TiÓu luËn triÕt häc

Lêi më ®Çu
Ph¸t triÓn con ngêi lµ môc tiªu cao c¶ nhÊt c¶ nhÊt cña toµn nh©n lo¹i.
Lµn sãng v¨n minh thø ba ®ang ®îc loµi ngêi tíi mét kØ nguyªn míi, më ra bao
kh¶ n¨ng ®Ó hä t×m ra nh÷ng con ®êng tèi u ®i tíi t¬ng lai. Trong bèi c¶nh ®ã
sù tan r· cña hÖ thèng x· héi chñ nghÜa cµng lµm cho c¸c t tëng tù do t×m
kiÕm con ®êng kh¶ quan nhÊt cho sù nghiÖp ph¸t triÓn con ngêi ViÖt Nam
cµng dÔ ®i ®Õn phñ nhËn vai trß vµ kh¶ n¨ng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin.
Trong thùc tÕ, kh«ng Ýt ngêi rÏ ngang ®i t×m kh¶ n¨ng ph¸t triÓn ®ã
trong chñ nghÜa t b¶n. NhiÒu ngêi trë vÒ phôc sinh vµ t×m sù hoµn thiÖn con
ngêi trong c¸c t«n gi¸o vµ hÖ t tëng truyÒn thèng, con ngêi l¹i “s¸ng t¹o” ra
nh÷ng t tëng, t«n gi¸o míi cho “phï hîp” h¬n víi con ngêi ViÖt Nam hiÖn nay.
Song nh×n nhËn l¹i mét c¸ch thËt sù kh¸ch quan vµ khoa häc sù tån t¹i cña chñ
nghÜa M¸c - Lªnin trong x· héi ta, cã lÏ kh«ng ai phñ nhËn ®îc vai trß u tréi vµ
triÓn väng cña nã trong sù ph¸t triÓn con ngêi.
Trªn c¬ së vËn dông khoa häc vµ s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c - Lªnin vÒ con
ngêi t¹i héi nghÞ lÇn thø t cña ban chÊp hµnh trung ¬ng kho¸ VII, §¶ng ta ®·
®Ò ra vµ th«ng qua nghÞ quyÕt vÒ viÖc ph¸t triÓn con ngêi ViÖt Nam toµn
diÖn víi t c¸ch quyÕt vÒ viÖc ph¸t triÓn con ngêi ViÖt Nam toµn diÖn víi t
c¸ch lµ “®éng lùc cña sù nghiÖp x©y dùng x· héi míi ®ång thêi lµ môc tiªu
cña chñ nghÜa x· héi. §ã lµ “con ngêi ph¸t triÓn cao vÒ trÝ tuÖ, cêng tr¸ng vÒ
thÓ chÊt, phong phó vÒ tinh thÇn, trong s¸ng vÒ ®¹o ®øc”.
Ph¸t triÓn con ngêi ViÖt Nam toµn diÖn - ®ã còng chÝnh lµ ®éng lùc,
lµ môc tiªu nh©n ®¹o cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ mµ chóng
ta ®ang tõng bÐc tiÕn hµnh. Bëi lÏ, ngêi lao ®éng níc ta ngµy cµng ®ãng vai
trß quan träng trong mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi vµ trong sù ph¸t triÓn
nÒn kinh tÕ ®Êt níc theo c¬ chÕ thÞ trêng, cã sù qu¶n lý cña nhµ níc, theo
®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, th× chÊt lîng ngêi lao ®éng lµ nh©n tè quyÕt
®Þnh. NghÞ quyÕt ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng ®· kh¼ng
®Þnh: “N©ng cao d©n trÝ, båi dìng vµ ph¸t huy nguån lùc to lín cña con ngêi

1
TiÓu luËn triÕt häc

ViÖt Nam lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh th¾ng lîi cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸,
hiÖn ®¹i ho¸”. Thùc tiÔn ®· chøng tá r»ng kh«ng cã ngêi lao ®éng chÊt lîng
cao. Chóng ta kh«ng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ, ®a níc ta tho¸t khái nghÌo nµn, l¹c
hËu. Nhng còng chÝnh v× nghÌo nµn, l¹c hËu vÒ kinh tÕ mµ chÊt lîng cña ng-
êi lao ®éng níc ta cha cao. §Ó tho¸t khái c¸i vßng luÈn quÈn nµy vµ t¹o ®µ cho
bíc ph¸t triÓn tiÕp theo cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
®Êt níc, th× mét níc ®ang cßn ë t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn nh níc ta kh«ng thÓ
kh«ng x©y dùng mét chÝnh s¸ch ph¸t triÓn l©u bÒn, cã tÇm nh×n xa tr«ng
réng, ph¸t triÓn con ngêi, n©ng cao dÇn chÊt lîng cña ngêi lao ®éng.
Do nhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò con ngêi, ®Æc biÖt lµ
vÊn ®Ò con ngêi trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc ta
hiÖn nay, nªn em ®· chän ®Ò tµi tiÓu luËn: “Lý luËn cña chñ nghÜa M¸c vÒ
con ngêi vµ vÊn ®Ò con ngêi trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i
ho¸ ®Êt níc”.
§Ó hoµn thµnh bµi tiÓu luËn nµy em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù híng
dÉn tËn t×nh cña ThÇy

2
TiÓu luËn triÕt häc

Néi dung
ch¬ng i. lý luËn cña chñ nghÜa m¸c vÒ con ngêi.

I.B¶n chÊt cña con ngêi.

a. Quan ®iÓm cña c¸c nhµ triÕt häc tríc M¸c vÒ con ngêi:
Cã thÓ nãi vÊn ®Ò con ngêi lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng
nhÊt cña thÕ giíi tõ tríc tíi nay. §ã lµ vÊn ®Ò mµ lu«n ®îc c¸c nhµ khoa häc,
c¸c nhµ nghiªn cøu ph©n tÝch mét c¸ch s©u s¾c nhÊt. Kh«ng nh÷ng thÕ trong
nhiÒu ®Ò tµi khoa häc cña x· héi xa vµ nay th× ®Ò tµi con ngêi lµ mét trung
t©m ®îc c¸c nhµ nghiªn cøu cæ ®¹i ®Æc biÖt chó ý. C¸c lÜnh vùc t©m lý häc,
sinh häc, y häc, triÕt häc, x· héi häc.v.v...Tõ rÊt sím trong lÞch sö ®· quan t©m
®Õn con ngêi vµ kh«ng ngõng nghiªn cøu vÒ nã. Mçi lÜnh vùc nghiªn cøu ®ã
®Òu cã ý nghÜa riªng ®èi vãi sù hiÓu biÕt vµ lµm lîi cho con ngêi.
H¬n bÊt cø mét lÜnh vùc nµo kh¸c, lÜnh vùc triÕt häc l¹i cã nhiÒu m©u
thuÉn trong quan ®iÓm, nhËn thøc vµ nã ®· g©y nªn sù ®Êu tranh kh«ng biÕt
khi nµo dõng. Nh÷ng lËp trêng chÝnh trÞ tr×nh ®é nhËn thøc vµ t©m lý cña
nh÷ng ngêi nghiªn cøu kh¸c nhau vµ do ®ã ®· ®a ra nh÷ng t tëng híng gi¶i
quyÕt kh¸c nhau.
Khi ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò con ngêi c¸c nhµ triÕt häc ®Ó tù hái: Thùc chÊt
con ngêi lµ g× vµ ®Ó t×m c¸ch tr¶ lêi c©u hái ®ã ph¶i gi¶i quyÕt hµng lo¹t
m©u thuÉn troch chÝnh con ngêi. Khi ph©n tÝch c¸c nhµ triÕt häc cæ ®¹i coi
con ngêi lµ mét tiÓu vò trô, lµ mét thùc thÓ nhá bÐ trong thÕ giíi réng lín, b¶n
chÊt con ngêi lµ b¶n chÊt vò trô. Con ngêi lµ vËt cao quý nhÊt trong trêi ®Êt,
lµ chóa tÓ cña mu«n loµi. ChØ ®øng sau thÇn linh. Con ngêi ®îc chia lµm hai
phÇn lµ phÇn x¸c vµ phÇn hån. Chñ nghÜa duy t©m vµ t«n gi¸o th× cho r»ng:
PhÇn hån lµ do thîng ®Õ sinh ra; quy ®Þnh, chi phèi mäi ho¹t ®éng cña phÇn
x¸c, linh hoßn con ngêi tån t¹i m·i m·i. Chñ nghÜa duy vËt th× ngîc l¹i hä cho
r»ng phÇn x¸c quyÕt ®Þnh vµ chi phèi phÇn hån, kh«ng cã linh hån nµo lµ bÊt
tö c¶, vµ qu¸ tr×nh nhËn thøc ®ã kh«ng ngõng ®îc ph¸t hiÖn. Cµng ngµy c¸c

3
TiÓu luËn triÕt häc

nhµ triÕt häc t×m ra ®îc b¶n chÊt cña con ngêi vµ kh«ng ngõng kh¾c phôc lý
luËn tríc ®ã.
TriÕt häc thÕ kû XV - XVIII ph¸t triÓn quan ®iÓm triÕt häc vÒ con ng-
êi trªn c¬ së khoa häc tù nhiªn ®· kh¾c phôc vµ b¾t ®Çu ph¸t triÓn. Chñ
nghÜa duy vËt m¸y mãc coi con ngêi nh mét bé m¸y vËn ®éng theo mét quy
luËt cæ. Häc chñ nghÜa duy t©m chñ quan vµ thuyÕt kh«ng thÓ biÕt mét mÆt
coi c¸i t«i vµ c¶m gi¸c cña c¸i t«i lµ trung t©m s¸ng t¹o ra c¸i kh«ng t«i, mÆt
kh¶ cho r»ng c¸i t«i kh«ng cã kh¶ n¨ng vît qu¸ c¶m gi¸c cña m×nh nªn vÒ b¶n
chÊt lµ nhá bÐ yÕu ít, phô thuéc ®Êng tíi cao. C¸c nhµ triÕt häc thuéc mét
mÆt ®Ò cao vai trß s¸ng t¹o cña lý tÝnh ngêi, mÆt kh¸c coi con ngêi, mÆt
kh¸c coi con ngêi lµ s¶n phÈm cña tù nhiªn vµ hoµn c¶nh.
C¸c nhµ triÕt häc cæ ®iÓn ®øc, tõ Cart¬ ®Õn Heghen ®· ph¸t triÓn
quan ®iÓm triªt häc vÒ con ngêi theo híng cña chñ nghÜa duy t©m. §Æc biÖt
Heghen quan niÖm con ngêi lµ hiÖn th©n cña ý niÖm tuyÖt ®èi lµ con ngêi ý
thøc vµ do ®ã ®êi sèng con ngêi chØ ®îc xem xÐt vÌ mÆt tinh thÇn Song
Heghen còng lµ ngêi ®Çu tiªn th«ng qua viÖc xem xÐt c¬ chÕ ho¹t ®éng cña
®êi sèng tinh thÇn mµ ph¸t hiÖn ra quy luËt vÒ sù ph¸t triÓn cña ®êi sèng tinh
thÇn c¸ nh©n. §ång thêi Heghen còng ®· nghiªn cøu b¶n chÊt qu¸ tr×nh t duy
kh¸i qu¸t c¸c quy luËt c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh ®ã.
Sau khi ®o¹n tuyÖt víi chñ nghÜa duy t©m Heghen, ph¬ b¸ch ®· phª
ph¸n tÝnh siªu tù nhiªn, phi thÓ x¸c trong quan niÖm triÕt häc Heghen, «ng
quan niÖm con ngêi lµ s¶n phÈm c¶u tù nhiªn, cã b¶n n¨ng tù nhiªn, lµ con ngêi
sinh häc trùc quan, phô thuéc vµo hoµn c¶nh, «ng ®· sö dông thµnh tùu cña
khoa häc tù nhiªn ®Ó chøng minh mèi liªn hÖ kh«ng thÓ chia c¾t cña t duy víi
nh÷ng qu¸ tr×nh vËt chÊt diÔn ra trong c¬ thÓ con ngêi, song khi gi¶i thÝch
con ngêi trong mèi liªn hÖ céng ®ång th× ph¬ b¸ch l¹i r¬i vµo lËp trêng cña chñ
nghÜa duy t©m.
Tãm l¹i: C¸c quan niÖm triÕt häc nãi trªn ®· ®i ®Õn nh÷ng c¸c thøc lý
luËn xem xÐt ngêi mét c¸ch trõu tîng. §ã lµ kÕt qu¶ cña viÖc tuyÖt ®èi ho¸

