‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫‪www.kankorafghanistan.

com‬‬ ‫فورمول ها و روابط ترادف و لوگاریتم‬

‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬
‫که می توانیم با قیمت گذاری آن در عنصر اختیاری 𝑛 – ام آن بدست آورد‪.‬‬ ‫دوستان عزیز مجموعه ذیل مطابق نصاب جدید وزارت معارف تهیه و ترتیب‬
‫‪1‬‬ ‫گردیده است‪.‬‬
‫= 𝑛𝑎 را بنویسید‪:‬‬ ‫مثال ‪ :1‬شکل انکشافی ترادف‬
‫𝑛‬
‫‪1‬‬
‫‪𝑛=1‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪𝑎1 = = 1‬‬ ‫بخش فومول ها و روابط ترادف ها‬
‫‪1‬‬ ‫حل‪:‬‬

‫‪𝑛=2‬‬ ‫‪,‬‬ ‫= ‪𝑎2‬‬

‫‪1‬‬
‫ترادف‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1 1 1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1, , , , … ,‬‬ ‫صف منظم اعداد 𝑛𝑎 ‪ 𝑎1 , 𝑎2 , 𝑎3 , … ,‬بنام ترادف یاد می گردد‪ ،‬که هر یک از اعداد فوق حد‬
‫‪𝑛=3‬‬ ‫‪,‬‬ ‫= ‪𝑎3‬‬ ‫‪2 3 4‬‬ ‫𝑛‬
‫‪3‬‬ ‫ترادف مذکور بوده طوریکه ‪ 𝑎1‬حد اول و 𝑛𝑎 ترادف انکشافی یا حد 𝑛 – ام آن می باشد‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫عناصر ترادف میتوانند با هم ارتباط منطقی و یا الجبری داشته باشند‪ .‬مانند‪:‬‬
‫‪𝑛=4‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪𝑎4 = 4‬‬
‫𝑛‪2, 4, 6, 8, … , 2‬‬ ‫ترادف اعداد جفت‪:‬‬
‫⋮‬
‫‪1, 3, 5, 7, … , 2𝑛 − 1‬‬ ‫ترادف اعداد طاق‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫𝑛=𝑛‬ ‫‪,‬‬ ‫𝑛 = 𝑛𝑎‬
‫𝑛‪3, 6, 9, 12, … , 3‬‬ ‫ترادف اعداد مضرب سه‪:‬‬
‫𝑛‪2‬‬ ‫‪1 1 1 1‬‬ ‫‪1‬‬
‫= 𝑛𝑎 باشد‪ ،‬حد دهم‪ ،‬حد دوازدهم و حد بیستم آنرا‬ ‫مثال ‪ :2‬اگر حد 𝑛 – ام یک ترادف‬ ‫‪, , , ,…,‬‬ ‫ترادف اعداد مضرب معکوس پنج‪:‬‬
‫‪𝑛+1‬‬ ‫‪5 10 15 20‬‬ ‫𝑛‪5‬‬
‫دریابید‪:‬‬
‫معموالً یک ترادف توسط حد اختیاری 𝑛 – ام تعریف و مشخص شده می تواند‪ ،‬یعنی‪:‬‬
‫‪2∙20‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪2∙12‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪2∙10‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪𝑎20 = 20+1 = 21‬‬ ‫‪، 𝑎12 = 12+1 = 13‬‬ ‫‪، 𝑎10 = 10+1 = 11‬‬ ‫حل‪:‬‬ ‫𝑛‪𝑎𝑛 = 2‬‬ ‫‪,‬‬ ‫… ‪𝑛 = 1, 2, 3, 4,‬‬

‫‪𝑏𝑛 = 2𝑛 − 1‬‬ ‫‪,‬‬ ‫… ‪𝑛 = 1, 2, 3, 4,‬‬

‫𝑛‪𝑐𝑛 = 3‬‬ ‫‪,‬‬ ‫… ‪𝑛 = 1, 2, 3, 4,‬‬

‫ترادف معین و غیر معین‪:‬‬ ‫‪1‬‬

‫𝑛‪𝑑𝑛 = 6‬‬ ‫‪,‬‬ ‫… ‪𝑛 = 1, 2, 3, 4,‬‬
‫هر گاه تعداد حروف یک ترادف معین باشد و یا عنصر 𝑛 – ام آن موجود باشد‪ ،‬ترادف‬
‫معین نامیده می شود‪.‬‬ ‫دریافت عناصر یک تصاعد توسط عنصر اختیاری 𝒏 – ام آن‪:‬‬

‫‪1 1 1 1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫در صورتیکه عنصر اختیاری یک ترادف معلوم باشد‪ ،‬می توانیم عناصر اول‪ ،‬دوم‪ ،‬سوم‬
‫و غیره‪.‬‬ ‫𝑛‪, , , , … , 3‬‬ ‫‪،‬‬ ‫مانند ترادف های ذیل‪2, 4, 6, 8, … , 2𝑛 :‬‬
‫‪3 6 9 12‬‬ ‫‪ ...‬آن را دریابیم‪.‬‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪1‬‬
 ‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫‪www.kankorafghanistan.com‬‬ ‫فورمول ها و روابط ترادف و لوگاریتم‬
‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬
‫مثال ‪ :1‬ترادف های … ‪ 2, 7, 12, 17, 23, … ، 3, 5, 7, 9, 11, 13,‬و‬ ‫هر گاه تعداد حروف یک ترادف معین نباشد و یا عنصر 𝑛 – ام آن موجود نباشد‪،‬‬
‫… ‪ 1, 4, 7, 10, 13,‬ترادف حسابی متزاید اند‪ ،‬زیرا‬ ‫ترادف نا معین نامیده می شود‪.‬‬
‫‪1 1 1‬‬
‫… ‪3, 5, 7, 9, 11, 13,‬‬ ‫… ‪2, 7, 12, 17, 22,‬‬ ‫و غیره‪.‬‬ ‫… ‪1, 4, 7, 10,‬‬ ‫‪،‬‬ ‫… ‪1, 2 , 4 , 6 ,‬‬ ‫مانند ترادف های ذیل‪:‬‬

‫‪𝑑 =5−3=2‬‬ ‫‪𝑑 =7−2=5‬‬

‫‪𝑑 =7−5=2‬‬ ‫‪𝑑=2>0‬‬ ‫𝑑‬ ‫‪= 12 − 7 = 5‬‬ ‫‪𝑑=5>0‬‬
‫‪𝑑 =9−7=2‬‬ ‫‪𝑑 = 17 − 12 = 5‬‬ ‫ترادف متزاید و متناقص‪:‬‬
‫‪𝑑 = 11 − 9 = 2‬‬ ‫‪𝑑 = 22 − 17 = 5‬‬
‫ترادفی که قیمت عددی حدود آن به تدریج افزایش می یابد ترادف متزاید نامیده می شود‪،‬‬
‫… ‪1, 4, 7, 10, 13,‬‬ ‫𝑛‪، 2, 4, 6, 8, … , 2‬‬ ‫مانند ترادف اعداد جفت‪ ،‬طاق مضرب های شش و غیره‪:‬‬
‫‪𝑑 =4−1=3‬‬ ‫‪6, 12, 18, 24, … , 6𝑛 ، 1, 3, 5, 7, … , 2𝑛 − 1‬‬
‫‪𝑑 =7−4=3‬‬ ‫‪𝑑=3>0‬‬ ‫ترادفی که قیمت عددی حدود آن به تدریج کاهش می یابد ترادف متاقص نامیده می شود‪،‬‬
‫‪𝑑 = 10 − 7 = 3‬‬
‫‪𝑑 = 13 − 10 = 3‬‬ ‫مثال ٌ ترادف معکوس اعداد مضرب شش‪.‬‬
‫چون درین سه ترادف فرق مشترک آن بزرگ از صفر است بنا ٌ ترادف های مذکور ترادف‬ ‫‪1 1 1 1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 1 1 1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪, , , ,…,‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪, , , ,…,‬‬ ‫مثال‪:‬‬
‫حسابی متزاید اند‪.‬‬ ‫‪5 10 15 20‬‬ ‫𝑛‪5‬‬ ‫‪6 12 18 24‬‬ ‫𝑛‪6‬‬

‫و‬ ‫مثال ‪ :2‬ترادف های … ‪20, 10, 0, −10, −20, … ، 18,14, 10, 6, 2,‬‬ ‫انواع ترادف ها‬
‫… ‪ 4, 2, 0, −2, −4,‬ترادف حسابی متناقص اند زیرا‪:‬‬
‫‪ .1‬ترادف حسابی‪:‬‬
‫… ‪18,14, 10, 6, 2,‬‬ ‫… ‪20, 10, 0, −10, −20,‬‬
‫اگر در یک ترادف تفاوت بین دو حد متعاقب آن همیشه یک عدد ثابت باشد بنام ترادف‬
‫‪𝑑 = 14 − 18 = −4‬‬ ‫‪𝑑 = 10 − 20 = −10‬‬ ‫حسابی یاد میگردد‪.‬‬
‫‪𝑑 = 10 − 14 = −4‬‬
‫‪𝑑 = −4 < 0 𝑑 = 0 − 10 = −10‬‬ ‫‪𝑑 = −10 < 0‬‬
‫‪𝑑 = 6 − 10 = −4‬‬ ‫‪𝑑 = −10 − 0 = −10‬‬ ‫که این عدد ثابت را به نام فرق مشترک نامیده و به حرف 𝑑 نمایش می دهند‪ .‬حد اول ترادف‬
‫‪𝑑 = 2 − 6 = −4‬‬ ‫‪𝑑 = −20 − (−10) = −10‬‬ ‫را ‪ ، 𝑎1‬حد دوم آن را ‪ ، 𝑎2‬حد سوم آن را ‪ 𝑎3‬و به همین ترتیب حد 𝑛 – ام آنرا 𝑛𝑎 می‬
‫نامند‪.‬‬

