İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER.........................................................................................................................2

ÖZET.........................................................................................................................................3

1. GİRİŞ..................................................................................................................................4

2. ARAŞTIRMANIN AMACI..............................................................................................5

3. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ.........................................................................................6

4. VERİ TOPLAMA ARACI................................................................................................6

5. ARAŞTIRMANIN KATILIMCILARI............................................................................8

6. BULGULAR.......................................................................................................................9

7. SONUÇ VE ÖNERİLER................................................................................................11

8. KAYNAKÇA....................................................................................................................11

1
 ÖZET

Bu çalışmamızda ÇiçekSepeti’nin web sitesinin kullanılabilirlik sorunları üzerinde durulmuştur.

Kullanılabilirlik testi öncesinde, kullanılabilirlik çalışması yapılacak arayüz belirlendikten sonra, bu
çalışma sırasında kullanılacak araçlar, hedef kullanıcı grubu ve hedef kullanıcıların yapacakları görev
belirlenmiştir. Bu görev, demografik açıdan birbirinden farklı, bilgisayar kullanımları 3-12 yıl arasında
değişen 6 adet denek (kullanıcı) üzerinde, aynı koşullar altında test edilmiştir.

Görev, 1 cümle ile yazılı olarak kullanıcılara verildi. Her kullanıcı için görevi başarıp
başaramadığı, yaptığı hata sayısı, süre bilgileri tutuldu. Bu esnada kullanıcıdan sesli düşünmesi istendi
ve çeşitli notlar alındı, isteğe göre ses/video kayıt alındı. Böylece kullanıcıların arayüzle ilgili
nerelerde sorun yaşadığını ve arayüz hakkında ne düşündüğünü net bir şekilde öğrenmiş olduk. Test
bitiminde kullanıcıların arayüz hakkındaki memnuniyetini öğrenmek için her birine memnuniyet
anketi (SKÖ) doldurttuk.

Bununla beraber uyguladığımız kullanılabilirlik yöntemlerine ek olarak bu testleri yaparken göz

izleme cihazları da kullanılabilmektedir. Böylece hem arayüz tasarımı hem de sayfayı kullanırken
kullanıcının yönelimleri hakkında somut istatistiksel veri elde edilmektedir. Göz izleme cihazı ile
kullanıcının nereye, ne kadar süre ve kaç kere baktığına, anlık ve geçmiş dikkatinin nerede
yoğunlaştığına, niyetine, zihinsel durumuna ilişkin bilgi sağlanmaktadır. Test sonrasında, bütün veriler
toplanarak analiz programları ile değerlendirilmektedir.

Araştırmanın sonucuna bakıldığında, deneklerin sıklıkla dile getirdiği başlıca sorunlar şunlardır:
Aranan ürünün tahmin edilen kategoride bulunmaması, Ürünün olacağı beklenen kategoride
kullanıcının karşısına farklı sonuçlar gelmesi, Ana sayfada filtreleme özelliklerinin bulunmaması,
Spesifik olarak sayfalar arasında bir ürün ararken farklı ürünlerin de gösterilmesi, Sitede kullanılan
kategori resimlerinin büyüklüğü, Dikkat dağıtan indirim öğeleri vb. Bu gibi durumlar, kullanıcıların
aradığı ürünü net bir şekilde bulamamasına veya zorlanmasına; zaman kaybı yaşamaları ve bundan
dolayı sıkılıp, siteden çıkmalarına sebebiyet vermektedir. Aşağıda belirttiğimiz çözüm önerileri
gerçekleştiği takdirde, demografik özellikleri farklı olan tüm kullanıcılar için erişilebilirliği ve
kullanılabilirliği daha kolay bir site haline gelecektir.

Bu problemlere şu çözüm önerileri getirilebilir:

-Kategorilerin gözden geçirilerek yeniden düzenlenmesi.

-Siteye yeni eklenecek bir ürünün ilk akla gelebilecek kategorilere yerleştirilmesi.

-Sitede kullanılacak resimlerin özenle seçilip yeniden boyutlandırılması.