4
TiÓu luËn triÕt häc

phÇn hån thµnh con ngêi trõu tîng. Tù ý thøc cßn chñ nghÜa duy vËt trùc quan
th× tuyÖt ®èi ho¸ phÇn x¸c thµnh con ngêi trõu tîng. Sinh häc, tuy nhiªn hä vÉn
cßn nhiÒu h¹n chÕ, c¸c quan niÖm nãi trªn ®Òu cha chó ý ®Çy ®ñ ®Õn b¶n
chÊt con ngêi.
Sau nµy chñ nghÜa M¸c ®· kÕ thõa vµ kh¾c phôc nh÷ng mÆt h¹n chÕ
®ã, ®ång thêi ph¸t triÓn nh÷ng quan niÖm vÒ con ngêi ®· cã trong c¸c häc
thuyÕt triÕt häc tríc ®©y ®Ó ®i tíi quan niÖm vÒ con ngêi thiÖn thùc, con
ngêi thùc tiÔn c¶i t¹o tù nhiªn vµ x· héi víi t cd¸ch lµ con ngêi hiÖn thùc. Con
ngêi võa lµ s¶n phÈm cña tù nhiªn vµ x· héi ®ång thêi võa lµ chñ thÓ c¶i t¹o tù
nhiªn.
b. Con ngêi lµ chñ thÓ sinh ®éng nhÊt cña x· héi.
Sù “sinh ®éng” ë ®©y cã nghÜa lµ con ngêi cã thÓ chinh phôc tù nhiªn,
cØa t¹o tù nhiªn. Tuy r»ng con ngêi ®· bá xa giíi ®éng vËt trong qu¸ tr×nh tiÕn
ho¸ nhng nh thÕ kh«ng cã nghÜa lµ con ngêi ®· lét bá tÊt c¶ nh÷ng c¸i tù nhiªn
®Ó kh«ng cßn mét sù liªn hÖ nµo víi tæ tiªn cña m×nh. Con ngêi lµ s¶n phÈm
tù nhiªn, lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ l©u dµi cña giíi h÷u sinh, ®· lµ con
ngêi th× ph¶i tr¶i qua giai ®o¹n sinh trëng, tö vong, mçi con ngêi ®Òu cã nhu
cÇu ¨n, mÆc ë, sinh ho¹t... Song con ngêi khong ph¶i lµ ®éng vËt thuÇn tuý
nh c¸c ®éng vËt kh¸c mµ xÐt trªn khÝa c¹nh x· héi th× con ngêi lµ ®éng vËt cã
tÝnh x· héi, con ngêi lµ s¶n phÈm cña x· héi, mang b¶n tÝnh x· héi. Nh÷ng
yÕu tè x· héi lµ tÊt c¶ nh÷ng quan hÖ, nh÷ng biÕn ®æi xuÊt hiÖn do ¶nh hëng
cña c¸c ®iÒu kiÖn x· héi kh¸c nhau, nh÷ng quy ®Þnh vÒ mÆt x· héi to¹ nªn
con ngêi. Con ngêi chØ cã thÓ tån tÞa ®îc khi tiÕn hµnh lao ®éng s¶n xuÊt cña
c¶i vËt chÊt ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu m×nh vµ chÝnh lao ®éng s¶n xuÊt lµ yÕu
tè quyÕt ®Þnh h×nh thµnh con ngêi vµ ý thøc. Lao ®éng lµ nguån gèc duy
nhÊt cña vËt chÊt, vËt chÊt quyÕt ®Þnh tinh thÇn theo logic th× lao ®éng lµ
nguån gèc cña v¨n ho¸ vËt chÊt vµ tinh thÇn.

5
TiÓu luËn triÕt häc

MÆt kh¸c trong lao ®éng con ngêi quan hÖ víi nhau trong lÜnh vùc s¶n
xuÊt, ®ã lµ nh÷ng quan hÖ nÒn t¶ng ®Ó tõ ®ã h×nh thµnh c¸c quan hÖ x· héi
kh¸c trong c¸c lÜnh vùc ®êi sèng vµ tinh thÇn.
ChÝnh v× con ngêi lµ s¶n phÈm cña tù nhiªn vµ x· héi cho nªn con ngêi
chÞu sù chi phèi cña m«i trêng tù nhiªn vµ x· héi cïng c¸c quy luËt biÕn ®æi
cña chóng. C¸c quy luËt tù nhiªn nh quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a c¬ thÓ vµ m«i
trêng, quy luËt vÒ qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt... t¸c ®éng t¹o nªn ph¬ng diÖn sinh
häc cña con ngêi. C¸c quy luËt t©m lý, ý thøc h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng trªn
nÒn t¶ng sinh häc cña con ngêi h×nh thµnh t tëng t×nh c¶m kh¸t väng niÒm tin,
ý chÝ. C¸c quy luËt x· héi quy ®Þnh mèi quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi, ®iÒu
chØnh hµnh vi cña con ngêi. HÖ thèng c¸c quy luËt trªn còng t¸c ®éng lªn con
ngêi, t¹o nªn thÓ thèng nhÊt hoµn chØnh gi÷a sinh häc c¸i x· héi trong con ngêi.
Víi t c¸ch lµ con ngêi x· héi, lµ con ngêi ho¹t ®éng thùc tiÔn con ngêi s¶n
xuÊt vµ cña c¶i vËt chÊt, t¸c ®éng vµo tù nhiªn ®Ó c¶i t¹o tù nhiªn, con ngêi lµ
chñ thÓ c¶i t¹o tù nhiªn. Nh vËy con ngêi võa do tù nhiªn sinh ra, bÞ phô thuéc
vµo tù nhiªn võa t¸c ®éng vµo tù nhiªn. T×nh c¶m thèng trÞ tù nhiªn chØ cã con
ngêi míi kh¾c phôc ®îc tù nhiªn b»ng c¸ch t¹o ra nh÷ng vËt chÊt, hiÖn tîng
kh«ng nh tù nhiªn b»ng c¸ch to¹ ra nh÷ng vËt chÊt, hiÖn tîng kh«ng nh tù nhiªn
vèn cã b»ng c¸ch ®ã con ngêi ®· biÕn ®æi bé mÆt cña tù nhiªn, b¾t tù nhiªn
ph¶i phôc vô con ngêi. Tuy nã lµ s¶n phÈm cña tù nhiªn. Mét ®iÒu ch¾c ch¾n
r»ng cã con ngêi chØ cã thÓ thèng trÞ tù nhiªn nÕu biÕt tu©n theo vµ n¾m b¾t
c¸c quy luËt cña chÝnh b¶n th©n ®ã. Qu¸ tr×nh c¶i biÕn tù nhiªn, con ngêi
còng t¹o ra lÞch sö cho m×nh. Con ngêi kh«ng nh÷ng lµ s¶n phÈm cña x· héi
mµ con ngêi cßn lµ chñ thÓ c¶i t¹o chóng. B»ng mäi ho¹t ®éng lao ®éng s¶n
xuÊt con ngêi s¸ng t¹o ra toµn bé nÒn v¨n ho¸ vËt chÊt, tinh thÇn. B»ng ho¹t
®éng c¸ch m¹ng. Con ngêi ®¸nh dÊu thªm c¸c trang sö míi cho chÝnh m×nh
mÆc dï tù nhiªn vµ x· héi ®Òu vËn ®éng theo nh÷ng quy luËt kh¸ch quan song
qu¸ tr×nh vËn ®éng cña con ngêi lu«n xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu, ®éng c¬ vµ høng
thó, theo ®uæi nh÷ng môc ®Ých nhÊt ®Þnh vµ do ®ã ®· t×m c¸ch h¹n chÕ

6
TiÓu luËn triÕt häc

hoÆc më réng ph¹m vi t¸c dông cu¶ quy luËt cho phï hîp víi nhu cÇu vµ môc
®Ých cña m×nh. NÕu kh«ng cã con ngêi víi t c¸ch lµ chñ thÓ sinh ®éng nhÊt
cña x· héi th× kh«ng thÓ cã x· héi, kh«ng thÓ cã sù vËn ®éng cña x· héi mµ vît
lªn tÊt c¶ chÝnh lµ cña c¶i vËt chÊt.
II. Quan ®iÓm chñ nghÜa M¸c vÒ con ngêi.
Chñ nghÜa x· héi do con ngêi vµ v× von ngêi. Do vËy, h×nh thµnh míi
quan hÖ ®óng ®¾n vÒ con ngêi vÒ vai trß cña con ngêi trong sù ph¸t triÓn x·
héi nãi chung, trong x· héi chñ nghÜa nãi riªng lµ mét vÊn ®Ò kh«ng thÓ thiÕu
®îc cña thÕ giíi quan M¸c - Lªnin.
Theo chñ nghÜa M¸c - Lªnin con ngêi lµ kh¸i niÖm chØ nh÷ng c¸ thÓ ng-
êi nh mét chØnh thÓ trong sù thèng nhÊt gi÷a mÆt sinh häc vµ mÆt x· héi cña
nã. Con ngêi lµ s¶n phÈm cña sù tiÕn ho¸ l©u dµi tõ giíi tù nhiªn vµ giíi sinh
vËt. Do vËy nhiÒu quy luËt sinh vËt häc cïng tån t¹i vµ t¸c ®éng ®Õn con ngêi.
§Ó tån t¹i víi t c¸ch lµ mét con ngêi tríc hÕt con ngêi còng ph¶i ¨n, ph¶i uèng...
§iÒu ®ã gi¶i thÝch v× sao M¸c cho r»ng co ngêi tríc hÕt ph¶i ¨n, mÆc ë råi
míi lµm chÝnh trÞ.
Nhng chØ dõng l¹i ë mét sè thuéc tØnh sinh häc cña con ngêi th× kh«ng
thÓ gi¶i thÝch ®îc b¶n chÊt cña con ngêi. Kh«ng chØ cã “con ngêi lµ tæng hoµ
c¸c quan hÖ x· héi” mµ thùc ra quan ®iÓm cña M¸c lµ mét quan ®iÓm toµn
diÖn.
M¸c vµ Anghen nhiÒu lÇn kh¼ng ®Þnh l¹i quan ®iÓm cña nh÷ng nhµ
triÕt häc ®i tríc r»ng. Con ngêi lµ mét bé phËn cña giíi tù nhiªn, lµ mét ®éng
vËt x· héi, nhng kh¸c víi hä, M¸c, Anghen; xem xÐt mÆt tù nhiªn cña con ngêi,
nh ¨n, ngñ, ®i l¹i, yªu thÝch... Kh«ng cßn hoµn mang tÝnh tù nhiªn nh ë con vËt
mµ ®· ®îc x· héi ho¸. M¸c viÕt: “B¶n chÊt cña con ngêi kh«ng ph¶i lµ mét c¸i
trõu tîng cè h÷u cña c¸ nh©n riªng biÖt. Trong tÝnh hiÖn thùc cña nã b¶n chÊt
cña con ngêi lµ tæng hoµ cña nh÷ng mèi quan hÖ x· héi” con ngêi lµ sù kÕt hîp
gi÷a mÆt tù nhiªn vµ mÆt x· héi nªn M¸c nhiÒu lÇn ®· so s¸nh con ngêi víi con
vËt, so s¸nh con ngêi víi nh÷ng con vËt cã b¶n n¨ng gÇn gièng víi con ngêi...

7
TiÓu luËn triÕt häc

Vµ ®Ó t×m ra sù kh¸c biÖt ®ã. M¸c ®· chØ ra sù kh¸c biÖt ë nhiÒu chç nh
chØ cã con ngêi lµm ra t liÖu sinh ho¹t cña m×nh, con ngêi biÕn ®æi tù nhiªn
theo quy luËt cña tù nhiªn, con ngêi lµ thíc ®o cña v¹n vËt, con ngêi s¶n xuÊt ra
c«ng cô s¶n xuÊt... LuËn ®iÓm xem con ngêi lµ sinh vËt biÕt chÕ t¹o ra c«ng
cô s¶n xuÊt ®îc xem lµ luËn ®iÓm tiªu biÓu cña chñ nghÜa M¸c vÒ con ngêi.
LuËn ®iÓm cña M¸c coi “B¶n chÊt cña con ngêi lµ tæng hoµ c¸c quan
hÖ x· héi” M¸c hoµn toµn kh«ng cã ý phñ nhËn vai trß cña c¸c yÕu tè vµ ®Æc
®iÓm sinh häc cña con ngêi, «ng chØ ®èi lËp luËn ®iÓm coi con ngêi ®¬n
thuÇn nh mét phÇn cña giíi tù nhiªn cßn bá qua, kh«ng nãi g× ®Õn mÆt x· héi
cña con ngêi. Khi x¸c ®Þnh b¶n chÊt cña con ngêi tríc hÕt M¸c nªu bËt c¸i
chung, c¸i kh«ng thÓ thiÕu vµ cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh lµm cho con ngêi trë
thµnh mét con ngêi. Sau, th× khi nãi ®Õn “Sù ®Þnh híng hîp lý vÒ mÆt sinh
häc” Lªnin còng chØ b¸c bá c¸c yÕu tè x· héi thêng xuyªn t¸c ®éng vµ ¶nh hëng
to lín ®èi víi b¶n chÊt vµ sù ph¸t triÓn cña con ngêi. ChÝnh Lªnin còng ®·
kh«ng t¸n thµnh quan ®iÓm cho r»ng mä ngêi ®Òu ngang nhau vÒ mÆt sinh
häc. ¤ng viÕt “thùc hiÖn mét sù b×nh ®¼ng vÒ søc lùc vµ tµi n¨ng con ngêi
th× ®ã lµ mét ®iÒu ngu xuÈn... Nãi tíi b×nh ®¼ng th× ®ã lu«n lu«n lµ sù
b×nh ®¼ng x· héi, b×nh ®¼ng vÒ ®Þa vÞ chØ kh«ng ph¶i lµ sù b×nh ®¼ng
vÒ thÓ lùc vµ trÝ lùc cña c¸ nh©n”.
§Ó kh¼ng ®Þnh cho tiÕn tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö cña x· héi loµi ngêi lµ
sù thay thÕ lÉn nhau cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi, M¸c ®· nãi tíi viÖc lÊy
sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña con ngêi lµm thíc ®o chung cho sù ph¸t triÓn x·
héi, M¸c cho r»ng xu híng chung cña tiÕn tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö ®îc quy
®Þnh bëi sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt x· héi bao gåm con ngêi vµ nh÷ng
c«ng cô lao ®éng do con ngêi t¹o ra, sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt x· héi,
tù nã ®· nãi lªn tr×nh ®é ph¸t triÓn cña x· héi qua viÖc con ngêi ®· chiÕm
lÜnh x· héi vµ sö dông ngµy cµng nhiÒu lùc lîng tù nhiªn víi t c¸ch lµ c¬ së vËt
chÊt cho ho¹t ®éng sèng cña chÝnh con ngêi vµ quyÕt ®Þnh quan hÖ gi÷a ng-
êi víi ngêi trong s¶n xuÊt. S¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn tÝnh chÊt x· héi ho¸

