z cechami wprowadzenia w błąd)
 wywoływanie wrażenia, że konsument już uzyskał, uzyska bezwarunkowo lub po
wykonaniu określonej czynności nagrodę lub inną porównywalną korzyść, gdy w
rzeczywistości nagroda lub inna porównywalna korzyść nie istnieje lub uzyskanie nagrody lub
 innej porównywalnej korzyści uzależnione jest od wpłacenia przez konsumenta określonej
kwoty pieniędzy lub poniesienia innych kosztów
 [cechy praktyki wprowadzające w błąd]
Nagrody
 stwarzanie fałszywego wrażenia, że konsument uzyskał lub uzyska nagrodę, a nagroda nie
istnieje
 stwarzanie fałszywego wrażenia, że konsument już uzyskał lub uzyska nagrodę, gdy w praktyce
jest to uzależnione od wpłacenia przez konsumenta określonej kwoty pieniędzy lub
poniesienia kosztów [np. telefon pod numer o wysokiej taryfie lub zakup innego towaru]
Wyrok TSUE w sprawie C-428/11 Purely Creative i in.
 Punkt 31 tiret drugie załącznika I do dyrektywy 2005/29/WE
o nieuczciwych praktykach handlowych należy interpretować w ten sposób, że zakazuje on
agresywnych praktyk handlowych,
w ramach których przedsiębiorstwa stwarzają fałszywe wrażenie, iż konsument wygrał nagrodę,
podczas gdy dokonanie czynności związanych z jej otrzymaniem, jak zasięgnięcie informacji
o charakterze nagrody czy wejście w jej posiadanie, wiąże się dla konsumenta z koniecznością
zapłaty określonej kwoty pieniędzy lub poniesienia jakichkolwiek kosztów.
 Jest bez znaczenia, że koszt nałożony na konsumenta, na przykład koszt znaczka
pocztowego, jest nieistotny w stosunku do wartości nagrody oraz że nie przynosi żadnego
dochodu przedsiębiorstwu.
 Jest również bez znaczenia, że czynności związanych z otrzymaniem nagrody można dokonać
na kilka sposobów zaproponowanych konsumentowi przez przedsiębiorstwo, z których co
najmniej jeden jest bezpłatny, jeżeli jeden lub kilka z zaproponowanych konsumentowi
sposobów wymaga od konsumenta poniesienia kosztów w celu uzyskania informacji o
charakterze nagrody lub możliwościach jej otrzymania.
Decyzja Prezesa UOKiK RBG-37/2012
formułowanie treści wiadomości SMS kierowanych do konsumentów w ramach konkursu „Twoja
Wygrana” w sposób sugerujący pewność wygranej
„Uzgodnione 25.000 zł przygotowane do odbioru! Masz gwarancje wypłaty! Potrzebna Twoja
akceptacja Odp akceptuje na 7243 i wygraj 25.000 zł 2,46 z Vat regulaminy.net”. „Gratuluje! Od
wygranej dzielą cię sekundy!!! Potrzebujemy Twojej Zgody! Prosimy o odesłanie SMS o treści
ZGODA na 7243 (2,46zVat) od tego zależy czy otrzymasz 25.000zl!”
zgodnie z brzmieniem Regulaminu „(…) Prawidłowo udzielone odpowiedzi i ich czas odnotowywany
przez centralny system a następnie najbardziej ciekawa, oryginalna, kreatywna odpowiedź na
ostatnie pytanie to kryteria brane pod uwagę przy wyłonieniu zwycięzcy” (pkt 5 ppkt 4 zd. 2
Regulaminu) oraz „(…) Laureatem nagrody głównej zostanie osoba, której czas odpowiedz na
wszystkie zadane pytania konkursowe zostanie wskazany jako prawidłowym odpowiedzi
prawidłowe a hasło ocenione przez komisję konkursową jako najciekawsze” (pkt 3 ppkt 5 zd. 2
Regulaminu).
 „Jak nazywa się polski kierowca, który zajął 3 miejsce w klasyfikacji ogólnej wyścigów
Porsche Supercup”.
  Prawidłowa odpowiedź na tak ułożone pytanie mogła być tylko jedna – „Kuba Giermaziak”.
C-54/17 i C-55/17 Wind Tre i Vodafone Italia (inertia selling praktyka nr 29 zał do dyrektywy
2005/29)
sprzedaż przez operatorów telekomunikacji kart SIM (Subscriber Identity Module – moduł
identyfikacji abonenta), na których uprzednio zostały zainstalowane i aktywowane pewne
usługi, takie jak dostęp do Internetu i poczta głosowa, bez uprzedniego i adekwatnego
poinformowania konsumenta o takim uprzednim zainstalowaniu i aktywowaniu ani o koszcie
tych usług.
Podsumowanie
 Czarna lista praktyk agresywnych (składanie wizyt, namawianie, wezwanie, żądanie,
nieodpowiadanie, informowanie, stwarzanie wrażenia) a pojęcie i cechy praktyki agresywnej
(nękanie, przymus, bezprawny nacisk)
 Znaczenie i autonomia zakazu per se (brak konieczności spełnienia przesłanek przepisów
szczegółowych i klauzuli generalnej nieuczciwej praktyki rynkowej)
 Stosowanie modelu przeciętnego konsumenta
Zakazane praktyki rynkowe w świetle u.p.n.p.r. (specyfika polska 2 dodatkowe kategorie praktyk
nieuczciwych)

System konsorcyjny (system argentyński)