‫چون درین ترادف ها فرق مشترک آن کوچک از صفر است بنا ترادف های مذکور ترادف‬ ‫در صورتیکه 𝑑 یک عدد مثبت )‪ (𝑑 > 0‬باشد‪ ،‬ترادف را متزاید و اگر فرق مشترک یک‬
‫حسابی متناقص اند‪.‬‬ ‫عدد منفی )‪ (𝑑 < 0‬باشد ترادف را متناقص می نامند‪.‬‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫‪www.kankorafghanistan.com‬‬ ‫فورمول ها و روابط ترادف و لوگاریتم‬
‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬
‫مثال ‪ :1‬حد دهم تصاعد حسابی … ‪ 2, −1, −4, −7‬را دریابید‪:‬‬ ‫اگر … ‪ 𝑎1 , 𝑎2 , 𝑎3 , 𝑎4 ,‬یک ترادف حسابی و 𝑑 فرق مشترک آن باشد‪ ،‬شکل عمومی یک‬
‫𝑑)‪𝑎𝑛 = 𝑎1 + (𝑛 − 1‬‬ ‫ترادف حسابی قرار ذیل است‪:‬‬
‫‪𝑎1 = 2‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪𝑑 = −1 − 2 = −3‬‬ ‫)‪𝑎10 = 2 + (10 − 1)(−3‬‬ ‫… ‪𝑎1 , 𝑎2 , 𝑎3 , 𝑎4 , 𝑎5 ,‬‬
‫‪𝑛 = 10‬‬
‫?= ‪𝑎10‬‬ ‫)‪𝑎10 = 2 + 9(−3‬‬ ‫𝑑 ‪𝑎2 − 𝑎1 = 𝑑 ⟹ 𝑎2 = 𝑎1 +‬‬

‫‪𝑎10 = 2 − 27 = −25‬‬ ‫𝑑‪𝑎3 − 𝑎2 = 𝑑 ⟹ 𝑎3 = 𝑎2 + 𝑑 = 𝑎1 + 𝑑 + 𝑑 = 𝑎1 + 2‬‬

‫𝑑‪𝑎4 − 𝑎3 = 𝑑 ⟹ 𝑎4 = 𝑎3 + 𝑑 = 𝑎1 + 2𝑑 + 𝑑 = 𝑎1 + 3‬‬
‫مثال ‪ :2‬در ترادف حسابی ‪ 200, 194, 188, … , 140‬تعداد حدود آن مساوی است به‪:‬‬
‫𝑑‪𝑎5 − 𝑎4 = 𝑑 ⟹ 𝑎5 = 𝑎4 + 𝑑 = 𝑎1 + 3𝑑 + 𝑑 = 𝑎1 + 4‬‬
‫‪𝑎1 = 200‬‬ ‫𝑑)‪𝑎𝑛 = 𝑎1 + (𝑛 − 1‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪𝑑 = 194 − 200 = −6‬‬
‫?= 𝑛‬ ‫)‪140 = 200 + (𝑛 − 1)(−6‬‬
‫‪𝑎𝑛 = 140‬‬ ‫حاال قیمت های ‪ ... 𝑎5 ، 𝑎4 ، 𝑎3 ، 𝑎2 ، 𝑎1‬را در ترادف حسابی وضع می کنیم‪:‬‬
‫‪140 = 200 − 6𝑛 + 6‬‬
‫در نتیجه شکل عمومی ترادف هندسی‬
‫𝑛‪140 − 206 = −6‬‬
‫… ‪ 𝑎1 , (𝑎1 + 𝑑), (𝑎1 + 2𝑑), (𝑎1 + 3𝑑), (𝑎1 + 4𝑑),‬می باشد‪.‬‬
‫‪140−206‬‬ ‫‪66‬‬
‫‪𝑛=−‬‬ ‫‪6‬‬
‫=‬ ‫‪6‬‬
‫‪= 11‬‬
‫دریافت حد 𝒏 – ام در یک ترادف حسابی‪:‬‬
‫مثال ‪ :3‬اگر در یک ترادف حسابی ‪ 𝑎1 = 17‬و ‪ 𝑎20 = 74‬باشد‪ ،‬فرق مشترک این ترادف‬
‫را دریابید‪:‬‬ ‫هر گاه در یک تراف حسابی حد اول آن ‪ 𝑎1‬و فرق مشترک آن 𝑑 باشد‪ ،‬برای دریافت حد 𝑛‬
‫– ام آن از ثبوت تحلیلی استفاده می کنیم‪:‬‬
‫‪𝑎1 = 17‬‬ ‫𝑑)‪𝑎𝑛 = 𝑎1 + (𝑛 − 1‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪𝑎20 = 74‬‬ ‫حد اول‬ ‫حد دوم‬ ‫حد سوم‬ ‫حد چهارم‬ ‫حد 𝑛 – ام‬
‫‪𝑛 = 20‬‬ ‫𝑑)‪𝑎20 = 17 + (20 − 1‬‬
‫?= 𝑑‬ ‫‪𝑎1 ,‬‬ ‫‪𝑎1 + 𝑑,‬‬ ‫‪𝑎1 + 2𝑑,‬‬ ‫‪𝑎1 + 3𝑑, …,‬‬ ‫𝑑)‪𝑎1 + (𝑛 − 1‬‬
‫𝑑‪74 = 17 + 19‬‬

‫𝑑‪74 − 17 = 19‬‬
‫پس در نتیجه دریافتیم که حد 𝑛 – ام یک ترادف حسابی از رابطه 𝑑)‪𝑎𝑛 = 𝑎1 + (𝑛 − 1‬‬
‫‪74−17‬‬ ‫‪57‬‬
‫=𝑑‬ ‫‪19‬‬
‫=‬ ‫‪119‬‬
‫‪=3‬‬ ‫بدست می آید‪.‬‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪3‬‬
‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫‪www.kankorafghanistan.com‬‬ ‫فورمول ها و روابط ترادف و لوگاریتم‬
‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬
‫حد وسطی ترادف حسابی‪:‬‬ ‫یاد داشت‪:‬‬
‫هر گاه سه حد مسلسل یک ترادف حسابی ‪ 𝑎𝑛 ، 𝑎𝑛−1‬و ‪ 𝑎𝑛+1‬را داشته باشیم‪ ،‬حد وسطی آن‬ ‫‪ .1‬اگر در یک ترادف حسابی حد 𝑛 – ام و حد 𝑚 – ام آن معلوم باشد‪ .‬فرق مشترک‬
‫𝑎‬ ‫𝑎‪+‬‬
‫از رابطه ‪ 𝑎𝑛 = 𝑛−1 2 𝑛+1‬بدست می آید در صورتیکه … ‪ 𝑛 = 2,3,4,‬باشد‪.‬‬ ‫آن از رابطه ذیل بدست می آید‪:‬‬
‫‪ 𝑎𝑛 = 𝑎1 + (𝑛 − 1)𝑑 … 1‬و‬ ‫یعنی‪:‬‬
‫مثال ‪ :1‬اوسط حسابی بین اعداد ‪ 11‬و ‪ 11‬را دریابید‪:‬‬ ‫‪𝑎𝑚 = 𝑎1 + (𝑚 − 1)𝑑 … 2‬‬
‫‪13+17‬‬ ‫‪30‬‬ ‫درینصورت از رابطه ‪ 1‬رابطه ‪ 2‬را تفریق می نماییم فرق مشترک آن بدست می‬
‫= 𝑛𝑎‬ ‫=‬ ‫حل‪= 15 :‬‬ ‫𝑚𝑎‪𝑎𝑛 −‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫=𝑑‬ ‫𝑚‪𝑛−‬‬
‫آید‪ .‬درینصورت‪:‬‬
‫مثال ‪ :2‬قیمت 𝑥 را طوری تعیین کنید که سه حد ترادف حسابی را تشکیل دهد‪.‬‬
‫‪3𝑥, 2𝑥, 2𝑥 + 3‬‬ ‫‪ .2‬هر گاه در یک ترادف حسابی حد 𝑛 – ام مجهول ولی حد 𝑚 – ام و فرق مشترک‬
‫آن معلوم باشند‪ ،‬برای دریافت حد 𝑛 – ام آن از رابطه ذیل استفاده می کنیم‪:‬‬
‫𝑥‪𝑎𝑛−1 = 3‬‬ ‫‪𝑎𝑛−1 +𝑎𝑛+1‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫= 𝑛𝑎‬ ‫𝑑)𝑚 ‪𝑎𝑛 = 𝑎𝑚 + (𝑛 −‬‬
‫‪2‬‬
‫𝑥‪𝑎𝑛 = 2‬‬
‫‪𝑎𝑛+1 = 2𝑥 + 3‬‬ ‫)‪(3𝑥)+(2𝑥+3‬‬ ‫مثال ‪ :1‬در صورتیکه حد سوم یک ترادف حسابی ‪ 11‬و حد پنجم آن ‪ 9‬باشد‪ ،‬درینصورت‬
‫?= 𝑥‬ ‫= 𝑥‪2‬‬ ‫فرق مشترک این ترادف را دریابید‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪𝑎𝑛 = 𝑎3 = 17‬‬ ‫𝑚𝑎‪𝑎𝑛 −‬‬
‫=𝑑‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪3𝑥 + 2𝑥 + 3 = 4𝑥 ⟹ 5𝑥 + 3 = 4𝑥 ⟹ 5𝑥 − 4𝑥 = −3 , 𝑥 = −3‬‬ ‫‪𝑎𝑚 = 𝑎5 = 9‬‬ ‫𝑚‪𝑛−‬‬

‫‪𝑛=3‬‬ ‫‪17−9‬‬ ‫‪8‬‬

‫… ‪3(−3), 2(−3), 2(−3) + 3,‬‬ ‫که ترادف حسابی آن قرار ذیل است‪:‬‬ ‫=𝑑‬ ‫‪= −2 = −4‬‬
‫‪𝑚=5‬‬ ‫‪3−5‬‬

