- Bitinija

CICERONOVO I CEZAROVO DOBA

- 70. g. Pompej i Kras konzuli

- Ukinute Suline zakonske uredbe – vraćene narodnim tribunima i trib komicijama
njihove kompetencije, oslabljena moć senata, obnovljena cenzura, narodu se opet
dijeli žito
- Osim Pompeja i Krasa, ističu se Cezar i Ciceron

Ciceron
- 106-43
- Bogati vitez > konzul (i pisac)
- Katilinina urota – Katilina je bio osiromašeni patricij i senator, bivši Sulin pristaša,
natjecao se za konzula, nije uspio, pokušao silom, ništa, pobijedio Ciceron, Katilina ga
pokušao ubiti, propalo

JULIJE CEZAR

- 100-44
- Patricijski gens (Iulia)
- Vojskovođa i političar, vojnički tribun, kvestor, edil, pontifex maximus, pretor u
Rimu, propretor u Hispaniji
- Projekt Servilija Rula – poslužio 59. godine Juliju kao baza za njegov agrarni zakon

Prvi trijumvirat i Cezarov konzulat

- 60. – Cezar, Pompej i Kras – sklopili političku koaliciju – nagodba kojom će
osigurati Cezaru konzulat 59. (uspješno)
- Sva trojica populari, sljedbenici Grakha i Marija, prkose senatu i optimatima, laskaju
tribunskoj skupštini
- Cezarovi protivnici – Bibulus i Katon
- Osnovao rimsku provinciju Galiju (50.)
- Kad je otišao u Galiju u Rimu se zaoštrile političke borbe između optimata i populara
- Kras umire 53.
- Pompej prešao na stranu optimata – postao diktator – pukla ljubav između njega i
Cezara
- Cezar se odlučio obračunati s Pompejom na povratku iz Galije – kad je prelazio
rijeku Rubikon koja dijeli Italiju od Galije reka ''Alea iacta est''

CEZAROVA DIKTATURA
- Drugi građanski rat
- Kad je Cezar prešao Rubikon Pompej i ekipa pobjegli u Brundizij
- Rat počeo 49.
- Cezar postepeno osvaja Italiju, nakon 60 dana ulazi bez borbe u Rim
 - Optimati i Pompej su bili na čelu svih provincija osim Galije (mogli su onemogućiti
opskrbu Rima i tako zatočiti Cezara, pa Cezar odmah udara po njima u provincijama)
– jedna bitka se odvija na Jadranu (Krka) gdje Pompej poražava Cezarovu vojsku,
Cezar uspješno brani Salonu
- Kad se vratio u Rim proglašen diktatorom i izabran za konzula
- To sve gori se događa 49.
- 48. Cezarova vojska lovi Pompeja (bitka u Tesaliji, Pompeja satralo jer su mu pola
vojske bili orijentalci koje nije briga za rimsku republiku pa su utekli)
- Pompej bježi u Egipat, Cezar za njim – bitka u Aleksandriji (susreće Kleopatru)
- To se zbivalo do 47.
- Zatim ide u Malu Aziju, na brzinu pobjeđuje Mitridatovog sina Farnaka (saveznik
pompejevaca) – ''Veni, Vidi, Vici''
- Nakon toga se vraća u Rim – po drugi put proglašen diktatorom
- Krajem 47. odlazi u Afriku da potuče Pompejeve prvake Scipiona i Katona (mlađeg)
- 46. sve završilo u Africi, Cezar slavi 4 trijumfa, peti trijumf nakon toga u Hispaniji
gdje se obračunao s Pompejevim sinovima i pobijedio
- Proglašen po treći put diktatorom na 10 godina, nude mu kraljevsku krunu, on odbija
- Dobiva naslov imperator – nosioc vojne diktature
- Leges iuliae – zakonske uredbe – senat postaje diktatorov organ, broj se povećava na
900, povećan broj magistrata, centurijatske komicije dobile prednost
- On je vrhovni sudac i pontifex maximus, pokrenuo prve novine, gradi Forum
Iulium s basilicom Iuliom, podigao hram Venere Genetrix, reforma kalendara
- 15. ožujka 44. pr. Kr. ubijen – Kasije i Brut