 Definicja w art. 2 pkt 10 u.p.n.p.r. - prowadzenie działalności gospodarczej polegającej na
zarządzaniu mieniem gromadzonym w ramach grupy z udziałem konsumentów, utworzonej w
celu sfinansowania zakupu produktu na rzecz uczestników grupy
Art. 10 u.p.n.p.r.
1. Nieuczciwą praktyką rynkową jest prowadzenie działalności w formie systemu konsorcyjnego.
2. Nieuczciwą praktyką rynkową jest również organizowanie grupy z udziałem konsumentów w
celu finansowania zakupu w systemie konsorcyjnym.
[delegalizacja działalności w tej formie – jej prowadzenie i podejmowanie/przygotowywanie]
System argentyński
 „samofinansowanie się określonej grupy osób, które podpisując stosowną umowę stają się jej
uczestnikami” (A. Świstak, MoP 2002/18/844)
 organizator konsorcjum
 warunek uczestnictwa w konsorcjum – wpłata przeznaczona na pokrycie kosztów
administracyjnych, zysk organizatora oraz udzielanie pożyczek członkom systemu (np. wybór
przez losowanie)
 Problem zgodności zakazu z art. 10
u.p.n.p.r. z dyrektywą 2005/29
• zamknięty katalog tzw. „czarnych praktyk” a bezwzględny zakaz prowadzenia działalności w
systemie konsorcyjnym (sprzeczność z zasadą harmonizacji maksymalnej w dyrektywie
2005/29, potwierdzoną w orzecznictwie TSUE - zob. wyrok w sprawie Galatea i inne)
• wcześniej regulacja w art. 17 e u.z.n.k. (przeniesiona do art. 10
u.p.n.p.r. w ramach implementacji dyrektywy 2005/29/WE ze względu na „segregację” interesów
chronionych
Przykład
• (na podstawie informacji prasowych oraz dyskusji na forach
internetowych)
• Konsument X zgłosił się do przedsiębiorcy Y po pożyczkę. Miała zostać udzielona na
dogodnych warunkach i bez zbędnych formalności. Za rozpoznanie wniosku pobrano opłatę
100 zł, odmawiając pokwitowania. Następnie jako warunek udzielenia pożyczki wskazano
wpłatę 5% kwoty pożyczki. Konsument uiścił wymaganą opłatę, po czym nie uzyskał
pożyczki. Kiedy odstąpił od umowy, dowiedział się, że nie przysługuje mu zwrot zapłaconej
kwoty.
Zob. wyrok SN z 20.5.2010 r. V CSK 403/09
 Łącząca powódkę i pozwanego M. B. umowa z dnia 9 maja 2000 r. należy do umów
zawieranych w ramach tzw. systemu argentyńskiego, czyli konsorcyjnego systemu zakupu
produktu. W chwili jej podpisania obowiązujące prawo nie zawierało przepisów bezpośrednio
regulujących tego rodzaju działalność gospodarczą. Umowy były zatem zawierane w ramach
przewidzianej w art. 353(1) k.c. zasady swobody umów.
Kodeksy dobrych praktyk
Znaczenie kodeksów dobrych praktyk w dyrektywie 2005/29 element oceny uczciwości zachowań
przedsiębiorcy)
Kodeksy dobrych praktyk w ustawie o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym:art. 2 pkt 5
 art. 4 ust. 2
 art. 5 ust. 2 pkt 4
 art. 7 pkt 1 i 3
 art. 11
Kodeksy dobrych praktyk (KDP)
 Definicja KDP w art. 2 pkt 5 u.p.n.p.r. = zbiór zasad postępowania, a w szczególności norm
etycznych i zawodowych przedsiębiorców, którzy zobowiązali się do ich przestrzegania w
odniesieniu do jednej lub większej liczby praktyk rynkowych
 W dyrektywie pojęcie kodeksów postępowania; nieobligatoryjny (dobrowolny) charakter
kodeksów, por. art. 3 ust. 8 dyrektywy 2005/29 – wychodzący poza prawo stanowione
 Instrument samoregulacji, prawne znaczenie zasad postępowania -> soft law
Kodeksy etyki zawodowej, kodeksy dobrych praktyk
– wola sygnatariuszy stanowi źródło ich obowiązywania, samokontrola
  Por. niedobrowolne kodeksy jako źródło prawa wewnątrzekorporacyjnego (np. wolnych
zawodów – kodeks etyki adwokatów, radców prawnych – obowiązek przestrzegania przez
członków danej korporacji)
 Przed wejściem w życie u.p.n.p.r. nie było podstaw do roszczeń konsumenta z tytułu zachowań
niezgodnych z kodeksem
Przykłady
 Kodeksy dobrych praktyk tworzone np. przez:
Związek Banków Polskich, Polski Związek Firm Deweloperskich, Kodeks Dobrych Praktyk Wydawców
Prasy, Kodeks Etyki Reklamy, Polska Izba Firm Szkoleniowych
Samokontrola – dyrektywa 2005/29/WE
Artykuł 10
Kodeksy postępowania
Niniejsza dyrektywa nie wyklucza kontroli nieuczciwych praktyk handlowych przez twórców
kodeksów postępowania, do której mogą zachęcać Państwa Członkowskie, oraz odwoływania się do
takich instytucji przez osoby lub organizacje określone w art. 11,
jeżeli postępowanie przed tymi instytucjami ma charakter dodatkowy
w stosunku do postępowań sądowych lub administracyjnych określonych w tym artykule.
Odwołanie się do tych organów kontroli w żadnym razie nie oznacza rezygnacji z możliwości
wniesienia odwołania do sądu lub organu administracji zgodnie z art. 11.
W świetle dyrektywy 2005/29 – kodeksy podstawą oceny staranności zawodowej w danym
sektorze (wykładnia klauzuli generalnej n.p.r. w art. 4 ust. 1 u.p.n.p.r. – kodeksy wskazówką
interpretacyjną przy ustalaniu treści dobrych obyczajów w danej branży)
Art. 11 u.p.n.p.r. (bezwzględny zakaz)
1. Nieuczciwą praktyką rynkową jest stosowanie kodeksu dobrych praktyk, którego
postanowienia są sprzeczne z prawem.
2. Nieuczciwej praktyki rynkowej dopuszcza się twórca kodeksu dobrych praktyk, którego
postanowienia są sprzeczne z prawem.
3. W razie wątpliwości za twórcę kodeksu dobrych praktyk uważa się każdy podmiot, w
szczególności przedsiębiorcę lub związek przedsiębiorców, odpowiedzialny za przygotowanie i
wprowadzenie w życie lub nadzór nad przestrzeganiem kodeksu dobrych praktyk.
[zakazane stosowanie i tworzenie]
Art. 4 ust. 2 u.p.n.p.r.
Stosowanie sprzecznego z prawem kodeksu dobrych praktyk jako samodzielna zakazana
nieuczciwa praktyka rynkowa – bez konieczności prowadzenia oceny w świetle klauzuli
generalnej (art. 4 ust. 1 u.p.n.p.r.)
Zakaz praktyk wprowadzających w błąd związanych z KDP (przez działanie) art. 5 ust. 2 pkt 4 u.p.n.p.r.
nieprzestrzeganie KDP, do którego przedsiębiorca dobrowolnie przystąpił, jeżeli przedsiębiorca ten
informuje w ramach praktyki rynkowej, że jest związany KDP (art. 5 ust. 2 pkt 4)
zakazane, jeżeli powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji
dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął
KDP na czarnej liście praktyk zakazanych
 Art. 7 pkt 1 u.p.n.p.r.: podawanie przez przedsiębiorcę informacji, że zobowiązał się on do
przestrzegania kodeksu dobrych praktyk, jeżeli jest to niezgodne z prawdą;
 Art. 7 pkt 3 u.p.n.p.r.: twierdzenie, że kodeks dobrych praktyk został zatwierdzony przez organ
publiczny lub inny organ, jeżeli jest to niezgodne z prawdą;
Nieprawdziwa informacja o byciu sygnatariuszem KDP (praktyka nr 1)
 Zakaz per se
 Podawania się za sygnatariusza (na etapie przedkontraktowym/fałszywe twierdzenie co do tego,
iż jest się sygnatariuszem) – dla konsumenta to informacja, że przedsiębiorca stosuje dodatkowe
reguły postępowania
 Nierzetelne tworzenie wizerunku przez przedsiębiorcę
 Faktyczne wprowadzenie w błąd jest bez znaczenia
Praktyka nr 1
 Przykład: przedsiębiorca umieszczający na swoich stronach internetowych informację, że jest
sygnatariuszem kodeksu postępowania w zakresie efektywności środowiskowej produktu,
jeżeli jest to niezgodne z rzeczywistością.
Praktyka nr 2
 Twierdzenie, że kodeks został zatwierdzony przez organ publiczny lub inny organ, co nie jest
zgodne z prawdą [informacja nieprawdziwa]
 Nieuczciwe wspieranie wizerunku poprzez podnoszenie rangi kodeksu (wsparcie się
autorytetem organu, które rzekomo kodeks zatwierdził)
Praktyka nr 3
 Przykład: przedsiębiorca twierdzący, że kodeks postępowania jego przedsiębiorstwa
produkującego samochody jest zatwierdzony przez krajową agencję ochrony środowiska,
ministerstwo środowiska lub organizację konsumentów, jeżeli jest to niezgodne z
rzeczywistością.
Kodeksy dobrych praktyk (PRZYKŁADY)
• Orzeczenie UOKiK dotyczące kodeksu dobrych praktyk, przyjętego przez Polski Związek Firm
Deweloperskich (decyzja Nr 30/2008 z dnia 3 grudnia 2008 r.):
• Zakwestionowane sformułowanie KDP:
• „Kodeks Dobrych Praktyk (KDP) przyjęty do stosowania w 2005 r. przez Polski Związek Firm
Deweloperskich (PZFD) zaakceptowany przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
(UOKiK) wymagał opracowania szczegółowych zasad etyczno-biznesowych, jakie powinna
spełniać umowa deweloperska zawierana pomiędzy deweloperami członkami PZFD a jej
Klientami.”, co mogło sugerować konsumentom fakt zaakceptowania przez Urząd Ochrony
Konkurencji i Konsumentów postanowień „Katalogu Zasad Umowy Deweloperskiej” przy
jednoczesnym braku takiej akceptacji
ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNOPRAWNA
Art. 12 u.p.n.p.r.
. W razie dokonania nieuczciwej praktyki rynkowej konsument, którego interes został zagrożony lub
naruszony, może żądać:
1) zaniechania tej praktyki;
2) usunięcia skutków tej praktyki;
3) złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej
formie;
4) naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, w szczególności żądania
unieważnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń oraz zwrotu przez
przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem
produktu;
5) zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem
kultury polskiej, ochroną dziedzictwa narodowego lub
ochroną konsumentów.
Sankcje cywilnoprawne
• brak regulacji w dyrektywy 2005/29 - wyłącznie ogólne wytyczne dotyczące skutecznego
egzekwowania zakazów
• (Uwaga! zmiana dyrektywy 2005/29 dyrektywą 2019/2161- obowiązek implementacji do XI
2021)
• regulacja zasad odpowiedzialności cywilnoprawnej należy do ustawodawcy krajowego
(dyrektywa 2019/2161 wprowadza zmiany w dyrektywie określające sankcje)
• Wpływ katalogu roszczeń w u.z.n.k. - częściowa katalogu sankcji cywilnoprawnych w u.p.n.p.r.
i w u.z.n.k.
• Roszczenia służące ochronie ekonomicznych interesów konsumentów
Katalog roszczeń przysługujących konsumentowi, którego interes został zagrożony lub naruszony
1. Zaniechanie nieuczciwej praktyki rynkowej;
2. Usunięcie skutków nieuczciwej praktyki rynkowej;
3. Złożenie oświadczenia określonej treści i w określonej formie;
4. Naprawienie wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, w szczególności unieważnienie
umowy;
5. Zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze
wspieraniem kultury polskiej, ochroną dziedzictwa narodowego lub ochroną konsumentów.
Wyrok SA z 3 czerwca 2014 r., VI ACa 1382/13 („oświadczenie)
Występujący z roszczeniem, o którym mowa w art. 12 ust. 1 pkt 3 ustawy z 2007 r. o przeciwdziałaniu
nieuczciwym praktykom rynkowym nie ma obowiązku wskazywać dóbr osobistych, sposobu ich
naruszenia oraz indywidualizować konsumentów, których dobra miałyby być naruszone. Ma on
natomiast wykazać przesłanki, których wymaga tenże przepis, tj. istnienie konkretnej nieuczciwej
praktyki rynkowej i zagrożenie bądź naruszenie interesu (prawnego) konsumenta oraz wskazać
treść proponowanego oświadczenia (oraz formę), przy czym jako "odpowiednią treść" należy
rozumieć takie sformułowanie, które spełni cel roszczenia, jakim jest szeroko pojęta funkcja
informacyjna (edukacyjna), prewencyjna, jak również wychowawcza i kompensacyjna. Brak jest
podstaw natomiast do przyjęcia, iż winno ono pełnić również funkcję represyjną.
Proponowana treść oświadczenia "Sp. z o.o. przeprasza wszystkich Konsumentów za stosowanie
nieuczciwych praktyk w obrocie gospodarczym„ jest zbyt ogólnikowa, blankietowa, w ogóle nie
nawiązuje do treści przedmiotowych klauzul, których Sąd nakazał usunięcie z Regulaminu, tym
samym nie jest w stanie spełnić roli informacyjnej (edukacyjnej) w stosunku do konsumentów jak i
pozostałych wyżej wskazanych funkcji, w tym kompensacyjnej, gdyż w żaden sposób nie usunęłoby
skutków naruszenia (zagrożenia) interesów tychże konsumentów.
Legitymacja czynna w u.p.n.p.r.
 Nowość i ewenement – indywidualna skarga konsumencka !!!
 Warunek – zagrożony lub naruszony interes konsumenta
Pozostałe podmioty, uprawnione do występowania z roszczeniami, wskazanymi w punkcie 1, 3 i 5
art. 12 u.p.n.p.r.
• 1. Rzecznik Praw Obywatelskich;
• 2. Rzecznik Ubezpieczonych;
• 3. Miejski (powiatowy) rzecznik konsumentów;
• 4. Organizacja (krajowa lub regionalna), której celem statutowym jest ochrona interesów
konsumentów.
Aspekty proceduralne - wybrane zagadnienia
• Kwestia kwalifikacji poszczególnych roszczeń jako majątkowych/niemajątkowych i związany z
tym problem opłaty sądowej;
• Postępowanie w sprawie nieuczciwych praktyk rynkowych jako postępowanie grupowe
(naruszona suma indywidualnych interesów, ze względu na ekonomię procesową oraz związek
podmiotowo-przedmiotowy dochodzone w jednym postępowaniu) – sprawa o ochronę
grupowych interesów konsumentów = suma interesów prywatnoprawnych indywidualnych
konsumentów-pozew zbiorowy
Przegrywający sprawę rzecznik konsumentów, który wytaczając powództwo nie działał na rzecz
konsumenta, jest zobowiązany do zwrotu kosztów procesu wygrywającemu (art. 98 § 1 k.p.c.).
• Postanowienie SN z 17.4.2013 r., V CZ 124/12OSNC-ZD 2014/3/42
Ciężar dowodu (art. 13 u.p.n.p.r.)
 Ciężar dowodu, że dana praktyka rynkowa nie stanowi nieuczciwej praktyki
wprowadzającej w błąd spoczywa na przedsiębiorcy, któremu zarzuca się stosowanie
nieuczciwej praktyki rynkowej.
[zmiana rozkładu ciężaru dowodu w przypadku praktyk wprowadzających w błąd]
Przedawnienie roszczeń (art. 14 u.p.n.p.r.)
 regulacja szczególna w stosunku do KC:
 Roszczenia z tytułu nieuczciwej praktyki rynkowej, o których mowa w art. 12 ust. 1 pkt 1-3 i 5,
ulegają przedawnieniu z upływem lat trzech. Bieg przedawnienia rozpoczyna się oddzielnie, co
do każdego naruszenia.
Sankcje karne – sygnalizacja zagadnienia
• Praktyki agresywne jako wykroczenia [grzywna];
• Organizowanie lub zarządzanie systemem konsorcyjnym jako występek [pozbawienie wolności
od 3 m-cy do lat 5];
• Tryby ścigania – przestępstwa - na wniosek pokrzywdzonego; wykroczenia - na żądanie
pokrzywdzonego; praktyki agresywne również RPO, RU, org. konsumenckie, rzecznik
konsumentów (art. 17 upnpr);
Decyzje Prezesa UOKiK na podstawie art. 28 u.o.k.k.
 decyzja zobowiązująca (konsensualne rozwiązanie)
 uprawdopodobnienie naruszenia zakazu przez przedsiębiorcę
 przedsiębiorca zobowiąże się do podjęcia lub zaniechania określonych działań
zmierzających do zakończenia naruszenia lub usunięcia jego skutków
 Prezes UOKiK zobowiązuje przedsiębiorcę w drodze decyzji do wykonania tych
zobowiązań
 Prezes UOKiK wskazuje termin do wykonania zobowiązań
 Prezes UOKiK nakłada na przedsiębiorcę obowiązek składania informacji o stopniu
realizacji zobowiązań
 nie stosuje się wówczas art. 26 i 27 oraz 106 u.o.k.k.!
 Prezes UOKiK może uchylić decyzję i orzec co do istoty sprawy
Decyzja DDK 2/2018 Lidl zobowiązanie zamiast kary
 szkolenie na stronie internetowej Lidla z zakresu prawa konsumenckiego oraz test wiedzy,
którego poprawne uzupełnienie w 70% da pierwszym 10 tyś uczestników bon w wysokości
25 zł na zakupy w sklepach Lidla (między 1 września a 30 listopada 2018 r.)
 szkolenia dla rzeczników konsumentów i pracowników IH
decyzja w spr. RLU Nr 6/ 2016
 Reklama BLACK RED WHITE rabat 10% na cały asortyment”-styczeń 2015
Sankcja
Zaoferowanie konsumentom zwrotu 10% ceny od każdego produktu z oferty Black Red White
nieobjętego promocją „RABAT 10% na CAŁYASORTYMENT" – 2 styczeń 2015 (Cały
Asortyment)”, zakupionego w sieci dystrybucji Spółki w okresie 02-12.01.2015 r. (Rekompensata)
Ogłoszenie – kampania informacyjna
 poinformowanie konsumentów o Rekompensacie przysługującej im przez okres 3 miesięcy
 od daty rozpoczęcia poniższych kampanii informacyjnych poprzez niezwłoczną publikację
 najpóźniej w terminie 1 miesiąca od daty uprawomocnienia się Decyzji zobowiązującej:
o jednokrotnie w dwóch dziennikachogólnopolskich, tj.
 Gazecie Wyborczej oraz
 Fakcie, w module obejmującym 25% strony, na stronie od 1 do 5 danej gazety;
o na stronie internetowej Spółki, w ten sposób, że komunikat zostanie umieszczony na
stronie głównej i będzie utrzymywany przez okres 3 miesięcy od opublikowania;
o e-mailem do konsumentów z bazy adresowej Spółki,
Ogłoszenie dla konsumentów, którzy w okresie 2-12 stycznia 2015r. kupili produkt z oferty Black Red
White nieobjęty akcją promocyjną „RABAT 10% na CAŁY ASORTYMENT” - styczeń 2015r
Szanowni Państwo !
Black Red White S.A. („BRW”) informuje, że reklama promocji „RABAT 10% na CAŁY
ASORTYMENT” - styczeń 2015r. („Cały Asortyment”) w sieci dystrybucji BRW w okresie od 02 do 12
stycznia 2015r., mogła wprowadzać konsumentów w błąd. Sugerowała bowiem, że rabat Cały
Asortyment dotyczył całego asortymentu BRW, podczas, gdy nie był on udzielony wary objęte innymi
promocjami, akcjami wyprzedażowymi lub na tzw. hity cenowe. W związku z tym BRW zobowiązała się
wobec Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów („Prezes UOKiK”) do zwrotu
konsumentom 10% ceny od każdego produktu BRW zakupionego w sieci dystrybucji BRW w okresie od
02 do 12 stycznia 2015 r., jeżeli nie był objęty rabatem Cały Asortyment. Prezes UOKiK przyjął to
zobowiązanie w decyzji nr(..).W wykonaniu powyższego zobowiązania BRW informuje, że klienci mogą
żądać ww. zwrotu 10% ceny w terminie 3 miesięcy od daty ukazania się ogłoszeń prasowych, publikacji
na stronie internetowej Spółki lub otrzymania w tej sprawie maila. Żądanie wraz z oryginałem lub
kopią dowodu zakupu można przesłać mailem na adres ( ) albo zgłosić się do wybranych salonów (lista
salonów pod adresem (WWW.....). W zgłoszeniu należy podać imię, nazwisko oraz nazwę i numer
rachunku bankowego (przy zwrocie przelewem), bądź adres pocztowy (przy zwrocie przekazem
pocztowym).
Dowodem zakupu jest paragon, faktura, wydruk z terminala (przy płatności kartą), wyciąg z rachunku
bankowego (przy płatności karta lub przelewem) lub potwierdzenie zamówienia przesłane mailem (w
przypadku sprzedaży internetowej). BRW może zażądać oryginału dowodu zakupu, jeżeli pozytywna
weryfikacja na podstawie kopii lub numeru dokumentu zakupu nie będzie możliwa.
BRW zwróci wymaganą kwotę nie później niż w terminie 1 miesiąca od dnia zgłoszenia żądania przez
konsumenta po spełnieniu przez niego warunków uprawniających do zwrotu;
 zamieszczenie, najpóźniej w ciągu 1 miesiąca od dnia uprawomocnienia się Decyzji
Zobowiązującej, odnośnika do jej treści na stronie internetowej Spółki i utrzymywania go na
stronie głównej przez okres 3 miesięcy
Przysporzenie konsumenckie
 wyrównanie (poprawienie) sytuacji konsumenta, pogorszonej naruszeniem jego praw lub
interesów na skutek publicznoprawnego egzekwowania prawa ochrony konsumentów
[rekompensata publiczna w przypadku naruszenia interesów konsumenckich na szeroką skalę]
 Np. zwrot pieniędzy konsumentom, darmowy dostęp do jakiejś usługi, odzyskanie składki =
sposoby usunięcia skutków naruszenia interesów konsumentów, instrumenty eliminowania
zjawisk antykonsumenckich
 rekompensata publiczna zapewniająca wymierne korzyści poszkodowanym – bezpośrednie
korzyści po stronie konsumentów
Przysporzenie konsumenckie
 Usunięcie skutków na przyszłość w decyzji zobowiązującej lub stwierdzającej
 Odwrócenie zaistniałych niekorzystnych następstw w majątku konsumenta (przesłanka
bezprawności)
Wynagrodzenie szkody indywidualnej
 każdy poszkodowany konsument może indywidualnie na drodze sądowej starać się o
odszkodowanie z tytułu poniesionej szkody na gruncie u.p.n.p.r.
  decyzja Prezesa UOKiK ma charakter prejudykatu w postępowaniu sądowym (wiąże sąd,
który nie musi prowadzić już w tym zakresie postęp. dowodowego) zob. postan. SN z
23.4.2015 r., III SK 61/14).
 indywidualne odszkodowanie nie powinno prowadzić (w zbiegu z przysporzeniem
konsumenckim) do wielokrotnego wynagrodzenia tej samej szkody
Przykłady rekompensaty publicznej
 DDK-28/2015 - T-Mobile Polska musi usunąć skutki niekorzystnej dla abonentów praktyki:
każdy konsument, który dostał informację o jednostronnej zmianie wysokości
abonamentu, powinien otrzymać 65 zł rekompensaty
decyzja RBG – 13/2015
 Reklama: „Każdemu z dobra historią kredytową BIK przyznamy pożyczkę ze specjalnym
oprocentowaniem – tylko 7,99 %. (…) do 150 tys. zł otrzymasz bez zabezpieczeń”, podczas gdy
z Regulaminu Promocji „Pożyczka z BIK PASS-em” wynika, że warunkiem skorzystania z
Promocji
„Pożyczka z BIK PASS-em” jest zabezpieczenie kredytu polegające na obowiązku przystąpienia
do Ubezpieczenia na życie w wariancie E lub w wariancie F
decyzja RBG – 13/2015
 Spółka listownie poinformuje konsumentów o decyzji UOKiK oraz o możliwości
rezygnacji z zawartego ubezpieczenia i zwrotu całości składki ubezpieczeniowej.
 Na stronie internetowej przedsiębiorcy i w oddziałach banku zostanie umieszczone
oświadczenie o wprowadzaniu klientów w błąd
Decyzja DDK 20/2016 T-Mobile
Granie na Czekanie, Szafa Gra i Prenumerata (usługa domyślnie aktywowana przy zawarciu
umowy lub doładowaniu konta, stawała się odpłatna przy braku reakcji konsumenta)
Kara dla T-Mobile – 15 mln złotych
art. 10 ust. 1 ustawy o prawach konsumenta - na przedsiębiorcy ciąży obowiązek uzyskania,
najpóźniej w chwili wyrażenia przez klienta woli związania się umową, wyraźnej zgody na
każdą dodatkową płatność wykraczającą poza uzgodnione wynagrodzenie za główne
obowiązki przedsiębiorcy

