Vaja-Fsavelas Winaarmdeg Brzola Vaja-Fsavelas Winaarmdeg Brzola Da Ioseb Stalini Da Ioseb Stalini

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 18

boris darCia

vaJa-fSavelas winaaRmdeg brZola


da ioseb stalini

am Temamde nodar alaniaze statiis weram mimiyvana.


2009 wels Jurnal ` qarTul mwerlobaSi~ davbeWde
mozrdili werili `nodar alanias gaxseneba~ (noember-
dekemberi, # 6), romelic Semdeg gadavbeWde Cems wignSi1. masSi
sakmaod vrclad mimovixilav mis cxovrebasa da moRvaweobas.
roca Cems am SesaniSnav megobarze, utyuar kacsa da moqalaqeze
vsaubrob, gverds ver avuvli erT cnobas, romelic beWduradaa
gamoTqmuli: TiTqos nodari ambobda, rom didma vaJam gazeT
`iveriaSi~ ilias winaaRmdeg amxedrebuli soso juRaSvili
karga magrad galaxa da kibeze daagorao.
aqedan gamohyavT daskvna, rom vaJa-fSavelas winaaRmdeg
1951-1952 wlebSi Cveni respublikis meTaur kandid Carkvianis
TaosnobiT Catarebuli amazrzeni kampania saTaves ioseb sta-
linisagan iRebda, misgan modioda. amis mizezi TiTqos is piradi
wyena iyo, rac `iveriaSi~ mas mweralma miayena: beladma vaJas
es Seuracxyofa ar dauviwya da samagiero amiT gadauxadao.
amis sarwmuno wyaros vervin asaxelebs, zepirad da wer-
ilobiTac ki zogierTi dabejiTebiT imeorebs.
vaJa-fSavelas Semoqmedebis mkvlevari Tamaz Cxenkeli aRn-
iSnavs: ` s t a l i n i s i n i c i a t i v i T d a d a v a l e b i T uaryo-
fili iyo vaJas Semoqmedeba saqarTveloSi da es saxelmwifoebrivi
RonisZiebis doneze iqna Catarebuli. a m b o b e n , T i T q o s va-
Jas Semoelaxa axalgazrda social-demokrati juRaSvili.
ar aris gamoricxuli! vaJas w i x l i T d a u g o r e b i a gazeT
1 filologiuri Ziebani, I, Tb., 2013, gv. 446-469.
64 boris darCia
«droebis» kibeze peterburgidan CamobrZanebuli vinme aSinovi
(...) da axalgazrda juRaSvilis galaxva ar gauWirdeboda.
mainc ratom ar uyvarda rusTavelis erTi strofis rusulad
mTargmnels, iliasa da akakis «damfasebel» stalins vaJas
poezia? imitom xom ara, rom aRizianebda vaJas Rrma miTosi,
misi universaluri msoflmxedveloba da pirwmindad qar-
Tuli msoflSegrZneba, raki TviTon qmnida Tavis ubadruk,
komunistur fsevdomiToss da lokalur fsevdofilosofiur
materializms?~2
vaJa-fSavelas cxovrebis mkvlevari gigi xornauli aR-
niSnuli kampaniis Taobaze wers: `vaJa-fSavelas mimarT da-
undobeli boRma ar amodioda bolSevikebi(s), igive social-
demokratebis gulidan, rakiRa is Tavis droze ewinaaRmdegeboda
maT kosmopolitizms, rakiRa ilia WavWavaZis erovnul poziciaze
idga sikvdilamde. rogorc misi Zmebi da sxva axlobelni maSin
uciloblad amtkicebdnen, amitom moakvlevines gamosawerad
gamzadebuli vaJa eqimebs. meore Svili dauxvrites, Zma moukles.
amas garda, stalins vaJas mimarT p i r a d u l i wyenac hqonda
gulSi. e s a m b a v i C a w e r i l i , d a b e W d i l i m e p i r a d a d
arsad Semxvedria, zepirad ki xSirad momismenia,
TviT zviad gamsaxurdiasagan
gamsaxurdiasagan,, romelmac pirvel gamocemasTan
dakavSirebiT gamoTqmul SeniSvnasTan erTad amazec miTxra,
meore gamocemaSi aucileblad Seitaneo. meore gamocemaSi
ukve Cemdauneburad gamomrCa. axla saocrad ganaTlebulma
mkurnalma xuta paWkoriam damaZala – aucileblad Seitaneo.
es epizodi ki aseTia:
sayovelTaod cnobilia, rom «iveriaSi» ioseb (soso)
juRaSvils gamouqveyna pirveli leqsebi soselos fsevdonimiT.
am leqsebma, romelTa Soris iyo «vards gaefurCqna kokori»,
saerTo mowoneba daimsaxura. etyoda ilia, ra Tqma unda, aseTi
leqsebi kidevac mogvitaneo. sosom ki komunisturi ideologiiT
gadamlaSebuli leqsebi miutana. iliam uari uTxra maT
dabeWdvaze. soso daemuqra «CamorCenil nacionalists», xval
moval da agafeTqebo. ar gauWirdeboda, radgan mowinaaRmdegebs,
miT umetes Tavadebs, rogorc klasobriv mtrebs, daundoblad
2
Tamaz C x e n k e l i, tragikuli niRbebi, Tb., 2009, gv. 291-292. xazgasma aq da qve-
moT, yvelgan, Cemia – b. d.
vaJa-fSavelas winaaRmdeg brZola da ioseb stalini 65
uswordebodnen proletariatis diqtaturisaTvis mebrZolni.
meore dRes, sanam es mgznebare revolucioneri gamoCndeboda,
«iveriis» redaqciaSi vaJa-fSavela mivida. iliam cota xnis
saubris Semdeg SesCivla:
_ es ra axalgazrdoba modis, vin arian, es kaSnegadagdebuli
revolucioneri mokvliT damemuqrao.
vaJam daamSvida: me ar waval, movides erTi aq da me vaswavli
Wkuasao.
movida isic. rogorc ki ilias ukmexad mimarTa, vaJam jer
erTi-ori Semohkra, mere daiTria, h k r a w i x l i d a k i b e z e
daagora.
iseTi gulboroti kaci, rogoric stalini iyo, iolad
ver moinelebda aseT Seuracxyofas. (vaJa _ b.. d.) .) mokles,
erTxanobas daasamares kidec misi Semoqmedeba, misi saxeli
sabWoTa wyobilebis damyarebis Semdeg, magram ar akmares.