8
TiÓu luËn triÕt häc

ngµy cnµg t¨ng. ViÖc tiÕn hµnh s¶n xuÊt tËp thÓ b»ng lùc lîng cña toµn x· héi
vµ sù ph¸t triÓn míi cña nÒn s¶n xuÊt do nã mang l¹i sÏ cÇn ®Õn nh÷ng con
ngêi hoµn toµn míi. Nh÷ng con ngêi cã n¨ng lùc ph¸t triÓn toµn diÖn vµ ®Õn l-
ît nã, nÒn s¶n xuÊt sÏ t¹o nªn nh÷ng con ngêi míi, sÏ lµm nªn nh÷ng thµnh viªn
trong x· héi cã kh¶ n¨ng sö dông mét c¸ch toµn diÖn n¨ng lùc ph¸t triÓn cña
m×nh theo M¸c "ph¸t triÓn s¶n xuÊt v× sù phån vinh cña x· héi, v× cuéc sèng
tèt ®Ñp h¬n cho mçi thµnh viªn trong céng ®ång x· héi vµ ph¸t triÓn con ngêi
toµn diÖn lµ mét qu¸ tr×nh thèng nhÊt ®Ó lµm t¨ng thªm nÒn s¶n xuÊt x· héi"
®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng con ngêi ph¸t triÓn toµn diÖn h¬n n÷a, M¸c coi sù kÕt hî
chÆt chÏ gi÷a ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn con ngêi lµ mét trong nh÷ng
biÖn ph¸p m¹nh mÏ ®Ó c¶i biÕn x· héi.
Con ngêi kh«ng chØ lµ chñ thÓ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt lµ yÕu
tè hµng ®Çu, yÕu tè ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong lùc lîng s¶n xuÊt cña x·
héi mµ h¬n n÷a, con ngêi cßn ®ãng vai trß lµ chñ thÓ ho¹t ®éng cña qu¸ tr×nh
lÞch sö. Th«ng qua ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chËt con ngêi s¸ng t¹o ra lÞch sö cña
m×nh, lÞch sö 7cña x· héi loµi ngoµi. Tõ ®ã quan niÖm ®ã M¸c kh¼ng ®Þnh
sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt x· héi cã ý nghÜa lµ sù ph¸t triÓn phong phó
b¶n chÊt con ngêi, coi nh lµ mét môc ®Ých tù th©n. Bëi vËy theo M¸c ý nghÜa
lÞch sö môc ®Ých cao c¶ cña sù ph¸t triÓn x· héi lµ ph¸t triÓn con ngêi toµn
diÖn, n©ng cao n¨ng lùc vµ phÈm gi¸ con ngêi, gi¶i phãng con ngêi, lo¹i trõ ra
khái cuéc sèng con ngêi ®Ó con ngêi ®îc sèng víi cuéc sèng ®Ých thùc. Vµ bíc
quan träng nhÊt trªn con ®êng ®ã lµ gi¶i phãng con ngêi vÒ mÆt x· héi.
§iÒu ®ã cho thÊy trong quan niÖm cña M¸c thùc chÊt cña tiÕn tr×nh
ph¸t triÓn lÞch sö x· héi loµi ngêi lµ v× con ngêi, v× cuéc sèng ngµy cnµg tèt
®Ñp h¬n cho con ngêi, ph¸t triÓn con ngêi toµn diÖn vµ gi¶i phãng con ngêi,
nãi theo Anghen lµ ®a con ngêi tõ v¬ng quèc cña tÊt yÕu sang v¬ng quèc cña
tù do, con ngêi cuèi cïng còng lµ ngêi t«n t¹i cña x· héi cña chÝnh m×nh, ®ång
thêi còng trë thµnh ngêi chñ cña tù nhiªn, ngêi chñ b¶n th©n m×nh. §ã lµ qu¸
tr×nh mµ nh©n lo¹i ®· tù t¹o ra cho m×nh nh÷ng ®iÒu kiÖn, nh÷ng kh¶ n¨ng

9
TiÓu luËn triÕt häc

cho chÝnh m×nh nh»m ®em l¹i sù ph¸t triÓn toµn diÖn, tù do vµ hµi hoµ cho
mçi con ngêi trong céng ®ång nh©n lo¹i t¹o cho con ngêi n¨ng lùc lµm chñ tiÕn
tr×nh lÞch sö cña chÝnh m×nh.
Quan niÖm cña M¸c vÒ ®Þnh híng ph¸t triÓn x· héi lÊy sù ph¸t triÓn cña
con ngêi lµm thíc ®o chung cµng ®îc kh¼ng ®Þnh trong bèi c¶nh lÞch sö cña
x· héi loµi ngêi. Ngµy nay loµi ngêi ®ang sèng trong bèi c¶nh quèc tÕ ®Çy
nh÷ng biÕn ®éng, céng ®ång thÕ giíi ®ang thÓ hiÖn hÕt søc râ rµng tÝnh ®a
d¹ng trong c¸c h×nh thøc ph¸t triÓn cña nã x· héi loµi ngêi kÓ tõ thêi tiÒn sö
cho ®Õn nay bao giê còng lµ mét hÖ thèng thèng nhÊt tuy nhiªn còng lµ mét
hÖ thèng hÕt søc phøc t¹p vµ chÝnh v× sù phøc t¹p ®ã ®· t¹o nªn tÝnh kh«ng
®ång ®Òu trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë c¸c níc, c¸c khu vùc kh¸c nhau.
§Õn lît m×nh, tÝnh kh«ng ®ång ®Òu cña sù ph¸t triÓn nµy l¹i h×nh thµnh nªn
mét bøc tranh nhiÒu mµu s¾c vÒ ®Þnh híng nµo, th× mäi ®Þnh híng ph¸t
triÓn vÉn ph¶i híng tíi gi¸ trÞ nh©n v¨n cña nã - tíi sù ph¸t triÓn con ngêi.
X· héi bao giê còng tån t¹i nhiÒu giai cÊp ®ã ®iÒu quan träng lµ giai
cÊp ®ã cã phôc tïng ®îc lßng d©n hay kh«ng. Tr¶i qua thêi kú ph¸t triÓn cña
x· héi lo¹i ngêi chØ cã giai cÊp v« s¶n lµ giai cÊp ®¸p øng ®Çy ®ñ mäi quy
luËt cña cuéc sèng vµ ®ã chÝnh lµ lý do t¹i sao m¸c l¹i lÊy giai cÊp v« s¶n ®Ó
nghiªn cøu trong ®ã M¸c tËp trung nghiªn cøu con ngêi v« s¶n lµ chñ yÕu.
Theo M¸c, ngêi v« s¶n lµ ngõ¬i s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt cho x· héi
hiÖn ®¹i, nhng lao ®éng cña hä l¹i bÞ tha ho¸, lao ®éng tõ chç g¾n bã víi hä
nay trë nªn xa l¹ nghiªm träng h¬n n÷a chÝnh nã ®· thèng trÞ hä, t×nh tr¹ng bÊt
hîp lý nµy cÇn ph¶i ®îc gi¶i quyÕt. Víi M¸c, ngêi v« s¶n lµ ngêi tiªu biÓu cho
ph¬ng thøc s¶n xuÊt míi, cã sø mÖnh vµ hoµn toµn cã kh¶ n¨ng gi¶i phãng
m×nh, gi¶i phãng x· héi ®Ó x©y dùng x· héi míi tèt ®Ñp h¬n. Theo M¸c "®Õn
x· héi céng s¶n chñ nghÜa, con ngêi kh«ng cßn thÊt nghiÖp, kh«ng cßn bÞ rµng
buéc vµo mét nghÒ nghiÖp nhÊt ®Þnh hä cã thÓ lµm bÊt kú mét nghÒ nµo
nÕu cã kh¶ n¨ng vµ thÝch thó, hä cã quyÒn lµm theo n¨ng lùc, híng theo nhu
cÇu tuy nhiªn nh÷ng ý muèn ®ã kh«ng x¶y ra bëi v× c¸ch m¹ng céng s¶n chñ

10
TiÓu luËn triÕt häc

nghÜa kh«ng diÔn ra theo ý cña hä. Nã kh«ng diÔn ra ®ång lo¹t tren tÊt c¶ c¸c
níc t b¶n, Ýt ra lµ ë c¸c níc t b¶n tiªn tiÕn, tr¸i l¹i nã l¹i diÔn ra ë nh÷ng níc x·
héi chñ nghÜa tiªu biÓu lµ níc Nga (Liªn X« cò)… Mét níc c«ng nghiÖp cha
ph¸t triÓn, n«ng d©n chiÕm sè ®«ng trong d©n sè. V× vËy quan niÖm cña «ng
vÒ con ngêi khã cã ®iÒu kiÖn ®îc chøng minh.
III. Vai trß cña chñ nghÜa M¸c vÒ con ngêi trong ®êi sèng x· héi.
Do nh©n thøc ®îc vai trß vµ tÇm quan träng cña vÊn ®Ò con ngêi ®¹c
biÖt lµ vÊn ®Ò con ngêi trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt
níc ta hiÖn nay. §¶ng vµ nh©n d©n ta ®· vµ ®ang x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt
níc toµn diÖn vÒ nhiÒu mÆt ®Æc biÖt lµ lÜnh vùc kinh tÕ, nã phô thuéc rÊt
nhiÒu vµo nhiÒu chiÕn lîc con ngêi: CÇn ®µo t¹o con ngêi mét c¸ch cã chiÒu
s©u lÊy t t¬ng vµ chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµm nÒn t¶ng, còng nh trªn thÕ giíi ë
níc ta chiÕn lîc con ngêi nã cã mét ý nghÜa hÕt søc quan träng vµ ®Ó ph¸t
triÓn ®óng híng chiÕn lîc ®ã cÇn cã mét chÝnh s¸ch ph¸t triÓn con ngêi,
kh«ng ®Ó con ngêi ®i lÖch t tëng tuy nhiªn trong thùc tÕ kh«ng Ýt ngêi sÏ
ngang ®i t×m kh¶ n¨ng ph¸t triÓn nã trong chñ nghÜa t b¶n. NhiÒu ngêi trë vÒ
phôc sinh vµ t×m sù hoµn thiÖn con ngêi trong c¸c t«n gi¸o vµ c¸c hÖ t tëng
truyÒn thèng. Cã ngêi l¹i s¸ng t¹o ra t tëng t«n gi¸o míi cho phï hîp víi con ngêi
ViÖt Nam. Song nh×n l¹i mét cd¸ch kh¸ch quan vµ khoa häc sù tån t¹i cña chñ
nghÜa M¸c - Lªnin trong x· héi ViÖt Nam cã lÏ kh«ng ai cã thÓ phñ nhËn ®îc
vai trß u tréi vµ triÓn väng cu¶ nã trong sù nghiÖp ph¸t triÓn con ngêi t¹o ®µ
cho bíc ph¸t triÓn tiÕp theo cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ th×
mét níc ®ang cßn ë t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn nh níc ta kh«ng thÓ kh«ng x©y
dùng mét chÝnh s¸ch ph¸t triÓn l©u dµi, cã tÇm nh×n xa tr«ng réng ph¸t triÓn
con ngêi n©ng cao chÊt lîng cña ngêi lao ®éng. H¬n bÊt cø mét lÜnh vùc
nghiªn cøu nµo kh¸c, lÜnh vùc ph¸t triÓn con ngêi lµ môc tiªu cao c¶ nhÊt cña
toµn d©n, ®a loµi ngêi tíi mét kû nguyªn míi, më ra nhiÒu kh¶ n¨ng ®Ó t×m ra
nh÷ng con ®êng tèi u ®i tíi t¬ng lai con ®êng kh¶ quan nhÊt cho sù nghiÖp
ph¸t triÓn con ngêi trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.