‫… ‪⟹ −9, −6, −3,‬‬ ‫?= 𝑑‬

‫شامل سازی جمالت در ترادف حسابی‪:‬‬

‫هر گاه عنصر اول یک ترادف حسابی ‪ 𝑎1‬و عنصر اخیر یا 𝑛 – ام آن 𝑛𝑎 باشد و بخواهیم که‬
‫مثال ‪ :2‬اگر در یک ترادف حسابی حد دهم آن ‪ 12‬و فرق مشترک آن ‪ -2‬باشد‪ ،‬درینصورت‬
‫بین عناصر اول و 𝑛 – ام 𝑚 عنصر دیگر را درج نماییم‪ ،‬درآنصورت خواهیم داشت که‪:‬‬
‫حد بیستم این ترادف را دریابید‪:‬‬
‫‪𝑎1 , ,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫𝑛𝑎 ‪,‬‬
‫‪𝑎𝑚 = 𝑎10 = 12‬‬ ‫𝑑)𝑚 ‪𝑎𝑛 = 𝑎𝑚 + (𝑛 −‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫عنصر‬ ‫𝑚‬ ‫‪𝑑 = −2‬‬
‫?= ‪𝑎20‬‬ ‫)‪𝑎20 = 12 + (20 − 10)(−2‬‬
‫‪𝑛 =𝑚+2‬‬ ‫𝑑)‪, 𝑎𝑛 = 𝑎1 + (𝑛 − 1‬‬
‫‪𝑚 = 10‬‬
‫‪𝑛 = 20‬‬ ‫)‪𝑎20 = 12 + (10)(−2‬‬
‫𝑑)‪𝑎𝑛 = 𝑎1 + (𝑛 − 1)𝑑 ⟹ 𝑎𝑛 = 𝑎1 + (𝑚 + 2 − 1)𝑑 ⟹ 𝑎𝑛 − 𝑎1 = (𝑚 + 1‬‬
‫‪𝑎𝑛 −𝑎1‬‬ ‫‪𝑎20 = 12 + (10)(−2) = 12 − 20 = −8‬‬
‫=𝑑⟹‬ ‫‪𝑚+1‬‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪4‬‬
‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫‪www.kankorafghanistan.com‬‬ ‫فورمول ها و روابط ترادف و لوگاریتم‬
‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬
‫‪ .3‬ترادف هندسی‪:‬‬ ‫مثال‪ :‬در بین اعداد ‪ 11‬و ‪ 22‬سه عدد را درج نمایید در صورتیکه یک ترادف حسابی را‬
‫تشکیل دهد‪:‬‬
‫ترادفی که نسبت بین دو حد متعاقب آن یک عدد ثابت 𝑞 باشد‪ .‬به نام ترادف هندسی یاد می‬ ‫𝑎‬ ‫𝑎‪−‬‬
‫شود‪.‬‬ ‫‪𝑎1 = 10‬‬ ‫‪𝑑 = 𝑘+1‬‬‫𝑛‬ ‫‪1‬‬

‫‪𝑎𝑛 = 26‬‬
‫𝑛𝑎‬ ‫‪𝑘=3‬‬ ‫‪26−10‬‬ ‫‪16‬‬
‫و یا‬ ‫𝑞 ∙ )‪= 𝑞 ⇔ 𝑎𝑛 = 𝑎(𝑛−1‬‬ ‫یعنی‪ :‬در صورتیکه … ‪، 𝑛 = 1, 2,3,4,‬‬ ‫‪𝑑 = 3+1 = 4 = 4‬‬
‫‪𝑎𝑛−1‬‬
‫‪𝑎𝑛+1‬‬
‫𝑛𝑎‬
‫𝑞 ∙ 𝑛𝑎 = ‪= 𝑞 ⇔ 𝑎𝑛+1‬‬

‫اگر در یک ترادف هندسی ‪ 𝑞 > 1‬بنام ترادف هندسی متزاید‪ ،‬اگر ‪ 𝑞 < 1‬بنام ترادف هندسی‬
‫درینصورت ترادف حسابی آن عبارت است از‪. 10, 14, 18, 22, 26 :‬‬
‫متناقص و اگر ‪ 𝑞 = 1‬بنام ترادف هندسی ثابت یاد می شود‪.‬‬

‫… ‪ 1024, 512, 256, 128,‬و‬ ‫مثال‪ :‬ترادف هندسی … ‪، 3, 9, 27, 81,‬‬

‫… ‪ 5, 5, 5, 5, 5,‬را شناسایی کنید‪:‬‬
‫‪ .2‬ترادف هارمونیک‪:‬‬
‫حل‪ :‬ترادف هندسی … ‪ 3, 9, 27, 81,‬یک ترادف هندسی متزاید است‪.‬‬ ‫‪1‬‬
‫ترادف 𝑛𝑎 را زمانی ترادف هارمونیک گویند‪ ،‬که معکوس آن یعنی 𝑎 = 𝑛𝑏 یک‬
‫‪9‬‬ ‫𝑛‬
‫زیرا‪𝑞 = 3 = 3 > 1 :‬‬
‫ترادف حسابی باشد‪.‬‬
‫ترادف هندسی … ‪ 1024, 512, 256, 128,‬یک ترادف هندسی متناقص است‪.‬‬ ‫‪1 1 1 1‬‬
‫مثال ٌ ترادف … ‪ 1, , , , ,‬یک ترادف هارمونیک است زیرا معکوس آن یعنی‬
‫‪2 3 4 5‬‬
‫‪512‬‬ ‫‪1‬‬
‫زیرا‪𝑞 = 1024 = 2 < 1 :‬‬ ‫… ‪ 1, 2, 3, 4, 5,‬یک ترادف حسابی است‪.‬‬

‫‪5‬‬
‫ترادف هندسی … ‪ 5, 5, 5, 5, 5,‬یک ترادف هندسی ثابت است زیرا‪𝑞 = = 1 :‬‬ ‫اوسط هارمونیکی‪ :‬هر گاه حدود مسلسل ‪ 𝑎𝑛 ، 𝑎𝑛−1‬و ‪ 𝑎𝑛+1‬را در نظر بگیریم در‬
‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫𝑎 حدود یک ترادف‬ ‫𝑎‪𝑎 ،‬و‬ ‫حالیکه … ‪ 𝑛 = 2,3,4,‬باشد‪ ،‬با در نظر داشت اینکه‬
‫‪𝑛+1‬‬ ‫𝑛‬ ‫‪𝑛−1‬‬
‫اگر … ‪ 𝑎1 , 𝑎2 , 𝑎3 , 𝑎4 , 𝑎5 ,‬یک ترادف هندسی و 𝑞 نسبت مشترک آن باشد‪ ،‬شکل عمومی‬
‫یک ترادف هندسی قرار ذیل است‪:‬‬ ‫هارمونیک باشد‪.‬‬
‫… ‪𝑎1 , 𝑎2 , 𝑎3 , 𝑎4 , 𝑎5 ,‬‬
‫) ‪2(𝑎𝑛+1 )(𝑎𝑛−1‬‬
‫= 𝑛𝑎‬ ‫‪𝑎𝑛+1 +𝑎𝑛−1‬‬
‫اوسط هارمونیکی اعداد از رابطه ذیل بدست می آید‪:‬‬
‫‪𝑎2‬‬
‫=𝑞‬ ‫𝑞 ∙ ‪⟹ 𝑎2 = 𝑎1‬‬
‫‪𝑎1‬‬
‫مثال‪ :‬اوسط هارمونیکی اعداد ‪ 1‬و ‪ 9‬را دریابید‪:‬‬
‫‪𝑎3‬‬ ‫‪2‬‬
‫=𝑞‬ ‫𝑞 ∙ ‪⟹ 𝑎3 = 𝑎2 ∙ 𝑞 = 𝑎1 ∙ 𝑞 ∙ 𝑞 = 𝑎1‬‬
‫‪𝑎2‬‬ ‫)‪2(3)(9‬‬ ‫‪2∙3∙9‬‬ ‫‪9‬‬
‫= 𝑛𝑎‬ ‫=‬ ‫حل‪= = 4.5 :‬‬
‫‪3+9‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪2‬‬
‫𝑎‬
‫‪𝑞 = 𝑎4 ⟹ 𝑎4 = 𝑎3 ∙ 𝑞 = 𝑎1 ∙ 𝑞 2 ∙ 𝑞 = 𝑎1 ∙ 𝑞 3‬‬
‫‪3‬‬

‫𝑎‬
‫‪𝑞 = 𝑎5 ⟹ 𝑎5 = 𝑎4 ∙ 𝑞 = 𝑎1 ∙ 𝑞 3 ∙ 𝑞 = 𝑎1 ∙ 𝑞 4‬‬
‫‪4‬‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪5‬‬
‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫‪www.kankorafghanistan.com‬‬ ‫فورمول ها و روابط ترادف و لوگاریتم‬
‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬
‫مثال ‪ :2‬هر گاه دو حد اول و دوم یک ترادف هندسی به ترتیب ‪ 2‬و ‪ 2‬باشد جد چندم ترادف‬ ‫حاال قیمت های ‪ ... 𝑎5 ، 𝑎4 ، 𝑎3 ، 𝑎2 ، 𝑎1‬را در ترادف هندسی وضع می کنیم‪:‬‬
‫مذکور ‪ 682‬خواند بود‪:‬‬
‫‪𝑎1 = 2‬‬ ‫‪𝑎𝑛 = 𝑎1 ∙ 𝑞 𝑛−1‬‬ ‫شکل عمومی ترادف هندسی … ‪𝑎1 , (𝑎1 ∙ 𝑞), (𝑎1 ∙ 𝑞 2 ), (𝑎1 ∙ 𝑞 3 ), (𝑎1 ∙ 𝑞 4 ),‬‬
‫‪𝑎1 = 6‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪𝑛−1‬‬
‫‪6‬‬
‫‪𝑞= =3‬‬ ‫‪486‬‬ ‫=‬ ‫‪2‬‬ ‫∙‬ ‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪𝑎𝑛 = 486‬‬ ‫‪486‬‬
‫دریافت حد 𝒏 – ام ترادف هندسی‪:‬‬
‫‪= 3𝑛−1‬‬
‫?= 𝑛‬ ‫‪2‬‬

