KMS0302 ADSORPSİYON

BURSA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

KMS0302 ADSORPSİYON

ADSORPSİYON VİZE ÖDEVİ

18332641052 Fatma Serdem ERİŞKEN

Öğretim Görevlisi: Prof. Dr. HÜLYA KOYUNCU

Teslim Tarihi: 25.04.2021

Nisan 2021
Bursa
 KMS0302 ADSORPSİYON

İÇİNDEKİLER

Kapak

İçindekiler 2

Şekiller Listesi 2

Tablolar Listesi 2

Adsorpsiyonun Pratik Uygulamaları 3

Biyogazın Adsorpsiyon İle Yükseltilmesi 5

Kaynaklar 8

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil 1. Gaz arıtma- PSA teknolojisi akış şeması 6

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1. Biyogazın bileşimi 5

Bursa Teknik Üniversitesi MDBF Kimya Mühendisliği Bölümü 2

 KMS0302 ADSORPSİYON

ADSORPSİYONUN PRATİK UYGULAMALARI:

Uygulamalı adsorpsiyon bilimi söz konusu olduğunda, adsorpsiyon tarihinin ilk antik çağlarında,
odun kömürü olarak karbon malzemeler çoğunlukla bazı nadir uzmanlar tarafından kullanılıyordu.
Örneğin Hipokratın hoş olmayan kokularını gidermek için toz haline getirilmiş odun kömürü ile
tozlanmayı önleyebileceğini önermiştir. Bununla birlikte, endüstriyel amaçlar için rasyonel
adsorpsiyon kullanımı yalnızca 18. yüzyılın sonunda başlamıştır. Meslek olarak bir eczacı olan
İsveçli kimyager Carl Wilhelm Scheele, 1773'te gazların odun kömürüne adsorpsiyon olgusunu
keşfeden ilk kişiydi. 1785’te Lowitz, tartarik asit çözeltisine daldırıldığında kömürün, daha sonra
mevcut organik kirleticileri adsorbe ederek rengini kaybettiğini buldu. Bu keşif, ilk endüstriyel
uygulamasına yol açtı.

1794 yılında İngiltere'deki şeker endüstrisindeki odun kömürü, burada şeker şurubu için renk
giderici bir madde olarak kullanılmıştır. Bu olay, sıvı faz adsorpsiyonu üzerine araştırmayı başlattı.
1901'de von Ostreyko, metalik klorürlerin karbonlaşmadan önce karbonlu malzemelere dahil
edilmesini ve kömürleşmiş malzemelerin yüksek sıcaklıklarda karbondioksit veya buhara hafif
oksitlenmesini içeren süreçler yoluyla aktif karbonların ticari gelişiminin temelini oluşturdu.
1909’da, o zamanlar Almanya’daki Raciborz’da, ticari ölçekte ilk kez eponit adı verilen toz haline
getirilmiş aktif karbon üretmek için Chemische Werke adlı bir tesis inşa edildi. 1911'de norit ve
pure olarak bilinen yeni bir aktif karbon türü, bu tesiste buharla aktivasyonu ile turbadan elde edildi
ve üretildi.

Raciborz fabrikasının kurulmasıyla hemen hemen aynı zamanda, Hajnowka Doğu Polonya'da
başlangıçta yalnızca ahşaptan aktif karbon üretmek için bir ahşap damıtma tesisi inşa edildi.
1911'de Amsterdam'da NORIT fabrikası kuruldu ve şu anda en gelişmiş uluslararası aktif karbon
üreticilerinden biri haline geldi. Talaşın çinko klorür ile kimyasal aktivasyonu işlemi ilk kez 1914'te
Avusturya'daki Aussing fabrikasında ve ayrıca 1915'te Bayer'in boya fabrikasında gerçekleştirildi.

Birinci Dünya Savaşı, insan solunum yollarının kasıtlı olarak havaya salınan toksik savaş
ajanlarından korunması sorununu ortaya çıkardı. Nisan 1915'te Fransa'da ve aynı yılın Mayıs
ayında Varşova mahallesinde, Alman ordusu ilk kez Batı'da İngiliz ve Fransızlara, Doğu'da Rus
askerlerine karşı savaş gazları kullandı. Bu, koruma araçları için aceleci bir arayışa yol açtı.

Bursa Teknik Üniversitesi MDBF Kimya Mühendisliği Bölümü 3

 KMS0302 ADSORPSİYON

Moskova Üniversitesi Zelinsky, gaz maskelerinde koruyucu ortam olarak aktif karbon kullanımını
öneren ilk kişiydi. Elbette birçok değişiklikle birlikte bu tür maskeler, günümüze kadar tüm
dünyada askerlerin solunum yollarını korumanın temelini oluşturmaktadır. Birinci Dünya Savaşı
sırasında, hindistan cevizi kabukları aktif karbon üretimi için hammadde sağladı. 1930'larda
yürütülen bu dünya savaşı deneyimleri ve araştırmaları, süpersorbon ve benzosorbon türlerinin
granül aktif karbonlarını elde etmek için yeni teknolojilerin geliştirilmesine yol açtı. Bu karbonlar,
gazların ve buharların adsorpsiyonunda ticari uygulama alanı bulmuşlardır. Aktif karbon üzerinden
benzeni uzaklaştırarak belediye gazını saflaştırma olasılığı ve bu adsorbanın kullanıldığı diğer
iyileştirici yöntemler, aktif karbonun ticari ve yaygın kullanımına kadar genişlemiştir.

