VALFLER

Gemilerde kullanılan valfler dökme demir, dökme çelik, krom ve

bronz malzemeden yapılır.

1. SÜLÜS VALF(GATE VALVES)

Deniz suyu, tatlı su ve yağ devrelerinde alıcı valf olarak sülüs
(gate) valfler kullanılır. Valfın
elemanları dil (göbek), valf siti,
valf gövdesi , valf kaveri,
spındıl, glend, glend saplamaları
ve handle’dır. Sızdırmazlığı
sağlayan ise kaver contası ve
salmastradır. Gate valfın dili
aşağı yukarı hareketle çalışır ve
hafif konik olan bu dil akışkanın
geçişini sağlar veya engeller. Bu
valfler kaçırmaya başladıkları zaman genelde yenilenir, çünkü bu
valflerin dilleri çalıştıkları yüzeye yani site alıştırılamazlar.
Valfın yenisi yoksa yapılacak şey dili ve çalıştığı yüzeyi
temizlemektir. Gate valfler, globe ve check valfler gibi yönlü valf
olmadıklarından her iki yönde de bağlanabilir.

62
2. GLOBE VALF (GLOBE/STOP VALVES)
Deniz suyu, tatlı su ve yağ
devrelerinde çıkış valfı, yakıt, sintine,
sludge ve hava devrelerinde hem giriş hem
de çıkış valfı olarak kullanılır.
Elemanları gate valfın elemanlarıyla
aynıdır. Ancak globe valfın dili yan
yüzeyleriyle değil, alt yüzeyi ile akışkana
kumanda eder. Handle ile valfı açıp
kapadığımızda dil, spındıl ile birlikte
aşağı-yukarı hareket eder. Valfın dili
spındıla bir setuskur ile (bazen somun,
bazen de bilya ile) bağlanmıştır. Valf
yarım açılmak suretiyle akışkan konrol
edilebilir ve balast-sintine pompalarında
çıkış basıncı ayarlanabilir. Bu valfler
kaçırdıkları zaman yenilenmeden valfın dili
site alıştırılabilir. Globe valflerin 90°
açılı olanlarına konsol (angle) valf denir.

3. CHECK VALF (CHECK VALVES)

Globe valfın dış görünüşüyle tamamen aynıdır. Ancak arada önemli
bir fark vardır. Check valflerde dil, spındıla bir setuskurla bağlı
değildir ve serbesttir. Bu sebeple valfı handle ile kapattığımızda
valf, globe valf gibi kapanır, ama açtığımızda globe valf gibi dil
yukarı çıkmayacağından valf açılmaz.

Bu valfte, dili yukarı kaldıran, valften geçen akışkandır. Eğer

pompa stop edilip te akışkan geçmezse valfın dili kapalı kalır. Aynı
zamanda valften daha önce geçmiş olan akışkan tersten basınç
uygulayarak valfı kapalı tutar ve akışkan geçtiği devreye geri dönmez.
Bu sebeple de bu valflere geri döndürmez valf adı verilir.

Bu (globe ve check) valfler komple yenilenecekleri zaman gövde

üzerindeki ok işaretine dikkat edilir ve okun yönü çıkış devresine
gelecek şekilde bağlanır. Sanitary ve sewage discharge devrelerinde
kullanılan çalpara valfler de, geri döndürmez valf olduklarından check
valf sınıfına dahil edilirler. Gemilerde kullanılan overboard

63
(discharge) valflerin hepsi check valftir, böylece valflerden akışkan
geçmese de deniz suyunun içeri girmesi önlenmiş olur.

Kumandasız check (çalpara) valf Çalpara valf

Bazı sintine ve sludge alıcı devrelerinde devamlı sıvı tutulması

gerektiği için bu devrelere kumandasız yani handle’ı olmayan check
valfler konur. Mesela, stoptayken havanın geri dönmesini önlemek
amacıyla hava kompresör çıkışlarına da kumandasız check valf konur.

64
 Dökme demirden yapılmış olan gate valfler 10 bar basınca
dayanıklı olup ölçüleri şöyledir.

Gate Mm 40 50 65 80 100 125 150 200

valf Inch 1 1/2 2 2 1/2 3 4 5 6 8

Dökme demirden yapılan globe ve check valfler 16 bar ve 120° ye,

dökme çelikten yapılan globe ve check valfler ise 40 bar ve 120° ye
dayanıklı olup bu valflerin ölçüleri şöyledir.

Globe ve Mm 15 20 25 32 40 50 65 80 100 125 150 200

check v. Inch 1/2 3/4 1 1 1/4 1 1/2 2 2 1/2 3 4 5 6 8

4. SOLENOİD VALF (SOLENOID VALVES)

Elektrik kumandalı bir valf olup iki
çeşittir: Normally open ve normally closed. Bu
sebeple amaca göre uygun olan valf çeşidi
kullanılır. Örneğin, normalde kapalı olan bir
valfte, elektriklendiği zaman bobinde
mıknatıslanma olur ve yay tansiyonuyla normalde
kapalı olan valf bobin elektriklendiği için
kendine çekilir ve valf açılır. Sintine separatörlerinde, hava ile
buzluk devrelerinde ve pekçok yerde kullanılırlar. Bakımları kolay
olup sorunları ise, genelde diyafram (lastik) yırtılır ya da solenoid
valf uzun süre kullanılmadıysa tutukluk yapar. Ayrıca, delikli olan
valflerde delikler pislikle dolup tıkanabilir. 1/2- 3/4- 1- 1 1/4 ve
1 1/2″ ölçülerinde olurlar.

