Professional Documents
Culture Documents
Bağlantısız Azerbaycan. Bu Da Nereden Çıktı
Bağlantısız Azerbaycan. Bu Da Nereden Çıktı
Son günlerde Azerbaycan’ın dış politika gündeminde sürpriz bir gelişme yaşandı.
Endonezya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Michael Tene düzenlediği basın toplantısında
Azerbaycan’ın Bağlantısızlar Hareketi üyeliğine kabul edileceğini açıkladı. Bu haber
beklenmedik olduğu kadar anlaşılması zor bir haberdir. Azerbaycan Dışişleri Bakanı Elmar
Memmedyarov 25-27 Mayıs’ta Bali’de Bağlantısızlar Hareketi (Non Aligned
Movement/NAM) toplantısına katılıyor. Üye ülkeler dışişleri bakanları düzeyindeki yapılacak
bu toplantıda Azerbaycan ve Fiji örgüt üyeliğine katılacak.
Bağlantısızlar Kimlerdir?
www.21yyte.org 1
“Bağlantısız” Azerbaycan!Bu Da Nereden Çıktı?
Dr. Ali ASKER
Konferans, hiçbir bloka veya askeri ittifaka bağlı olmamayı öngören ‘Bağlantısızlar’ (Non-
Alignment) akımının ortaya çıkması için önayak olmuştur.[1] Bağlantısızlar akımı 1961’de
Yugoslavya lideri B.Tito ve Mısır lideri C.A.Nasır’ın inisiyatifiyle örgütlenmiştir.
Günümüzde örgütün üye sayısı 118’dir. Azerbaycan ve Fiji’nin katılmasıyla bu sayı 120’ye
yükselecektir. Teşkilatta Asya (38 devlet), Afrika (53 devlet) ve Latin Amerika’dan (26
devlet) olan ülkeler daha ağırlıktadır. [2] Örgüt sıralarını gittikçe genişletmektedir. Fakat
örgüt üyeleri farklı kutuplarda yer almaktadır. Bu ülkeler değişik siyasi rejimlere, dünya
bakışına ve gelişim stratejilerine sahiptirler. Bu nedenle Bağlantısızlar Hareketi istikrarlı bir
yapıya sahip değildir. Örgütte Avrupa devletlerinden sadece Belarus yer almaktadır.
Neden-Sonuç-Kar-Zarar?
1) Bir iddiaya göre bu adımı atmakla Azerbaycan, son dönemde demokrasi ve insan
haklarıyla ilgili Avrupa’nın ve ABD’nin baskılarına karşılık vermiştir.[4] Kuzey Afrika’daki
gelişmelerin ardından Azerbaycan’da da hareketlenmeler yaşanmıştır. Mart ayında yapılan
gösteriler sırasında bazı muhalif partilerin ve gençlik örgütlerinin mensupları tutuklanmıştır.
ABD ve Batılı kuruluşlar Azerbaycan hükümetinin gösteri yapma özgürlüğünü
sınırlandırdığına dair açıklamalarda bulunmuş, soruşturma ve yargı sürecini mercek altına
almıştır. Azerbaycan hükümeti bundan rahatsızlığını açık şekilde dile getirmiş, iktidar
tarafından değişik düzeylerde yapılan açıklamalarda tüm bunlar Azerbaycan’ın içişlerine
müdahale olarak değerlendirilmiştir.
Basında yer alan bazı yorumlara göre Bakü’nün bu adımı atmasının nedeni Rusya’dır.
Rusya Azerbaycan’ın Batı ve NATO ile ilişkilerinin geliştirilmesinden rahatsızlık
duymaktadır ve Azerbaycan bu örgüte girmekle Rusya’nın gönlünü almaya çalışmaktadır.
Eğer Azerbaycan’ın bu politikası Rusya’nın baskısından ileri gelmişse bile olumlu sonuç
www.21yyte.org 2
“Bağlantısız” Azerbaycan!Bu Da Nereden Çıktı?
Dr. Ali ASKER
doğuracak bir adım sayılamaz. Hatta Azerbaycan’ın Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü
üyeliğine alınması için Rusya’nın baskıları karşısında atılmış olsa bile, bu adımın Rusya’yı
tatmin etmeyeceğini vurgulamak gerekir.[5]
Bu örgüte üye olmak Azerbaycan’ın çıkarları açısından herhangi bir olumlu katkı
sağlamayacaktır. Bilakis bu kararın birçok olumsuzluklar içerdiğini de söylemek gerekir.Bu
karar;
Söz konusu örgüt üyelerinin üçüncü dünya ülkeleri oldukları, diktatörlüklerle yönetildikleri
bir gerçektir. Bu açıdan Bağlantısızlar Hareketi üyeliği olumlu bir imaj doğuramaz.
