Modyul 102

WMSU-ISMP-GU-001.
00
Effective Date: 7-DEC-2016
YUNIT 1: BISYON, MISYON, MITHIIN AT LAYUNIN

_________________________________________________________________
Aralin 1
PANIMULA
Bawat organisasyon, kapisanan maging mga pamantasan ay mayroong bisyon, misyon,

tunguhin at layunin (VMGO) na isinasaisip at isinasapuso. Ito ang nagsisilbing direksyon nais
patutunguhan kaya napakahalagahang maging malinaw ang mga ito sa bawat kasapi upang
magkaroon sila ng iisang landas na tatahakin.
Ang Pampamahalaang Pamantasan ng Kanlurang Mindanao (WMSU) ay mayroon ding

inilahad na VMGO na nararapat lamang na sa simula pa lang ay maunawaan na ng mga kasapi
nito, lalo na ang mga mag-aaral at guro ng Pamantasang ito. Lahat ng mga kolehiyo ay
mayroong iisang bisyon at misyon na batay din sa Bisyon at Misyon (BM) ng ating pamantasan.
Ngunit bawat kolehiyo ay may mayroong magkakaibang mithiin at layunin na nakaangkla
naman sa BM ng WMSU.
1
WMSU-ISMP-GU-001.00
Mga Layunin
Pagkatapos ng talakayan, ang mag-aaral ay inaasahang:
1. Naipaliliwanag sa sariling pag-unawa ang VMGO ng pamantasan.
2. Nakapagbibigay ng sariling paraan kung paano maisasagawa ang mga bagay na nakalahad
sa VMGO ng pamantasan.
3. Nasasabi ang kahalagahan ng pagkakaroon ng WMSU ng sariling VMGO.
4. Naisasaulo at naisasapuso ang bisyon, misyon ng WMSU, mithiin at layunin ng kolehiyo.
BALANGKAS NG PAKSA
Aralin 1: Bisyon, Misyon, Mithiin at Layunin (VMGO)
1.1 Bisyon ng WMSU
1.2 Misyon ng WMSU
1.3 Mithiin ng Kolehiyong Kinabibilangan
1.4 Layunin ng Departamentong Kinabibilangan
2
WMSU-ISMP-GU-001.00
SUBUKIN NATIN!
Panuto: Batay sa ating naging talakayan sa VMGO, gumawa ng poster na nagpapakita ng estado
ng WMSU sampung (10) taon mula ngayon. Maaaring digital o manual ang inyong gagawing
poster.
Rubrik ng gawain:
Kategory 10 puntos 6 puntos 3 puntos Iskor

a
Kalinawan Napakalinaw ng Malinaw ang mensahe ng Hindi malinaw ang
ng mensaheng nabuong poster ngunit mensaheng
mensahe ipinaparating ng may kulang na element. ipinaparating ng
nabuong poster. nabuong poster.
Lay –out Magkakaugnay Magkakaugnay ang mga Walang kaugnayan
at Disenyo ang mga grapikong ginamit ngunit ang mga grapikong
grapikong ginamit hindi masyadong ginamit at magulo
na nagbibigay ng mahusay ang ang mga disenyo
3
WMSU-ISMP-GU-001.00
isang kahulugan pagkakadisenyo
PAG-ISIPAN MO!
Upang mas lalong mapahusay ang VMGO ng ating pamantasan, bumuo ng isa pang
bisyon at misyon ng ating pamantasan at mithiin at layunin ng inyong kolehiyo na sa iyong
palagay ay mahalagang makamit para sa lalong pagpapahusay ng kalidad ng edukasyon
tatamasahin ng mga mag-aaral na WMSU.
______Bisyon___________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
______Misyon___________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
______Mithiin___________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_layunLayunin___________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
4
WMSU-ISMP-GU-001.00
MAGBASA AT MAGNILAY-NILAY
Aralin 1 : Bisyon, Misyon, Mithiin at Layunin
WMSU Bisyon
Ang Pampamahalaang Pamantasan ng Kanlurang Mindanao ay magiging sentro ng

kahusayan at pangunahing institusyon sa paglinang ng mga kakayahang pantao at pananaliksik
sa bansa at sa mga rehiyon ng Timog-Silangang Asya nang may pagkilala ng mga bansa sa
daigdig.
WMSU Misyon
Linangin ang isipan at moral na aspekto ng tao at makapagpabunga ng mga mag-aaral na

mahusay na sinanay, nilantad sa pag-unlad, at tumatanaw sa hinaharap bilang propesyunal na
may kakayahang teknikal para sa sosyo-ekonomiko, pulitikal at teknolohiya na pag-unlad ng
rehiyon at ng bansa. Pagsisiskapan nitong palawakin ang tagapagpauna ng karunungan at ang
mga tulong nito sa lipunan sa pamamagitan ng pananaliksik sa teknolohiya at mga agham
pampisikal at panlipunan
MGA MITHIIN SA KOLEHIYO NG MALALAYANG SINING
a. Maging sentro sa Pagpapahusay sa larangan ng Sining sa Komunikasyon at Humanidades

gayundin sa mga agham panlipunan ng Kanlurang Mindanao, ng bansa at ng global na
kumunidad.
b. Masanay ang mga mag-aaral na maging produktibong mamamayan at may sapat na kabatiran
sa kanilang tungkulin at pakikilahok sa komunidad, global na nakatutugon sa mga isyung
nakaaapekto sa kanila, sa bayan at sa komunidad.
c. Maiangat ang kakayahang ng mga mag-aaral sa bawat programa upang maihanda sila sa
makabagong mundo ng paggawa para sa mas mabuti at kapaki-pakinabang na kalidad ng
buhay.
d. Makapagbibigay ng oportunidad sa mga mag-aaral na malinang ang kakayahang
pangkomunikasyon at pagkamalikhain.
e. Makalilikha ng mga makabagong panlipunang siyentipiko na may kakayahan at hitik sa
mataas na panlipunang responsibilidad ayon sa kani-kanilang larangan ng espesyalisasyon
upang makatugon sa pangangailangan ng iba’t ibang lokal at global na komunidad.
f. Mapalakas ang kultura, moral, pisikal at ang kahalagahang ispiritwal ng mga mag-aaral sa
pamamagitan ng tamang pag-akay sa pagbibigay payo, interaksyon at inter-cultural dialogue.
g. Mabigyang gabay ang mga mag-aaral na makagawa ng mga awtput sa pananaliksik at
ekstensyon na may kaugnayan sa kanilang larangan o espesyalisasyon.
h. Maibahagi ang kaalaman tungkol sa “gender sensitivity” at “eco-friendly environment” ng
mga mag-aaral upang magkaroon ng pangkalahatang panlipunang kabatiran sa lahat ng
sitwasyon.
5
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 1
Panuto ; Ipaliwanag ayon sa sariling pag-unawa ang Bisyon at Misyon ng WMSU.
BISYON :
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
____
MISYON
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
Panuto : Magbigay ng halimbawa ng senaryo sa bawat
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
____
6
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 2
Panuto ; Magbigay ng halimbawa ng senaryo na nagpapakita ng isinasaad ng bawat mithiin ng
inyong Koehiyo.
Senaryo A :
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
Senaryo B :
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
Senaryo C :
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
Senaryo D :
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
Senaryo E :
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
7
_______________________________________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
YUNIT 2
EKOKRITIKAL NA MGA KAISIPAN/ TEORYA ( CMO 2 s. 2 019)

___________________________________________________________________
Aralin 2
Panimula
Sa paligid na ating ginagalawan, naging kapuna-puna ang mga

suliraning pangkapaligiran na hindi nabibigyan ng kaukulang atensiyon. Isa
na rito ang maruming paligid natin, mga gawaing ilegal at mga sunod-sunod
na mga sakuna at kalamidad na nagaganap sa ating paligid. Subalit, ano nga
ba ang naging sanhi nito? Sino ang may gawa ng lahat ng ito? Paano ito
masosolusyunan? Ito ang mga tanong na naging palaisipan sa ating lahat na
hanggang ngayon ay nananatili pa rin sa ating isipan. Ito ang dahilan kung
bakit ang iba nating mga mamamayang nagmamalasakit ay nagsagawa ng
mga hakbang upang mabigyan ng kasagutan ang mga umiiral na
katanungan.
Sa araling ito ay masisipat ang tungkol sa mga batayang kaalaman ng

ekokritisismo, mga teoryang pampanitikan na may kaugnayan sa
ekokritisismo at ang mahalagang papel nito sa kalikasan. Ang nakikitang
mga suliraning pangkalikasan ang nagbunsod sa mga manunulat na
kumatha ng mga akdang pampanitikan gaya ng tula, sanaysay, awit, at
kuwento upang maipabatid sa sangkatauhan ang mga daing ng mga taong
may pagmamalasakit sa kalikasan at maipamulat sa kanila ang
katotohanang, marami na sa ating mga kalikasan ang patuloy nang
nasasalanta na kadalasa’y mga tao rin ang siyang may gawa bukod sa
nangyayaring mga sakuna at kalamidad. Ito na rin ang dahilan kung bakit
dapat pag-aaralan ang tungkol sa ekokritisismo.
8
WMSU-ISMP-GU-001.00
Mga Layunin
Pagkatapos ng pagtatalakay, ang mag-aaral ay inaasahang ;
1. Nabibigyang depinisyon ang ekokritisismo.
2. Naipaliliwanag ang mga batayang kaalaman sa ekokritisismo.
3. Natatalakay ang mga bagong teoryang pampanitikan at ang kaugnayan nito

sa ekokritisismo.
4. Naiuugnay ang sariling karanasan tungkol sa mahalagang papel na

ginagampanan ng ekokritisismo sa kalikasan.
5. Nakapagbibigay ng sariling opinyon tungkol sa iba’t ibang pananaw sa

kahalagahan ng ekokritisismo .
6. Napahahalagahan ang ekokritisismo bilang isa sa mga disiplina na dapat

mapag-aaralan at matututuhan.
________________________________________________
Balangkas ng Paksa
I- Yunit 1 – Ang Ekokritikal na Kaisipan / Teorya
Aralin 1 : Etimolohiya, Kahulugan at Kaligiran ng Ekokritisismo
1.1. Mga Kaligirang Kaalaman sa Ekokritisismo
1.2. Bagong Teoryang Pampanitikan
9
WMSU-ISMP-GU-001.00
SUBUKIN NATIN !
A. Ayon sa iyong mga naobserbahan sa paligid, ano-ano ang mga suliraning

pangkapaligiran na ating hinaharap? Magbigay ng mga napapanahong isyu
tungkol dito.
__________________
_______________________ ______________________
_______________________ _______________________
_______________________ _______________________
_________ _______________________
_______________________ ______________________
___________
Mga suliraning
pangkapaligiran
______________________ ______________________
_______________________ _______________________
_______________________ _______________________
_______________________ _______________________
_______________________ _______________________
_______________________ _______________________
_______ _______
10
WMSU-ISMP-GU-001.00
PAG-ISIPAN MO !
PANUTO : Pag-isipang mabuti at ipaliwanag ang ipinahihiwatig sa

ilustrasyon .
Ekokritisismo
Kalikasan Tao
11
WMSU-ISMP-GU-001.00
RUBRIKS
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon, talata at sanaysay.
Pamantayan Kaukulang Puntos Marka
1.Sistematiko at malinaw na pagkalahad 5
2.Kaangkupan sa nilalaman ng paksa 4
3.kaayusan sa pagkalahad 4
4.Kalinisan sa pagsulat 2
KABUUAN 15
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsagot ng mga pagsasanay .
1.Malinaw ang pagkalahad ng detalye. 5
3. Nasunod nang wasto ang panuto 3
4.Kalinisan at kaayusan sa pagsulat 2
KABUUAN 10
12
WMSU-ISMP-GU-001.00
ARALIN 1 – ETIMOLOHIYA,KAHULUGAN AT
KALIGIRAN NG EKOKRITISISMO
1.0. ANG EKOKRITISISMO
Ayon kay Prof. Cheryll Burgess Glotfelty (1996), ang unang nagtambal sa dalawang
salitang nabanggit na nagpapahalaga sa kaugnayan ng panitikan at kalikasan, tinukoy niya rito ang
maraming mga sanaysay na tumatawag ng pansin sa mga tao patungkol sa importansya ng
pangangalaga sa kalikasan . Nang dahil dito, siya ay namuno sa pagkatatag ng “ Samahan para sa
pagsusulong ng pag-aaral sa panitikan at kalikasan.”
Kasama din sa taong ito si Harold Fromm sa paglalathala ng kauna-unahang “Klasikong

anotolohiya ng mga piyesang pampanitikan” na may pagtuon sa kalikasan. Mula rito, ang teorya
ng ekokritisismo ay sumibol. Maituturing itong bagong teorya ng panitikan, kultura at kalikasan.
Binigyang-tuon dito ang pandaigdigang krisis sa kalikasan sa pamamagitan ng panitikan na
naglalahad ng detalyeng mga di kanais-nais na kaganapan sa kultura at pisikal na kapaligiran dahil
walang pakundangang pagpapalalo ng tao sa ating kalikasan.
1.1. MGA BATAYANG KAALAMAN SA EKOKRITISISMO
Sinasabing, mahalagang ugnayan ang relasyon ng tao at ng kalikasan. Ang mga ito ay
maihahalintulad sa iisang katawan, na kung ang isang bahagi nito ay masasaktan, ang ibang
bahagi nito ay maaapektuhan din. Sa totoo lang, ang tao at ang kalikasan ay tuwirang
magkakaugnay dahil sa mga panitikang umiiral, pasalita man o pasulat. Ang panitikang ay
maituturing na repleksiyon ng lipunan at umiiral na kultura. Ang umiiral na lipunan at kultura nito
ay kasama sa pisikal na kapaligirang humuhulma ng panitikan. Samakatuwid, hinuhulma ng
panitikan ang lipunan at kultura kung kaya, dapat ang lipunan ay matututo mula sa panitikan.
Ang ekokritisismo ay isang dulog na nakaangkla sa paghihinuhang may ugnayan ang pisikal
na kapaligiran sa panitikan. Sa pagsusuri maging sentro ang kalikasang nasa mundo sa halip na sa
tao lamang. Ayon kay Glotfelty (1996), tinatawag ding Green Studies ang ekokritisismo na
parehong nangangahulugang isang kritikal na dulog sa pagbasa ng panitikan. Bilang isang bagong
kilusan, ang ekokritisismo ay nagsimula sa Estados Unidos noong huling taong 1980 at noong
1990, sa United Kingdom umusbong ang Green Studies (Barry, 2009). Si Glotfelty ang kanilang
nakilalang tagapagtatag nito kasama si Harold Fromm, isang editor sa kanilang koleksiyon ng mga
sanaysay na pinamagatang, “ The Ecocriticism Reader: Landmarks in Literary Ecology”.
1.2. BAGONG TEORYANG PAMPANITIKAN
Ang ekokritisismo ay pinaikling anyo ng Ecological Literary Criticism na nagtatanghal

sa kalikasan hindi lamang bilang teksto, kundi isang indibidwal na may sariling entidad at may
malaking papel bilang protagonist ng akda. Nagmula
13 ito sa mga salitang Griego na oikos at
kritos. Ayon kina Glotfelty at Fromm, ang oikos ay kalikasan na siyang pinakamalawak na
tahanan at ang kritos ay ang tagapaghatol sa kaladad at integridad o karangalan ng akda na
nagtataguyod sa kanilang diseminasyon (Freen, 2015).
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWIN NATIN !
14
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 1
A.Panuto : Gumawa ng sariling Slogan na may kinalaman sa Ekokritisismo. At ipaliwanag

ang ipinahihiwatig nito.
Slogan :
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
____________________________________________________________
GAWAIN 2
B. Panuto : Magtala ng mga impormasyon tungkol sa kahalagahan ng pag-aaral ng

ekokritisismo.
15
WMSU-ISMP-GU-001.00
KAHALAGAHAN NG EKOKRITISISMO
__________________________ ______________________ _________________________

__________________________
_______________ ______________________ _________________________
__________________________ ______________________ _________________________
__________________________ ______________________ _________________________
__________________________ ______________________ _________________________
__________________________ ______________________ _________________________
__________________________ ______________________ _________________________
__________________________ ______________________ _________________________
__________________________ ______________________ _________________________
__________________________ ______________________ _________________________
__________________________ ______________________ _________________________
__________________________ ______________________ _________________________
__________________________ ______________________ _________________________
__________________________ ______________________ _________________________
___________ ______________________ ____________
C. Panuto : Magbigay ng iyong konsepto tungkol sa ekolohiya at kritisismo.
Ekolohiya Kritisismo
_________________________ _____________________________
_________________________ _____________________________
_________________________ _____________________________
_________________________
___________________________ ______________________________
___________________________ ______________________________
________________________ ______________________________
_
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
GAWAIN 3
PANUTO : Sagutin ang mga sumusunod na tanong ayon sa sariling pag-unawa. Ilapat ito sa
nakalaang espasyo ng T-chart.
16
WMSU-ISMP-GU-001.00
Tanong Sagot
1.Sa anong paraan nakaaapekto ang karunungan sa

relasyon ng tao at kalikasan ?
2.Ano ang kaugnayan ng pag-aaral ng panitikan sa

agham ng ekolohiya?
3. Paano naiuugnay ang ekokritisismo sa tao at

kalikasan ?
4. Bakit mahalagang pag-aaralan ang tungkol sa

ekokritisismo ?
RUBRIKS
17
WMSU-ISMP-GU-001.00
1.Sistematiko at malinaw na pagkalahad ng 5

detalye
3. Pagsunod sa tuntuning panggramatika 4
KABUUAN 15
KABUUAN 10
KABANATANG PAGSUSULIT
EEBAALWASYON BALWASYON
18
WMSU-ISMP-GU-001.00
Pangalan : ______________________________ Petsa : _____________

Kurso at Taon: ______________________________ Marka : _____________
PANUTO : Hanapin sa loob ng kahon ang tamang sagot at isulat ito sa nakalaang patlang ng bawat
bilang.
Ekokritisismo
Barry (2009) Gerrard Genette
William Rueckert kritisismo
Henry David Thoreau ekokritiko
Hitesh Parmar Green Studies
Prof. Cheryll Burgess Glotfelty lipunan at kultura
Harold Fromm Jonathan Bate
Ekolohiya Walden of Life in the Woods
__________________________ 1. Ang tawag sa pag-aaral ng ugnayan o interaksiyon sa pagitan ng mga

hayop, halaman at kalikasan.
__________________________ 2. Ang teknikal na katumbas ng mga salitang “puna”, “saloobin” o
“persepsyon”.
__________________________ 3. Tinukoy niya ang maraming mga sanayasay na tumatawag ng pansin sa
sangkatauhan hinggil sa kahalagahan ng pagpapahalaga sa kalikasan.
__________________________ 4. Ay siyang gumamit ng salitang “histoire” para sa pabula o kuwento.
__________________________ 5. Ito ang maituturing na bagong teorya ng panitikan, kultura, at kalikasan.
__________________________ 6. Isang makata na bumuo ng tambalang salsangkatuhanitang “ ecopoetics
“ .
__________________________ 7. Ito ay kasama sa pisikal na kapaligirang humuhulma ng panitikan.
___________________________8. Ayon sa kaniya, sa pagsusuri, magiging sentro ang kalikasang nasa mundo
sa halip na sa tao lamang.
___________________________9. Ang ekokritisismo ay tinatawag ding ____________ na kapwa
nangangahulugang isang kritikal na dulog sa pagbasa ng panitikan.
__________________________ 10. Isang editor sa koleksiyon ng mga sanaysay na may pamagat na “The
Ecocriticism Reader: Landmarks in Literary Ecology”.
__________________________ 11. Ang tagapagtatag ng ekokritisismo at nakapagsabing, sa pagdulog na
ekokritisismo, interdisiplinaryo ang pag-aaral sa akda.
__________________________ 12. Para sa kanila, ang kalikasan ay umiiral bilang isang likha na may sariling
buhay.
___________________________13. Ayon sa kaniya, ang buhay na walang kalikasan at buhay na walang
panitikan ay halos imposible .
___________________________14. Ayon sa kaniya, kapag ang tao ay nabigong matuto mula sa kanyang
kalikasan, siya hindi lubos na nabubuhay.
___________________________15. Ito ay nagpapaliwanag na ang kariwasaan dala ng makabagong
pamumuhay ay hindi sapat upang masabing lubos na ang buhay dahil ang tunay na kaligayahan ay nasa
kalikasan, pagtulong sa sarili at ang pagkasiya sa mga simpleng bagay na nasa kalikasan mismo.
EKOKRITISISMO BILANG INTERDISIPLINARYO

( CMO 2 s. 2019)
19
WMSU-ISMP-GU-001.00
____________________________________________________________________________
Aralin 3
Panimula
Nabanggit na sa nakaraang aralin ang kahalagahan ng ekokritisismo sa kalikasan.

Ang ekokritisismo bilang disiplina ay maaari ring maiuugnay sa iba’t ibang larang upang
mas mauunawaan pa nang lubos kung ano ang papel na gagampanin nito sa iba pang
disiplina gaya ng sikolohiya, agham, antropolohiya, panitikan at iba pa.
Sinasabing,
Sinasabing, ang panitikan ang na repleksyon ng isang lipunan. Ito ay
ay maituturing
karaniwan nang tumatalakay sa mga bagay na nagaganap at maaari pang magaganap sa
isang pamayanan. Inilalarawan dito ang tungkol sa pinagmulan o nakaraan ng isang
partikular na bagay, kung paano namumuhay ang mga tao noong unang panahon at kung
anong mga bagay ang nakapagpapaligaya sa mga tao na ayon sa kanilang mga pinapangarap
sa hinaharap (Hufana e al. 2018).
Sa araling ito, matatalakay ang kaugnayan ng ekokritisismo sa iba’t ibang larang

gaya ng kultural-antropolohiya, sosyolohiya, araling pampanitikan at iba pang disiplina.
Samakatuwid, ang mga akdang nag-ugat sa kanunu-nunuan at manatiling buhay sa bagong
salinlahi ay nagtataglay ng mga kaalamang patungkol sa lipunang pinag-ugatan nito at
gayondin naman ng kariktan at may dalang kaalaman na kailangan sa lipunan sa patuloy
nitong pakikipamuhay sa mundo.
Mga Layunin
Pagkatapos ng pagtatalakay, ang mga mag-aaral ay inaasahang ;
1. Naipaliliwanag ang kaugnayan ng ekokritisismo sa iba’t ibang larangan ;
a. Kultural-antropolohiya
b. Sosyolohiya
c. Araling Pampanitikan
d. Iba pang larang
2. Naibibigay ang sariling pananaw tungkol sa ;

a. interkoneksyon ng kalikasan at kultura.
b. Kalikasan bilang protagonist sa mga akdang panitikan
c. Ang ekokritisismo sa pagdalumat ng panitikan.
Balangkas ng Paksa
II- Aralin 2 – Ugnayan ng Ekokritisismo

20 sa Iba’t ibang Larangan
2.1. Ekokritisismo at Kultural-Antropolohiya

WMSU-ISMP-GU-001.00
_________________________________________________________________________________
SUBUKIN NATIN !
A. PANUTO : Ayusin ang mga letra upang matukoy ang iba’t ibang disiplina na
maiuugnay sa ekokritisismo.
1. M K O S R I O I K I S E T -
2. O H T A O Y A L O I N P R -
3. A Y O I O L S H Y O S -
4. N I N A T I K A P -
5. R L U T L K A U -
PAG-ISIPAN MO !
21
WMSU-ISMP-GU-001.00
A. PANUTO : Ayon sa iyong napag-aralan hinggil sa ekokrirtisismo, gumawa ng sariling Poster-

Slogan na may kinalaman sa ugnayan ng ekokritisismo sa iba’t ibang larang. At ipaliwanag ito ayon
sa sariling pananaw.
Halimbawa : Ekokritisismo at Sining.
3. Kalinisan at kaayusan sa pagsulat 2
KABUUAN 10
Ang iyong sagot:
B- PANUTO : Bumuo ng komposisyon o sanaynay tungkol sa interkoneksiyon ng ekokritisismo

sa kalikasan at kultura.
RUBRIKS
22
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon, talata o sanaysay.

WMSU-ISMP-GU-001.00
23
WMSU-ISMP-GU-001.00
ARALIN 2 – UGNAYAN NG EKOKRITISISMO SA IBA’T IBANG LARANG
2.1 . EKOKRITISISMO AT KULTURAL- ANTROPOLOHIYA
Ayon kay Horace (c.13 B.C., Arts Poetica ad Pisones), ang Panitikan ay may layuning
mag-aliw at magturo. Nagsisilbing daan ang kasiyahang dulot ng panitikan sa lipunan sa
pakikipag-ugnayan ng tao sa Maykapal samantalang ang kaalamang dulot ng akda ay maging ng
tao sa kanyang pakikipag-ugnayan sa kapwa at kanyang kapaligiran sa kalahatan.
Masasalamin sa maraming panitikang lumaganap sa tradisyong pasulat maging sa

tradisyong oral kung paano nakikipag-ugnayan ang mga tao sa lipunan o kapaligiran. Sinusuri
ang ugnayan ng tao at kalikasan na naging bahagi ng panitikan sa lente ng ekokritisismo. Ang
mga tema ng pagbubunyi ng kalikasan at pagbibigay-babala ng mga panganib sa kalikasan na
mababanaag sa panitikang-bayan ay maisasanib din dito. Ito ay sa kadahilanang, ang
pagsusuring gamit ang ekokritisismo, pag-aaral ng kultura at antropolohiya at iba pang teoryang
pampanitikan ay interdisiplinaryo at higit na mas malalim ang pagpapakahulugan sa mga akdang
pampanitikan na pumapaksa sa kalikasan.
2.2 . INTERKONEKSIYON NG KALIKASAN AT KULTURA
Sinasabing, masasalamin ang kultura ng lipunan kung paano sila nakikipag-ugnayan sa

kapwa-tao at sa mga di tao o kalikasan sa mga panitikan. Dito, masusuri mula sa panitikan gamit
ang metapora ng wika kung ano ang ugnayang namamayani sa tao at ng kalikasan, kung ito ba’y
kanyang ipagbubunyi o kaya’y mailalagay sa panganib .
Totoong ang panitikan at kultura ay sadyang may ugnayan. Ang ganitong konsepto ay
ipinaliwanag nina Gesdorf at Mayer (2006). Ayon sa kanila, hindi maaaring maipaghiwalay ang
pag-aaral ng kultura at panitikan. Ang pagpapaliwanag tungkol sa ugnayang kalikasan at kultura
ay magbibigay-daan sa pagiging interdisiplinaryo ng ekokritisismo.
2.3. EKOKRITISISMO AT SOSYOLOHIYA
Ang panahong tag-init na nararanasan ng bansa na dulot ng pagkasira ng kalikasan ay

paksang nakababahala sa larang ng agham, ekonomiya, politika, antropolohiya, at iba pang
24
ahensiya ng pamahalaan na may tungkulin sa pangangalaga ng kalikasan gaya ng Department of
Environment and Natural Resources (DENR). Gayunpaman, ang mga manunulat ay may
malaking maitutulong sa paglutas ng usaping tungkol sa kalikasan sa tulong ng mga akdang
pampanitikan para maipabatid at maipaunawa ang etikal na pangangalaga sa kalikasan sa mga tao
WMSU-ISMP-GU-001.00
25
WMSU-ISMP-GU-001.00
Binibigyang-halaga sa dulog ekokritisismo ang kalikasan na makikita sa akda

nang sagayon, ang konsepto ng kahalagahan ng kalikasan ay mabigyang-pokus ng mga
mag-aaral at guro na nagtuturo ng panitikan. Ayon sa nakasaad sa artikulo ni Larson
(2012) na pinamagatang, “The Cosmopolitanization of Childhood: Eco-Knowledge in
Children’s Eco-Edutainment,” ang pagpapabatid ng mga kaalamang manghimok sa mga
kabataan para makisangkot sa pagligtas ng mundo mula sa mga sakuna sa pamamagitan
ng pag-analisa ng mga aklat-pambata na pangkalikasan.
2.6. ANG EKOKRITISISMO SA PAGDALUMAT NG PANITIKAN
Sa papel ni John Iremil E. Teodoro (2012), kanyang ginamit ang salitang “Bagong
luma” upang mabigyang kahulugan ang ekokritisismo bilang dulog sa pagdalumat ng
mga akdang pampanitikan na magtatanghal ng kalikasan bilang bida sa isang akda.Ito ay
nangangahulugan na ang pangkalikasang isyu ay maaaring luma subalit, bago pa lamang
lumilitaw ang pagpupunyagi na mabigyang-pokus ang mga nasabing isyu sa mga
panitikan. Nangangahulugan din itong mga lumang akda na nilapatan ng bagong
perspektiba sa nakapaloob na isyu dito. Hindi na lingid sa ating kaalaman na ang mga
panitikang-bayan ng bawat lugar sa larawan tungkol sa kung paano ang pakikipag-
ugnayan ng tao sa kalikasan. Lumang isyu, subalit hindi nabigyang-halaga ang seguridad
na pangangailangan ng inang kalikasan laban sa mga taong mapangwasak.
26
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWIN NATIN !
GAWAIN 1
PANUTO : Ipaliwanag ang ugnayan ng mga sumusunod na disiplina sa konsepto ng
ekokritisismo.
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Ekokritisismo at
______________________________________________________________________________
Antropolohiya
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Ekokritisismo at
_____________________________________________________________________________
Sosyolohiya
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Ekokritisismo at Panitikan
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
27
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 2
PANUTO : Magbigay ng iba pang mga disiplina na maaaring maiugnay sa ekokritisismo at ipaliwanag
ito.
DISIPLINA PALIWANAG
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
____________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
___________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
____________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
____________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
____________________________________________
28
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 3
PANUTO : Ipaliwanag ang mahalagang papel na ginagampanan ng ekokritisismo batay sa ipinakitang
larawan.
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
29
WMSU-ISMP-GU-001.00
PANUTO : PANUTO : Isulat ang salitang TAMA sa nakalaang patlang kung ang salitang
may salungguhit ay tugon sa ibinigay na pahayag. At kung ito’y mali, ibigay ang tamang sagot
________________________________ 1. Ang panitikan ay repleksyon ng isang lipunan.

________________________________ 2. Pinapalagay na ang mga panitikang pasulat ay maaaring
suriin, hindi lamang sa pagtatampok sa tao bilang aktor kundi pagtatampok naman sa kalikasan bilang
pangunahing protagonist ng mga akda.
________________________________ 3. Dahil disiplinado ang pagsusuri gamit ang ekokritisismo,
papasok din ang pag-aaral ng kultura at antropolohiya, agham panlipunan at kasaysayan at iba pang
teoryang pampanitikan upang higit na mas malalim ang pagpapakahulugan ng mga akdang pampanitikan.
________________________________ 4. Magiging tulay ang dulog-antropolohikal upang matuhog
ang interkoneksyon ng kalikasan at kultura sa mga akdang pampanitikan.
_________________________________5. Ayon kay Mayer (2006), napansin nina Glotfelty at Fromm
na hindi gaanong binibigyang-pansin ng literature ang pandaigdigang krisis ng ekolohiya.
_________________________________6. Ayon kay Mishra (2010), ang dulog ay maaaring unibersal na
modelo.
_________________________________7. Binigyang-diin ni Chander Pahar ( 2008), ang pagsisiwalat
ng mga kaalamang manghikayat sa kabataan upang makisangkot sa pagligtas ng mundo mula sa mga
sakuna sa pamamagitan ng pag-aanalisa ng mga aklat-pambata na pangkalikasan.
_________________________________8. Ayon kay Zaft (2016), inilalahad sa kanyang akda ang
mahalagang papel ng panitikan sa pagtamo ng maayos na buhay sa pamamagitan ng pamumuna upang
humamon at magpabago sa uri ng ugnayan ng tao at ng kalikasan.
_________________________________9. Sa papel ni Gesdorf (2012), ginamit niya ang salitang
“Bagong luma” upang bigyang kahulugan ang ekokritisismo bilang dulog sa pagdalumat ng mga akdang
pampanitikan na magtatanghal ng kalikasan bilang bida sa isang akda.
________________________________10. Ayon kay Paz V.M. binigyang-diin ng ekokritisismo hindi
lamang ang harmonya ng sangkatauhan at kalikasan, bagkus pag-uusapan din ang kapahamakan ng
kapaligiran dala ng mga pagbabagong naganap likha ng tao.
_________________________________11. Binigyang-diin ni Fromm (1996), sa kanyang papel na, “
Speculating on the Ecological Literacy of Ecopoetry in a Third World Nation” , ang malaking papel ng
edukasyon sa pagkakaroon ng eco-literacy.
_________________________________12. Si Santos (2011) ang nagsabi na ang tao ang sumusugat o
nananakit sa kalikasan.
_________________________________13. Manipestasyon ng ugnayan ang wika, isip at kapaligiran
sapagkat nasa impluwensya ng wika kung paano iniisip ng tao ang kanyang mundo. Umuusbong sa
ugnayang ito ang tinatawag na wika ng ekolohiya .
_________________________________14. Ipnaliwanag ni Wendel (2010), ang ekokritisismo ay ang
pag-aaral ng panitikan at kapaligiran mula sa interdisiplinaryong pananaw kung saan ang lahat ng mga
agham ay pinagsama-sama upang suriin ang kapaligiran.
_________________________________15. Naniniwala si Beyer (2009), na higit may makukuhang
pakinabang sa pagbibigay ng higit na atensyon sa ugnayan ng wika at ekolohiya mula sa
pakikipagtulungan ng larang ng lingguwistika sa larang ng antropolohiya, sosyolohiya, agham, politikal
at maging sa sikolohiya.
30
WMSU-ISMP-GU-001.00
RUBRIKS

ng detalye
KABUUAN 15
KABUUAN 10
31
WMSU-ISMP-GU-001.00
WIKA NG EKOLOHIYA
____________________________________________
Aralin 4
Panimula
Sinasabing, malaki ang naging tungkulin ng wika sa kapaligiran. Sapagkat,

wika ang maituturing na pinakamahalagang sangkap at ugnayan sa
pakikipagkapwa-tao. Malaki ang tungkulin nito sa pakikipag-unawaan at
pakikisalamuha ng tao sa kanyang tahanan, paaralan, pamayanan at lipunan
(Hufana et al. 2018). Sa kabilang banda, ang nagbibigay ng pundamental na mga
pangangailangan ng tao ay ang kapaligiran at mga likas na kalikasan sa palibot.
Ipinaliwanag naman ni Dobie (2012), ekokritisismo ang tawag sa pag-aaral ng

panitikan at kapaligirang mula sa interdisiplinaryong pananaw na kung saan,
ipinagsama-sama ang lahat ng mga agham para pag-aaralan at susuriin ang
kapaligiran at magpapalitan ng kaisipan sa posibleng solusyon upang maitama ang
sitwasyong pangkapaligiran sa kasalukuyan. Sa lagay na ito, ang halaga ng
ekolohiya sa panitikan ay hindi lamang umiiral bilang bahagi ng interdisiplinaryong
prinsipyo sapagkat umaalingawngaw rin ito sa disiplina ng pag-aaral ng wika.
32
WMSU-ISMP-GU-001.00
MGA LAYUNIN
MGA LAYUNIN
33
WMSU-ISMP-GU-001.00
SUBUKIN NATIN !
Ayon sa iyong napag-aralan tungkol sa kahalagahan ng wika sa kapaligiran, magtala ng

sariling pananaw tungkol sa wika at ekolohiya.
WIKA EKOLOHIYA
1. 6.
2. 7.
3. 8.
4. 9.
5. 10.
Ipaliwanag sa sariling opinyon kung paano nagkakaugnay ang

wika at ekolohiya.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
34
WMSU-ISMP-GU-001.00
PAG-ISIPAN MO!
PANUTO : Ibigay ang iyong opinyon tungkol sa ipinakikita sa larawan. Bumuo ng talata
tungkol dito.
_______________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
35
WMSU-ISMP-GU-001.00
RUBRIKS
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon,talata at sanaysay .
1. Sistematiko at malinaw na pagkalahad 5

ng detalye
2. Kaangkupan sa nilalaman ng paksa 4
KABUUAN 15
KABUUAN 10
36
WMSU-ISMP-GU-001.00
WIKA NG EKOLOHIYA (CMO 1 s. 2019)
3.1. HIGAONON: WIKANG KAKAMBAL NG KALIKASAN
Ang salitang Higaonon ayon kay Levita (1996), ay galing sa salitang “gaon” na ang ibig
sabihin ay “bundok”. Sa pinaikling salita ito ay “taong-bundok” o “taong tagabundok”.
Nagmula sa tatlong mahahalagang kataga ang pangalan ng pangkat – higa (buhay), gaon
(bundok) at onon (tao) ayon sa UNAHI Mindanao. Samakatuwid, ito ay ang mga taong
namumuhay sa buhay na bundok. Sa ibang banda naman, ang higa ay binukid na salita na may
kahulugang “pinagkukutaan” at ang non naman ay taguri sa “taong taga-itaas” ayon sa papel
ni Tangian (2010).
a. ) Lumad
Lumad ang taguri sa isang taong “isinilang at nabuhay sa iisang lugar”. Ang pangkat ng
Higaonon ay bahagi ng 18 pangkat na etnolinggwistikong Mindanaon at hindi naging Islam. Sa
mga kapatagan na sila dating naninirahan, subalit, ayon sa kasaysayan, sila ay sapilitang
tumungo sa pusod ng kagubatan dahil na rin sa kalupitan ng tao at modernisasyon. Ito ay
pinaniniwalaang, ang mga Higaonon ay binubo ng walong pangkat na nasa mga lugar ng
Bukidnon, Misamis Oriental, Agusan del Norte, Agusan del Sur at Lanao.
b.) Wika ng Kapayapaan
Sa tuwing binabanggit ang wikang Higaonon, ang sinuman sa kanila ay palaging

inaalala ang mga nakaukit na kataga sa salasila (batas ng pangkat), ang “Bungkatol Ha
Bulawan Daw Nang Ka Tasa Ha Lana” na pinakamataas na tunguhin ng bawat katutubo sa
lahing ito. Ito ay nagpapahalaga sa kanilang pagkakaisa at kapayapaan. Ang pag-ibig at
pagpapahalaga sa kapwa ang isinasaad sa bawat titik nito upang makamit ang katahimikan at
masayang buhay. Maihahambing ito sa Bibliya ng mga Kristiyano.
c.) Kultura
Sinasabing, kapilas ng dinanas ng iba pang Lumad na pawing nasa kabundukan sa

Mindanao ang kasaysayan ng mga Higaonon. Ito ang kadahilanang kung bakit kailangang
bigyang-pansin ang kanilang wika. Ang mga pamayanang malayo sa sentro ng sibilisasyon sa
kapatagan sa ibaba ang kanilang kinakatawan. Malinaw na matatagpuan sa kanilang wika na
nagbibigay pansin sa yaman ng lupa na sumasakop sa kanilang daigdig at tubig sa mga ilog na
nasa kanilang paligid ang yaman ng kanilang kultura .
37
d.) Pamuhat /Ipu (Ritwal para sa kapayapaan)
WMSU-ISMP-GU-001.00
38
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWIN NATIN !
GAWAIN 1
PANUTO : Magbigay ng mga patunay hinggil sa Higaonon bilang kakambal ng kalikasan.
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_________________
____________________ ____________________
____________________ ____________________
____________________ ____________________
____________________ ____________________
____________________ ____________________
____________________ ____________________
____________________ ____________________
____________________ Higaonon bilang kakambal ____________________
____________________ ng kalikasan, ____________________
____________________ ____________________
____________________ ____________________
____________________ ____________________
____________________ ________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
39
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 2
PANUTO : Ayon sa natutuhan, magbigay ng konsepto na nagpapaliwanag tungkol sa wika ng
ekolohiya.
WIKA NG EKOLOHIYA
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
________________________________ ________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
________________________________ ________________________________
GAWAIN 3
40
WMSU-ISMP-GU-001.00
PANUTO : Ayon sa napag-aralan, magtala ng impormasyon tungkol sa Higaonon ayon sa mga

sumusunod ;
A. Pagkakakilanlan
________________________________________
H ________________________________________
________________________________________
I ________________________________________
________________________________________
________________________________________
G ________________________________________
________________________________________
A ________________________________________
O B. Wika ng Kapayapaan
_______________________________________
_______________________________________
N _______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
O _______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
N
C. Kultura
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
D. Daigdig
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
KARAGDAGANG GAWAIN
41
WMSU-ISMP-GU-001.00
Magsaliksik !
1. Ano ang Antropocene ?