wyk. 6 KLASYCZNY OBRÓT UMOWNY (CZĘŚĆ 1)

1) jaka ma być ochrona konsumencka?

2) po co nam prawo UE dla ochrony konsumenta?
3) jaka ochrona konsumencka może być?
4) i gdzie w systemie prawnym znajduje się ustawa o prawach konsumenta (upk)?
cele UE (3 III TUE)
Unia ustanawia rynek wewnętrzny. Działa na rzecz trwałego rozwoju Europy, którego podstawą jest
zrównoważony wzrost gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o wysokiej
konkurencyjności zmierzająca do pełnego zatrudnienia i postępu społecznego oraz wysoki poziom
ochrony i poprawy jakości środowiska. Wspiera postęp naukowo-techniczny.
Zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera sprawiedliwość społeczną i ochronę
socjalną, równość kobiet i mężczyzn, solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka.
Wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz solidarność między Państwami
Członkowskimi.
Szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz czuwa nad ochroną i rozwojem dziedzictwa
kulturowego Europy.

czego potrzebujemy, aby podmioty prawa zachowały swoją autonomię kontraktową?

po co nam więc prawo UE?

gdzie ochrona konsumencka jest nam potrzebna?

część ogólna
przedmiot ochrony: czynność prawna
stypizowana z uwagi na nierówność
strukturalną stron w niej uczestniczących
konsumenta oraz przedsiębiorcy
 I filar: ochrona w związku z zawarciem umowy nierówność informacyjna,
brak doświadczeniabiznesowego,
praktycznego, niepewność/nieznajomość prawa
 II filar: ochrona w związku z treścią umowy asymetria wiedzy i doświadczenia, wzorzec umowny
pośredni model ochronny: konkurencja i reklama
model informacyjny
ochrona oczekiwań
konsumenta
(pośrednio) regulacja
działalności przedsiębiorcy
prawo UE a prawo polskie
dyrektywa 2011/83 a ustawa o prawach konsumenta
prawo UE
źródła prawa
prawo UE:
dyrektywa 1999/44/ECz 25 maja 1999 r. w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów
konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji
dyrektywa 98/6/WE z dnia 16 lutego 1998 r. w sprawie ochrony konsumenta przez podawanie cen
produktów oferowanych konsumentom
dyrektywa 2000/31/WE dnia 8 czerwca 2000 roku o niektórych aspektach prawnych usług społeczeństwa
informacyjnego (tzw. dyrektywa o handlu elektronicznym)
dyrektywa 2001/83/WE z dnia 6 listopada 2001 r. w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do
produktów leczniczych stosowanych u ludzi
dyrektywa 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniająca
dyrektywę 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE oraz uchylająca dyrektywę 85/577/EWG i
dyrektywę 97/7/WE
dyrektywa 2011/83
“dyrektywa 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniająca
dyrektywę 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE oraz uchylająca dyrektywę 85/577/EWG i
dyrektywę 97/7/WE”
PODSTAWA: regulacja zmierzająca do stworzenia i stabilizacji rynku wewnętrznego (Art. 114 TfUE +
art. 26 TfUE)
CEL: transgraniczny potencjał sprzedaży na odległość (motyw 5 dyrektywy): sprzedaż internetowa,
umowy negocjowane poza lokalem przedsiębiorstwa, motywowanie małych i średnich przedsiębiorstw do
pozyskiwania klientów w innych państwach członkowskich, zwłaszcza w regionach przygranicznych
ŚRODEK: różnice w ustawodawstwach krajowych - pełna harmonizacja, umożliwiająca korzystanie z
jednolitych ram regulacyjnych (zlikwidowanie barier wejścia na rynek, zniwelowanie rozdrobnienia
przepisów, pełne wprowadzenie rynku wewnętrznego; wspólna wysoka ochrona konsumenta w ramach UE
dyrektywa 2011/83
“dyrektywa 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniająca
dyrektywę 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE oraz uchylająca dyrektywę 85/577/EWG i
dyrektywę 97/7/WE”
PRZEDMIOT REGULACJI: tylko umowy zawierane między przedsiębiorcami i konsumentami
poza zakresem: umowy dot. zatrudnienia, dot. dziedziczenia, prawo rodzinne, dot. zakładania i organizacji
spółek kapitałowych lub spółek osobowych (motyw 8)
OGRANICZENIA SEKTOROWE: produkty lecznicze, wyroby medyczne, prywatność i łączność
elektroniczna, prawa pacjentów w transgranicznej opiece zdrowotnej, etykietowanie żywności, rynek
wewn. energii elektrycznej i gazu ziemnego, budowa nowych budynków, przebudowa, najem pomieszczeń
do celów mieszkalnych, imprezy turystyczne
uzupełnia: dyrektywę usługową, InfoSoc, o handlu elektronicznym
OGRANICZENIA PODMIOTOWE: organizacje pozarządowe, przedsiębiorstwa rozpoczynające
działalność, małe i średnie przedsiębiorstwa [ALE: możliwość rozszerzenia przez państwo członkowskie!]
OGRANICZENIA PRZEDMIOTOWE: zawieranie i ważność umów, egzekwowanie zobowiązań,
przepisy publicznoprawne i publiczno-gospodarcze, przepisy o cenach, etyka transakcji prawnych, wymogi
językowe, przedstawicielstwo prawne [ALE: oddziaływanie pośrednie!] + umowy dot. przeniesienia
własności nieruchomości, praw do nieruchomości, usługi socjalne, opieka zdrowotna, hazard, timesharing
dyrektywa 2011/83
“dyrektywa 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniająca
dyrektywę 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE oraz uchylająca dyrektywę 85/577/EWG i
dyrektywę 97/7/WE”
• ‘element’ transgraniczny
• pełna harmonizacja
• zakres zastosowania: podstawowy (PL) i rozszerzony (inne kraje UE)
• oddziaływanie pośrednie dyrektywy na stosunek prywatny i dogmatykę prawa umów
• polska implementacja:
• ochrona stypizowanych rodzajów umów
• typizacja w oparciu o sytuację zawarcia umowy, a nie typu samej umowy
ustawa o prawach konsumenta
“ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta “ (spóźniona) implementacja m.in. dyrektywy
2011/83
PRZEDMIOT REGULACJI: tylko umowy zawierane między
przedsiębiorcami i konsumentami
• ochrona stypizowanych rodzajów umów z uwagi na sytuację ich
zawarcia
• usługi finansowe
• treści cyfrowe
• zakres szerszyniż wynikający z dyrektywy (ALE: jest to implementacja
więcej niż jednego aktu prawa UE)