drodadro kvlav cofi uvlidaT~.3
aq unda SevniSnoT: i. stalinis leqsebi adrec4 da am bo-
lo xanebSi ramdenimejer Tavmoyrilad daibeWda, calke
broSuradac ki. isini, maTi Tematika saTanadod da sagangebodac
aris ganxiluli, magram maTSi socialisturi da komunisturi
araferia. piriqiT, patriotizmiT, imJamindel mamuliSvilTa
siyvaruliTa da Rrma religiurobiTac kia gamsWvaluli.
meorec, soso juRaSvili im kaSnes, romelic mas 1905 wlis
revoluciis droindel gadaRebul suraTSi ukeTia, yovelTvis,
90-ian wlebSiac, ganuyrelad daatarebda? anda kidev 1915 wels
soso juRaSvils ra Zala hqonda iseTi, rom `saavadmyofodan
gamosawerad gamzadebuli~ vaJa eqimebs moakvlevina?
revaz (rezi) TvaraZe Tavis mogonebebSi dabejiTebiT
ambobs, rom i. stalini vaJas mtrobda
mtrobda.. amas ase gvisabuTebs:
`dResdReobiT mravalma arc icis, bevrs aRar axsovs, an ar
surs gaixsenos, ra RavRavi iyo atexili maSin, swored cxraas
ormocdaTerTmet-ormocdaTormet wlebSi, vaJa-fSavelas
enasTan dakavSirebiT. amas dasabami, vgoneb, rom ar meSleba
TariRi, cxras ormocdaaT wels mieca, rodesac qarTvel
3
gigi x o r n a u l i , cxovreba vaJa-fSavelasi, mesame Sevsebuli gamocema, Tb., 2008,
gv. 364-365. stili daculia.
4
Jur. `mnaTobi~, 1937, # 5.
66 boris darCia
mecnierTa jgufi stalins eaxla da axalgamosuli wigni
miarTva - «qarTuli enis ganmartebiTi leqsikonis» pirveli
tomi. saimdrood es didi kulturuli movlena iyo.
saubari, raRa Tqma unda, qarTuli enis, saxeldobr, sali-
teraturo enis sakiTxebs Seexo. maSin uTqvams belads amgvari
fraza (ase gadmomca Cemma nacnobma iq damswre erTi pirovnebis
naTqvamad, TiTqos ueWvel faqtad):
_ rogorc cnobilia, axal saliteraturo qarTul enas
safuZveli Cauyares ilia WavWavaZem, akaki wereTelma da iakob
gogebaSvilma.
_ da vaJa-fSavelam, _ SeuSvelebia sityva saqarTvelos
kompartiis centraluri komitetis pirvel mdivans (anu
kandid Carkvians _ b.. d.),
.), romelic, cxadia, movale iyo, am
Sexvedras daswreboda.
amis pasuxad beladi wamodga, Cibuxi gaawyo, gaiar-gamoiara
da mere xazgasmiT Tqva:
_ axal saliteraturo qarTul enas safuZveli Cauyares
ilia WavWavaZem, akaki wereTelma da iakob gogebaSvilma~.
batoni revazi ganmartavs: `xom cxadia, rasac niSnavda
es yovelive – wamodgoma, Cibuxis gawyoba, bolTis dartyma
da adre naTqvami frazis sityvasityviT gameoreba _ didi
beladis ukidures gaRizianebas. aqedan erTi nabiji rCeboda
afeTqebamde, gamRizianeblis umowyalod gasresamde. swored
ase aRiqva saqarTvelos kompartiis centraluri komitetis
pirvelma mdivanma momxdari da am mxriv marTalic iyo. sxva
mxriv ar iyo marTali, saqarTveloSi dabrunebulma vaJa-
fSavelas miwasTan gamasworebel kampanias rom daudva saTave.
an iqneb ase vTqvaT – viTarebis msxverpli iyoo.
albaT verasodes SevityobT, marTla gacofda Tu ara stalini
vaJa-fSavelas xsenebisas. SesaZloa, saqarTvelos komunistTa
lideris replikam daakargvina wonasworoba, raki formulad
Camoqnili misi debuleba viRacam arasrulad Seracxa da ise
gakadnierda, am debulebis srulyofa moiwadina Tavis WkuiT.
sul ar iqneboda gasakviri, ase rom yofiliyo saqme. Tumca isic
SesaZloa, rogorc mere da mere iTqmoda TbilisSi, stalins
vaJa-fSavelas mimarT hqonda p i r a d i antipatia. es imitomo,
marwmunebda aw gansvenebuli literatori nodar
vaJa-fSavelas winaaRmdeg brZola da ioseb stalini 67
a l a n i a , rom axalgazrdobisas soso juRaSvils romeliRac
gazeTis redaqciaSi didi usiamovneba SeemTxva
vaJa-fSavelasTan da aman, gacecxlebulma, sos-
e l o k i b e z e d a a g o r a o . es Tu marTalia, sxva mizezis
Zebna aRarc iqneboda saWiro, radgan, kargad aris cnobili,
didi beladi mimteveblobiT da qristianuli SemwynareblobiT
arasodes gamoirCeoda da albaT gaWirdeba amgvari SemTxvevis
gaxseneba, roca visime wyena SeerCinos da usastikesi samagiero
ar miezRos.
asea Tu ise, saqarTvelos kompartiis lideri dafeTebuli
Camoqanda Tbiliss da is kampania aagora, vaJa-fSavelas
winaaRmdeg mimarTuli~.
bolos amTavrebs: `is samarcxvino kampania dRemokle aRmo-
Cnda, sxva rom araferi, stalinis aRsasrulis Jami iyo moax-
loebuli da amis Semdeg vaJa-fSavelas SeCveneba am moxalise
kritikosebisTvisac ki TavisTavad kargavda yovelgvar azrs. eg
aris, cxraas ormocdaTerTmet-ormocdaTormet wlebSi vaJas
winaaRmdeg SemarTuli profesorebi Tu docentebi amas ver
sazRvravdnen, beladic da mis mier awyobili sistemac, sakuTari
personis ar iyos, samaradJamo, waruval raimed miaCndaT~.
mogonebis es nawili, romelic Semdeg r. TvaraZis wignSiac
gadaibeWda, 2006 wlis gazafxulze gazeT `kalmasobaSi~
gamoqveynda ((# 3, gv. 4). Tumca am mkvlevarTa dasaxeleba rad
gvinda, roca am saqmeSi i. stalins xels pirdapir Tavad k.