‫‪243 = 3𝑛−1‬‬ ‫اگر ‪ 𝑎1‬حد اول ‪ 𝑞 ،‬نسبت مشترک در یک ترادف هندسی معلوم باشد‪ ،‬برای دریافت فورمول‬
‫حد اخیر از ثبوت تحلیلی استفاده می نماییم‪:‬‬
‫‪35 = 3𝑛−1 ⟹ 5 = 𝑛 − 1 ⟹ 𝑛 = 6‬‬
‫حد اول‬ ‫حد دوم‬ ‫حد سوم‬ ‫حد چهارم‬ ‫حد 𝑛 – ام‬
‫دریافت حد وسطی در ترادف هندسی‪:‬‬
‫‪𝑎1 ,‬‬ ‫‪𝑎1 ∙ 𝑞,‬‬ ‫‪𝑎1 ∙ 𝑞 2 ,‬‬ ‫‪𝑎1 ∙ 𝑞 3 , …,‬‬ ‫‪𝑎1 ∙ 𝑞 𝑛−1‬‬
‫اگر 𝑎 ‪ 𝑏 ،‬و 𝑐 سه حد مسلسل یک ترادف هندسی معلوم باشد‪ ،‬درینصورت حد وسطی این‬
‫ترادف از رابطه ذیل بدست می آید‪ . 𝑏 2 = 𝑎 ∙ 𝑐 :‬و یا 𝑐 ∙ 𝑎√ = 𝑏‬
‫درینصورت ‪ 𝑎𝑛 = 𝑎1 ∙ 𝑞 𝑛−1‬را بنام حد 𝑛 – ام یا حد عمومی ترادف هندسی یاد می کنند‪.‬‬
‫و یا بصورت عموم اگر ‪ 𝑎𝑛 ، 𝑎𝑛−1‬و ‪ 𝑎𝑛+1‬سه حد مسلسل یک ترادف هندسی باشد‪ ،‬حد‬
‫) ‪ 𝑎𝑛2 = (𝑎𝑛+1 ) ∙ (𝑎𝑛−1‬و یا‬ ‫وسطی این ترادف از رابطه ذیل بدست می آید‪:‬‬
‫) ‪. 𝑎𝑛 = √(𝑎𝑛+1 ) ∙ (𝑎𝑛−1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫مثال ‪ :1‬حد بیستم ترادف هندسی … ‪ − , − , −1‬را دریابید‪:‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬

‫مثال‪ :‬وسط هندسی اعداد ‪ 2‬و ‪ 26‬را دریابید‪:‬‬

‫حل‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪𝑛−1‬‬
‫= ‪𝑎1‬‬ ‫‪−4‬‬ ‫𝑞 ∙ ‪𝑎𝑛 = 𝑎1‬‬
‫‪𝑏 = √24 ∙ 6 = √12 ∙ 2 ∙ 6 = √12 ∙ 12 = 12‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪1‬‬
‫=𝑞‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪=2‬‬ ‫‪𝑎20 = − ∙ 220−1‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪4‬‬
‫‪−1‬‬
‫شامل سازی جمالت در ترادف هندسی‪:‬‬ ‫=𝑞‬ ‫‪1‬‬ ‫‪=2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪𝑎20 = − ∙ 219‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪2‬‬
‫?= ‪𝑎20‬‬
‫در صورتیکه ‪ 𝑎1‬حد اول‪ 𝑞 ،‬نسبت مشترک و 𝑛𝑎 حد اخیر یک ترادف هندسی باشد‪ ،‬جهت‬ ‫‪𝑛 = 20‬‬ ‫‪𝑎20 = −2−2 ∙ 219‬‬
‫‪𝑚+1‬‬ ‫𝑎‬‫𝑛‬
‫=𝑞‬ ‫شامل ساختن 𝑚 درین تصاعد از رابطه ذیل استفاده می نماییم‪√ 𝑎 :‬‬ ‫‪𝑎20 = −217‬‬
‫‪1‬‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪6‬‬
‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫‪www.kankorafghanistan.com‬‬ ‫فورمول ها و روابط ترادف و لوگاریتم‬
‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬
‫𝑘 ‪1‬‬ ‫مجموعه قسمی ترادف ها‬
‫‪ ∑10‬را دریابید‪:‬‬
‫مثال ‪ :2‬حاصل جمع ) ( ‪𝑘=8‬‬
‫‪2‬‬
‫ترادف … ‪ 1, 2, 4, 8, 10, 12, 14,‬داده شده است مجموعه سه حد اول و مجموعه شش حد‬
‫𝑘 ‪1‬‬ ‫‪1 8‬‬ ‫‪1 9‬‬ ‫‪1 10‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪∑10‬‬
‫)‪𝑘=8 (2‬‬ ‫=‬ ‫) (‬ ‫‪+‬‬ ‫) (‬ ‫‪+‬‬ ‫) (‬ ‫=‬ ‫‪+ 9‬‬ ‫‪+‬‬ ‫حل‪:‬‬ ‫اول آنرا بنویسید‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪210‬‬

‫‪22 +2+1‬‬ ‫‪7‬‬ ‫حل‪ :‬مجموعه سه حد اول آن مساوی به ‪ 1 + 2 + 4 = 7‬است‪ ،‬و مجموعه شش حد اول آن‬
‫=‬ ‫‪210‬‬
‫‪= 210 = 7 ∙ 2−10‬‬ ‫‪ 1, 2, 4, 8, 10, 12 = 37‬می باشد‪.‬‬

‫اما برای دریافت ‪ 111‬جمله اول آن و یا ‪ 011‬جمله اول آن بسیار خسته کن است که به این‬
‫طریقه آنرا جمع نماییم‪.‬‬
‫‪ ∑100‬مساوی است به‪:‬‬
‫)‪𝑛=1(−1‬‬
‫‪𝑛+1‬‬
‫مثال ‪ :3‬حاصل جمع‬
‫درینصورت حاصل جمع 𝑛 حد اول ترادف 𝑛𝑎 ‪ 𝑎1 , 𝑎2 , 𝑎3 , … ,‬را طور ساده چنین می‬
‫حل‪:‬‬ ‫نویسیم‪:‬‬
‫‪100‬‬
‫𝑖𝑎 ‪𝑎1 + 𝑎2 + 𝑎3 +, … , +𝑎𝑛 = ∑𝑛𝑖=1‬‬
‫‪∑(−1)𝑛+1 = (−1)1+1 + (−1)2+1 + (−1)3+1 + ⋯ + (−1)99+1 + (−1)100+1‬‬
‫‪𝑛=1‬‬
‫( بنام سیگما یاد می شود‪،‬‬‫که چنین خوانده می شود مجموع 𝑖𝑎 از ‪ 1‬تا 𝑛 ‪ ،‬و سمبول ) ‪‬‬
‫‪= (−1)2 + (−1)3 + (−1)4 + ⋯ + (−1)100 + (−1)101‬‬
‫حرف های باال و پایین ) ‪ (‬که بنام اندکس یاد می شوند نشان می دهند که تمام اعداد‬
‫‪= 1 − 1 + 1 − 1 + ⋯ + 1 − 1 = −1‬‬ ‫طبیعی از تا به 𝑛 قیمت می گیرند‪.‬‬

‫هم چنان برای اندکس یک مجموعه‪ ،‬هر حرف استعمال شده می تواند‪ ،‬مگر استعمال حروف 𝑗‬
‫‪ 𝑛 ، 𝑘 ،‬و 𝑖 زیاد معمول است‪.‬‬
‫( بنویسید‪:‬‬ ‫مثال ‪ :4‬حاصل جمع )‪ 3 + 5 + 7 + 9 + ⋯ + (2𝑛 + 1‬را به شکل ) ‪‬‬ ‫𝑘‪2 + 4 + 6 + 8 + ⋯ + 2𝑛 = ∑𝑛𝑖=1 2𝑖 = ∑𝑛𝑗=1 2𝑗 = ∑𝑛𝑘=1 2‬‬ ‫یعنی‪:‬‬
‫= )‪3 + 5 + 7 + 9 + ⋯ + (2𝑛 + 1‬‬ ‫𝑖‪∑𝑛𝑖=1(2‬‬ ‫= )‪+ 1‬‬ ‫𝑘‪∑𝑛𝑘=1(2‬‬ ‫حل‪+ 1) :‬‬
‫∞∑ را بنام سلسله بینهایت و یا به نام سلسله )𝑠𝑒𝑖𝑟𝑒𝑠( یاد می کنند‪.‬‬
‫هم چنان مجموع 𝑖𝑎 ‪𝑖=1‬‬

‫‪𝑛+1‬‬
‫‪ ∑5𝑘=0‬عبارت است از‪:‬‬ ‫‪2‬‬
‫مثال ‪ :1‬حال جمع‬
‫را انکشاف دهید‬ ‫𝑘(𝑘 ‪∑𝑛𝑘=1‬‬ ‫مثال ‪ :5‬مجموعه )‪+ 1‬‬
‫‪𝑛+1‬‬ ‫‪0+1‬‬ ‫‪1+1‬‬ ‫‪2+1‬‬ ‫‪3+1‬‬ ‫‪4+1‬‬ ‫‪5+1‬‬
‫‪∑5𝑘=0‬‬ ‫=‬ ‫‪+ 2 + 2 + 2 + 2 + 2‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫)‪= 1(1 + 1) + 2(2 + 1) + 3(3 + 1) + 4(4 + 1) + ⋯ + 𝑛(𝑛 + 1‬‬ ‫حل‪:‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪1+2+3+4+5+6‬‬ ‫‪21‬‬

‫)‪= 2 + 6 + 12 + 20 + ⋯ + 𝑛(𝑛 + 1‬‬ ‫= ‪= 2+2+2+2+2+2‬‬ ‫=‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪7‬‬
‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫‪www.kankorafghanistan.com‬‬ ‫فورمول ها و روابط ترادف و لوگاریتم‬
‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬
‫مثال ‪ :1‬مجموعه ‪ 111‬حد ترادف … ‪ 3, 5, 7, 9, 11, 13,‬را دریابید‪:‬‬ ‫خواص مجموعه (سیگما) ) ‪: (‬‬