11
TiÓu luËn triÕt häc

Trong ®êi sèng x· héi thùc tiÔn c¬ së vËn dông khoa häc vµ s¸ng t¹o chñ nghÜa
M¸c - Lªnin vÒ con ngêi t¹i héi nghÞ lÇn thø t cña ban chÊp hµnh trung ¬ng
§¶ng kho¸ VII ®Ò ra nghÞ quyÕt vµ th«ng qua nghÞ quyÕt vÒ viÖc ph¸t triÓn
con ngêi ViÖt Nam toµn diÖn víi t c¸ch lµ "§éng lùc cña sù nghiÖp x©y dùng
x· héi míi, ®ång thêi lµ môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi" §ã lµ "con ngêi ph¸t
triÓn cao vÒ trÝ tuÖ, cêng tr¸ng vÒ thÓ chÊt phong phó vÒ tinh thÇn, trong
s¸ng vÒ ®¹o ®øc". Bëi lÏ, ngêi lao ®éng níc ta ngµy cµng ®ãng vai trß quan
träng trong mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi vµ trong sù ph¸t triÓn cña nÒn
kinh tÕ ®Êt níc theo cí chÕ thÞ trêng, díi sù qu¶n lý cña nhµ níc, theo ®Þnh h-
íng x· héi chñ nghÜa th× chÊt lîng cña ngêi lao ®éng lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh
nghÞ quyÕt ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh
"N©ng cao d©n trÝ, båi dìng vµ ph¸t huy nguån lùc to lín cña con ngêi ViÖt
Nam lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh th¾ng lîi cu¶ c«ng cuéc ®æi míi ®Êt níc". Thùc
tiÔn ®· chøng tá x· héi ta hiÖn nay t×nh tr¹ng mÊt hµi hoµ vÒ mÆt b¶n thÓ
cña mçi c¸ nh©n lµ chñ yÕu, lµ tÊt c¶ b¶n thÓ c¸ nh©n ph¸t triÓn toµn diÖn vµ
hµi hoµ vÒ ®¹o ®øc, trÝ tuÖ, thÓ lùc lµ môc tiªu x©y dùng con ngêi trong chñ
nghÜa x· héi nhng môc tiªu c¬ b¶n vµ quan träng h¬n c¶ lµ vÊn ®Ò con ngêi
ph¶i trë thµnh nh©n tè quyÕt ®Þnh lÞch sö x· héivµ lÞch sö cña chÝnh m×nh.
C¸c nhµ t tëng t s¶n xuyªn t¹c chñ nghÜa M¸c cho r»ng ®ã lµ "chñ nghÜa
kh«ng cã con ngêi" thùc tÕ th×, chñ nghÜa M¸c lµ mét chØnh thÓ thèng nhÊt
cña ba bé phËn triÕt häc nghiªn cøu c¸c quy luËt cña thÕ giíi, gióp ta hiÓu b¶n
chÊt, míi quan hÖ tù nhiªn - x· héi - con ngêi, chÝnh trÞ kinh tÕ v¹ch ra quy
luËt ®i lªn cña x· héi, chñ nghÜa x· héi khoa häc chØ ra con ®êng vµ ph¬ng
ph¸p nghiªn cøu con ngêi. Chñ nghÜa M¸c lµ mét chØ nghÜ v× con ngêi, chñ
nghÜa nh©n ®¹o. Häc thuyÕt ®ã kh«ng chØ chøng minh b¶n chÊt cña con ngêi
("tæng hoµ cña c¸c quan hÖ x· héi") vµ b¶n tÝnh con ngêi ("lu«n v¬n tíi sù
hoµn thiÖn") mµ cßn v¹ch híng ®¨ con ngêi ®i ®óng b¶n chÊt vµ b¶n tÝnh cña
m×nh, gi¶i phãng, xo¸ bá sù tha ho¸, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t huy mäi søc m¹nh b¶n
chÊt ngêi, ph¸t triÓn toµn diÖn, hµi hoµ cho tõng c¸ nh©n. Sù phï hîp gi÷a t t-

12
TiÓu luËn triÕt häc

ëng M¸c XÝt víi b¶n chÊt vµ b¶n tÝnh ngêi ®· thu phôc vµ lµm say mª nh÷ng
con ngêi h»ng mong v¬n lªn x©y dùng x· héi míi, më ra mäi kh¶ n¨ng cho sù
ph¸t triÓn con ngêi.
ChØ cã chñ nghÜa M¸c - Lªnin míi cã thÎ v¹ch râ ®îc híng ®i ®óng cho
con ®êng ®i lªn x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam, thùc tÕ cho thÊy cïng víi t tëng
Hå ChÝ Minh, chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµo ViÖt Nam ®· lµm nªn th¾ng lîi c¸ch
m¹ng gi¶i phßng d©n téc (1945), thèng nhÊt ®Êt níc (1975) thùc hiÖn ý chÝ
®éc lËp tù do con ngêi viÖt Nam ®iÒu mµ bao nhiªu häc thuyÕt tríc M¸c
kh«ng thÓ ¸p dông ®îc, vµ chÝnh chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®· lµm thay ®æi, trë
thµnh hÖ t tëng chÝnh thèng cña toµn x· héi, thay ®æi nhanh chãng ®êi sèng
tinh thÇn ®¹i ®a sè nh©n d©n ViÖt Nam. Thùc tiÔn ho¹t ®éng c¸ch m¹ng x·
héi chñ nghÜa võa nhanh chãng n©ng cao tr×nh ®é nhËn thøc toµn diÖn. B»ng
hÖ thèng gi¸o dôc víi c¸c h×nh thøc ®µo t¹o ®a d¹ng, víi c¸c h×nh thøc khoa häc
thÊm nhuÇn tinh thÇn c¬ b¶n cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®· h×nh thµnh kÕ
tiÕp nhau nh÷ng líp ngêi lao ®éng míi ngµy cµng cã t tëng, tr×nh ®é chung,
chuyªn m«n cao ngµy nay chóng ta ®· cã mét ®éi ngò c¸n bé v¨n ho¸ khoa häc
c«ng nghÖ víi tr×nh ®é lý luËn vµ qu¶n lý tèt ®ång ®Òu trong c¶ níc.
Cã thÓ nãi chØ trong mét thêi gian ng¾n hÖ t tëng MacxÝt ®· thÓ hiÖn
xu híng cña m×nh ®èi víi nÒn v¨n ho¸ d©n d·, xo¸ bá dÇn dÇn sù thèng trÞ cña
c¸c lo¹i t tëng tù ph¸t, l¹c hËu, thÊp kÐm trong con ngêi cò, mª tÝn dÞ ®oan, c¸c
niÒm tin mï qu¸ng… Víi søc m¹nh cã tÝnh khoa häc, häc thuyÕt M¸c - Lªnin ®·
v¹ch râ ®îc nh÷ng yÕu tè phi khoa häc, phi nh©n ®¹o, c¸c lo¹i thÕ giíi quan,
nh©n sinh quan sai lÖch mµ tríc ®ã ®· lµm mai mét trÝ tuÖ, tÝnh tÝch cùc
trong con ngêi cña c¸c hÖ t tëng truyÒn thèng. MÆt kh¸c, chñ nghÜa M¸c -
Lªnin cßn thÓ hiÖn râ tÝnh u viÖt trong con ngêi ®èi víi c¸c luång t tëng t s¶n
ngo¹i nhËp cña Ph¬ng T©y, vµ c¸c trµo lu t tëng t s¶n hiÖn t¹i ®ang lµm lÖch
híng ®i cña nh÷ng con ngêi ch©n chÝnh trong ®iÒu kiÖn ®êi sèng vËt chÊt
khã kh¨n. LÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö d©n téc xiÒng xÝch cña ch©n lý cæ
truyÒn, cña nÒn s¶n xuÊt tiÓu n«ng víi t duy cßn h¹n chÕ, kinh nghiÖm, phi

13
TiÓu luËn triÕt häc

khoa häc trong con ngêi thiÕu v¨n ho¸ do x· héi cò ®Ó l¹i ®· ®îc tri thøc khoa
häc M¸c xÝt ph¸ tan. Mét ý thøc tiªn tiÕn ra ®êi. C¸c tÝn ngìng dÇn dÇn còng
ph¶i nhêng chç cho niÒm tin khoa häc. C¸c yÕu tè t duy duy vËt biÖn chøng
h×nh thµnh trong ®êi sèng thêng ngµy, trong lao ®éng, còng nh trong mäi ho¹t
®éng cña x· héi. ThÕ giíi quan khoa häc ngµy cµng ¨n s©u ë nh÷ng con ngêi
lu«n phÊn ®Êu cho th¾ng lîi cña chñ nghÜa x· héi nã nh×n thÕ giíi, x· héi, con
ngêi trong sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn trong tÝnh hiÖn thùc vµ tiÒm Èn nh÷ng
kh¶ n¨ng, sù tån t¹i kh¸ch quan lµ ®iÒu kiÖn sèng vµ sù ph¸t triÓn con ngêi.
ThÕ giíi quan ®ã hµm chøa nh©n sinh quan tiÕn bé, kh¾c phôc dÇn
nh÷ng quan niÖm sai lÇm, phiÕn diÖn vÒ con ngêi cña c¸c hÖ t tëng kh¸c.
Sù chuyÓn ®æi hÖ t tëng dÉn ®Õn chuyÓn ®æi hÖ gi¸ trÞ cña x· héi vµ
gi¸ trÞ con ngêi, con ngêi tõ chç phôc tïng chuyÓn sang tù chñ, s¸ng t¹o, tõ chç
dùa trªn tËp qu¸n chuyÓn sang lý trÝ, d©n chñ, tõ chÝ t×m c¸ch hoµ ®ång
chuyÓn sang t«n träng c¶ c¸ tÝnh vµ b¶n lÜnh riªng. C¸c chuÈn mùc míi cña
con ngêi ®ßi hái kh«ng chØ ph¸t triÓn tõng mÆt riªng lÎ mµ ph¶i lµ c¸ nh©n
ph¸t triÓn hµi hoµ tÝnh c¸ch m¹ng cña häc thuyÕt M¸c xÝt kh¾c phôc dÇn lèi
sèng thô ®éng, hÑp hßi, lµm c¬ së cho lèi sèng tÝch cùc, v× x· héi, ph¸t triÓn ý
thøc lu«n v¬n lªn lµm chñ vµ x©y dùng cuéc sèng míi xuÊt hiÖn nh÷ng nh©n
c¸ch míi.
Tuy nhiªn sù ph¸t triÓn con ngêi ngµy nay kh«ng chØ lµ s¶n phÈm cña
hÖ t tëng M¸c xÝt v× ngay khi chñ nghÜa M¸c xÝt trë thµnh hÖ t tëng chÝnh
thèng ë ViÖt Nam th× c¸c t«n gi¸o, c¸c hÖ t tëng vµ v¨n ho¸ b¶n ®Þa ®· cã søc
sèng riªng cña nã. Chñ nghÜa M¸c - Lªnin th©m nhËp, nã nh mét hÖ t tëng khoa
häc vît h¼n lªn c¸i nÒn v¨n ho¸ b¶n ®Þa, nhng nã còng chÞu sù chi phèi t¸c
®éng ®an xen cña c¸c yÕu tè sai - ®óng, yÕu - m¹nh, míi - cò, v.v.. C¸c yÕu tè
tÝch cùc ®· thóc ®Èy, cßn c¸c yÕu tè tiªu cùc th× k×m h·m sù ph¸t triÓn con
ngêi.
Sù v¨n minh, ph¸t triÓn ho¸ con ngêi ViÖt Nam cña chñ nghÜa M¸c -
Lªnin võa cã lîi thÕ song còng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai lÇm. Sai lÇm lµ sù

14
TiÓu luËn triÕt häc

chèng tr¶ cña t tëng v¨n ho¸ b¶n ®Þa ®· thµnh truyÒn thèng. Lîi thÕ lµ v¨n ho¸
b¶n ®Þa cha cã mét hÖ t tëng khoa häc ®Þnh h×nh v÷ng ch¾c, nã dêng nh
®ang thiÕu mét lý thuyÕt khoa häc. NÕu nh kh«ng cã chñ nghÜa M¸c - Lªnin
x· héi ViÖt Nam ph¸t triÓn h¬n, ®ã lµ t tëng cña nh÷ng ngêi thiÕu hiÓu biÕt
vÒ mét x· héi tiÕn bé, lu«n coi c¸i tríc m¾t m×nh lµ nh÷ng thø v« gi¸ trÞ mµ
chØ ch¹y theo trµo lu, ®iÒu ®¸ng tr¸ch h¬n lµ hä cÇn cho r»ng v¨n ho¸ ViÖt
Nam sÏ phong phó h¬n, ®Æc s¾c h¬n. Thùc tÕ, tõ khi xuÊt hiÖn chñ nghÜa
M¸c - Lªnin x· héi ViÖt Nam nh ®îc tiÕp thªm søc m¹nh, ph¸t triÓn cã khoa häc
h¬n, ë khÝa c¹nh nµo ®ã tr×nh ®é d©n trÝ, tr×nh ®é n¨ng lùc, v¨n ho¸, khoa
häc, nghÖ thuËt… Con ngêi ViÖt Nam kh«ng thua kÐm con ngêi cña c¸c níc
v¨n minh kh¸c.
Theo chñ nghÜa M¸c - Lªnin con ngêi chØ nh÷ng c¸ thÓ, lµ sù thèng
nhÊt gi÷a mÆt sinh häc vµ mÆt x· héi cña nã. C¸i mµ chñ nghÜa M¸c - Lªnin
®· lµm ®îc ®ã lµ lý luËn con ngêi trong x· héi chø kh«ng chØ mÆt sinh häc
nh tríc ®©y. Vµ chÝnh vËy mµ nã ®· ®îc ¸p dông vµo x· héi ViÖt Nam, trong
c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa con ngêi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh võa lµ ®iÓm xuÊt
ph¸t võa lµ môc tiªu cña mäi chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi. X©y dùng chñ nghÜa
x· héi lµ x©y dùng ®îc mét x· héi mµ ë ®ã cã ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt
vµ tinh thÇn ®Ó thùc hiÖn trong thùc tÕ nguyªn t¾c "Sù ph¸t triÓn tù do cña
mçi ngêi lµ ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn tù do cña tÊt c¶ mäi ngêi" vµ ë mét
®Êt níc ta, mét ®Êt níc ®ang cßn nghÌo nµn th× viÖc ph¸t triÓn yÕu tè con ng-
êi lµ mét vÊn ®Ò mµ §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh ®ã lµ vÊn ®Ò then chèt cho sù ph¸t
triÓn kinh tÕ ®Êt níc lÊy chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµ kim chØ nam cho mäi ho¹t
®éng.
Chóng ta còng ®· cã nh÷ng ®æi míi râ rÖt, sù ph¸t triÓn hµng ho¸ nhiÒu
thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ trêng, sù ph©n ho¸ giµu nghÌo sù ph©n tÇng x·
héi, viÖc më réng d©n chñ ®èi tho¹i trong sinh ho¹t chÝnh trÞ cña ®Êt níc,
viÖc më cöa vµ ph¸t triÓn giao lu quèc tÕ vÒ c¸c mÆt kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ
chÝnh trÞ, trªn thÕ gií. Sù biÕn ®æi nhanh chãng cña t×nh h×nh chÝnh trÞ

15
TiÓu luËn triÕt häc

quèc tÕ, sù ph¸t triÓn vò b·o cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ…
§iÒu ®ã ®ßi hái chóng ta ph¶i biÕt vËn dông chñ nghÜa M¸c mét c¸ch khoa
häc, hîp lý vµ s¸ng t¹o ®Ó ®¸p øng ®îc nh÷ng ®ßi hái cña x· héi míi nÕu muèn
tån t¹i vµ v¬n lªn mét tÇm cao míi.