DRUGI TRIJUMVIRAT

- Cezarove ubojice zaposjele Kapitolij – gradski pretori

- Cezar imovinu ostavlja nećaku Oktavijanu
- Marko Antonije, Cezarov kolega u konzulatu, dva dana nakon njegove smrti sazvao
senatore i proglasio ubojstvo nekažnjivim djelom – građani planuli i počeli tražiti
ubojice, Brut i Kasije se skrivaju
- Antonije vođa populara do dolaska Oktavijana

OKTAVIJAN
- Dolazi u Italiju, skuplja vojsku da bi osvetio ''oca''
- Borba između njega i Marka Antonija u vodstvu populara
- Imenovan propretorom i senatorom, Antonije otišao Oktavijan zauzima Rim i
postaje konzul
- Stjecajem prilika na istom se položaju našli Oktavijan, Lepid i Antonije
- 43. sklapaju drugi trijumvirat – udružili vojsku, ušli u Rim i uveli vojnu diktaturu
- Brut u Makedoniji, Kasije u Siriji – gospodari Orijenta
- 42. Cezar proglašen Divus Iulius, Oktavijan postaje Divi filius
 - Trijumviri se pripremaju na vojni pohod na Istok, Brut i Kasije na obranu i pohod na
Italiju
- U jesen 42. Brut i Kasije poraženi kod Filipa u Makedoniji
- Nakon toga Oktavijan vodi borbe na moru sa Sekstom Pompejem, i na balkanu s
Ilirima
- Antonije ratuje na istoku s Partima, ženi Kleopatru
- Oktavijan objavljuje rat Kleopatri
- Bitka kod Akcija 31. godine – između Oktavijana i Antonija – bitke nije ni bilo jer je
Kleopatra otišla natrag u Egipat i za njom Antonije. Antonijeva vojska dezertirala i
prišla Oktavijanu
- Oktavijan opet ide protiv Antonija, Antonije i Kleopatra kapituliraju i oboje čine
samuobojstvo – Egipat ulazi u sastav rimske države
- Oktavijan slavi 3 trijumfa – Ilirski, Akcijski, Klepatrin, i dokrajčio je građanske
ratove

OSNIVANJE RIMSKOG CARSTVA

PRINCIPAT
- Kad su Rimljani zavladali Italijom i mnogobrojnim zemljana izvan Italije
republikanska država pokazala se zastarjelom
- Oktavijan sastavlja novi senat od 1000 članova, izbacuje Antonijeve pristaše
- Princeps senatus – naziv prvog senatora (glavnog) – Oktavijan
- 13. siječnja 27. – datum osnivanja principata i rimskog carstva – Oktavijan se
odrekao svih državnih funkcija i stavio ih na raspolaganje senatu i rimskom
narodu
On ima imperium maius – vrhovno vojno zapovjedništvo u svim provincijama
U Rimu je bio princeps – poštovao republikanske institucije
U provincijama je bio monarh – kupio vojsku, kovao novac sa svojim likom i imenom
- Tri dana nakon osnutka carstva Oktavijan dobiva naziv Augustus (uzvišeni) –
naslov koji ga izdiže iznad svih magistrata – Imperator Caesar Augustus
- Bio konzul, cenzor, pontifex maximus, ali najbitnije kompetencije su mu bile
imperium i tribunicia potestas
- 2. BC – senat i narod mu dali naslov otac domovine – pater patriae

Augustovo carevanje
- Bilo kao vladavina vojna diktatura
- Osnovao novu vojsku – 25 legija (150 000 vojnika)
- Pretorijanske jedinice (na čelu praefectus praetorio) – careva garda (povlašteni)
- S monarhijom došla dinastija – tri puta se ženi, nema sinova, ima kćer Juliju, posvaja
dva sina Tiberija i Druza (od treće žene koja je bila iz klaudijevskog gensa)
- Agrippa – Augustov suradnik, vojskovođa
- Marcel – Augustov zet (Julijin muž)
- Dovršio izgradnju foruma i bazilike Julija Cezara
 - Izgradio posebno svoj forum s Marsovim hramom (Mars Ultor)
- Agrippa financira izgradnju Panteona i terma
- August gradi Aru Pacis (Žrtvenik Mira) – 13. BC na Marsovu polju
- Umro 19.8.14. (osmi mjesec u čast dobiva naziv August)