Endüstriyel uygulamalar:

Adsorpsiyon ve ilgili alanların temel pratik uygulamaları şunlardır ;

- Sıvı ve gaz karışımlarının, dökme kimyasalların, izomerlerin ve havanın ayrılması ve

saflaştırılması;

- Gazları ve sıvıları endüstriyel sistemlere yüklemeden önce kurutmak;

- Sıvı ve gaz ortamındaki yabancı maddelerin uzaklaştırılması;

- Endüstriyel ve havalandırma gazlarından kimyasalların geri kazanımı; ve su arıtma.[1]

Aynı zamanda ;

- Yiyecek ve içecek işlemlerinde alkollü/alkolsüz içecekler,şeker ve tatlandırıcılar (şeker kamışı,

pancar şekeri, ksilitol, aspartam, vb.), kafeinsiz kahve , tat verici ajanlar (maya özü, proteinler vb.),
kimyasal ve eczacılık ürünleri (parafinler, mumlar, jelatin, pektinler, insülin, antibiyotikler, vb.)
gibi ürünlerin saflaştırılmasında, renk solmasının, istenmeyen tatların, kokuların, büyük, orta ve
küçük moleküler ağırlıklı kirleticilerin giderilmesinde de kullanılmaktadır.
- Gaz ayırma , gaz arıtma ve endüstriyel gaz ayrıştırma, basınç salınımlı adsorpsiyon tesisleri (PSA-
Pressure Swing Adsorption) vasıtasıyla gerçekleştirilir. Kok fırından veya reformasyon gazından
hidrojen , havadan azot , biyogazdan metan gibi gaz ayırma uygulamaları vardır.
- Proses gazı ve hava temizlemelerinde
- Solventlerin geri kazanımında da kullanılmaktadır.[2]

Bursa Teknik Üniversitesi MDBF Kimya Mühendisliği Bölümü 4

 KMS0302 ADSORPSİYON

BİYOGAZIN ADSORPSİYON İLE YÜKSELTİLMESİ

Biyogaz terimi temel olarak organik atıklardan kullanılabilir gaz üretilmesini ifade eder. Diğer bir
ifade ile oksijensiz ortamda mikrobiyolojik floranın etkisi altında organik
maddenin karbondioksit ve metan gazına dönüştürülmesidir. Biyogaz elde edinimi temel olarak
organik maddelerin ayrıştırılmasına dayandığı için temel madde olarak bitkisel atıklar ya da
hayvansal gübreler kullanılabilmektedir.[8] Kullanılan hayvansal gübrelerin biyogaza dönüşüm
sırasında fermante olarak daha yarayışlı hale geçmesi sebebiyle dünyada temel materyal olarak
kullanılmaktadır. [3] Biyogaz, dünya çapında her tür sindirilebilir biyokütleden değerli gübre ve
yenilenebilir enerji üretmek için en önde gelen teknolojilerden biri olarak kabul edilmektedir. Bir
temizlik ve iyileştirme sürecinden geçtikten sonra biyogaz, doğal gaz yerine yenilenebilir bir ikame
olarak biyometan formunda kullanılabilir. Biyogaz tipik olarak kullanımdan önce arıtma gerektirir.
Tablo 1. Biyogazın bileşimi [6]
Bileşikler Biyogaz
Metan (hacimce %) 60-70
Karbondioksit (hacımce %) 30-40
Nitrojen (hacimce %) ~ 0.2
Hidrojen sulfur (ppm) 0-4000
Amonyak (ppm) ~ 100
Daha düşük ısıtma değeri (kWh/nm) 6.5

Biyogazın çeşitli yükseltme teknikleri vardır. Bunlar ; Basınçlı salınımlı adsorpsiyon, su ovma ,
fiziksel ovma, membran ayırma, kriyojenik arıtma, kimyasal ovma dır.
Biz, basınçlı salınımlı adsorpsiyon (PSA) tekniğini anlatacağız.
PSA, basınç altında paralel olarak çalışan birkaç teknenin kullanıldığı bir toplu işlemdir. İşlemin
kalbi, gaz moleküllerini moleküler ağırlıklarına ve boyutlarına göre ayıran, aktif karbona benzer
bir adsorptif ortamdır. [4]
Adsorban seçimi : Uygun bir adsorban seçimi ile proses CO2, H2S, nem ve diğer safsızlıkları
biyogazdan seçici veya aynı anda çıkarabilir. Adsorban malzemeler PSA işleminin temelini
oluşturur, bu nedenle yüksek CO2 seçiciliği elde etmek için tasarlanmış seçimi çok önemlidir.
Zeolitler ve aktif karbon gibi moleküler elek malzemeleri, biyogazın yükseltilmesi için yaygın
olarak kullanılan yüzerme malzemeleridir. Bu adsorbanların gözenekleri, CH4 moleküllerini
tutarken CO2'nin kolay nüfuz etmesinden sorumludur. Bunun nedeni, farklı boyutlardaki CO2 ve