16
TiÓu luËn triÕt häc

Ch¬ng II: VÊn ®Ò con ngêi trong c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
®Êt níc
I. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸.
C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ xu híng ph¸t triÓn cña c¸c níc trªn thÕ
giíi. §ã còng lµ con ®êng ph¸t triÓn tÊt yÕu cña níc ta ®Ó ®i lªn môc tiªu "X·
héi c«ng b»ng v¨n minh, d©n giµu níc m¹nh" c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
kh«ng chØ lµ c«ng cuéc x©y dùng kinh tÕ mµ chÝnh lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi
c¸ch m¹ng s©u s¾c víi lÜnh vùc ®êi sèng x· héi (kinh tÕ, chÝnh trÞ, khoa häc
cña con ngêi…) lµm cho x· héi ph¸t triÓn lªn mét tr¹ng th¸i míi vÒ chÊt. Sù
thµnh c«ng cña qu¸ t×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®ßi hái ngoµi míi trêng
chÝnh trÞ æn ®Þnh, ph¶i cã nguån lùc cÇn thiÕt nh nguån lùc con ngêi, vèn
tµi nguyªn thiªn nhiªn, c¬ së vËt chÊt kü thuËt. C¸c nguån lùc nµy quan hÖ
chÆt chÏ víi nhau. Cïng tham gia vµo qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
nhng møc ®é t¸c ®éng vµo vai trß cña chóng ®èi víi toµn bé qu¸ tr×nh c«ng
nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ kh«ng gièng nhau, táng ®ã nguån nh©n lùc ph¶i ®ñ
vÒ sè lîng m¹nh vÒ chÊt lîng. Nãi c¸ch kh¸c nguån nh©n lùc ph¶i trë thµnh
®éng lùc ph¸t triÓn. Nguån nh©n lùc ph¸t triÓn th× tÊt yÕu c«ng nghiÖp ho¸,
hiÖn ®¹i ho¸ ph¶i tiÐn hµnh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ®ã.
Theo c¸c nhµ kinh ®iÒu cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, con ngêi võa lµ
®iÓm khëi ®Çu võa lµ sù kÕt thóc, ®ång thêi l¹i võa lµ trung t©m cña sù
biÕn ®æi lÞch sö, nãi c¸ch kh¸c con ngêi lµ chñ thÓ ch©n chÝnh cña c¸c qu¸
tr×nh x· héi. Tríc ®©y táng s¸ch b¸o con ngêi ®îc xem xÐt trªn ph¬ng diÖn
"con ngêi tËp thÓ" "con ngêi giai cÊp" con ngêi x· héi.
ë ®©y tÝnh tÝch cùc cña con ngêi víi t c¸ch lµ chñ thÓ ®îc tËp trung
chó ý khai th¸c vµ båi dìng chñ yÕu ë nh÷ng phÈm chÊt cÇn cï, trung thµnh,
nhiÖt t×nh, quyÕt t©m víi c¸ch m¹ng. Mét quan niÖm vµ mét c¸ch lµm nh vËy
®· gãp phÇn quan träng vµo sù nghiÖp gi¶i phãng d©n téc vµ kh«i phôc kinh
tÕ sau chiÕn tranh. Tuy nhiªn quan niÖm vµ c¸ch lµm nµy còng béc lé nh÷ng

17
TiÓu luËn triÕt häc

h¹n chÕ nhÊt ®Þnh trong ®iÒu kiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc
hiÖn.
Trong x· héi con ngêi kh«ng chØ t¹o ra c¸c hÖ thèng vµ c¸c qu¸ tr×nh
kh¸c nhau cña x· héi (giai cÊp, ®¶ng phÝa, nhµ níc, s¶n xuÊt, v¨n ho¸), mµ hä
cßn lµm ngêi, chÝnh hä ®· in ®Ëm dÊu Ên cña tiÕn tr×nh lÞch sö. LÞch sö
(suy ®Õn cïng) còng chÝnh lµ lÞch sö ph¸t triÓn c¸ nh©n cña con ngêi, dï hä cã
nhËn thøc ®îc ®iÒu ®ã hay kh«ng. Tõ ®©y cho phÐp t¸ch ra mét b×nh diÖn
®Æc biÖt trong viÖc xem xÐt "con ngêi chñ thÓ" b×nh diÖn " con ngêi c¸
nh©n" cã nghÜa lµ n©ng nhËn thøac lªn mét tr×nh ®é míi - quan niÖm "c¸i c¸
nh©n" lµ sù thÓ hiÖn (hiÖn th©n) mét c¸ch cô thÓ sinh ®éng cña "c¸i x· héi"
khi con ngêi trë thµnh chñ thÓ cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng con ngêi kh«ng chØ nhËn ®îc
sù tÝch cùc, mµ cßn c¶ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña nã tríc con ngêi kh«ng chØ
cã nh÷ng thêi c¬ vµ nh÷ng triÓn väng t¬i s¸ng mµ cßn chøa ®ùng nh÷ng th¸ch
thøc, nguy c¬, thËm chÝ lµ c¶ nh÷ng tai ho¹ khñng khiÕp. (ThÊt nghiÖp, «
nhiÔm m«i trêng, bÖnh tËt vµ nh÷ng tÖ n¹n x· héi). V× vËy trong mçi con ngêi
lu«n cã nh÷ng "gi»ng xÐ" bëi nh÷ng cùc "chñ tí" giÇu nghÌo, thiÖn ¸c, … trong
®iÒu keÞen nµy cÇn xem xÐt con ngêi chñ thÓ víi nh÷ng phÈm chÊt nghÒ
nghiÖp chuyªn m«n cô thÓ trong nh÷ng hoµn c¶nh cô thÓ cña hä.
C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi c¨n b¶n vµ s©u
s¾c toµn bé ®êi sèng x· héi, nã ®ßi hái vËt chÊt cao víi ngêi "chñ thÓ", ë ®©y
chØ cÇn sù cÇn cï, trung thµnh, nhiÖt t×nh quyÕt t©m c¸ch m¹ng cha ®ñ mµ
®iÒu quan träng h¬n lµ trÝ tuÖ khoa häc, ý chÝ chiÕn th¾ng c¸i nghÌo nµn l¹c
hËu, tÝnh n¨ng ®éng lu«n thÝch øng víi hoµn c¶nh, ý thøc kû luËt, b¶n lÜnh
l·nh ®¹o, nghÖ thuËt qu¶n lý, kü thuËt kinh doanh…
Nh vËy trong ®iÒu kiÖn míi cÇn xem xÐt ®¸nh gi¸ båi dìng "con ngêi
chñ thÓ" kh«ng chØ trªn b×nh diÖn "con ngêi - x· héi" mµ cßn trªn c¶ b×nh
diÖn "con ngêi c¸ nh©n".

18
TiÓu luËn triÕt häc

H¬n n÷a lµ "con ngêi - chuyªn m«n nghÒ nghiÖp" nhÊt ®Þnh (nh nhµ
l·nh ®¹o, qu¶n lý, nhµ khoa häc, nhµ doanh nghiÖp c«ng nh©n…). Bëi v× Ên
dÊu ®»ng sau nh÷ng chñ thÓ cô thÓ nµy lµ lîi Ých t¬ng øng víi chóng. ChØ cã
quan niÖm vµ c¸ch lµm nh vËy chóng ta míi biÕt t¸c ®éng vµo ®©u vµ t¸c
®éng nh thÕ nµo ®Ó n©ng cao tÝch cùc cña chñ thÓ hµnh ®éng.
Nãi ®Õn nguån nh©n lùc tøc lµ nãi ®Õn chñ thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Tuy nhiªn nã kh«ng ph¶i lµ chñ thÓ biÖ lËp
riªng rÏ, mµ lµ chñ thÓ ®îc tæ chøc thµnh lùc lîng thèng nhÊt vÒ t tëng hµnh
®éng. Nãi c¸ch kh¸c c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ tæng hîp nh÷ng chñ thÓ
víi nh÷ng phÈm chÊt nhÊt ®Þnh tham gia vµo qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸,
hiÖn ®¹i ho¸. Nhng cÇn ph¶i hiÓu r»ng tæng hîp nh÷ng chñ thÓ nµy kh«ng
ph¶i lµ tËp hîp gi¶n ®¬n sè lîng ngêi mµ nã lµ søc m¹nh tæng hîp cña chØnh
thÓ ngêi trong hµnh ®éng. Søc m¹nh nµy b¾t nguån tríc hÕt lµ nh÷ng phÈm
chÊt vèn cã bªn trong cña mçi chñ thÓ vµ nã ®îc nh©n lªn gÊp ®«i trong ho¹t
®éng thùc tiÔn. §éng lùc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ nh÷ng g× thóc ®Èy
qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn. V× vËy khi nãi "nguån lùc víi tÝnh c¸ch lµ
®éng lùc cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸" lµ chñ yÕu nãi ®Õn
nh÷ng phÈm chÊt tÝch cùc cña tæng hîp nh÷ng chñ thÓ ®îc béc lé trong qu¸
trinfh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh nµy vËn ®éng ph¸t
triÓn vµ thÓ hiÖn mÆt tÝch cùc, ®ång thêi h¹n chÕ mÆt tiªu cùc tèi ®a cña
m×nh.
MÆt kh¸c ®Ó xem xÐt vai trß nguån lùc cña con ngêi, cÇn ®Æt nã trong
quan hÖ so s¸nh víi c¸c nguån lùc kh¸c vµ ë møc ®é chi phèi cña nã ®Õn sù
thµnh b¹i cña c«ng cuéc ®æi míi ®Êt níc. Khi cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt
vµ c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i ph¸t triÓn m¹nh mÏ, lao ®éng trÝ tuÖ ngµy cµng gia
t¨ng vµ trë thµnh xu thÕ phæ biÕn cña nh©n lo¹i. Khi c«ng nghiÖp ho¸ g¾n
liÒn víi hiÖn ®¹i ho¸ mµ thùc chÊt lµ hiÖn ®¹i ho¸ lùc lîng s¶n xuÊt víi c¸ch
tiÕp cËn nh vËy vai trß quyÕt ®Þnh nguån lùc cña con ngêi ®îc biÓu hiÖn ë
nh÷ng ®iÓm nh sau:

19
TiÓu luËn triÕt häc

Tríc hÕt c¸c nguån lùc kh¸c nh vèn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, vÞ trÝ ®Þa
lý… tù nã chØ tån t¹i díi d¹ng tiÒm n¨ng chóng chØ cã t¸c dông vµ cã ý thøc cña
con ngêi. Bëi lÏ con ngêi lµ ngïn lùc duy nhÊt biÕt t duy, cã trÝ tuÖ vµ ý chÝ
biÕt lîi dông, c¸c nguån lùc kh¸c g¾n kÕt chóng l¹i víi nhau t¹o thµnh søc m¹nh
tæng hîp còng t¸c ®éng vµo qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. c¸c nguån
lùc kh¸c lµ nh÷ng kh¸ch thÓ, chÞu sù c¶i t¹o, khai th¸c cña con ngêi vµ nãi
®óng th× chóng ®Òu phôc vô nhu cÇu, lîi Ých cña con ngêi nªn con ngêi biÕt
c¸ch t¸c ®éng vµ chi phèi. V× thÕ trong c¸c yÕu tè cÊu thµnh lùc lîng s¶n
xuÊt, ngêi lao ®éng lµ yÕu tè quan träng nhÊt.
Thø hai: C¸c nguån lùc kh¸c lµ cã h¹n, cã thÓ bÞ c¹n kiÖt khi khai th¸c.
Trong khi ®ã nguån lùc con ngêi mµ cèt lâi lµ trÝ tuÖ l¹i lµ nguån lùc v« tËn.
TÝnh v« tËn, trÝ tuÖ con ngêi biÓu hiÖn ë chç nã cã kh¶ n¨ng kh«ng chØ t¸i
sinh mµ cßn tù s¶n sinh vÒ mÆt sinh häc mµ cßn ®æi míi kh«ng ngõng ph¸t
triÓn vÒ chÊt trong con ngêi x· héi, nÕu biÕt ch¨m lo, båi dìng vµ khai th¸c hîp
lý. §ã lµ c¬ së lµm cho n¨ng lùc vµ nhËn thøc ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ngêi
ph¸t triÓn nh mét qu¸ tr×nh v« tËn. XÐt trªn b×nh diÖn céng ®ång nh©n lo¹i.
Nhê vËy con ngêi ®· tõng bíc lµm chñ tù nhiªn, kh¸m ph¸ ra nh÷ng tµi
nguyªn míi vµ s¸ng t¹o ra nh÷ng tµi nguyªn vèn kh«ng cã s½n trong tù nhiªn. Víi
b¶n chÊt ho¹t ®éng cã môc ®Ých s¸ng t¹o ra nh÷ng hÖ thèng c«ng cô s¶n xuÊt
míi ®· t¸c ®éng vµo tù nhiªn mét c¸ch dÔ dµng h¬n. ChÝnh sù ph¸t triÓn
kh«ng ngõng cña c«ng cô s¶n xuÊt tõ thñ c«ng ®Õn c¬ khÝ vµ ngµy nay lµ tù
®éng ho¸ ®îc x· héi loµi ngêi chuyÓn qua c¸c nÒn v¨n minh tõ thÊp ®Õn cao,
tõ ®ã nãi lªn tr×nh ®é v« tËn cña con ngêi.
Thø ba: TrÝ tuÖ con ngêi cã søc m¹nh v« cïng to lín mét khi nã ®îc vËt
thÓ ho¸, trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp. Dù b¸o nµy cña M¸c ®· vµ ®ang
trë thµnh hiÖn thùc. Sù ph¸t triÓn vò b·o cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt
c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®ang dÉn c¸c nÒn kinh tÕ cña c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t
triÓn vËn ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ trÝ tuÖ (mµ gäi lµ tri thøc). ë nh÷ng níc nµy
lùc lîng s¶n xuÊt trÝ tuÖ ngµy cµng ph¸t triÓn vµ chiÕm tû träng cao. Nguån