konsument a przedsiębiorca
UPK i podstawowe inform acje wprowadzające

“władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników

i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu, oraz
przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi”
[wyrok TK z 2.12.2008 r., K 37/07, OTK-A 2008/10, poz. 172; wyrok TK z 13.09.2005 r., K
38/04, OTK-A 2005/8,
poz. 92]
konsument
obowiązki ochronne, spoczywające na władzach publicznych obejmują konieczność
zapewnienia określonych minimalnych gwarancji ustawowych wszelkim podmiotom, w
szczególności osobom fizycznym, które (...) zajmują słabszą pozycję (...) ekonomiczną w
ramach ich relacji z profesjonalnymi uczestnikami gry rynkowej”
[wyrok TK z 2.12.2008 r., K 37/07, OTK-A 2008/10, poz. 172; wyrok TK z 13.09.2005 r., K
38/04, OTK-A 2005/8, poz. 92.]
 Wzk.7 klasyczny obrót umowny (część 2)
KTO TO JEST?
• osoba fizyczna
• prawo UE: od rozsądnego i rozeznanego modelu do mniej świadomego uczestnika obrotu
Artykuł 22[1] k.c. nie wyznacza cech osobowych podmiotu uważanego za konsumenta, takich jak
wymagany zakres wiedzy i doświadczenia w obrocie, stopień rozsądku i krytycyzmu wobec
otrzymywanych informacji handlowych. Określenie tych przymiotów następuje w toku stosowania
przepisów o ochronie konsumentów. Od konsumenta, decydującego się na zawarcie umowy
długoterminowej, której przedmiotem jest świadczenie o skomplikowanej konstrukcji prawnej,
wymagające stosunkowo dużej wiedzy o funkcjonowaniu rynków finansowych, należy wymagać
również odpowiedniego poziomu staranności i rozwagi. [SO/ Łódź, I C 150/15]
Obecnie przyjmuje się, że konsument to nie jest osoba nieświadoma, którą należy zawsze chronić w
kontaktach z profesjonalistą, jakim jest bank, lecz uznaje się model konsumenta, jako osoby dobrze
poinformowanej, uważnej i działającej racjonalnie, a więc dbającej o własne interesy. [I ACa
612/15 - SA/Warszawa]
 Przeciętny konsument to osoba dostatecznie dobrze poinformowana, uważna i ostrożna, czyli musi
też zachować pewien stopień krytycyzmu, czy wręcz niewielkiej podejrzliwości. [I ACa 514/18 -
SA/Białystok]
Przeciętnego (modelowego) konsumenta postrzega się jako osobę dojrzałą i krytyczną, która
posiada określony zasób informacji o otaczającej go rzeczywistości i potrafi go wykorzystać
dokonując analizy przekazów rynkowych. [I AGa 497/18 - SA/Kraków, zob, też SN, III SK 20/07]
• wyrok TSUE (C-329/19, sprawa Condominio di Milano, via Meda przeciwko Eurothermo
SpA): wspólnota mieszkaniowa zasadniczo nie, ale prawo krajowe może rozszerzyć
zastosowanie skutków prawnych przewidzianych w dyrektywie na inne podmioty (które
konsumentami nie są)
• wyrok TSUE (C-708/17 i C-725/17, sprawy „EVN Bulgaria Toplofikatsia” EAD przeciwko
Nikolinie Stefanovej Dimitrovej i
„Toplofikatsia Sofia” EAD przeciwko Mitkowi Simeonovi Dimitrovowi): wspólnota mieszkaniowa
tak, jeśli klientem jest konsument (umowa dostawy energii)
JAKĄ CZYNNOŚĆ PRAWNĄ DOKONUJE?
• czynność prawna nie jest bezpośrednio związana z prowadzoną przez niego działalnością
gospodarczą lub zawodową”
• drobne, bieżące sprawy życia codziennego? poważne zobowiązania długoterminowe? fundusze
inwestycyjne?
• SN: Dla przyznania danej osobie fizycznej statusu konsumenta nie ma decydującego znaczenia
cel podjętej czynności (np. pomnożenie majątku, odniesienie korzyści podatkowych,
zapewnienie środków na utrzymanie np. na emeryturze). [IV CSK 334/18]
• Osoba fizyczna samodzielnie zarządzająca swoim majątkiem przez inwestowanie posiadanych
środków (oszczędności) w instrumenty finansowe (w tym nabywanie oraz sprzedaż akcji i
udziałów) w celu niezwiązanym bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową
jest konsumentem. Bez znaczenia dla przyznania danej osobie statusu konsumenta ma cel
podjętej czynności (np. osiągnięcie zysku, pomnożenie majątku, odniesienie korzyści
podatkowych, konsumpcja na emeryturze, pozostawienie majątku spadkobiercom), jak
też jej zasobność i skala inwestowanych środków, a także jej kompetencje merytoryczne,
doświadczenie i skala podejmowanego ryzyka inwestycyjnego. Uznaniu inwestora
giełdowego za konsumenta nie stoi na przeszkodzie również dwukierunkowość dokonywanych
przez niego operacji (nabywanie i zbywanie akcji), skoro definicja konsumenta z art. 22[1] k.c.
nie determinuje tego, którą stroną czynności prawnej może być konsument. Nie odnosi się ona
także do wartości lub liczby dokonywanych transakcji, choć kryteria te mogą być istotne dla
oceny, czy dana osoba prowadzi działalność gospodarczą. Przeciwne stanowisko prowadziłoby
do nieakceptowalnych rezultatów, skoro inwestowanie określonych środków finansowych na
giełdzie papierów wartościowych stanowi alternatywę dla lokowania ich na rachunkach
bankowych lub lokatach długoterminowych w instytucjach bankowych, a w jego świetle osobę
lokującą środki finansowe w różnych bankach trzeba by uznawać nie za konsumenta lecz za
przedsiębiorcę, co logicznie, funkcjonalnie i aksjologicznie jest nie do przyjęcia.[I CSK 587/17]
III SZP 2/15 (uchwała SN): Poszkodowany będący osobą fizyczną, nieprowadzącą działalności
gospodarczej, dochodzący roszczenia od ubezpieczyciela w ramach odpowiedzialności
gwarancyjnej z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej
posiadaczy pojazdów mechanicznych nie jest konsumentem w rozumieniu art. 24 w związku z
art. 4 pkt 12 ustawy z dnia 17 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50,
poz. 331 ze zm.) w związku z art. 22[1] k.c.
• uzasadnienie: umowa źródłem zobowiązania (!), a nie delikt!
• chociaż, zob. XVII AmA 35/12 (SOKiK): Wykładnia celowościowa art. 22[1] k.c. w kontekście
ustawy okik, prowadzi do wniosku, że pokrzywdzeni winni mieć status konsumenta.
JAK DOKONUJE TEJ CZYNNOŚCI
• bezpośrednie związanie z działalnością gospodarczą / umowy o podwójnym skutku w
dyrektywie - pośrednie związanie (+)
• rozróżnienie ze względu na strukturalną słabość rynkową, a nie stan wiedzy,
doświadczenie, kompetencje, czy prowadzoną dz.gosp.
Status osoby fizycznej, jako konsumenta, w rozumieniu art. 22[1] k.c. powinien być oceniany na
chwilę dokonywania czynności prawnej. Zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej
lub zawodowej, nie oznacza, że osoba fizyczna powinna być uważana za konsumenta, gdy w
chwili dokonywania czynności prawnej statusu takiego nie miała. [V ACa 96/12]
(…) nie ma znaczenia subiektywne przekonanie tej osoby, że nie dokonywała ona z
przedsiębiorcą (w niniejszej sprawie-z bankiem) określonych czynności prawnych w ramach
działalności gospodarczej, lecz okoliczności mogące posłużyć obiektywnej ocenie charakteru tej
działalności. [IV CSK 334/18] i dalej:
Nie może być uważana za konsumenta w rozumieniu art. 22[1] k.c. osoba fizyczna, która w
określonych stosunkach umownych z bankiem jest w istocie przedsiębiorcą, zawodowcem,
profesjonalistą, albowiem w ten sposób dochodzi do swoistego "zamazywania" różnic między
konsumentem i nie-konsumentem. Nie jest w takiej sytuacji wyłączone niebezpieczeństwo
manipulowania przez kontrahentów banków będących osobami fizycznymi, twierdzeniami o
przysługującym i statusie konsumenta i związaną z nim ochroną prawną, w zależności od
powodzenia lub niepowodzenia finansowego określonych transakcji.
• ROLNIK: V CSK 630/13: W rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego rolnik jest
przedsiębiorcą i jego roszczenia wobec niesolidnych kontrahentów przedawniają się szybciej,
bo już po 3 latach:
Brak ustawowego określenia przesłanek rozróżnienia bezpośredniego i pośredniego związku
czynności prawnej z działalnością gospodarczą lub zawodową pozostawia ich określenie sądom w
drodze wykładni art. 22[1] k.c. Punktem odniesienia dla oceny związku czynności prawnej z
prowadzoną przez przedsiębiorcę działalnością gospodarczą, jako bezpośredniego lub pośredniego,
są konkretne okoliczności danej sprawy istniejące w czasie czynności. Właściwe dla jej
dokonania są kryteria rodzaju czynności prawnej i jej przedmiotu, typowego charakteru
czynności ze względu na prowadzoną działalność gospodarczą, przeznaczenia nabywanego
towaru lub usługi dla celu bezpośrednio lub pośrednio związanego z działalnością gospodarczą.
• wyrok niemieckiego BGH z 30.09.2009 r., VIII ZR 7/09, NJW 2009, 3780: zamówienie
składane na adres firmowy powódki - przyjęcie perspektywy przedsiębiorcy (nie można było
obiektywnie zweryfikować tego, czy po drugiej stronie mamy do czynienia z konsumentem)
• zastosowanie tego wyroku aktualnie ograniczone ze względów fiskalnych (faktura/paragon przy
składaniu zamówienia)
Z KIM?
 • post. SA w Szczecinie I ACz 399/12: Osoba fizyczna, by stać się konsumentem powinna
nawiązać relacje prawne z podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą. W przypadku
pojęcia konsumenta nie chodzi o cechę własną osoby fizycznej, a analizę stosunku
zobowiązaniowego, z jakiego dochodzi ona roszczenia. O tym, czy podmiot jest
konsumentem, czy też nie decyduje to, z kim wchodzi w relacje i jaki mają one charakter.
• WSA w Gliwicach w wyroku z 29.07.2014 r. 350 , nie ma znaczenia, że określony podmiot
prowadzący konkretną działalność gospodarczą nie ocenia jej subiektywnie jako działalności
gospodarczej. Samo nazwanie bądź nienazwanie danej czynności nie przesądza jeszcze o
istnieniu, nieistnieniu, cechach czy też charakterze zarówno dla podmiotów, jak i przedmiotów
czynności oraz jej kontrahentów lub innych osób wywodzących z niej określone skutki –
faktyczne lub prawne.