-Kategoriler içerisinde 580x416 px şeklinde farklı boyutta resimler kullanmak yerine, diğer resimler
gibi 280x197 px boyutlarını tercih ederek daha düzenli bir görünüm sağlanması.

-Her kategori içerisinde ayrı arama çubuğu kullanılması.

2
 1. GİRİŞ

İnsan Bilgisayar Etkileşimi (İBE), etkileşimli teknolojilerin tasarımı, geliştirilmesi,

değerlendirilmesi ve uygulanması ile ilgilenen disiplinlerarası bir çalışmadır. İnsan Bilgisayar Etkileşimi
çalışma alanı, insan ve bilgisayar arasındaki etkileşimi konu edinmesinden dolayı insan davranışı,
psikoloji, bilişsel bilimler, bilgisayar teknolojileri ve yazılım mühendisliği alanlarının yanında
ergonomi, grafik ve endüstriyel tasarım, sosyoloji, antropoloji ve eğitim bilimleri gibi farklı
disiplinlerle yakından ilişkilidir (Preece, 1994; Shneiderman, 1998). İBE alanındaki pratik ve teorik
çalışmalar, bilgi ve iletişim teknolojilerinin insana ve insanın ihtiyaçlarına yönelik olarak üretilmesini
hedefler.

İBE’nin pratik boyutuna yöneldiğimizde karşımıza “Kullanılabilirlik” ya da “Kullanıcı Deneyimi”

kavramı çıkmaktadır. Bu alanda yapılan teorik ya da akademik çabaların temel hedefi, daha kolay
kullanılabilir bilişim sistemlerine ulaşabilmektir. Kullanılabilirlik, bir ürünün belirli kullanıcılar
tarafından belirli amaçlarla etkili, verimli ve belirli bir kullanım çerçevesinde memnuniyetle
kullanabilme derecesi olarak tanımlanmaktadır.

Bir ürünün etkili olarak kullanılması, kullanıcıların belirli amaçlardaki doğruluk ve bütünlüğe
ulaşması; verimli olarak kullanılması ise ulaşılan amaçların doğruluk ve bütünlüğü için harcanan
kaynakların ölçülmesi ile değerlendirilir. Bu standarda göre kullanılabilirlik çalışmalarının temel
bileşenleri olan memnuniyet, kullanıcı, görev, amaç ve kullanılabilirlik testi tanımları aşağıdaki gibi
yapılmaktadır.

Memnuniyet: Kullanım zorluklarından uzak olma ve ürün kullanımındaki pozitif tutumlar.

Kullanıcı: Arayüzle etkileşen kişi.

Görev: Amaca ulaşmak için gerekli faaliyetler.

Amaç/Amaçlanan Çıktı: Kullanıcının başarmasını istediği faaliyet.

3
Kullanılabilirlik Testi Nedir?

Kullanılabilirlik Testi, kullanılabilirliğinin değerlendirilmesi istenen arayüzün belirlenen hedef

kitlede belirlenen görevlerin yaptırılması ve bu süreçte kullanıcıdan verimlilik, etkililik ve memnuniyet
değerlerinin alınmasıdır.

Hedef kitle yani kullanıcılar belirlendikten sonra, testi yapılacak arayüzde en çok kullanılan
ve/veya az kullanılmasına rağmen erişilmesi önemli olan bilgilere ulaşma görevlerini
gerçekleştirmeleri istenerek arayüzün kullanılması sağlanır.

Kullanılabilirlik Kullanılabilirlik Test

Test Türleri Yaklaşımları

Süreç İçi Tasarım

Rehberleri

Süreç Sonu Uzman

Yaklaşımı
(Sezgiseller)

Deneysel
Yaklaşım
(Kullanıcı
Testleri)

Model Temelli
Yaklaşım

2. ARAŞTIRMANIN AMACI

Çiçeksepeti.com başta çıkış amacı olarak çiçek ve yenilebilir çiçek üzerine hizmet verirken şu an
birçok farklı kategoriler altında yüz binlerce ürünü müşterilerine sunan bir e-ticaret sitesi haline
gelmiştir.