20
TiÓu luËn triÕt häc

lîi mµ hä thu ®îc tõ lao ®éng chÊt x¸m chiÕm tíi 1/2 tæng gi¸ trÞ tµi s¶n quèc
gia. Giê ®©y søc m¹nh cña trÝ tuÖ ®¹t ®Õn møc nhê cã cuéc c¸ch m¹ng con
ngêi cã thÓ t¹o ra nh÷ng m¸y mãc "b¾t chíc" hay pháng theo nh÷ng ®Æc tÝnh
trÝ tuÖ cña chÝnh con ngêi. Râ rµng b»ng nh÷ng kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i
do chÝnh bµn tay khèi ãc con ngêi mµ ngµy nay nh©n lo¹i ®ang chøng kiÕn sù
biÕn ®æi thÇn kú cña m×nh.
Thø t: Kinh nghiÖm cña nhiÒu níc vµ thùc tiÔn cña chÝnh níc ta cho thÊy
sù thµnh c«ng cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ phô thuéc chñ yÕu vµo ho¹ch
®Þnh ®êng lèi chÝnh s¸ch còng nh tæ chøc thùc hiÖn nghÜa lµ phô thuéc vµo
n¨ng lùc nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ngêi.
ViÖc thùc hiÖn vµ hoµn thµnh tèt c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i
ho¸ cã ý nghÜa ®Æc biÖt to lín vµ cã t¸c dông hoµn thiÖn nhiÒu mÆt.
C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµm thay ®æi c¨n b¶n kü thuËt, c«ng
nghÖ, s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ chÝnh
lµ thùc hiÖn x· héi ho¸ nhiÒu mÆt, gãp phÇn æn ®Þnh, ngµy cµng n©ng cao
®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña mäi thµnh viªn trong céng ®ång x· héi.
C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ph¸t triÓn mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c
ngµnh, c¸c vïng trong ph¹m vi mçi níc vµ c¸c níc víi nhau, n©ng cao tr×nh ®é
qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ níc n©ng cao kh¶ n¨ng tÝch luü më réng s¶n xuÊt.
C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ kh«ng ngõng n©ng cao vai trß cña nh©n tè
con ngêi trong nÒn s¶n xuÊt vµ ®Æc biÖt trong nÒn s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i, kü
thuËt cao. ChØ trªn c¬ së thùc hiÖn tèt c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ míi cã
kh¶ n¨ng thùc hiÖn vµ quan t©m ®Çy ®ñ ®Õn sù ph¸t triÓn tù do vµ toµn
diÖn nh©n tè con ngêi.
C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ t¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt cho viÖc cñng cè
vµ t¨ng cêng tiÒm lùc quèc phßng kh¶ n¨ng ®¶m b¶o an ninh vµ quèc phßng,
c¸c yÕu tè vËt chÊt, kü thuËt ®¸p øng yªu cÇu ®ã, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i
ho¸ cã t¸c dông trùc tiÕp vµ chñ yÕu trong viÖc t¹o ra tiÒm lùc to lín cho quèc
phßng.

21
TiÓu luËn triÕt häc

C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cßn t¹o nhiÒu kh¶ n¨ng cho viÖc thùc hiÖn
tèt sù ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc tÕ vÒ kinh tÕ, khoa häc, c«ng nghÖ v¨n ho¸ x·
héi v.v..
II. Môc tiªu con ngêi trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë níc ta
hiÖn nay.
Môc tiªu "X©y dùng níc ta thµnh thµnh mét níc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt
chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï
hîp víi tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc
phßng an ninh gi÷ v÷ng, d©n giµu níc m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh". §ã tríc
hÕt lµ cuéc c¸ch m¹ng con ngêi v× con ngêi vµ do con ngêi. Bëi khi chóng ta
nãi vÒ nh÷ng u viÖt cña chñ nghÜa x· héi th× nh÷ng u viÖt ®ã kh«ng do ai ®a
®Õn. §ã ph¶i lµ kÕt qu¶ nh÷ng nç lùc vît bËc vµ bÒn bØ cña toµn d©n ta víi
nh÷ng con ngêi ph¸t triÓn c¶ vÒ trÝ lùc vÒ c¶ kh¶ n¨ng lao ®éng vµ tÝnh tÝch
cùc chÝnh trÞ - x· héi vµ ®¹o ®øc t×nh c¶m trong s¸ng.
Nh×n l¹i toµn bé sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña §¶ng tõ ngµy thµnh lËp (3-2-
1930) ®Õn nay. §¶ng ta ®· nhiÒu lÇn kh¼ng ®Þnh "con ngêi lµ vèn quý nhÊt
ch¨m lo cho h¹nh phóc cña con ngêi môc tiªu phÊn ®Êu cao nhÊt cña chÕ ®é
ta". Trªn thùc tÕ trong suèt nh÷ng n¨m th¸ng l·nh ®¹o c¸ch m¹ng ViÖt Nam ®i
tõ th¾ng lîi nµy ®Õn th¾ng lîi kh¸c §¶ng ta ®· cè g¾ng lµm nhiÒu viÖc theo
híng ®ã. D©n sù ch¨m lo cho h¹nh phóc con ngêi cha cã nhiÒu thµnh c«ng nh
mong muèn, viÖc n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cho nh÷ng ngêi lao
®éng cßn thÊp, song phÇn nµo ®· ®¸p øng nguyÖn väng cña nh©n d©n, cña
nh÷ng ngêi lao ®éng ch¨m lo cho h¹nh phóc cña nh©n d©n". ViÖc g× cã lîi cho
d©n, ta ph¶i hÕt søc lµm, viÖc g× cã h¹i cho d©n ta ph¶i hÕt søc tr¸nh" ®· ®îc
§¶ng ta ®Æt lªn vÞ trÝ hµng ®Çu vµ coi ®ã lµ nhiÖm vô Trung t©m. Lêi d¹y
cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh - "V× lîi Ých mêi n¨m trång c©y, v× lîi Ých tr¨m
n¨m trång ngêi" vµ "muèn x©y dùng chñ nghÜa x· héi tríc hÕt cÇn cã nh÷ng
con ngêi x· héi chñ nghÜa" - ®· trë thµnh t tëng qu¸n xuyÕn toµn bé sù nghiÖp
c¸ch m¹ng cña §¶ng ta víi t c¸ch lµ §¶ng cÇm quyÒn ngay tõ ®Çu mäi chñ tr-

22
TiÓu luËn triÕt häc

¬ng, chÝnh s¸ch, ®êng lèi cña §¶ng ®Òu qu¸n triÖt viÖc ch¨m sãc, båi dìng vµ
ph¸t huy nh©n tè con ngêi.
Trong "C¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt níc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa
x· héi" §¶ng ta ®· chØ râ: "Ph¬ng híng lín cña chÝnh s¸ch x· héi lµ: Ph¸t huy
nh©n tè con ngêi trªn c¬ së ®¶m b¶o c«ng b»ng, b×nh ®¼ng vÒ nghÜa vô vµ
quyÒn lîi c«ng d©n kÕt hîp tèt t¨ng trëng kinh tÕ víi tiÕn bé x· héi, gi÷a ®êi
sèng vËt chÊt vµ ®êi sèng tinh thÇn, gi÷a ®¸p øng c¸c nhu cÇu tríc m¾t víi
ch¨m lo lîi Ých l©u dµi gi÷a c¸ nh©n víi tËp thÓ vµ céng ®ång x· héi". §Þnh h-
íng cã ý nghÜa chiÕn lîc ®ã chÝnh lµ thÓ hiÖn t tëng v× con ngêi, cña môc
tiªu ph¸t triÓn con ngêi ViÖt Nam, toµn diÖn trong c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n-
íc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë níc ta hiÖn nay.
ViÖc ®Èy m¹nh c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc ®ßi hái
chóng ta ph¶i nhËn thøc mét c¸ch s©u s¾c ®Çy ®ñ nh÷ng gi¸ tÞ lín lao vµ cã ý
nghÜa quyÕt ®Þnh cña nh©n tè con ngêi chñ thÓ cña mäi s¸ng t¹o, mäi nguån
cña c¶i vËt chÊt vµ v¨n ho¸ tinh thÇn. Ph¶i cã sù thay ®æi s©u s¾c c¸ch nh×n,
c¸ch nghÜ, c¸ch hµnh ®éng cña con ngêi vµ coi viÖc båi dìng ph¸t huy nh©n tè
con ngêi ViÖt Nam hiÖn ®¹i nh mét cuéc c¸ch m¹ng. H¬n n÷a, víi tinh tÊt yÕu
kh¸ch quan cña sù nghiÖp x©y dùng ®Êt níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa,
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc vµ c¸ch m¹ng con ngêi ph¶i ®îc nhËn
thøc lµ hai mÆt thèng nhÊt, kh«ng thÓ t¸ch rêi cña sù nghiÖp x©y dùng ®ã.
C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa
kh«ng thÓ kh«ng xuÊt ph¸t tõ tinh thÇn nh©n v¨n s©u s¾c, kh«ng thÓ kh«ng
ph¸t triÓn con ngêi ViÖt Nam toµn diÖn ®Ó lÊy ®ã lµm ®éng lùc x©y dùng
x· héi ta thµnh mét x· héi "c«ng b»ng, nh©n ¸i", "tèt ®Ñp vµ toµn diÖn" ®Ó
båi dìng vµ ph¸t huy nh©n tè con ngêi, ®Æc biÖt lµ ®èi víi thÕ hÖ trÎ, nhÊt
thiÕt ph¶i tõng bíc hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc vµ ®êi sèng x· héi vµ chóng ta "t¨ng
trëng nguån lùc con ngêi khi qu¸ hiÖn ®¹i ho¸ c¸c ngµnh gi¸o dôc, v¨n ho¸, v¨n
nghÖ, b¶o vÖ søc khoÎ, d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh g¾n liÒn víi viÖc
kÕ thõa vµ ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng vµ b¶n s¾c d©n téc" chØ cã

23
TiÓu luËn triÕt häc

trªn c¬ së ®ã khi ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ theo c¬ chÕ thÞ trêng chóng
ta míi cã thÓ tr¸nh ®îc nguy c¬ tha ho¸, kh«ng xa rêi nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn
thèng, kh«ng ®¸nh mÊt b¶n s¾c d©n téc, ®¸nh mÊt b¶n th©n m×nh trë thµnh
c¸i bãng cña ngêi kh¸c.
NÒn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ v× môc tiªu ph¸t triÓn con ngêi
toµn diÖn th× con ngêi ë ®©y kh«ng chØ hiÓu víi t c¸ch lµ ngêi lao ®éng s¶n
xuÊt mµ cßn víi t c¸ch lµ c«ng d©n cña x· héi, mét c¸ nh©n trong tËp thÓ, mét
thµnh viªn trong céng ®ång d©n téc, mét con ngêi trÝ tuÖ tríc vËn mÖnh quèc
gia. §ã kh«ng chØ lµ ®éi ngò nh÷ng ngêi lao ®éng cã n¨ng suÊt cao nh÷ng nhµ
khoa häc giái, c¸c chuyªn gia kü thuËt, c¸c nhµ doanh nghiÖp biÕt lµm ¨n,
nh÷ng nhµ qu¶n lý, l·nh ®¹o cã tµi, mµ ®ã cßn lµ hµng triÖu nh÷ng c«ng d©n
yªu níc, ý thøc ®îc cuéc sèng ®ãi nghÌo vµ nguy c¬ tôt hËu ®Ó cïng nhau g¾n
bã v× sù nghiÖp chung.
Qua sù ph©n tÝch trªn cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng bíc sang thêi kú ph¸t
triÓn míi - ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc theo ®Þnh híng x·
héi chñ nghÜa, chóng ta ph¶i lÊy viÖc ph¸t huy nguån lùc con ngêi ViÖt Nam
hiÖn ®¹i lµm yÕu tè c¬ b¶n cho viÖc ph¸t triÓn nhanh, bÒn v÷ng ph¶i g¾n
t¨ng trëng kinh tÕ víi c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n ph¸t triÓn v¨n ho¸, gi¸o dôc,
thùc hiÖn tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi. NÕu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ
v× sù nghiÖp ph¸t triÓn con ngêi, th× con ngêi ph¶i ®îc coi lµ gi¸ trÞ tèi cao.
III. Nguån lùc con ngêi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp
ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ thµnh c«ng hay thÊt b¹i nã chØ ®îc tr¶
lêi khi yÕu tè con ngêi ®îc ®¸p øng. ViÖc ®Þnh híng ®i vµo sù ph¸t triÓn con
ngêi ®ßi hái ph¶i nghiªn cøu nhiÒu. Nghiªn cøu con ngêi ®Ó ph¸t triÓn con ng-
êi, ph¸t triÓn con ngêi ®Ó ®¸p øng c¸c sù ph¸t triÓn kh¸c. Sù ph¸t triÓn ngêi
quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña mäi mÆt. Sù th¸ch thøc ®èi víi sù ph¸t triÓn con
ngêi ®ã lµ qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, do ®ã con ngêi cÇn ph¶i ®îc ch¨m lo
®µo t¹o vÒ trÝ lùc vµ thÓ lùc.