_______________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________
2. Ipaliwanag ang Tao vs. Kalikasan

_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
3. Ipaliwanag ang Kultura vs. Kalikasan

_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________
_______________________________________________________
4. Ipaliwanag ang Industriyalisasyon vs. Kalikasan

_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______
5. Ano ang Ecomafia?

_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______
42
WMSU-ISMP-GU-001.00
I- PANUTO : Isulat ang salitang TAMA sa nakalaang patlang kung ang salitang may
salungguhit ay tugon sa ibinigay na pahayag. At kung ito’y mali, ibigay ang tamang sagot
_____________________________________1. Sa pananaw ng Hiligaynon, ang buong pangkat ay

isang pamilya na dapat subaybayan ng mga Datu sa pamamagitan ng mapayapang paraan.
_____________________________________2. Ang Gabunan ay ang tawag sa ritwal para sa
kapayapaan .
_____________________________________3. Ang konsepto ng “Datu” ay ang pagpapahalaga sa
isang nakatatandang kasapi ng tahanan at hindi sa aspektong panrelihiyon.
_____________________________________4. Ang alpabetong Higaonon ay may 20 na tunog o
ponema.
_____________________________________5. Ang Aliw-iw ay isang insektong pandapit-hapon na
may babalang darating na hindi kanai-nais na balita.
II- Panuto : Hanapin sa kolum B ang sagot ng kolum A. Isulat lamang ang titik sa patlang bago
ang bilang.
A B
______________ 6. Apusaw a. taong pinag-aalayan ng ritwal.

______________ 7. Binaki b. saling-bibig na mga kaugalian at pananampalatayang
Higaonon
______________ 8. Ipuan c.asamblea ng piyestang kultural
______________ 9. Kaamulan d. halamang namumulaklak na kulay puti at may
malapad na dahon tulad ng gabi
______________10. Gitamod e. isang uri ng suman na niluto mula sa mais na dilaw.
III – Panuto : Ayusin ang mga letra upang matukoy ang tamang salita ng isinasaad ng bawat
pahayag. Isulat ang iyong sagot nakalaang patlang.
NUPAUKN 11. Lahing pinagmulan. __________________________
GUNBNIA 12. Isang punongkahoy na maliit na tila niyog. __________________________
SDUSDU 13. Magbungkal ng lupa. __________________________
TLOUP 14. Maliit na puno na may dagtang ginagamit

sa panghuhuli ng isda. _________________________
UAYTGA 15. Uri ng punong saging na pataas ang bunga. _________________________
43
WMSU-ISMP-GU-001.00
RUBRIKS
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsusulat ng komposisyon, talata at sanaysay .

ng detalye
KABUUAN 15
KABUUAN 10
YUNIT 2
Ang Ekokritisismo at mga Anyong Pampanitikan ( CMO 2 s. 2019)
44
WMSU-ISMP-GU-001.00
_______________________________________________________________________________
Aralin 5
PANIMULA
Ang pag-unlad ng panitikan sa ating bansa ay nakasanayan nang sipatin sa

pamamagitan ng pagtatapat ng iba’t ibang genre ng panitikan sa kalagayang
panghistorikal. Ngunit, nang dahil sa pagbabago ng takbo ng panahon at paglikha ng
mga iba’t ibang makabagong teknolohiya, naging hamon para sa mga manunulat ang
kanilang pagsisikap na maipamalas ang ugnayan ng panitikan sa bayan,kultura, sa
mamamayan, at sa kalikasan.
Sa kabilang banda, ang panitikan ay isang likhang-isip, isang bunga ng

pagsasanib ng imahinasyon ng manunulat at ng maraming bagay (Tolentino at Reyes,
1984). Sa konseptong ito, ipinakikita rito na ang mga manunulat ay may mahalagang
papel sa pagbibigay-anyo ng panitikan dahil sila ang aktibong nakikisangkot sa paggawa
ng kanilang likhang-isip. Tungkulin nilang mabigyan ng kaayusan ang kasalimuotan ng
buhay at tinutulungan nito ang mga taong madalumat ang mahirap na reyalisasyon ng
buhay. Bukod sa nabanggit, ang bawat sangay nito ay may tungkuling pinanghahawakan
hindi lamang bilang akdang pampanitikan at dokumentasyon ng kasaysayan ng lipunan,
kundi maipakita ang kakulangan sa pagpapahalaga ng mga tao sa kalikasan. Ang
ipinahihiwatig ng ganitong konsepto ay ang pagtugon ng ekokritisismo sa mga akdang
pampanitikan o bahagi ng ekokritisismo.
45
WMSU-ISMP-GU-001.00
MGA LAYUNIN
1. Natukoy ang iba’t ibang uri ng ekokritisismo.
2. Naipaliliwanag ang kaugnayan ng ekokritisismo at panitikan.
3. Naipaliliwanag ang mahalagang tungkulin ng panitikan sa ekokritisismo.
4. Napahahalagahan ang tungkuling ginagampanan ng panitikan sa ekokritisismo.
5. Nakapagsusulat ng sariling kathang pampanitikang may kaugnayan sa ekokritisismo.
_____________________________________________________
BALANGKAS NG PAKSA
YUNIT 2 - Ang Ekokritisismo at mga Anyong Pampanitikan
Aralin 1 – Uri ng Ekokritisismo
1.1 . Pagtatanong sa Representasyon at Pagsulat ng Kalikasan
1.2 . Ang Ekokritikal na mga Isyu at Tanong
SUBUKIN NATIN !
46
WMSU-ISMP-GU-001.00
I- PANUTO : Bumuo ng mga salita sa salitang EKOKRITISISMO .
EKOKRITISISMO
II- PANUTO : Bilugan ang mga iba’t ibang anyong pampanitikan na kabilang sa
ekokritisismo.
K U W E N T O S R
B Q J I M D F A V
L X Y V Z T L L K
A W I T H U D A P
L D E G K L O M N
U T G I S A X A F
B M L H V K P T S
A E Y C F N R I K
P S A N A Y S A Y
PAG-ISIPAN MO !
47
WMSU-ISMP-GU-001.00
A. PANUTO : Mag-isip at magtala ng mga patunay hinggil sa mahalagang tungkuling

ginagampanan ng panitikan sa ekokritisismo.
1.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
_______________
2. ____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
_______________
3.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
_______________
4. ____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
_______________
5. ____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
_______________
RUBRIKS
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon, talata at sanaysay .
48
WMSU-ISMP-GU-001.00

ng detalye
KABUUAN 15
KABUUAN 10
URI NG EKOKRITISISMO
49
WMSU-ISMP-GU-001.00
Sinasabing, analogo sa paghahanap ng representasyon ng kapaligiran ang

pagturing sa panitikan bilang wika ng ekokritisismo. Inilalahad sa mga aklat ang tuon ng
ekokritisismo gaya ng ; eko-kuwentong-bayan, eko-tula, eko-awit, at eko-pelikula. Ang
ekokritisismo ay bagong sangay ng panunuring pampanitikan. Ang paggamit nito ay
nangangailangan ng kaalaman sa pamamaraang batayan sa pagbasa ng tekstong
pampanitikan upang mabigyang linaw ang pag-unawa sa nilalaman ng teksto kung saan
isinagawa ang pagbasang ekokritikal.
1.1. PAGTATANONG SA REPRESENTASYON AT PAGSULAT

NG KALIKASAN
Ang pagbasa at pagsuri ng anumang tekstong hinggil sa kapaligiran at kalikasan

na gamit ang wika at tekstong pampanitikan ay naghahatid sa pagiging ekolinggwista at
ekokritiko ng isang indibidwal. Nangangahulugan lamang, na ang representasyon ng
kalikasan sa pagbibigay-halaga sa panitikan o sa wika sa lapit na nakapokus sa mundo ay
sa pamamagitan ng ginagampanang tungkulin ng kalikasan sa akdang pampanitikan
(Dobie, 2012). Datapuwat, ang paglilinaw sa kaibahan ng kalikasan at kapaligiran ay ang
unang hakbang sa pagbasa at pagsusuri ng mga akdang pampanitikan sa pananaw-
ekokritisismo.
Aralin 1.2. ANG EKOKRITIKAL NA MGA ISYU AT TANONG
Sinasabing, sa pagsasagawa ng pagsisiyasat ay may tinatawag na kritikal na gawain.

Ang pagiging kritikal ng isang kritiko ay nakasalalay sa masusi at malalim na pagbasa sa
isang akdang pampanitikan ayon sa larang ng ekokritisismo. Magsisimula ito sa
pamamagitan ng pag-alam at pagkilala hinggil sa mga natatanging isyu na may kinalaman
sa kalikasan at kaligiran. Ipinahayag ni Glotfelty (1996), ang iilang mga gabay na tanong
na nakapokus sa aspektong patungkol sa genre, ekolohiya, gender, institusyunal na gawi
(may kinalaman sa kalikasan) at iba pa.
GAWIN NATIN !
GAWAIN 1
50
WMSU-ISMP-GU-001.00
PANUTO : Sagutin ang mga sumusunod na tanong at isulat ang iyong tugon sa nakalaang
espasyo.
___________________________________________
___________________________________________
Ano ang mahalagang tungkulin ___________________________________________
ng panitikan sa ekokritisimo?
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
__________________________________________
Paano nakatutulong ang __________________________________________
mga akdang pampanitikan sa __________________________________________
pagpapahalaga ng kalikasan at __________________________________________
kapaligiran?
__________________________________________
__________________________________________
May kinalaman ba ang pag- __________________________________________

aaral ng panitikan sa __________________________________________
pagkakaroon ng kamalayan ng __________________________________________
tao sa kahalagahan ng __________________________________________
kalikasan? Bakit?
__________________________________________
__________________________________________
__________________________________________
Kung ikaw ay inatasang mamuno __________________________________________
sa inyong lugar, anong proyekto
ang iyong ilulunsad upang
__________________________________________
mapanatili ang kaayusan at __________________________________________
kalinisan nito? __________________________________________
__________________________________________
__________________________________________
Kung ikaw ay bibigyan ng __________________________________________
pagkakataon, paano mo __________________________________________
hikayatin ang mga kabataan na __________________________________________
pahalagahan ang kanilang __________________________________________
kapaligiran?
__________________________________________
GAWAIN 2
PANUTO : Kumatha ng sariling akdang pampanitikan gaya ng eko-kuwento , eko-sanaysay,
eko-tula o eko-pabula na may kinalaman sa katiwasayan at kaayusan ng
kapaligiran at kalikasan. (Pumili lamang ng isa)
51
_____________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
EBALWASYON 3
PANUTO : Sumulat ng isang sanaysay tungkol sa “ Nasa kamay ng mga Mamamayan ang
Pangangalaga ng Inang Kalikasan ”.
52
______________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
RUBRIKS

ng detalye
53
WMSU-ISMP-GU-001.00
KABUUAN 15
KABUUAN 10
ANG EKO-PANITIKAN SA EKOKRITISISMO
_________________________________________________________
Aralin 6
PANIMULA
Alinmang tekstong pampanitikan na tumatalakay tungkol sa kalikasan at

kapaligiran ay tinatawag na eko-panitikan. Bagamat hindi man lantad ang talakayan o
diskusyon hinggil sa isang partikular na akda, subalit, ang talinghaga o metapora ay
taglay naman nito para sa kalikasan at kapaligiran.
54
Ang ideyang ito ay pinalawig ni Dobie (2012) nang kanyang ipinahayag na ang
ekokritisismo ay eko-panitikang naglalahad ng pagkakaugnay ng akda sa kamalayan ng
WMSU-ISMP-GU-001.00
MGA LAYUNIN
1. Natutukoy ang iba’t ibang eko-panitikan sa ekokritisismo.
2. Natatalakay nang may pag-unawa ang bawat eko-panitikan sa ekokritisismo.
3. Nasusuri ang mensahe at implikasyong ipinahihiwatig ng bawat akdang pampanitikan.
4. Naisasapuso ang pagpapahalaga sa mensaheng ipinahihiwatig sa bawat akdang

pampanitikan.
55
WMSU-ISMP-GU-001.00
5. Nakalilikha ng sariling akdang pampanitikan na may kaugnayan sa pangangalaga sa

kapaligiran at kalikasan.
_______________________________________________________
BALANGKAS NG PAKSA
ARALIN 2 – ANG EKO-PANITIKAN SA EKOKRITISISMO
2.1. Eko-Alamat
a.) Alamat ng Kamya

b.) Alamat ng Corona Virus
c.) Alamat ng Lamok
d.) Alamat ng Ilog
e.) Ang Alamat ng Kagubatan
f.) Ang Alamat ng Sta. Maria
2.2. Eko-Pabula
a.) Si Mang Ambo at ang Gintong Isda

b.) Si kalabaw Bakulaw at si Petrang Kabayo
c.) Si Don, ang Asong Lakwatsero
d.) Ang Lobo at ang Magkaibigang Pusa at Maya
e.) Ang Leon at ang Aso
SUBUKIN NATIN !
A. PANUTO : Magbigay ng halimbawa ng mga sumusunod na akdang

pampanitikan na tumatalakay tungkol sa kalikasan at kapaligiran ;
1. _____________________________________
2. _____________________________________
A. 3. _____________________________________
TULA 4. _____________________________________
5. _____________________________________
56
B.
WMSU-ISMP-GU-001.00
1. _____________________________________
2. _____________________________________
ALAMAT 3. _____________________________________
4. _____________________________________
5. _____________________________________
1. _____________________________________
2. _____________________________________
KUWENTO /PABULA 3. _____________________________________
4. _____________________________________
5. _____________________________________
1. _____________________________________
2. _____________________________________
3. _____________________________________
SANAYSAY 4. _____________________________________
5. _____________________________________
PAG-ISIPAN MO !
Mag-isip ng mga patunay kung bakit ang mga akdang pampanitikan ay mahalaga sa
ekokritisismo.
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
57
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
RUBRIKS

ng detalye
KABUUAN 15
58
WMSU-ISMP-GU-001.00
KABUUAN 10
ARALIN 2- ANG EKO-PANITIKAN SA EKOKRITISISMO
2.1 . ANG EKO-ALAMAT
Ang alamat ay nagpapahayag ng kasaysayan ng mga tao. Ang mga daigdig na

ginagalawan ng mga tao sa kasalukuyan ay ang tagpuan ng mga alamat. Ito ay nagaganap
sa isang tiyak na lugar at nakapag-uugnay sa nakaraan at sa kasalukuyan (Semorlan et al.
2014). Ito ay maaaring nagpapasalin-salin sa iba’t ibang bibig mula sa isang henerasyon
tungo sa susunod pang henerasyon.
Ang alamat ay maituturing ding mga salaysay ng mga pangyayaring kahanga-

hanga na nagpasalin-salin lamang mula sa mga
59 naunang henerasyon at pinaniniwalaang sa
kadahilanang may pinagbabatayang kasaysayan (Webster, 1969). Ang diwa nito ay
itinuturing na makasaysayan sapagkat ito ay nauukol sa isang bagay, pook at mga
pangyayaring nagtataglay ng kabuluhang historikal. Ang pinakalayunin naman nito ayon
WMSU-ISMP-GU-001.00
2.2 . ANG EKO-PABULA
Ang pabula ay pawang kathang-isip lamang na mahirap mangyari o

sadyang hindi mangyayari . Subalit, ito’y nagsasaad ng magagandang aral na
nagsisilbing patunay o simulain sa buhay ng bawat nilalang. Ang salawikaing
“hampas sa kalabaw, sa kabayo ang latay” ay ang ipinahihiwatig nito, dahil
bagamat ang mga tauhan ay mga hayop, ito ay naman ay nagsasaad ng aral para sa
mga ta (Semorlan, et al. 2014).
Ang pabula ay maituturing na isang salaysay o kuwento na ang mga

pangunahing tauhan ay mga hayop. Ito ay bahagi ng kuwentong-bayan na
kadalasan ay sa mga bata ibinabahagi upang sila’y aliwin at makapagdulot ng aral.
Ang mga pangunahing tauhan na ginaganap ng mga hayop dito ay sumisimbulo sa
mga katangian at pag-uugali ng tao. Ayon kina Arrogante, Dizon, Maglagui at
60
Fregil (1991), ang halimbawa sa mga katangian ng hayop na kumakatawan sap ag-
uugali ng mga tao ay ang ahas sa pagiging taksil; unggoy na naglalarawan sa isang
taong tuso; pagong na naglalarawan sa pagiging mabagal o makupad; ang kalabaw
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWIN NATIN !
MGA PAGSASANAY SA EKO-ALAMAT
EKO-ALAMAT 1
PANUTO : Basahin ang teksto tungkol sa Alamat ng Kamya.
ANG ALAMAT NG KAMYA

(Mula sa Hiyas sa Pagbasa 4)
Noong unang panahon, sa isang liblib na nayon, may isang napakagandang

babaeng nakatira. Kamila ang kanyang pangalan. Maliban sa siya’y maganda, siya ay
napakamasunurin at napakabait ding anak ng mag-asawang magsasaka.
Bilang isang anak na masunurin, ang isa sa kanyang ginagawa sa tuwing umaga ay
ang pagsasalok ng tubig sa ilog. Ang kanyang tubig na naiigib ay isinasalin niya sa isang
banga na buhat-buhat niya tuwing siya ay tumutungo sa ilog. Napakalinaw ng ilog kung
kaya, siya’y nasisiyahan sap ag-iigib dito. 61
Isang araw, nang si Kamila ay muling magtungo sa ilog upang magsalok ng tubig,
gayon na lamang ang kanyang pagkabigla nang may dumating na isang lalaking may
WMSU-ISMP-GU-001.00
“Ako’y iyong binigla, at hindi ko alam ang aking sasabihin. Ni hindi ako
makapagpasya”, ang tugon ni Kamila.
“Bibigyan kita ng ilang araw upang ika’y makapag-isip. Sa susunod na linggo, sa

ganito ring oras ako’y maghihintay sa iyo rito. Kailangang kong malaman ang iyong
maging pasya”, ang sinabi ni Agos.
Nang dumating ang araw ng kanilang pagtatagpo, si Kamila ay nakapagpasya

na. Ipagtatapat na niya sa binate ang kaniyang tunay na nararamdaman. Naunang
dumating sa ilog si Agos. Nang sila’y magkita ni Kamila, agad na tinanong ni Agos kung
ano ang kanyang pasya. “Mahal din kita”, ang sagot ni Kamila.
Tuwang-tuwa si Agos sa kanyang narinig. Subalit, nang hahawakan at yayakapin

niya si Kamila, ang tubig sa ilog ay biglang tumaas. Tila, may kung anong buhawing
umiikot hanggang sa unti-unting lumapit ito sa katawan ni Agos. Maya-maya pa’y, unti-
unting nahigop ang buong katawan ng binata patungo sa ilalim ng ilog. At nang dahil
dito, naiwang nag-iisa si Kamila at umiiyak. Nanatili siyang nakaupo sa gilid ng ilog at
hinihintay ang pag-ahon ni Agos. Subalit,62umabot ng hapon at magdamag, ay hindi pa rin
bumabalik ang binata.
Simula noon, ay hindi na rin nakita si Kamila ng kanyang mga magulang. Halos
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 1.1 - Pagpapayaman ng bokabularyo
Basahin ang sumusunod na mga salita. Piliin ang kasaingkahulugan nito sa loob ng panaklong.
1. Lisanin ( iwan, yapusin, panatilihin, puntahan )

2. Patnubayan ( pag-aaralan, gagabayan, pahintulutan, susuriin)
3. Kalingain ( samahan, bantayan , amuhin, alagaan)
4. Paalipin ( palaguin, paunlarin, alilain, pagbuklurin )
5. Paratangan ( pangaralanan, pagbibintangan, paalalahanan, papayuhan)
GAWAIN 1.2 - Itala sa mga espasyo ng story map ang impormasyon sa binasang alamat.
Kasukdulan Tagpuan
________________________ _________________
________________________ _________________
________________________ Mga
_________________
________________________ Tauhan _________________
________________________ _________________
________________________ -------------------- ________________
________________________ --------------------
________________________ 63
--------------------
________________________ --------------------
________________________ --------------------
________________________ --------------
WMSU-ISMP-GU-001.00
Mensahe /Aral
________________________
________________________
Kakalasan
________________________
________________________
___________________________
________________________
___________________________
________________________
___________________________
________________________
___________________________
________________________
___________________________
________________________
___________________________
________________________
___________________________
________________________
___________________________
________________________
___________________________
________________________
___________________________
________________________
___________________________
________________________
___________________________
________________________
___________________________
Kaugnayan sa Ekokritisismo ________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
GAWAIN 2 Alamat 2
EKO-ALAMAT 2
Ang Alamat ng Kagubatan

Ni: Ariane B. Dulay
Noong unang panahon, wala ni isang puno o damo sa lupa. Wala pang
sangkatauhan at tanging mga diwata lamang ang nilikha ni Bathala at sila ay naninirahan sa
paraiso. Masaya at matiwasay ang kanilang pamumuhay roon. Isang araw nagpasyang
lumabas ng paraiso ang isang diwata, si Diwata Agubat, upang magliwaliw at pagmasdan
ang iba pang nilikha ni Bathala. Manghang mangha si Diwata Agubat sa kanyang nakikita.
Di nagtagal at nakaramdam sya ng pagkapagod at naghanap ng

mapagpapahingahan. Napadpad sya sa isa sa mga planeta na nilikha ni Bathala at sya ay
umidlip. Nang sya ay magising, nakaramdam sya ng panghihina at hindi na sya makaalis sa
lugar na iyon dahil tila hinihila sya nito pababa. Labis syang nanghina na naging sanhi ng
kanyang pagkamatay.
64
Samantala, hindi mapakali sa paraiso ang isa sa mga kapatid ni diwata Agubat na
si Diwatang Maria, kaya't sinundan nya si Agubat at hinanap, nang makita nya ang wala
nang malay na diwata sa isa sa mga planeta ni Bathala ay labis ang kanyang paghihinagpis.
Inilibing nya si Agubat at araw gabi syang lumuha at nagluksa. Di nagtagal, ang lupang
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 2.1. – Pag-unawa sa Pagbasa.
Punan ang graphic organizer ng mga sagot sa nakalaang espasyo nito.
Mahalagang pangyayari na pinagmulan ng Kagubatan

____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Pakinabang ng kagubatan Paano mo maipakita ang Kakintalan /mensahe

sa mga Tao pagpapahalaga sa ating ______________________
______________________ kagubatan? ______________________
___________________________ ______________________
______________________
___________________________
______________________ 65 ______________________
___________________________
______________________ ___________________________ ______________________
______________________ ___________________________ ______________________
______________________ ___________________________ ______________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
Kaugnayan ng alamat sa konsepto ng Ekokritisismo?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
GAWAIN 2.2
Bilang kabataan ng kasalukuyang henerasyon, ano-ano ang mga hakbang na iyong gagawin upang
mapangalagaan ang kagubatan . Ibibigay ang iyong tugon sa pamamagitan ng pagsulat ng talata tungkol
dito.
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
66
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO-ALAMAT 3
Ang Alamat ng Lamok

ni : Rodney G. Ebrole
Isa rin kaya kayo sa naaalibadbarang ingay gawa ng lamok na lilipad-lipad sa inyong
mga tenga? Ito rin kasi ang madalas na pinagsusungitan ng mga bata’t matatanda. Alam niyo ba
sabi ng mga matatanda, noong unang panahon hindi alam ng mga sinaunang tao ang tungkol sa
lamok, marahil wala silang nakikitang insekto na tulad nito. Katulad din ng pinagmulan ng wika
kung bakit dumami ang mga wika sa daigidig.
Hayaan ninyong dalhin ko kayo sa panahon kung kalian nagsimula ang alamat ng lamok,
kung bakit sumisipsip ng dugo at lilipad-lipad ang mga ito sa ating mga tenga na tila may nais
na ipinapahiwatig. Ganito ang simula ng kuwento.
Matagal nang panahon ang nakalipas, mula nang pinarusahan ng Diyos ang mga tao
dahil sa pagtatayo nila ng Torre. Inakala nila na kayang abutin ang langit at makita ang kanilang
kinikilalang Panginoon. Dahil sa iisa pa lamang ang wika mabilis na naihahatid ang mga
kaalamang nais iparating sa mga nasasakupan. Mapayapa at nagkakaisa ang mga tao kaya
madali lamang maisagawa ang anumang mithiin na nais nilang gawin. Ngunit, maaaring
malagay lamang sa kapahamakan ang lahi ng sangkatauhan kaya marahil ito ang dahilan kung
bakit ipinagkaloob ng Diyos ang iba’t ibang wika.
67 nagkakaintindihan, iba-iba ang mga salitang

Nagkagulo ang mga tao, sila’y hindi
lumalabas sa kanilang bibig. Sanhi nito, hindi na naipagpatuloy ang pagtatayo ng torre.
Tuluyang nagkawatak-watak ang mga tao at humiwalay sa kani-kanilang mga landas. Ang
karanasang iyon ang nagsilbing babala sa mga salinlahi upang sundin nang buong
WMSU-ISMP-GU-001.00
Lalong naging suwail ang mga kabataan, sila ay naging mausisa, anuman ang maisip ay
agad nilang gagawin nang hindi man lamang inaabala ang kapamahakang maidudulot nito.
Masyadong naging dikit sa mala mundong gawain ang mga kabataan. Ang nais lamang nila ay
magsaya buong araw, pagbabarkada, paglalaro at paglalakbay kahit ilang araw silang mawawala.
Kapag tinatawag ng kanilang magulang ay nagtatago o kaya nagbibingi-bingihan. Ang mga
pangaral ay hindi na pinakikinggan, hindi tumutulong sa mga gawaing bahay. Ang mga tungkulin
sa pamayanan ay kanilang sinusuway.
Bagamat malaki ang ipinagbago ng mga kabataan, ang kanilang mga magulang ay hindi
humihinto sa pananalangin at pagsasagawa ng mga alay upang ipadama sa Panginoon ang taus-
pusong pasasalamat sa mga biyayang pinagkaloob sa kanila at gayun din matanto ng mga kabataan
ang kamaliang kanilang ginagawa.
Muling namuo ang pangamba ng Diyos sa mga kabataang salat sa bait at diwa. Siya’y
nagsalita sa harap ng kanyang mga diwata. “Ang pagbigay ko ng iba’t ibang wika sa mga tao ay
sapat nang parusa upang sila’y hindi maging hangal. Ngunit may panibagong banta na naman sa
katapatan ng mga tao. Kung hindi ito susupilin higit pa ang maaaring mangyari.” Inutusan ng
Diyos ang Diwata ng mga hayop na bumaba sa lupa at bigyan ng karampatang parusa ang mga
kabataang hindi marunong gumalang sa mga magulang at kumilala ng Panginon. Agad-agad
bumaba ang Diwata at nag-isip ng kaparusahan. ”Aba! gagawa ako ng bagong uri ng insekto na
sasalamin sa kanilang pagkatao.
Biglang napansin ng mga taong nangulimlim ang kalangitan at biglang umulan ng

napakalakas hanggang magdamagan. Nagulat ang mga tao sa biglaang pagsungit ng panahon, isang
hindi pangkaraniwang pangyayari sa kanilang buhay. Sa halip na makiisa ang mga kabataan sa
pagdarasal, sila’y nagsipaglabasan at nagsipagligo
68 sa ulan ang saya’t habulan nila ay di
matatawaran.
Kinagabihan, maagang natulog ang mga kabataan, marahil sa pagod na kanilang nadarama.
WMSU-ISMP-GU-001.00
Ito na pala ang mga batang nagsipaglaho na naging lamok. Kailangan nilang tumawag ng
pansin at lumipad sa tainga upang ibulong ang nangyari sa kanila. Hanggat walang taong
makaiintindi sa kanilang mga sinasabi mananatili silang mga lamok hanggang sa mga susunod na
saling lahi. Iyan ang huling habilin sa kanilang ng Diwata.
Peste ang turing ng mga tao sa insektong ito na umaali-aligid sa kanila. TInawag nila itong
Lamok! Hango sa pinagtambal na dalawang salitang “layas” at “pok!”. Ang “pok” ay tunog na
nalilikha kapag hinahampas ang dalawang palad na may insekto sa gitna. “Layas kung hindi…
pok!” madalas na sabi ng mga tao. Di-naglaon naging “Lamok” ang tawag sa makulit na insektong
pinakaaayawan ng lahat.
Dahil sa kagustuhang maging tao muli, lagi nilang tinutusok ang mga tao na tulad ng
pangungurot na ginagawa sa kanilang noon at ang dugo na kanilang nalalasahan ay nagsilbing
pagkain upang sila ay mabuhay. Sa kasalukuyan hindi lamang sa gabi lumalabas ang mga lamok,
katunayan buong araw na silang nasa labas at nangangagat o di kaya’y nasa tenga upang ibulong
ang kanilang pagsusumamo ng kapatawaran. Ganyan ka tindi ang pagsisisi at pagnanais nilang
maging tao muli balang araw.
69
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 3.1. – Isulat sa nakalaang espasyo ang buod ng Alamat ng Lamok.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
70
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 3.3. – Gumuhit ng larawan sa story board hinggil sa mahalagang pangyayari na inilahad sa
Alamat ng Lamok. 5 mahalagang pangyayari lamang ang iguhit at lapatan ito ng caption tungkol sa
kaganapan sa larawan.
Story board 1 Story board 2

_________________________ ___________________________
_________________________ ___________________________
_________________________ ___________________________
_________________________ ___________________________
_________________________ ___________________________
_________________________ ___________________________
Story board 3 Story board 4
________________________ __________________________
71
WMSU-ISMP-GU-001.00
________________________ __________________________
________________________ __________________________
________________________ __________________________
________________________ __________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
Story board 5
EKO-ALAMAT 4
ANG ALAMAT NG CORONA VIRUS"
Sa malayong kaharian ay may maunlad at masaganang lupain na pinamumunuan ni Haring