Biz bu araştırmada, ÇiçekSepeti’nin web sayfasını inceleyerek deneklere verdiğimiz görevler

doğrultusunda sitenin kullanılabilirliğini ölçmeye, kullanıcılar açısından ne kadar erişilebilir olduğunu
ve sitenin verilen görevlere uygun olup olmadığını anlamaya çalıştık. Bu amaçla verdiğimiz görevi,
deneklerin ne kadar sürede, hangi başarı oranında yaptıklarını değerlendirdik ve olası çözüm önerileri
getirdik.

4
 3. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ

Bu araştırmada, kullanılabilirlik test yaklaşımlarından “Deneysel Yaklaşım” (Kullanıcı Testleri)

baz alınmış ve kullanılmıştır.

Deneysel yaklaşım, gerçek kullanıcıları, gerçek bir arayüzü kullanırken, gerçek görevler ile,
tercihen gerçek uygulama ortamında test etmeyi ve toplanan verileri analiz ederek tasarımı
kullanılabilirlik açısından değerlendirmeyi amaçlar. Gerçek kullanıcılarla yapılan kullanılabilirlik testleri
için farklı yöntemler kullanılabilir. Kullanıcıların uygulama sırasında nasıl bir yol izlediklerini sesli
düşünme yolu ile kullanılabilirlik uzmanlarına aktarması istenebildiği gibi, göz-izleme cihazları da
kullanılarak istenen veriler elde edilebilir. Deneysel yaklaşım temelli kullanılabilirlik testleri, tasarımın
kullanılabilirliği hakkında en gerçekçi verileri veren ve çok yaygın kullanılam bir yöntemdir.

4. VERİ TOPLAMA ARACI

Bu çalışmada önceden belirlenmiş olan bir görev katılımcılara yazılı halde verilmiş ve görevin
katılımcılar tarafından yapılması beklenmiştir. Bu esnada katılımcılardan sesli düşünmeleri ve her bir
adımı dile getirmeleri istenmiştir. Daha sonra ayrıntılı olarak incelemek adına kronometre tutulmuş
ve video kaydı alınmıştır. Bu sayede katılımcıların görevi ne kadar sürede ve doğrulukta yaptıklarının
anlaşılması hedeflenmiştir.

Görev tamamlandıktan sonra katılımcılardan, görevin zorluk derecesine göre puanlanması ve

göreve ilişkin yorumlarını/önerilerini yapması istenmiştir. Her bir kullanıcı için SKÖ (Sistem
Kullanılabilirlik Ölçeği) tablosu doldurulmuş ve sonuç puanı bulunmuştur.

GÖREV TANIMI: Çiceksepeti.com sitesinde, kategori ve sekmeler üzerinden ilerleyerek herhangi bir
elektro gitar siparişi veriniz.

İZLENMESİ GEREKEN YOL:

Hediye Müzik
Ana Sayfa Hobi Grubu
Kategorisi Enstrümanları

Gitar Mandolin Ürün Tipi

Sipariş Ver
Seçeneği Sekmesi

5
SKÖ (Sistem Kullanılabilirlik Ölçeği) Nedir?

SKÖ, basit, bireysel kullanılabilen, genel bir kullanılabilirlik değerlendirmesine izin veren, 10
maddeli, Likert Skalası (tutum ölçeği) tabanlı bir ölçektir. SKÖ, test edilen sistemin genel
kullanılabilirlik seviyesini tek bir sonuca indirgemeyi sağlar.

Neden SKÖ?

 Uzun ve yüksek maliyet gerektiren testlerin uygulanmasının mümkün olmaması,

 Ölçümün hızlı ve kolayca yapılabilmesi,
 Kullanılabilirlik verilerinin en kısa sürede toplanıp, analiz edilebilmesi,
 Kullanıcı performansının değişimleri arasında karşılaştırmalar yapabilecek kadar da güvenilir
olmasıdır.

SKÖ’nün Puanlandırılması

 Her maddenin puanları toplanır.