RIMSKO CARSTVO U AUGUSTOVO DOBA

Širenje rimske države

- Pokorio Kantabriju i Akvitaniju, Panoniju, Dalmaciju (odnosno cijeli Ilirik), Reciju,
zaustavio provale Dačana, potisnuo Germane…

ILIRIK
- 2. st. BC postaje provincija (167.)
- Julije Cezar bio prokonzul te provincije ali nije stigao obnašati tu dužnost zbog
Galije pa je dao Publiju Vatiniju vlast
- Ilirik postaje dio carstva 11. BC – panonski rat – Tiberije pokorio još nepokorena
ilirska plemena (Panonce)
- Provincija se oko 10. godine dijeli na Gornju i Donju (Dalmacija i Panonija)
- Delmatsko-panonski ustanak (Batonov ustanak) – 6.- 9. g. – Tiberije nosi pobjedu

ISTOČNI BALKAN
- Dardanci – pleme – sjeverna Makedonija, južna Srbija i Kosovo
- Mezi – sjeverno od Dardanaca, uzduž Dunava
- Rimljani pokorili oba plemena i osnovali provinciju Meziju
- August prepustio vlast nad Trakijom njihovim dinastima

AHAJA
- Oslobodio Grčku od Makedonaca i osnovao provinciju pod imenom Ahaja
- Atenu i još neke gradove proglasio slobodnima
- Sjedište rimskog namjesnika – Korint (kolonija)

HISPANIJA
- Kantabrijski rat – August sudjeluje osobno (26. i 25.)
- Pokorio ih Agrippa – tada je pokoren cijeli iberski poluotok
- 3 rimske provincije – Hispania Tarraconensis, Hispania Citerior, Baetica

GALIJA I GERMANIJA
- August intenzivno radio na uređenju Galije koju je pokorio J. Cezar
- Tri galske oblasti – akvitanska, belgijska i keltska – u Augustovo doba
administrativne jedinice

AZIJA
- Rimske provincije:
 a) Azija (Frigija, Karija, Lidija, Mizija i Jonija) - Političko središte Efez
- Drugi važni gradovi: Milet, Pergam, Smirna, Kizik, Sardes,
b) Pont i Bitinija
c) Galatija
d) Kilikija
e) Sirija (osnovao je Pompej 64. – središte Antiohija)
f) Judeja – vladar saveznik Herod

EGIPAT

- 30. BC – proglasio Egipat provincijom – poseban provincijski status – isključivo

Augustova zbog bogatog helenističkog nasljeđa – zastupa ga prefekt

AFRIKA
- Srušivši Kartagu 146. osnovali provinciju (uži dio Kartage, ostalo pripalo numidskom
kralju dok Julije Cezar nije i to oduzeo 46. i istočni dio pripojio provinciji Africi)
- Glavni grad Utika

DINASTIJA JULIJEVSKO-KLAUDIJEVSKA (14. – 68.)

TIBERIJE
- 14 – 37
- Osnivač dinastije Iulii-Claudii
- Princeps senatus, ima svu vlast koju je imao August – imperium maius
- Uveo svoju vojnu diktaturu
- Stari senatori mrzili Tiberija i principat
- Na početku vladavine ugušio pobune u Germaniji i Panoniji
- Tri puta konzul
- Dominus robovima, princeps Rimljanima, imperator vojnicima
- Livija i Germanik – važne osobe u životu mu
- Germanik – ratovao u Panoniji za vrijeme Batonova ustanka, ugušio bunu legija u
Germaniji i tu vršio vojne operacije, osvetio teutoburški poraz (otrovan, vjerojatno od
strane Tiberija)
- Tiberije ispočetka oprezan pred senatom i magistratima, kasnije postaje
samovoljan, surov i okrutan
- Ubijen 37. od urotnika (neki kažu da ga je ubio nećak Kaligula)