24
TiÓu luËn triÕt häc

YÕu tè hµng ®Çu cña nguån lùc con ngêi tríc hÕt ph¶i lµ trÝ tuÖ, bëi "tÊt
c¶ nh÷ng g× thóc ®Èy con ngêi hµnh ®éng ®Òu tÊt nhiªn ph¶i th«ng qua ®Çu
ãc cña nã", tóc nãi c¸ch kh¸c ®i lµ trÝ tuÖ lµm chñ con ngêi tr×nh ®é trÝ tuÖ
ph¶n ¸nh qua tr×nh ®é häc vÊn vµ tµi n¨ng s¸ng t¹o. Nã biÓu hiÖn ë kh¶ n¨ng
¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc ®Ó s¸ng chÕ ra nh÷ng kü thuËt tiªn tiÕn, ë
sù nh¹y bÐn, thÝch øng nhanh vµ lµm chñ ®îc kü thuËt, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i,
cã kü n¨ng lao ®éng nghÒ nghiÖp, cã n¨ng lùc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch lùa chän
gi¶i ph¸p vµ tæ chøc thùc hiÖn.
Sau trÝ tuÖ lµ yÕu tè søc khoÎ - yªu cÇu kh«ng thÓ thiÕu ®îc ®èi víi ngêi
lao ®éng. Søc khoÎ lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn trÝ tuÖ,
lµ ph¬ng tiÖn tÊt yÕu ®Î chuyÓn t¶i tri thøc vµo ho¹t ®éng thùc tiÔn ®Ó biÕn
tri thøc thµnh søc m¹nh vËt chÊt.
S¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®ßi hái ë ngêi lao ®éng hµng lo¹t c¸c phÈm chÊt
nh cã tÝnh kû luËt tù gi¸c, tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu vµ thêi gian, tÝch cùc
b¶o dìng thiÕt bÞ m¸y mãc, cã tinh thÇn hiÖp t¸c vµ t¸c phong lao ®éng c«ng
nghiÖp cã l¬ng t©m nghÒ nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm cao ®«Ý víi s¶n phÈm.
MÆt kh¸c qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, cßn ®ông ch¹m ®Õn
vÊn ®Ò phøc t¹p trong quan hÖ gi÷a con ngêi víi thiªn nhiªn. §©y lµ vÊn ®Ò
cÊp b¸ch sèng cßn kh«ng chØ víi mçi quèc gia mµ cßn ®èi víi nÒn v¨n minh
nh©n lo¹i. V× vËy sù hiÓu biÕt vµ tr¸ch nhiÖm cao tríc vÊn ®Ò m«i sinh còng
lµ mét n¨ng lùc vµ phÈm chÊt quan träng cña ngêi lao ®éng trong qu¸ tr×nh
tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
Sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ khã cã thÓ ®¹t ®îc kÕt qu¶ tèt
nÕu kh«ng cã nh÷ng c«ng d©n yªu níc ham häc hái, cÇn cï lao ®éng vµ s¸ng t¹o
cã tinh thÇn hîp t¸c, ý chÝ tù chñ v¬n lªn vµ lßng tù träng d©n téc cao kh«ng
cam chÞu nghÌo nµn, l¹c hËu, cã hiÓu biÕt vµ t«n träng ph¸p luËt, ®¹o lý, biÕt
kÕt hîp hµi hoµ yÕu tè truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i… §iÒu mµ chóng ta cÇn
ph¶i häc tËp nhiÒu níc ®· ®i tríc ta mét bíc, ë c¸c níc ®ã viÖc coi träng gi¸o
dôc lµ quèc s¸ch hµng ®Çu bëi v× sù yÕu kÐm vÒ trÝ tuÖ, coi thêng tµi n¨ng

25
TiÓu luËn triÕt häc

vµ ®Çu ãc hÑp hßi, ®è kþ, thê ¬ tríc t¬ng lai cña céng ®ång d©n téc sÏ lµ lùc
c¶n nguy h¹i ®Õn tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. V× vËy "Sù ph¸t
triÓn ngêi vµ gi¸o dôc ®îc coi lµ yÕu tè quan träng to lín ®èi víi tiÕn bé kinh
tÕ" (T tëng cña Adam Smith).
IV. HiÖn tr¹ng vµ gi¶i ph¸p cho nguån lùc con ngêi ë níc ta hiÖn nay.
§Ó thùc hiÖn thµnh c«ng qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-
íc, chóng ta ph¶i sö dông ®óng nguån lùc trong ®ã nguån lùc con ngêi lµ nguån
lùc quan träng nhÊt. Muèn sö dông tèt nguån lùc nµy chóng ta ph¶i hiÓu râ thùc
tr¹ng vµ tiÒm n¨ng cña nã. Khi ®ã chóng ta míi cã thÓ kh¾c phóc vµ ph¸t triÓn
nguån nh©n lùc ®îc.
Nh×n thùc tr¹ng nguån lùc níc ta hiÖn nay kh«ng thÓ kh«ng cã nh÷ng b¨n
kho¨n. Bªn c¹nh nh÷ng u thÕ nh, lùc lîng lao ®éng dåi dµo (h¬n 65 triÖu lao
®éng). Con ngêi ViÖt Nam cÇn cï chÞu khã, th«ng minh vµ s¸ng t¹o cã kh¶
n¨ng vËn dông vµ thÝch øng nhanh, th× nh÷ng h¹n chÕ vÒ mÆt chÊt lîng ngêi
lao ®éng, sù bÊt hîp lý vÒ ph©n c«ng lao ®éng ®îc ®µo t¹o trong c¸c lÜnh vùc
s¶n xuÊt vµ nh÷ng khã kh¨n trong ph©n bæ d©n c còng kh«ng ph¶i lµ nhá. §¹i
bé phËn lao ®éng níc ta cha ®îc ®µo t¹o ®Çy ®ñ, sè ngêi ®µo t¹o míi chØ
chiÕm 10%, nÒn kinh tÕ quèc d©n cßn thiÕu nhiÒu lao ®éng vµ c¸n bé cã tay
nghÒ vµ tr×nh ®é kü thuËt, nghiÖp vô cao trong tæng sè ngêi lao ®éng chØ
h¬n 1,65% cã tr×nh ®é cao ®¼ng trë lªn 30% (sè liÖu míi) tèt nghiÖp phæ
th«ng trung häc, 50% cha tèt nghiÖp phæ th«ng c¬ së. MÆt kh¸c mÆt b»ng
d©n trÝ cßn thÊp, sè n¨m ®i häc cña mçi ngêi d©n tõ 7 tuæi trë lªn míi ®¹t
b×nh qu©n 4,5 n¨m. §iÒu ®¸ng kÓ lo ng¹i vµ ®au ®Çu nhÊt cña nhµ níc ta ®ã
lµ n¹n mï ch÷, tíi nay níc ta 8% d©n sè mï ch÷, cha phæ cËp ®îc gi¸o dôc tiÓu
häc. MÆt kh¸c ngêi lao ®éng ViÖt Nam cßn h¹n chÕ vÒ thÓ lùc, sù ph¸t triÓn
vÒ ph¬ng diÖn sinh lý vµ thÕ lùc dêng nh cßn ch÷ng l¹i, h¬n n÷a ngêi lao
®éng níc ta nãi chung v¨n ho¸ cßn kÐm, lao ®éng c«ng nghiÖp quen theo kiÓu
s¶n xuÊt nhá vµ lao ®éng gi¶n ®¬n.

26
TiÓu luËn triÕt häc

Cïng víi viÖc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng thùc tr¹ng ®éi ngò c¸n
bé tri thøc ViÖt Nam ®Æc biÖt lµ tri thøc cao ®ang ®Æt ra mét vÊn ®Ò ®îc
gi¶i quyÕt, sù giµ ho¸ cña ®éi ngò trÝ thøc, trong c¸c ngµnh khoa häc träng
yÕu tuæi b×nh qu©n cña tiÕn sü lµ 52,8, phã tiÕn sü 48,1, gi¸o s 59,5, phã gi¸o
s 56,4. CÊp viÖn trëng lµ 55 (sè liÖu nµy cho tíi nay ®· thay ®æi). Nh vËy
®Õn n¨m 2001 h¬n 80% sè ngêi cã häc hµm, häc vÞ hiÖn nay ®· ®Õn tuæi vÒ
hu. §iÒu ®ã g©y nªn sù hÉng hôt c¸n bé khoa häc kÕ cËn.
Trong khi sè ngêi cã häc vÊn cao gi¶m th× sè sinh viªn tèt nghiÖp ®¹i häc
vµ cao ®¼ng kh«ng t×m ®îc viÖc lµm l¹i t¨ng lªn ph¶i ch¨ng chóng ta ®· qu¸
thõa nh÷ng ngêi cã häc vÊn ch¾c ch¾n lµ kh«ng. Sù thõa ®ã chÝnh lµ t¸c
®éng cña mÆt tr¸i cña kinh tÕ thÞ trêng. Râ rµng sù chËm c¶i t¹o gi¸o dôc vµ
néi dung ®µo t¹o kh«ng theo kÞp nh÷ng ®ßi hái cña ngêi sö dông ®· dÉn ®Õn
sù l·ng phÝ trong ®Çu t cho gi¸o dôc, lùc lîng lao ®éng ë níc ta hiÖn nay rÊt
h¹n chÕ vÒ chÊt lîng nhÊt lµ tr×nh ®é chuyªn m«n, nghÒ nghiÖp, kü n¨ng lao
®éng, thÓ lùc vµ v¨n ho¸ lao ®éng c«ng nghiÖp. Thªm vµo ®ã viÖc sö dông vµ
khai th¸c sè lao ®éng, ®· ®îc ®µo t¹o, cã tr×nh ®é l¹i kh«ng hîp lý vµ kÐm
hiÖu qu¶. NÕu chóng ta kh«ng cã mét nç lùc phi thêng b»ng hµnh ®éng thùc tÕ
trong viÖc x©y dùng vµ sö dông nguån lùc lao ®éng th× sù nghiÖp c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ khã cã thÓ thùc hiÖn ®îc thµnh c«ng; vµ ®ã còng lµ
lý do v× sao nhiÒu nhµ khoa häc kªu gäi ph¶i tiÕn hµnh mét cuéc c¸ch m¹ng vÒ
con ngêi mµ thùc chÊt lµ c¸ch m¹ng vÒ chÊt lîng lao ®éng mçi bíc tiÕn cña
"c¸ch m¹ng con ngêi" sÏ ®em l¹i nh÷ng thµnh tùu to lín cho qu¸ tr×nh c«ng
nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, nh chóng ta ®· biÕt "c¸ch m¹ng con ngêi" víi c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ hai mÆt cña mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn thèng nhÊt,
gi÷a chóng cã mét quan hÖ biÖn chøng lÇn nhau.
§Ó t¹o ra sù thay ®æi c¨n b¶n vÒ chÊt lîng trong nguån lùc con ngêi cÇn
cã hµng lo¹t nh÷ng gi¶i ph¸p thÝch øng nh»m ph¸t triÓn tèt yÕu tè cña con ngêi
trong sù nghiÖp ®i lªn cña ®Êt níc.

27
TiÓu luËn triÕt häc

Ch¨m sãc ®µo t¹o ph¸t huy nguån lùc con ngêi phôc vô cho c«ng cuéc c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
VÊn ®Ò con ngêi trong c«ng cuéc ®æi míi v× c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i
ho¸ tËp trung thµnh vÊn ®Ò quan träng bËc nhÊt trong "kÕt cÊu h¹ tÇng x· héi,
kinh tÕ" tøc lµ mét trong nh÷ng tiÒn ®Ò c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn x· héi, ®i vµo
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
§¹i héi VIII cña §¶ng ta lµ ®¹i héi c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ më ra bíc
ngoÆt lÞch sö ®a níc ta tiÕn lªn mét thêi kú ph¸t triÓn toµn diÖn mçi "LÊy
viÖc ph¸t huy nguån lùc con ngêi lµm yÕu tè c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn nhanh
vµ bÒn v÷ng". V× vËy cÇn ®îc tËp trung vµ ch¨m sãc båi dìng, ®µo t¹o ph¸t
huy søc m¹nh cña con ngêi ViÖt Nam thµnh lùc lîng lao ®éng x· héi, lùc lîng
s¶n xuÊt cã ®ñ b¶n lÜnh vµ kü n¨ng nghÒ nghiÖp ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn
®Êt níc, ®ñ søc x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc hîp t¸c c¹nh tranh trong kinh tÕ
thÞ trêng më cöa nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Søc
m¹nh cña con ngêi vµ c¸c d©n téc sèng trªn ®Êt níc ViÖt Nam. Ph¶i thÓ hiÖn
thµnh søc m¹nh cña ®éi ngò nh©n lùc, trong ®ã cã bé phËn nh©n tµi trªn nÒn
d©n trÝ víi cèt lâi lµ nh©n c¸ch nh©n phÈm ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc cña
tõng ngêi, tõng nhµ céng ®ång, giai cÊp vµ c¶ d©n téc.
Nãi ®Õn nguån lùc con ngêi lµ nãi ®Õn søc m¹nh trÝ tuÖ tay nghÒ. Ph-
¬ng híng chñ yÕu cña ®æi míi gi¸o dôc - ®µo t¹o lµ phôc vô ®¾c lùc cho c«ng
cuéc ph¸t triÓn ®Êt níc, tøc lµ cuèi cïng ph¶i t¹o ra ®îc nguån lùc con ngêi. C¸c
trêng chuyªn nghiÖp vµ ®¹i häc tËp trung vµo ®µo t¹o nguån nh©n lùc ®ñ kh¶
n¨ng tiÕp cËn c«ng nghÖ tiªn tiÕn, c«ng nghÖ coi nh b¸o c¸o chÝnh trÞ ®¹i héi
VIII ®· chØ ra. Ph¶i mau chãng lµm cho khoa häc vµ c«ng nghÖ trë thµnh nÒn
t¶ng cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Gi¸o dôc ®¹i häc ph¶i kÕt hîp víi
nghiªn cøu khoa häc, ph¸t triÓn khoa häc c¶ vÒ c¬ b¶n vµ øng dông. B¶o ®¶m
tËp trung ®µo t¹o ®éi ngò nh©n lùc cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ víi
diÖn ®¹i trµ, ®ång thêi ®Æc biÖt chó ý tíi mòi nhän - cã chÝnh s¸ch ph¸t hiÖn
båi dìng vµ sö dông ngêi tµi mau chãng t¨ng cêng ®éi ngò nh©n lùc cã tr×nh