Bursa Teknik Üniversitesi MDBF Kimya Mühendisliği Bölümü 5

 KMS0302 ADSORPSİYON

CH4 molekülleri ve ayrıca bunların adsorpsiyon kapasitesidir. Biyogaz ayrıca moleküler elekler
olarak da bilinen silika, alümina, aktif karbon veya silikatlar kullanılarak yükseltilebilir.
Gaz ayırma aşağıdaki adımlarda gerçekleştirilir:

1. Biyogaz sıkıştırılarak saflaştırılır.

2. Hidrojen sülfür, belirli gözenek boyutlarına sahip tasarlanmış aktif karbonun iç yüzeylerine
adsorbe edilir.
3. Ön saflaştırılmış biyogaz 2–7 bar'a sıkıştırılır. Sıkıştırma, gazın sıcaklığını artırır.
Adsorpsiyonu iyileştirmek için yaklaşık 70 ° C'ye soğutulur ve adsorpsiyon kolonuna
yönlendirilir. Metan moleküllerinden daha küçük olan CO2 molekülleri, yüzeylerde veya
gözeneklerde CH4'e göre çok daha fazla birikir, ikincisi ise esas olarak gaz fazında kalır.
4. Kolon başlığında bir valf açılır ve biyometan kolondan dışarı çıkar (metan bakımından
zengin ürün gazı)
5. Vanayı kapattıktan sonra kolon içindeki basınç serbest bırakılır. CO2 yüzeylerden çözülür,
gaz fazına geri döner ve dışarı atılabilir (CO2 açısından zengin egzoz gazı).
6. Sütun tekrar biyogaz ile doldurulabilir.

Şekil 1. Gaz arıtma- PSA teknolojisi akış şeması [5]

Bursa Teknik Üniversitesi MDBF Kimya Mühendisliği Bölümü 6

 KMS0302 ADSORPSİYON

Üretimden sonra biyometan doğalgaz şebekesi kullanılarak son kullanıcıya dağıtılır veya
kamyonlarla doldurma istasyonuna sıkıştırılmış biyometan gazı (CBM) veya sıvı olarak taşınır fied
biyometan (LBM). En yaygın ve tipik olarak uygun maliyetli dağıtım yöntemi biyometanın doğal
gaz şebekesine enjekte edilmesi. [7]

Basınç salınımlı adsorpsiyonun avantajları:

► Birçok referans tesis ve uzun yıllar işletim deneyimi;

► Çözücü kullanılmaz;

► Rejenerasyon için ısı gerekli değildir.

Basınç salınımlı adsorpsiyonun dezavantajları:

► 0,15 ile 0,15 arası güç gereksinimi m³ biyogaz başına 0,35 kWh ;

► Metan kaybı hacimce% 1.5 ile 2.5 arasında;

► Yüksek hızlı yükleme, basınç tutma ve kolonun serbest bırakılması çok ince bir ayarlanmış valf
açıklığı. Mekanik stress bu nedenle ekipman nispeten yüksektir;

► Fakir gaz brülörü gereklidir.

Bursa Teknik Üniversitesi MDBF Kimya Mühendisliği Bölümü 7

 KMS0302 ADSORPSİYON

KAYNAKLAR
1. https://web.iitd.ac.in/~arunku/files/CEL311_Y13/Adsorption%20%97%20from%20theor
y%20to%20practice_Dabrowski.pdf
2. https://www.candcs.eu/tr/prosesler/adsorpsiyon.html#:~:text=%C4%B0%C3%A7me%20
suyu%20ar%C4%B1t%C4%B1m%C4%B1nda%2C%20aktif%20karbonlu,ayr%C4%B1
%C5%9Ft%C4%B1r%C4%B1lmas%C4%B1nda%20bir%20kataliz%C3%B6r%20g%C3
%B6revi%20g%C3%B6r%C3%BCr.
3. https://tr.wikipedia.org/wiki/Biyogaz
4. https://www.biocycle.net/basics-biogas-upgrading/
5. https://biovoima.com/en/solutions/biogas-upgrading-unit
6. https://www.ieabioenergy.com/wp-content/uploads/2009/10/upgrading_rz_low_final.pdf
7. https://www.theseus.fi/bitstream/handle/10024/356234/978-952-7173-55-
8.pdf?sequence=2&isAllowed=y
8. http://akincienerji.com/index.php/tr/biyogaz

Bursa Teknik Üniversitesi MDBF Kimya Mühendisliği Bölümü 8