ustawowe modele ochrony

model informacyjny
3 rodzaje obowiązków informacyjnych
z sankcjami): inne umowy
poza lokalem/na odległość
umowy dotyczące treści cyfrowych
ryzyko braku spełnienia obowiązku informacyjnego (ryzyko przechodzi na przedsiębiorcę):
finansowe i prawne
koszty w razie niepoinformowania lub nieodpowiedniego poinformowania konsumenta
MODEL INFORMACYJNY NIE ZWALNIA KONSUMENTA Z BYCIA UWAŻNYM
ochrona oczekiwań konsumenta
(zasadniczo zgodne z dyrektywą) kontrola powykonawcza umowy:
możliwość odstąpienia od umowy
sankcje w razie odstąpienia od
umowy
koszty po stronie konsumenta terminy
skutki odstąpienia (umowę uważa się za niezawartą!)
inne umowy (model informacyjny)
umowa zawierana na odległość
rozszerzony obowiązek informacyjny wersja podstawowa z dyrektywy
ess.neg., acc.neg. etc - konsument nie musi NIC (tylko akceptować i płacić…)
warunek: jasnośći zrozumiałość przekazu, czytelność i prosty język
dane identy f ikacyjne + koszty związane z realizacją umowy po stronie konsumenta
+ koszty zakończenia umowy + procedura likwidacyjna
umowa zawierana poza lokalem przedsiębiorstwa
KIEDY: najpóźniej w chwili wyrażenia woli przez konsumenta
ale dyrektywa: zanim konsument zostanie związany umową / ofertą
RYZYKO:
bra k i n f or m a c j i = koszty przedsiębiorcy
ciężar dowodu = przedsiębiorca
danych identyfikacyjnych przedsiębiorcy + adres przedsiębiorstwa, poczty elektronicznej, nr tel/fax,
„pod którymi konsument może szybko i efektywnie kontaktować się z przedsiębiorcą” + adres do
reklamacji (jeśli jest inny)
W przypadku umów zawieranych na odległość przedsiębiorca ma obowiązek udzielić informacji,
(…) w sposób odpowiadający rodzajowi użytego środka porozumiewania się na odległość, w
sposób czytelny i wyrażonych prostym językiem.
Jeżeli do złożenia zamówienia używa się przycisku lub podobnej funkcji, muszą być one oznaczone
w łatwo czytelny sposób słowami "zamówienie z obowiązkiem zapłaty" lub innego równoważnego
jednoznacznego sformułowania. (art. 17 ust 3 UPK)
UWAGA: Jeżeli przedsiębiorca nie spełnia wymagań określonych w ust. 2 lub 3, umowa nie zostaje
zawarta. (ust. 4)
ochrona oczekiwań konsumenta
• koszty konsumenta:
• Konsument ponosi tylko bezpośrednie koszty zwrotu rzeczy, chyba że przedsiębiorca
zgodził się je ponieść lub nie poinformował konsumenta o konieczności poniesienia
tych
• kosztów.
umowa poza lokalem: przedsiębiorca jest zobowiązany do odebrania rzeczy na swój koszt, gdy ze
względu na charakter
• rzeczy nie można jej odesłać w zwykły sposób pocztą.
Konsument ponosi odpowiedzialność za zmniejszenie wartości rzeczy będące wynikiem
korzystania z niej w sposób wykraczający poza konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i
funkcjonowania rzeczy, chyba że przedsiębiorca nie poinformował konsumenta o prawie
odstąpienia od umowy zgodnie z wymaganiami
koszty konsumenta
(dyrektywa) Konsument odpowiada tylko za wszelkie zmniejszenie wartości towarów wynikające z
obchodzenia się z towarami w sposób inny niż konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i
funkcjonowania towarów (chyba że przedsiębiorca o tym nie poinformował).
(ustawa) Konsument ponosi odpowiedzialność za zmniejszenie wartości rzeczy będące wynikiem
korzystania z niej w sposób wykraczający poza konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i
funkcjonowania rzeczy, chyba że przedsiębiorca nie poinformował konsumenta o prawie
odstąpienia od umowy zgodnie z wymaganiami
(dyrektywa, motyw 47): W celu stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania towarów
konsument powinien obchodzić się z towarami i sprawdzać je tylko w taki sam sposób, w jaki
mógłby to zrobić w sklepie. Na przykład: konsument powinien jedynie przymierzać odzież, lecz
nie powinien móc jej nosić. W związku z tym w okresie na odstąpienie od umowy konsument
powinien obchodzić się z towarami i sprawdzać je z należytą starannością. Obowiązki konsumenta
w przypadku odstąpienia od umowy nie powinny zniechęcać go do korzystania z przysługującego
mu prawa do odstąpienia od umowy.
Content Services (C-49/11)
Content Services prowadzi stronę www, na której dostępne jest w szczególności ściąganie
bezpłatnego oprogramowania lub płatnych próbnych wersji oprogramowania.
W celu skorzystania ze wskazanej strony użytkownicy Internetu muszą wypełnić formularz
rejestracyjny. Przy składaniu zamówienia muszą oni poprzez zaznaczenie odpowiedniego pola w
formularzu oświadczyć, że akceptują ogólne warunki umowne i zrzekają się prawa odstąpienia od
umowy. Informacje określone w art. 4 i 5 dyrektywy 97/7, a w szczególności informacje dotyczące
prawa odstąpienia od umowy, nie są przedstawione użytkownikom Internetu w sposób
bezpośredni, mogą oni jednak je zobaczyć po otwarciu linku znajdującego się na stronie
wypełnianej w celu zawarcia umowy. Bez zaznaczenia owego pola umowa obejmująca abonament
z Content Services nie może zostać zawarta.
Po rejestracji użytkownik otrzymuje mail m.in. z linkiem do regulaminu. Następnie użytkownik
otrzymuje fakturę za 12-miesięczny dostęp do danych zawartych na stronie internetowej w
wysokości 96 EUR. W fakturze tej zostaje przypomniane, że dany użytkownik Internetu zrzekł się
prawa odstąpienia od umowy i nie może już zatem zrezygnować z abonamentu.
TSUE: jeżeli informacje zawarte na stronie internetowej sprzedawcy są dostępne wyłącznie za
pomocą linku przekazanego konsumentowi, informacje te nie są „przekazane” temu konsumentowi
ani nie są one
„otrzymane” przez niego w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 97/7
TSUE: W zakresie, w jakim nośnik umożliwia konsumentowi przechowywanie rzeczonych
informacji, które zostały mu osobiście przekazane, gwarantuje brak zmian w ich zwartości, a także
ich dostępność w odpowiednim okresie oraz pozwala konsumentom na ich odtworzenie w
niezmienionej postaci, nośnik ten może być uznany za „trwały” w rozumieniu wskazanego
przepisu
schlafen leben wohnen (C-681/17)
• slewo jest przedsiębiorstwem prowadzącym sprzedaż internetową, obejmującą między innymi
materace.
• Sascha Ledowski poprzez stronę internetową slewo zamówił materac dla prywatnych celów, po
cenie 1094,52 EUR. Ogólne warunki sprzedaży przytoczone na fakturze zawierały „pouczenie
dla konsumenta o prawie do odstąpienia od umowy” o następującej treści:
• „Ponosimy koszty zwrotu towarów […]. Prawo do odstąpienia wygasa przedwcześnie
w następujących przypadkach: w przypadku umów o dostawę zapieczętowanych
towarów, które nie nadają się do zwrotu ze względu na ochronę zdrowia lub ze
względów higienicznych, jeżeli ich opakowanie zostało otwarte po dostarczeniu”.
• Zamówiony przez S. Ledowskiego materac w momencie dostawy był zapakowany w folię
ochronną, którą to folię S. Ledowski następnie zdjął.
• Po otwarciu przez konsumenta zapieczętowanego opakowania, a zatem po pozbawieniu towaru
gwarancji w zakresie ochrony zdrowia lub higieny, istnieje ryzyko, że towar ten może nie zostać
już ponownie użyty przez osobę trzecią, a w związku z tym nie będzie już mógł być ponownie
sprzedany przez przedsiębiorcę.
★
nie może być użyty = zostaje definitywnie wykluczony z obrotu
• 1) materac, nawet potencjalnie używany, nie jest, z uwagi na samą tę okoliczność, definitywnie
niezdatny do ponownego użycia przez osobę trzecią lub do ponownej sprzedaży. Wystarczy w
tym względzie przypomnieć chociażby, że jeden i ten sam materac służy kolejnym klientom
hotelu, że istnieje rynek używanych materacy i że materace, które zostały użyte, mogą zostać
dogłębnie wyczyszczone.
• 2) w świetle prawa do odstąpienia od umowy materac może zostać zrównany z odzieżą.
Tymczasem bezsporne jest, że w wielu przypadkach odzież, jeśli jest przymierzana zgodnie z jej
przeznaczeniem, może wejść w bezpośredni kontakt z ciałem człowieka – podobnie jak nie
można tego wykluczyć w przypadku materacy – a równocześnie nie jest poddana w praktyce
wymogom w zakresie specjalnej ochrony w celu uniknięcia tego kontaktu podczas jej
przymierzania.
Messner (C-489/07)
• W dniu 2 grudnia 2005 r. P. Messner kupiła od Stefan Krüger, za pośrednictwem internetu,
używany notebook za cenę 278 EUR. W czasie gdy dokonywała się ta transakcja zakupu, Stefan
Krüger umieścił w internecie OWU, w których można było przeczytać między innymi, że
kupujący jest zobowiązany do odszkodowania za pogorszenie towaru spowodowane jego
używaniem zgodnie z przeznaczeniem.
• long story short: laptop się zepsuł, ale nie było pouczenia o odstąpieniu,więc Messner
skorzystała z [tego] odstąpienia
• TSUE: odstąpienie nie może być tylko formalne
• TSUE: konsument nie może zobaczyć produktu w rzeczywistości, dopiero po
zawarciu umowy
funkcjonalność i skuteczność prawa do odstąpienia mogłaby zostać naruszona, gdyby konsument
miał płacić odszkodowanie z uwagi na zwykłą okoliczność obejrzenia i wypróbowania rzeczy
zakupionej w drodze umowy zawartej na odległość. Ponieważ prawo do odstąpienia ma właśnie na
celu zaoferowanie konsumentowi tej możliwości, skorzystanie z niej nie może prowadzić do tego,
by konsument mógł wykonywać to prawo wyłącznie pod warunkiem, że zapłaci odszkodowanie.
Jednakże te same przepisy nie stoją na przeszkodzie temu, by konsument był zobowiązany do
zapłaty odszkodowania za używanie rzeczy, w przypadku gdy korzystał z rzeczy w sposób
niezgodny z zasadami prawa cywilnego, takimi jak dobra wiara czy bezpodstawne wzbogacenie,
pod warunkiem że nie narusza to celu tej dyrektywy, a w szczególności funkcjonalności i
skuteczności prawa do odstąpienia, czego ustalenie jest zadaniem sądu krajowego.
Wzk.8 konsument w obrocie finansowym cz. 1
1. ustawa o prawach konsumenta (c.d.)
2. ustawa o rachunkach usługach płatniczych ustawa o kredycie konsumenckim
3. model informacyjny konsumenta
4. ochrona “oczekiwań” po stronie konsumenta gwarancja usług podstawowych
5. kontrola treści umowy
6. kontrola sposobu świadczenia usług (reklama, scoring
obrót finansowy
konsumencki obrót finansowy prawo UE
• dyrektywa 2002/65/WE z dnia 23 września 2002 r. dotycząca sprzedaży konsumentom usług
finansowych na odległość oraz zmieniająca dyrektywę Rady 90/619/EWG oraz dyrektywy
97/7/WE i 98/27/WE (dyrektywa o usługach finansowych)
• dyrektywa 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz
uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG (dyrektywa o kredycie konsumenckim)
• dyrektywa 2014/17/UE z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie konsumenckich umów o kredyt
związanych z nieruchomościami mieszkalnymi i zmieniająca dyrektywy 2008/48/WE i
2013/36/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 1093/2010 (dyrektywa o kredycie hipotecznym)
• dyrektywa 2015/2366 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku
wewnętrznego, zmieniająca dyrektywy 2002/65/WE, 2009/110/WE, 2013/36/UE i
rozporządzenie (UE) nr 1093/2010 oraz uchylająca dyrektywę 2007/64/WE (dyrektywa o
usługach płatniczych)
konsumencki obrót finansowy prawo polskie
• ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta
• Kodeks cywilny
• ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (brak tekstu jednolitego - na dzień
17/07/2020)
• ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim
• ustawa z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o
nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami
konsumencki obrót finansowy
założenia dyrektywy 2002/65
• PODSTAWA: regulacja zmierzająca do stworzenia i stabilizacji rynku wewnętrznego (Art. 114
TfUE + art. 26 TfUE)
• CEL: transgraniczny potencjał zawierania umów finansowych na odległość (motyw 2), dostęp
bez dyskryminacji do możliwie najszerszego zakresu usług finansowych dostępnych w UE;
wysoki poziom ochrony i zaufania konsumentów do usług sektora finansowego
 • ŚRODEK: różnice w ustawodawstwach krajowych; wspólna wysoka ochrona konsumenta w
ramach UE

UPK model podstawowy

model informacyjny
szer ok i za k r es treści obow i ą zk u informacyjnego (‘information overkill’?)
 obowiązekprzekazania informacji na trwałym nośniku/na papierze - przed
 zawarciem lub niezwłocznie po (jeśli umowa zawierana jest na życzenie klienta)
 potwierdzenie w trakcie trwania umowy
 prawo żądania przez konsumenta zmiany formy porozumiewania się (chyba że nie jest
przewidziane to w umowie lub nie odpowiada to charakterowi świadczonej usługi)
 daleko idące skutki w razie zaniechania obowiązku informacyjnego
ochrona “oczekiwań” konsumenta
odstąpienie na piśmie (14 dni lub 30
dni lub zawsze)
KOSZTY KONSUMENTA:
r o z p o c z ę t e u s ł u g i ( z a rzeczywiście wykonane), chyba że nie było zgody konsumenta,
nie wskazano ceny lub nie pouczono o odstąpieniu)
usługi całkowicie wykonane
niektóre instrumenty rynku pieniężnego
ubezpieczenie podróży, bagażu (<30 dni)
ustawa o usługach płatniczych (19.08.2011)
zakres zastosowania: usługi powiązane z ratunkiem płatniczym (art. 3)
art. 20a: Przed zawarciem umowy o prowadzenie rachunku płatniczego dostawca przekazuje
konsumentowi, z odpowiednim wyprzedzeniem, w postaci papierowej albo elektronicznej,
dokument dotyczący opłat pobieranych z tytułu usług świadczonych w związku z
 prowadzeniem rachunku płatniczego, w celu umożliwienia konsumentowi porównania ofert
dostawców prowadzących rachunki.
Dokument (…) stanowi dokument odrębny w stosunku do innych dokumentów przekazywanych
konsumentowi przed zawarciem umowy o prowadzenie rachunku płatniczego, a ponadto:
1) jest krótki i precyzyjny;
2) informacje w nim zawarte są sformułowane w sposób przejrzysty i czytelny oraz nie
wprowadzają w błąd;
3) jego układ, struktura i użyte czcionki nie utrudniają zapoznania się z jego treścią;
4) w przypadku oryginału sporządzonego w kolorze, czarno-biała kopia dokumentu nie jest mniej
czytelna niż oryginał;
5) jest sporządzony w języku polskim, chyba że dostawca i
konsument uzgodnili jego sporządzenie w innym języku;
6) zawiera kwoty opłat wyrażone w walucie polskiej, chyba że dostawca i konsument uzgodnili,
że będą one podane w walucie innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego;
7) w górnej części pierwszej strony zawiera oznaczenie: "Dokument dotyczący opłat z tytułu usług
związanych z rachunkiem płatniczym";
8) zawiera informację, że podane są w nim opłaty za najbardziej reprezentatywne usługi
powiązane z rachunkiem płatniczym, a pełne informacje dotyczące wszystkich usług
świadczonych oraz związanych z nimi opłat w ramach umowy ramowej będą przekazywane
zgodnie z art. 27;
9) jest sporządzony w ujednoliconym formacie oraz posługuje się symbolem opracowanym
zgodnie z wykonawczymi standardami technicznymi przyjętymi przez Komisję Europejską (…)
32b: Dostawca przekazuje konsumentowi, nieodpłatnie, co najmniej raz w
roku kalendarzowym, zestawienie opłat za usługi powiązane z rachunkiem płatniczym pobranych
w okresie objętym zestawieniem, a w przypadku udzielania kredytu w rachunku płatniczym - także
informację o stopie oprocentowania kredytu w rachunku płatniczym oraz całkowitej kwocie
odsetek pobranych z tego tytułu w tym okresie, a także informację o stopie oprocentowania
środków pieniężnych na rachunku płatniczym oraz całkowitej kwocie odsetek należnych za dany
okres.
32d (2): Dostawca, który oferuje konsumentom rachunek płatniczy w pakiecie usług z innym
produktem lub usługą niepowiązaną z rachunkiem płatniczym, przed zawarciem umowy informuje
konsumenta o możliwości zawarcia umowy rachunku płatniczego oddzielnie, a jeżeli jest to
możliwe - także o wszystkich opłatach związanych z każdym produktem lub usługą, które można
nabyć oddzielnie.
(59ia i n.): Dostawcy (…) oferujący usługi związane z prowadzeniem rachunków płatniczych dla
konsumentów, są obowiązani do świadczenia usługi prowadzenia podstawowego rachunku
płatniczego.
Podstawowy rachunek płatniczy jest przeznaczony dla konsumentów, dla których żaden
dostawca nie prowadzi innego rachunku płatniczego w walucie polskiej umożliwiającego
 wykonywanie transakcji:
wpłaty pieniężne na rachunek,
wypłaty gotówki w bankomacie lub w placówce,
dokonywanie transakcji płatniczych w urządzeniach, placówce, za pośrednictwem środków
elektronicznego dostępu do rachunków,
dostawca jest obowiązany zapewnić w/w usługi, w jakim świadczy takie
usługi w ramach prowadzenia innych rachunków płatniczych.
usługa prowadzenia rachunku jest nieodpłatna (odpłatność powyżej 5-tej transakcji w miesiącu; ale
opłata nie może być wyższa od standardowo pobieranej za podobny “komercyjny” rachunek)
 (59ik i n.): Dostawca przekazujący lub dostawca przyjmujący informują konsumenta,
nieodpłatnie, na jego żądanie, w sposób przejrzysty i czytelny, o trybie przeniesienia
rachunku płatniczego.
 upoważnienie dla dostawcy przyjmującego -> 2 dni na zwrócenie się do dostawcy
przekazującego -> 5 dni dla dostawcy przekazującego na przekazanie informacji,
zaprzestanie przyjmowania przelewów, anulowanie zleceń płatności i
zamknięcie rachunku
 możliwość różnicowania zakresu usług (polecenia zapłaty, przelewy stałe, itp.),
 odpowiedzialność odszkodowawcza za naruszenie obowiązków (art. 59iq):
opłaty,
 odsetki i procent od oszczędności
 kara (do 1 mln PLN) za uniemożliwienie przeniesienia rachunku!