Noelle, siya ay isang hari na kilala sa kanyang kakaibang koleksyon ng mga korona na may iba't
ibang palamuti na makikita sa kaniyang silid taguan. Ang kaharian ni Haring Noelle ay kilala
dahil sa payapang pamamalakad niya sa kaniyang sinasakupan, dahil dito ay bihira ang kagutuman
at mga krimen sa kanilang lugar. May moderno at kapaki-pakinabang rin silang mga teknolohiya at
maayos at magandang kalakalan sa ibang dako ng mundo. Dahil sa maayos at magandang
pamumuno ng hari ay naging sobra ang tiwala ng mga nasasakupan nito na walang panganib at
unos ang darating na hindi nila kayang lampasan. Ngunit lingid sa kanilang kaalaman ay malapit
nang dumating ang unos na hindi nila inaasahan.
Sa pagsapit ng tag-init ay nagsipagdatingan ang mga barko ng mga mangangalakal sa
kanilang kaharian mula sa iba't-ibang lugar at tanaw na tanaw ito ng hari mula sa kaniyang
kaharian na malapit sa daungan ng mga barkong pangkalakalan sa dagat pasipiko. Sa kalayuan ay
natanaw rin niya ang isang barkong papalapit sa kanyang sinasakupan. Dapit hapon ng dumaong
ang nasabing barko sa kaharian, ngunit di tulad ng mga naunang barkong pangkalakalan, ito'y
naglalayag kasama ang isang taong nagngangalang Virru na nagmula sa kahariang hindi pa
naririnig at nababalitaan ng hari, at ito ay ang kahariang Chen'wa. Si Virru ay isang matipuno,
mabuti at may katangkaran ginoo at siyang namumuno dito. May mga dala itong magaganda at
kahali-halinang mga kagamitan, mga pampalasa, palamuti at higit sa lahat ay isang korona na
napapagitnaan ng isang malaki at mamahaling bato at napapalibutan ng mga ginto at pilak at
nakapaloob sa isang lalagyang salamin. Kitang-kita ang paglabas ng mga ito ng kanilang mga
paninda sa pantalan.
Napaisip si haring Noelle kung Ito ba'y sugo ng kalabang kaharian o naparito lamang upang
makipagkalakalan. Itinipon niya ang mga sundalo at tumungo sa daungan, lumabas at nagpakilala
naman si Virru at nagbigay galang sa hari. Inilahad niyang siya ay inutusan ng Hari ng Chen'wa
upang makipagkalakalan sa kaharian ni Haring Noelle, dahil sa kabutihang taglay ni Haring Noelle
ay tinanggap nya ang mga ito ng buong puso sa kaniyang kaharian. Gabi ng araw na iyon ay
naghanda ng piging ang Hari upang pagbibigay galang at pagtanggap sa mga bisita. Malaki at
enggrandeng pagsasalo ang naganap, may letchon, iba't-ibang uri ng karne, prutas, alak, baboy
damo na nahuli mula sa kagubatan at mga sariwang at samo't saring isda na matatagpuan sa dagat
pasipiko na kaniyang hinaharian na nakahanda para sa grupo nila Virru mula sa kaharian.
Nagsasaya at nagbubunyi ang lahat ng nasa loob72ng kaharian ni Haring Noelle.
"Kain aking mga bisita kayo'y magpakabusog" wika ni Haring Noelle
"Maraming salamat Haring Noelle at tinanggap niyo kami sa inyong kaharian" wika ni Virru
WMSU-ISMP-GU-001.00
"Maraming kaming dala lalo na ang mga pampalasa katulad ng asin, paprika, mga toyo at
marami pang iba" - Virru
"At tsaka Haring Noelle ay narinig naming mahilig kayo sa mga korona kayo ay nangongolekata
ng iba't ibang klaseng korona pero ibahin ninyo itong dala namin" pahabol ni Virru
Inutusan ni Virru ang kanyang tauhan na ilabas ang korona at batid sa mukha ng Hari ang
pagkasabik nitong masulyap ang koronang dala ng estranghero. Nang makita ng Hari ang korona
ay hindi mawari ang tuwa at galak nito, dumapo ang kanyang paningin sa itim na batong nasa
gitnang bahagi ng korona.
" Magkano mo ipagbibili ang koronang iyan?" Ani ng Hari na nagpangisi kay Viruu ng hilim.
Batid niyang gugustuhin ng Haring bilhin ito sa kahit na magkanong halaga. Mayaman ang
kahariang nito kung kayat kahit gaano pa Ito kamahal at nanaisin nitong mapasakanya ang
nakakahumaling na korona. Lingid sa kaalaman ng Hari, ang koronang Ito ay pagmamay-ari ng
dating Reyna ng kahariang Chen'wa na namayapa na. Ang hari ang pumatay rito dahil sa labis na
selos na nadama, ngunit bago mamatay ang Reyna ay isinumpa niya ang koronang ito, "Kung
sino man ang magmamay-ari ng koronang ito ay dadapuan ng isang malubhang sakit na walang
lunas, pati ang mga nasasakupan nito."
Sa takot ng Hari ng Chen'wa ay inilagay nya ito sa isang makapal na lalagyan na gawa sa
salamin. Ilang taon ang nagdaan at nagpatuloy sa pagyabong ang kaharian at inisip niyang hindi
nagkatotoo ang sumpa ng Reyna, ngunit makalipas ang 8 taon ay may kumalat na sakit na unti-
unting umubos ng lahat ng kayamanan, kaginhawaan at populasyon ng kaniyang kaharian
hanggang sa naisipan niyang ipagbili ito kasama ng iba pang maipagbibili sa kalapit kaharian sa
pamumuno ni Viruu.
Kinabukasan, matapos ipagbili ni Viruu kay Haring Noelle ang mga kalakal lalong-lalo na
ang korona sa mataas na halaga ay malaki ang ngiting nagpaalam at naglayag na ito pabalik sa
kanilang kaharian nang may saya at ngisi say mukha. Samantalang si Haring Noelle ay walang
kaalam-alam. Makikitang suot ng Hari ang korona paminsan-minsan at minsan naman ay hindi.
Isang araw ay nagkasakit ang Hari at lahat ng pinakamagaling na manggagamot ay
dumating at binigyan ito ng mga gamot para sa ubo sapagkat iyon ang paniniwala ng mga
manggagamot. Lumala ng lumala ang sakit ng Hari hanggang sa namatay makalipas ang ilang
araw. Nagluksa ang lahat at ang iba ay sinadya pang makiramay sa burol ng Mahal nilang Hari.
Matapos ang libing ni Haring Noelle ay nagsimula na ang paglaganap ng hindi mawaring sakit sa
buomg kaharian.
Sa loob ng tatlong buwan ay maraming namatay at masagana at mayamang kaharian ay
naglaho, naging mahirap ang kahariang, wala ng sapat na pagkain at ang populasyon ay mabilis
na bumaba. Halong kalahati ng populasyon ang nawala at namatay.
73
Lumipas ang tatlong taon, ang dating maganda, tahimik, masaya, masagana at matayog na
kaharian ni Haring Noelle ay nagbago, naghirap, nagutom, gumulo, at ang mga tao ay nawalan
ng pag-asa. Walang mga mangangalakal ang gustong makipag-kalakalan sa kanilang kaharian.
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 4.1.
Palawakin ang semantic web sa pamamagitan ng paglapat ng mga impormasyong hinihingi

rito. ( Maaaring gumawa ng mas Malaki upang magkasya ang ilalagay na sagot sa bawat sanga
ng semantic web. )
Pinagmulan
ng Corona
Virus
74
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 4.2. – Pag-unawa sa binasa.
Isulat sa nakalaang espasyo ang buod ng binasang alamat.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
75
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO-ALAMAT 5
ANG ALAMAT NG ILOG

Ni: Borhan Taraji
Noong unang panahon, may isang pook na puno ng kasaganahan ng kalikasan

magmula sa kabundukan, kapatagan at ilog. Doon ay nakatira and dalawang magkaibigan na
si Pedro at Lucas na may ‘di magandang kaugalian. Mahili sila magtapon ng basura at
dumihan ang ilog. Ang hindi nila alam ang ilog na ito’y mahiwaga, siya ang diwata na
tagapangalaga at tagabantay ng ilog.
Isang araw, ang magkaibigan na si Pedro at Lucas ay nagtungo muli sa ilog at

nagtapon ng basurang ubod ng dami. Dahil sa kasamaan ng kanilang ugali at pagsira sa ilog,
pinarusahan sila ng diwata. Pinalitan ang kanilang mga anyo. Si Pedro ay naging palaka at si
Lucas naman ay naging isda. Pinaranas sa kanila ng mahiwagang diwata ang dulot ng
kanilang mga ginawa, nakita at naranasan nila kung ano ang masamamng dulot ng pagtapon
nila basura at pagsira sa ilog. Maraming isda ang namamatay dahil sa rumi ng dagat.
Marami namang palaka ang namamatay sa tuwing may baha. Unti-unti nilang napagtanto na
mali ang kanilang ginawang pagsira sa ilog.
Makalipas ang ilang araw, ibinalik na ng diwata ang dalawa sa kanilang mga totoong
anyo, labis ang tuwa ng magkaibigan dahil dito at sila’y nangako sa diwata na aalagaan at
poprotektahan nila ang kalikasan at sisiguraduhin nila ang kaayusan ng ilog. Malugod
namang tinanggap ng diwata ang kanilang mga pangako.
Umuwi ang magkaibigan na sina Pedro at Lucas sa kanilang mga pamilya na dala-dala
ang leksiyon na kanilang natutuhan sa maikling panahon na sila’y pinarusahan. Dapat nating
alagaan at protektahan ang Inang kalikasan sapagkat dito tayo kumukuha ng ating
pangangailangan sa pang araw-araw na pamumuhay at dapat nating pasaganahin. Ating
turuan ang susunod na henerasyon na ang kalikasan ay alagaan sapagkat ito ang ating
kayamanan. Magmula noon ay nanatiling malinis, maayos at masagana ang ilog dahil sa
pangangalaga ng mga tao roon, sa pangunguna ng dalawang magkaibigan na si Pedro at
Lucas.
76
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 5.1. – Pagkakasunod-sunod ng pangyayari.
Ayusin ang mga sumusunod na pangyayari ayon sa tamang pagkakasunod-sunod nito at

ilapat ito sa story ladder.
Mga pangyayari :
Umuwi ang magkaibigan na si Pedro at Lucas sa kanilang mga pamilya na dala-

dala ang leksyon na kanilang natutunan sa maikling panahon na sila’y pinarusahan.
Isang araw, ang magkaibigan na si Pedro at Lucas ay nagtungo muli sa ilog at

nagtapon ng basurang ubod ng dami. Dahil sa kasamaan ng kanilang ugali at pagsira
sa ilog, pinarusahan sila ng diwata.
Makalipas ang ilang araw, ibinalik na ng diwata ang dalawa sa kanilang mga
totoong anyo, labis ang tuwa ng magkaibigan dahil dito at sila’y nangako sa diwata
na aalagaan at poprotektahan nila ang kalikasan at sisiguraduhin nila ang kaayusan
ng ilog.
Noong unang panahon, may isang pook na puno ng kasaganahan ng kalikasan

magmula sa kabundukan, kapatagan at ilog. Doon ay nakatira and dalawang
magkaibigan na si Pedro at Lucas na may ‘di magandang kaugalian. Mahili sila
magtapon ng basura at dumihan ang ilog. Ang hindi nila alam ang ilog na ito’y
mahiwaga, siya ang diwata na tagapangalaga at tagabantay ng ilog.
Pinaranas sa kanila ng mahiwagang diwata ang dulot ng kanilang mga

ginawa, nakita at naranasan nila kung ano ang masamamng dulot ng pagtapon nila
basura at pagsira sa ilog. Maraming isda ang namamatay dahil sa rumi ng dagat.
Marami namang palaka ang namamatay sa tuwing may baha. Unti-unti nilang
napagtanto na mali ang kanilang ginawang pagsira sa ilog.
77
WMSU-ISMP-GU-001.00
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
______
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
GAWAIN 5.2. – Pag-unawa sa binasa
78
WMSU-ISMP-GU-001.00
Sagutin ang mga sumusunod na tanong na nasa discussion web.
Ano ang gustong ____________________

Paano napagtanto ng Sa aling bahagi ng
___________________
ipadama ng diwata sa ____________________
magkaibigan na mali ang alamat ang maiuugnay sa
___________________ ______________________
magkaibigan? ____________________
kanilang ginawa? ekokritisismo? Pangtwiranan.
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ ______________________
____________________
___________________ _
____________________
___________________
_______
GAWAIN 5.3. – Pagbubuod
Isulat ang buod ng alamat ayon sa sariling pag-unawa.

79
WMSU-ISMP-GU-001.00
_______________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
GAWAIN 6 EKO-ALAMAT 6
PANUTO : Basahin at unawain ang tungkol sa Alamat ng Sta.Maria.
Alamat ng Sta.Maria
(Isinalin sa Filipino ni Von Matthew Aguire at Ella Jade Buencamino)
80
Ang Sta. Maria ay isa sa mga kauna-unahang pamayanan na itinatag ng mga

Espanyol sa Lungsod ng Zamboanga . Ito ay itinatag noong Pebrero 2, 1857. Noong
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 6.1. – Pagbubuod
Isulat ang buod ng alamat ng Sta.Maria sa nakalaang espasyo.
_________________________________________
___________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
81
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 6.2. – Pag-unawa sa binasa
Sagutin ang mga sumusunod na tanong na nasa T-chart.
TANONG SAGOT
82
WMSU-ISMP-GU-001.00
1.Paano nagkaroon ng pangalan ang

lugar Sta. Maria?
2. Bakit ipinangalan ang lugar ng

Sta.Maria sa isang bulaklak?
3. Paano ito maiuugnay sa konsepto

ng Ekokritisismo?
4. Ayon sa alamat, sino ang

nagbigay ng pangalang Sta.Maria sa
Lugar?
5.Bakit maituturing na alamat ang

akda?
GAWAIN 6.3.
Ilarawan ang lugar ng Sta. Maria noon at ngayon ayon sa nabanggit sa alamat. Isulat ang
iyong tugon sa nakalaang espasyo ng graphic organizer.
Barangay Sta. Maria

83
WMSU-ISMP-GU-001.00
Noon Ngay
on
Mga karagdagang
gawain
Magsaliksik ng 3 Eko-Alamat at gawin ang mga sumusunod ;
A. Buod ng Alamat
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
84
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
B. Kaugnayan nito sa konsepto ng ekokritisismo
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
__
C. Kakilntalan
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
I-PANUTO : Tukuyin ang mga pangyayari sa alamat na maaaring maiiugnay sa konsepto ng

ekokritisismo. Isulat ang iyong sagot sa nakalaang espasyo ng bawat bilang.
11-12. Alamat ng Kamya
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
_____________
85
WMSU-ISMP-GU-001.00
13-14. Alamat ng Kagubatan
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
________
15.16. Alamat ng corona Virus
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
17.18. Alamat ng Lamok
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________-----
19-20. Alamat ng Ilog
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
II-PANUTO : Tukuyin kung anong pamagat ng _ alamat ang isinasaad ng bawat pangyayari.
Isulat ang simbolo sa bawat patlang bago ang bilang.
Alamat ng Kamya
Alamat ng Kagubatan
Alamat ng Corona Virus
Alamat ng Lamok
Alamat ng Ilog
86
WMSU-ISMP-GU-001.00
Alamat ng Sta. Maria
____________ 1. Pinaranas sa kanila ng mahiwagang diwata ang dulot ng kanilang mga

ginawa sa ilog.
____________ 2. Lumipas ang tatlong taon, ang dating maganda, tahimik, masaya,
masagana at matayog na kaharian ni Haring Noelle ay nagbago, naghirap, nagutom,
gumulo, at ang mga tao ay nawalan ng pag-asa.
____________ 3. Masyadong naging dikit sa mala mundong gawain ang mga kabataan.
____________ 4. Ang dating walang buhay na planeta ni Bathala ay nagsibol ng buhay
at dahil dito ay napanatag si Maria dahil alam nya na nasa mabuting kalagayan na ang
kanyang kapatid na Diwata.
____________ 5. Si Kamila ay hindi lang maganda, kundi siya ay isang mabait at
masunuring anak.
____________ 6. Marami namang palaka ang namamatay sa tuwing may baha. Unti-unti
nilang napagtanto na mali ang kanilang ginawang pagsira sa ilog.
____________ 7. Noong unang panahon, ang lugar na ito ay walang pang katawagang
pangalan. Subalit sa kalaunan, ipinangalan ito sa pangalan ng bulaklak na tinatawag na
Yerba.
____________ 8. Sa halip na makiisa ang mga kabataan sa pagdarasal, sila’y
nagsipaglabasan at nagsipagligo sa ulan ang saya’t habulan nila ay di matatawaran.
____________ 9. Biglang tumaas ang tubig na mula sa ilog at hinigop si Agos patungong
ilalim.
____________10. Dahil sa maayos at magandang pamumuno ng hari ay naging sobra
ang tiwala ng mga nasasakupan nito na walang panganib at unos ang darating na hindi
nila kayang lampasan.
RUBRIKS
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon at sanaysay .

ng detalye
87
WMSU-ISMP-GU-001.00
KABUUAN 15
KABUUAN 10
MGA PAGSASANAY SA EKO-PABULA
EKO-PABULA
Si Mang Ambo at ang Gintong Isda
ni : Cheryl P. Barredo
Sa isang liblib na lugar ay may mag-asawang masayang namumuhay . Si Mang Ambo ay isang
mangingisda at si Aling Ester naman ay isang simpleng maybahay lamang na nag-aasikaso sa mga
pangangailangan ni Mang Ambo. Hindi sila pinalad na nabiyayaan ng anak, kung kaya, minabuti na
lamang ni Aling Ester na ilaan ang kanyang oras at panahon sa kanyang asawa.
Si Mang Ambo ay isang manangingisda. Bukod sa siya’y mabait, siya ay isa ring masigasig sa mga
mapakikinabangang mga gawain. Kung kaya, lagi silang pinagpala sa kanilang pamumuhay. Hindi siya
umuuwi ng bahay hanggat wala siyang mga huling isda . Ang mga isdang ito ay madalas na ginagawang
tuyo at kanilang itinitinda sa talipapa . Bagamat hindi man sila nakaaangat sa buhay, hindi naman sila
nagugutom, na kahit papaano’y may mga alternatibo silang paraan upang kumita at may perang
magagamit bilang panustos sa kanilang mga pangunahing pangangailangan.
88
Minsan, hindi naiiwasan ang inggitan sa tuwing sila’y nangingisda ng kanyang mga kasamahan.
May mga kasamahan siyang matindi ang pagkainggit sa kanya na tila’y, naghahangad ding papalarin sa
kanilang pangingisda. Kaya, upang mapantayan nila ang dami ng huling isda ni Mang Ambo, gumagamit
WMSU-ISMP-GU-001.00
Ang hindi niya alam, habang kinakausap niya ang kanyang sarili sa laot, ay pinakikinggan pala siya
ng isang gintong isda, na siyang diwata ng karagatan. “Kawawa naman siya. Kahit wala siyang kasalanan
sa nangyari ay nadamay pa rin siya,” wika ng gintong isda.
Makalipas ang ilang buwan, ni anino ng isda ay wala pa rin siyang nakita. Napakatahimik ng karagatan
na tanging liwanag lamang ng buwan ang kanyang nasisilayan. At ito ang naging sanhi ng kanyang
kapanglawan sa tuwing siya ay umuuwi sa kanilang tahanan.
Noong isang gabing yaon, nasa laot pa rin si Mang Ambo. Hinihintay ang kanyang suwerte at
umaasang may mahuhuli pa siyang isda. Ngunit, lumalalim na ang gabi ay wala pa rin siyang nahuhuling
isda. Ni minsan, ay hindi sumagi sa kanyang isipan ang paggamit ng dinamita. Pinagpasensiyahan niya ang
paghihintay na baka may mahuhuli pa siyang mga isda sa mas malalim na bahagi ng dagat.
Nang siya’y pauwi na sana sa kanila , ay may nakita siyang kumikinang na buntot ng isda na
gumagalaw-galaw sa tubig. Agad niyang nilapitan 89 ito upang masilayan kung ano itong kumikinang na
bagay sa dagat. Nang malapit na siya sa kinaroroonan nito, biglang tumambad sa kanya ang isang malaking
gintong isda, at biglang nagsalita. “Ikaw ba si Mang Ambo?” tanong ng gintong isda. Halos hindi
makapagsalita si Mang Ambo at nanlaki ang kanyang mga mata na tila, natakot at nabigla sa nakita. Hindi
siya makapaniwala na baka ito’y isang guniguni lamang o kaya’y namalik mata lang siya dahil sa sobrang
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 7.1. – Story board
Isalaysay ang mahalagang pangyayari sa binasang pabula gamit ang storyboard.
1 2 3
90
WMSU-ISMP-GU-001.00
______________________ _______________________ _________________________

______________________ _______________________ _________________________
______________________ _______________________ _________________________
______________________ _______________________ _________________________
______________________ _______________________ _____________________
_____________ _____
6 5 4
________________________ _______________________ _______________________

________________________ _______________________ _______________________
________________________ _______________________ _______________________
________________________ _______________________ _______________________
________________________ _______________________ _______________________
___ ________ ________
GAWAIN 7.2. Pag-unawa sa Pagbasa
Sagutin ang mga sumusunod na tanong. At ilapat ang iyong sagot sa nakalaang espasyo ng
T-chart.
Mga Tanong Sagot
1.Sino si Mang Ambo sa kuwento?
2. Paano mo mailalarawan ang

katangian at estado ng
91
WMSU-ISMP-GU-001.00
pamaumuhay ni Mang Ambo?
3. Bakit hindi ginawa ni Mang

Ambo ang paggamit ng dinamita sa
pangingisda noong mga araw na
wala siyang nahuling mga isda?
4.Ano ang inirerepresenta ng

gintong isda sa kuwento?
5.Anong kakintalan ang naidulot

ng kuwento sa mambabasa?
6.Ipaliwanag ang koneksyon nito

sa konsepto ng ekokritisimo.
GAWAIN 7.3. Pagsasanay sa Pagsulat
Sumulat ng isang refleksiyon tungkol sa mensahe ng binasang pabula.
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
92
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO-PABULA 2
Ang Leon at ang Aso

Ni Vilma L. Pahulaya
Sa isang gubat ay mayroong nakatirang malaking Leon at isang Aso. Ang Leon ay
napakayabang at iniisip niya na siya ang pinakamalakas, mabilis, at maliksi sa gubat na
iyon. Sa kabilang banda naman ay ang Aso na maliit ngunit hindi umuurong sa kahit
anong hamon.
Sa paglalakad ng Leon sa kagubatan ay nakita niya ang aso at hinamon niya ito.
“Hoy Aso! Baka gusto mong subukin kung sino sa ating dalawa ang mas mabilis?”
buong kayabangang sinabi ng Leon. Hindi naman ito inurungan ng Aso.
“Sige! Tinatanggap ko ang hamon mo, kailan mo gustong magsimula?” sagot naman
ng Aso.
Natuwa ang Leon at napatawa, hindi niya

93 akalain na tatanggapin ng aso ang hamon
niya.
“Ngayon na!” sagot ng Leon.
WMSU-ISMP-GU-001.00
Gawain 8.1
Sagutin ang mga sumusunod na tanong at ilapat ito sa nakalaang espasyo ng flow chart.
Ano ang gustong patunayan Bakit mabilis na tinanggap ng Paano natalo ng aso ang leon
ng Leon sa aso? aso ang hamon ng leon? sa kanilang paligsahan?
_______________________ ______________________ ______________________

_______________________ ______________________ ______________________
_______________________ ______________________ ______________________
_______________________ ______________________ ______________________
_______________________ ______________________ ______________________
_______________________ ______________________ ______________________
_______________________ ______________________ ______________________
_______________________ ______________________ ______________________
_______________________ ______________________ ______________________
_______________________ ______________________ ______________________
_______________________ ______________________ ______________________
___________ ______________________ __________
94
WMSU-ISMP-GU-001.00
Ano ang naging kasukdulan sa Ano ang kaugnayan nito sa Anong aral ang mapupulot
pabula? konsepto ng ekokritisismo? sa binasang pabula?
_______________________ _______________________ _______________________

_______________________ _______________________ _______________________
_______________________ _______________________ _______________________
_______________________ _______________________ _______________________
_______________________ _______________________ _______________________
_______________________ _______________________ _______________________
_______________________ _______________________ _______________________
_______________________ _______________________ _______________________
_______________________ _______________________ _______________________
_______________________ _______________________ _______________________
_______________________ _______________________ _______________________
_______________________ _______________________ _______________________
_______________________ __________ __________
________
Gawain 8.2
Iguhit sa loob ng kahon ang mga pangunahing tauhan sa pabula at ilarawan ang katangian
ng bawat isa.
95
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO-PABULA 3
Ang Lobo at ang Magkaibigang Maya at Pusa
Isang umaga ng tag-init, ay may magkaibigang namamasyal sa gubat na sina Maya at Pusa.
Masayang-masaya nilang pinagmamasdan ang mga puno't halaman, maging ang magandang
tanawin ng kalangitan. Nagpatuloy sila sa pamamasyal hanggang sa mapadpad sila sa ilog na may
mala-kristal sa linaw ng tubig na dumadaloy dito.
"Kaibigang Pusa tingnan mo! Napakaganda ng ilog na ito." - wika ni Maya sa kaibigan.
"Tama ka kaibigang Maya, ngayon lamang natin ito nakita sa tinagal-tagal nating napaparito sa
gubat." - tugon ng kaibigang Pusa sa kaibigang Maya.
"Sa palagay ko ay mayroon itong masasarap na isda na maaari nating makain. Kanina pa rin
tayo namamasyal, mabuti pa siguro'y magpapahinga muna tayo saglit." - ani ni Pusa sa kaibigan.
"Sang-ayon ako sa iyo kaibigang Pusa, ako rin ay pagod na pagod na sa paglipad. Mabuti na
sigurong magpapahinga tayo rito." -sagot ni Maya
Tumalon si Pusa sa ilog at nanghuli ng isda upang may makain, samantalang si Maya naman ay
bumaba sa lupa upang maghintay at suportahan ang kaibigan sa paghuli.
"Ito pa!, Iyan pa!" - masayang sambit ni Pusa habang nanghuhuli ng isda at nagtatampisaw sa tubig
sa ilog.
Rinig na rinig ang malakas na ingay ng nagkakasayahang magkaibigang Pusa at Maya sa loob
ng tahimik na gubat, kung kaya't narinig sila ng isang mabangis na lobo na apat na araw nang hindi
kumakain. Hinanap ng mabangis na Lobo ang ingay at sinundan ito hanggang sa mapadpad sa
kinaroroonan ng magkaibigan na ngayon ay nagpapahinga na sa tabing ilog.
"Hmmmm. Mukhang makakakain na rin ako ngayon." -ani ng mabangis na Lobo habang
pinagmamasdan ang walang kamalay-malay na magkaibigan.
Dahan-dahang lumapit ang mabangis na Lobo sa ilog nang makaapak ito ng isang matulis,
matalim at nakakasugat na basag na bote na naging dahilan upang masaktan ito at mapasigaw sa
sakit na naramdaman. Nagulat naman ang magkaibigan at napatingin sa direksyon ng mabangis na
Lobo.
96
"Isang Lobo kaibigang Pusa! Umalis na tayo rito bago tayo makain!" -tarantang turan ni Maya
sa kaibigan.
WMSU-ISMP-GU-001.00
"Tulong! Tulungan ninyo ako!" -nagmamakaawang sambit ng Lobo.

"Huwag kang masyadong lumapit Pusa at baka kainin ka niya." -bulaslas ni Maya habang
may distansyang lumilipad sa kinaroroonan ng dalawa na hindi pinakinggan ni Pusa.
"Anong nangyari sa iyo? Bakit ka sugatan?" - tanong ni Pusa sa Lobo.

"Ako ay naglalakad-lakad sa gubat nang may maapakan akong matalim at nakakasugat na
bagay." -pagsisinungaling nito.
"Tulungan ninyo ako, parang awa na ninyo." -dagdag nito.

"Huwag Pusa! Umalis na tayo! Wag kang maniniwala at magtitiwala sa kaniya at baka tayo ay
nililinlang lamang ng Lobong iyan." - paalala nito.
"Hindi! Hindi ko kayo sasaktan. Ako ay mabait na Lobo na namamasyal lamang sa gubat.
Hindi ako masamang Lobo gaya ng ibang kauri ko." -paliwanag nito.
"Sige! Tutulungan ka namin, basta ipangako mong hinding-hindi mo kame sasaktan." -tugon
ni Pusa sa Lobo.
"Huwag Pusa! Maniwala ka sa akin. Hindi dapat tayo agad-agad naniniwala sa kaniya."
-depensa ni Maya.
"Mukha naman siyang mabait kaibigang Maya, tulungan na natin siya." -wika ni Pusa sa
kaibigan.
Tinulungan ni Pusa ang mabangis na Lobo. Tinanggal niya ang nakabaong maliit na matulis na
piraso ng bubog sa talampakan nito. Sumigaw ang mabangis na Lobo sa sakit.
"Aaaaaaaaahhhhhhhh!" -sigaw ng Lobo.
"Ayan! Naalis na ang piraso ng matulis na bagay na bumaon sa iyong talampakan, kaibigang
Lobo." -ani ni Pusa.
"Salamat kaibigang Pusa." -pasasalamat ng Lobo

"Maaari bang samahan ninyo ako ngayong gabi? Magdidilim na rin naman ngayon at ako'y
sugatan. Maaari bang ako'y inyong tulungan muli hanggang sa pagsapit ng umaga?" -pakiusap ng
mabangis na Lobo sa magkaibigang Pusa at Maya.97
"Oo sige! Ngunit sa pagsapit ng umaga ay aalis din kami kaagad." -agad na sagot ng Pusa,
samantalang si Maya naman ay lihim na hindi sumasang-ayon.
WMSU-ISMP-GU-001.00
Mula sa itaas, napansin ni Maya na nagising ang Lobo. Tinignan nito ang natutulog niyang
kaibigan na si Pusa, matapos nitong makumpirma na tulog na tulog ang Pusa ay tumingin ito kanya
sa itaas ng puno.
Nagkunwari naman si Maya na natutulog. Kitang-kita ni Maya kung papaanong ikutan ng

mabangis na Lobo ang kaibigan habang naglalaway. Nakakatakot ito at nakapabangis na naging
dahilan sa panginginig ni Maya.
"Hindi dapat ako matakot! Kailangan ako ni Kaibigang Pusa!" -pagpapalakas ng loob niyang
sambit.
Buong tapang na lumipad at sumigaw si Maya.
"Gising Pusa! Gising!" -sigaw nito ngunit tulog na tulog parin ang kaibigang Pusa.
"Ang Lobo! Mabangis! Gising Pusa!" -Maya

Huli na nang magising si Pusa, akma na siyang kakagatin ng mabangis na Lobo.
"Aaarrraaaaaaayyyy!" -sigaw ng kaibigang Pusa.

Duguan na si Pusa sa kagat ng mabangis na Lobo, samantalang si Maya ay hindi
makapaniwala sa nakita. Takot na takot itong lumipad papalayo sa ilog upang humingi ng tulong.
Lumipad nang lumipad habang humihingi ng saklolo.
Sa pagbabalik ni Maya ay isang duguang damo na lamang ang kaniyang nadatnan. Wala na
ang kaniyang kaibigang Pusa at ang mabangis na Lobo.
98
WMSU-ISMP-GU-001.00
Gawain 9.1
Isulat ang mga hinihinging impormasyon sa nakalaang espasyo ng story map.
Mga Tauhan
__________________________
__________________________
__________________________
Tagpuan __________________________ Tagpuan
__________ __________________________ __________
_________ ____________________ __________
__
Kakalasan Kasukdulan Mensahe / Aral

_____________________ _________________________________ _____________________
_____________________ _________________________________ _____________________
_____________________ _________________________________ _____________________
_____________________ _________________________________ _____________________
_____________________ _________________________________ _____________________
_____________________ _________________________________ _____________________
_____________________ _________________________________ _____________________
_____________________ _________________________________ _____________________
_____________________ _________________________________ _____________________
_____________________ _________________________________ _____________________
_____________________ _________________________________ _____________________
_____________________ _________________________________ _____________________
_____________________ _________________________________ _____________________
____________________ _________________________________ _____________________
____________________ _________________________________ ____________________
Kaugnayan nito sa ekokritisismo

_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
99
_____________________________________________________________
____________________________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
Karagdagang paliwanag :
______________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
Gawain 9.2
Sumulat ng isang refleksiyon tungkol sa mensahe ng binasang pabula at iugnay ito sa

sariling karanasan.
__________________________________________
______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
100
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO-PABULA 4
PANUTO : Basahin at unawain ang tungkol sa pabulang, “Si Kalabaw Bakulaw At si Petrang Kabayo.
SI KALABAW BAKULAW AT SI PETRANG KABAYO

Ni Cheryl P. Barredo
May isang magsasaka na nagngangalang Mang Felix. Siya ay may mga alagang
kalabaw at kabayo. Si kalabaw ang lagi niyang katuwang sa pagsasaka sa kanilang bukirin.
Malaki ang naging pakinabang niya sa kanyang mga alagang hayop, kung kaya, kahit gaano
man siya kapagod sa pagsasaka, siya ay laging naglalaan ng kanyang panahon sa dalawa
niyang paboritong mga alaga.
Isang araw, tumungo si Mang Felix sa kwadra upang pakainin ang kanyang kabayo na
si Petra. Panay himas nito ang malambot at makintab nitong buhok na kulay kahel, na tila’y
alagang-alaga kung ito’y maituturing. Nakita sila ni kalabaw na hinahagkan ng amo ang
pisngi ni petrang kabayo. “Buti pa si petrang kabayo, laging pinapansin at alagang-alaga,
samantalang ako, heto, panay trabaho lang sa bukid at laging napapagod. Siguro hindi niya
ako mahal...kailangan niya lang ako sa kanyang pagsasaka sa bukid…hmp!” Ang painis na
wika ni kalabaw.
Maya-maya’y nilapitan ni Mang Felix si kalabaw. Ang akala ni kalabaw ay gagawin

din ng kanyang amo ang ginawa niya sa kabayo. “Tara na kalabaw, tayo ay tutungo na sa
ating bukirin habang maaga pa. Para hindi tayo aabutin ng gabi sa pagsasaka”, wika ni
Mang Felix sa alagang kalabaw. “Haaay naku! Ito nalang ba talaga ang papel ko sa buhay?
Hanggang bukid nalang?” pabulong na wika ni kalabaw na tila, nagrereklamo.
Sa pagkakataong ito, maagang natapos sina Mang Felix at kalabaw sa kanilang

pagsasaka sa bukid. Pansamantalang iniwan ni Mang Felix ang kanyang kalabaw sa kwadra
na kinaroroonan ni Petrang Kabayo. “Haaay..naku! Nakakapagod talaga sa bukid. Buti ka pa
Petra, dito ka lang palagi sa iyong lungga. Panay beauty rest ka lang...kaya ikaw na talaga
ang paborito ng ating amo… eh, wala ka naman talagang silbi,” ang naiinggit na pahayag ni
kalabaw. “Aba! Dapat lang no! kaya nga alagang-alaga ko ang aking makintab at malambot
na buhok dahil ito ang gusto ng ating amo… samantalang ikaw, bagay ka nga talaga sa
bukid…dahil ikaw ay isang bakulaw!...hahaha!” ang pangungutyang wika ni Petra kay
kalabaw. At dahil sa pangungutyang ito, nalumbay at nanlumo si kalabaw na halos walang
imik dahil sa labis na pagdadamdam nito sa pangungutya
101 ng kabayo sa kanya. Samantalang si
Petrang kabayo ay panay pacute lang sabay kindat kay kalabaw na tila’y nangyayamot. “May
araw ka rin Petrang kabayo... kailangan kong sisipagan ang aking trabaho para mabaling sa
akin ang atensiyon ng ating amo. ” pabulong na wika ni kalabaw na nanlilisik ang mga mata
sa inis.
WMSU-ISMP-GU-001.00
Karugtong…..
Walang nagawa si Mang Felix, kundi, ang magtrabaho sa bukid nang nag-iisa, sapagkat
sa pagsasaka lamang nabubuhay ang kaniyang pamilya. Dito sila nakakukuha ng kanilang bigas
na isasaing at mga iba’t ibang pananim na gulay na kanilang hinahain. Talagang mahalaga para
kay Mang Felix ang pagsasaka para may makakain sila sa araw-araw. Kaya, kailangan niyang
kumayod at magsipag sa kanyang trabaho kahit hindi man niya makakatuwang ang kanyang
kalabaw.
Isang araw, dumating sa kanyang pandinig ang isang balitang tungkol sa gaganaping karera
ng mga kabayo sa kanilang nayon. Ito na ang kanyang pagkakataon na makakakuha ng malaking
premyo kung siya ay papalarin man. Di nagdalawang isip si Mang Felix na isalang ang kanyang
alagang kabayo sa karera. Dahil ang maiuwi niyang premyo ay kanyang gagamitin sa
pangangailangan ng kanyang pamilya at gayundin, upang mapagawan din niya ng bahay na
masisilungan ang alaga niyang kalabaw. Ganito niya pinahahalagahan ang kanyang mga alagang
hayop.
Dumating din ang araw na kanyang pinakahihintay..ito ay ang araw ng paligsahan. Taimtim
na nanalangin si Mang Felix bago niya isinalang si Petra sa karera. Buong puso siyang
nangangamba na sana’y maiuwi niya ang tumataginting na premyo. Ilang Segundo nalang at
magsisimula na ang paligsahan.. “Petra, pagbubutihan mo ha..sana maipanalo natin ang ating
laban..” pabulong na winika ni Mang Felix sa kabayo. “ Ready… get set …go!” ang hudyat ng
anawnser sa pagsisimula ng karera. Maingay ang buong paligid sa tilian at hiyawan ng mga tao.
“Bilis pa Petra,,kaunti nalang at mararating na natin ang finish line!” Hindi nagtagal at
naipanalo rin ni Mang Felix ang kanilang laban. “Salamat sa Diyos! Sa wakas, at nasungkit ko
rin ang tumataginting na premyo!” Umuwing umaapaw sa tuwa si Mang Felix sabay halik sa
kanyang alagang kabayo bilang pasasalamat sa naipamalas nitong galing sa naganap na
paligsahan.
Nang sila’y dumating sa bahay, nakita ni kalabaw na masayang-masaya sina Mang Felix at
Petra. Dito niya napagtanto sa kanyang sarili na ang bawat isa sa kanila ay may silbi sa kanilang
amo. “ Petrang kabayo, gusto ko sanang humingi ng paumanhin sa iyo. Mali ang aking iniisip
tungkol sa iyo. Namayani ang inggit sa aking isipan. Hindi ko akalaing, malaki rin pala ang
iyong naitulong sa ating amo. Kaya pala ganon kawagas ang pag-aalaga niya sa iyo dahil,
naniniwala siyang, balang araw ay mapakikinabangan ka rin ng ating amo.” ang mahinahon at
mapagpakumbabang pahayag ni kalabaw sa kabayo. “ikaw naman…Ok lang iyon ibig ko ring
humingi ng paumanhin sa pangungutya ko sa iyo…alam kong nasaktan din kita..kaya kita
laging iniinis dahil masyado ka kasing seryoso 102
eh… Alam ko namang dalawa talaga tayo ang
mahal ng ating amo..dahil nakatutulong tayo at malaki rin ang ating pakinabang sa kanyang
pamilya.”
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 10.1. Pagsasanay sa Pagsulat
Sumulat ng isang refleksiyon tungkol sa mensahe ng binasang pabulang pinamagatang, “