 Her maddenin katkı sağladığı puan 0 ile 4 arasında değişir.
 1,3,5,7,9. maddeler için puanlama “ölçek pozisyonu-1” ile yapılır.
 2,4,6,8,10. Maddeler için puanlama “5-ölçek pozisyonu” ile yapılır.
 Sistem kullanılabilirliğinin toplam değerini bulmak için puanların toplamı 2.5 ile çarpılır.
 SKÖ’nün toplam puanı 0 ile 100 arasında bulunur.

5. ARAŞTIRMANIN KATILIMCILARI
Katılımcılar, tecrübeli ya da tecrübesiz 6 kişiden oluşmaktadır.

Cinsiyet Yaş Eğitim Durumu Meslek

Erkek 45 Üniversite Doktor

Kadın 28 Üniversite Avukat

Erkek 24 Üniversite Banka Müfettişi
Kadın 42 Üniversite Öğrenci
Kadın 28 Üniversite Satış ve Pazarlama U.
Kadın 49 İlköğretim Ev Hanımı

6
 6. BULGULAR

Katılımcı 1:
Yaş: 45
Meslek: Doktor

Başlama zamanı: 16.43 Bitiş zamanı: 16:50

Sayfa Bağlantı İsmi Notlar

Elektronik Elektrikle çalışan bir gitar olduğunu düşündüğü için elektronik
kategorisine tıkladı
TV, Görüntü ve ses Ses sistemleri kısmı dolayısıyla burada olacağını düşündü
sistemleri
Ses, müzik cihazları & Katılımcı burada herhangi bir elektrikli müzik enstrümanı bulacağını
aksesuarları düşünerek buraya yöneldi ama herhangi bir şey bulamayınca ana
sayfaya döndü.
Ana sayfa Herhangi bir kategoride ve kategorinin alt başlıklarında hobi, müzik
aleti gibi bir seçenek göremediği için başka siteye yönelmek
istediğini söyledi. Deney sahibinden yardım istedi.

Yorumlar: Menülerden istediğim kategoriyi bulmakta çok zorlandım. Daha kullanışlı ve sade olabilirdi.
Kategoriler gereğinden fazla çeşitli ve karışık. Hobi kategorisini ancak yardımla buldum.

SİSTEM KULLANILABİLİR ÖLÇEĞİ (SKÖ)

1 2 3 4 5

1. Bu alışveriş sitesini sıklıkla kullanacağımı düşündüm. +

2. Siteyi gereksiz bir şekilde karışık buldum. +
3. Sitenin kolay kullanıldığını düşündüm. +
4. Bu siteyi kullanabilmek için teknik bir kişinin desteğine ihtiyacım +
olabileceğini düşünüyorum.
5. Sitedeki çeşitli fonksiyonları iyi entegre olmuş biçimde buldum. +
6. Sitede çok fazla tutarsızlık olduğunu düşündüm. +
7. Birçok insanın bu sistemi hızlı bir şekilde kullanabileceğini
düşünüyorum. +
8. Sitenin kullanımını çok hantal buldum. +
9. Siteyi kullanırken kendimden emindim. +
10. Siteye giriş yapmadan önce birçok şey öğrenmem gerekti. +

Puanlama: (1 + 1 + 0 + 2 + 1 + 1 + 0 + 1 + 2 + 2) * 2.5 = 27.5

7
Katılımcı 2:
Yaş: 15
Meslek: Doktor

Başlama zamanı: 16.43 Bitiş zamanı: 16:50

Sayfa Bağlantı İsmi Notlar

Elektronik Elektrikle çalışan bir gitar olduğunu düşündüğü için elektronik
kategorisine tıkladı
TV, Görüntü ve ses Ses sistemleri kısmı dolayısıyla burada olacağını düşündü
sistemleri
Ses, müzik cihazları & Katılımcı burada herhangi bir elektrikli müzik enstrümanı bulacağını
aksesuarları düşünerek buraya yöneldi ama herhangi bir şey bulamayınca ana
sayfaya döndü.
Ana sayfa Herhangi bir kategoride ve kategorinin alt başlıklarında hobi, müzik
aleti gibi bir seçenek göremediği için başka siteye yönelmek
istediğini söyledi. Deney sahibinden yardım istedi.