Wyk. 9 konsument w
obrocie finansowym
konsumencki obrót finansowy
prawo UE
• dyrektywa 2002/65/WE z dnia 23 września 2002 r. dotycząca sprzedaży konsumentom usług
finansowych na odległość oraz zmieniająca dyrektywę Rady 90/619/EWG oraz dyrektywy
97/7/WE i 98/27/WE (dyrektywa o usługach finansowych)
• dyrektywa 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt
• konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG (dyrektywa o kredycie
konsumenckim)
• dyrektywa 2014/17/UE z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie konsumenckich umów o kredyt
związanych z nieruchomościami mieszkalnymi i zmieniająca dyrektywy 2008/48/WE i
2013/36/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 1093/2010 (dyrektywa o kredycie hipotecznym)
• dyrektywa 2015/2366 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku
wewnętrznego, zmieniająca dyrektywy 2002/65/WE, 2009/110/WE, 2013/36/UE i
rozporządzenie (UE) nr 1093/2010 oraz uchylająca dyrektywę 2007/64/WE (dyrektywa o
usługach płatniczych)

prawo polskie
• ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta
• Kodeks cywilny
• ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (brak tekstu
jednolitego - na dzień 17/07/2020)
• ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim
• ustawa z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o
nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami

UPK
model informacyjny
ochrona “oczekiwań” konsumenta (możliwość przedterminowego zakończenia umowy)
sa n k c j e za n i edoc how a n i e obowiązków:
ryzyko prawne i finansowe (długi termin odstąpienia, niezwiązanie war unkami umow y, kosz t y
niezamówionych świadczeń)
ustawa o usługach płatniczych 19.08.2011)
 model informacyjny
gwarancja usług podstawowych:
podstawowy rachunek bankowy
przeniesienie rachunku bankowego
 sankcje za niedochowanie obowiąyków:
ryzyko prawnei finansowe (za
obowiązek poinformowania) kary finansowe
ustawa o kredycie konsumenckim ustawa o kredycie konsumenckim
(12.05.2011)
kredyt konsumencki - kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty
w
walucie innej niż waluta polska: umowa pożyczki
umowa kredytu
umowa o odroczeniu terminu spełnienia świadczenia umowa o kredyt odnawialny
kredyt = kwota zaciągnięta
całkowity koszt kredytu = odsetki, opłaty, prowizje, podatki, marże +
usługi dodatkowe
ubezpieczenia!)
całkowita kwota do zapłaty przez konsumenta = kredyt + całkowity koszt kredytu
stopa referencyjna = stopa oprocentowania służąca za podstawę ustalenia oprocentowania kredytu
odnosząca się do minimalnego oprocentowania podstawowych operacji
otwartego rynku
prowadzonych przez Narodowy Bank Polski, ustalana przez Radę Polityki Pieniężnej, ogłaszana w
Dzienniku Urzędowym Narodowego Banku Polskiego;
stopa oprocentowania kredytu - stałe lub zmienne oprocentowanie kredytu
rzeczywista roczna stopa oprocentowania (RRSO) - całkowity koszt kredytu ponoszony przez
konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym
ocena zdolności kredytowej - ocena zdolności konsumenta do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z
odsetkami, w terminach określonych w umowie o kredyt konsumencki, dokonywana przez
kredytodawcę(12.05.2011)
ustawa o kredycie konsumenckim (12.05.2011)
REKLAMA (art. 7 UKK)
Kredytodawca lub pośrednik kredytowy w reklamach
dotyczącychkredytu konsumenckiego zawierających dane dotyczące kosztu
kredytu konsumenckiego, w
szczególności stopę oprocentowania, podaje konsumentowi w sposób jednoznaczny,
zrozumiały i widoczny:
1) stopę oprocentowania kredytu (+stopa zmienna/stała)
2) całkowitą kwotę kredytu;
3) rzeczywistą roczną stopę oprocentowania.
dodatkowo, w stosownych przypadkach: czas obowiązywania umowy, całkowita kwota do zapłaty,
cena towaru, usługi, kwota wszystkich zaliczeń
jeśli nie da się określić ceny (np. ubezpieczenia) - wyraźna informacja o obowiązku zakupu
Informacjepodaje się konsumentowiw sposób co najmniej tak samo widoczny,
czytelny i słyszalny jak dane dotyczące kosztu kredytu konsumenckiego
informacje podawane są na podstawie “reprezentatywnego przykładu” (2/3 umów)
 ustawa o kredycie konsumenckim
(12.05.2011)
OCENA ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ (art. 9-10 UKK)
Ocena zdolności kredytowej dokonywana jest na podstawie informacji uzyskanych od konsumenta
lub na podstawie informacji pozyskanych z odpowiednich baz danych lub zbiorów danych
kredytodawcy.
Konsument jest zobowiązany do przedstawienia, na żądanie kredytodawcy, dokumentów i
informacji niezbędnych do dokonania oceny zdolności kredytowej.
Prawo bankowe: Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu
wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Kredytobiorca jest obowiązany
przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej
zdolności.
Kredytobiorca jest obowiązany umożliwić podejmowanie przez bank czynności związanych z
oceną sytuacji finansowej i gospodarczej oraz kontrolę wykorzystania i spłaty kredytu.
Banki i inne instytucje ustawowo upoważnione do udzielania kredytów na wniosek osoby fizycznej,
prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, o ile posiada zdolność
prawną, ubiegającej się o kredyt przekazują, w formie pisemnej, wyjaśnienie dotyczące
dokonanej przez siebie oceny zdolności kredytowej wnioskującego. (zob. też art. 10 UKK)
Wyjaśnienie, o którym mowa w ust. 1, obejmuje informacje na temat czynników, w tym danych
osobowych wnioskującego, które miały wpływ na dokonaną ocenę zdolności kredytowej.

scoring kredytowy
 behawioralny
udzielany na podstawie analizy
behawioralnej związanej z
dotychczasową obsługą
produktów finansowych
(dotyczy już aktualnych klientów
- na cele np zaoferowania
nowego produktu)

 kredytowy
udzielany na podstawie analizy
przedstawionych i dostępnych
danych w związku z wnioskiem o
udzielenie kredytu (dotyczy również działalności operatorów komórkowych)
  użytkowy, aplikacyjny
udzielany na podstawie danych
osobistych i majtkowych,
głównie nowych klientów (w
specjalnej ocenie analitycznej
ryzyka i bezpieczeństwa
udzielanego kredytu/pożyczki)

scoring kredytowy

scoring kredytowy procedura

scoring kredytowy
przedmiot ochrony?
ogólna ochrona konsumencka,
ale nie partykularny interes
jednostki [wyrównanie
strukturalnej nierówności stron]
-> zbiorowe interesy
konsumentów
zakres ochrony?
niedoprecyzowany zasięg
danych, z których ma korzystać
kredytodawca (teoretycznie na
plus, jednak pojawia się pytanie
o metodologię oraz sposób
przetwarzania takich danych)
-> ochrona danych osobowych,
ochrona prywatności
procedura?
procedura wewnętrzna, ale z
aspektem publicznoprawnym
(kontrola administracyjna w
PrBank, wykroczenie w
pr.karnym)
-> pytanie o zakres
dopuszczalnej ingerencji
ustawodawcy
ustawa o kredycie konsumenckim
12.05.2011)
model informacyjny
INFORMACJE PRZEDKONTRAKTOWE
udzielenie wyjaśnień, bezpłatny egzemplarz projektu umowy
art. 13 UKK: informacje w sprawie umowy (“na trwałym nośniku, w czasie umożliwiającym
zapoznanie się z tymi informacjami”) - 20 pkt.
nie dotyczy to jednak pośredników kredytowych w ramach działalności pomocniczej
FORMULARZ INFORMACYJNY (ważny 1 dzień roboczy)
w przypadku umów zawieranych na odległość niezwłocznie po zawarciu minimum
informacji wyraźnie jeszcze przed umowa w formie pisemnej
kontrola treści umowy
SAMA UMOWA:
minimalne wymogi dot. treści umowy koszty kredytu i symulacje, harmonogram spłaty kredytu,
zabezpieczenie wekslowe
45: W przypadku naruszenia przez kredytodawcę (niektórych obowiązków ustawo w ych - inf o r macy
jn ych) konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez
odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w
umowie.

ochrona oczekiwań konsumenta

ODSTĄPIENIE
14 dni, bez podania przyczyny formularz odstąpienia od umowy
wystarczające jest wysłanie oświadczenia przed terminem
zwrot kredytu w ciągu 30 dni + odsetki za okres od wypłaty kredytu do dnia spłaty kredytu
ustawa o kredycie konsumenckim
(12.05.2011)
Biuro Informacji Bankowej, współpracuje z 62 firmami pożyczkowymi. które pokrywają rynek
pożyczek udzielanych on- line. Biuro Informacji Kredytowej zostało utworzone w 1997 r. przez banki
i Związek Banków Polskich na podstawie art. 105 ust. 4 PrBank. W skład Grupy BIK wchodzą Biuro
Informacji Kredytowej
S.A. i Biuro Informacji Gospodarczej InfoMonitor S.A.
Krajowe Biuro Informacji Gospodarczej (KBIG SA) - którego wyłącznym akcjonariuszem jest
CRIF AG (spółka szwajcarska), w Polsce działająca jako CRIF SA. CRIF SA dostarcza rozwiązania
systemowe (IT) dedykowane do instytucji kredytodawców, zaś KBIG działa w oparciu o ustawę o
udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (tak jak “konkurencyjne”
KRD, ERIF, Infomonitor).
CreditCheck system wymiany informacji branżowej w sektorze pozabankowym, który powstał z
inicjatywy firm pożyczkowych. Z usług tej platformy korzysta np. Bezpieczny PESEL

konsument w obrocie cyfrowym 1

treści cyfrowe (UPK)
świadczenie usług drogą elektroniczną
 zakup produktu + założenie konta klienta = UPK +
UŚUDE
zakup USŁUGI + założenie konta klienta = UPK
(treści cyfrowe) + UŚUDE

ustawowe modele ochrony

umowy zawierane na odległość

 klasyczne produkty przedmiot umowy: produkt fizyczny (materialny obiekt)

 treści cyfrowe
 przedmiot umowy: treść cyfrowa
 dy r e k t y w a 2 0 1 1 / 8 3 U E :
aplikacje, programy
komputerowe, gry, muzyka,
nagrania wizualne, teksty
 dostęp poprzez pobieranie czy
popr zez odbiór danych
przesyłanych strumieniowo,
na trwałym nośniku czy przy
użyciu jakichkolwiek innych
środków”
 da n e w y t w or zon e lub
dostarczone w formacie
cyfrowym

regulacja dot. treści cyfrowych

ODSTĄPIENIE OD UMOWY
w odniesieniu do treści cyfrowych
treści cyfrowe w dostępie (egzemplarze cyfrowe):
• przekaz strumieniowy (streaming danych)
• udostępnienie/wysłanie do pobrania/na urządzenie konsumenta
• pobranie przez konsumenta aplikacji