Carkviani adebs. movusminoT mas: `i. stalini, rasakvirvelia,
k a r g a d icnobda vaJa-fSavelas poezias. sagulisxmoa, rom
vaJas is zogjer gvariT ixseniebda – «luka razikaSvilis
leqsio», ityoda. Cans 90-ian wlebSi, roca soso juRaSvils
qarTul poeziasTan uSualo damokidebuleba hqonda, didi
poetis fsevdonimi imdenad ar iyo damoukidebeli, rom gvari
mTlianad Seecvala. stalini d r o d a d r o g a i x s e n e b d a da
z e p i r a d i t y o d a vaJas leqss «sityva gadvagde xalxSia»,
misi poemebis m o n u m e n t u r o b a s a c x S i r a d xazs usvamda.
1950 wlis oqtomberSi stalinTan, civ wyaroze, laparaki
Camovarda qarTuli literaturis Sesaxeb. SevexeT vaJa-
fSavelasac, romlis poezias me Zalian maRali Sefaseba miveci.
stalins Tavisi azri maSin ar gamouTqvams, man mxolod is
68 boris darCia
mTxova, rom misTvis vaJa-fSavelas Txzulebebi gamomegzavna.
sami dRis Semdeg vaJas oTx Tu xuTtomiani gamocema stalinis
magidaze ido. gavida TiTqmis Tvenaxevari da 1950 wlis 30
noembers, gvian RamiT, i. stalinma gagridan damireka. Sedga
sakmaod grZeli saubari vaJas poeziisa da msoflmxedvelobis
Sesaxeb. diliT es saubari Caviwere mTeli SesaZlebeli sizustiT.
avtenturobisaTvis momyavs misi teqsti originalis enaze.
Товариш Сталин:
Сталин: Я получил книги Важа-Пшавела, прочитал
и на днях пришлю вам обратно. Должен вас разочаровать. Вы
говорили, что Важа-Пшавела - гений. Он действительно большой
талант, но мировоззрение его очень отсталое. Ни одной большой
проблемы он не ставит. Замкнулся в отсталых районах Пшави и
хевсуретии и ничего, кроме междоусобных войн и мелких стычек
между хевсурами, пшавами и кистами не видит и не описывает. Ни
экономического, ни культурного развития Грузии он не замечает.
Эти вопросы не пользуются его вниманием.
Язык у Важа-Пшавела провинциальный, старый, непонятный.
Характерно, что каждый том его сочинении снабжен тольстым
словарем. Иначе читатель не поймет его произведений. Акакий
Церетели был, конечно, прав, упрекая его в отсталости языка;

«enas giwuneb, fSavelo,


mgosano maRal mTisao,
Tumc ki gviTesav margalits,
mkiTxvelic imas mkisao!»

Акакий Церетели и Илья Чавчавадзе создавали единый ли-


тературный язык, а Важа-Пшавела признает за каждым прови-
нциальным наречием право литературного языка. Для него все
равно на каком языке пишутся поэтические произведения. В этом
– безнадежная отсталость Важа-Пшавела.
Меня удивляет вступительная статья Геронтия Кикодзе. Маркс-
идеологии 5.
ист он или не марксист? Он не дает правильной оценки идеологии~
k. Carkviani am sakiTxze i. stalinTan saubars ufro farTod
gadmogvcems 1989 wlis 3 Tebervals gaz. `literaturul saqarT-
veloSi~ dabeWdil werilSi `saWiro ganmarteba~, romelic ki-
5
kandid C a r k v i a n i, gancdili da naazrevi, Tb., 2004, `merani~, gv. 510-511.
vaJa-fSavelas winaaRmdeg brZola da ioseb stalini 69
mi klimiaSvilis kritikuli werilis pasuxia. es masala saWiro
sisruliT gadmocemulia gigi xornaulis zemore dasaxelebul
wignSi, sadac aris agreTve amonawerebi 1951 wlis 10 ianvars
Tbilisis saqalaqo partiul konferenciaze k. Carkvianis
moxsenebidan, romelic konferenciaze sxva gamomsvlelTa
sityvebTan erTad 14 ianvars gamoqveynda gaz. `literatura
da xelovnebaSi~ da romelmac safuZveli daudo vaJa-fSavelas
winaaRmdeg agorebul kampanias. aqedan davimowmeb zogierT
adgils, romlebic k. Carkvianis wignSi ar Sesula:
`i. stalini sityvas banze arasodes ar agdebda, pirdapir
davalebasac yovelTvis ar iZleoda. aseTi iyo misi xasiaTis
erT-erTi niSani. Semdgari msjelobidan daskvna TviTon unda
gamogetana da saWiro RonisZieba gagetarebina. xangrZlivi
gamocdilebiT vicodi, rom, Tu amas ar gavakeTebdi, uxerxul
mdgomareobaSi Cavvardebodi. adre Tu gvian stalini gvkiTxavda
– ama da am sakiTxze rom vilaparakeT, ra zomebi miiReTo?
vaJa-fSavelas SemoqmedebiTi memkvidreobis Sefaseba au-
cilebeli gaxda da, radganac is stalinisagan momdinareobda,
sabWoTa sazogadoebis samsjavroze centraluri komitetis
meSveobiT unda yofiliyo gamotanili. amgvari kritikis rolSi
gamosvla CemTvis sasiamovno ar iyo, magram movaleobas Tavs
ver avaridebdi.
gagridan ganmeorebiTma zarma damarwmuna, rom Cemi mosazreba
swori iyo. amjerad stalins saqarTvelos olqebad dayofisaTvis
mzadebis mimdinareoba ainteresebda. roca am sakiTxs movrCiT,
man mkiTxa:
_ ra qeniT, vaJa-fSavelas Sefasebas SeurigdiT?
_ saerTod ki, amxanago stalin, magram misi zogierTi
momenti mainc Zalian mkacrad meCvena.
_xom gaxsovT sityvebi, romliTac marqsi «goTas programis»
kritikas amTavrebs? _ «me vTqvi da vicxone suli», Tqven ki,
rogorc gindaT, ise moiqeciT, _ xmaSi SesamCnevi wyeniT daam-
Tavra stalinma CemTan saubari vaJa-fSavelas gamo. amrigad,
me meZleoda pirdapiri davaleba vaJa-fSavelas Semoqmedebis
zogierTi mxaris kritikiT gamovsuliyavi.