28
TiÓu luËn triÕt häc

®é vµ n¨ng lùc cao, tõ c¸c nghÖ nh©n lµm c¸c nghÒ truyÒn thèng ®Õn c¸c
chuyªn gia c«ng nghÖ cao. Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o kÕt hîp chÆt chÏ víi khoa häc
kü thuËt c«ng nghÖ míi cã thÓ ®ãng gãp xøng ®angs vµo ph¸t huy nguån lùc
con ngêi, tuy nhiªn mét yÕu tè mµ ngµy nay con ngêi cÇn ph¶i hoµn thiÖn ®ã
lµ. CÇn coi träng mÆt ®¹o ®øc nh©n c¸ch cña nguån lùc con ngêi.
Muèn cã nguån lùc con ngêi ®¸p øng ®îc c«ng cuéc ®æi míi gi¸o dôc nhµ
trêng cïng víi gi¸o dôc gia ®×nh vµ gi¸o dôc x· héi ph¶i lµm tèt viÖc ph¸t ®éng
mét cao trµo häc tËp trong toµn §¶ng toµn d©n, toµn qu©n nh»m ®µo t¹o nªn
nh÷ng con ngêi ph¸t triÓn cao vÒ trÝ tuÖ, cêng tr¸ng vÒ thÓ chÊt, phong phó
vÒ tinh thÇn, trong s¸ng vÒ ®¹o ®øc lµ ®éng lùc cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp
ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ®ång thêi lµ môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi. VËy mäi chñ tr-
¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc cÇn ph¶i qu¸n triÖt viÖc ch¨m sãc, båi d-
ìng vµ ph¸t triÓn nh©n tè con ngêi.

29
TiÓu luËn triÕt häc

ý kiÕn b¶n th©n.

C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ con ®êng tÊt yÕu duy nhÊt ®Ó ®a níc
ta tõ mét níc kÐm ph¸t triÓn ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín c¶ nh÷ng mÆt kinh
tÕ còng nh x· héi nhng ®Ó thµnh c«ng qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i
ho¸, chóng ta ph¶i biÕt tËn dông c¸c nguån lùc s½n cã trong níc còng nh níc
ngoµi. Mét trong nh÷ng nguån lùc ®ã lµ nguån nh©n lùc, con ngêi kh«ng
nh÷ng chØ cã vai trß vÒ sù vËn ®ång vµ ph¸t triÓn cña x· héi mµ trong ®iÒu
kiÖn nay, con ngêi lµ nguån lùc cho qu¸ tr×nh ®æi míi ®Êt níc. Sù ph¸t triÓn v-
ît bËc vÒ mÆt trÝ tuÖ. §ång thêi trÝ tuÖ cßn gióp con ngêi kh¸m ph¸ ra khoa
häc kü thuËt gióp con ngêi ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt tõ gi¶n ®¬n ®Õn phøc
t¹p ®Ó tõ ®ã biÕn con ngêi tõ l¹c hËu sang v¨n minh nh ngµy nay. Cßn ®èi víi
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ con ngêi lµ nguån lùc chñ thÓ quan träng trong
suèt qu¸ tr×nh tiÕn hµnh. Bëi tiÒm n¨ng con ngêi víi trÝ tuÖ vµ lao ®éng
®Þnh híng, trÝ tuÖ ®ã ®· vµ ®ang lµ s¶n phÈm quý gi¸ nhÊt cña nguån lùc,
quyÕt ®Þnh sù tiÕn bé cña mçi quèc gia.
Lµm thÕ nµo ®Ó nhanh chãng t¹o ra sù thay ®æi c¨n b¶n vÒ chÊt lîng
trong nguån lùc con ngêi? §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy cÇn ph¶i cã hµng lo¹t c¸c
gi¶i ph¸p thÝch øng nh»m ph¸t huy tèt yÕu tè con ngêi. Víi b¶n th©n lµ sinh
viªn ®ang ngåi trªn ghÕ nhµ trêng b¶n th©n t«i còng cã hai ý kiÕn c¬ b¶n mµ
®· ®îc c¸c nhµ kinh tÕ; c¸c nhµ lý luËn ®óc kÕt tõ tríc tíi, nh»m n©ng cao
tr×nh ®é nhËn thøc vµ ph¸t huy tèi ®a nguån lùc con ngêi th× cÇn ph¶i ®Ò
cËp hia vÊn ®Ò khi tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
Thø nhÊt: Quan t©m ®óng møc tíi nhu cÇu vµ lîi Ých cña ngêi lao ®éng
trong s¶n xuÊt còng nh trong ho¹t ®éng x· héi, con ngêi lu«n lu«n bÞ kÝch
thÝch, bÞ th«i thóc bëi hµng lo¹t c¸c ®éng lùc ë níc ta hiÖn nay, nÒn kinh tÕ
tuy ®· tho¸t khái khñng ho¶ng vµ bíc vµo thêi kú ph¸t triÓn míi, nhng ®êi sèng
vËt chÊt cña ngêi lao ®éng cßn khã kh¨n, do ®ã cÇn cã sù quan t©m ®óng møc
tíi nhu cÇu vµ lîi Ých cña ngêi lao ®éng mµ tríc hÕt lµ lîi Ých kinh tÕ. Tríc

30
TiÓu luËn triÕt häc

®©y chóng ta ®· cã lóc chóng ta nÆng vÒ kªu gäi nh©n d©n “ th¾t lng buéc
bông” ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi mµ Ýt chó ý ®Õn lîi Ých kinh tÕ cña hä
cho nªn ë chõng mùc nhÊt ®Þnh, chóng ta ch¼ng nh÷ng ®· kh«ng kÝch thÝch
ngêi lao ®éng, h¨ng say s¶n xuÊt, mµ cßn cã khi ngîc l¹i, lµm cho hä quay lng
l¹i víi s¶n xuÊt chóng ta ®· quªn r»ng nhu cÇu thiÕt thùc tríc m¾t b¶o ®¶m sù
tån t¹i cña ngêi lao ®éng chÝnh lµ nh÷ng ®éng lùc to lín thóc ®Èy lîi Ých, kinh
tÕ cho ngêi lao ®éng lµm mét kh©u rÊt quan träng t¹o ra ®éng lùc ph¸t huy
tÝnh n¨ng ®éng.
Thø hai: X©y dùng m«i trêng x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t huy yÕu tè
con ngêi. Con ngêi lµ chñ thÓ, ®ång thêi con ngêi còng lµ s¶n phÈm cña sù vËn
®éng x· héi, cña chÕ ®é x· héi. V× vËy muèn ph¸t huy ®îc yÕu tè con ngêi
cÇn ph¶i cã m«i trêng thÝch øng. ViÖc gi¶i phãng lùc lîng s¶n xuÊt ®îc thùc
hiÖn tríc tiªn vµ chñ yÕu nhÊt lµ ë kh©u xo¸ bá nh÷ng c¬ chÕ ®· vµ ®ang
k×m h·m tÝnh tÝch cùc chñ ®éng s¸ng t¹o cña ngêi lao ®éng, do ®ã x©y dùng
m«i trêng lµ tiÒm ®Ò cho x©y dùng con ngêi míi táng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn
®¹i ho¸ ®Êt níc.

31
TiÓu luËn triÕt häc

kÕt luËn
Chñ nghÜa x· héi do con ngêi, v× con ngêi. Do vËy h×nh thµnh mèi quan
hÖ ®óng ®¾n vÒ con ngêi vÒ vai trß cña con ngêi trong sù ph¸t triÓn x· héi
nãi chung trong x· héi, x· héi chñ nghÜa nãi riªng lµ mét v¸n ®Ò kh«ng thÓ
thiÕu ®îc cña thÕ giíi quan M¸c - Lªnin.
Con ngêi lµ kh¸i niÖm chØ nh÷ng c¸ thÓ ngêi nh mét chØnh thÓ, trong sù
thèng nhÊt gi÷a mÆt sinh häc vµ mÆt x· héi cña nã.
NÕu chØ dõng l¹i ë mét sè tríc tÝnh sinh häc cña con ngêi th× kh«ng thÓ
gi¶i thÝch ®îc b¶n chÊt cña con ngêi, con ngêi lµ mét thùc thÓ ®Æc biÖt ho¹t
®éng cã ý thøc, cã kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cho m×nh. Tõ tù nhiªn vµ chÝnh trong qu¸
tr×nh ho¹t ®éng ®ã nh÷ng quan hÖ x· héi ®îc h×nh thµnh cã t¸c ®éng m¹nh mÏ
tíi sù h×nh thµnh nh©n c¸ch, b¶n chÊt con ngêi M¸c viÕt “Con ngêi lµ tæng
hoµ cña nh÷ng quan hÖ x· héi”.
Con ngêi lµ chñ thÓ lÞch sö, s¸ng t¹o vµ lÞch sö. Trong CMXHCN con ng-
êi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh võa lµ ®iÓm xuÊt ph¸t võa lµ môc ®Ých cña mét
chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi x©y dùng x· héi chñ nghÜa lµ x©y dùng x· héi chñ
nghÜa lµ x©y dùng mét x· héi mµ ë ®ã cã ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt vµ
tinh thÇn.
ViÖt Nam ®· lµm ®îc ®iÒu ®ã hay cha; cho tíi nay tuy chóng ta ®· ®¹t
®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ nhng ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cña ®¹i ®a sè,
ngêi d©n cßn thiÕu. Do vËy lý luËn chñ nghÜa M¸c Lªnin nãi chung vµ quan
®iÓm chñ nghÜa M¸c Lªnin vÒ con ngêi lµ kim chØ nam ®Ó híng ®Êt níc ta
cÇn pahØ ®i ®©u, lµm g× vµ lµm nh thÕ nµo, ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng c«ng
cuéc c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc, cã nh vËy chóng ta míi vît qua ®îc
c¸i ngìng cña nghÌo nµn vµ l¹c hËu...

32
TiÓu luËn triÕt häc

Tµi liÖu tham kh¶o

1. Gi¸o t×nh triÕt häc M¸c Lªn cña NXB chÝnh trÞ quèc gia (tËp I, tËp II).
2. Gi¸o tr×nh kinh tÕ chÝnh trÞ häc cña NXB gi¸o dôc 1996,
3. Tµi liÖu häc tËp lý luËn chÝnh trÞ phæ th«ng (NXB chÝnh trÞ quèc gia
(tËp 1).
4. Tap chÝ céng s¶n.
5. VÊn ®Ò con ngêi trong sù ngihÖp CNH, H§H.
Ph¹m Minh H¹c.
NXB chÝnh trÞ quèc gia 1996.
6. Con ngêi ViÖt Nam vµ c«ng cuéc ®æi míi kû yÕu héi nghÞ khoa häc tõ
28 - 29 /7/1993. T¹i TPHCM.
7.C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam - lý luËn vµ thùc tiÔn.
NguyÔn Träng ChuÈn.
NXB chÝnh trÞ quèc gia.
8. ChiÕn lîc huy ®éng vèn vµ nguån nh©n lùc cho sù nghiÖp CNH, H§H
®Êt níc.
TrÇn Kiªn
9. §Þnh híng ph¸t triÓn ®éi ngò trÝ thøc ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh CNH,
H§H.
Ph¹m TÊt Dong.

33
TiÓu luËn triÕt häc

Môc lôc
Lêi më ®Çu...............................................................................................1
Néi dung
Ch¬ng II. Lý luËn cña chñ nghÜa M¸c vÒ con ngêi................................3
I. B¶n chÊt cña con ngêi...........................................................................3
a. Quan ®iÓm cña c¸c nhµ triÕt häc tríc M¸c vÒ con ngêi......................4
b. Con ngêi lµ chñ thÓ sinh ®éng nhÊt cña x· héi...................................5
II. Quan ®iÓm chñ nghÜa M¸c vÒ con ngêi............................................7
III. Vai trß cña chñ nghÜa M¸c vÒ con ngêi trong ®êi sèng x· héi........11
Ch¬ng II. VÊn ®Ò con ngêi trong c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
®Êt níc....................................................................................................17
I. TÝnh tÊ yÕu kh¸ch quan cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸.............17
II. Môc tiªu con ngêi trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë
níc ta hiÖn nay........................................................................................22
III. Nguån lùc con ngêi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh cho sù nghiÖp c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.........................................................24
IV. HiÖn tr¹ng vµ gi¶i ph¸p cho nguån lùc con ngêi ë níc
ta hiÖn nay.............................................................................................26
ý kiÕn b¶n th©n......................................................................................30
KÕt luËn..................................................................................................32
Tµi liÖu tham kh¶o.................................................................................33

34