‫‪𝑎1 = 3‬‬ ‫𝑛‬ ‫حل‪:‬‬

‫]𝑑)‪𝑆𝑛 = 2 [2𝑎1 + (𝑛 − 1‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪𝑑 =5−3=2‬‬
‫‪𝑑 =7−5=2‬‬ ‫‪100‬‬
‫‪1.‬‬ ‫‪ c  cn‬‬ ‫‪4.‬‬ ‫‪ (ak  bk ) ‬‬ ‫‪ ak ‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪k‬‬
‫= ‪𝑆100‬‬ ‫‪[2‬‬ ‫]‪∙ 3 + (100 − 1)2‬‬ ‫‪k 1‬‬ ‫‪kp‬‬ ‫‪kp‬‬ ‫‪kp‬‬
‫?= ‪𝑆100‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪𝑛 = 100‬‬ ‫‪n‬‬
‫]‪𝑆100 = 50[6 + 99 ∙ 2] = 50[6 + 198‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪2.‬‬ ‫)‪ c  c(n  p  1‬‬
‫‪kp‬‬
‫‪5.‬‬ ‫‪ (ai  c)  nc   ai‬‬
‫‪k 1‬‬ ‫‪k 1‬‬
‫‪𝑆100 = 50[204] = 10200‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪3.‬‬ ‫‪ cak  c  ak‬‬
‫‪kp‬‬ ‫‪kp‬‬

‫مثال ‪ :2‬مجموعه ترادف ‪ 200 + 194 + 188 + ⋯ + 140‬را دریابید‪:‬‬ ‫حاصل جمع قسمی سلسله حسابی‪ :‬حاصل جمع یک ترادف حسابی را سلسله حسابی گویند‪.‬‬

‫حل‪:‬‬ ‫در صورتیکه در یک ترادف حسابی حد اول آن ‪ ، 𝑎1‬فرق مشترک آن 𝑑 و حد اخیر آن 𝑛𝑎‬
‫باشد‪ ،‬برای دریافت فورمول حاصل جمع 𝑛 حد اول آن چنین عمل می نماییم‪:‬‬
‫‪𝑎1 = 200‬‬ ‫𝑑)‪𝑎𝑛 = 𝑎1 + (𝑛 − 1‬‬
‫‪𝑑 = 194 − 200 = −6‬‬
‫‪𝑑 = 188 − 194 = −6‬‬ ‫)‪140 = 200 + (𝑛 − 1)(−6‬‬
‫‪𝑎𝑛 = 140‬‬ ‫‪𝑆 = 𝑎1 + (𝑎1 + 𝑑) + (𝑎1 + 2𝑑) + (𝑎1 + 3𝑑)+ , … , +(𝑎𝑛 − 3𝑑) + (𝑎𝑛 − 2𝑑) + (𝑎𝑛 − 𝑑) + 𝑎𝑛 … 1‬‬
‫?= 𝑛‬ ‫‪140 = 200 − 6𝑛 + 6‬‬
‫?= 𝑛𝑆‬ ‫‪𝑆 = 𝑎𝑛 + (𝑎𝑛 − 𝑑) + (𝑎𝑛 − 2𝑑) + (𝑎𝑛 − 3𝑑)+ , … , +(𝑎1 + 3𝑑) + (𝑎1 + 2𝑑) + (𝑎1 + 𝑑) + 𝑎1 … 2‬‬
‫𝑛‪140 − 206 = −6‬‬
‫‪140−206‬‬ ‫‪66‬‬
‫حاال رابطه ‪ 1‬و ‪ 2‬را با هم جمع می نماییم‪:‬‬
‫‪𝑛=−‬‬ ‫‪6‬‬
‫=‬ ‫‪6‬‬
‫‪= 11‬‬
‫𝑛‬ ‫) 𝑛𝑎 ‪2𝑆 = (𝑎1 + 𝑎𝑛 ) + (𝑎1 + 𝑎𝑛 ) + (𝑎1 + 𝑎𝑛 ) + (𝑎1 + 𝑎𝑛 )+ , … , +(𝑎1 + 𝑎𝑛 ) + (𝑎1 + 𝑎𝑛 ) + (𝑎1 +‬‬
‫) 𝑛𝑎 ‪𝑆𝑛 = 2 (𝑎1 +‬‬

‫‪11‬‬
‫) 𝑛𝑎 ‪2𝑆 = 𝑛(𝑎1 +‬‬
‫= ‪𝑆11‬‬ ‫‪(200 +‬‬ ‫)‪140‬‬
‫‪2‬‬ ‫𝑛‬ ‫𝑛‬
‫) 𝑛𝑎 ‪⟹ 𝑆 = 2 (𝑎1 +‬‬ ‫‪,‬‬ ‫]𝑑)‪⟹ 𝑆 = 2 [2𝑎1 + (𝑛 − 1‬‬
‫‪11‬‬
‫= ‪𝑆11‬‬ ‫)‪(340‬‬ ‫‪= 11 ∙ 170‬‬
‫‪2‬‬

‫‪⟹ 𝑆11 = 1870‬‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪8‬‬
‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫‪www.kankorafghanistan.com‬‬ ‫فورمول ها و روابط ترادف و لوگاریتم‬
‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬
‫‪ .4‬حاصل جمع 𝒏 جمله مربعات اعداد طبیعی‪ :‬حاصل جمع 𝑛 جمله مربعات اعداد‬ ‫حاصل جمع 𝒏 جمله سلسله ها‪:‬‬
‫طبیعی ‪ 12 + 22 + 32 + ⋯ + 𝑛2‬از رابطه ذیل بدست می آید‪:‬‬
‫‪ .1‬مجموعه 𝒏 جمله سلسله اعداد طبیعی ⋯ ‪ 1 + 2 + 3 + 4 + 5 +‬را دریابید‪:‬‬
‫)‪𝑛(𝑛+1)(2𝑛+1‬‬ ‫𝑛‬
‫= 𝑛𝑆‬ ‫‪𝑎1 = 1‬‬ ‫]𝑑)‪𝑆𝑛 = [2𝑎1 + (𝑛 − 1‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪𝑑 =2−1 = 1‬‬
‫‪𝑑 =3−2 = 1‬‬ ‫𝑛‬
‫]‪𝑆𝑛 = 2 [2 ∙ 1 + (𝑛 − 1)1‬‬
‫‪ .5‬حاصل جمع 𝒏 جمله مربعات اعداد مسلسل طاق‪:‬‬ ‫?= 𝑛𝑆‬
‫حاصل جمع 𝑛 جمله مربعات اعداد مسلسل طاق ‪ 12 + 32 + 52 + ⋯ + (2𝑛 − 1)2‬از‬ ‫⬚‬ ‫𝑛‬
‫]‪𝑆𝑛 = [2 + 𝑛 − 1‬‬
‫)‪𝑛(4𝑛2 −1‬‬ ‫‪2‬‬
‫= 𝑛𝑆‬ ‫رابطه ذیل بدست می آید‪:‬‬
‫‪3‬‬ ‫𝑛‬
‫]‪𝑆𝑛 = [𝑛 + 1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ .6‬حاصل جمع 𝒏 جمله مربعات اعداد مسلسل جفت‪:‬‬
‫مجموعه 𝒏 جمله سلسله اعداد جفت ⋯ ‪ 2 + 4 + 6 + 8 + 10 +‬را دریابید‪:‬‬ ‫‪.2‬‬
‫حاصل جمع 𝑛 جمله مربعات اعداد مسلسل جفت ‪22 + 42 + 62 + ⋯ + (2𝑛)2‬‬
‫𝑛‬ ‫حل‪:‬‬
‫= 𝑛𝑆‬
‫)‪𝑛(𝑛+1)(2𝑛+1‬‬
‫از رابطه ذیل بدست می آید‪:‬‬ ‫‪𝑎1 = 2‬‬ ‫]𝑑)‪𝑆𝑛 = 2 [2𝑎1 + (𝑛 − 1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪𝑑 =4−2 = 2‬‬
‫‪ .7‬حاصل جمع 𝒏 جمله مکعبات اعداد مسلسل طبیعی‪:‬‬ ‫‪𝑑 =6−4 = 2‬‬ ‫𝑛‬
‫]‪𝑆𝑛 = 2 [2 ∙ 2 + (𝑛 − 1)2‬‬
‫?= 𝑛𝑆‬
‫حاصل جمع 𝑛 جمله مکعبات اعداد مسلسل طبیعی ‪13 + 23 + 33 + ⋯ + 𝑛3‬‬ ‫⬚‬ ‫𝑛‬ ‫𝑛‬
‫]𝑛‪𝑆𝑛 = 2 [4 + 2𝑛 − 2] = 2 [2 + 2‬‬
‫‪𝑛2 (𝑛+1)2‬‬
‫= 𝑛𝑆‬ ‫از رابطه ذیل بدست می آید‪:‬‬ ‫𝑛‬
‫)𝑛 ‪𝑆𝑛 = 2 [2(1 + 𝑛)] = 𝑛(1 +‬‬
‫‪4‬‬