Topraklarının önemli bir bölümü Ermenistan tarafından işgal edilmiş, her zaman savaş
başlama tehlikesinin var olduğu bir ortamda Azerbaycan’ın bağlantısız bir ülke olarak
tanınması kamuoyunda anlaşılabilir nitelikte değildir. Bu adımın gerek iç politika, gerekse
dış politika açısından Azerbaycan’ın çıkarlarına somut bir katkı sağlamayacağı kesindir.
Çünkü Azerbaycan toprakları işgal altında bulunan bir ülkedir. Barış yoluyla işgal sorununu
sona erdirmek yönündeki çalışmalarda somut bir ilerleme sağlanamamıştır. Her bir işgal
sürecinin çözümünde iki yol vardır: barış veya savaş yolu. Azerbaycan Cumhurbaşkanı ve
diğer üst düzey yetkililerin “savaşın tek çözüm olabileceğine” ilişkin devamlı dile getirdikleri
argümanla bağlantısız kalma politikası bağdaşmamaktadır.
www.21yyte.org 3
“Bağlantısız” Azerbaycan!Bu Da Nereden Çıktı?
Dr. Ali ASKER
İki ülke arasında stratejik ortaklığın önemli bir ayağını oluşturan askeri işbirliği süreci çok
ağır ilerlemektedir. Bu karar sonrasında süreç daha fazla hız kaybedecektir. Her ne kadar
Bağlantısızlar Hareketi üyeliği Azerbaycan’ın ikili askeri işbirliği ilişkilerini
engellememekteyse de en azından ikili askeri ilişkilerin geliştirilmesi alanında bir biganelik
havası oluşturacaktır.
Bugün Ermenistan Rusya’nın askeri müttefikidir. Ayrıca Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü
üyesidir. Bunun yanı sıra NATO ile işbirliğini sürdürmektedir. 2000 yılından sonra
Ermenistan’ın NATO’yla ilişkilerinde bir yakınlaşma süreci söz konusudur. Bu dönemde
Ermenistan yönetimi çok vektörlü dış ilişkilere dayalı complementarism politikasını
uygulamaya koymuştur. Bu politika gereği Ermenistanve NATO arasında Bireysel
Partnerlik Eylem Planı Aralık 2005’te imzalanmıştır.Ermenistan yönetimine göre bir taraftan
Rusya ve KGAÖ ile ilişkilerin geliştirilmesi, diğer taraftan NATO ile işbirliği Ermenistan’ın
ulusal çıkarlarına uymaktadır. Yani Ermenistan’ın NATO ve KGAÖ ile ilgili tutumu çatışmacı
değil, tamamlayıcı bir politikadır.Bu anlamda NATO-Ermenistan işbirliği Ermenistan’ın
ulusal çıkarlarına uygun gelen, jeopolitik durumu rasyonel şekilde değerlendiren bir denge
politikası olarak görülmektedir.[8] Bu durum karşısında Azerbaycan’ın “bağlantısız kalma”
politikası Ermenistan’la kıyaslandığı zaman bir dezavantaja dönüşmektedir. Bazı
yorumculara göre Azerbaycan’ın bu örgüte üye olması NATO’ya ve diğer örgütlere üye
olması yönünde engel değildir. Azerbaycan bu normlara uymayabilir. Fakat en azından
Azerbaycan’ın bu kararı NATO’ya üye olmak istememesi mesajıdır. Bu mesajın Rusya’ya
veya NATO’nun kendisine verilmesinin o kadar da önemi yoktur.
www.21yyte.org 4
“Bağlantısız” Azerbaycan!Bu Da Nereden Çıktı?
Dr. Ali ASKER
[3] ??? ????????????: ???? ?? ?????? ????? ????? ?????? ?????????? ? ????
http://www.regnum.ru/news/fd-abroad/1406360.html
[ 4 ] Q o ş u l m a y a n l a r a q o ş u l a r a q . . . ,
http://contact.az/topics_az.asp?id=5250&pb=3&vr=az&yr=2011&mdn=1201118 May 2011.
[6] B?kir N?rimanoğlu, ?lvida, NATO?!. Az?rbaycan g?l?n h?ft? Neytrallar H?r?katına
qoşulacaq, http://www.ekspress.az/2011/05/20/get=40463
http://www.azadliq.org/content/article/24179782.html
www.21yyte.org 5