Yorumlar: Menülerden istediğim kategoriyi bulmakta çok zorlandım. Daha kullanışlı ve sade olabilirdi.
Kategoriler gereğinden fazla çeşitli ve karışık. Hobi kategorisini ancak yardımla buldum.

SİSTEM KULLANILABİLİR ÖLÇEĞİ (SKÖ)

1 2 3 4 5

1. Bu alışveriş sitesini sıklıkla kullanacağımı düşündüm. +

2. Siteyi gereksiz bir şekilde karışık buldum. +
3. Sitenin kolay kullanıldığını düşündüm. +
4. Bu siteyi kullanabilmek için teknik bir kişinin desteğine ihtiyacım +
olabileceğini düşünüyorum.
5. Sitedeki çeşitli fonksiyonları iyi entegre olmuş biçimde buldum. +
6. Sitede çok fazla tutarsızlık olduğunu düşündüm. +
7. Birçok insanın bu sistemi hızlı bir şekilde kullanabileceğini
düşünüyorum. +
8. Sitenin kullanımını çok hantal buldum. +
9. Siteyi kullanırken kendimden emindim. +
10. Siteye giriş yapmadan önce birçok şey öğrenmem gerekti. +

Puanlama: (1 + 1 + 0 + 2 + 1 + 1 + 0 + 1 + 2 + 2) * 2.5 = 27.5

8
Katılımcı 3:
Yaş: 28
Meslek: Avukat
Başlama zamanı: 20.15 Bitiş zamanı: 20.28

Sayfa Bağlantı İsmi Notlar

Hediye Kategorileri gözden geçirdi ve müzik kategorisini göremeyince
hediye kategorisine tıkladı. Katılımcı listelenen kategorilerden hiç
birinde elektrikli bir müzik aleti ile ilgili sonuç bulamayacağını
düşündü ve başka kategoriye yöneldi
Elektronik Aradığının elektrikli bir müzik aleti olduğunu düşünerek elektronik
kategorisine tıkladı. Burada da listelenenlerle aradığı ürün hakkında
ilişki kuramadı.
Hediye / hobi Katılımcı burada hediye kategorisi altında hobi seçeneğini görünce
bu sayfayı da inceledi ama aradığını yine bulamadı.
Ana sayfa Herhangi bir kategoride ve kategorinin alt başlıklarında müzik aleti
gibi bir seçenek göremediği için tekrardan bir ana sayfaya göz atmak
istedi söyledi.
Hediye /hobi /enstrüman Katılımcı tekrardan hediye hobi sayfasına bakarak bu sefer
filtrelemede enstrüman kategorisi olduğunu fark edip tıklayarak bu
sayfaya yöneldi.
Hediye /hobi Katılımcı bu filtrelemelerden sonra ürüne ulaştı.
/enstrüman/gitar
Sipariş ver Ürünü sepete ekledi.
Satın Al Bu sekmeden üye olmadan devam et seçeneğini seçti.
Sipariş ve fatura bilgileri Bilgileri girerek bu sayfayı doldurdu.
Ödeme Ödeme seçeneğini kredi kartı olarak seçti ve ödemeyi yaptı.
Hediye kartı Katılımcı bu sayfada güzel bir not yazarak siparişini tamamladı.

Yorumlar: Ürünün kategorisinde sıkıntı olduğunu düşünüyorum olması gereken kategoride ürün
listelenmiyor. Ayrıca daha az resim kullanarak yada küçük resimler sitenin gözü yorması
engellenebilir.