Si Kalabaw Bakulaw at si Petrang Kabayo”.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
103
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 10.2. Pag-unawa sa binasa
Pumili ng eksena mula sa binasang pabula. Iguhit ito ayon sa sariling pag-unawa o
interpretasyon.
104
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 10.3.
A. Ilapat sa nakalaang espasyo ng graphic organizer ang hinihinging impormasyon

tungkol sa pabula.
Kasukdulan
__________________________________________
__________________________________________
__________________________________________
__________________________________________
_____________________________________
______________________
Uri ng Kuwento Mga Tauhan
_________________ __________________
_________________ Si Kalabaw __________________
_________________ Bakulaw at Si __________________
_________________ Petrang Kabayo __________________
_________________ __________________
_______ ____
________________________ _________________________
________________________ _________________________
________________________ _________________________
________________________ _________________________
________________________ ____________________
___________-
Tagpuan Kakintalan
105
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO-PABULA 5
SI DON, ANG ASONG LAKWATSERO
Si Don ay isang masiyahin at lakwatserong aso. Ibang-iba rin siya sa ibang aso at sa
kaniyang mga kamag-anak na walang pangarap. Sa katunayan ay napakatayog ng kaniyang
pangarap at ito ay ang magkaroon ng sariling amo.
Sawa na kasi siyang maghirap at lumaboy-laboy sa kalye. Mahirap ang buhay ng isang
aspin, kung hindi ka matapang sa buhay ay magugutom ka at mamamatay. Isama mo pa ang
kalupitan ng mga tao na kung hindi ka papaluin ay ihahagis naman sa iyo ang timba na may
mainit na tubig.
Bumuntong hininga siya. "Oy, Don! Sasama ka ba sa amin? Pupunta kaming dump site
ngayon, marami doong pagkain! " wika ni Bantay; isang asong maitim na puno ng galis ang
katawan.
Umiling-iling si Don. "Oo, alam kong mahirap lang tayo na aso. Pero bakit doon? Hindi
mo ba alam na maaari tayong mamatay doon? Naalala mo ba si Spot na namatay pagkatapos
makakain ng kung ano roon?" sagot ni Don at sumimangot naman si Bantay.
"Edi bahala ka! Ang arte mo, edi ikaw ang magugutom! " tahol sa kaniya ni Bantay at
tumakbo ito palayo.
Napayuko siya. Karamihan kasi sa katulad niya ay kakainin ang pupwedeng makain kahit
na nakakadiri ito at maaari nilang ikamatay. May mga asong kayang kaininin ang mga suka ng
tao at kahit suka ng kapwa aso, may mga aso ring kayang sikmurain ang kumain ng basura
gaya ng diaper at dumi ng bata o kahit ng sa matatanda. Nakakaawa sila pero may katuwiran
din kung bakit nagagawa ito ng iilan, 'di ba nga't lahat daw ng gawa ng Diyos ay nararapat
protektahan at mahalin ng mga tao? Ngunit, bakit ang iilan gaya niya ay iniiwan-iwan lamang
ng mga tao. Hinahayaang lumaboy at mamatay?
"Kapag kami ay aapihin nila tapos nakagat namin sila, kasalanan pa namin... Hays! May
matinong tao pa ba rito na maaaring maging amo? " hindi mapigilang naibulalas niya habang
palakad-lakad siya.
Narinig niyang tumunog ang kaniyang tiyan sa gutom at siya'y napaungol. Siguro oras na
para mag-abang sa basura at tira sa restaurant sa may kanto. ' aniya sa kaniyang isip.
106ang hikbing makawala ang bibig dahil sa gutom.
Mahina siyang lumakad upang pigilan
Hindi niya mapigilang mapatingin sa paligid. Napakaraming building sa paligid, hindi
mabilang at ang iba ay napakataas na para bang abot na nito ang langit. Napakaingay din ng
paligid, napakaraming tao ang nag-uusap na tila nagsisigawan na at para bang isdang
WMSU-ISMP-GU-001.00
Hindi niya rin kasi masisi ang mga tao. Hindi siya isang makinis at gwapong aso—ay
hindi, gwapo siya pero hindi lang nila kayang makita ito. Hindi kasi mukhang espesyal ang kulay
ng kaniyang balahibo—kayumanggi na may konting kaputian. Kayumanggi na kakulay ng mga
Pilipino na pilit nilang winawaksi dahil sa epekto ng ibang kultura. Hindi siya tulad ng ibang
yayamaning aso na may kani-kaniyang amo na mapuputi ang balahibo at may bangs at tila VIP na
laging pinapadala sa doktor. Isa lang siyang simpleng gwapong aso na hindi nila kayang i-
appreciate.
Ganoon naman ang mga tao eh. Hindi marunong mag-appreciate sa mga bagay-bagay pati
nga ang kalikasan ay hindi marunong pahalagahan. Sa dinami-rami ba naman ng mga gusali sa
paligid at dumadami pa nawawala na ang mga puno at halaman sa paligid kaya nama'y parang
impyerno na sa init ang lugar. Idagdag mo pa ang nababalitang chismis ng ibang hayop dito na ang
iilan ay hinuhuli o pinapatay upang ibenta.
Kaya choosy siya sa amo. Dati kasi may kumupkop sa kaniya—si Mang Karding sa
pangalan pa nga lang nito tumutumpak na ang salitang 'lasing'. Lasenggo kasi ito at adik pa, kaya
imbes alagaan at pakainin siya ay inuuna pa nito ang bisyo at madalas pa siyang nagugulpi. Kaya
aba! Nilayasan niya ito, nakakaurat na ang mga pinangagawa nito!
Natatawa pa nga siya sa mukha nito noong nilayasan niya ito. Mukhang kambing—Ay! mas
pogi pa pala ang kambing sa mukha nito. Napangisi siya, kahit papaano napapawi ang kaniyang
gutom.
"Hoy, Don! Nababaliw ka na ba? Pangisi-ngisi ka riyan marahil gutom ka na, arat na kasi
samahan mo kami magnakaw ng pagkain sa bahay ni Aling Puring. Balita ko may selebrasyon
doon, " bungad sa kaniya ni Thugs; isang kulay itim na pusa na notorious sa pagnanakaw ng ulam
sa mga tao.
Umiling siya. "Kayo na lang. Ayaw kong magnakaw, isa pa baka mabuhusan nanaman kayo
ng mainit na tubig. Tingnan mo iyang balat mo, lapnos pa rin hanggang ngayon." Itinaas niya ang
kaniyang kamay at itinuro ang sugat ni Thugs.
Tumaas ang kilay ni Thugs at lumuhod. "Magbigay pugay po tayo kay San Don! Isang
santong aso! Walang bahid ng kasalanan! Meow meow meow! " hindi niya pinansin si Thugs at
naglakad muli papunta sa restaurant na kaniyang pakay.
Sa kaniyang paglalakad, hindi niya maiwasang mapaubo noong maamoy niya ang makapal
na usok mula sa mga dyip at transportasyon at mga pabrika. Minsan nga hindi na niya alam kung
hangin pa ba ang mayroon o wala na. 107
Nakarinig siya ng bulong-bulungan mula sa mga tao at parang unti-unting natataranta ang
mga ito habang nakatutok sa isang malaking screen sa may building na may mga tao sa loob.
WMSU-ISMP-GU-001.00
Nagsimulang magbigay ng reaksyon ng mga tao sa paligid niya habang ang iba ay
hawak-hawak ang kani-kanilang cellphone at nagsimulang mag-post sa kani-kanilang
social media apps.
"Ano ang nangyayari? May sakit? " sigaw niya at nakatanggap siya ng sipa mula sa
isang taong nagtratrabaho sa isang firm. Siya'y napadaing.
"Napaka-malas ng asong ito! Nag-iingay kita na ngang may masamang balita, Jane.
Tara uwi na tayo, kay Berting mo na lng isuyo ang ating groceries, " wika nito sa kasama
nitong babae na sopistikada rin kung manamit.
Nagsimulang maubos ang kumpulan ng tao na para bang nagmamadali ang mga itong
umuwi. Hindi na lamang ito pinansin ni Don at pumunta sa may pinto ng restaurant na
gusto niyang puntahan ngunit sa kasamaang palad ay sirado na ito.
'Marahil ay natakot din sa balita. ' aniya kaniyang isip.
Ngunit hindi niya mapigilang matakam ng makita ang mga tirang burger at mga
pagkain na natapon na ng mga tao sa takot sa sahig. Madami-dami ang mga ito at hindi na
siya magugutom.
108
WMSU-ISMP-GU-001.00
Sagutin ang mga sumusunod na tanong ;
1. Ilarawan ang katangian ni Don.

__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
2. Paano naiiba si Don sa kanyang kapwa aso?

__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
____________________________________________________
3. Kung ikaw ay isang aso, ano sa palagay mo ang iyong maging pakinabang sa
kapaligiran at maging sa iyong amo?
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
____________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________
109
WMSU-ISMP-GU-001.00
4. Ano ang kakintalan na dulot ng pabula?

__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
____________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
5. Paano mo wawakasan ang takbo ng pangyayari sa pabula?
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
6. Ano ang kaugnayan ng pabula sa konsepto ng ekokritisismo?
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
110
WMSU-ISMP-GU-001.00
EBALWASYON 6
PANUTO : Kumatha ng sariling eko-pabula. (10 pts.)
_______________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
111
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
Mga
Karagdagang
Magsaliksik ng 3-5 eko-pabula. Gawin ang mga sumusunod;
Gawain
A. Buod ng Pabula
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
B. Semantic Web
Pamagat
C. Kakintalan
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
112
WMSU-ISMP-GU-001.00
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
D. Kaugnayan sa konsepto ng ekokritisismo

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
Yunit 3
ANG EKO-SANAYSAY AT EKO-KUWENTO

_______________________________________________________________________
Aralin 7
PANIMULA
Nabanggit na sa nakaraang aralin ang tungkol sa mahalagang papel na

ginagampanan ng mga akdang pampanitikan sa larang ng ekokritisismo. Hindi na rin
lingid sa ating kaalaman na sa pamamagitan ng mga akdang pampanitikan, ang mithiin
ng ekokristisismo ay sadyang matatamo at maisasakatuparan dahil sa tulong ng mga
akdang ito na nagsisilbing daan upang maiparating ng mga manunulat ang kanilang
hangarin sa mga mambabasa na makapagtamo ng kabatiran hinggil sa nangyayari sa
ating paligid. At ito ay kanilang nagagawa sa pamamagitan ng kanilang pagkatha ng iba’t
ibang akdang pampanitikan tulad ng sanaysay, kuwento, tula, awit at iba pa. Ang
pagkatha ng mga ito ay hindi lamang upang maipamalas ang pagiging malikhain ng isang
manunulat, bagkus, taglay sa mga akdang ito na maipamulat sa mga mamamayan ang
kanilang tungkulin na mapangangalagaan ang kanilang kapaligiran at maging ang ating
inang kalikasan.
Sa araling ito ay matutunghayan ang mahalagang papel ng Eko-Sanaysay at

Eko-Kuwento sa konsepto ng ekokritisismo. At masisipat din dito ang mga saloobin ng
manunulat sa mensahe ng kanilang inakdang kuwento at sanaysay na makapagdulot ng
kamalayan upang maipamulat sa mga mambabasa ang hinggil sa mga daing ng ating
113
WMSU-ISMP-GU-001.00
kapaligiran at kalikasan na ito na ang tamang panahon upang ang lahat ay magkaisa at
magtulungan sa pangangalaga ng ating kalikasan.
MGA LAYUNIN
1. Naibibigay ang depinisyon Eko-sanaysay.
2. Natatalakay at nauunawaan ang kahalagahan ng eko-sanaysay sa konsepto ng

ekokritisismo.
3. Napahahalagahan ang aral at mensaheng dulot ng bawat akda.
4. Naisapuso ang kahalagahan at kakintalan ng bawat akda.
5. Nakapagkakatha ng sariling akda.
___________________________________________________________
BALANGKAS NG PAKSA
ARALIN 1- ANG EKO-SANAYSAY
ARALIN 2 – EKO-KUWENTO
2.1. Mula sa mga Kuwentong-bibig Patungo sa Ganap na Maikling
114
WMSU-ISMP-GU-001.00
Kuwento
2.2. Isang Ganap na Maikling Kuwento
ARALIN 3 – IBA PANG SALAYSAYIN
SUBUKIN NATIN !
A. PANUTO : Magmasid sa iyong paligid. Kumatha ng isang simpleng kuwento tungkol

sa iyong mga napupuna sa paligid.
_________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
115
__________________________________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
PAG-ISIPAN MO !
B. PANUTO : Mag-isip ng mga napapanahong isyu na may kinalaman sa mga
problemang hinaharap ng ating kapaligiran o kalikasan. Ibigay ang iyong
reaksiyon sa pamamagitan ng pagsulat ng sanaysay.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
116
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
RUBRIKS
5
1.Sistematiko at malinaw na pagkalahad ng
detalye.
4
2.Kaangkupan sa nilalaman ng paksa.
4
3. Pagsunod sa tuntuning panggramatika.
2
4. Kalinisan at kaayusan sa pagsulat.
15
KABUUAN
117
WMSU-ISMP-GU-001.00
ANG EKO-SANAYSAY AT EKO-KUWENTO
ARALIN 1 - ANG EKO-SANAYSAY
Ang sanaysay ay isang malikhaing anyo ng paggamit ng wika nagpapahayag o nagpapaliwanag gamit
ang sariling ideya o kuro-kuro hinggil sa isang pangyayari, bagay, tao at iba pa. Ito ay isa ring anyo ng
panitikan na ipinahahayag sa anyong pangungusap o tuluyan. Tungkol sa kaisipan sa mga pangyayari sa
lipunan tulad ng pulitika, ekonomiko, mga palabas sa media at iba pa ang karaniwang paksa nito. Ayon kina
Arrogante at mga kasama nito, ang sanaysay ay isang komposisyon na taglay ang tatak ng panlasa at hilig,
reaksyon at palagay, saloobin, at paniniwala, kalagayan at katauhan, karanasan, kaalaman ng bawat may akda.
Si Lumbera ay nagbigay ng katangian ng sanaysay na magagamit sa pagbabasa nito para sa pagdukal

ng nilalaman ng akda :
a) May boses ang sanaysay

b) May tono ang sanaysay
c) May ugnay ang sanaysay
d) May kuro-kuro ang sanaysay
ARALIN 2 – EKO-KUWENTO
Sinasabing, ang eko-kuwento ay anomang isinasalaysay o ikinukuwento na may kaugnayan sa

kalikasan at tao at may masinop na pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari. Ito ay maaaring halaw sa tunay
na karanasan at pangyayari o maging imahinasyon lamang. Ayon kay Tolentino (2000), maaaring nagmula ang
kuwento sa mga tradisyon ng pagsasalaysay ng ating mga ninuno tulad ng alamat, kuwentong bayan,at dagli.
Ito ay patuloy na umuunlad hanggang sa ito ay nagbago sa anyong maikling kuwento.
Aralin 2.1 . MULA SA MGA KUWENTONG-BIBIG PATUNGO SA GANAP NA

MAIKLING KUWENTO
Ang ugat ng maikling kuwento ay nagmula sa mga pinagpasa-pasang kuwentong bibig. Layunin ng
kuwentong ito na magbigay-aral upang pigilin ang mga kabataang gumawa ng masama. Ikinukuwento dito
ang pangyayaring lumikha ng mga tauhang tutupad sa mithiin ng magulang na maging masunurin ang
kanilang mga anak.
Aralin 2.2. ISANG GANAP NA MAIKLING KUWENTO
Kapag masining at maayos na inilalahad ng awtor ang maingat na habi ng mga pangyayari at kapana-
panabik na banghay, ito ay masasabing ganap na kuwento ang isang kuwento.
118
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWIN NATIN !
EKO-SANAYSAY 1
Basahin at unawaing mabuti ang sanaysay.
“Pagpapahalaga sa Kultura, Pangangalaga sa Kalikasan at Pakikilahok sa Isports”

Ni: Aubrey F. Reyes
“Ako ay may isang munting pangarap

Sa aking dakilang lupain
At sa sama-sama nating pagsisikap
Sama-sama ring mararating…”
Ang saknong na ito ay halaw mula sa awiting “Tagumpay nating lahat” ni Lea Salonga na
kung ating dalumatin ang mensahe ay patungkol sa “pagkakaisa” sa kabila ng pagkakaiba-iba ng
kultura, kasanayan at pagpapahalaga. Ang Pilipinas ay mayaman sa kultura, sagana sa likas na
yaman at biniyayaan pa ang mga Pilipino ng napakaraming talent. Ito ay paulit-ulit nating
pinapatunayan sa buong mundo.
Nakasaad sa Artikulo IX, Seksyon 14 ng Konstitusyon ng Republika ng Pilipinas 1987 na “

dapat itaguyod ng estado ang pangangalaga, pagpapayaman, at dinamikong ebolusyon ng isang
pambansang kultura ng Pilipino salig sa simulang pagkakaisa sa pagkakaiba-iba sa kaligirang
malaya, artistiko, at intelektwal na pagpapahayag”.
Samantala, nakasaad sa Artikulo IX, Seksyon 19 ng Saligang Batas 1987 ng Pilipinas na

“dapat itaguyod ng estado ang mga programang pang-isports, mga paligsahang panliga at mga
amatyur isports, kasama ang mga pagsasanay para sa mga paligsahang pandaigdig upang
maisulong ang disiplina sa sarili, pagtutulungan ng magkakasama at kahusayan para sa pagbuo ng
pamayanang malusog at mulat.”
Sa paanong paraan naman ito maisasakatuparan?

Dito sa Mindanao at taon-taon ginaganap ang Mindanao Association of State Tertiary Schools
(MASTS). Ito ay isang tulay upang ipamalas ng mga mag-aaral ang kanilang taglay na talento at
pakikilahok sa mga gawaing pampaaralan maging pangkalikasan man. Ang mga patimpalak sa
MASTS ay nahahati sa iba’t ibang larangan. Mayroong isports, sosyo-kultural at literari. Sa bawat
larangang ito, bulsa-bulsa ng mga kalahok ang kanilang kultura, kakayahan at determinasyon.
Sinasabing, ang kultura ay instrumento ng pagkakakilanlan at tagumpay. Ang kultura ay may

katumbas na salitang “kalinangan”. Ang kalinangan o kultura ay siyang lumilinang at humuhubog
119kabuuan ng isip, damdamin, gawi, kaalaman at
sa pag-iisip, pag-uugali at gawain ng tao. Ito ay ang
karanasan na nagtatakda ng angking kakayahan ng isang kalipunan ng tao. Ito rin ang salamin ng
ating bansa kung kaya’t sa bawat gawi ay mapapansin ang bawat butil o katiting ng ating bansa.
WMSU-ISMP-GU-001.00
Sa pagkakataong ito ay naipamamalas, napalalaganap at napapanatiling buhay ang kultura na

siyang minana pa natin sa ating mga ninuno. Layunin ng palakasan na mapagbuklod ang mga mag-
aaral na nagmula sa iba’t ibang mga lugar na kinalakihan, kulturang nakaugalian at lipunang
kinamulatan. Sa panahon ng paligsahan ay kakikitaan ng kultura ang mga manlalaro sa paglalaro.
Nariyan ang dedikasyon ng bawat manlalaro at ang kanilang masusing paghahanda. Kultura ring
maituturing ang mga katangiang napatanyag sa ating mga Pilipino; ang mataas na pagpapahalaga sa
samahan, paggalang sa kapwa, mainit at magiliw na pagtanggap sa mg bisita, ang paggalang sa mga
opinyon at paniniwala ng iba, pagiging masayahin kahit dumaranas ng mga problema, pagiging
matatag, masipag, matiyaga, matulungin, malikhain at ang pagkakaroon ng positibong pananaw sa
buhay na taglay ng mga kalahok. Ngunit higit sa lahat, ang isang kulturang dapat nating ipagmalaki ay
ang kultura ng isportmanship. Ang pagtanggap sa pagkatalo, tulad ng pagkapanalo at pagiging
mapagkumbaba na kaugalian nating mga Pilipino.
Noong Mayo lamang ng taong kasalukuyan ay nakilala na naman ang mga Pinoy nang
masungkit ng El Gamma Penumbra ang unang pwesto sa nakaraang Asia’s Got Talent na ginanap sa
Singapore. Sa ipinakitang pagtatanghal ng grupo ay mababanaag hindi lamang ang kulturang Pilipino
kundi ang mga kultura ng mga karatig bansa sa Asya. Ang mga simbolo, kahulugan at ugali ng tao.
Dagdag pa ang pagpapahalaga ng mga kalahok sa ugaling bayanihin kung saan sama-sama, sabay-
sabay at tulong-tulong sa pagkamit ng isang mithiin- ang tagumpay sa bawat patimpalak.
Maaaring tayo ay may iba’t ibang galaw ngunit iisa lamang ang nais nating patutunguhan.
Pagkakaisa ay ating kailangan bilang nabibilang sa iisang kapuluan. Ito ang nais ipahiwatig ng koro ng
awitin ni Lea Salonga.
“Sama-sama nating abutin, pinakamatayog na bituin.

At ang aking tagumpay, tagumpay ng aking lahi,
Tagumpay ng aking lipi. Ang tanging minimithi at hinahangad
Hangad ko’y tagumpay nating lahat.”
Ang kalikasan ang pinakamahalagang biyayang ipinagkaloob ng Panginoon sa sangkatauhan.

Malaki ang papael na ginagampanan ng kalikasan sa pagkamit ng tagumpay. Ang kalikasan na siyang
nagsisilbing pinagkukunan ng mamamayan. Ayon sa pagpapakahulugan ang kalikasan ay ang daigdig
at ang lahat na nakapaloob dito na hindi likha ng tao. Ito ay likha ng Poong Maykapal para sa bawat
nilalang dito sa mundong ibabaw. Ang mga bagay na makikita sa kapaligiran ay nagbibigay sa tao ng
saya at buhay. Mahalagang pagyamanin ang kalikasan sapagkat dito nakasalalay ang ating kabuhayan
at kalusugan.
Sa usaping kultura at kalikasan, mayroong kulturang sinangkapan ng biyaya ng kalikasan- isang

malawak na taniman ng pag-asa, isang luntiang kagubatang puno ng pagpapala at isang malakas na
agos ng ilog na tumatangay sa putik ng kahirapan. Mga biyayang ipinagpapasalamat sa ating mga
patron sa pamamagitan ng pag-aalay ng ani at pagdaraos ng magarbo at makulay na pistang nayon. Ilan
sa mga halimbawa ang Ati-atihan, Pahiyas, Panagbenga, Pista ng Itim na Nazareno at marami pang iba.
Mga pistang bayang sumasalamin sa makulay na kulturang bumabalot sa ating pagkatao at kulturang
sumusulong sa turismo.
120
Sa ngayon, malaki ang gampanin ng mga kabataan sa pangangalaga sa kalikasan. Sinasasabing
kinakailangan lamang ng isang tao upang magputol ng puno ngunit isang bayan upang magtanim nito.
Nakaaagaw pansin ang halos lahat ng kalamidad na naranasan ng bansa na likha ng kalikasan. Ang
madalas na bagyo na nagdudulot ng pagbaha at pagguho ng lupa, lindol, at tagtuyot. Marahil ay
WMSU-ISMP-GU-001.00
Nitong mga nakalipas na taon hanggang sa kasalukuyan ay naitala ang milyon-milyong

mamamayan na apektado, libo-libong nakitilan ng buhay kasabay ng pagkawasak ng mga ari-arian at
kabuhayan dahil sa kalamidad. Sino ba naman ang makakalimot kay Uring, Frank, Ondoy, Pepeng,
Sendong, Pablo at higit sa lahat kay Super typhoon Yolanda? Sila ay iilan lamang sa mga naitalang
malakas na bagyong tumama sa kapuluan ng Luzon, Visayas at Mindanao. Taong 2013 ay naranasan
din ng Kabisayaan ang magnitude 7.9 na lindol na ikinaguho ng mga gusali at makasaysayang
imprastraktura ng bansa. Ang matinding tagtuyot noong 2014 sa bahagi ng hilagang Luzon na
nagbunga sa pagkamatay ng mga isda, pgkatuyo ng mga sakahan na siya namang ikinalugi ng mga
negosyante at magsasaka. Ang mga nabanggit ay iilan lamang sa resulta ng paghamak ng tao sa
kalikasan. Mahalaga na ang kalikasan ay ating ingatan upang hindi na maulit pa ang ganoong sakuna
sa ating bansa.
Samatala, kinilala rin tayong mga Pilipino sa angking husay sa larangan ng palakasan. Ang
pakikilahok sa isports ay susi ng tagumpay. Ang palakasan o isports ay binubuo ng isang karaniwang
pisikal na gawain na nagbuhat sa ilalim ng napagkasunduang mga patakarang hayag. Napapaloob sa
palakasanang kompetisyong literari, isports at sosyo-kultural. Layunin nito na malinang ang pisikal,
mental, emosyonal at sosyal na aspekto ng mga mag-aaral. Dahil dito, maraming Pinoy ang nagkamit
ng pagkilala at tagumpay sa iba’t ibang larangan: ang “Spolarium” ni Juan Luna; ang agaw-pansing
obra ni Fernando Amorsolo; ang madamdaming pag-awit ni Lea Salonga at Regine Velasquez; ang
magaling na pagganap at pagtanghal at iba pa. napatanyag naman si Eugene Torre sa Chess; Gilas
Pilipinas sa Basketball; Azkals sa Football; Flash Elorde, Manny Pacquiao at Nonito Donaire sa
boksing; Lydia de Vega sa Track n’ Field; Akiko Thomson sa paglangoy, Felix Barrientos sa Tennis
at iba pa.
Ayon kay Dr. Jose P. Rizal, “Ang kabataan ang pag-asa ng bayan”. Nasa atin ang
responsibilidad na alagaan ang anumang mayroon an gating bansa, ating pagyamanin an gating
kultura, pagyabungin at pangalagaan ang kalikasan at higit sa lahat ay makilahok sa palakasan
sapagkat ito ay isa sa mga hakbang upang isakatuparan an gating mithiin, ang mapagtagumpayan ang
ating mga pangarap. Isang malaking hamon sa mga kabataan ang paghubog sa ating malaya,
mapayapa, at masaganang bukas. Sapagkat, kalakip ng pagtanggap at pagharap sa hamong ito ang
pagsasabalikat din ng mga pananagutang nakaatang sa atin.
Bilang isang kabataan, pangarap namin ang lumago at mamukadkad ang kultura, kalikasan, at
pakikilahok sa isports. Ito ay makakamit sa pamamagitan ng pagsusumikap, kasabay ng angking
talino, talento, lakas ng loob, tiwala sa sarili at determinasyon. Tulad nga ng sabi ni Tumangan sa
kanyang sanaysay na “Naniniwala ako sa kakayahan ng tulad kong kabataan. Batid kong nasa
kabataan ang likas na dunong, katangian at kakayahang kailangan upang maging mabuti’t
produktibong mamamayan ng bansa. Taglay pa rin ng mga kabataan ang katangian ng Molave,
matibay, patuloy sa pagtaas at pagyabong, hindi nasisindak sa sigwa, may makapit na ugat at
GAWAINsa
nagtitiwala 1.1.
sariling lakas”. Dahil dito, naniniwala din ako na ang pangarap ng kabataang binanggit
sa awiting “Tagumpay Nating Lahat” ay hindi maglulundo sa baog na salamisim lamang.
121
WMSU-ISMP-GU-001.00
Ibigay ang iyong opinyon hinggil sa mensahe ng may-akda sa kanyang sanaysay.
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
122
WMSU-ISMP-GU-001.00
Ipaliwanag sa iyong sariling pag-unawa ang mga sumusunod na kataga ;
Kulturang sinangkapan ng
biyaya ng kalikasan
________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Malaki ang gampanin ng mga

kabataan sa pangangalaga
sa kalikasan.
________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Ang pakikilahok sa isports ay susi

ng tagumpay
________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
123
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO-SANAYSAY 2
Silip sa Nakaraang Kagandahan
(akda nina Nicole Reambonanza at John Carl Nicolas)
Ang Lungsod ng Zamboanga ay isang paraiso kung ito ay maituturing. Ito ay lunan
ng sari-saring mga taong nagkakaiba sa kultura at relihiyon. Noong nakaraan, ang mga
naninirahan dito ay nakapagsabing, ang nasabing lungsod ay sadyang napakaganda. Ang
mga tanawin nito, ay dinadagsa ng mga turista sapagkat, damang-dama nila ang
katiwasayan at sariwang hangin na kanilang nalalanghap. Mga daanang pinalalamutian ng
makukulay na bulaklak, mga ilog na malilinaw at kumikinang sa kalinisan, at kapaligirang
hindi mapagkakamalang sakop ng mga tao dahil sa kalinisan. Ang mga paglalarawang ito ay
muling nanumbalik sa aking malawak na isipan kung gaano kaganda ang lungsod ng
Zamboanga noong mga panahong yaon.
Ganoon ang Zamboanga noon, ngunit ngayon? Ang sariwang simoy ng hangin, ang
malinaw na tubig sa ating mga ilog ngayon ay halos wala na. Ang dating magagandang mga
ilog ng Zamboanga ngayon ay nangangamoy na sa dami ng basurang itinatapon dito. Kung
noon rin ay maaari pang maligo ang mga tao sa iba’t ibang katawan ng tubig gaya ng sapa’t
dagat, ngayon ay hindi na, sapagkat maaari nang makakuha ng kung ano-anong sakit dahil
sa ito’y hindi na ligtas sa ating katawan na noo’y malinis na tubig pa. Ang dating mga
bundok na punô ng iba’t ibang uri ng halaman ay ngayo’y bundok na punô na ng iba’t ibang
uri ng basura. Ang simoy ng hangin na dating sariwa, ngayo’y mas masahol pa sa patay na
isda ang amoy nito.
Ito ba ang Zamboanga? Hahayaan na lang ba natin na ito ang magiging kahihinatnan
ng mahal nating siyudad? Hindi maaari! Dahil tayo ay magtutulungan na ayusin ang lahat
ng ito. Ano nalang ang ating isasagot sa ating mga anak kung tayo’y tatanungin na, “Ma, Pa,
may tungkulin kang dapat gawin bilang mamamayan ng lungsod na ito, bakit wala po
kayong nagawa? Dapat maipamulat natin sa ninuman na tayong lahat ay may mga
pananagutan... mapabata man o matanda…Maibabalik natin ang mga ito kung lahat tayo ay
sama-samang makilahok at makikiisa sa mga nailunsad na mga proyektong may kinalaman
sa pangangalaga ng ating kapaligiran at kalikasan. Kaming mga kabataan ay may malakas
na paniniwala na muli nating maibalik ang dating ganda ng ating lungsod, ito ay sa
pamamagitan ng pagkakaroon natin ng disiplina sa sarili at poisitibong hangarin para sa
ikauunlad ng ating lungsod. Naniniwala rin kami, na kapag tayong lahat ay magkakaisa, ang
lahat ng ating mga mithiin ay ating makakamtan at maisasakatuparan.
Hindi kailangan ng mabilisang aksyon na wala namang integridad upang tapusin ang
nasimulan, kundi ang dedikasyon ng tao na gawin at isipin kung ano ang tama at nakabubuti
at ito ay ang pagiging responsable ng mga mamamayan sa ating kapaligiran at sa kalikasan.
Sa huli, hindi ito para sa ating sarili lamang, 124
bagkus, ito ay para sa lahat, sa ating mga anak,
sa mga anak nila at ang mamamayan ng buong mundo mapa hayop, insekto o puno man,
gawin natin ito sa isip at sa gawa…pangalagaan natin ang ating kalikasan. Upang
maginhawang buhay ay ating makakamtan !
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 2.1.
Ibigay ang iyong opinyon tungkol sa mga sumusunod ;
1. Ano ang kaugnayan ng pamagat sa nilalaman ng sanaysay?
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
2. Ano ang kaugnayan ng nilalaman ng sanaysay sa konsepto ng ekokritisismo ?
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
125
________________________________________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 2.2.
Sumulat ng isang sanaysay na tutugon sa tanong na, “ Ano-ano ang mga hakbang na
iyong gagawin upang mapanatili ang kagandahan at kalinisan ng ating lungsod?”
_________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
126
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
______
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO-SANAYSAY 3
“Kalikasan Kaagapay ng Ating Buhay”
Nina Nadzmer Hailil, Ashtin Lucaylucay
Kalikasan ang ating tahanan, yaong tahanang mula pa kina Adan at Eba hanggang sa
kasalukuyang panahon. Kalikasan na ating kasangga para matugunan ang ating mga
pangangailangan at kagustuhan. Ako’y namulat sa ganda ng kalikasan, mga luntiang puno na nasa
kapaligiran, mga malilinis na sapa at dagat na nilalanguyan, sariwang hangin na ating
nalalanghap, hindi mainit na kapaligiran at higit sa lahat ay yaong kalikasan na puno ng kasiyahan
at kapayapaan. Ngunit, sa paglipas ng panahon, ito’y napuno na ng polusyon ang minsang
napakagandang kapaligiran. Isa marahil ang polusyon sa mga pinakamalaking problemang
hinaharap, hindi lamang ng Pilipinas, kundi, pati na rin ng buong mundo sa panahon ngayon.
Sa kasalukuyan, kabi-kabila ang mga balita ukol sa biglaang pagbabago ng klima sa iba’t
ibang panig ng bansa , ang malimit na pagkatunaw ng yelo sa Antartica dahil sa pagbabago ng
klima na maaaring maging dahilan ng pagtaas ng lebel ng tubig sa iba’t ibang karagatan at
paglubog ng mga lupa, nariyan ang malalakas na pag-ulan , pagkasunog ng malaking bahagi ng
Amazon na pinagmumulan ng dalawampu’t porsyento ng oxygen sa mundo na ating kailangan at
kung ano-ano pa mang mga pagbabago sa kapaligirang may hindi magandang naidudulot sa tao,
hayop at maging sa kalikasan na mismo. Tao ang dahilan ng pagkawasak nito, tao rin ang
maaapektuhan sa paglaho nito. Kung kaya’t mahalagang maunawaan ng mga tao ang
kasalukuyang kalagayan ng kapaligiran na ating tinitirahan, at kung ano nga ba ang naidudulot sa
atin nito. Bilang mga pangunahing nilalang na nakikinabang sa mga ibinibigay sa atin ng
kalikasan, mahalagang alam natin kung ano na ang naidudulot natin dito. Bukod pa rito, mahalaga
ring dapat alam natin kung paano tayo makatutulong sa pag-ayos at pagresolba ng kasalukuyang
problemang hinaharap ng ating mundo.
Ang kalikasan ay maihahalintulad ko sa isang mahal sa buhay, ito’y mahalaga, mahal natin
nang lubos at di natin kayang saktan at sirain ang puso. Katulad din ng kalikasan na dapat
pahalagahan, mahalin at ingatan para sa ating ikagiginhawa. Nararapat tayong magsimula sa mga
maliliit na bagay tulad ng pagtapon ng mga basura sa tamang lugar, pag-iwas sa paggamit ng mga
plastik at kung maaari ay magsimulang magtanim ng mga halama’t puno sa paligid ng ating mga
bahay. Isipin din natin ang susunod na henerasyon, kumbaga sa wikang Ingles ay ang tinatawag na
“Sustainable Development”, ang pagtutugon sa ating mga pangangailangan sa kasalukuyang
panahon nang hindi nagagamit ang mga pangangailangan ng susunod na henerasyon. Ito ay isang
paraan na naipakikita natin ang pagpapahalaga sa kalikasan at sa mga susunod na pagtatanggol ng
bayan.
Ang papel nating mga tao sa kalikasan ay ang pahalagahan ito, ngunit ang papel nating mga
tao sa pangangalaga ng kalikasan ay ang magkaisa para mapalawak ang mga ideya , programa,
mga solusyon sa muling pagyabong ng ating kalikasan. Tayo’y magtulungan upang tayo ay hindi
magsisisi sa kung ano man ang maging kalalabasan . Mahalin at alagaan natin ang kalikasan tulad
ng pagmamahal na ibinibigay nito sa atin. Ito ang nagbibigay-buhay sa atin ,dito tayo kumukuha
ng ating makakain at ikabubuhay. Dito rin nagsimula ang ating pagkatuto kung paano mamuhay
nang mas matagal at matiwasay. Lahat ng ito 127ay nagagawa natin dahil sa inang kalikasan.
Kalikasan ang nagbibigay ng mga iba’t ibang yamang tubig at lupa na kailangan ng bawat tao.
Dito naninirahan ang mga hayop , dito lumalaki at namumulaklak ang mga halaman, at dito
kumukuha ang mga tao ng kanilang makakain sa araw-araw .
WMSU-ISMP-GU-001.00
Karugtong….
Kalikasan din ang nagbibigay ng ating mga kailangan at mga gamit para sa pang araw-araw
na gawain, sa madaling salita, kalikasan ang solusyon sa mga pangangailangan ng bawat nilalang.
Habang tumatagal ay mas nagagamit nang lubos ang ating kalikasan kung saan, tayo’y
nakikinabang dito, dahil na din sa pagbabago ng ating panahon at mga kailangan sa buhay at sa
mga aksyon at gawain na walang habas na pagkalagas ng puno, yamang tubig para sa teknolohiya
at kagustuhan ay hindi na napapansin ang paunti-unting pagkalagas nito. Katulad na lamang ng
mga nararanasan natin ngayon, mas mainit na klima at di matantiyang paglamig o pag-ulan sa
ating mga lugar. Hindi man halata , ngunit lahat ng ito ay may koneksyon sa estado ng ating
kalikasan ngayon. Kaya naman, para mas maging maayos ang ating sitwasyon, dapat ay ingatan
natin ang sariling atin sapagkat ang kalikasan ay kaagapay na ng ating buhay.
Ang hirap kasi sa ating mga tao ay naging komportable na tayo na mamumuhay ng “instant”
kung saan, hindi na natin lubos naiisip ang maidudulot ng ating pagsawalang-kibo sa ating
kapaligiran. Kalikasan din ang ating kasangga sa buhay at ito ay isang rason kung bakit nandito
tayo sa mundong ating ginagalawan. Napakarami ng ating magagawa para sa ating kalikasan at
kapaligiran. Dapat maging mapagmatyag at huwag lamang ang sarili ang isipin, kundi isaalang-
alang din ang kapaligiran natin. May mga panitikan na lubos na nagpapaalala sa ating lahat, na
lahat ng tao, bata man o matanda, babae o lalake o ano man ang kasarian, iba man ang kultura ay
may magagawa upang tayo ay kumilos para sa pagbabago at pagkabuhay muli ng mga bagay na
nawala sa ating paningin gaya nalang ng pagbuo ng mga eko-awit, eko-kuwento, eko-alamat, eko-
tula, at eko-sanaysay na maaaring maging daan upang mas mapansin ang kalagayan ng ating
kalikasan sapagkat nasa ating mga kamay ang kaligtasan ng atin Inang kalikasan .
128
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 3.1.
Batay sa binasang sanaysay, ibigay ang iyong tugon ayon sa mga sumusunod ;
1. Sa anong dahilan na ang kalikasan ay naging kaagapay ng ating buhay?
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
2. Kung ikaw ay bibigyan ng pagkakataon, paano mo mabibigyang solusyon ang mga