5. REDUCING / REGULATING VALF (REDUCING/ REGULATING VALVES)

Yay tansiyonu ile çalışan bu valfler hava,
yağ-yakıt gibi devrelerde basınç ayarlamak ve
akışı düzenlemek amacıyla kullanılırlar. Bu
nedenle bu valflere regulating valf de denir.
Mesela bu valfe giren 30 bar basıncındaki hava,
valf üzerindeki ayar saplamasıyla basıncı
düşürülüp istenilen basınca ayarlanabilir. Bu
amaçla kullanılan valflere reducing valf denir.
M/E booster pump’ın bastığı ve mixing veya servis
tankına dönen yakıtın basıncını ayarlayan valf te

65
 aynı olmasına rağmen bu valflere
regulating valf denir. Bu
valflerin sorunları, diyaframın
altına pislik gelmesi veya
diyaframların patlaması
şeklindedir. Manuel veya pnömatik
kumandalı olabilirler.

6. KÜRESEL VALF (BALL VALVES)

İki veya üç yönlü olup bir kol
vasıtasıyla kumanda edilir. Kolun 90
derece çevrilmesiyle valf açılır veya
kapatılır. Valfın içinde delikli bir küre
şeklinde top vardır. En büyük sorunu
kürenin veya kürenin bastığı taraflardaki
o ringlerin aşınmasıdır. Bütün devrelerde
kullanılabilir. Bağlantı tarafları viralı
ve flençli olmak üzere iki çeşittir.
Döküm, krom ve çelik malzemeden yapılırlar.

Krom malzemeden yapılan ve tuvaletlerde rezervuar olarak

kullanılan küresel valfler 1/2″, 3/4″ ve 5/8″ ölçülerindedir. Bu
valfler dişli bağlantılıdır. Dökme demir ve dökme çelikten yapılan
hidrafor ve su devrelerinde kullanılan küresel valfler flenç
bağlantılı olup ölçüleri şöyledir.

Mm 15 20 25 32
Küresel valf
Inch 1/2 3/4 1 1 1/4

66
 Dökme demirden yapılanlar 16 bar, dökme çelikten yapılanlar ise
40 bar basınca dayanıklıdır.

7. KELEBEK VALF (BUTTERFLY VALVES)

Kullanılış itibarıyla küresel valfe benzer. Son dönemlerde iyice
yaygın şekilde LTFW, HTFW, SW devrelerinde kullanılmaktadır.
Evaporator devrelerinde 0-90 derece yerine ayarlama amacıyla 30/90
derece arasında çeşitli açılarla kullanılabilir. Yani kısma
yapılabilir. En büyük sorunu dilin üzerindeki lastiğin zarar
görmesidir.

67
8. SARI VALF (BRONZE VALVES)
Daha önce anlatılan gate, globe, check ve küresel valflerin tümü
aynı zamanda bronz malzemeden de yapılırlar. Ancak bronz malzemeden
yapılan valfler diğer valflere nazaran çok daha küçük olur. Bu valfler
küçük tankların doldurma ve dreynlerinde, expansion tanklarda, geyç
devrelerinde, hidrafor sistemlerinde ve benzer yerlerde
kullanılabilir. Genelde olarak 1/2 (15 mm), 3/4 (20 mm), 1 (25 mm),
1 1/4 (32 mm), 1 1/2 (40 mm), 2 (50mm), 2 1/2" (65 mm) olurlar. Bu
valfler genelde viralı olursa da nadiren flençli sarı valfler de
kullanılır. Viralı olan sarı valfler hem erkek, hem de dişi olabilir.
Geyç devreleri gibi yerlerde kullanılan sarı valflerin 1/4 ve 3/8 pus
olanları da mevcuttur.

Küresel valf Gate valf Check valf

9. SAFETY VALF (RELIEF VALVES)

Bazı sistemlerde istenmeyen aşırı
basınçları tahliye etmek için
kullanılır. Valfin ağzına gelen
akışkanın basıncı safety valfin
ayarlanan basıncını aşarsa yani yay
tansiyonunu yenerse akışkan (yağ,
yakıt, su, steam veya hava) safety valf
vasıtasıyla sistemden dışarı atılır.
Safety valfler; pompalarda, kazanda,
evaporatörde, sintine separatöründe,
hidrafor sistemlerinde, ana makine ve
jeneratörde, hava kompresörleri ve hava
tüplerinde neredeyse akla gelen tüm
sistemlerde kullanılır.

Safety valflerin ayarı, üzerindeki

ayar saplama veya somunlarının sıkılması veya laçka edilmesiyle

68
yapılır. Ancak bazı safety valflerde ayar saplaması bulunmaz, böyle
valflerin ayarı ise pul veya rondela (şim) ilave etmek
veya çıkarmakla yapılır. Yine bu işlemle yay tansiyonu
değiştirilmiş olur.

Bazı sistemlerde, örneğin

pompalarda basınç ayarı için
bypass valfleri bulunur. Bu
valfler tamamen safety valflerle
aynı prensipte çalışır. Ancak
safety valfler, basıncı yükselmiş
akışkanı dışarı yani atmosfere tahliye ederken
bypass valfleri akışkanı kendi sistemi içine
sokar. Ayrıca safety valfler, istenmeyen basıncı
tahliye etmek, bypass valfleri ise istenen basınca
ulaşmak amacıyla kullanılır.

69