‫)‪⟹ 𝑆𝑛 = 𝑛(𝑛 + 1‬‬

‫مثال ‪ :1‬مجموعه ‪ 111‬جمله اول اعداد طبیعی ‪ 1 + 2 + 3 + ⋯ + 100‬را دریابید‪:‬‬
‫)‪𝑛(𝑛+1‬‬
‫= 𝑛𝑆‬ ‫‪ .3‬مجموعه 𝒏 جمله سلسله اعداد طاق ⋯ ‪ 1 + 3 + 5 + 7 + 9 +‬را دریابید‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫حل‪:‬‬ ‫‪𝑎1 = 1‬‬ ‫𝑛‬
‫]𝑑)‪𝑆𝑛 = [2𝑎1 + (𝑛 − 1‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪100(100+1‬‬ ‫‪𝑑 =3−1 = 2‬‬
‫= ‪𝑆100‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪𝑑 =5−3 = 2‬‬ ‫𝑛‬
‫]‪𝑆𝑛 = 2 [2 ∙ 1 + (𝑛 − 1)2‬‬
‫)‪100(101‬‬
‫?= 𝑛𝑆‬
‫= ‪𝑆100‬‬ ‫⬚‬ ‫𝑛‬ ‫𝑛‬
‫‪2‬‬ ‫]𝑛‪𝑆𝑛 = [2 + 2𝑛 − 2] = [2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪𝑆100 = 50 ∙ 101 = 5050‬‬
‫𝑛 ∙ 𝑛 = 𝑛𝑆‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫⟹سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬
‫آدرس‪:‬‬
‫‪𝑆𝑛 = 𝑛2‬‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪9‬‬
 ‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫‪www.kankorafghanistan.com‬‬ ‫فورمول ها و روابط ترادف و لوگاریتم‬
‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬
‫‪2 2‬‬ ‫مثال ‪ :2‬مجموعه اعداد جفت سلسله ‪ 1 + 2 + 3 + 4 + ⋯ + 100‬را دریابید‪:‬‬
‫مثال ‪ :1‬در ترادف هندسی … ‪ 2, 3 , 9 ,‬حاصل جمع ‪ 6‬حد آن را دریابید‪:‬‬
‫‪100‬‬
‫=𝑛‬ ‫‪= 50‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪𝑎1 = 2‬‬ ‫𝑛𝑞‪1−‬‬ ‫حل‪:‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪𝑆𝑛 = 𝑎1‬‬
‫‪2‬‬ ‫𝑞‪1−‬‬
‫‪1‬‬ ‫)‪𝑆𝑛 = 𝑛(𝑛 + 1‬‬
‫=𝑞‬ ‫‪3‬‬
‫=‬ ‫‪1 6‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫) (‪1−‬‬ ‫‪1− 6‬‬ ‫‪1−‬‬
‫‪1‬‬
‫‪3‬‬ ‫)‪𝑆50 = 50(50 + 1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫∙ ‪𝑆6 = 2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫∙‪=2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪1‬‬ ‫∙‪=2‬‬ ‫‪243‬‬
‫‪1‬‬
‫‪1−‬‬ ‫‪1−‬‬ ‫‪1−‬‬
‫=𝑞‬ ‫‪9‬‬
‫‪2‬‬ ‫=‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪𝑆50 = 50 ∙ 51‬‬
‫‪3‬‬
‫‪3‬‬
‫‪242‬‬
‫?= ‪𝑆6‬‬ ‫∙ ‪𝑆6 = 2‬‬ ‫‪243‬‬
‫∙‪=2‬‬
‫‪3∙242‬‬
‫=‬
‫‪726‬‬
‫=‬
‫‪242‬‬
‫‪𝑆50 = 2550‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2∙243‬‬ ‫‪243‬‬ ‫‪81‬‬
‫⬚‬ ‫‪3‬‬

‫مثال ‪ :2‬در ترادف هندسی … ‪ 10, 20, 40, 80,‬حاصل جمع ‪ 11‬حد اول آن را دریابید‪:‬‬ ‫مثال ‪ :3‬مجموعه اعداد طاق سلسله ‪ 1 + 2 + 3 + 4 + ⋯ + 100 + 101‬را دریابید‪:‬‬
‫‪101+1‬‬ ‫‪102‬‬
‫=𝑛‬ ‫=‬ ‫‪= 51‬‬
‫حل‪:‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫حل‪:‬‬

‫‪𝑞𝑛 −1‬‬
‫‪𝑆𝑛 = 𝑛2‬‬
‫‪𝑎1 = 10‬‬ ‫= 𝑛𝑆‬ ‫‪𝑎1 𝑞−1‬‬
‫‪20‬‬
‫‪𝑞 = 10 = 2‬‬ ‫‪𝑆51 = 512 = 2601‬‬
‫‪40‬‬ ‫‪210 −1‬‬ ‫‪1024−1‬‬
‫‪𝑞= =2‬‬ ‫∙ ‪𝑆10 = 10‬‬ ‫∙ ‪= 10‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪2−1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫حاصل جمع 𝒏 حد یک ترادف هندسی‪ :‬در صورتیکه در یک ترادف هندسی حد اول آن‬
‫?= ‪𝑆10‬‬
‫‪𝑆10 = 10 ∙ 1023 = 10230‬‬ ‫‪ 𝑎1‬و نسبت مشترک آن 𝑞 باشد‪ ،‬برای دریافت فورمول حاصل جمع 𝑛 حد اول آن چنین عمل‬
‫⬚‬
‫می نماییم‪:‬‬
‫‪𝑆𝑛 = 𝑎1 + 𝑎1 ∙ 𝑞 + 𝑎1 ∙ 𝑞 2 + 𝑎1 ∙ 𝑞 3 + ⋯ + 𝑎1 ∙ 𝑞 𝑛−1 … … … 1‬‬
‫مثال ‪ :3‬اگر در یک سلسله هندسی حد اول آن ‪ ، 𝑎1 = 5‬نسبت مشترک آن ‪ 𝑞 = 3‬و حاصل‬
‫جمع 𝑛 حد آن ‪ 𝑆𝑛 = 200‬باشد‪ ،‬تعداد جمالت این تراف را دریابید‪:‬‬ ‫اطراف مساوات ‪ 1‬را ضرب 𝑞 می نماییم‪ ،‬رابطه جدید بدست می آید‪:‬‬
‫‪𝑎1 = 5‬‬ ‫‪𝑞𝑛 −1‬‬
‫= 𝑛𝑆‬ ‫‪𝑎1‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪𝑞=3‬‬ ‫‪𝑞−1‬‬ ‫‪𝑆𝑛 ∙ 𝑞 = 𝑎1 ∙ 𝑞 + 𝑎1 ∙ 𝑞 2 + 𝑎1 ∙ 𝑞 3 + 𝑎1 ∙ 𝑞 4 + ⋯ + 𝑎1 ∙ 𝑞 𝑛 … … … 2‬‬
‫‪𝑆𝑛 = 200‬‬ ‫‪3𝑛 −1‬‬ ‫‪3𝑛 −1‬‬
‫?= 𝑛‬ ‫∙ ‪200 = 5‬‬ ‫∙‪=5‬‬ ‫رابطه ‪ 2‬را از رابطه ‪ 1‬تفریق می نماییم‪:‬‬
‫‪3−1‬‬ ‫‪2‬‬
‫⬚‬
‫‪200∙2‬‬ ‫) 𝑛 𝑞 ‪𝑆𝑛 − 𝑆𝑛 ∙ 𝑞 = 𝑎1 − 𝑎1 ∙ 𝑞 𝑛 = 𝑎1 (1 −‬‬
‫‪= 3𝑛 − 1 ⟹ 3𝑛 = 80 + 1‬‬
‫‪5‬‬
‫) 𝑛 𝑞 ‪𝑆𝑛 (1 − 𝑞) = 𝑎1 (1 −‬‬
‫𝑛‬ ‫‪4‬‬
‫‪3 =3 ⟹𝑛=4‬‬
‫𝑛𝑞‪1−‬‬ ‫‪𝑞𝑛 −1‬‬
‫‪⟹ 𝑆𝑛 = 𝑎1‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪|𝑞| < 1‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪⟹ 𝑆𝑛 = 𝑎1‬‬ ‫|𝑞| ‪,‬‬ ‫‪≥1‬‬
‫𝑞‪1−‬‬ ‫‪𝑞−1‬‬
‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪10‬‬
‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫‪www.kankorafghanistan.com‬‬ ‫فورمول ها و روابط ترادف و لوگاریتم‬
‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫مثال ‪ :2‬حاصل جمع سلسله هندسی ⋯ ‪ 1 + 2 + 4 + 8 +‬را دریابید‪:‬‬ ‫سلسله های هندسی الیتناهی‪:‬‬

‫‪1‬‬ ‫اگر در یک سلسله هندسی ‪ |𝑞| ≥ 1‬و تعداد حدود آن معلوم نباشد‪ ،‬درین صورت حد اخیر‬
‫حل‪ :‬چون ‪ 𝑞 = |2| < 1‬درینصورت سلسله متقارب است‪ ،‬پس‪:‬‬
‫سلسله مذکور به بینهایت خواهد رسید‪ ،‬که این نوع سلسله را بنام سلسله متباعد یا‬
‫‪𝑎1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫𝑠𝑒𝑖𝑟𝑒𝑠 𝑡𝑛𝑒𝑔𝑟𝑒𝑣𝑖𝐷 می نامند‪.‬‬
‫= ∞𝑆‬ ‫= ∞𝑆 ⟹‬ ‫‪1‬‬ ‫=‬ ‫‪1‬‬ ‫‪=2‬‬
‫𝑞‪1−‬‬ ‫‪1−‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫و اگر ‪ |𝑞| < 1‬باشد‪ ،‬درینصورت سلسله مذکور را به نام سلسله متقارب یا‬
‫𝑠𝑒𝑖𝑟𝑒𝑠 𝑡𝑛𝑒𝑔𝑟𝑒𝑣𝑛𝑜𝑐 یاد میکند‪.‬‬

‫مثال ‪ :3‬کسر اعشاری متوالی ̅‪ 0. 1‬را با استفاده از سلسله هندسی به کسر عام تبدیل نمایید‪:‬‬

‫حل‪:‬‬ ‫دریافت فورمول حاصل جمع سلسله متباعد و متقارب‪:‬‬

‫⋯ ‪0. 1̅ = 0.1111 = 0.1 + 0.01 + 0.001 + 0.0001 +‬‬ ‫‪ .1‬اگر سلسله هندسی متباعد یعنی ‪ |𝑞| ≥ 1‬و تعداد حدود آن بینهایت باشد‪ ،‬یعنی → 𝑛‬
‫∞ کند‪ ،‬پس‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫⋯‬
‫‪10‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪𝑞𝑛 −1‬‬ ‫‪𝑞∞ −1‬‬ ‫‪∞−1‬‬
‫‪𝑆𝑛 = 𝑎1‬‬ ‫‪= 𝑎1‬‬ ‫‪= 𝑎1‬‬ ‫∞=‬
‫‪𝑞−1‬‬ ‫‪𝑞−1‬‬ ‫‪𝑞−1‬‬
‫‪1‬‬
‫= 𝑞 پس سلسله متقارب بوده درینصورت‪:‬‬ ‫|‪|10‬‬ ‫چون در سلسله فوق ‪< 1‬‬
‫‪ .2‬در یک سلسله هندسی متقارب‪ ،‬به هر اندازه که قیمت 𝑛 بزرگ گردد 𝑛 𝑞 کوچک‬
‫𝑎‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫می گردد‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫𝑞‪𝑆∞ = 1−‬‬ ‫=‬ ‫‪10‬‬
‫‪1‬‬ ‫=‬ ‫‪10‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪=9‬‬
‫‪1−‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫اگر ∞ → 𝑛 پس درینصورت ‪ 𝑞 𝑛 → 0‬می نماید‪ .‬پس درینصورت رابطه = 𝑛𝑆‬
‫‪𝑞𝑛 −1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪ 𝑎1‬شکل ذیل را بخود می گیرد‪:‬‬
‫‪⟹ 0. 1̅ = 9‬‬ ‫‪𝑞−1‬‬