umiiral na suliraning hinaharap ng ating kapaligiran at kalikasan tulad ng
nabanggit sa sanaysay?
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
______________________________________________________________________
129
WMSU-ISMP-GU-001.00
3. Sino ang may dapat na pananagutan sa mga nangyayari sa ating

kapaligiran at kalikasan ? Bakit? Pangtwiranan.
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
130
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO-SANAYSAY 4
SAKUNA O PARUSA?
Ang pamumuhay ng lahat ng tao sa buong mundo ngayon ay sinusubok. Kahit saan ka
lumingon, maaaninag mo ang pagbabagong nagaganap. Ang mga pagbabagong ito ang nagdulot ng
pagkalito, pagkagutom at paghihirap ng lahat ng tao sa buong kalupaan. Ngunit ano nga ba ang
ating kinakaharap? Sakuna ba o Kaparusahan ng langit? Ano nga ba ang dapat nating gawin sa
ganitong pagkakataon? sa ganitong sitwasyon?
Ano nga ba ang sakuna? Ang parusa? Ayon kay Nathli sa isang post, ang sakuna o riwara ay
tumutukoy sa isang kalamidad o kapinsalaan, ngunit maari ring tumutukoy ito sa isang kamalasan,
kabiguan o trahedya. Samantalang ayon naman kay Thonthon sa isa ring post, ang "parusa" ay
salitang ginagamit bilang ganti o tugon sa nagawa. Ito ang kasingkahulugan ng salitang "gaba'" sa
bisaya at bikol. Sa sanskrito ito naman ang tanyag na "karma". Matapos malaman ang pinagkaiba
ng dalawang salita, sa palagay ninyo ano nga ba itong kinakaharap natin sa ngayon? Batid nating
tayong lahat ay makasalanan, sa kadahilanang naaabuso natin ang ating inang kalikasan. Ang mga
sakunang tulad ng bagyo, lindol at iba pa ay pinapaniwalaang dahil lamang sa pagbabago ng klima
ngunit alam din nating tayo ang may gawa. Ang ating pagkawalang disiplina at pagkamangmang sa
maaring maging dulot nito sa ating kapaligiran sa pagtagal ng panahon
Ang pagdating ng tinatawag nating Covid19 ay nagdulot ng napakalaking pinsala sa
sandaigdigan, kaguluhan at pagkagutom. Ito ba ay isa lamang sa mga sakunang dumating sa atin
gaya ng iba pang na unang kalamidad o parusa na ng langit sa lahat ng ating mga ginawang
masama sa ating kalikasan at mundong ginagalawan? Ang sakit na ito ay naging sanhi ng pagbaba
ng populasyon sa iba't ibang bansa. Dahil din dito ay nasubok ang paniniwala ng lahat, hindi
lamang sa Panginoon, maging sa mga taong niluklok nila sa upuan. Sa mga nagdaang mga araw
nasaksihan natin ang iba't ibang pangyayari. Ang pagrally ng kabataan sa labas ng palasyo, ang
walang pagkundangang reklamo at hindi pagsang-ayon ng mga tao dahil sa ipinatupad na
"lockdown" sa ilang lugar sa Filipinas.
Sakit ang dulot ng pandemyang ito. Mula nang ito’y lumaganap noong Enero, 2020 sa
Filipinas. Ngunit sa kabila nito nanatiling matatag ang mga nanunungkulan sa pagharap ng
mabibigat na hamon ng sakit na COVID19. Kaya bilang pagsuporta at pagpapatatag sa mga
mamamayang Filipino nagkaroon ng pagbibigay ayuda sa mga mamamayan nito gaya
pamamahagi ng mga relief goods at perang nagkakahalaga ng limang libong piso (5,000) hanggang
walong libong piso (8,000) bilang bahagi ng laan na pondo mula sa Social Amelioration.
131
WMSU-ISMP-GU-001.00
Ang ganitong senaryo ay nagpapakita lamang na sa kabila ng mga suliraning

kinakaharap ng mga Filipino ay nananatili parin ang bayanihan sa isa’t isa. Kung kaya, mga
kababayan kumakatok ako sa puso ninyo na sana’y maging mabuting mamamayan tayong
upang ahindi na makadadagdag pa sa mga problemang dulit ng COVID19. Kailangan nating
magtulungan, magkaisa, magmalasakit at maging isang magaling na lider. Hindi lamang ito
para sa mga nakaupo sa gobyerno at senado. Ito ay para rin sa mga magulang sa loob ng
kanilang tahanan at pamilya. Ang pagkakaisa at pagtutulungan ay maaari nating gamitin sa mga
panahong ito upang mapuksa ang paglaganap ng Covid19 sa sanlibutan upang mabalik ang
kapayapaan. Ito man ay isang sakuna o parusa, nararapat lamang na tayo ay dumulog sa Diyos
at manalangin upang humingi ng tawad sa lahat ng ating pagkakasala at humingi ng tulong
upang itong kumakalat na sakit ay magwakas at mapuksa.
132
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 3.2.
Ilapat sa Venn Diagram ang pagkakatulad at pagkakaiba ng salitang parusa at sakuna

ayon sa iyong sariling pag-unawa.
133
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 3.3.
Sumulat ng isang refleksyon tungkol sa kasalukuyang pandemya na laganap sa buong

mundo. Ano ang iyong maging tugon sa mga iba’t ibang nararanasan ng mga tao sa panahon ng
krisis?
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
134
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO-SANAYSAY 5
“Tatlong Segundo”
Nina Fritzie Barrientos at Louey Jan M.Sabordo
Kaunting kaalaman…Alam niyo ba na ang ating mundo ay 4.5 bilyon na taong gulang na? Sa
loob ng bilyun-bilyong taong ito, marami na ang mga nangyayari sa ating mundo. Ito ay maaaring sa
pamamagitan ng natural na kalamidad o kaya’y mga sakunang gawa mismo ng mga tao. Sa loob ng
isa, dalawa o tatlong segundo lamang ay marami na ang mga kaganapan dito sa mundong ating
tinitirhan.
Tatlong segundo, subalit, ano na nga ba ang mga naidulot nating pagbabago sa mundo?
Itinuring pa natin ang ating mga sarili na “Homo Sapiens” na ang ibig sabihin ay “matalinong tao”.
Matalino naman tayo kung tutuusin ngunit, hindi ganoon katalino para sa ating ikabubuti. Oo nga, at
nadiskubre natin ang atom, naimbento natin ang mga spaceships upang libutin ang kalawakan. Dahil
sa atom nagkaroon ng bomba nuclear. At habang naghahanap tayo ng mga bagong planeta na
matitirahan ay patuloy rin nating binabalewala ang tahanan natin ngayon… Kaya, ang pagiging
matalino ng mga tao ay masasabing hindi balanse... Mayroong pagkakaiba ang kaalaman sa
karunungan. Habang ang kaalaman ay nagsasalita, ang karunungan ay nakikinig. Habang ang
kaalaman ay nakasarado ang tainga sa paghingi ng saklolo ng kalikasan, ang karunungan ang
natututong ang lahat ng ating ginagawa ay may kaukulang kapantay at kasalungat na pangyayari.
Maganda lamang sa simula ang mga ginagawa natin ngunit unti-unti tayong nagigising sa
mga depekto nito, at ang mga susunod na henerasyon ang maaapektuhan. Napabilis natin ng 100
beses ang pagkaubos ng hayop, at sa susunod na 10-100 na taon, bawat hayop sa mga alamat,
kuwento ay malilipol. Ang mga tigre, leon, rhino, gorilla, polar bears, elepante ay mawawala sa loob
lamang ng tatlong segundo. Mga species na mas matagal pang nabubuhay kaysa sa atin ay malilipol
dahil lang din sa atin. Napakarami nang biyaya ang ibinigay sa atin, ang nag-iisang mundong
nabubuhay, tayo ay nag-iisa sa trilyon-trilyong mga bituin sa kalangitan. Ayaw kong magpakabanal,
subalit, bakit hindi tayo magiging himala para sa ating kalikasan upang makasuporta ng buhay ng
bawat nilalang dito sa mundo? Dapat nating ikintal sa ating isipan na nakakukuha tayo ng gamot
mula sa mga halaman, Nakatutulong ang mga punongkahoy sa tuwing may matinding baha, sa mga
punongkahoy din tayo nakalalanghap ng sariwang hangi, mga makukulay na bulaklak na
nagbibigay-ganda sa ating paligid..ang mga ito ay maituturing natin na “wonders of nature” ang
lahat ng ito ay kaloob sa atin ng Poong Dakila. Kaya, tayong lahat ay may responsibilidad na dapat
bigyang-atensyon. Dahil ang tunay na kalaban ay hindi ang pag-init ng mundo, o pagkasira ng
kapaligiran o animal agriculture, kundi, tayo lang din ang sumisira dito.
Bilang natatanging hayop na may angking talino, mayroon tayong mga responsibilidad
upang alagaan ang lahat ng bagay na tumutulong sa atin upang mabuhay. Kailangan nating simulan
sa ating sarili ang paniniwala na, “ hindi tayo nahihiwalay sa kalikasan”, kundi, “bahagi tayo ng
kalikasan”. Kailangan na nating magmadali dahil ang oras ay mahalaga. At sa pagsasama-sama
lamang nating lahat maaabot ang ika-apat na segundo.
135
WMSU-ISMP-GU-001.00
Isa pang kaalaman, hindi ba’t kapag tayo ay haharap sa isang salamin ay makikita natin ang
ating pisikal na anyo at ang repleksyon natin? At sa mas lalo nating matagal na pagtingin o
pagharap sa salamin, ay marami na tayong napupuna tungkol sa ating mga isipan kung ano ang
mga bagay na dapat nating baguhin at ang mga bagay na dapat nating ipagpatuloy para sa ikabubuti
ng ating mga sarili at maging ng ating kalikasan.
Ganoon na lamang ang salitang ekonomiya. Malaki at mahalaga ang ginagampanang papel
nito sa isang bansa dahil kung anong uri ng ekonomiya mayroon ang isang bansa ay nagpapakita
lamang kung gaano ito kaunlad o kung gaano ito napag-iwanan na ng ibang mga bansang
kakumpetensiya . Ang salitang ekonomiya ay isang sukatan ng isang bansa tungkol sa kalagayan
nito. Katulad din ito ng kalagayan ng katayuan ng isang tao. Mayaman, mahirap, malusog o
masakitin man ito. Ang ekonomiya rin ay sumasalamin kung mayroon bang naging pagbabago sa
nakalipas na panahon hanggang sa kasalukuyang sitwasyon. Ang bansang malusog o masagana ay
nakasalalay din sa mga namumuno o namamahala nito, kung kaya, nararapat lang na ang mga
nakakataas ay may aksiyon at hindi pinababayaan ang estado ng bansa. Maging mas epektibo rin
ito kung ang mga mamamayan ay makikisama. Ika nga nila, ang isang mabuting pinuno ay
lumilikha ng isang mahusay na tagasunod. Ang ganitong sitwasyon ay naihahalintulad din sa
kalagayan ng ating kalikasan, na dapat may nangunguna sa pagsulong ng mga programa at
proyektong pangkalikasan upang matamo ang kasagaan ng ating kalikasan sa ating bansa.
Ang ekonomiya ay nakadepende rin sa mayaman at malakas na industriya ng isang bansa at

sa maayos na samahan at palitan ng kalakal ng mga kalapit at kaibigang bansa. Ito ang tumutulong
at nagbibigay ng ginhawa sa buhay ng mga mamamayan ng isang bansa. Ang lahat ng mahalagang
pangangailangan tulad ng kalusugan , edukasyon, pagkain, pabahay, tulay, kalsada, at marami pang
iba ay nakasandal sa malusog at maayos na ekonomiya. Kung kaya, sa uulitin, malaki ang
ginagampanang papel nito sa isang bansa at isa itong malaking repleksiyon ng katayuan ng isang
bansa , kung kaya dapat itong panatilihing maayos at maunlad sa paraang kinakailangan ng mas
malalim pang pag-aaral upang makalikom ng mas epektibong mga pamamaraan at nang sa gayon
ay makaiwas tayo sa mga negatibong epekto ng isang hindi magandang ekonomiya.
136
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 4.1.
Batay sa binasang sanaysay, ibigay ang iyong tugon ayon sa mga sumusunod ;
1. Sa loob ng tatlong segundo, ano-ano ang mga bagay na kaya mong gawin para sa
kabutihan at kapakanan ng ating kalikasan?
a. _________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
b. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
c. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
d. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
e. _____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
2. Ano ang mahalagang mensahe ng binasang sanaysay?
_________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
3. Ano ang ipinahihiwatig ng pamagat ng sanaysay na “Tatlong Segundo”?
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
137
WMSU-ISMP-GU-001.00
________________________________________________________
________________________________________________________
EBALWASYON
Sumulat ng isang sanaysay tungkol sa, Pangangalaga ng Kalikasan tungo sa

katiwasayan ng kapaligiran.
___________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
138
____________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
RUBRIKS

ng detalye
KABUUAN 15
KABUUAN 10
139
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO-
KUWENTO
EKO-KUWENTO 1
Basahin at unawain ang kuwento.
Inmates
Ni: Aubrey F. Reyes
Oo aaminin kong guilty ako…
Simula nang ako ay hindi na nakalabas, maraming mga bagay ang naglalaro sa aking
isip. Bumabalik ang nakaraan at ito ay aking pinagsisisihan.
Apat kaming magkakasama dito sa loob. At dahil matagal-tagal na panahon na rin

kaming magkakasama ay masasabi kong kabisado ko na sila. Simulan natin kay D. Siya ang
pinakamatanda sa aming apat, malaking tao, matangkad at matipuno ang pangangatawan.
Hindi siya palasalita subalit kapag nakapalagayang-loob mo ay talagang masaya naman
siyang kasama. Medyo hindi rin mahaba ang kanyang pasensiya lalo na kapag pinaghihintay
siya nang matagal.
Ang pangalawa ay si Poi, medyo seryoso, palaasar at may sariling mundo kasama
ang kanyang cellphone. Masasabi kong matalino rin siya at mahilig magbasa, katunayan
marami siyang mga koleksiyong aklat na halos natapos na niyang basahin. Higit sa lahat
may kaguwapuhan din ang mokong na ito.
Ang huli ay si Eli. Siya ang pinakabata sa amin dito, makulit at mahilig maggitara
kaya lamang lagi silang nagkakainitan ni Poi dahil palaasar nga ito. Si Eli ang pinakamalapit
sa akin, lagi kaming magkasama at nagkukuwentuhan, natutuwa ako sa kanya.
Sila ang aking mga kakosa, at kahit magkakaiba kami ng personalidad ay

nagkakasundo naman kami sa aming selda. Ang totoo niyan silang tatlo ang nagpabago ng
aking pananaw, ng aking pag-uugali at ng aking buhay.
Simula nang kami ay ikinulong dito sa aming munting selda ay lalo ko silang
nakikilala, hinangaan at higit sa lahat minamahal. Dahil sa kanila unti-unti ko ring nakilala
ang aking sarili bilang ina, asawa at kaibigan. Marami rin akong nadiskubring kakayahan sa
aking sarili na ngayon ko lang natuklasan tulad ng pagluluto at pag-aayos ng bahay,
pananahi at marami pang iba. Maraming mga bagay ang nagagawa ko ngayon, mga bagay
na noon ko pa gutong-gustong gawin, subalit wala akong sapat na oras dahil sa abala ako sa
aking pinagtatrabahuan. Araw-araw ay maagang gumigising at halos gabi na kung makauwi
kaya pagod na ring gumawa ng mga bagay na ito. At ang konting nalalabing oras ay
inilalaan ko na lang para maka-bonding ang pamilya.
140
WMSU-ISMP-GU-001.00
Subalit isang araw ay dumating ang unos na nagpahinto sa buong mundo. Ito ay
tinawag nilang pandemya. Ang lahat ng tao ay naka Enhanced Community Quarantine
kung saan pinayuhang pumirmi sa bahay at lahat ng trabaho ay suspendido rin. Dito na
kami nagkatipon-tipon nina D (mahal kong asawang si Dear), Poi (panganay kong anak),
at Eli (bunsong anak), sa aming munting selda na kung tawagin ay aming munting
TAHANAN. Lahat ng tao ay nakakulong sa kani-kanilang bahay upang maiwasan ang
paglaganap ng sakit.
Sa mga panahong kami ay nakakulong sa aming munting selda, dito ko sila lalong
nakilala at ito rin ang matagal ko ng hinihintay, at kailangang oras. Ang makapagpahinga
sa trabaho, magdahan-dahan sa buhay at makasama sila nang matagal na walang ibang
ginagawa o iniisp na bagay.
Oo, guilty ako. Sa hindi ko paglalaan ng sapat na oras sa aking pamilya, guilty ako
sa pagkukulang ko bilang ina at asawa noon…subalit hindi na ngayon.
Ipinangangako ko sa aking sarili na kahit humupa na ang pandemya at bumalik na

sa dati ang panahon kung saan mapapawalang bisa na ang ECQ (Enhanced Community
Quarantine) at kami ay muling makalabas sa aming tahanan, hinding-hindi ko na sila
bibiguin at babalewalain. Habambuhay na pagmamahal ang sintensiya ko sa kanila.
Mananatili silang nakakulong sa aking puso. At sa susunod na bumalik man ang nakaraan
sa aking isip, hindi na ako magsisisi at lalong hindi magi-guilty.
Ano mang unos ang dumating, panatag ko na itong haharapin basta kasama ko ang
aking mga INMATES.
141
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 1.1.
Batay sa binasang kuwento, ibigay ang iyong tugon ayon sa mga sumusunod. Ilapat ang iyong
sagot sa discussion box.
1.Paano mo mailalarawan ang samahan ng pamilya sa binasang kuwento?
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
2.Ano ang mahalagang mensaheng ipinahihiwatig nito?

_________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
_________________________________________________________________
___________________________________________________
_________________________________________________________________
___________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
3.Ano ang kaugnayan ng pamagat sa nilalaman?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
4.Ipaliwanag ang kaugnayan nito sa konsepto ng ekokritisismo .
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
142
________________________________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 1.2. Pagpalawak ng Kaalaman
Ibigay ang iyong sariling konsepto sa salitang INMATES sa pamamagitan ng pagbigay sa

senaryo. Ilapat ito sa flow chart.
INMATES
Senaryo A Senaryo B
________________________________ _______________________________
________________________________ _______________________________
________________________________ _______________________________
________________________________ _______________________________
________________________________ _______________________________
________________________________ _______________________________
________________________________ _______________________________
________________________________ _______________________________
________________________________ _______________________________
________________________________ _______________________________
________________________________ _______________________________
___________________ _______________________________
Senaryo C
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
_____________
143
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO-KUWENTO 2
SI INGKONG ISLAW AT ANG HIWAGA NG HALAMANG GAMOT

Ni : Cheryl P. Barredo
Sa isang liblib na lugar, ay may mag-asawang tahimik na naninirahan. Namumuhay sila

nang payak, subalit masayang nagsasama-sama at nagmamahalan sa kanilang pamilya. Sila ay
mga pamilyang Ita na nagmula pa sa Apayao. Napadpad sila sa nasabing liblib na lugar,
sapagkat itinakwil at ikinahihiya sila ng mga taong nasa paligid nila noong sila’y nasa Apayao
pa. Ito’y dahil na rin sa kanilang tribong kinabibilangan na kung maituturing ay kakaiba sa
lipunang kanilang ginagalawan. Si Ingkong Islaw ay kilala bilang isang mahusay na
manggagamot sa kanilang lugar, at si Aling Sela naman na kanyang maybahay, ang naging
katuwang niya sa panggagamot sa mga may malulubhang karamdaman. Nanggagamot si
Ingkong Islaw nang libre at di tumatanggap ng anumang kapalit. Bukal sa loob niya ang
tumulong sa mga kapwang nangangailangan, kung kaya, mahal siya ng mga tao sa lugar na kung
saan sila nakatira sa kasalukuyan. Marami ang naniniwala sa kanyang kakayahang
makapagpagaling o makapagbigay-lunas sa anumang mga malulubhang sakit . At, naniniwala
ang mga tao, na si Ingkong Islaw ay isang sugo ng Diyos. Subalit, ano nga ba ang sekreto ni
Ingkong Islaw sa pagpapagaling ng mga may malulubhang karamdaman?
Si Ingkong Islaw at ang kanyang maybahay ay mahilig mangolekta ng iba’t ibang mga
halamang gamot. Kung kaya, ang kanilang paligid ay maituturing na isang paraiso ng mga
halamang gamot. Halos lahat ng uri nito ay matatagpuan sa kanilang paligid. Sa tuwing may
pasyente siyang nagpapagamot sa malubha nitong karamdaman, alam ni Islaw kung anong klase
ng halamang gamot ang kanyang ginagamit upang mapagaling ang kanyang pasyente. At
siyempre, ang kanyang panggagamot ay sinasabayan niya ng dasal upang ito ay mas maging
epektibo.
Isang araw, may isang pasyente ang nagpagamot sa kanya. Ang pasyenteng ito ay isang
gobernador na nagmula pa malayong lugar. Ang tanging pakay ay mabigyang lunas ang kanyang
karamdaman sa balat na halos hindi napagagaling ng mga mamahaling gamot. Subalit,
napagaling ito ni Islaw sa pamamagitan ng kanyang pinagsama-samang mga dahon ng iba’t
ibang mga halamang gamot. At ang katas nito ay ipinahid sa balat ng pasyente. Ilang minuto pa
lamang ang nakalipas, ay unti-unting natuyo ang mga sugat sa balat ng pasyente. Laking
pasalamat ng gobernador kay Islaw. Inabutan nito ng malaking halaga ng salapi, subalit ito’y
kanyang tinanggihan, sapagkat bukal sa kanyang loob ang makatulong sa kapwa lalo na sa mga
nangangailangan.
Naging tanyag si Ingkong Islaw sa buong baryo bilang isang magaling na

manggagamot. Wala siyang ibang gamot na ginagamit sa kanyang panggagamot, kundi,
ang kanyang mga tinanim na halamang gamot at ang kanyang taimtim na pananalig sa
Diyos. Para kay Islaw, ang kanyang mga halamang gamot ay likas na biyaya sa kanya ng
Diyos.
144
WMSU-ISMP-GU-001.00
Ngunit, hindi talaga naiiwasan ang inggit may taga ibang nayon ang hindi naniniwala sa
kanyang angking galing sa panggagamot . Isa na rito si Dr. Toribio na isang kilalang mahusay na
doktor sa ibang nayon na wala nang ginawa kundi ang alipustahin at dustain ang kakayahan ni
Ingkong Islaw bilang manggagamot. Tila, naninibugho siya rito, dahil marami ang nagmamahal
kay Islaw at laging dinadagsa ng mga tao ang kanyang barong-barong upang magpagamot. Halos
wala nang tumatangkilik sa kanyang klinika dahil ultimo mga suki niyang pasyente ay nakipila na
rin upang magpagamot kay Ingkong Islaw. Galak ang nararamdaman ni Islaw sa tuwing
napapagaling niya ang mga taong may kapansanan na maaaring, imposibleng mainumbalik ang
normal na karamdaman nito. Wala siyang pinipiling pasyente, mahirap man o mayaman, bata man
o matanda, basta mataos lamang ang kanilang paniniwala sa Diyos at may tiwala sa kanyang
kakayahang makapagpagaling.
Isang araw, sa di inaasahang pagkakataon, ay nagkaroon ng malubhang karamdaman si Dr.

Toribio na halos ikamatay na niya. Kung saan-saang espesyalista na siya nakarating upang
magpagamot, subalit wala pa ring gamot ang makapagaling ng kanyang sakit. Balisang-balisa na
siya at hindi alam kung ano ang maaari niyang gawin. Anya, ayaw pa niyang mamatay. Gusto pa
niyang mabuhay nang matagal upang makapilingang kanyang pamilya. Subalit, habang tumatagal,
pahina na nang pahina ang kanyang katawan at lalong lumulubha ang kanyang karamdaman.
Hanggang sa dumating ang araw na di na niya ito makakayanan. Kung kaya, humaging sa
kanyang isipan na puntahan si Ingkong Islaw at nakiusap siyang gamutin ang kaniyang
malubhang sakit.
Magiliw siyang pinatuloy ni Islaw sa kanyang bahay at agad na sinimulan ang orasyon ng
panggagamot sa pasyente. May pinitas siyang mga dahon ng iba’t ibang mga halamang gamot sa
kanyang hardin at ito’y kanyang inilaga at ang katas nito ay ipinainom sa pasyente. Sa loob
lamang ng labinlimang minuto, ay isang himala ang nangyari…biglang napasigaw si Dr. Toribio
ng “ O, Diyos Ko! Magaling na ako!” Inabutan niya ng isang sobreng busog ng salapi si Islaw
bilang pasasalamat. Subalit ito’y kanyang tinanggihan. Pinayuhan niya itong, ipamumudmod
nalang niya ang salapi sa mga naghihikahos at higit na nangangailangan. Dahil, naniniwala siyang
ang pagtulong sa kapwa ay may katumbas na biyaya mula sa Diyos.
At walang ano-ano, bigla niyang niyapos nang mahigpit si Ingkong Islaw at sabay hingi ng
tawad sa kanyang nagawang pang-aapi rito. Ngumiti lamang si Islaw sa kanya at tinapik nito ang
kanyang balikat. “ Wala kang dapat na alalahanin sapagkat, matagal na kitang Pinatawad.”
Simula noon, ay naging mabait na si Dr. Toribio at naging matalik din silang magkaibigan.
Pinayuhan lamang siya ng kaibigan na ipagpatuloy niya lang ang gumawa ng mabuti sa kapwa at
manalig sa Diyos dahil naniniwala siya na ito lamang ang tanging lunas sa anumang sakit at
pighati na nararanasan ng bawat tao dito sa mundo.
145
WMSU-ISMP-GU-001.00
A. Ilarawan ang pagkatao ni Ingkong Islaw sa binasang kuwento.
B. Ano ang hiwaga ng mga halamang gamot ni Ingkong Islaw bukod sa ito ay nakalulunas
ng anumang mga sakit o malubhang karamdaman?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
_____
C. Ano ang mensahe na ipinahihiwatig sa kuwento?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
146
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO-KUWENTO 3
PARAISONG PALAYAN
Ednalyn D. Cadapan
Malamig na simoy ng hangin, mapuputing mga fogs, huni ng mga kuliglig at pagkokak ng
mga palakang bukid sabay-sabay niyo itong matutunghayan at mararanasan sa lugar na aking
kinalakihan.
Kapara ng ibang ordinaryong tao, namulat ako sa katotohanan na ang buhay ng tao ay puno
ng kahiwagaan. Ika nga sa isang sikat na linya ng kanta “Isang kahig, isang tuka ganyan kaming
mga dukha,” at masasabi kong “oo, anak ako ng isang pamilyang maralita.” Lima kaming
magkakapatid na puro babae at lumaki sa isang probinsya sa Hilagang Cotabato. Pagsasaka ang
aming ikinabubuhay na pagmamay- ari ng iba.
Ni minsan ay hindi ko sinisi sa Kanya ang kahirapang dinanas ng aming pamilya bagkus ay
naging daan ito upang pagsumikapan kong magkaroon ng magandang buhay. Sumagi nga, sa aking
alaala ang minsang mga kataga ng aming butihing ama “ Mga anak, mag-aral kayong mabuti para
gumanda ang buhay ninyo, huwag kayong maiinggit sa mga nakaaangat sa buhay , lahat ay mabibili
at makakain ninyo basta’t pagsumikapan ninyong tapusin ang inyong pag-aaral sapagkat ito lamang
ang susi na magbubukas ng pinto tungo sa inyong magandang kinabukasan”. “Ang kahirapan sa
buhay ay panandalian lamang,” dagdag pa niya.
Oo nga pala, pangatlo ako sa aming limang magkakapatid at kinagigiliwan kong mangahoy,
sumibak at umigib ng tubig habang tinatahak ang mga maninipis na pilapil. Di ko rin pinalampas
ang karanasang nagpatagaktak ng pawis sa aking noo na noo’y naging manggagapas ako ng palay
kasama ng aking mga ate at ni ama. Bawat pilat sa aking balat ay masasabi kong may bakas ng
nakaaantig na kwento na dala-dala ko mula noon hanggang ngaon.
Sa palayan nabubuhay ng masaya ang mga ordinaryong tao. Palayan itong nagsusuplay ng
mga bigas hindi lamang sa hilagang Cotabato kundi maging sa karatig bayan. Palayan itong
mapagkukunan ng mga kakaibang pagkain sa oras ng taggutom gaya na lamang ng palakang bukid,
dagang bukid, kuliglig at tipaklong. Oo, tama ang basa ninyo, mga pagkain ito ng mga mahihirap na
kagaya ko.
Ngunit, sa kabila ng aming payak na pamumuhay, nakipagpatintero kami sa buhay nang

masaya na tila ba hindi alintana ang mga problema. At oo uulit-ulitin ko limang anak na babae ang
pumupuno sa kalungkutan ni ama sa kabila ng hirap na dinaranas ng kanyang pamilya. At sa mga
karanasang ito kaligayahan ang regalong handog ng aming paraisong palayan.
147
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 3.1. Pag-unawa sa pagbasa
Ibigay ang iyong mga tugon ayon sa mga sumusunod na tanong. Ilapat ang iyong sagot sa
discussion web.
Ano ang pinupunto ng may akda sa kuwento?

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
______________________________________________________________
____________________________________________________________________
Ano ang kaugnayan ng pamagat sa nilalaman?

_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
____________________________________________________________
Ano ang kinalaman ng mensahe ng kuwento sa ekokritisismo?