1 2 3 4 5

1. Bu alışveriş sitesini sıklıkla kullanacağımı düşündüm. +

2. Siteyi gereksiz bir şekilde karışık buldum. +
3. Sitenin kolay kullanıldığını düşündüm. +
4. Bu siteyi kullanabilmek için teknik bir kişinin desteğine ihtiyacım +
olabileceğini düşünüyorum.
5. Sitedeki çeşitli fonksiyonları iyi entegre olmuş biçimde buldum. +
6. Sitede çok fazla tutarsızlık olduğunu düşündüm. +
7. Birçok insanın bu sistemi hızlı bir şekilde kullanabileceğini +
düşünüyorum.
8. Sitenin kullanımını çok hantal buldum. +
9. Siteyi kullanırken kendimden emindim. +
10. Siteye giriş yapmadan önce birçok şey öğrenmem gerekti. +
Puanlama: (1+4+1+2+1+3+1+2+2+2) * 2.5=

9
Katılımcı 4:
Yaş: 24
Meslek: Banka müfettişi
Başlama zamanı: 09.38 Bitiş zamanı: 09:50

Sayfa Bağlantı İsmi Notlar

Elektronik Elektronik gitar aramasından dolayı sitede elektronik kategorisine
tıkladı ama müzik aleti listeleyebileceği bir alt başlık bulamadığını
söyledi ve çıktı.
Hediye Biraz düşünüp hediye kategorisi altında olabileceğini düşündü.
Hediye / hobi Katılımcı burada hediye kategorisi altında hobi seçeneğini görünce
bu sayfayı da inceledi ve burada filtreleme yapabileceğini düşündü.
Hediye /hobi /enstrüman Katılımcı hediye kategorisi altında hobi sayfasına bakarak bu sefer
filtrelemede enstrüman kategorisi olduğunu fark edip tıklayarak bu
sayfaya yöneldi.
Hediye /hobi Katılımcı bu filtrelemelerden sonra ürüne ulaştı.
/enstrüman/gitar
Sipariş ver Ürünü sepete ekledi.
Satın Al Bu sekmeden üye olarak devam et seçeneğini seçti ürünü takip
etmek istediğinde kendine kolaylık sağladığını düşündüğünü belirtti.
Üye ol Üye ol sayfasından bilgileri doldurdu.
E-posta doğrulama Bu sayfadan e -postasını doğruladıktan sonra
Sipariş ve fatura bilgileri Bilgileri girerek bu sayfayı doldurdu.
Ödeme Ödeme seçeneğini kredi kartı olarak seçti ve ödemeyi yaptı.
Hediye kartı Katılımcı bu sayfada güzel bir not yazarak siparişini tamamladı.

Yorumlar: Ürünün ilişkilendirebileceği bir çok kategori olmasına rağmen ürünü gerçekten bulmakta
zorlandım ,sitenin bir çok ürün içermesi bakımından bu konuya daha çok özen göstermesi gerektiğini
düşünüyorum ve ödeme sırasında telefonuma şifre göndermediler güvenlik konusunda açıkları var.

1 2 3 4 5

1. Bu alışveriş sitesini sıklıkla kullanacağımı düşündüm. +

2. Siteyi gereksiz bir şekilde karışık buldum. +
3. Sitenin kolay kullanıldığını düşündüm. +
4. Bu siteyi kullanabilmek için teknik bir kişinin desteğine ihtiyacım +
olabileceğini düşünüyorum.
5. Sitedeki çeşitli fonksiyonları iyi entegre olmuş biçimde buldum. +
6. Sitede çok fazla tutarsızlık olduğunu düşündüm. +
7. Birçok insanın bu sistemi hızlı bir şekilde kullanabileceğini +
düşünüyorum.
8. Sitenin kullanımını çok hantal buldum. +
9. Siteyi kullanırken kendimden emindim. +
10. Siteye giriş yapmadan önce birçok şey öğrenmem gerekti. +

Puanlama: (

10
 7. SONUÇ VE ÖNERİLER

11
 8. KAYNAKÇA

 Çağıltay, Kürşat (2018), İnsan-Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği

(Ankara:Seçkin Yayıncılık)
 https://hci.cc.metu.edu.tr/tr/kullanilabilirlik
 https://slideplayer.biz.tr/slide/10700413/
 https://sherpa.blog/sozluk/insan-bilgisayar-etkilesimi-nedir

12
13