‫𝑛𝑞‪1−‬‬ ‫∞𝑞‪1−‬‬ ‫‪1−0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫𝑎‬

‫‪𝑆𝑛 = 𝑎1‬‬ ‫𝑞‪1−‬‬
‫⟹‪,‬‬ ‫‪𝑆∞ = 𝑎1‬‬ ‫𝑞‪1−‬‬
‫𝑞‪= 𝑎1 1−𝑞 = 1−‬‬
‫ختم بخش فورمول ها و روابط ترادف ها‬

‫مثال ‪ :1‬حاصل جمع سلسله هندسی ⋯ ‪ 1 + 2 + 4 + 8 +‬را دریابید‪:‬‬

‫حل‪ :‬چون ‪ |𝑞| = 2 > 1‬پس درینصورت سلسله متباعد است‪ ،‬که حاصل جمع آن ⟹‬
‫∞ = ∞𝑆 می گردد‪.‬‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪11‬‬
‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫‪www.kankorafghanistan.com‬‬ ‫فورمول ها و روابط ترادف و لوگاریتم‬
‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬
‫مثال‪. log 2𝑥 1 = 0 ، log 5 1 = 0 :‬‬ ‫بخش فورمول ها و روابط لوگاریتم‬

‫لوگاریتم‪ :‬لوگاریتم عبارت از طرز ارائه نوع دیگر از طاقت می باشد و یا به عباره دیگر‬
‫محاسبه توان مجهول را به نام لوگاریتم یاد میکنند‪𝑦 = 𝑎 𝑥 ⟺ log 𝑎 𝑦 = 𝑥 .‬‬
‫‪ .3‬لوگاریتم حاصل ضرب دو یا چندین عدد مساوی به حاصل جمع لوگاریتم های شان‬
‫𝑦 𝑎 ‪𝟑. log 𝑎 (𝑥 ∙ 𝑦) = log 𝑎 𝑥 + log‬‬ ‫است‪.‬‬ ‫که در رابطه فوق 𝑎 را بنام قاعده و 𝑦 را بنام لوگاریتم عدد یاد می کنند‪ ،‬لوگاریتم یک عدد‬
‫داده شده عبارت از توانیست که اگر قاعده به آن توان بلند برده شود‪ ،‬عدد داده شده را افاده‬
‫مثال ‪، log 5 5𝑥 = log 5 5 + log 5 𝑥 = 1 + log 5 𝑥 :1‬‬ ‫میکند‪.‬‬

‫لوگاریتم معمولی و لوگاریتم طبیعی‪:‬‬

‫‪log 2 8 = log 2 (2 ∙ 2 ∙ 2) = log 2 2 + log 2 2 + log 2 2‬‬ ‫مثال ‪:2‬‬ ‫‪ .1‬لوگاریتم معمولی (عام)‪ :‬لوگاریتمی که قاعده آن عدد ‪ 11‬باشد بنام لوگاریتم معمولی‬
‫و یا 𝑠𝑔𝑔𝑖𝑟𝑏 یاد میشود‪ 𝑏𝑟𝑖𝑔𝑔𝑠 ،‬نام شخص است که این سیستم را وضع کرده‬
‫‪=1+1+1=3‬‬ ‫است‪𝑓(𝑥) = log10 𝑥 = log 𝑥 .‬‬

‫𝑏𝑎‬ ‫𝑥‪100‬‬ ‫𝑏𝑎‬ ‫𝑥‪100‬‬ ‫‪ .2‬لوگاریتم طبیعی‪ :‬لوگاریتمی که قاعده آن عدد 𝑒 باشد‪ ،‬بنام لوگاریتم طبیعی یاد می‬
‫( ‪log 5 ( ) + log 5‬‬ ‫)‬ ‫( ) ( ‪= log 5‬‬ ‫)‬ ‫‪= log 5 25‬‬ ‫مثال ‪:3‬‬
‫𝑥‪4‬‬ ‫𝑏𝑎‬ ‫𝑥‪4‬‬ ‫𝑏𝑎‬ ‫شود‪ ،‬طوریکه 𝑒 یک عدد غیر ناطق بوده و قیمت تقریبی آن = 𝑒‬
‫‪𝑓(𝑥) = log 𝑒 𝑥 = ln 𝑥 2.718281828‬‬
‫‪= log 5 5 ∙ 5 = log 5 5 + log 5 5 = 1 + 1 = 2‬‬

‫خواص لوگاریتم‪:‬‬
‫‪ .4‬لوگاریتم حاصل تقسیم دو عدد مساوی به حاصل تفریق لوگاریتم صورت و مخرج‬
‫𝑥‬
‫𝑦 𝑎 ‪𝟒. log 𝑎 (𝑦) = log 𝑎 𝑥 − log‬‬ ‫است‪.‬‬

‫‪ .1‬لوگاریتم هر عدد در ساحه تعریف لوگاریتم به قاعده خود عدد مساوی به یک‬
‫‪𝑙𝑜𝑔 20 + 2 𝑙𝑜𝑔 2 − 3 𝑙𝑜𝑔 2 = 𝑙𝑜𝑔 20 − 𝑙𝑜𝑔 2‬‬ ‫مثال ‪:1‬‬ ‫‪𝟏. log 𝑎 𝑎 = 1 , 𝑎 ≠ 1‬‬ ‫است‪:‬‬

‫‪20‬‬ ‫‪. log √2 √2 = 1 ، log 2 2 = 1‬‬ ‫مثال‪:‬‬

‫𝑔𝑜𝑙 =‬ ‫‪= 𝑙𝑜𝑔 10 = 1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪𝟐. log 𝑎 1 = 0‬‬ ‫‪ .2‬لوگاریتم عدد ‪ 1‬به هر قاعده مساوی به صفر است‪.‬‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪12‬‬
‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫‪www.kankorafghanistan.com‬‬ ‫فورمول ها و روابط ترادف و لوگاریتم‬
‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬
‫‪ .7‬حاصل تقسیم لوگاریتم دو عدد به عین قاعده مساوی است‬ ‫𝑧 ‪𝑥2‬‬ ‫𝑧 ‪20𝑥2‬‬
‫‪log(20𝑥2 𝑧) − log‬‬ ‫‪= log‬‬ ‫𝑧 ‪𝑥2‬‬
‫‪= log 100‬‬ ‫مثال ‪:2‬‬
‫= 𝑚 𝑏 ‪𝟕. log‬‬ ‫به‪:‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪5‬‬
‫𝑚 𝑎‪log‬‬
‫𝑏 𝑎‪log‬‬
‫‪= log 10 ∙ 10 = log 10 + log 10 = 1 + 1 = 2‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪log4 100‬‬

‫∙ ‪log 4 100 ∙ log10 4 = log 4 100‬‬ ‫=‬ ‫مثال ‪:1‬‬
‫‪log4 10‬‬ ‫‪log4 10‬‬ ‫) ‪log 3 (12𝑥 2 ) − log 3 (8𝑥 3 𝑦 2 ) + log 3 (2𝑥𝑦 2‬‬ ‫مثال ‪:3‬‬
‫‪= log10 100 = log10 102 = 2 ∙ log10 10 = 2‬‬ ‫‪12𝑥 2 ∙2𝑥𝑦 2‬‬ ‫‪12𝑥 2 ∙2𝑥𝑦 2‬‬
‫‪= log 3‬‬ ‫‪8𝑥 3 𝑦 2‬‬
‫‪= log 3‬‬ ‫‪8𝑥 3 𝑦 2‬‬
‫‪= log 3 3 = 1‬‬

‫‪1‬‬
‫∙ ‪10(log 3 10)(log10 9) = 10‬‬ ‫‪∙ log10 9‬‬ ‫مثال ‪:2‬‬
‫‪log10 3‬‬
‫‪ .5‬لوگاریتم یک عدد توان دار مساوی است به توان ضرب در لوگاریتم همان‬
‫‪log10 9‬‬ ‫𝑥 𝑎 ‪𝟓. log 𝑎 𝑥 𝑛 = 𝑛 log‬‬ ‫عدد‪.‬‬
‫∙ ‪= 10‬‬ ‫‪= 10 ∙ log 3 9 = 10 ∙ log 3 32 = 20‬‬
‫‪log10 3‬‬

‫‪1‬‬
‫𝑛𝑙‬ ‫‪= 𝑙𝑛 𝑒 −5 = 5 ∙ 𝑙𝑛 𝑒 = −5 ∙ 1 = −5‬‬ ‫مثال ‪:1‬‬
‫‪𝑒5‬‬

‫‪ .8‬لوگاریتم یک عدد که قاعده آن دارای توان است مساوی است‬

‫‪1‬‬
‫‪𝟖. log‬‬ ‫𝑛𝑎‬ ‫=𝑥‬ ‫𝑎 ‪log‬‬
‫𝑥‬ ‫به‪:‬‬
‫𝑛‬
‫‪log 0.0001 = log 10−4 = −4 ∙ log 10 = −4 ∙ 1 = −4‬‬ ‫مثال ‪:2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪𝑙𝑜𝑔16 4 = 𝑙𝑜𝑔 4 = ∙ 𝑙𝑜𝑔4 4 = ∙ 1‬‬
‫‪42‬‬ ‫مثال ‪:1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪2𝑧 2‬‬ ‫𝑥‪25‬‬ ‫‪20𝑥𝑦 2‬‬ ‫‪2𝑧 2 25𝑥 20𝑥𝑦 2‬‬