1951 wlis ianvarSi Tbilisis XX saqalaqo partiuli ko-
nferencia unda Semdgariyo. gadavwyvite, saangariSo mo-
70 boris darCia
x s enebaSi gamomeyo Tavi «samecniero da SemoqmedebiTi
organizaciebis muSaobis sakiTxi» da iqve vaJa-fSavelas li-
teraturuli memkvidreobis z o g i e r T i sakiTxic gameS-
uqebina. moxsenebaSi stalinze miTiTeba ar SemeZlo, radgan
amis rwmuneba ar mqonda. iyo meore mosazrebac, romelic aseT
miTiTebas gamoricxavda. qarTul sazogadoebriobaSi adridanve
damkvidrebulia umarTebulo azri, romlis mixedviTac didi
mwerlis, didi mecnieris Semoqmedebis ama Tu im mxaris odnavi
kritikac ki lamis mTeli eris Seuracxyofad ganixileba. da,
Tu es asea, rogoriRa unda yofiliyo mkiTxvelis reaqcia
vaJas Semoqmedebis am marTlacda usamarTlo Sefasebaze. me ar
SemeZlo aseTi «Seuracxmyoflis» rolSi stalini gamomeyvana,
Tumca kargad vicodi: amis gamo mis mimarT sayveduris xmamaRla
gamoTqmas veravin gabedavda~ (gv. 363-264).
ratom ar Sevida es nawili wignSi? uamisod vaJas gakritikebas
axsna ara aqvs. Zveladac da axlac ramdeni swavlulia CvenSi, ro-
melTac saliteraturo enis Taobaze akakisa da vaJas galeqsebaSi
akakis mxare gulwrfelad uWiravT! garda amisa, kritika kritikaa,
magram is represiebi, Tundac mweralTa kavSiris sxdomaTa
darbazidan vaJas suraTis Camoxsna riTia gamarTlebuli?
am gaukuRmarTebul gagebasTan dakavSirebiT magondeba Cveni
TanamSromlis, ZvelqarTul-berZnuli literaturuli ur-
TieTobis niWieri mkvlevarisa da didebuli pirovnebis, vaxtang
(guguli) baakaSvilis, naambobi, romelic Tavisi Zmisagan mo-
usmenia.
Zma, givi baakaSvili, SesaniSnavi geologi da aseve didebuli
pirovneba gaxldaT. 1941 wels umaRlesi saswavleblis dam-
Tavrebis Semdeg ikvlevda raWis, svaneTisa da afxazeTis mTis
qanebs. afxazeTSi daeZebda vercxlis wylis sabadoebs. maT Sesaxeb
SesaniSnavad mogviTxrobs Tavis wignSi `eqvsi Tve gamoqvabulSi~
(`merani~, 1989). albaT arc is iqneba zedmeti, aRiniSnos, rom
givi da guguli gamoCenili mecnier-geologisa da sazogado
moRvawis, aleqsandre janeliZis, disSvilebi iyvnen.
ai, batoni givis monayoli, rac batonma gugulim gviambo:
_ afxazeTis geologiur eqspediciaSi yofnis dros riwis
tbidan movdiodi. gzaSi tbisken mimavali maRali Tanamdebobis
mqone nacnobi inJineri, eqskavatoriT, buldozeriTa da sxva
vaJa-fSavelas winaaRmdeg brZola da ioseb stalini 71
teqnikiT SeiaraRebuli modioda. vkiTxe da miTxra: riwis tbis
gasaRrmaveblad mivdivarTo.
_ riwis tbas ra gaRrmaveba sWirdeba-meTqi? _ gavikvirve.
amixsna: es stalinis moTxovna yofila da dagvavaleso.
_ amas stalini rogor moiTxovda-meTqi? _ kidev ufro
gavikvirve.
Turme, stalins riwis tbis siRrme ukiTxavs. rom uTxres,
ramdenic iyo, uTqvams, kargi iqneboda, ufro Rrma yofiliyoo.
me am inJiners avuxseni, rom riwis tbis adgili kirqviani
qanebia da, Tu maT SevexebiT, SeiZleba wyali sulac daikargos-
meTqi. am saubars Sedegi gamouRia da riwis tbis `gaRrmavebis~
saqme amiT damTavrebula.
baton kandid Carkvians, Tu is simarTles gadmogvcems, vaJa-
fSavelas igive `gaRrmavebis~ epidemia Seyria!
magram, Zalian veWvob, kandid Carkviani mTlian simarTles
gadmogvcemdes!
meore mxriv, araerTi da bevrad ufro sando cnoba arsebobs,
saidanac naTlad da garkveviT Cans, i. stalini T a v i d a n v e da
y o v e l T v i s ra didad afasebda vaJa-fSavelas poeziasa da, rac
amjerad mTavaria, mis damsaxurebas qarTuli saliteraturo
enis CamoyalibebaSi. i. stalinis mier vaJas poeziis codnasa
da misadmi siyvaruls, rasac k. Carkvianic gvidasturebs,
Tavis mogonebebSi aRniSnavs petre kapanaZe. arsebobs malaqia
toroSeliZesTan i. stalinis saubris Canaweri moskovSi
sakavSiro mweralTa pirvel yrilobaze qarTul mwerlobaze
gasakeTebeli moxsenebis Sesaxeb, sadac vkiTxulobT:
`i.
i. b. stalinisa da m. toroSeliZis dialogi
i. stalini _ rogorc gadmomces, Tqven yofilxarT
saqarTveloSi mweralTa kavSiris Tavmjdomare.
_ diax, me gaxlavarT. _ upasuxa m. toroSeliZem.
_ maS, Tqven gamoxvalT moxsenebiT mweralTa sakavSiro
yrilobaze qarTuli literaturis Sesaxeb?
_ diax, me maqvs davalebuli.
_ aba, mokled miTxariT, rogor apirebT moxsenebis agebas,
ras moaxsenebT mweralTa am did yrilobas qarTuli mwerlobis
Sesaxeb?
_ me vityvi, amxanago stalin, rom oqtombris didma revo-
72 boris darCia
luciam gaaTavisufla ruseTis yofili imperiis teritoriaze
mosaxle erebi. am erebma moipoves kulturuli Semoqmedebis
saSualeba da, maT Soris, es saSualeba moipova qarTvelma
xalxmac, romelic ai, TiTqmis 15 weliwadia, sabWoTa wyobilebis
pirobebSi qmnis axal erovnul literaturas da me vuambob
yrilobas, ras weren CvenSi saukeTeso mwerlebi: m. javaxiSvili,
g. tabiZe, p. iaSvili, s. SanSiaSvili, n. lorTqifaniZe, g. leoniZe,
t. tabiZe, al. maSaSvili, k. lorTqifaniZe, s. Ciqovani da sxvebi.