_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
148
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 3.2.
Ilarawan ang “Paraisong Palayan” sa pamamagitan ng paggugit ng larawan ayon sa

sariling interpretasyon. Ipaliwanag ang ipinahihiwatig nito.
149
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO-KUWENTO 4
MAY GINTO SA BASURA
Ni : Cheryl P. Barredo
“ Hoy, bumangon na kayo diyan..magtatanghali na. Marami pa tayong kakalkaling

mga basura sa dumping site,” wika ni Chito sa mga kapwa niyang mangangalkal na sina
Amboy at Omping . Sila’y mga matalik na magkakaibigan na pare-parehong naulila na sa
mga magulang. Mahirap din ang kanilang pinanggaliangang buhay, kaya naman, sila’y
nagkakasundo sa isa’t isa. Tanging sa pangangalkal lamang sila nabubuhay, na kahit
papaano’y, nakatighaw din sila sa hirap ng buhay na kanilang hinaharap. Para bang, di na
sila tinatablahan ng anumang unos na dumarating sa kanila. Laban lang ! Ito ang kanilang
prinsipyo. Wala na silang hinangad kundi, ang makalilikom ng kikitain sa araw-araw at
makakain lamang ng tatlong beses sa isang araw. Isa pang mahalagang bagay para sa kanila
ay ang masaya ang kanilang pagsasamahan at pagkakapatiran. Daig pa nila ang tunay na
magkakamag-anak. Lagi silang nagkakasama-sama sa paglutas ng anumang problemang
dumarating sa kanila. Problema ng isa, problema nilang tatlo. Ganito sila kung
nagdadamayan sa isa’t isa.
Nang minsang nagpapahinga silang tatlo sa isang tabi, napag-uusapan nila ang kani-
kanilang mga pangarap na nais maisakatuparan habang pinagmamasdan ang mga iba pang
nangangalkal sa basurahan. Kung kanilang iisipin, hindi madali ang kanilang ginagawa lalo
na’t nasisikatan sila ng matinding init ng araw sa pangangalkal ng basura. Hangad din
naman nilang balang araw ay giginhawa rin ang kanilang buhay. Gayunpaman, nasanay na
rin sila sa ganitong uri ng pamumuhay. Kalkal dito…kalkal doon….Minsan, di naiiwasang,
nagkaroon sila ng kaaway dahil iginigiit ng iba na teritoryo nila ang pinagkalkalan ng talong
magkakaibigan. At dumating sa punto na napasabak sila sa pakikipagsuntukan sa kapwa
nila mangangalkal. Anila, hindi naman nila ginusto ang nangyari. Hangad lang naman nila
ang makapaghanap-buhay nang marangal at naaayon sa malinis na paraan.
Isang araw, maagang tumungo ang tatlong magkakaibigan sa dumping site upang
mas maparami pa ang kanilang malilikom na basurang mapakikinabangan. Ang kanilang
mga nalilikom na mga basura gaya ng plastik na boteng walang laman, mga luma at sirang
kasangkapan, mga basag na seramikong plorera at iba pa, ang mga ito ay kanilang
ginagawang mga kasangkapang pandekorasyon. Noong nabubuhay pa ang ama ni Amboy,
mahilig itong gumawa ng iba’t ibang mga dekorasyon sa bahay. Dito niya natutuhan ang
paggawa ng mga ito. Tinuruan niya rin ang dalawa niyang kaibigan hanggang sa sila ay
natuto na rin sa paggawa nito. Nagsimula ang magkakaibigan sa paunti-unting paggawa ng
mga iba’t ibang palamuti . Marami ang nararahuyo sa mga gawa nilang mga palamuti
sapagkat, ang mga disenyo nito ay kakaiba, na hindi nakikita ng kanilang customers sa mga
pamilihan. Ang kasipagan at ang pagiging malikhain ng magkakaibigan ang naging dahilan
ng kanilang pag-ahon sa buhay.
150
WMSU-ISMP-GU-001.00
Ang kapiranggot na halaga na kanilang kinikita sa araw-araw ay naipon hanggang sa

ito ay dumami. Bagamat sa kanilang murang edad pa lamang, natutuhan na nila kung
papaano ang magbanat ng buto at kung gaano kahalaga ang buhay. Para sa kanila, ang oras
ay sadyang mahalaga. Wala silang pinapalagpas na oras na wala silang natapos na gawain.
Mula umaga hanggang sa hapon, sila ay nangangalkal ng mga basura. Sa gabi lang ang oras
ng kanilang pahinga. Sa tuwing sasapit ang Sabado at Linggo, sila ay gumagawa ng iba’t
ibang palamuti mula sa mga nalikom nilang mga basura. Kapag marami na silang nagawang
mga palamuti, ito ay kanilang nilalako at binebenta.
Walang araw na wala silang kita. Ang bawat sentimo para sa kanila ay isa nang
malaking bagay. Kung kaya, maliit man o malaking halaga, ito ay kanilang iniipon. Ang
kanilang pagpupunyagi ay nagbunga ng kasaganaan sa kanilang buhay. Ang kanilang mga
naipong pera ay ginamit nila panggastos sa pagpapatayo ng maliit na novelty shop. Marami
ang dumadagsa sa kanila lalo na’t kapag may mga mahahalagang okasyon tulad ng kasal at
kaarawan. Sa kanilang tindahan dumagsa ang mga tao upang magpagawa ng mga souvenirs.
Nang dahil dito, naging tanyag ang kanilang mga likhang palamuti sa buong mundo.
Nakapagpatayo na rin sila ng iba’t ibang branches ng kanilang novelty and souvenir shops sa
iba’t ibang panig ng bansa. Nakapagpundar na rin sila ng mga bahay at lupain sa iba’t ibang
lugar at nakabili ng magagarbong mga sasakyan. At dito na nila natamasa ang tamis ng
kanilang pinagsikapang tagumpay.
Halos di sila makapaniwala sa magandang nangyari sa kanilang buhay. Ang dating

tagakalkal ng basura ay mga big time millionaire na! Para sa kanila, walang imposible sa
buhay. Basta’t maging positibo lang at magsumikap, walang pangarap ang hindi maaabot.
Lahat ay maaabot at mararating. Pinatunayan nila ito batay sa kanilang naging karanasan. At
dito nila napagtanto sa kanilang sarili, na ang anumang mga patapong bagay ay may halaga
at pakinabang…bagkus…, “may ginto sa basura!”…
151
WMSU-ISMP-GU-001.00
Sagutin ang mga sumusunod na tanong ;
1. Paano mo mailarawan ang kinamulatang buhay ng tatlong magkakaibigan sa kuwento?
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
2. Paano nila nakamit ang inaasam na tagumpay?
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
3. Ano ang nais ipahiwatig ng may-akda sa kuwentong, “May Ginto sa Basura?”
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
152
WMSU-ISMP-GU-001.00
4. Ano ang mahalagang mensahe ng kuwento?
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
5. Ano ang kaugnayan nito sa konsepto ng ekokritisismo?
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
GAWAIN 4.2.
Bumuo ng Slogan na may kinalaman sa pamagat ng kuwento, “May Ginto sa Basura.”
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
153
___________________________________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO-KUWENTO 5
TUNAY NA PAG-IBIG
Ni : Vilma L. Pahulaya
Sa isang bayan ng E-Rael at may isang napakagandang dilag ang naninirahan dito na
nagngangalang Florida. Bukod sa kagandahan na taglay ni Florida ay mabait, matalino, maunawain,
magalang, masipag at mapagmahal din ito. Mahal na mahal ni Florida ang bayang kinagisnan
sapagkat, ang mga tao rito ay mababait at matulungin. Lahat ng tao sa bayan ng E-Rael ay kilala ni
Florida.
Ang bayang ito ay umaasa sa mga pagkain at likas na yaman ng kagubatan sa kanilang bayan.
Ito ang inaasahan ng lahat ng tao rito sapagkat walang nabubuhay na halaman, prutas at gulay sa
kanilang lugar kung kaya't ang kagubatan ay iniingatan ng lahat ng taong taga-rito.
Isang araw, si Florida ay namasyal sa kagubatan upang maghanap ng makakain nilang mag-
ama sa susunod na tag-ulan. Nalalapit na ang tag-ulan kung kaya't kailangang-kailangan na nilang
mag-imbak ng makakain upang hindi magutom. Habang namimitas si Florida ay may narinig itong
naghahagikhikan sa hindi kalayuan. Sinundan niya ang ingay at nakakita ng hindi kapani-
paniwalang tanawin.
"Isang Diwata!" - bulalas ni Florida sa nakita.
Isang Diwata ang kaniyang nakita na nakikipagtawanan sa mga hayop na kasama nito. Hindi
makapaniwala si Florida sa nakita kung kaya't minabuti niya itong lapitan. Sa kaniyang paglapit ay
nakita siya ng isang usa na kasama ng Diwata, agad na tumakbo ito na naging dahilan ng pagtakbo at
pagtago ng iba pang mga hayop na nagpagulat sa Diwatang kaniyang nakita.
Tumingin sa kaniya ang Diwata at nagtataka itong pinagmasdan siya mula ulo hanggang paa.
Nanlaki ang mga mata nito nang makompirma na isang tao ang nakapasok at nakakita sa kanilang
pinagtataguan na tinatawag na tahanan.
"Papaano kang nakapasok dito? Itong lugar na ito ay hindi nararating ng kahit na sinong mortal.
Ito ay protektado ng isang mahika." - naguhuluhang tanong ng magandang Diwata.
Takot at gulat si Florida sa mga pangyayari ngunit minabuti niyang sumagot bilang paggalang
sa Diwata sa kaniyang harapan.
"Patawad mahal na Diwata, ako ay kumukuha lamang ng aming makakain sa darating na tag-
ulan nang makarinig ako ng mga hagikhikan kung kaya't sinundan ko ito at ako ay napadpad sa lugar
na ito. Paumanhin mahal na Diwata." - paglalahad ni Florida sa pangyayari ng may katotohanan.
Batid ng Diwata na nagsasabi ito ng pawang katotohanan kung kaya't pinatawad niya ito.
"Batid kong ikaw ay nagsasabi ng pawang katotohanan binibini, ngunit napakalaking palaisipan
parin sa akin kung papaanong nakapasok ka sa lugar na protektado ng isang mahika na kahit kailan
ay malabong mapasok ng isang mortal. Ikaw ba ay may dugong Diwata?" - pahayag ng Diwata kay
Florida na agad naman nitong itinanggi.
154
WMSU-ISMP-GU-001.00
"Wala po mahal na Diwata, ako ay isang mortal lamang na hindi sinasadyang mapadpad
sa lugar na ito. Paumanhin pong muli mahal na Diwata." - tugon ni Florida
"Kung gayon ay sige, maaari ka nang umalis at magpatuloy sa pangongolekta ng
makakain ngunit, hindi mo dapat ipagsabi ang tungkol sa lugar na ito at sa iyong nakita.
Nagkakaintindihan ba tayo?" - paalala ng Diwata kay Florida bago ito umalis.
Nagpatuloy naman si Florida sa pagkuha ng mga pagkaing kakailanganin nilang mag-
ama. Matapos ang ginawang iyon ni Florida ay naisip niyang muli ang nangyari sa kagubatan.
Hindi siya makapaniwala sa naganap doon. Sa Diwata at sa lahat ng kaniyang nakita na tila isang
panaginip lamang.
Nang sumunod na araw bago ang tag-ulan ay nagbalik si Florida sa kagubatan upang
mangolekta ulit ng pangdagdag na makakain nilang mag-ama. Sa pangalawang pagkakataon ay
napadpad si Florida sa lugar kung saan nakita niya ang mahal na Diwata ng kagubatan ngunit, sa
oras na ito ay napakatahimik at payapa ang lugar na ito hindi gaya ng unang beses na nakapunta
Ito rito.
Habang nagmamasid ay may isang batang usa siyang nakita, sugatan ito. Naawa si Florida
kung kaya't nilapitan niya ito. Natakot naman ang usa ngunit pinakalma ito ng dalaga.
"Huminahon ka maliit na usa, hindi kita sasaktan, pangako." -paniniguro ni Florida upang
kumalma ang nasaktang usa. Hinawakan nito ang parteng sugatan at pinunit ang laylayan ng suot
niyang bestida upang gamiting panali. Naghanap siya ng halamang gamot sa paligid at iyon ay
itinali niya sa binti ng kawawang usa. Masayang-masaya naman ang batang usa at nagpasalamat
dito sa pamamagitan ng pagkiskis ng ulo nito sa dalaga.
Labis ang tuwa na nadarama ni Florida sa pagtulong sa usa. Matapos ang pangyayaring iyon
ay nagpakita ang Diwata kasama ang iba pang hayop na kaniyang nakita noon. Nakangiti ang
Diwata sa kaniya habang papalapit sa kinaroroonan niya.
"Isa kang napakabuting dalagang mortal. Ikaw ay nakapasa sa pagbusok na aking ibinigay sa
iyo." - ani nito nang tuluyan na itong makalapit sa dalaga.
"Pagsubok? Ano ang inyong ibig sabihin mahal na Diwata?" - naguhuluhang tanong nito.
"Ako ay nagtataka kung papaanong ikaw ay nakakapasok sa lugar na ito kung kaya't
gumawa ako ng pagsubok upang mabatid ko kung ano ang sagot." - paliwanag ng Diwata habang
hindi nawawala ang ngiti nito sa kaniyang mga labi.
"Kung ganoon ay ano ang kasagutang inyong nabatid mahal na Diwata?" - tanong ni Florida
sa Diwata ng kagubatan.
"Ikaw ay isang mabuting nilalang na kayang higitan ang kapangyarihan naming mga Diwata.
Ikaw ay makapangyarihang tao dahil sa busilak at mabuti mong puso binibini. Ano ang iyong
pangalan?" - turan ng Diwata kay Florida. Agad namang sumagot si Florida sa Diwata.
"Florida mahal na Diwata." - magalang na sagot nito.
"Florida, nais kong bantayan mo ang kagubatan na ito kasama ko. Nais kong sa pagdating ng
araw ay maging isa ka sa aming mga Diwata na protektahan ang kagubatang ito." - ani ng Diwata
kay Florida na nagpagulatang dito. 155
WMSU-ISMP-GU-001.00
"Mahal na Diwata, ako ay hamak na mortal lamang. Sa tingin ko ay malabong mangyari

iyang inyong ninanais sapagkat wala akong kakayahan at hindi ko maaaring iwanan ang aking
ama. Paumanhin po!" -pagtanggi ni Florida sa Diwata.
Nalungkot naman ang Diwata at ginalang ang desisyon ng dalaga.
"Ginagalang ko ang iyong desisyon Florida. Ikaw ay maaaring maglabas-pasok sa lugar na
ito sa lahat ng oras na gustuhin mo, ang buong kagubatan at mga hayop at halaman ay tatanggapin
ka ng buong puso." - ani ng Diwata sa dalaga.
Matapos ang araw na iyon ay dumating na ang tag-ulan. Malakas, nakakatakot at
nakakapinsala ang bagyong dumating. Ang mga puno ay nagbabagsakan at ang mga halaman ay
binaha at inanod ng tubig sa ilog. Tumagal ng isang linggo ang bagyo na naging dahilan ng
pagkasira ng lahat ng bagay sa kanilang bayan.
Matapos ang bagyo ay nagpunta ang mga taga-bayan sa kagubatan upang maghanap ng
makakain. Laking gulat ng mga taga roon nang makitang sirang-sira ang kagubatan at walang
makitang makakain dito. Inisip nilang baka dahil sa bagyo kung kaya't nasira ang mga pagkain sa
gubat na siya ring pinaniwalaan ni Florida.
Lumipas ang ilang araw at linggo, imbes na dahan-dahang bumalik sa dati ang kagubatan ay
nagtuloy-tuloy ito sa pagkasira. Nag-alala si Florida kung kaya't dali-dali siyang nagtungo sa lugar
na kinaroroonan ng Diwata at mga hayop. Ngunit laking gulat ni Florida nang makita ang mga
patay na hayop at nakaratay na Diwata na pinalibutan ng mga iilang buhay na hayop.
Mabilis pa sa alas kwatrong tinungo ni Florida ang Diwata na naghihingalo.
"Florida. Ikaw nga, kailangan ka ng kagubatan ngayon." - wika nito na may mahinang boses.
"Mahal na Diwata, ako po'y walang kakayahang gawin iyan. Mabubuhay po kayo mahal na
Diwata, magtiwala kayo at manalig." - ani ni Florida sa kaawa-awang Diwata. Lumingo-lingo
naman ito bilang hindi pagsang-ayon sa itinuran ng dalaga.
"Florida makinig kang mabuti. Hindi na ako magtatagal, at ang gubat na ito ay mamamatay
kung walang maiiwan na taga bantay dito. Ang mga tao sa bayan ay magugutom sapagkat wala na
silang mapagkukunan ng makakain at ang mga hayop at halaman ay mamamatay tatlong araw
matapos akong bawian ng buhay." - pagtatapat ng mahinang Diwata.
Hindi makapagsalita si Florida sa nalaman. Lumabas si Florida sa kagubatan matapos niyang
ilibing ang namatay na Diwata.
"Tatlong araw at masisira na ang kagubatan, ano ang dapat kong gawin ?" - sabi niya sa
kaniyang sarili na may lungkot.
Sa paglabas ni Florida sa kagubatan ay kitang-kita niya kung papaano maghanap ng
makakain ang mga tao sa bayan, nakakalungkot at nakakaawa ang mga ito. Hindi naman kase
lahat ng tao sa bayan ay may sapat na makakain sa pang-araw-araw. Umuwi si Florida sa kanila at
nadatnan ang amang nag-iisa sa labas ng bahay. Nilapitan ito ni Florida at nagmano.
"Mano po itay." - ani ni Florida
156
WMSU-ISMP-GU-001.00
"Kaawaan ka ng Diyos anak." - tugon naman ng ama nito sabay bigay ng kamay.
"Ano ang inyong iniisip itay? Bakit ang layo yata ng nararating ng inyong pag-iisip?" -
tanong ni Florida sa ama.
"Ang gubat anak. Malapit nang mamatay ang gubat, nararamdaman ko." - sagot nito na
nagpatigil kay Florida.
"Itay, ayoko pong malayo sa bayan, ayoko pong makulong sa kagubatan at ayoko ko po
kayong iwan." - pagtatapat ni Florida habang humihikbi
Humagulgol sa iyak si Florida at ikinuwento sa ama ang nangyari nitong nagdaang araw
maging ngayong araw. Nagulat naman ang ama sa pagtatapat ng anak sa kaniya.
"Ano ang pumipigil sa iyo anak? Bakit hindi mo tanggapin ang nais ng Diwata?" -tanong
ng ama sa anak nito.
Naawa naman ang ama sa kaniyang anak. Ngayon lamang niya itong nakitang umiyak ng
sobra maliban noong araw na nawala ang ina nito. Hinawakan nya ito sa kamay.
"Anak, wag mo akong alalahanin, kaya ko na ang sarili ko. Ang gawin mo ay kung ano nga
ba ang nais ng puso at isip mo, susuportahan kita sa lahat ng desisyong gagawin mo. Kung
gugustuhin mong manatili rito ay maghahanap tayo ng ibang makakain kasama ang buong taga
bayan at Kung mas nanaisin mong tumira sa gubat ay susuportahan din Kita at araw-araw kitang
pupuntahan doon." - pagpapagaan ng loob ng Ama ni Florida.
Gumaan naman ang pakiramdam ni Florida sa mga sinabi ng Ama. Sumapit ang ikalawang
araw ng pagkamatay ng Diwata at mababakas na ang nalalapit na pagkamatay ng gubat, lumabas si
Florida, buo na ang desisyon niya. Mahal niya ang mga mamamayan sa kanilang bayan at ang lahat
ng bagay sa kanilang bayan. Suot ang kaniyang berdeng blusa ay lumabas ito kasama ng ama.
"Sigurado ka na ba sa desisyon mo anak?" - tanong ng ama.
"Opo Itay, sigurado na po ako. Alagaan po ninyo ang inyong sarili. Ang pagmamahal ko po sa
ating bayan at sa lahat ng meron dito ay hindi matutumbasan ng kahit anomang bagay at salapi." -
diterminadong sagot nito sa ama.
"Mag-iingat ka anak." - pamamaalam nito sa anak.
Nagsimula nang maglakad si Florida patungo sa kagubatan. Bago tuluyang mawala sa
paningin ng ama ay lumingon ito at kinawayan ang ama. Nang mawala si Florida ay nagbalik sa
dati ang kagubatan at ang pamumuhay ng mga taga-bayan, samantalang ang ama ni Florida ay
nagpapabalik-balik sa kagubatan araw-araw upang bisitahin ang kaniyang anak.
157
WMSU-ISMP-GU-001.00
A. Ayon sa iyong sariling pag-unawa, ano ang ibig ipahiwatig ng may-akda sa kuwentong,
“Tunay na Pag-ibig?” Ilapat ang iyong tugon sa espasyo ng graphic organizer?
_________________________________
_________________________________
_________________________________
___________
_______________
_______________ _______________
_______________ _______________
_______________ _______________
Tunay na Pag-ibig
_______________ _______________
_______________ _______________
_______________ _______________
________- _______________
______--
_________________________________
_________________________________
_________________________________
B. Ano-ano ang mga magagandang katangian ni Florida na nakita ng diwata kung bakit sa kanya
ipinagkatiwala ang maging tagabantay ng kagubatan?
F
L
O
R
I
D
A
158
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 5.2. Pagsasanay sa pagsulat
Sumulat ng isang refleksiyon tungkol sa mensaheng ipinahihiwatig ng kuwento.
____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
159
WMSU-ISMP-GU-001.00
YUNIT 4
ANG EKO-TULA, EKO-AWIT, EKO-PELIKULA AT MGA BATAS
___________________________________________________________________
Aralin 8
PANIMULA
Naranasan mo na bang magsagawa ng mga pananaliksik o magbasa tungkol

sa mga artikulong may kinalaman sa mga pangyayari sa ating kalikasan? Yaong mga
kasalukuyang isyu na kinasasangkutan ng ating kapaligiran? Ano ang iyong napuna at
natuklasan sa iyong mga binasa? Maaatim mo bang manatiling ganito ang mga
kalikasan ng ating mundo? Paano ka makatutulong upang maipabatid o maipararating
mo sa mga tao ang iyong saloobin tungkol dito?
Nabanggit na sa mga nagdaang aralin ang tungkol sa mahalagang papel na

ginagampanan ng mga akdang pampanitikan sa ating kalikasan. Ang pagkatha ng
anumang akda ay isa sa mga paraan upang maipabatid sa mga mambabasa ang ating
saloobin at mga reaksyong kaugnay sa mga natuklasang suliranin na hinaharap ng ating
kalikasan at mga kaukulang solusyon upang maibsan ang mga di kanais-nais na
nangyayari at mangyayari pa sa ating inang kalikasan.
Sa araling ito, ay ating matutunghayan ang iba pang mga akdang pampanitikan
tulad ng eko-tula, eko-awit, eko-pelikula, at mga batas na pinaiiral sa pangangalaga ng
ating ating kalikasan. Ang pagbibigay-tuon sa ganitong gawain ay sadyang
napakahalaga upang makapagtamo ng kamalayan ang mga kabataang mambabasa kung
ano na ang nangyayari sa ating kalikasan ngayon at ito ay maikikintal nila sa kanilang
puso’t isipan na sa kanilang murang edad ay makapag-isip din sila ng kanilang simpleng
paraan na makaaambag ng kanilang tulong para sa kapakanan ng kanilang kapaligiran at
maging ng inang kalikasan kahit man sa pagkatha ng simpleng mga akdang
pampanitikan.
160
WMSU-ISMP-GU-001.00
MGA LAYUNIN
Pagkatapos ng talakayan, ang mag-aaral ay inaasahang;
a.) Nabigyang depinisyon ang eko-tula, eko-awit at eko-pelikula.
b.) Natutukoy ang mga batas na pinaiiral sa pangangalaga ng kapaligiran at

kalikasan.
c.) Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pagkatha ng mga akdang

pampanitikan.
d.) Nakalilikha ng mga akdang pampanitikan gaya ng eko-tula, eko-awit, at

sariling eko-pelikula.
e.) Naisasapuso at napahahalagahan ang mensahe ng mga kinathang akda.
f.) Naipaliwanag ang isinaad ng bawat batas.
__________________________________________________
BALANGKAS NG PAKSA
YUNIT 4 : Ang Eko-Tula, Eko-Awit, Eko-Pelikula at mga

Batas
Aralin I - Eko-Tula
Aralin 2 - Eko-Awit
Aralin 3 - Eko- Pelikula
Aralin 4 - Mga Batas
161
WMSU-ISMP-GU-001.00
SUBUKIN NATIN !
Pamilyar sa inyo ang awit na pinasikat ng ASIN na tungkol sa “Masdan Mo ang

Kapaligiran”. Ibigay ang iyong tugon ayon sa mga sumusunod ;
A. Ano ang mensaheng nais ipahiwatig ng awit ?
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
B. Ano ang kaugnayan nito sa konsepto ng ekokritisismo?
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
C. Kung ikaw ay bibigyan ng pagkakataon na maipahayag ang iyong saloobin tungkol sa

awit, ano iyong mensahe sa mga tao lalo na sa mga kabataang hindi pa mulat sa
katotohanang nangyayari sa kanilang kapaligiran?
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
162
WMSU-ISMP-GU-001.00
PAG-ISIPAN MO!
PANUTO : kumatha ng simpleng tula tungkol sa kapaligiran at kalikasan.
_________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
163
WMSU-ISMP-GU-001.00
RUBRIKS
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon,talata at sanaysay .

ng detalye
KABUUAN 15
KABUUAN 10
164
WMSU-ISMP-GU-001.00
YUNIT 4
Ang Eko-Tula, Eko-Awit, Eko-Pelikula at mga Batas
Aralin 1 - ANG EKO-TULA
Sinasabing, ang pinakamatandang anyo ng panitikan ay ang tula. Ito ay kaisipang nararamdaman
sa pamamagitan ng talinghaga, imahe, at simbolismo. Ito ay hindi katulad ng kuwento na nailalahad sa
paraang patuluyan o pangungusap.
Ayon kay Barrios (2000), maaaring babasahin ang tula sa pamamagitan ng pagsasakonteksto nito
sa lipunan at kasaysayan. Maiuugnay rin ito sa kalagayang pampulitika, pang-ekonomiya, at pangkultura
ng lipunan.
Kung ang tula ay maiuugnay sa konseptong pangkalikasan, ito ay maaaring matatawag na eko-
tula. Sa aspektong ito, pinahahalagahan ng mga taludtod, tayutay, talinghaga at maging ng himig sa
pagbigkas ang paralumang kalikasan.
Aralin 2 – ANG EKO-AWIT
Ang tawag sa tulang nilalapatan ng himig at inaawit ng isang taong may tiyak na taas o baba ng
boses ay awit. Ito ay binubuo ng liriko - ang tawag sa pagsulat ng mga salitang na ang tanging intensiyon
ay aawitin o kakantahin. Ang awit ay may taglay na iba-ibang paksa. Kagaya rin ng tula, ang awit ay
maituturing ding paraan ng pagpapahayag ng anomang saloobin ng isang tao.
Ang awit ay mayroong tiyak na mga gamit tulad ng isang awiting para sa pagpapahele ng bata, sa
pakikidigma, sa kasal, sap ag-aani ng palay at iba pa.
Aralin 3 – ANG EKO-PELIKULA
Ang eko-pelikula ay isa sa pinakamaimpluwensyang anyo ng sining. Ito ay bahagi ng panitikan,

dahil ang malikhaing pagpapahayag ng pangyayari ay taglay nito. Ang ipinagkakaiba lamang nito sa mga
genre ng panitikan, ito ay may katangiang animasyon o mga tauhang gumagalaw , tagpuan at iba pang
elemento.
Ipinahayag ni Tolentino (2014), ang pagkamit sa sensibilidad at pagkatao ay ang integral sa

pelikula. Ito ay nakapaglalatag ng kahalintulad at alternatibong aktibidad ng pagtunghay sa
namamayaning identidad pagtuklas ng kontraryong identidad. Napapaigting nito ang emosyon ng mga
manonood sa isinasaad ng pelikula, kaya, kanilang nadadama ang takot, poot, kaba, pananabik, lungkot at
iba pang emosyon. Eko-pelikula ang tawag sa pelikulang nagpapakita at naglalahad ng pagmamalasakit
sa pangangalaga ng kalikasan. Pinupukaw nito ang kamalayan ng ugnayan ng tao at kalikasan.
165
WMSU-ISMP-GU-001.00
Aralin 4 – MGA BATAS KAUGNAY SA KALIKASAN

( Mula sa aklat na Ekokritisismo at Pagpapahalaga sa Kalikasan )
Ang batas ay legal na patakarang binubuo ng upang ipatupad ng mga kinauukulan sa

pamahalaan tungo sa maayos na lipunan. Ang bawat mamamayan ay nararapat na sumunod sa
anumang mga pinaiiral na batas.
Mga Batas Pangkalikasan :
1. DENR Administrative Order No. 39 Series of 1997 Chemical Control Order for Cyanide
and Cyanide Compounds.
2. DENR Administrative Order No. 29 Series 1992.
3. DENR Administrative Order No. 37 Series of 1998.
4. DENR Administrative Order No. 34 July 14, 1998
5. DENR Administrative Order No. 96-40 Series of December 19. 1996; Revised
Implementing Rules and Regulaions of Republic Act No. 7942
6. DENR Administrative Order No. 2000- 51 June 21, 2000
7. DENR Administrative Order No. 2007 - 51 Establishing the Marking ang Identification
System for Threatened Wildlife Species in Captivity and Providiing guidelines there of
Persuant to Republic Act 9147 # known As The Wildlife Resources Conservation and
Protection Act of 2001.
166
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO-TULA
EKO-TULA 1
Hinaing ni Inay
Ni Saima Dari
I VII
Kumusta kayo aking mga anak? Paggaling na dati ay pangarap ko na lamang

Sa lagay na ito kayo'y nasasadlak. Dahil nakikita ko ang inyong kagagawan
Dama at kita ko na kayo'y naghihirap Walang habas na panghahalay sa aking katawan
Sa pagkakabilanggo sa sariling mga palad Guminhawa lamang, inyong pakiramdam
II VIII
Ikinalulungkot ko ang nangyari sa inyo Ngayong kayo naman ang nangangailangan
Nilalabanan, kaaway na walang anyo French fries, humburger, coke float ay nasaan
Ni hindi makita ng mata ng tao Hindi ba't gulay, prutas at isda na aking laan
Ngunit kalahati sa inyo, kinuha't nilayo Ang siyang mainam sa inyong kalusugan
III IX
Kumusta ang pagharap sa bawat problema Kayong nasa syudad ngayo'y umaalma
Hindi ba't kayo'y magaling sa bawat sakuna Ngunit walang magawa kundi maghintay at
Maging lindol, bagyo, daluyong o baha umasa
Tila sa inyo ay balewala Umay at sawa na sa noodles at de lata
Gustuhin mang magtanim lupa'y sementado na
IV
Ngayong may bagong delubyo sa inyo'y X
gumambala ; Silang nasa bukid oo't sangkahig santuka
Isang sakunang hindi sa akin nagmula Unang nakatatanggap ng aking biyaya
Kundi dulot ng inyong pagiging pabaya Oh kaysarap isiping sana'y hindi lang sila
Na ngayo'y humuhila sa inyo pababa Ang marunong makuntento at marunong mag-
alaga
V
Bagamat nalulungkot, ako ri'y natutuwa XI
Sa mga pangyayari ako'y nakahihinga Gayon pa ma'y aking hinihiling
Ang mga sugat ko'y naghihilom na Inyong muling pag-ahon at tuluyang paggaling
Nabubutas kong puso'y unti-unting nagsasara Nawa'y itong krisis ay magsilbing warning
Upang lahat ay ingatan, alagaan at mahalin
VI
Maaliwalas na rin ang aking paningin
Pagkat masarap na ang simoy ng hangin
Tanaw na tanaw ko, bituing nagniningning
Mga palatandaan ng aking paggaling
167
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 1.1 – Pag-unawa sa binasa
Panuto : ibigay ang iyong tugon ayon sa mga sumusunod na tanong ;
1. Sino ang “Inay” na tinutukoy sa tula?
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
2. Ano ang mensaheng nais iparating ng may-akda sa tula?
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_
3. Sa iyong palagay, sino ang may pananagutan sa lahat ng mga nangyaring sakuna at
kalamidad sa ating paligid at maging sa buong mundo? Pangtwiranan.
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
168
WMSU-ISMP-GU-001.00
4. Ano ang iyong reaksiyon matapos basahin ang tula.
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
5. Ano ang kaugnayan nito sa konsepto ng ekokritisismo?
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_
169
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO-TULA 2
Malayang Taludturan
MUNDO NG KASIYAHAN
Ednalyn D. Cadapan
I
Ang langit at dagat ay may kulay bughaw
Luntiang mga dahon tila sumasayaw
Sumasabay sa musika na umaalingawngaw
Sa puso ninoman kasiyahan ay umaapaw
II
Kaysarap mamuhay sa mundo ni Ama
Isang paraiso na regalo mula sa Kanya
Mga nilalang na Kanyang nilikha
Nakinabang sa mundong Kanyang ginawa
III
Ngunit anong nangyari sa paraisong bigay Niya?
Ang dating mundong payapa, malinis at masaya
Nababalutan ng itim at wala ng sigla
Dahil sa kalapastangan, na tao ang may gawa
IV
Ah… kailan kayo magbabago, kailan, kailan?
Tanong na tila ba walang katiyakan
Masasagot kaya ng sangkatauhan?
O baka naman wala nang kasiguraduhan?
V
Sangkatauhan! Balikan natin ang nakaraan
Ibalik ang hiwaga ng ating kapaligiran
Ibangon natin ang nalulugmok na kamunduhan
Mula sa kalungkutan patungo sa mundo ng kasiyahan.
170
WMSU-ISMP-GU-001.00
Ibigay ang iyong sariling interpretasyon tungkol sa mensahe na ipinahihiwatig ng tula sa

pamamagitan ng pagguhit nito sa nakalaang espasyo.
171
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO-TULA 3
PANDEMYA
Ni: Aubrey F. Reyes
I
Sa dakong silangan ng munting pahingahan.
Malamig ang hangin kaya payapa sa kalooban.
Malawak ang tanawin at hitik sa kasiyahan.
Kaya masarap pasyalan sabi ng mga kaibigan.
II
Subalit aaminin kong paminsan-minsan lang nasisilayan.
Ang mahal kong pahingahan ay di gaanong natututukan,
Araw-araw iniiwan at pag-uwi ay magpapahinga na lang,
Dahil pagod na sa maghapong gawain sa pinagtatrabahuan.
III
Ngunit nagbago ang lahat nang dumating ang pandemya.
Wala nang pinapayagang lumabas lalo na sa may kalsada.
Ito na ang pagkakataong ang pahingahan ko ay maronda.
Ako ay hindi makapaniwala sa aking mga nakita.
IV
Namumunga na pala ang maliit na punong papaya.
Gakumpol na sampalok at napakaberdeng mga palma.
Ang lagitik ng kawayan ay tunay na nakapagpakalma.
Mga batang naglalaro ay tanaw ko sa aming veranda.
V
Ito ang mga oras na aking napagtanto,
Paminsan-minsan sa buhay kailangan ding huminto.
Tayo’y magdahan-dahan at muling makipagkasundo.
Sa ating inang kalikasang biyaya ng poon sa mundo.
VI
Salamat na rin sa Pandemya at muling ipinaalala.
Biyaya ng kalikasan sa munti kong pahingahan.
Dati’y hindi pinapansin at hindi pinahahalagahan,
Panahon nang ito ay pasalamatan at lalong ingatan.
172
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 3.1 – Pagpapayaman ng talasalitaan
Ibigay ang iyong sariling pagpapakahulugan sa salitang pandemya.
PA N D E M YA
_______________
______________
_______________
______________
_______________
______________
_______________
_________________ _________-
_________________
_________________
________________-
__________________ _________________
__________________ _________________
__________________ _________________
__________________ _________________
__--- ______---
Gumawa ng slogan tungkol sa mensahe na ipinahihiwatig ng tula : “Pandemya”
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
173
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO-TULA 4
Malayang Taludturan
KABABAIHAN SA LIPUNAN NG KALIKASAN