‫( ‪log ( 𝑥 2 ) + log ( 𝑦2 ) + log‬‬ ‫‪𝑧2‬‬
‫)‬ ‫‪= log‬‬ ‫‪𝑥2‬‬
‫‪∙ 𝑦2 ∙ 𝑧2‬‬ ‫مثال ‪:3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪log1024 2 = log 210 2‬‬ ‫‪10‬‬
‫= ‪∙ log 2 2‬‬ ‫‪10‬‬
‫=‪∙1‬‬ ‫‪10‬‬
‫مثال ‪:2‬‬
‫‪= log 1000 = log 103 = 3 log 10 = 3‬‬

‫‪ .9‬لوگاریتمی که عدد و قاعده آن دارای نما است مساوی است به‪:‬‬ ‫‪1‬‬
‫𝑛‬
‫𝑥 𝑎 ‪𝟗. log 𝑎𝑚 𝑥 𝑛 = log‬‬ ‫‪𝟔. log 𝑎 𝑀 = log‬‬ ‫‪ .6‬معکوس لوگاریتم یک عدد مساوی است به‪:‬‬
‫𝑚‬ ‫𝑎𝑀‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪13‬‬
‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫‪www.kankorafghanistan.com‬‬ ‫فورمول ها و روابط ترادف و لوگاریتم‬
‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬
‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫مثال ‪ :1‬قیمت 𝑥 را در معادله = ])𝑥 ‪ 𝑙𝑜𝑔1 [𝑙𝑜𝑔9 (𝑙𝑜𝑔3‬دریابید‪:‬‬ ‫= ‪log 25 125 = log 52 53 = ∙ log 5 5 = ∙ 1‬‬ ‫مثال ‪:1‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬
‫‪13‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪log 49 343 = log 72 73 = log 72 7−3‬‬ ‫مثال ‪:2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪98‬‬ ‫‪92‬‬
‫‪𝑙𝑜𝑔1 [𝑙𝑜𝑔9 (𝑙𝑜𝑔3 𝑥)] = 3 ⟹ 𝑥 = 3‬‬ ‫‪=3‬‬ ‫‪= 33 = 27‬‬
‫‪8‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪= − ∙ log 7 7 = − ∙ 1 = −‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫رابطه بین لوگاریتم معمولی و طبیعی‪:‬‬
‫𝑥 ‪log10‬‬ ‫‪1‬‬
‫= 𝑥 ‪ ln‬و = 𝑒 ‪log10‬‬ ‫=‬ ‫چون می دانیم که 𝑥 ‪∙ log10‬‬ ‫𝑀 = 𝑀 𝑎‪𝟏𝟎. 𝑎log‬‬
‫𝑒 ‪log10‬‬ ‫𝑒 ‪log10‬‬
‫‪ log10 2.718 … = 0.4343‬پس درینصورت داریم که‪:‬‬ ‫‪2‬‬
‫مثال ‪9log3 2 = (32 )log3 2 = (3)2∙log3 2 = (3)log3 2 = 22 = 4 :1‬‬
‫‪1‬‬
‫= 𝑥 ‪ln‬‬ ‫∙‬ ‫𝑥 ‪log10 𝑥 = 2.3026 ∙ log10 𝑥 ⟹ ln 𝑥 = 2.3026 ∙ log10‬‬
‫‪0.4343‬‬

‫هم چنان لوگاریتم برای صفر و اعداد منفی تعریف نگردیده است‪ ،‬یعنی‪:‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪log2 √2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬
‫‪log2 √2‬‬
‫‪= (2)2∙log2 2‬‬
‫‪2‬‬
‫تعریف نگردیده است → )𝑎‪log 𝑎 0 , log 𝑎 (−‬‬ ‫)‪(√2‬‬ ‫) ‪= (22‬‬ ‫مثال ‪:2‬‬

‫مثال‪ :‬قیمت ‪ ln 100‬را دریابید‪:‬‬ ‫‪1 2‬‬

‫‪1‬‬

‫) ‪log2 (22‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪4‬‬
‫)‪= (2‬‬ ‫‪= 24 = √2‬‬
‫‪ln 100 = 2.3026 ∙ log10 𝑥 = 2.3026 ∙ log10 100‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫𝑎 𝑛 ‪𝟏𝟏. log 𝑏 𝑎 ∙ log 𝑐 𝑏 ∙ log 𝑒 𝑑 ∙ … ∙ log 𝑛 𝑚 = log‬‬
‫‪= 2.3026 ∙ 2 = 4.6052‬‬
‫‪log 5 4 ∙ log 4 125 ∙ log 7 16 ∙ log 2 7‬‬ ‫مثال ‪:1‬‬
‫کرکترستیک و مانتیس‪:‬‬
‫‪= log 5 125 ∙ log 2 16 = 3 ∙ 4 = 12‬‬
‫چون هر عدد حقیقی مثبت 𝑥 را می توانیم به شکل 𝑛‪ 𝑥 = 𝑠 ∙ 10‬نوشت‪.‬‬
‫‪log 𝑥 𝑎 ∙ log 𝑎 10 = log 𝑥 10‬‬ ‫مثال ‪:2‬‬
‫= ) 𝑛‪log 𝑥 = log(𝑠 ∙ 10‬‬ ‫پس درینصورت‪:‬‬
‫𝑛‬
‫𝑠 ‪log 10 + log 𝑠 = 𝑛 + log‬‬ ‫𝑛𝑐‬
‫𝑏𝑎 = 𝑥 ⟹ 𝑛 = ])𝑥 𝑎 ‪𝟏𝟐. log 𝑐 [log 𝑏 (log‬‬
‫که در رابطه باال 𝑠 ‪ log‬را در صورتیکه ‪ 1 ≤ 𝑠 < 10‬باشد‪ ،‬مانتیس یا قسمت اعشاری‬
‫𝑥 ‪ log‬یاد می کنند و 𝑛 یک عدد تام است که به نام مشخصه یا کرکترستیک 𝑥 ‪ log‬یاد میشود‪.‬‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪14‬‬
‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫‪www.kankorafghanistan.com‬‬ ‫فورمول ها و روابط ترادف و لوگاریتم‬
‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬
‫معادالت لوگاریتمی‪:‬‬ ‫هم چنان مانتیس لوگاریتم یک عدد همیشه مثبت و یک عدد اعشاری است ولی مشخصه‬
‫افاده های لوگاریتمی که در آن مجهول موجود باشد به نام معادالت لوگاریتمی یاد می گردد و‬ ‫لوگاریتم یک عدد تام است‪.‬‬
‫برای دریافت مجهول از یک معادله لوگاریتمی اوال معادله داده شده را نظر به قوانین و‬
‫قضایای لوگاریتم ساده ساخته سپس مطابق قوانین الجبری می توان قیمت مجهول را محاسبه‬ ‫کرکترستیک یک لوگاریتم را می توانیم از روی خود لوگاریتم بدست آورد و مانتیس یک‬
‫کرد‪.‬‬ ‫لوگارتم را از روی جدول بدست می آوریم‪.‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫مثال ‪ :1‬قیمت 𝑥 را در معادله لوگاریتمی ‪ log 3 𝑥 = 3 log 3 8 + 2 log 3 16‬دریابید‪:‬‬ ‫یاد داشت‪ :‬اگر قسمت صحیح یک عدد بزرگ از صفر باشد‪ ،‬درینصورت کرکترستیک آن‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫عدد مساوی است به تعداد ارقام قسمت صحیح منفی یک‪.‬‬
‫حل‪log 3 𝑥 = log 3 8 + log 3 16 = ⟹ log 3 𝑥 = log 3 8 ⟹ 𝑥 = 3 :‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪log 3 2 + log 3 4 = log 3 2 ∙ 4 = log 3 8‬‬ ‫و اگر قسمت صحیح یک عدد صفر باشد‪ ،‬درینصورت کرکترستیک آن یک عدد منفی بوده که‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫مثال ‪ :2‬قیمت 𝑥 را در معادله لوگاریتمی ‪ 𝑙𝑜𝑔 𝑥 + 𝑙𝑜𝑔𝑥 = 15‬دریابید‪:‬‬ ‫مساوی است به یکی بیشتر از تعداد صفر های طرف راست عالمه اعشاری‪.‬‬
‫‪𝑙𝑜𝑔 𝑥 2 + 𝑙𝑜𝑔𝑥 3 = 15 ⟹ 𝑙𝑜𝑔(𝑥 2 ∙ 𝑥 3 ) = 15‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫مثال ‪ :1‬کرکترستیک ‪ log 0.003‬را دریابید‪:‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪= 𝑙𝑜𝑔𝑥 = 15 ⟹ 10‬‬ ‫‪= 𝑥 ⟹ 𝑥 = 10‬‬
‫‪log 0.003 = log(3 ∙ 10−3 ) = log 10−3 + log 3 = −3 + log 3‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫ختم بخش فورمول ها و روابط لوگاریتم‬
‫که ‪ −3‬عبارت از کرکترستیک و ‪ log 3‬عبارت از مانتیس آن می باشد‪ .‬و یا‬
‫‪Web: www.kankorafghanistan.com‬‬ ‫‪ = -)2+1( = -1‬کرکترستیک‬
‫‪Email: hanifullah.hakimi1@gmail.com‬‬
‫مثال ‪ :2‬کرکترستیک ‪ log 232.345‬را دریابید‪:‬‬
‫‪FB: www.facebook.com/g.kankorafg‬‬
‫حل‪ = 3 − 1 = 2 :‬کرکترستیک‬
‫فیسبوک‪ :‬گنجینه کانکور افغانستان‬
‫‪Mob: 0787973727‬‬

‫هب امید موفقیت ره هچ رتشیب شما!‬

‫انتی لوگاریتم )𝒎𝒉𝒕𝒊𝒓𝒂𝒈𝒐𝑳 𝒊𝒕𝒏𝑨(‪ :‬هر گاه 𝑥 = 𝑦 𝑎 ‪ log‬باشد‪ ،‬پس 𝑦 را بنام انتی‬
‫لوگاریتم 𝑥 یاد می کنند‪ .‬یعنی‪. 𝑦 = 𝑎𝑛𝑡𝑖𝑙𝑜𝑔𝑥 :‬‬

‫حنیف اهلل حکیمی‬

‫مثال‪ :‬اگر ‪ log 2 = 0.3010‬پس درینصورت انتی لوگاریتم ‪ 111111‬مساوی به ‪ 2‬است‪.‬‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪15‬‬