_ rogor, Tqven etyviT yrilobas, rom qarTvelma xalxma
mxolod oqtombris revoluciis Semdeg moipova kulturuli
Semoqmedebis saSualeba da manamde araferi Seuqmnia kulturis
dargSi? amas etyviT qveynierebas yrilobis tribunidan? ga-
daeciT qarTvel mwerlebs Cemi saxeliT, rom, Tu raime misi
msgavsis Seqmna ar SeuZliaT, rac Cvens winaprebs SeuqmniaT
kulturisa da mwerlobis dargSi, maTi memkvidroebis gamoC-
enis unari mainc iqonion. moxseneba unda daiwyoT SoTa ru-
sTavelidan mainc, Tu ufro adrindeli periodidan ara. da-
wvrilebiT unda ilaparakoT rusTvelze.
dae, gaigos yvelam Cvens qveyanaSiac da misi sazRvrebis
gareTac, rogori Rirebulebis kulturuli ganZi Seuqmnia
qarTvel xalxs oqtombris revoluciamde Svidi saukuniT
adre. Semdeg gadmoxvalT ufro axlobel saukuneze da
daaxasiaTebT sulxan-saba orbelianis, d. guramiSvilis,
besik gabaSvilis Semoqmedebas. gansakuTrebiT vrclad unda
gaarCioT n. baraTaSvilis poezia. ai, rogori didi poeti
warmouSvia saqarTvelos me-19 saukunis damdegs, roca igi
TviTmpyrobelobis damonebul koloniad iyo qceuli. me-
19 saukunis meore naxevarze rom gadaxvalT, dawvrilebiT
unda ilaparakoT i. WavWavaZis Sesaxeb. saqarTveloSi Turme
raRaca uazro da yalbi Tvalsazrisi gauvrcelebiaT, Turme
ilia WavWavaZe Tavadaznaurobisa da burJuaziis ideologiis,
am klasebis interesebis damcveli yofiliyos. vis mouvida
TavSi aseTi siyalbe, aseTi mcdari da ukuRmarTi azri?!
Turme saqarTveloSi viRaceebs upirispireben i. WavWavaZes.
aqvs visme me-19 saukunis qarTvel mweralTa Soris Tundac
iseTi Zlieri socialuri protesti, rogorc mocemulia
ilias SemoqmedebaSi? me amis Sesaxeb ramodenimejer velaparake
vaJa-fSavelas winaaRmdeg brZola da ioseb stalini 73
qarTvel amxanagebs, magram, rogorc Cans, aqedan dRemde
araviTari daskvna ar gaukeTebiaT. imas xom ar elodebian, Tu
rodis gamovcemT dekrets am sakiTxze? Semdeg a. wereTelsac
Tavisi unda mivuzRoT, vaJa-fSavelasac. rad Rirs Tundac
am ori didi erovnuli poetis mxurvale monawileoba 1905
w. revoluciur moZraobaSi. v a J a - f S a v e l a s S e s a x e b a c
bevr gaugebrobasa da dabneulobas aqvs adg-
ili, primitiul adamianad da moazrovned Tv-
lian. ai, Tqven saSualeba geZlevaT, gafantoT
y v e l a e s g a u g e b r o b a . Semdeg unda ganixiloT gasuli
saukunis mwerlebis i. evdoSvilis, al. yazbegis, e. ninoSvilis,
d. kldiaSvilis Semoqmedeba da dasasruls ityviT, rom aseTi
xangrZlivi da mdidari tradiciebis safuZvelze Tavisufali
da aRorZinebuli qarTveli xalxi axlac qmnis Tanamedroveobis
Sesaferis literaturas da bolos mimoixilavT qarTvel
sabWoTa mwerlobis yvelaze damaxasiaTebel nawarmoebebs.
moxsenebas, rasakvirvelia, dawerils CamoitanT. me wavikiTxav
mas da Semdeg gaitanT yrilobaze, – uTqvams bolos stalins~.
aq monaTxrobi me aleqsandre baramiZis, besarion JRentisagan
da sxvebisaganac momismenia. amJamad xelTa maqvs remingtonis
manqanaze gadabeWdili teqsti, romelic gadmomca Cemma
Tanakurselma megobarma da SesaniSnavma pedagogma mayvala
(naTela) beruaSvilma
beruaSvilma.. misTvis igi am ormoci wlis winaT
viRacas miucia, Tu vis, ar axsovs. me ar vici, rodis, visgan da
vis mieraa igi Cawerili, an gamoqveynebulia Tu ara. simarTlis
Semcveli rom aris, m. toroSeliZis moxsenebidan garkveviT
Cans. vnaxoT, ra Tqva man yrilobis tribunidan. moxsenebaSi
vaJa-fSavelaze calkea saubari. vimowmebT nawyvetebs:
`friad originalur movlenas warmoadgens qarTul lit-
eraturaSi poeti vaJa-fSavela, CamomavlobiT fSaveli da mi-
uxedavad miRebuli ganaTlebisa – mTeli Tavisi cxovrebiT.
poetis araCveulebrivi Semoqmedeba momwifda 80-iani wlebis
reaqciis pirobebSi, rodesac carizmi gansakuTrebuli ZaliT
aviwroebda «inorodcul» ganapira kuTxeebs, sdevnida enas,
cnebebs. (...) misTvis dasavleT-evropis literaturis gzac
xsnili iyo. magram yvelaze metad masze gavlenas axdenda garemo
viTareba, – mTielTa cxovreba, sadac TiTqmis xeluxleblad
74 boris darCia
iyo darCenili Zveli gvarovnuli yofa-cxovreba Tavisi pat-
riarqaluri urTierTobiT.
poets Tanabrad Zuls carizmica da burJuaziuli ekonomikac,
rogorc saqarTvelos dammonebeli da kapitalizmi – rogorc
Zveli safuZvlebis damangreveli da nacionaluri sazRvrebis
momSleli.
(...) vaJa-fSavela Tavis masalas iRebs cocxali sinamdvilidan
da am mxriv d i d i u p i r a t e s o b a aqvs Zveli cxovrebis
mexotbeebTan – a. wereTelTan da i. WavWavaZesTanac SedarebiT.
(...) am momentebis Tavisebureba vaJa-fSavelas ki ar
aaxlovebs winamorbed poetebTan, romelTa gavlenas is TiTqos
ganicdis, aramed ganasxvavebs maTgan da mas s r u l i a d o r i g -
i n a l u r mwerlad xdis.