1) strony zawierają umowę na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa,

2) umowa obejmuje dostarczanie konsumentowi przez przedsiębiorcę treści cyfrowych, które nie są
zapisane na nośniku materialnym,
3) przedsiębiorca poinformował konsumenta o utracie prawa do odstąpienia od umowy, gdy
rozpocznie spełnianie świadczenia,
4) konsument udzielił uprzedniej, wyraźnej zgody na rozpoczęcie spełniania świadczenia przez
przedsiębiorcę przed upływem terminu do odstąpienia od umowy.
+ KOSZTY KOSUMENTA (art. 36 pkt. 2 UPK!)
UŚUDE
ogólny obowiązek informacyjny usługodawcy
informacje handlowe
umowy zawierane drogą elektroniczną
odpowiedzialność usługodawców

model informacyjny kontrola treści umowy

bezpieczeństwo i poufność danych
pośrednia ochrona usługodawców?
konieczne podanie: danych identyfikacyjnych przedsiębiorcy + adres przedsiębiorstwa, poczty
elektronicznej, nr tel/fax, „pod którymi konsument może szybko i efektywnie kontaktować się z
przedsiębiorcą” + adres do reklamacji (jeśli jest inny)
Wyrok
Trybunału Sprawiedliwości
z dnia 16 października 2008 r.
C-298/07
Artykuł 5 ust. 1 lit. c) dyrektywy 2000/31 w sprawie niektórych aspektów prawnych usług
społeczeństwa informacyjnego, w szczególności handlu elektronicznego w ramach rynku
wewnętrznego należy interpretować w ten sposób, iż usługodawca jest obowiązany podać
usługobiorcom, zanim zostanie z nimi zawarta jakakolwiek umowa, oprócz adresu poczty
elektronicznej, inne dane Umo porozumiewanie się. Dane te nie muszą koniecznie zawierać
numeru telefonu.
Mogą mieć postać formularza on-line, za którego pośrednictwem usługobiorcy mogą zwracać się
przez Internet do usługodawcy i na który odpowiada on za pośrednictwem poczty
elektronicznej, z wyjątkiem przypadków, w których usługobiorca, po nawiązaniu kontaktu
z usługodawcą drogą elektroniczną, będąc pozbawionym dostępu do sieci, poprosi
usługodawcę o udostępnienie nieelektronicznego sposobu porozumiewania się.
 UŚUDE

REGULAMIN
1) rodzaje i zakres usług świadczonych drogą elektroniczną;
2) warunki świadczenia usług drogą elektroniczną, w tym:
a) wymagania techniczne niezbędne do współpracy z systemem
teleinformatycznym, którym posługuje się usługodawca,
b) zakaz dostarczania przez usługobiorcę treści o charakterze bezprawnym;
3) warunki zawierania i rozwiązywania umów o świadczenie usług
drogą elektroniczną;
4) tryb postępowania reklamacyjnego.
brak związania konsumenta tym, co nie zostało udostępnione w treści regulaminu!
podsumowanie
• jakie umowy i przedmioty umów zawierane są w sieci internetowej:
• umowy związane z dostarczeniem produktu [fizyczny obiekt] -> UPK
 • umowy związane z dostarczeniem produktu i założeniem konta klienta -> UPK+
UŚUDE
• umowy związane z dostępem do treści cyfrowych i założenie konta -> UPK (ALE:
szczegółowa regulacja!) + UŚUDE
• umowy związane z samym kontem klienta -> UŚUDE
• modele informacyjne:
• UPK / UŚUDE
• odstąpienie od umowy w odniesieniu do treści cyfrowych
• regulamin usługi w UŚUDE
wyk. 11 konsument w obrocie cyfrowym część druga
informacje handlowe
DEFINICJA: informacja handlowa - każda informacja przeznaczona bezpośrednio lub pośrednio
do promowania towarów, usług lub wizerunku przedsiębiorcy lub osoby wykonującej zawód,
(…) z wyłączeniem informacji umożliwiającej porozumiewanie się za pomocą środków
komunikacji elektronicznej z określoną osobą oraz informacji o towarach i usługach niesłużącej
osiągnięciu efektu handlowego pożądanego przez podmiot, który zleca jej rozpowszechnianie,
w szczególności bez wynagrodzenia lub innych korzyści od producentów, sprzedawców i
świadczących usługi;
CECHY: informacja handlowa jest wyraźnie wyodrębniana i oznaczana w
sposób niebudzący wątpliwości, że jest to informacja handlowa. Zawiera: oznaczenie
podmiotu, jego dane identyfikacyjne
wyraźny opis działalności (elementy oferty)
wszelkie informacje dot. odpowiedzialności i jej ograniczeń
co się dzieje, kiedy informacja handlowa jest niezamówiona?
jak uregulować spam?
opt-in
• rozsyłanie komunikacji elektronicznej
za uprzednią zgodą odbiorcy
• niedopuszczalny już pierwszy kontakt
• „double opt-in”
• marketing „za zezwoleniem”
(permission marketing)
opt-out
• rozsyłanie komunikacji elektronicznej
do momentu sprzeciwu odbiorcy
tzw. marketing przerywający)
• konieczna aktywność odbiorcy
• generalny, jednostkowy
• prawo UE
• -> soft opt-in: wykorzystanie istniejącej bazy klientów (Art. 13 ust. 2 dyrektywy 2002/58/WE)
• -> decyzja państwa członkowskiego, który mechanizm wybrać (np Portugalia opt-out, Niemcy:
opt-in)
niezamówiona informacja handlowa
Art. 10. [Niezamówiona informacja handlowa]
1. Zakazane jest przesyłanie niezamówionej informacji handlowej skierowanej do
oznaczonego odbiorcy będącego osobą fizyczną za pomocą środków
komunikacji elektronicznej, w szczególności poczty elektronicznej
2. Informacjęhandlową uważa się za zamówioną, jeżeli
odbiorca wyraził zgodę na otrzymywanie takiej informacji, w
szczególności udostępnił w tym celu identyfikujący go adres
elektroniczny.
3. Działanie, o którymmowa w ust. 1, stanowi czyn
nieuczciwej konkurencji w rozumieniu przepisów ustawy, o
której mowa w art. 9 ust. 3 pkt 1.

niezamówiona informacja handlowa

1. informacja handlowa
2. skierowana do oznaczonego odbiorcy, będącego osobą fizyczną
3. za pomocą środków komunikacji elektronicznej (w tym poczty)
4. brak zgody odbiorcy na otrzymywanie takiej wiadomości

niezamówiona informacja handlowa - środki komunikacji elektronicznej

niezamówiona informacja handlowa - zgoda odbiorcy
art. 4 UŚUDE: Art. 4. 1. Jeżeli ustawa wymaga uzyskania zgody usługobiorcy, to zgoda ta:
1) nie może być domniemana lub dorozumiana z oświadczenia woli o innej treści,
2) może być odwołana w każdym czasie.
czy usługobiorca = odbiorca niezamawianej informacji handlowej?
podanie adresu e-mail do celów związanych z finalizacją transakcji handlowej?
Informację handlową uważa się za zamówioną, jeżeli odbiorca wyraził zgodę na otrzymywanie
takiej informacji, w szczególności udostępnił w tym celu identyfikujący go adres elektroniczny.
milczenie odbiorcy (opt-out?)

(prawie) pozytywny przykład prośby o zgodę:

niezamówiona informacja handlowa - współczesne problemy
reklama kontekstowa: skierowana do określonej osoby podczas odwiedzania strony internetowej.
Automatyczne systemy prezentują reklamy w zależności od zawartości strony.
reklama behawioralna: jest sposobem wykorzystywania informacji dotyczących historii
wyszukiwania w celu grupowania użytkowników pod względem zainteresowań i udostępniania
reklam opartych na tych zainteresowaniach.

mikrotargetowanie - co to jest?

mikrotargetowanie - co to jest?
Profilowanie odbiorcy (użytkownika) odbywa się na podstawie (m.in.!):
danych przekazywanych przez samych użytkowników (np. informacje profilowe, interakcje,
publikowane treści);
informacji pochodzących z obserwowania aktywności użytkowników na Facebooku i poza nim:
metadane (czas spędzany na stronie, urządzenie, adres IP, lokalizacja), informacje o
wyszukiwaniach zebrane przez ciasteczka Facebooka i piksel umieszczony na zewnętrznych
stronach;
danych z innych usług należących do Facebooka: Messengera, Whatsappa, płatności;
informacji zebranych przez partnerów biznesowych Facebook i brokerów danych, np. Acxiom i
Datalogix (do 2018).
niezamówiona informacja handlowa
1. informacja handlowa
2. skierowana do oznaczonego odbiorcy, będącego osobą fizyczną
3. za pomocą środków komunikacji elektronicznej (w tym poczty)
4. brak zgody odbiorcy na otrzymywanie takiej wiadomości

podsumowanie
model ochrony konsumenckiej: czy odbiorca = konsument?
model oparty jest na ochronie swobody wyboru konsumenta
ratio legis: unikanie (sztucznego) szumu komunikacyjnego, manipulacji, presji,
zakłócania ciągu decyzyjnego, itd..
informacja handlowa może być przekazywana wyłącznie wtedy, gdy konsument
sobie tego zażyczy [gdy zainicjuje komunikację] ochrona prywatności konsumenta?
czym jest informacja handlowa:
definicja z perspektywy celowościowej [osiągnięcie pożądanego rezultatu po
stronie przedsiębiorcy] wymóg oznaczenia odbiorcy wymóg zgody odbiorcy
problem współczesnych technologii [reklamy kontekstowe, behawioralne,
mikrotargetowanie]

UŚUDE
UPK
model informacyjny

 ochrona swobody wyboru konsumenta

definicja informacji handlowych
sposób ich przekazywania
model ochrony konsumenckiej
współczesne problemy technologiczne

Wyk.12 zbiorowe interesy konsumentów

ustawa o ochronie konkurencji

i konsumentów
przedmiot ochrony: interes publiczny rozumienie ilościowe czy jakościowe?
SN: wyrok z 16 października 2008 r., III SK 2/08: ”liczba podmiotów dotkniętych skutkami
praktyki ograniczającej konkurencję jest nieistotna z punktu widzenia dopuszczalności
zastosowania ustawy antymonopolowej”
ALE: wyrok SOKiK z dnia 4 lutego 2015 r., XVII Ama 163/11, w którym SOKiK stwierdził, że
Prezes UOKiK nie realizował interesu publicznego w decyzji uznającej za porozumienie
ograniczające konkurencję stanowisko Naczelnej Rady Lekarskiej zakazujące lekarzom
przepisywania leków homeopatycznych. Sąd uznał, że interes publiczny polega na leczeniu
pacjentów za pomocą metod i środków zgodnych z aktualną wiedzą medyczną (czyli nie
tylko interes publiczny zorientowany ekonomicznie!)
zakaz stosowania niedozwolonych wzorców umów
zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów
ochrona pośrednia (ochrona konkurencji)

wzorce umów
regulacja ogólna:
art. 384 § 1 k.c.: Ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy w szczególności ogólne warunki
umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem
umowy.
§2: W razie gdy posługiwanie się wzorcem jest w stosunkach danego rodzaju
zwyczajowo przyjęte, wiąże on także wtedy, gdy druga strona mogła się z łatwością
dowiedzieć o jego treści. Nie dotyczy to jednak umów zawieranych z udziałem
konsumentów, z wyjątkiem u m ó w p o w s z e c h n i e zawieranych w
drobnych, bieżących sprawach życia codziennego.