Ni:Cheryl P. Barredo
I
Saanmang dako ng mundo,
mga kababaiha’y hindi nagpapatalo.
Sa anomang dumarating na sakuna’t gulo,
Sila’y hindi nagpapaapi’t, hindi sumusuko.
II
Mga pang-aabuso’y kanilang nararanasan,
Sa bawat yugto ng kuwento, sila’y nakikipaglaban.
Mga prinsipyo’t kaalaman, mga sandatang kanilang gamit,
Upang hustisya’t katarunga’y kanilang makamit.
III
Pangarap ng bawat kababaiha’y, sila’y mamahali’t aalagaan,
Tulad din ng inang kalikasan na minamahal at inaalagaan.
Hangad nilang sila’y kakalingai’t pahahalagahan,
Pagkat sila’y maituturing ding mamahaling hiyas na iniingatan.
IV
Mga kababaihan sa lipunan ay likas na matatalino,
Sapagkat taglay nila ang kakayahang mamuno.
Mga tumatayong lider sa pagsulong ng kaayusan at kapayapaan,
Para sa ikabubuti’t ikauunlad ng ating bayan.
V
O’ mga kababaihan sa lipunan, yaong tunay na maaasahan,
Pangangalaga sa kalikasa’y ,kanilang pinahahalagahan.
Sapagkat, kanilang taglay ang pusong busilak para sa
Kapakanan ng kapaligiran at kalikasan .
Ito ang mga kababaihan sa lipunan ng kalikasan..
174
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 4.1 – Pagpapalawak ng kaalaman
Ipaghambing mga kababaihan sa lipunan NOON at sa KASALUKUYAN. Ilapat ang iyong

tugon sa Venn Diagram.
Noon
kasalukuyan
175
WMSU-ISMP-GU-001.00
Ibigay ang iyong tugon ayon sa mga sumusunod na tanong ;
1. Paano mo mailalarawan ang mga kababaihan sa lipunan ng kalikasan?
Mga Kababaihan sa lipunan ng kalikasan
___________________________ ____________________________
___________________________ ____________________________
___________________________ ____________________________
___________________________ _
_
____________________________
____________________________
_
____________________________ ____________________________
____________________________ ____________________________
____________________________ ____________________________
________-
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
2. Ipaliwanag ang kaugnayan ng mensahe ng tula sa konsepto ng ekokritisismo.
________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
176
_____________________________________________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO - TULA 5
KALIKASAN
I
Ang ganda ng kalikasan ay siyang tunay na yaman
Bahagi na ito ng ating pagkatao magmula kapanganakan
Ito ay pinagkaloob sa atin ng Diyos,
Upang pamumuhay natin ay maiayos.
II
Ang lamig ng simoy ng hangin
Na tila pinupukaw ang aking damdamin
Sa aking paggising ay tanaw ko ang berdeng tanawin
Na siyang tumutulong sa paghinga natin
III
Kasama ng mga ibon na tila bang ako’y inaawitan
Ng mga tunog na nagpapagaan ng aking pakiramdam
Kasabay ng tunog ng tubig na dumadaloy sa ilog
Na tumutulong sa pagtanggal sa uhaw ng mga halama’t hayop
IV
At kapag ako’y tumanaw sa itaas
Mga ulap naman ang makikitang kumukumpas
Nang dahil sa hangin na preskong presko
Mga ginagawa sa araw- araw ay maayos na nabubuo
V
Tunay ngang handog sa atin ang ganda ng kalikasan
Ng Diyos nating ama na makapangyarihan
Kaya ito ay ating pahalagahan
Huwag pabayaan at lalo pang palaguin.
177
WMSU-ISMP-GU-001.00
Ilarawan ang isinasaad ng bawat saknong ng tula sa pamamagitan ng pagguhit nito sa

nakalaang espasyo.
Unang Saknong
Ikalawang Saknong
Ikatlong Saknong
178
WMSU-ISMP-GU-001.00
Ikaapat na Saknong
Ikalimang Saknong
179
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO - TULA 6
G IN T O N G KALI KASAN
TULA NA ISINULAT NI: DOROTHY JOY A. ARANETA
Kalikasan ay biyaya sa atin

Kaya nararapat lang na pagyamanin
Bukod sa dito nakukuha ang nakakain
Ito ay tahanan din natin.
Tahanan hindi lamang ng mga tao

Kundi lahat ng may buhay sa mundo
Tama na ang pagsira dito
Tayo na at magpakatao
Bulaklak na nag sisilbing palamuti sa paligid

Wari'y mga dalagang kaakit-akit
Mahalimuyak na amoy ang hatid
Alindog nitong ganda ay walang kapalit
Puno ay wag ubusin

Sapagkat lubos natin itong kakailanganin
Tahanan ng ibon, maaaring silungan din
Higit sa lahat ito ay nagbibigay hangin
Tuwing hahampas ang hangin

Ang mga tanim ay napapasayaw din
Purong hangin
Na kay sarap damhin
Asul na tubig sa baybayin

Kay sarap titigan at languyin
Pakiusap huwag nang sirain
Pamiminsala ay wakasin
Wakasan at simulan nang pahalagahan

Pahalagahan ang Inang kalikasan
Sapagkat ito ay ating kailangan
Upang mabuhay nang matiwasay
Regalong ipinagkaloob ay mahalin

Alagaan ng walang alinlangin
Kung sino man ang sisira
Sa huli siya ay magsisisi din
180
WMSU-ISMP-GU-001.00
Ibigay ang iyong tugon ayon sa mga sumusunod na tanong;
1. Ano-ano ang mga maituturing na gintong kalikasan sa tula?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
2. Bakit ang kalikasan sa ating mundo ay maituturing na pinakamagandang regalong

ipinagkaloob ng Diyos sa mga tao?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
3. Ano ang koneksyon ng mensahe ng tula sa konsepto ng ekokritisismo?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
GAWAIN 6.2
Gumawa ng slogan tungkol sa mensahe ng tula.
___________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
181
WMSU-ISMP-GU-001.00
Eko-Word Spoken Poetry
Nanay Lunti
ni Mardilyn S. Baluan
Habang naglilinis ng kuwarto,

Nakita ko ang lumang photo album namin
Maalikabok
Sobrang maalikabok
Nilinis ko na rin para maligpit muli
Nakita ko ang lumang larawan niyo
Halos hindi na ako kumukurap sa katititig dito
Ano nga ba ang araw ngayon? Ah, Linggo!

Petsa? Mayo diyes.
Ikalawang linggo pala ng Mayo ngayon
Teka…
Ikalawang linggo ng Mayo ngayon?!
Araw ng mga Nanay
Araw ng mga Nanay nga!
Muntik ko nang makalimutan!
Naku po!
Nakatitig pa rin ako sa lumang larawan niyo

Nanay Lunti, kakaiba ang ningning ng inyong mga mata
Hindi maladilaw, asul o pula
Na gaya ng mga bituin
Hindi ko maipaliwanag
Kakaiba ang inyong ganda
Hindi lang maganda, marikit pa
Tama! Marikit!
Naalala ko tuloy ang sabi ng guro ko noon
Na hindi lahat ng maganda ay marikit
Pero lahat ng marikit ay maganda
Kaya kahit pagsama-samahin pa siguro

Ang lahat ng magagandang artista sa buong mundo,
Hindi pa rin mapapantayan ang kariktang taglay niyo
Halos lahat nga raw, e, nabighani niyo
Halos lahat napaibig sa inyo
At dahil nga kayo’y may damdamin rin
Gustong maranasan ang magmahal at mahalin
Nahulog kayo, ina.
Umibig at nagbunga ang inyong pagmamahalan
Sina ate at kuya 182
WMSU-ISMP-GU-001.00
Tandang-tanda ko pa nga ang mga kuwento

Sa mga naging buhay niyo noon
Payak
Napakapayak
Napakapayak pero masaya
Napakasaya
May mga suliranin ma’y nalalagpasan din
Kita ko pa nga ang sigla sa inyong mga mata
Habang binabanggit niyo ang mga katagang iyon
‘Yun na nga siguro ang tinatawag na saya
Na walang halong pagpapanggap
Pero…talagang wala ngang perpektong sa mundo
Maaga kayong nabiyuda
Pagkalipas ng ilang taon, sumubok kayong muli

Nakilala si itay at kami ng mga kapatid ko
Ang naging bunga ng inyong pangalawang pag-ibig
Ayos naman sa una
Marami ring masasayang alaala
Hanggang sa isang araw nakita ko na lang
Na binubugbog at sinasaktan kayo ni itay
Hindi nirerespeto ng mga kapatid ko
At inaabuso ang kabaitan niyo
Bata pa ako ‘non, inay
Pero saksi ako sa lahat ng pghihirap niyo
At tanging pagtangis na lamang ang ganti niyo
Lumpipas na lang ang ilan pang mga taon,

Ganun pa rin
Mas lumala pa nga, e!
Pero bilib din naman ako sa inyo, ‘nay
Paulit-ulit man kayong saktan,
Paulit-ulit rin kayong nagpapatawad
Ang rupok niyo po, ‘nay
Ang rupok-rupok niyo!
Hindi niyo sinukuan si itay
Hindi niyo sinukuan ang mga kapatid ko
Hindi niyo kami sinukuan
Ang dami-dami niyong pasa

Nagkakasakit na kayo
Nangangayayat na po kayo, ‘nay
Pati bisyo ng mga kapatid ko, damay kayo
Sa mga yosing hinihithit nila
Sa mga basurang sinusunog sa bakuran natin halos araw-araw
Dahil minsan wala lang magawa
O paraan lang ng kanilang pagrerebelde
Sa mga perang ninanakaw nila sa inyo
Sa mga punong pinuputol nila upang ibenta
Sa tuwing wala na silang mananakaw sa inyo 183
Dagdag pa ang paggamit ng dinamita sa pangingisda
WMSU-ISMP-GU-001.00
Ang yaman-yaman natin noon, ‘nay

Malawak ang ating lupain na masagana sa halaman
At maraming nakatanim na iba’t ibang klaseng puno
May maraming isla na mayaman sa yamang-dagat
Pero sinira nila
Inubos nila
Ninakaw nila
Ganid sila!
Ipagtatanggol kita, ‘nay

Hindi na ako ang dating bata
Na wala pang kamuwang-muwang sa mundo
Hindi ko kaya nang mag-isa
Pero lalaban tayo
Hahanap ako ng kakampi – ng kasama
Lalaban tayo
Naniniwala ako na may mga puso ang iba kong kapatid
Hindi ka nila matitiis, ‘nay
Lalaban tayo
Babangon tayo
Magpagaling kayo, ‘nay
Magpalakas kayo
Ibabalik namin ang inyong ningning

Ningning na hindi mala-dilaw, asul o pula
Na katulad ng mga bituin
Ibabalik namin ang mala-luntian niyong ningning
Ibabalik naming ang mala-luntian niyong ganda
Lalaban tayo
Babangon tayo
Magpagaling kayo, ‘nay
Magpalakas kayo, ‘nay
Magpalakas kayo para sa batang nasa sinapupunan ninyo
Nakatitig pa rin ako sa lumang larawan niyo

Kailangan ko na palang maghanda
Pupuntahan ko pa kayo sa hospital
Bago ko pa makalimutan…
Gusto ko sa personal ko kayo babatiin
Sa ngayon, ibubulong ko muna sa hangin
Maligayang Araw po ng mga Nanay, ‘nay!
Isa kayong dakilang ina!
184
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 7.1. – Pagpalawak ng Kaalaman

Ibigay ang mahalagang mensahe ng binasang Eko- word spoken poetry. Ilapat ang
iyong tugon sa nakalaang espasyo ng E-chart.
____________________________________________________
____________________________________________________
N _________________________________________________
A
N ____________________________________________________
A ____________________________________________________
_________________________________________________
Y
____________________________________________________
L ____________________________________________________
U __________________________________________________
N
T ____________________________________________________
____________________________________________________
I __________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
_________________________________________________
GAWAIN 7.2.
Ilarawan si Nanay Lunti ayon sa isinasaad sa Eko-Spoken Poetry.
____________________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
185
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 7.3.
Ipaliwanag ang kaugnayan ng mensahe sa konsepto ng ekokritisismo .
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
186
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO-AWIT
EKO-AWIT 1
Ang tono nito ay halaw sa kantang Leron Leron Sinta
KALIKASAN
Ednalyn D. Cadapan
Ang kalikasan ay ating kayamanan

Nagbibigay buhay sa sangkatauhan
Malinis na tubig at sariwang hangin
Nilalasap natin kahit dumidilim
Ang patak ng ulan ay isang biyaya

Nauhaw na lupa diniligan niya
Ang hangin naman na hindi nakikita
May malaking tulong sa ating paghinga
Ang mga batang paslit nama’y nagagalak

Sa mga halaman na namumulaklak
Walang pagsidlan ang kanilang mga galak
Dahil ang mga ito ay namumukadkad
Kalikasan natin ay biyayang ganda

Regalong binigay ng mahal na Ama
Ingatan natin nang may pag-aaruga
Dahil pag bawiin, tuluyang mawala.
187
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 2.1
Iguhit ang iyong interpretasyon tungkol sa mensaheng ipinahihiwatig sa awit.
188
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO- AWIT 2
“Problema”
Katha ni: Rojen Rean Cabasag
Simula:
Ang kalikasan ay ginawa upang matustusan,
ang ating pangangailangan sa ating bayan.
Hindi bago ang suliraning pangkapaligiran,
sa lipunan o sa pangkalahatan.
Ang palaisipan natin ay nagbago,

ang dating saya, ngayon ay nag-iba.
Koro:
At kahit pa ang mundo ay magbago
tayo’y laging nandirito.
Hindi man tayo perpekto,
‘wag lang tayo susuko.
Walang iba, walang iba
wala nang hahanapin pa~
problema ng isa, ay problema rin
ng lahat.
Kaya tayo’y humayo,
tumuklas ng solusyon sa suliranin ng kalikasang naghihingalo
189
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 2.2
Ibigay ang iyong tugon ayon sa mga sumusunod ;
1. Ano ang kaugnayan ng pamagat sa nilalaman ng awit?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
____________
______________________________________________________________________
______________________________________
2. Ano ang mensaheng ipinahihiwatig ng awit?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
____________
______________________________________________________________________
______________________________________
3. Ipaliwanag ang kaugnayan nito sa konsepto ng ekokritisismo.
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
_____
190
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO- AWIT 3
Awit Para Sa Kalikasan

Adapted from Awit ng Maralita
Sung by Christine Joy Razon
Lyrics by Fraimee Tan, Emy Aricheta and Fr. Cielo R. Almazan, OFM
Tingnan mo, kaibigan, ang kalikasan

Mga bundok at dagat ay iyong pagmasdan.
Pawang paninira ang iyong makikita
at pagyurak sa kanilang ganda.
Ikaw na Pilipino, ano ang gagawin mo

Upang matigil ang paninirang ito?
Huwag ipagwalang bahala ang Inang Kalikasan.
pagkat ito'y ating kinabukasan.
Gumising ka, kaibigan, at iyong ipaglaban

Karapatan ng Inang Kalikasan.
Pigilan ang mga ganid na hayagang
Gumagahasa sa kabundukan.
Kilos, mga kababayan, para sa kalikasan

Ating itaguyod ang paglago nito
Huwag lasunin ang lupa, ang ilog at dagat
At ang hangin na ating nilalanghap.
Pagbuklurin, isigaw ang adhikai't damdamin.

Kalikasa'y ipagtanggol, katumbas man ay buhay.
Mabuwal man ang isa'y may uusbong pang iba
Ipaglaban ang Inang Kalikasan.
Ipaglaban ang Inang Kalikasan.
191
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 2.3
Gumawa ng Poster-slogan tungkol sa mensaheng ipinahihiwatig ng awit.
192
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO- AWIT 4
HIMIG HANDOG: INANG KALIKASAN

Tono : Star ng Pasko- ABS-CBN
Station ID 2009
Nina: Jolaine Toribio, DeniseAzucena at Joyce Eijansantos
Kung kailan malulungkot ang nakaraan

At kapaligiran ay napabayaan
Gaano man kabigat ang suliranin
Iisipin natin, ito’y pagsubok lang
Ang pagsubok na ito

Ang magpapalakas sa atin
Pagkakapi-bisig ngayo’y higpitan
Pag-ibig para sa kalikasan
Maghihilom sa mapait na nakaraan.
Korus
Iingatan, aalagaan ka
Sa puso ko ikaw ang pag-asa
Mabuting aksyon ang kailangan ng mundo
Kaya’t lahat ng ito’y pahalagahan mo.
Bigyang buhay ang kapaligiran

Lahat ng punong nagtatayuan
At poprotektahan ang mamamayan
Sa mga sakunang ating aabangan
Sariwang hangin malalanghap nating lahat..
Panibagong hinaharap ay ating makakamtan

Pag-asa para sa mundong likas
Kalikasan ay ating ingatan
(Repeat Chorus)
Inang pinakakamahal
O, kay gandang mabuhay
Dahil ikaw Inay!
Dahil ikaw Nay!
Dahil ikaw Nay!
193
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 2.4
Batay sa binasang eko-awit, ano-ano ang mga pagsubok na nararanasan ng ating

kalikasan? Ano ang iyong mga gagawing hakbang upang ito’y maibsan at mabigyang
solusyon?
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
______________________________
_________________________ __________________________
_________________________ __________________________
_________________________ __________________________
_________________________ __________________________
Pagsubok
_________________________ __________________________
_________________________ __________________________
_____________________________ ______________________________
_____________________________ ______________________________
_____________________________ ______________________________
_____________________________ ______________________________
_____________________________ ______________________________
_____________________________ _____________________________
Mga hakbang :
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
194
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO- AWIT 5
LYR-EKO
Nina: Shaira Jumadil, Jann Kissole, Rizza Rodriguez,
Louey Sabordo at Sweet Villa
Kapag ikaw ay galit
Mundo ko’y nanginginig
Ang awiting ito ay alay ko sa mundo
At sa bawat galaw
Berdeng kalikasan
Panganib ang iyong dala
At sariwang hangin
O, ayaw kang isipin
O, kay sarap isipin
Maguho ang mundo.
Mabuhay ng payapa.
Pinapangako sa aking puso

Ang mga dahon ay nakikisabay
Na iingatan ka nang
Sa hangin, ika’y napapasayaw
walang hanggan
Kalikasan, napakaganda mo.
Tatlumpo’t araw
Sa isang buwan
Aabot tayo sa 3001.
Kapag ika’y masaya,
Ang nyebe’y natutunaw .
Kapag ika’y umiyak.
Pinapangako sa aking puso
Ang araw di matanaw
Hinding-hindi pababayaan
Ang ‘yong kakayahan
Upang di kumupas
Sobrang nakamamangha.
Ang kagandahan mong dala.
Ang nyebe’y natutunaw

At nangangako sa’yo
Kapag ika’y umiyak,
Mula sa araw na’to
Ang araw di matanaw
Poprotektahan kita
Ang ‘yong kakayahan
At di pababayaan
Sobrang nakamamangha.
Ang gusto kong sabihin
Minamahal kita.
195
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 2.4
Sumulat ng isang sanaysay na nagpapaliwanag tungkol sa mahalagang mensahe ng awit.
_____________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
196
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO- AWIT 6
“Kalikasan, Ang Ating Paraiso”

Katha ni: Acequeen Araneta
Simula:
Pagmasdan ang ating kalikasan
Unti-unti nang gumagaling
Dahil wala ng masyadong polusyon
Dagat, ilog ay malinis na rin
Koro:
Ang kalikasan ay ibinigay ng Diyos
Kaya dapat natin itong pangalagaan
Pagsasamantala’y tuluyan nang wakasan
At huwag sirain ang nilikha na alay sa atin
Ikalawang Taludtod:
Ang tao ba’y sadyang sakim?
Lahat ng yaman gustong maangkin?
Kaya ba? Biyaya ay pinagkait sa atin
Pagluha ng kalikasan ay ‘di pa rin pansin.
Koro:
Ikatlong Taludtod:
Pagmasdan mo ang kalikasan... (3x)
Kung gaano kaganda
Koro:
197
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 2.5
Pumili ng tatlong taludtod ng awit at ibigay ang iyong sariling interpretasyon sa

pamamagitan ng simpleng pagguhit ng larawan.
Taludtod (1) :
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
Taludtod (2) :
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
198
WMSU-ISMP-GU-001.00
Taludtod (3) :
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
199
WMSU-ISMP-GU-001.00
KARAGDAGANG GAWAIN
Kumatha ng sariling eko-awit at ang kaugnayan nito sa kapayapaan ng ating lipunan.
_____________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
200
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
_____
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO-
PELIKULA
EKO - PELIKULA 1
“The Lorax”
Binuod ni Sitti Aisha G. Toto
Ang The Lorax ay isang kuwentong pambata na isinulat ni Dr. Seus at nailathala
sa taong 1971. Ang kuwentong ito ay isinapelikula noong 2012, na naging tampok at
minahal na mga manonood. Nagsimula ang kuwento sa isang bayan na tinatawag na
Thneedville, isang bayang pinalilibutan ng pader. Sa bayang ito ang lahat ng bagay ay
artipisyal maging ang mga puno ay kanilang binibili, ang hangin na nilikha ng
korporasyong pagmamay-ari ni O’Hare. Ang mga naninirahan dito ay walang
pagmamalasakit sa kalikasan, maliban sa isa. Ang babaeng nagngangalang Audrey, ang
babaeng kinahuhumalingan ni Ted, siya lamang ang natatanging may pagmamalasakit
sa kalikasan at nangangarap na makakita ng tunay na puno. Si Ted naman ay ang
bidang batang lalakeng gagawin ang lahat upang makuha lamang ang pagtingin ng
kanyang iniibig.
Sa kagustuhan ni Ted na makuha ang pagtingin ni Audrey, agad niyang kinausap

ang kanyang ina at lola ukol sa mga tunay na puno at saan ito makikita. Sinabi ng
kanyang lola na hanapin, ang lalaking nagngangalang Once-ler, ang tanging taong
nakakaalam sa kung ano ang nangyari sa mga puno. Agad na naglakbay si Ted patungo
sa tahanan ni Once-ler ngunit hindi naging madali ang kaniyang paglalakbay.
Nasaksihan ni Ted ang nakalulungkot na kalagayan ng kapaligiran sa likod ng pader ng
kanilang bayan. Nang marating ni Ted ang tahanan ni Once-ler, tinanong niya kung
anong nangyari sa mga puno.
Sinimulang ikinuwento ni Once-ler ang kanyang naging pagkakamali na lubos niyang

pinagsisihan. Si Once-ler ay isang binatang may mataas na pangarap sa buhay at dahil
sa kagustuhan niyang lumikha ng thneed. Siya ay naglakbay upang makakita ng mga
materyales na kanyang kakailanganin, hanggang siya ay makarating sa isang
kagubatan na may mga punong may magagandang dahon, sariwa ang hangin at
masayang namumuhay ang mga hayop.
201
WMSU-ISMP-GU-001.00
Si Once-ler ay nahumaling sa magagandang dahon ng puno at ginamit niya ito

bilang pangunahing materyales sa kanyang imbensiyon na tinawag niyang thneed. Lubos
siyang nasabik at pinutol ang isang puno. Sa pagbagsak ng punong kaniyang pinutol
mababakas ang takot sa mga mata ng mga hayop na naroroon kaya naman lumitaw si
Lorax, ang tagapagbantay ng kagubatan at tagapagsalita ng mga puno. Pinagbawalan ni
Lorax si Once-ler sa pagpuputol ng mga puno ngunit, hindi siya pinakinggan hanggang sa
maubos ang mga puno sa kagubatan at nagdulot ito ng polusyon kaya naman napilitang
umalis ang mga hayop sa kanilang tahanan. Sa pagkasira ng kalikasan ay siya ring
paglisan ni Lorax. Malungkot na inilahad ni Once-ler ang pagtatapos ng kuwento at
nakiusap siya sa batang si Ted na muling buhayin ang nasirang kalikasan sa pamamagitan
ng pagtatanim sa nag-iisang binhi ng puno.
Tinanim ni Ted ang binhi sa sentro ng kanilang bayan kahit na hindi sang-ayon si
O’hare sa pagtatanim nito na magdudulot ng pagbagsak sa kanyang negosyo. Pilit na
pinigilan ni O’hare si Ted at ang kanyang mga kasama sa pagtatanim sa binhi at sa huli
sila ay nagtagumpay.
GAWAIN 3.1
Muling naibalik ang ganda ng kagubatan at hindi na kailangan pang bilhin ng mga
mamamayan ng Thneedville ang sariwang hangin.
202
WMSU-ISMP-GU-001.00
Gumawa ng story board sa mga mahahalagang pangyayari sa binasang eko-pelikula.
Story board 1 Story

board 2
________________________________
______________________________
________________________________
______________________________
________________________________
______________________________
________________________________
______________________________
________________________________
______________________________
________________________________
______________________________
________________________________
______________________________
203
WMSU-ISMP-GU-001.00
Story board 3 Story

board 4
________________________________
______________________________
________________________________
______________________________
________________________________
______________________________
________________________________
______________________________
________________________________
______________________________
________________________________
______________________________
Story board 5
Story board 6
________________________________
______________________________
________________________________
______________________________
________________________________
______________________________
________________________________
______________________________
204
WMSU-ISMP-GU-001.00
________________________________
______________________________
________________________________
______________________________
________________________________
______________________________
________________________________
______________________________
Gawain 3.2. – Ipaliwanag ang mensahe ng eko-pelikula.
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
EKO- PELIKULA 2
_________________________________________________________
“Wall-E”
Ang Wall-E ay isang computer-animated science fiction na ipinalabas noon

2008 na ginawa ng Pixar Animation Studios para sa Walt Disney Pictures. Ito ay
sinulat at pinangasiwaan nina Andrew Stanton at Jim Morris. Ang pelikulang ito ay
tungkol sa ating mundo na inabanduna at ginawang tambakan ng basura sa loob ng
pitong daang taon.
Ang kuwento ay naganap sa dalawampu’t siyam na siglo, kung saan, dahil sa
kapabayaan at walang pagpapahalaga ng tao, ang mundo ay naging tambakan ng
basura at walang makikitang tao o hayop na naninirahan dito. Pinili ng tao na
manirahan sa kalawakan, gamit ang isang205
sasakyang pangkalawakan, nagawa ng taong
manirahan sa labas ng mundo sa loob ng pitong daang taon.
Ang mga tanging naiwan lamang sa mundo ay mga robot na nilikha upang linisin
ang mundo, ngunit isa lamang ang natirang robot na nagpatuloy sa kanyang tungkulin.
WMSU-ISMP-GU-001.00
Ang pagkakatagpo sa halaman ni Eve ay naging banta sa kapitan at pinuno ng

sasakyang pangkalawakan sapagkat hindi na nais pang bumalik sa mundo ni kapitan. Sa
kagustuhan ng kapitan na mawala ang banta, inutusan niya ang kanyang robot na kunin
at wasakin ang halaman. Ngunit nabigo ang kapitan sa masama nitong balak sapagkat
iniligtas ni Wall-E ang halaman at sa huli, pagkalipas ng pitong daang taon muling
nagbalik ang mga tao sa mundo upang muling buhayin ang mundong matagal ng
nahimlay. Si Wall-E at Eve ay nagdiwang sa kanilang tagumpay.
Ang mga tao at ang robot ay nagtulungan upang muling maibangon ang mundo.
Natuto ang tao at robot na mangisda, magtanim at lumikha ng bagong sibilisasyon. Ang
mundo ay muling nagbalik sa kanyang luntiang ganda.
206
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 3.3
Suriin ang binasang buod ng eko-pelikula at ito ay susuriin sa pamamagitan ng mga

sumusunod ;
A. Paglalarawan sa mga tauhan

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
B. Tagpuan
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
207
WMSU-ISMP-GU-001.00
_______________________________________________________
_______________________________________________________
C. Tunggalian
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
___________________________________________________________________
D. Kasukdulan
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
___________________________________________________________________
E. Kakalasan
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
___________________________________________________________________
F. Mensahe
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
____________________________________________________
G. Kaugnayan sa ekokritisismo
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
____________________________________________________
H. Resolusyon
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
___________________________________________________________________
GAWAIN 3.4
Gumuhit ng larawan ng isang tao at robot. Paghambingin ang kanilang kakayahang gumawa ng
mga bagay-bagay.
TAO ROBOT
208
WMSU-ISMP-GU-001.00
__________________________________________ ______________________________________
__________________________________________ ______________________________________
__________________________________________ ______________________________________
__________________________________________ ______________________________________
__________________________________________ ______________________________________
__________________________________________ ______________________________________
__________________________________________ ______________________________________
__________________________________________ ______________________________________
__________________________________________ ______________________________________
__________________________________________ ______________________________________
__________________________________________ ______________________________________
__________________________________________ ______________________________________
__________________________________________ ______________________________________
__________________________________________ ______________________________________
__________________________________________ ______________________________________
__________________________________________ ______________________________________
EKO- PELIKULA 3
“Happy Feet”
Binuod ni : Sitti Aisha G. Toto
Ang pelikulang ito ay ukol sa isang batang penguin na nagngangalang Mumble na

ipinanganak na kakaiba sa kanyang lahi. Si Mumble ay hindi biniyayaan ng talento sa pag-
awit na napakahalaga sa mga penguin. Bagkus si Mumble ay pinagkalooban ng talento sa
pagsayaw na wala pang penguin ang nagtaglay nito. Nang matuklasan ng kanyang inang si
Norma ang pagkakaiba ni Mumble ay tinanggap niya ang pagiging kakaiba ng kanyang anak
taliwas dito ang kanyang ama na si Memphis na hindi tanggap ang kanyang pagkakaiba.
Lubos na ikinalungkot ng mga magulang ni Mumble ang natuklasan sapagkat ayon sa kultura
ng mga penguin, ang sinumang penguin ang hindi marunong umawit ay hindi kailanman
makakatagpo ng tunay na pag-ibig. Kakaiba mang maituturing ang penguin na si Mumble ay
may isang penguin na tanggap ang kanyang pagkakaiba at kinagigiliwan ang kanyang
talento. Ang nag-iisa niyang kaibigan na si Gloria. Si Gloria ang kilala sa kanilang bayan na
may pinakamagandang tinig kaya siya ay kinahuhumalingan ng lahat, lalo na si Mumble na
may lihim na pagtingin sa kaibigan. Ang pagiging
209 kakaiba ni Mumble ay kinakagalit ng
pinuno nila, ang emperador ng mga penguin na si Noah.
Sa nakalipas na taon ang mga penguin sa bayan ni Mumble ay nakaranas ng taggutom
kung saan, wala na silang halos mahuling isda sa karagatan at dahil dito sinisi ni Noah ang
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 3.4
Suriin ang binasang buod ng eko-pelikula at ito ay susuriin sa pamamagitan ng mga

sumusunod ;
A. Paglalarawan sa mga tauhan
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
B. Tagpuan
210
WMSU-ISMP-GU-001.00
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
C. Tunggalian
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
___________________________________________________________________
D. Kasukdulan
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
___________________________________________________________________
________________________________________________________
E. Kakalasan
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
___________________________________________________________________
________________________________________________________
F. Suliranin
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
___________________________________________________________________
________________________________________________________
G. Solusyon
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
____________________________________________________
________________________________________________________
H. Kaugnayan sa ekokritisismo
211
WMSU-ISMP-GU-001.00
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
____________________________________________________
I. Mensahe
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
____________________________________________________
GAWAIN 3.5
Sumulat ng isang refleksyon tungkol sa binasang eko-pelikula na may pamagat na “ Happy

Feet ”.
_______________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
212
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO- PELIKULA 4
“San Andreas”
Ang pelikulang San Andreas ay ukol sa dilubyong dulot ng Lindol na kumitil sa libo-
libong tao sa San Francisco sa bansang Amerika. Nagsimula ang kuwento sa pagsagip ng
isang hepe na si Raymond Gaines, ang dating piloto ng sasakyang panghipapawid sa bansang
Afghanistan at ngayon ay nagtatrabaho bilang tagasagip ng mga taong nasa panganib. Dahil sa
kanyang dating propesyon siya at ang kanyang kabiyak ay nauwi sa hiwalayan. Ngunit, ang
dalawa ay muling nagkasama upang sagipin ang kanilang anak na naipit sa gitna ng malakas
na lindol na sumira sa buong bayan ng San Francisco. Ang San Andreas Fault line ay nagdulot
ng malakas na lindol at tsunami na umabot sa 9.0 magnitude earthquake. Ang panganib na
dulot ng lindol na ito ang kakaharapin ng dating mag-asawa upang sagipin lamang ang
kanilang anak na si Blake. Ang pakikibaka ng mag-asawa ay hindi naging madali sapagkat
hindi lamang lindol ang kanilang kinakaharap maging ang tsunami na lumamon sa mga
nagtataasan gusali sa San Francisco. Naging mahirap man ang kanilang misyon ay sa huli
nagtagumpay ang mag-asawa na iligtas ang kanilang anak at ang magkapatid na taylor na
naging kaibigan ng anak nilang si Blake.
Ang malakas na lindol na humugupit sa pelikula ay isa lamang babala sa ating lahat na
pangalagaan ang ating kalikasan at huwag itong abusuhin sapagkat ang kalikasan kung
gumanti ay tiyak na walang sinuman ang makakatakas.
213
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 3.6
Sumulat ng isang refleksyon tungkol sa binasang eko-pelikula na may pamagat na “

Andreas ”. Iugnay ito sa kasalukyang suliraning pangkalikasan na nararanasan ng ating mundo.
______________________________________________
________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
214
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 3.7
Iguhit ang larawan ng buong pangyayari sa binasang eko-pelikula ayon sa sariling

interpretasyon o pag-unawa.
215
WMSU-ISMP-GU-001.00
EKO- PELIKULA 5
“Hachi: A Dog’s Tale”

Ang pelikulang Hachi: A Dog’s Tale ay isang kuwento ukol sa isang aso at
Propesor na nagtagpo ang landas sa istasyon ng tren. Ang matalinong asong si Hachi
ay kinupkop ni Parker Wilson, isang propesor na nagpangalan kay Hachi, at dinala sa
kanyang tahanan. Inalaagaan ni Parker ang abandonadong aso at tinuruan ng
maraming bagay. Naging malapit sila sa isa’t isa at madalas na hinahatid ni Hachi
ang kanyang amo sa istasyon ng tren sapagkat hindi niya nais na mapalayo kay
Parker at hinihintay ang pagbabalik ng amo sa mismong tapat ng istasyon ng tren.
Ang asong si Hachi ay matiyagang naghihintay sa pagbabalik ng kanyang amo at
sabay na umuuwi sa kanilang tahanan ngunit sa kasamaang palad ay hindi na muling
nakabalik pa ang propesor dahil sa pagpanaw nito. Ang mapagmahal at matapat na
asong si Hachi ay matiyaga pa ring naghihintay sa kanyang amo kahit na ito ay hindi
na babalik pa. Kalaunan, namatay si Hachi sa tapat ng istasyon ng tren sa
paghihintay sa kanyang amo. Ang matinding pagmamahal at katapatan ng asong si
Hachi ay nagpaantig ng damdamin ng mga tao nakakakilala at nakasaksi ng kanyang
katapatan. 216
Pinapakita sa pelikulang ito na ang mga hayop ay nagtataglay din ng

kabutihan, katapatan at walang hanggang pagmamahal sa kanilang mga amo na nag-
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWAIN 3.8
Iguhit ang larawan ng mahalagang pangyayari sa story board at lagyan ito ng kapsiyon.
_____________________________________ _____________________________________
_____________________________________ _____________________________________
_____________________________________ _____________________________________
_____________________________________ _____________________________________
_____________________________________ _____________________________________
_____________________________________ _____________________________________
_____________________________________ _____________________________________
217
WMSU-ISMP-GU-001.00
_____________________________________ _____________________________________
____________________________________ _____________________________________
_____________________________________ _____________________________________
_____________________________________ _____________________________________
_____________________________________ _____________________________________
_____________________________________ _____________________________________
Ibigay ang iyong tugon sa mga sumusunod na tanong ;
1.Sino si Hachi sa kuwento ? Ilarawan ang 2.Ano ang naging mahalagang tungkulin ni Hachi
kanyang katangian. sa kanyang amo?
_______________________________ ________________________________
____________________________ ____________________________
____________________________ _______________________________
____________________________ _______________________________
____________________________ ________________________________
______________________________
____________________________
_______________________________
____________________________
_______________________________
_______________________________
3.Ano ang naging kasukdulan ng kuwento. 4.Kaugnayan ng kuwento sa ekokritisismo.