(...) misi lirikuli leqsebis r a m d e n i m e t o m i aaSk-
aravebs poetSi xalxuri poeziis gavlenas, romelsac igi
m o n u r a d ki ar hbaZavs, aramed o s t a t u r a d iyenebs da
a m S v e n e b s . igi zogjer Zalumad ganicdis am gavlenas da Sem-
oaqvs literaturisaTvis ucxo gamoTqmani da adgilobrivi
dialeqtebis leqsikuri masala, risTvisac mas akaki wereTelma
sajarod usayvedura. magram am defeqts is savsebiT s Z l e v s
Tavis prozaSi, romelic warmoadgens mxatvruli stilis,
formisa da Sinaarsis h a r m o n i u l i S e x a m e b i s nimuSs~6.
mTliani moxsenebis zogierT Sefasebas SeiZleba ar da-
eTanxmo, magram masSi vaJas damamcirebel gamoTqmas verafers
naxavT. piriqiT, yvelgan aRmatebuladaa igi warmodgenili.
barem aq erTs kidev davumateb. ramdenadac maxsovs, arsebobs
cnobili mwerlisa da Jurnalistis petre pavlenkos monaTxrobi,
rom omis dros igi i. stalinsa da l. berias Tan axlda moskovTan
frontis axlos, sadac i. stalinma l. berias qarTulad uTx-
ra vaJa-fSavelas striqoni leqsidan `fSaveli jariskacis we-
rili~. ruseTis jarSi mosamsaxure fSaveli jariskaci dedas
ekiTxeba: `neta Tu dagvifasdeba qarTvelTa Svilebs amagi~. p.
pavlenkos, romelsac 1900 wlidan saqarTveloSi ucxovria da
20-iani wlebidan Tbilisis gazeTebSi umuSavia, maSin es leqsi
rusuli asoebiT Cauweria da Semdeg misi raoba l. beriasTan
6
malaqia t o r o S e l i Z e, qarTuli literatura, moxseneba sabWoTa mwerlebis
pirvel sakavSiro yrilobaze 1934 wlis 20 agvistos, Tb., 1934, gv. 51-53.
vaJa-fSavelas winaaRmdeg brZola da ioseb stalini 75
dauzustebia. axlaxan givi lomiZem miTxra, rom p. pavlenkos
es mogoneba misTvis moskovis mivlinebidan dabrunebul nodar
alanias uambia.
axla yvelaze mTavari. movusminoT, dasmul sakiTxze ras
gviambobs akaki vasaZe 1946 wlis oqtomberSi soWSi i. stalinTan
Sexvedris Sesaxeb: erT dRes, rodesac man leqsi `vefxisa da
moymis simRera~ waikiTxa, wers: `ai, gavasrule leqsi da yvelam
erTdroulad taSi Semohkra, stalinma ki Tqva:
_ margalitia!
rodesac madlobis gadasaxdelad mivuaxlovdi, miTxra:
«Senc margaliti xar» da mxarze xeli damkra.
_ ai, vaJa-fSavelas Zirebi sad aris! ai, saidan wamovida
vaJa! – Tqva stalinma~.7
meore adgilas vkiTxulobT: `aqedan anazdeulad qarTul
saliteraturo enaze da misi ganviTarebis perspeqtivebze
Camovarda saubari. yvela ena, _ Tqva man (i. stalinma _ b.. d.), .),
_ ekonomiis gziT viTardeba, rom ufro sadad, ufro naklebi
sityvebiT gamoixatos azri. enis ganviTarebis sakiTxi s a x -
e l m w i f o e b r i v i sakiTxia da, amitomac, misi dadgenis saqmeSi
saxelmwifo unda Caerios (...) me mesmis, rom qarTulSi dialeqti
ZiriTadia da mis safuZvelze unda Seiqmnas saliteraturo ena,
magram isic ar unda vaqcioT fetiSad. dasavleT saqarTvelos
ama Tu im mxarisaTvis damaxasiaTebeli metyvelebidan bevri
kargi forma unda gamoviyenoT. gurulidanac, megrulidanac,
imereTidanac da ase ufro gavamravalferovnoT, gavamdidroT
da ekonomiuradac ufro davxvewoT saliteraturo qarTuli.
ho, sul damaviwyda mTiuluri, x e v s u r u l i , f S a v u r i kil-
okavebic aucilebeli da gamosayenebelia. mereda, am kilokavebis,
am kuTxuri metyvelebis formebis gamoyenebiT ramdenad
gaizrdeba leqsikac! y v e l a es qarTuli enaa da ra kuTxuric ar
unda iyos sityva, Tu igi saliteraturo metyvelebas sWirdeba,
gamoyenebuli unda iqnes. enis sakiTxi uaRresad rTulia da am
sakiTxSi, vimeoreb, TviT s a x e l m w i f o a p a r a t i s Carevaa
saWiro. magaliTad, saxelmwifo aparati rom ar Careuliyo
ukrainuli enis sakiTxSi 1918-19 wlebSi, ra gamovidoda? zogi
mwerali da moRvawe iZaxda, galiciuri ena unda edos safuZvlad
7
akaki v a s a Z e , mogonebebi (wigni meore), damxmare saxelmZRvanelo, Tb., 2010, gv. 375.
76 boris darCia
ukrainul saliteraturo enaso, zogi donbasis enisaken
eqaCeboda, zogi _ Zveli slavianurisaken. Cven ki ase davadgineT,
ukrainul saliteraturo enas kievis ena unda daedos safuZvlad
da samive dialeqtis xarjze gamdidrebis gziT unda ganviTardes
da Camoyalibdeso. saqarTveloSi kidev ufro mravalferovnebaa
dialeqtebis mxriv. aq meti sirTulea da meti SesaZleblobebic.
saWiroa misi, rac SeiZleba swrafad sabolood dadgena da
ganviTareba, rogorc mTlianad saqarTvelos enisa. am saqmeSi ki
meti, rac SeiZleba meti, sisadavea saWiro, rom saliteraturo
ena kaxelisaTvisac, qarTlelisaTvisac, afxazisTvisac, gur-
ulisTvisac, imerlisTvisac, megrelisTvisac, svanebisTvisac
da saerTod, yvela kuTxis warmomadgenlisTvis advilad
asaTvisebeli da gasagebi iyos. amas ara marto literaturuli
an mecnieruli, aramed s a x e l m w i f o m n i S v n e l o b a c aqvs da
am saqmeSi axla dadebiTi marcvali Semdgom did saWiro nayofs
gamoiRebs da aseT dros Semoexideba qarTvel kacs, iseT dros
ganamtkicebs, rom... ~
aq citatas erTi wuTiT mec Sevwyvet da xmamaRla vikiTxav:
am msjelobas raime zadi axlavs?! an uTvalavi saxelmwifo
saqmeebiT savse sabWoTa qveynis meTauri rom enis movla-
patrononobaze, rogorc saxelmwifo politikis rangis
saqmeze, amdens rom laparakobs, SevadaroT Cveni erovnuli
TviTmyofadobis winaaRmdeg kisertexiT mebrZol mixeil
saakaSvilsa da mis yofil `reformator~ ministr aleqsandre
(kaxa) lomaias, romlebmac prezidents daqvemdebarebuli
qarTuli enis saxelmwifo komisia da arsebuli enis palata
gaauqmes! gavagrZeloT i. stalinis msjeloba, romelic
uSualod Cvens sakiTxs exeba:
(enis _ b.. d.) `kargi sisadavea aq saWiro da lakoniuroba.