regulacja konsumencka:
art. 385[1] § 1 k.c.: Postanowienia u m o w y z a w i e r a n e j z konsumentem
nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób
sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco, naruszając jego interesy niedozwolone
postanowienia umow ne ). N i e dotyczy to postanowień ok reślających główne
świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w
sposób jednoznaczny.
§3: Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść
konsument nie miał rz e c z y w i s te g o w p ł y w u . W szczególności odnosi się to do
postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez
kontrahenta.
1) postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta
2) to postanowienie (!) jest sprzeczne:
A. z dobrymi obyczajami
B. i (!) narusza rażąco interesy konsumenta ale nie jest to postanowienie dot. głównych
świadczeń stron
A. np ceny/wynagrodzenia
4) o ile zostało to sformułowane w sposób jednoznaczny
5) to postanowienie jest nieuzgodnione indywidualnie:
A. konsument nie miał rzeczywistego wpływu na jego treść, np, był to wzorzec umowy!
1) postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta
• essentialia negoti
• świadczenie główne: cena, wynagrodzenie
• ale tylko wtedy, gdy jest sformułowane w sposób jednoznaczny
• perspektywa: modelowy konsument
2) to postanowienie (!) jest sprzeczne z dobrymi obyczajami
3) SN: naruszenie równowagi kontraktowej (np. SN z 13.07.2005 r., I CK 832/04, LEX nr 159111
oraz SA w Warszawie z 9.05.2013 r., VI ACa 1433/12, LEX nr 1335769 i z 17.04.2013 r., VI
ACa 1096/12, LEX nr 1335762)
4) SN: „Z dobrymi obyczajami kłóci się zatem takie postępowanie, którego celem jest
zdezorientowanie konsumenta, wykorzystanie jego niewiedzy lub naiwności, ukształtowanie
stosunku prawnego z naruszeniem zasady równości stron. Chodzi więc o postępowanie, które
potocznie jest rozumiane jako nieuczciwe, nierzetelne, sprzeczne z akceptowanymi standardami
działania” (Wyrok SN z 8.06.2004 r., I CK 635/03)
5) TS: „nie jest konieczne, by koszty obciążające konsumenta na mocy postanowienia umownego
miały względem niego istotny ekonomiczny wpływ w świetle kwoty danej transakcji, lecz
nierównowaga ta może wynikać z samego faktu wystarczająco poważnego naruszenia
sytuacji prawnej, w której konsument, jako strona danej umowy, znajduje się (…), czy to w
postaci ograniczenia treści praw, które (…) przysługują mu na podstawie tej umowy, czy to
przeszkody w ich wykonywaniu, czy też nałożenia na niego dodatkowego obowiązku, którego
nie przewidują normy krajowe” (Wyrok TS z 16.01.2014 r., C-226/12; zob. też wyrok TS z
14.03.2013 r., C-415/11)
1) dobry obyczaj -> (tylko) rażące naruszenie interesów konsumenta:
1) TS: tylko poważne naruszenie (zob. np wyrok TSUE z dnia
16 stycznia 2014
r., C-226/12, Constructora Principado SA v. José Ignacio Menéndez Álvarez)
1) SA w Warszawie: interes rozumiany szeroko: „jako interesy konsumenta należy zaś
rozumieć nie tylko niekorzystne ukształtowanie jego sytuacji ekonomicznej, ale interes
ten może się także wyrażać w niewygodzie organizacyjnej, stracie czasu, nierzetelnym
traktowaniu czy naruszeniu prywatności konsumenta”(wyrok SA w Warszawie z
27.06.2006 r., VI ACa 1505/05)
2) SN: dodatkowy wysiłek organizacyjny, naruszanie prywatności: wyroki SN z 6.10.2004
r., I CK 162/04, LEX nr 141336 i z 13.07.2005 r., I CK 832/04, LEX nr 159111
3) SN: „w rozumieniu art. 385[1] § 1 k.c. «rażące naruszenie interesów konsumenta»
oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w
określonym stosunku obligacyjnym” (wyrok SN z 13.07.2005 r., I CK 832/04)
4) TS: badanie istnienia znaczącej nierównowagi nie może sprowadzać się do
ekonomicznej oceny o charakterze kwotowym, na podstawie porównania całkowitej
kwoty transakcji będącej przedmiotem umowy z kosztami, którymi obciążono
konsumenta w drodze omawianego postanowienia (C-226/12, Constructora Principado
SA v. José Ignacio Menéndez Álvarez)
Kontrola abstrakcyjna - oderwana od konkretnego stosunku prawnego
Kontrola incydentalna - podstawa prawna ko stosowania w konnkretnej umowie
Kontrola abstrakcyjna od 2016 r. abstrakcyjna administracyjna
art. 23a UOKIK: Zakazane jest stosowanie we wzorcach umów zawieranych z konsumentami
niedozwolonych postanowień umownych, o których mowa w art. 3851 § 1 ustawy z dnia 23
kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny.
zbiorowe interesy konsumentów
ratio legis: dopełnienie ochrony konsumenckiej [granica między prawem prywatnym i
publicznym]
To przekonanie, że problem ochrony praw konsumentów nie jest tylko kwestią ochrony jednostki na
wypadek pojedynczego sporu, u którego genezy leży naruszenie interesów jednostki, oznacza
pojawienie się wątku aksjologicznego ujmującego kwestię ochrony konsumentów jako
dowartościowanie mniejszościowej grupy ludności. Ochrona w takim wypadku nie wiąże się z
konkretną sytuacją indywidualną, lecz z zagrożeniem abstrakcyjnym. To powoduje, że
czasem uważasię tego rodzaju. instrumenty prawne za leżące na granicy prawa prywatnego i
publicznego, a w każdym razie wymagające synchronizacji tych dwóch gałęzi prawa. Do
klasycznych instrumentów związanych z ochroną interesu kolektywnego należą działania
organizacji i stowarzyszeń polegające na występowaniu w sformalizowanym postępowaniu
sądowym, w interesie grupy osób” (tak E. Łętowska, Europejskie Prawo..., 2004, s. 399).

dyrektywa 98/27/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 19 maja 1998 r. o nakazach zaprzestania

szkodliwych praktyk w celu ochrony interesów konsumentów
relacja: przedsiębiorca - konsument
art. 24 ust. 1 UOKIK:
Zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.
• czym jest interes konsumentów?
• potrzeba ukształtowania lub też osiągnięcia takiego stanu rzeczy, który z punktu
widzenia osoby odczuwającej daną potrzebę jest dla niej korzystny.
• określona relacja między możliwością zaspokojenia potrzeb konsumpcyjnych obywateli a
oceną tych możliwości od strony indywidualnych korzyści, jakie przynoszą one
konsumentom.
• czym są zbiorowe interesy konsumentów?
1) podejmowane przez przedsiębiorcę działanie ujawnia się w obrocie konsumenckim,
2) nie odnosi się do indywidualnych przypadków, ale charakteryzuje
stan relacji związanych z pewną zbiorowością konsumentów
decyzja Prezesa UOKiK, RGD-5/2006
1. pojęcie zbiorowych interesów konsumentów należy formułować w sposób abstrakcyjny - jeżeli
potencjalną daną praktyką przedsiębiorcy może być dotknięty każdy konsument w
analogicznych okolicznościach, to ma miejsce naruszenie zbiorowych interesów • SN w wyroku
z dnia 29 maja 2001 r., I CKN

2. 1217/98, OSNC 2002, nr 1, poz. 13;

ze zbiorowym interesem mamy do czynienia, gdy zachowanie przedsiębiorcy nie dotyczy interesów
poszczególnych osób, których sprawy mają charakter jednostkowy, indywidualny i niedający
się porównać z innymi, lecz wpływa niekorzystnie na interesy potencjalnie nieokreślonego kręgu
konsumentów, których sytuacja jest identyczna i wspólna dla całej, licznej grupy obecnych i
przyszłych kontrahentów przedsiębiorcy • SOKiK w wyroku z dnia 13 stycznia 2009 r., XVII
Amc 26/08, niepubl.
1. "z uwagi na fakt, iż na praktykę Spółki mógł być narażony każdy konsument
- abonent ITI Neovision, do którego zostało skierowane przez Spółkę pismo o zmianie warunków
umowy - wystąpiło naruszenie zbiorowych interesów konsumentów. Bezprawne działanie Spółki
nie dotyczyło bowiem interesów poszczególnych osób, których sprawy miały charakter
jednostkowy, indywidualny i niedający się porównać z innymi, lecz mieliśmy do czynienia z
naruszonymi uprawnieniami szerokiego kręgu usługobiorców, których sytuacja była identyczna
i wspólna dla całej, licznej grupy kontrahentów ITI”
• Prezes UOKiK w decyzji z dnia 26 kwietnia 2013 r., nr DDK-2/2013;
2. "Zbiorowy interes realizuje się w tym wypadku przez fakt, że potencjalnie wszyscy konsumenci,
zarówno ci aktualni, jak i przyszli mogli lub potencjalnie mogą być dotknięci naruszeniem -
działania spółki odnosiły się zatem do zbiorowości konsumentów - dla których skutek praktyk
był wspólny" • decyzja Prezesa UOKiK z dnia 1 sierpnia 2013 r., nr RKR-20/2013;
1. "Jeżeli potencjalną daną praktyką przedsiębiorcy może być dotknięty każdy konsument w
analogicznych okolicznościach, to ma miejsce naruszenie zbiorowych interesów" • wyrok
SOKiK z dnia
2. 13 stycznia 2009 r., XVII Ama 26/08, Dz. Urz. UOKiK Nr 2, poz. 13); zbiorowy interes
konsumentów występuje: "Jeśli zachowanie nie dotyczy interesów poszczególnych osób, których
sprawy mają charakter jednostkowy, indywidualny i nie dający się porównać z innymi, lecz
wpływa niekorzystnie na interesy potencjalnie nieokreślonego kręgu konsumentów, których
sytuacja jest identyczna i wspólna dla całej, licznej grupy obecnych i przyszłych kontrahentów
przedsiębiorcy" • decyzja prezesa UOKiK z dnia 3 października 2013 r., nr RBG-28/2013);
• praktyka naruszająca zbiorowe interesy konsumentów: godząca w zbiorowe interesy
konsumentów, sprzeczna z prawem lub dobrymi obyczajami przedsiębiorcy, np.:
• naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej,prawdziwej i pełnej informacji;
• nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji;
• proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom tych
konsumentów ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie
cech tych konsumentów lub proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich
charakteru.
art. 24 uokik
• praktyka: naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i
pełnej informacji;
• naruszenie obowiązku informacyjnego (wynikającegonp z innej
ustawy!)
• skierowane do nieograniczonego kręgu konsumentów (charakter praktyki
wymierzony w zbiorowość, a nie jednostkę)
ratio legis: "Prawo do rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji jest jednym z fundamentalnych
praw każdego konsumenta, a brak takiej informacji uniemożliwia mu swobodę oceny i wyboru
najkorzystniejszej oferty, ograniczając tym samym wolność jego decyzji rynkowych” (TSUE,
sprawa C-18/88 GB-Inno-BM)
• praktyka: proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają
potrzebom tych konsumentów ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji
w zakresie cech tych konsumentów lub proponowanie nabycia tych usług w
sposób nieadekwatny do ich charakteru.
• proponowanie nabycia usług (które nie odpowiadają potrzebom)
• proponowanie nabycia usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru
ratio legis: wzmocnienie ochrony konsumentów, pewności prawnej i dodatkowa ochrona w
sytuacjach “misseling”
• praktyka: nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej
konkurencji;
• stosowanie praktyki uznanej za nieuczciwą praktykę rynkową
(UPNPR)
• jeśli jest wymierzona w zbiorowe interesy konsumentów ratio legis: sens obu regulacji (i
kolizja, zob. art. 25 UOKIK)

- nieuczciwe praktyki rynkowe

wprowadzanie w błąd
• definicja: działanie wprowadzające w błąd, jeżeli działanie to w jakikolwiek sposób powoduje
lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy,
której inaczej by nie podjął.
• np. rozpowszechnianie nieprawdziwych/prawdziwych informacji, nieprawidłowe,
manipulacyjne oznaczenie produktu/usługi, przemilczenie niektórych informacji
(problem zaniechania!), nieprzestrzeganie kodeksu dobrych praktyk,
agresywne praktyki rynkowe
• definicja: jeżeli przez niedopuszczalny nacisk w znaczny sposób ogranicza lub może ograniczyć
swobodę wyboru przeciętnego konsumenta lub jego zachowanie względem produktu, i tym
samym powoduje lub może powodować podjęcie przez niego decyzji dotyczącej umowy, której
inaczej by nie podjął.
• np. każdy rodzaj wykorzystania przewagi wobec konsumenta, w szczególności użycie
lub groźbę użycia przymusu fizycznego lub psychicznego, w sposób znacznie
ograniczający zdolność przeciętnego konsumenta do podjęcia świadomej decyzji
dotyczącej umowy.
zbiorowe interesy konsumentów
1. praktyka
powtarzalność (inaczej niż UPNPR)+ zachowanie
2. bezprawność
sprzeczność z prawem, dobrymi obyczajami, zas. współ. społecznego
3. godząca w zbiorowe interesy konsumentów
Nie jest zbiorowym interesem konsumentów suma indywidualnych interesów konsumentów.
wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 10 lipca 2008 r. (sygn. VI ACa 306/08).
ochrona zbiorowa

wzorce umów praktyki