_____________________________ _____________________________
____________________________ _____________________________
____________________________ _____________________________
____________________________ _____________________________
____________________________ _____________________________
____________________________ _____________________________
____________________________ _____________________________
218
WMSU-ISMP-GU-001.00
____________________________ _____________________________
___________________________ _____________________________
____________________________ _____________________________
____________________________ _____________________________
____________________________ _____________________________
____________________________ _____________________________
5.Ano ang naging kakalasan ng kuwento? 6.Kakintalan o mensahe ng kuwento.

____________________________ ________________________________
_____________________________ _____________________________
___________________________ _______________________________
____________________________ _______________________________
_______________________________
_____________________________
_______________________________
___________________________
_______________________________
____________________________ _______________________________
____________________________ _______________________________
_____________________________ _______________________________
___________________________ _______________________________
____________________________ ________________________________
MGA BATAS
PANUTO : Pag-aralang mabuti ang bawat larawan at tukuyin ang batas pangkalikasan na
Kanilang nilalabag. At ipaliwanag ang batas.
1. 4.
_____________________________________ _____________________________________
_____________________________________ _____________________________________
_____________________________________ _____________________________________
_____________________________________ _____________________________________
_____________________________________ _____________________________________
_____________________________________ _____________________________________
_____________________________________ _____________________________________
2. 5.
219
WMSU-ISMP-GU-001.00
_____________________________________ _____________________________________
_____________________________________ _____________________________________
_____________________________________ _____________________________________
_____________________________________ _____________________________________
______________________________________ _____________________________________
______________________________________ _____________________________________
3. 6.
_____________________________________ _____________________________________
_____________________________________ _____________________________________
_____________________________________ _____________________________________
_____________________________________ _____________________________________
_____________________________________ _____________________________________
_____________________________________ _____________________________________
7. 9.
______________________________________ ____________________________________
______________________________________ ____________________________________
______________________________________ ____________________________________
______________________________________ ____________________________________
______________________________________ ____________________________________
______________________________________ ____________________________________
8.
10.
______________________________________ _____________________________________
220
WMSU-ISMP-GU-001.00
______________________________________ _____________________________________
______________________________________ _____________________________________
______________________________________ _____________________________________
______________________________________ _____________________________________
______________________________________ _____________________________________
II - Magtala ng 5 pangunahing suliraning pangkalikasan sa kasalukuyan at ibigay ang iyong solusyon sa

mga naitang suliranin.
Suliraning Pangkalikasan Kaukulang solusyon
1.
2.
3.
4.
5.
Mga karagdagang
Gawain
A. Magsaliksik tungkol sa mga bagong eko-batas na nasa ibaba.
1. Coral Resources Development and Conservation Decree-

______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
________________________________
2. RA 428
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. RA 8749 o Philippine Clean Air Act

______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________
4. RA 9275 o Philippine Clean Water Act

______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________
221
WMSU-ISMP-GU-001.00
5. PD 705 o Revised Forestry Code

______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________
B Bumuo ng Slogan na nagpapahiwatig ng pagsunod sa pinaiiral na batas tungo

sa kapayapaan.
YUNIT 5 – PAGHAHANDA AT PAGSULAT NG KONSEPTONG PAPEL

______________________________________________________________________
Aralin 9
PANIMULA
May pakialam ka ba sa mga nangyayari sa iyong paligid at maging sa

ating kalikasan? Ano ang iyong naoobserbahan sa mga likas na yaman natin
ngayon? Ito ba ay katulad pa rin ng dati? Nananatili pa rin ba ang taglay nitong
kagandahan? Paano kaya mabigyang solusyon ang mga umiiral na suliranin sa
ating kapaligira’t kalikasan? Sa pamamagitan ng pagsasagawa ng pananaliksik
ay magkakaroon tayo ng sapat na kabatiran tungkol sa mga napapanahong
isyung pangkalikasan na patuloy na umiiral sa ating paligid.
Ang araling ito ay nakatuon sa mga kasanayan sa akademikong gawain

tulad ng pananaliksik. Nakapaloob ang kahalagahan ng pananaliksik tulad ng
konseptong papel na karaniwang sinusulat ng mga mag-aaral sa kolehiyo.
Tatalakayin din ang pag-aayos ng mga datos at ang wastong pagbabalangkas ng
mga paksa. Ang paksang ito ay lubhang makatutulong sa inyong paghahanda sa
pagsulat ng pananaliksik.
222
WMSU-ISMP-GU-001.00
LAYUNIN
MGA LAYUNIN
SUBUKIN NATIN !
Maraming dahilan kung bakit ang tao ay nagsasaliksik o gumagawa

ng pag-aaral. Gamit ang word association. Magbigay ng mga dahilan kung
bakit gumagawa ng pananaliksik.
____________________________ ____________________________
____________________________ ____________________________
____________________________ ____________________________
____________________________ ____________________________
____________________________ ____________________________
____________________________ ____________________________
____________________________ ____________________________
____________________________ ___________________________
223
WMSU-ISMP-GU-001.00
______________________________ ______________________________
______________________________ ______________________________
______________________________ ______________________________
______________________________ ______________________________
______________________________ ______________________________
______________________________ ______________________________
______________________________ ______________________________
______________________________ ______________________________
PAG-ISIPAN MO !
Panuto: Ibigay ang iyong

tugon sa mga sumusunod na tanong.
PANANALIKSIK
1. Sino-sino ang mga tanyag _______________________________________
na personalidad na _______________________________________
nakadiskubre ng mga pag- _______________________________________
aaral nila na tinangkilik at _______________________________________
yumaman? _______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________
2. Ano-anong mga pag-aaral _______________________________________

ang kanilang nadiskubre? _______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
224
WMSU-ISMP-GU-001.00
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
3. Paano nila ito nadiskubre? _______________________________________

_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
KONSEPTONG PAPEL
Ano ang konseptong papel? Ito ay nagsisilbing proposal para maihanda ang
isang pananaliksik isang kabuuang ideya na nabuo mula sa isang framework o
balangkas ng paksang bubuang ideya na nabuo mula sa isang framework o
balangkas ng paksang bubuuin. Ito ay isang kabuuan ng ideyang nabuo mula sa
isang gawaing balangkas o framework ng paksang bubuuin.
Bahagi ng konseptong papel
1. Tiyak na paksa
2. Rasyunal
3. Layunin
4. Panimulang haka
5. Serbey ng mga sanggunian
6. Metodolohiya
PAGGAWA NG BALANGKAS 225
Ang balangkas ay pinagbabatayan ng mga mananaliksik sa pagtalakay sa

mga paksang napili. Ito ay nagbibigay ng direksyon sa manunulat kung paano
WMSU-ISMP-GU-001.00
GAWIN NATIN !
GAWAIN 1
1. Mag-isip at magtala ng limang (5) paksa na gusto mong pag-aralan na may

kinalaman sa mga napapanahong suliraning pangkalikasan na konektado sa
iyong kurso.
KURSO : __________________________________________________
PAKSA # 1. ______________________________________________________
______________________________________________________
PAKSA # 2. ______________________________________________________
______________________________________________________
226
WMSU-ISMP-GU-001.00
PAKSA # 3. ______________________________________________________
______________________________________________________
PAKSA # 4. ______________________________________________________
______________________________________________________
PAKSA # 5. ______________________________________________________
______________________________________________________
GAWAIN 2
2. Sa limang (5) paksang, pumili ng isang paksa at bumuo ng tatlong (3)

layunin sa paggawa ng konseptong papel.
Mga Layunin:
1. _______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
2. _______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
3. ______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
227
WMSU-ISMP-GU-001.00
3. Gamit ang Balangkas romano at arabiko. Balangkasin ang mga datos na

maaring talakayin sa paksang ito. “ Ang mga suliraning hinaharap ng bayan
sa mga isyung pangkalikasan .”
GLOSARYO
Adhikain - layon, layunin

Alipusta - Nauukol sa sinumang hinahamak
Ambag - kontribusyon, donasyon
Antig - pagpukaw sa natutulog na damdamin, paala-ala, paggunita
Antigo - Anomang gamit o kasangkapang yari noong unang panahon,
sinauna, antik
Balisa - Pagkaligalig ng kalooban. Hindi mapalagay
Bana - asawang lalake
Banaag - aninaw, anag-ag, aninag
Bantog - Kilala sa lahat ng dako dahil sa pangyayari, kalagayan, tanyag,
buntayag
Batayan - basehan
Bekimon - wikang balbal na ginagamit ng mga bakla sa pakikipagtalastasan
Bigkis - pag-isahin, pagsamahin, pagbuklod
binusaklat - binukaka
Bugnot - pagkamayamutin, pagkainip sa paghihintay
Bukambibig - madalas na sinasabi, lagging ipinapahayag
Buktot - masama, di- mabuti
Balintuna - kabaliktaran ng dapat o inaasahang mangyari
Bulyaw - malakas na tila may himig pananakot na sigaw sa kapwa o kaya
sa bata
Bunsod - pagtulak
Busilak - lubhang maputi, maputing-maputi
Daluhong - galaw na mabilis, marahas at bigla
Dalurok - panghihina dahil sa gutom
Dayukdok - lubhang gutom, gutom na gutom, hayok sa gutom
Dulog - lumuhog, makiusap tungkol sa isang usapin
228
WMSU-ISMP-GU-001.00
Dustain - pagmamalabis, panlalait, pag-alipusta, paghamak, pag-upasala

Estruktura - kaasyusan
Gabundok - napakarami
Gahaman - taong sakim at mapag-imbot
Galaiti - galit, bugnot o yamot, matinding galit
Gayakan - palamutian
Gigiray-giray - di- matatag
Gilalas - pagtataka o pagkamangha
Gugol - paggamit ng kuwarta sa pamimili ng mga bagay-bagay
Gulantang - pagkagulat
Haginghing - mabilis at umaangil na tunog na likha ng isang bagay
Hagulgol - malakas na iyak o pananangis
Hakbot - hablot
Halili - kapalit
Halubidbid - pagpipilipit, puluputan
Handalapak - tsismosa, walang ingat kung gumawa
Handog - anomang bagay na ibinibigay nang kusang loob sa isang tao
Hapis - damdaming dinaranas ng isang nalulungkot, karaniwang
umiiyak, pighati
Himok - hikayat
Himanglaw - pagdaranas ng lungkot dahil sap ag-iisa
Hinagod - hinaplos
Hinagip - biglang paghawak sa isang bagay
Hinakdalan - sumbungan ng sama ng loob
Hiratihin - sanayin, bihasain
Hubog - ayos o anyo sa kalahatan, hugis, porma, pag-aarko, balantok
Hukom - pinuno ng pamahalaan na may kapangyarihang lumitis.
humaging - sumagi, dumaan nang mabilis
huwarin - gayahin
huyong - gutom
indayog - pataas-pababang galaw na pasulong
kaagapay - kasabay, katabi
Kadahupan - kakulangan, kasalatan
kagyat - kaagad, agad
kahapisan - kalungkutan, kapighatian
kalunus-lunos - kaawa-awa
kalupi - sisidlan ng kuwartang panlukbutan o pambulsa kung maliit
kanti - marahang salang o saling
kapiranggot - napakaliit na piraso
karalitaan - kahirapan, kadukhaan
karaniwan - ordinaryo, simple
katutubo - likas o pansariling katangian ng sinoman o ng anoman na
taglay nito sa pagsilang
kawili-wili - nakaaakit
kintal - tatak o paglalagay ng tanda sa anuman, ukit, marka
komunidad - pamayanan, bayan, purok
kubli - tago o pagtago sa tanaw
kutya - paghamak sa pamamagitan ng masasakit na salita.
lagalag - layas, libot, gagala
langgayak - mahilig magpalipas ng panahon na walang ginagawa
229
WMSU-ISMP-GU-001.00
liblib - dako o pook ng di gaanong batid o nararating ng tao

linggwistika - agham ng wika o pag-aaral tungkol sa wika
lumago - dami, kapal o unlad ng anuman
lupaypay - nanghihina ang katawan at kalooban, laylay ang mga kamay o
pakpak dahil sa panghihina
mabalino - hindi mapalagay
magarbo - marangya, mayabang
magiliw - masintahin, mataos, mapagmahal, maalalahanin
maitala - mailista
makabalikwas - biglang bangon sa higaan dahil sa pagkagulat o pagkakaalaala
sa isang mahigpit na pangangailangan
makatighaw - makaranas ng ginhawa pagkalipas ng anumang uri ng
karamdaman o damdamin ng hirap o karalitaan
mangayupapa - sumuko, magpatalo
mamangha - manggilalas, magtaka nang labis, magulat, mamaang
manibugho - mainggit, magselos
mapagkamkam - sakim, mapag-angkin na hindi kanya
mapagkandili - mapag-aruga, mapagkupkop, ugaling mapag-asikaso
mapang-uyam - mapanudyo, mapanglibak
mapawi - mapagkutya sa kapwa
mapuksa - lubos ng paglipol, pagsira upang mawala nang lahat, pagtalong
lubos sa kalaban
marangya - labis na kagaraan, magarbo
masadlak - mapariwara ang isang tao dahil sa kapabayaan
masalimuot - magulong ayos
mataos - matapat, mataimtim
matayog - mataas, matarik na mahirap akyatin ang dakong kataasan
matinag - makilos, magalaw sa pagbabago ng posisyon
modernism - pagiging moderno, pagkamakabago
moda - ang pana-panahong kalakaran ng anomang bagay, uso
muni-muni - malalim na pagbubulay-bulay, matagal na pagninilay-nilay
mutawi - paglabas ng anumang tunog o salita sa bibig
nakahahalina - kaakit-akit
namudmod - namamahagi ng anuman sa maraming tao
nanalaytay - umaagos sa sadyang daluyan ang anomang likido
nanlumo - nagdamdam o nagdanas nang biglang panlalata sa katawan at
sa kalooban
pagbuklod-buklod - pagkakaisa, pagbibigkis
Pagsanib - pagsasama o pag-iisa
Pagsasaboy - pagtilamsik,pagwisik
pangasiwaan - taong nangangasiwa sa isang institusyon, bahay-kalakal atbp.
Panglaw - lungkot na nararamdaman o damdamin ng isang nangungulila
panunudyo - panunuligsa, pang-uuyam
patda - pagkahinto, pagkatigil
payak - walang halo, puro, simple
pragmatismo - ang katangian ng pagiging praktikal
pumanhik - umakyat
punto de bista - pinakapunto, pinakatuon, pinaktumbok
punyagi - nagsisikap na matamo ang bagay na ibig makamtan sa kabila ng
mga balakid
230
WMSU-ISMP-GU-001.00
sahog - paghahalo ng anoman sa isang bagay (hal,pagluluto ng ulam)

Salamuha - pakikihalo , halubilo
Semantika - pag-aaral ng mga kahulugan at ang mga pagbabago nito.
Sosyolohiya - agham o pag-aaral tungkol pinagmulan, kaunlaran, at paggalaw
ng lipunan
susun-suson - patung-patong, sapin-sapin
suya - inis, yamot, asar
taingang-kawali - nagbibingi-bingihan
talamak - nasa sukdulang kalagayan na karamdaman o anumang
kasamaan o bisyo
tamasa - paglasap sa kasiyahang dulot ng kasaganaan
tanglaw - ilaw, o anumang bagay na nagpapaliwanag sa isang dakong
madilim.
Tapayan - kasangkapang ginagamit na lalagyan ng tubig o suka na yari sa
lupang matigas, malapot ang bibig at may taas na dalawang
talampakan o humigit kumulang.
Tuligsa - panunudyo, pang-uuyam
waglit - pagkawala ng anuman
yabong - kalusugan at kalaguan ng isang halaman o punongkahoy
yamot - inis, suya, bugnot
MGA SANGGUNIAN
Dizon, R. et al (2018). Ekokritisismo at Pagpapahalaga sa Kalikasan.

Malabon City: Mutya Publishing House, Inc.
Bernales, R. et al. (2007). Komunikasyon sa makabagong panahon.

Valencia City : Mutya Publishing House, Inc.
CMO No.1 Series 2019 – Integration of Peace Studies into the Relevant
Higher
Education Curricula
CMO No. 2 Series 2019 . Integration of Indigenous Peples Studies into

the
Relevant Higher Education Curricula
Dizon, R. et al. (2018). Ekokritisismo at pagpapahalaga sa kalikasan.

Mutya Publishing House, Inc. 2018.
Gonzalvo, R. (2016). Komunikasyon at pananaliksik sa wika at

Kulturang Pilipino. Textbook. Mindshapers Co.,Inc. 2016
Hufana, N. et al. (2018). Wika at kultura sa mapayapang lipunan.

Textbook. Mutya Publishing House.Inc. 2018
231
WMSU-ISMP-GU-001.00
Lalunio, L. et al (2000). Hiyas sa Pagbasa 4 . Batayang Aklat sa Ikaapat

Na Baitang. LG & M Corporation, Gregorio Araneta Avenue,
Quezon City. ISBN 971-07-1610-7. Pp. 124
Nuncio, N. et al. (2016). Sidhaya 11:.Komunikasyon at pananaliksik

sa wika kulturang Pilipino. Textbook. Mutya Publishing House
Inc. 2018
Semorlan, T. et al. (2014). Ang Panitikan at Kulturang Pilipino.

Textbook. C & E Publishing Inc. Pp. 219
MGA FAKULTI NG DEPARTAMENTO NG FILIPINO
Asst. Prof. NENA C. ABDURAJAK

Nagtapos ng Bachelor of Science in Education major sa Filipino
sa Zamboanga A.E Colleges at ng Master of Arts in Education major sa
Filipino sa Universidad de Zamboanga. Kasalukuyang kumukuha ng
Doctor of Education major sa Filipino Language Teaching sa Cebu
Normal University. Naging Editor ng mga aklat pangkolehiyo at ng
WMSU Bulletin na isang pahayagang pangkampus. Naging OIC-
Director ng Sentro ng Wika at Kultura sa lungsod Zamboanga .
Kasalukuyan ay nagtuturo sa Graduate School, College Teacher
Education at Tagapangulo ng Departamento ng Filipino sa College of
Liberal Arts, Western Mindanao State University, Zamboanga City.
DR. FELIXBERTO C. LABASTILLA

Si Dr. Felixberto C. Labastilla ay nagtapos ng kanyang BSED
medyor sa Filipino sa Zamboanga AE Colleges (Universidad de
Zamboanga) noong 1990. Natapos din niya ang kanyang MAED
Filipino (2002) at Doctor of Education sa nasabing paaralan noong
taong 2004. Mula 1999 hanggang sa kasalukuyan, siya naglingkod sa
Western Mindanao Stae University na may Academic Rank na Associate
Professor V. Sa loob ng taong 2014-2019, siya ay naglingkod bilang
Direktor ng NSTP, Tagamasid at Tagapagtaguyod ng sa Wika
(PASATAF) bilang232Vice President (2012-2018) at P.I.O (2019-
kasalukuyan), Bard of Director Region IX ng CHED Office (2012-
kasalukuyan).
WMSU-ISMP-GU-001.00
DR. CHERYL P. BARREDO

Si Dr. Cheryl P. Barredo ay nagtapos ng kanyang BEED- Filipino sa
Western Mindanao State University, Lungsod Zamboanga noong ika-26
ng Marso 1996. Noong Mayo 2002 ay nagtapos siya ng kanyang MAED
Filipino sa Zamboanga A.E Colleges (ngayon ay Universidad de
Zamboanga.) at sa pamantasan ding ito siya nagtapos ng kanyang
Doctor of Education major in Educational Management. Labimpitong
taon din siyang naglingkod sa Paaralang Elementarya ng Southern
Support Commannd bilang Public School Teacher na may katungkulang
Master Teacher II. At sa kasalukuyan, siya ay nagtuturo sa Western
Mindanao State University, Kolehiyo ng Malalayang Sining,
Departamento ng Filipino na may Academic Rank na Associate
Professor 1. Siya rin ay nagsisilbing Tagapayo ng Kapisanang Filipino at
ISMP Coordinator ng kanilang kolehiyo.
DR. AUBREY F. REYES
Ang mananaliksik ay kasalukuyang nagtuturo sa Western

Mindanao State University, lungsod Zamboanga bilang Assistant
Professor IV sa status na Permanent. Natapos niya ang kanyang
Bachelor of Secondary Education sa University of San Jose –Recoletos
Cebu city noong 2001. Ang kanyang Master of Arts in Education major
sa Filipino ay natapos naman niya sa Western Mindanao State
University noong taong 2013 at ang kanyang Doktor ng Pilosopiya sa
Filipino ay natapos niya sa Mindanao State University-Iligan Institute of
Technology noong 2018.
DR. ANALYN D. SAAVEDRA
Nakapagtapos si Dr. Analyn D. Saavedra ng kursong Batsilyer ng Sining sa

Pang-elementaryang Edukasyon (BEEd) sa Pampamahalaang Pamantasan ng
Kanlurang Mindanao (WMSU) sa Lungsod Zamboanga. Sa Pamantasang ito din niya
natapos ang mga digring Master ng Sining sa Pagtuturo ng Wika at Doktor ng
Pilosopiya sa Pagtuturo ng Wika. Siya ay dating Master Teacher I sa Sangay ng
Lungsod Zamboanga bago naging Asst. Professor IV sa WMSU kung saan siya
kasalukuyang nagtuturo ng mga asignaturang Filipino at pananaliksik sa mga
undergraduate at paaralang panggrawado. Bukod sa pagtuturo, nakapagsagawa na rin
233 sa pakikipagkolaborasyon sa Departamento ng Social
siya ng mga pananaliksik
Sciences, DLSU, Manila at U.P, Los Baños. Siya ang kasalukuyang Research
Coordinator ng Kolehiyo ng Malalayang Sining, at bilang mananaliksik at manunulat,
ang kanyang mga pag-aaral nailathala na rin sa mga Internasynonal na Journal
WMSU-ISMP-GU-001.00
DR. VILMA L. PAHULAYA
Nakapagtapos siya ng kursong Bachelor of Arts major in

Filipino sa Western Mindanao State University noong 1997 at ang
kanyang Master of Education in Filipino sa nasabing pamantasan noong
2012 at ang kanyang Doktor sa Pilosopiya medyor sa Filipino sa
Mindanao State University- Iligan Institute of Technology noong Hunyo
2020. Sa kasalukuyan, siya ay nagtuturo sa Western Mindanao State
University bilang Assistant Professor 3 sa estado na permanent.
ASST. PROF. RODNEY I. EBROLE

Si G. Rodney Ebrole ay kasalukuyang guro sa department ng Filipino na nagtuturo ng mga medyor sa asignaturang
Filipino at sa master’s. Sa loob ng labinwalong taon ng pagtuturo, siya ay naimbitahan at nakapagbahi na ng mga kaalaman
bilang tagapagsalita sa iba’t ibang paaralan. Naging tagapagrebyu rin siya sa LET at tagapamigay ng College Entrance test
sa loob ng kampus at sa iba’t ibang eksternal yunit ng Western Mindanao State University (WMSU). Reaktor din siya sa
pambansang presentasyon ng mga pag-aaral sa wika na ginanap sa MSU-IIT, Iligan City. Sa Universidad na ito, kanyang
tinatapos ang pag-aaral sa Ph.D sa Language Studies sa Filipino at kasalukyang sinusulat ang kanyang disertasyon na may
kinalaman sap ag-aaral ng paggpaplanong pangwika. Samantala ang kanyang Master’s at ang Batsilyer ng Sining sa Filipino
ay tinapos niya sa WMSU noong taong 2000. Siya ay lisensyadong guro rin na kumuha ng Sertipiko sa Propesyunal
Edukeyson bilang pangangailangan sa LET. Ang kanyang mga ginawang pag-aaral na hindi pa nailathala ay ang code-
switching ng wikang Chabacano. Isa itong paghahambing sa kasidhian ng code-switching sa kanluran at silangang bahagi ng
lungsod Zamboanga. Ang kanyang master’s tesis naman ay patungkol sa kahusayan ng pagsulat ng komposisyon at
gramatika ng mga mag-aaral sa sekondarya. Ang isinulat niyang artikulo tungkol sa pagbabaligtad ng ayos ng aspekto ng
pandiwa na ang nauna ay kontemplatibo, imperpefectibo at perfectibo ay nakaangkla sa prinsipol ng pagtuturo na lahat ng
pagkatutuo ay mahigpit na magkaugnay sa tunay na buhay, mahalagang maging habit ng mga bata na mag-isip muna bago
gawin ang isang bagay. Mayroon din siyang ginawang mga salin mula sa iba’t ibang uri ng dokumento. Sumusulat rin siya
ng mga salaysay sa Filipino at Chabacano. Ang pinakamahalagang bahagi ng kanyang karera ay ang pag-imbento ng mga
laro, bagamat hindi ito kaugnay sa kanyang larang ngunit dahil sa wika, mula sa abstraktong konsepto nagawan niyang
mabuo nang malinaw at tiyak ang mga hakbangin ng isang pang-intelektuwal na laro. Ang ilan rito ay tinawag niyang EOS
na katulad ng Chess, ito ay lisensyado na mula sa IPO at nakadiposito sa nasyunal laybrari ng bansa.
ASST. PROF. JANE O. VILLACIN
Siya’y ipinanganak sa Lungsod Lamitan, Probinsya ng Basilan at

nakatira sa San Ramon, Lungsod Zamboanga. Nakapagtapos siya ng
kanyang Baitsilyer ng Sining sa Pang-elementaryang Edukasyon sa
Pampamahalaang Pamantasan ng Kanlurang Mindanao (WMSU) noong
1991. Kasalukuyang tinatapos ang kanyang pag-aaral sa masters sa
Filipino sa nasabing institusyon.
Sa kasalukuyan,
234siya ay may ranggong Assistant Professor 1 at
Alumni Coordinator sa Kolehiyo ng Malalayang Sining (College of
Liberal Arts) ng Western Mindanao State University.
WMSU-ISMP-GU-001.00
ASST. PROF. EDNALYN D. CADAPAN
Isinilang noong ika-22 ng Enero, 1984 sa Lika, Mlang Cotabato.

Nagtapos ng kanyang Bachelor of Education major sa Filipino sa taong
2004-2005 at Master of Arts major in Language Teaching (Filipino) sa
Western Mindanao State University noong 2013-2014. Kasalukuyang
kasapi at aktibong guro sa Departamento ng Filipino, Kolehiyo ng
Malalayang Sining ng Western Mindanao State University, Lungsod
Zamboanga mula 2006 hanggang sa kasalukuyan. Siya ay isa sa mga
katuwang na mananaliksik sa Etnolinggwistikong Pag-aaral ng mga
Sama ng ZamBaSulta. Kasalukuyang may ranggo na Asst. Professor 1
sa Western Mindanao State University.
235
WMSU-ISMP-GU-001.00
GIRLIE C. TANGALIN
GIRLIE C. TANGALIN. Ay nakatapos ng Academic

Requirements ng Master of Arts in Education, Major in
Filipino sa Western Mindanao State University. At ng
Diploma sa Edukasyong Kultural, Professional Education
Certificate, Bachelor of Arts Major in Filipino sa Western
Mindanao State University. Kasalukuyang faculty member ng
Filipino Department ng Kolehiyo ng Malalayang Sining,
Western Mindanao State University, at OIC ng National
Service Training Program.
HANNAH D. ACKERMANN
Nagtapos ng Batsilyer sa Edukasyong Sekundarya sa Filipino (BSED
Filipino) noong taong 2011 at Digri sa Masters ng Sining sa Pagtuturo ng
Edukasyong Pangwika (Master of Arts in Education Major in Language
Teaching Filipino) noong 2017 sa Western Mindanao State University.
Siya’y naging “Resource Speaker” sa ginanap na Regional Mass
Training of Teachers for Senior High Grade 11 sa Lungsod Pagadian. Naging
tagapagsanay ng Dagliang Talumpati ng Mindanao Association of State
Tertiary Schools Games (MASTS GAMES) noong 2019 at siya’y isa sa
National Research Grantee ng Komisyon sa Wikang Filipino na
ang pag-aaral ay tungkol sa “Etnolingguwistikong Pag-aaral sa Wika,
Kultura at Panitikan ng mga Yakan”
Kasalukuyang guro sa Filipino sa Kolehiyo ng Malalayang Sining
(College of Liberal Arts) ng Western Mindanao State University.
ROSELYN C. ESPINOSA
Kasalukuyang guro sa Western Mindanao State

University, Lungsod Zamboanga bilang Instructor 1 sa
status na Temporary Plantilla. Nakapagtapos ng
Elementarya sa Putik Central School taong 2009.
Nagkapagtapos ng Sekundaraya sa Zamboanga City
High School (Main) taong 2012. Nagkapagtapos ng
Tersarya sa Western Mindanao State University taong
2017 at kumuha ng Professional Education Course
(2019) at kasalukuyang tinatapos ang kanyang MAED Fil
236
WMSU-ISMP-GU-001.00
FERDAUSIA R. SALEM
Siya ay nagtapos sa kursong Bachelor of Arts Major in Filipino raong 2003

sa Pampamahalaang Pamantasan ng Kankurang Mindanao. Naging guro sa
Mabuhay National High School ng isang taon. Kalauna'y naging guro din sa
WMSU-ESU-MABUHAY at nagturo ng asignaturang Filipino sa loob ng anim na
taon. Natigil pansamantala sa pagtututo ng lisanin niya ang Isla ng Mabuhay,
Zamboanga Sibugay.
Dahil na rin sa kanyang dedikasyin sa pagtuturo, taong 2018 ay nag - aral

itong muli ng Professional Education Certificate upang makapagturo sa Dep.Ed.
Sa taon ding iyon ay nabigyan siya ng pagkakataon na makapagturo sa
Pampamahalaang Unibersidad ng Kanlurang Mindanao. Usa siya sa mga
masigasig na guro bg Kolehiyo ng Malalayang Sining sa Departamento ng
Filipino. Kasalukuyan siyang kumukuha ng kursong MAED-FIL sa paaralang-
EDILYN A. JAINAL
Nagtapos ng Bachelor of Science in Education major in

Filipino (2009) at kasalukuyan tinatapos ang kanyang tesis ng
Master of Arts in Education major Filipino sa Western Mindanao
State University, Zamboanga City. Nagsilbi ring tagapagsanay ng
Masining na Pagkukuwento at Pagsulat ng Sanaysay sa mga mag-
aaral na kumukuha ng asignaturang Filipino at naging Hurado ng
iba’t ibang patimpalak sa Buwan ng Wika. Myembro sa Academia
del Lenguaje Chabacano Inc., noong Septyembre 22, 2019.
Nakapagturo sa Brent Hospital and Colleges Incorporated,
Zamboanga City (2009-2016) at naging tagapayo ng Kapisanang
Filipino.
Board Passer ng Licensure Examination for Teacher.
Kasalukuyan ay nagtuturo ng mga asignatura sa Filipino sa
237
WMSU-ISMP-GU-001.00
238
WMSU-ISMP-GU-001.00
239
WMSU-ISMP-GU-001.00
240

Modyul 102

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Modyul 102

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

WMSU-ISMP-GU-001.

YUNIT 1: BISYON, MISYON, MITHIIN AT LAYUNIN

Bawat organisasyon, kapisanan maging mga pamantasan ay mayroong bisyon, misyon,

Ang Pampamahalaang Pamantasan ng Kanlurang Mindanao (WMSU) ay mayroon ding

Pagkatapos ng talakayan, ang mag-aaral ay inaasahang:

1. Naipaliliwanag sa sariling pag-unawa ang VMGO ng pamantasan.

3. Nasasabi ang kahalagahan ng pagkakaroon ng WMSU ng sariling VMGO.

4. Naisasaulo at naisasapuso ang bisyon, misyon ng WMSU, mithiin at layunin ng kolehiyo.

Aralin 1: Bisyon, Misyon, Mithiin at Layunin (VMGO)

1.1 Bisyon ng WMSU

1.2 Misyon ng WMSU

1.3 Mithiin ng Kolehiyong Kinabibilangan

1.4 Layunin ng Departamentong Kinabibilangan

Kategory 10 puntos 6 puntos 3 puntos Iskor

isang kahulugan pagkakadisenyo

Aralin 1 : Bisyon, Misyon, Mithiin at Layunin

Ang Pampamahalaang Pamantasan ng Kanlurang Mindanao ay magiging sentro ng

Linangin ang isipan at moral na aspekto ng tao at makapagpabunga ng mga mag-aaral na

MGA MITHIIN SA KOLEHIYO NG MALALAYANG SINING

a. Maging sentro sa Pagpapahusay sa larangan ng Sining sa Komunikasyon at Humanidades

Panuto ; Ipaliwanag ayon sa sariling pag-unawa ang Bisyon at Misyon ng WMSU.

EKOKRITIKAL NA MGA KAISIPAN/ TEORYA ( CMO 2 s. 2 019)

Sa paligid na ating ginagalawan, naging kapuna-puna ang mga

Sa araling ito ay masisipat ang tungkol sa mga batayang kaalaman ng

Pagkatapos ng pagtatalakay, ang mag-aaral ay inaasahang ;

1. Nabibigyang depinisyon ang ekokritisismo.

2. Naipaliliwanag ang mga batayang kaalaman sa ekokritisismo.

3. Natatalakay ang mga bagong teoryang pampanitikan at ang kaugnayan nito

4. Naiuugnay ang sariling karanasan tungkol sa mahalagang papel na

5. Nakapagbibigay ng sariling opinyon tungkol sa iba’t ibang pananaw sa

6. Napahahalagahan ang ekokritisismo bilang isa sa mga disiplina na dapat

I- Yunit 1 – Ang Ekokritikal na Kaisipan / Teorya

Aralin 1 : Etimolohiya, Kahulugan at Kaligiran ng Ekokritisismo

1.1. Mga Kaligirang Kaalaman sa Ekokritisismo

1.2. Bagong Teoryang Pampanitikan

A. Ayon sa iyong mga naobserbahan sa paligid, ano-ano ang mga suliraning

PANUTO : Pag-isipang mabuti at ipaliwanag ang ipinahihiwatig sa

Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon, talata at sanaysay.

Pamantayan Kaukulang Puntos Marka

1.Sistematiko at malinaw na pagkalahad 5

2.Kaangkupan sa nilalaman ng paksa 4

Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsagot ng mga pagsasanay .

Pamantayan Kaukulang Puntos Marka

1.Malinaw ang pagkalahad ng detalye. 5

3. Nasunod nang wasto ang panuto 3

4.Kalinisan at kaayusan sa pagsulat 2

Kasama din sa taong ito si Harold Fromm sa paglalathala ng kauna-unahang “Klasikong

1.1. MGA BATAYANG KAALAMAN SA EKOKRITISISMO

1.2. BAGONG TEORYANG PAMPANITIKAN

Ang ekokritisismo ay pinaikling anyo ng Ecological Literary Criticism na nagtatanghal

A.Panuto : Gumawa ng sariling Slogan na may kinalaman sa Ekokritisismo. At ipaliwanag

B. Panuto : Magtala ng mga impormasyon tungkol sa kahalagahan ng pag-aaral ng

__________________________ ______________________ _________________________

C. Panuto : Magbigay ng iyong konsepto tungkol sa ekolohiya at kritisismo.

1.Sa anong paraan nakaaapekto ang karunungan sa

2.Ano ang kaugnayan ng pag-aaral ng panitikan sa

3. Paano naiuugnay ang ekokritisismo sa tao at

4. Bakit mahalagang pag-aaralan ang tungkol sa

Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon, talata at sanaysay.

Pamantayan Kaukulang Puntos Marka

1.Sistematiko at malinaw na pagkalahad ng 5

2.Kaangkupan sa nilalaman ng paksa 4

3. Pagsunod sa tuntuning panggramatika 4

_

Pangalan : __________________ Petsa : _