am mxriv, Tu ki i. WavWavaZes Rrma pativs vcem, magram a k a k i
mainc ufro novatorad mimaCnia saqarTveloSi
enis gaxalxurebis da ganviTarebis saqmeSi. akak-
is kvalad, vaJac didad daexmara qarTul salit-
eraturo enas Tavisi xalxuri metyveleebis
formebiT, leqsikiTa da grZnobaTa da azrTa sa-
d a d g a m o T q m i T ~ 8.
8
iqve, gv. 381-383.
vaJa-fSavelas winaaRmdeg brZola da ioseb stalini 77
aris am naambobSi rame saeWvo da saWoWmano?! maSin rodesac
kandid Carkvianis monaTxrobi niSandobliv kiTxvebs iwvevs: nuTu
saqarTvelos pirvelma pirma, romelic sakavSiro mTavrobasTan
da, kerZod i. stalinTan, imdenad axlos imyofeboda, vaJaze
misi Sexeduleba mxolod im saubrisas gaigo? an i. stalinma am
gagzavnili tomebiT gaicno vaJa-fSavelas Semoqmedeba? TavianT
monaTxrobSi vin unda iyos marTali, akaki vasaZe, romelic raime
winaswar dasaxuli miznis uqonlad gadmogvcems Tavis nanaxsa
da mosmenils, Tu kandid Carkviani, romelmac vaJa-fSavelasa
da qarTveli eris winaSe didi usamarTloba Caidina da misgan
Tavis daRwevas cdilobs?
axla nodar alanias damowmebis Taobaze.
manamde unda SevniSnoT: r. TvaraZisa Tu misi informatoris
cnobiT, stalins vaJas damamcirebeli sityva `qarTuli enis
ganmartebiTi leqsikonis~ miRebisas uTqvams, k. Carkviani ki
amas vaJas tomebis miRebas ukavSirebs! r. TvaraZem es ar icoda?
Tu i. stalinma orivejer Tqva?
roca `kalmasobaSi~ batoni revazis mogoneba daibeWda,
mindoda, amis Taobaze masTan saubari, magram ver movaxerxe:
seni, romelmac mas bolo mouRo, imdenad gauZlierda, rom
samsaxurSi, literaturis institutSi, iSviaTad modioda,
isic mcire droiT, mxolod sabuTebze xelmosawerad, ramdenime
TveSi ki gardaicvala.
vaJas mimarT Catarebul imdroindel marTlac TavmosaWrel
RonisZiebebze nodar alaniasTan sxvadasxva dros sxvadasxva
ambebTan dakavSirebiT mec misaubria. magaliTad: pirvelad
misgan movismine mweralTa kavSiris sasaxlis darbazis ke-
dlidan vaJas suraTis Camoxsnisa da gatanis ambavi. erT-erT
sxdomaze rogor aRimaRla xma dimitri benaSvilma da maSin
sxdomis Tavmjdomare giorgi leoniZe amaze ra uxerxulad da
orWofulad aZlevda mas pasuxs. magram arasodes ar uTqvams,
rom am saqmeSi i. stalins raime brali miuZRoda. nodari, revaz
TvaraZisagan gansxvavebiT, represirebuli ojaxidan ar yofila,
i. stalinis mimarT siZulvili ar hqonia, yovel SemTxvevaSi
CemTan, arasodes gamoumJRavnebia. piriqiT ki yofila.
roca batoni revazis aRniSnuli damowmeba wavikiTxe, me am
sakiTxze sagangebod velaparake nodaris meuRle lili gogoxias,
gogoxias,
78 boris darCia
Tanaklasel da Tanakursel galaqtion (kusa) sixaruliZes,
xaruliZes,
Tanakursel da axlo megobar givi lomiZes, uaxloes megobar
oTar (riCa) gaguas
gaguas,, magram verc erTma ver damidastura, misgan
amis msgavsi rame gaegonos!
magram, radgan kvamli ucecxlod ar Cndeba, ra aris es
`cecxli~? aSkaraa, vaJa-favelas mier soso juRaSvilis
kibeze dagorebis Sesaxeb legendas safuZveli daudo gazeT
`droebaSi~ momxdarma erTma ambavma.
XIX saukunis meore naxevris ruseTSi gamoCnda katorRidan
gamoqceuli avanturisti, vinme penzeli mdabio nikoloz ivanes
aSinovi,, romelsac Tavi Tavisufali yazaxebis atamanad
Ze aSinovi
mohqonda. Tavisi aferistuli saqmianobiT peterburgSi ga-
ncxromiT cxovrobda, yvelgan Zlevamosil gmirad miaCndaT
da aristokratTa ojaxebi farTod uRebdnen kars. Tumca
zogi xedavda, igi aqeT-iqiT ra saZaglad daZrwoda, magram mis
winaaRmdeg xmis amoRebas veravin bedavda.
ai, es kaci 80-ian wlebis TbilisSi Camovida da Tavisi oinebi
daiwyo. gazeTma `droebam~ dabeWda, rom `gamoCenila erTi
viRac xelaRebuli aSinovi (...) da mTeli odisea dauwyiao~.
akaki wereTeli rusulad daweril mogonebaSi mogviTxrobs:
`erT mSvenier dilas redaqciis kantoraSi visxediT: TiTon
redaqtori gansvenebuli sergei mesxi, me da jer kidev
axalgazrda, asparezze maSin axlad gamosuli Cveni cnobili
mwerali vaJa-fSavela
vaJa-fSavela,, rogorc mTiels, mas Coxa ecva da
xanjali ekida.
uceb Semovarda viRac kaci, Casxmuli, qera, maceca Tva-
lebiani, yazaxurad gamowyobili da gaafTrebulad daiwyo:
_ «droebis» redaqcia aq aris? romelia redaqtori? _
daiyvira man.
_ redaqtori me var! ra gnebavT? _ upasuxebs odnav
aRelvebuli redaqtori.
_ rogor Tu ra mnebavs?! Tqven moaTavseT statia... ga-
lanZReT aSinovi, aSinovi ki me var!.. me!.. Tqven gnebavT, xeli
SemiSaloT?! Tqven rogorc «tuzemecs», albaT, ar mogwonT
Cveni konfidencialuri politika?
_ ese igi, raRac bodva...
_ bodva? Tqven amas bodvas uwodebT, rodesac sxva Tqvenze
vaJa-fSavelas winaaRmdeg brZola da ioseb stalini 79
ufro kompetenturni gvijerian da xels gviwyoben? hm! .. gana
Tqven dedaqalaqis gazeTebs ar kiTxulobT? me Tqven mogawvdiT
Московские ведомости–s.
_ Tu SeiZlebodes, nu yviriT. aq bazari ki ara, redaqciaa!
mibrZandiT aqedan.
_ ras niSnavs mivbrZande? rogor Tu mivbrZande! me aqedan
cocxali ar gaval, sanam CemTanve Tqven mier dabeWdilis ua-
ryofas ar daswerT... _ daiyvira man da xanjalze xeli gaivlo.
redaqtori gafiTrda, me ki SevSindi. magram axalgazrda
mTieli vaJa-fSavela, romelic cnobismoyvareobiT uyurebda
mTel am scenas, uceb wamoxta, staca aSinovs kiserSi xeli,
maRla aitaca da dauyvira: vis aSineb Sen xanjliTa, ha? icode,
Se ubadruko, vidre xanjals amoiRebde, Tavs aTjer wagacli!
Cveni «gmiri», romelic Tavisi xanjlis wverze Teiranis
morTmevas gvpirdeboda, amnair rames ar moeloda. mas ucbad
miaviwyda Tavisi xanjali, kilo icvala da mTavrobasTan Ci-
viliT daiwyo muqara.
magram axalgazrda mTielma didxans laparaki ar daacala:
hkra panRuri da kibeze daagora~.9
rogorc vxedavT, aSinovisa da i. stalinis ambebi erTnairia.
CemTvis warmoudgenelia, akakisa da vaJas Cinebul mcodne nodar
alanias akakis damowmebuli mogoneba ar scodnoda.
axalgazrda i. stalinTanac igive rom momxdariyo, rac
aSinovTan, vimeorebT, amis Sesaxeb araviTari sando cnoba ar
moipoveba. piriqiT, i. stalinis Tanaseminarieli petre kapanaZe
igonebs, ra ZalisZaliT gauSves igi `iveriis~ redaqciaSi
ilia WavWavaZesTan da ra krZalviT iyo is gamsWvaluli mi-
sTvisac sasiqadulo mwerlisa da moRvawisadmi: `mudam
saRi atmosferos maZiebel sosos Tbilisis popularul ga-
momcemlobebTan cocxali kavSiri hqonda. fxizlad Tva-
lyurs adevnebda sazogadoebrivi cxovrebis majiscemas, pu-
blicistikas, sityvakazmul mwerlobas, beletristikasa da
istorias gatacebiT kiTxulobda. seminariis meore klasSi
iyo, rom TiTonac scada wera. pirveli misi nawarmoebi leqsebi
iyo. ramdenime leqsi amxanagTa mcire wres waukiTxa.
9
qarTveli mwerlebi vaJa-fSavelas Sesaxeb, Seadgines: iuza e v g e n i Z e m, lado
m i n a S v i l m a, jumber W u m b u r i Z e m, Tb., 2003, gv. 400-401.
80 boris darCia
amxanagebs Zalian moewonaT sosos leqsebi, zogi pirdapir
aRtacebuli iyo.
amxanagebma urCies leqsi waeRo gazeTSi dasabeWdad. im
xanad gazeTi «iveria» gamodioda, romelsac ilia WavWavaZe
redaqtorobda.
soso did uarze idga, morcxobda, ekrZalebo-
d a , magram bolos a m x a n a g T a d a J i n e b i T i m o T x o v n i T ,
r o g o r c i y o , redaqciisaken gaemarTa. redaqciaSi «mevele»
(daviT miqelaZe) daxvedroda da sosos gancxadebaze _ minda
redaqtori ilia WavWavaZe vnaxoo, epasuxna, amJamad ilia aq
ar aris da xval SegiZlia naxvao.
sosos a R a r u n d o d a m e o r e d w a s v l a r e d a q c i a S i .
a m x a n a g e b i a R a r m o e S v n e n . meore dRes sosom «mevelis»
miTiTebiT m o k r Z a l e b i T S e a R o ilias kabinetis kari da
T a v d a b a l i salami misca did mwerals. roca ilia SeekiTxa
_ axalgazrdav, ra gindao, _ sosom m o k r Z a l e b i T gauwoda
Tavisi dawerili leqsi.
soso gulisZgeriT moeloda ilias msjavrs. gaaTava iliam
leqsis wakiTxva, cota Seisvena, ramdenjerme Sexeda mis avtors,
wamodga, mxarze xeli daado sosos da uTxra _ «kargi leqsia,
axalgazrdav, imecadine, swere da kargi mwerali iqnebio».
soso gaxarebuli da kmayofili dabrunda. aranakleb sasi-
amovnod dagvrCa es garemoeba mis megobrebsac. Cqara misi leqsi
«iveriaSi» daibeWda da Cvens sixaruls dasasruli ar hqonda.
maxsovs, is nomeri gazeTisa mowafeTa xelidan xelSi gadadioda...~10
ucnaurze ucnauria, am monaTxrobSi raime eWvi Seitano,
rogorc amas aleqsandre dauSvili sCadis: `C v e n S o r s a
varT im azrisagan, rom zemoT motanili mogone-
ba, gansakuTrebiT ilia WavWavaZesTan Sexvedris
e p i z o d i , a b s o l u t u r i W e S m a r i t e b a a , Tumca masSi arc
daujerebeli ambavi ar aris gadmocemuli~.11
daskvnis saxiT dabejiTebiT SemiZlia vTqva: i. stalinis Ses-
axeb aRniSnuli legenda gaugebrobis niadagzea Seqmnili, yovel
SemTxvevaSi, nodar alaniasTan mas araviTari kavSiri ar aqvs!
10
p. k a p a n a Z e , beladis bavSvoba da yrmoba (mogoneba), Tb., 1945, gv. 54-55.
11
aleqsandre d a u S v i l i, soso juRaSvilis ambavi, wigni pirveli, soselo, Tb.,
2000, gv. 122.

You might also like