YUNIT IV: NOLI ME TANGERE

Our Lady Of Fatima Academy of Davao, Davao City

PANGALAN: ________________________________________
BAITANG/ PANGKAT: ___________ PETSA:_______________
PUNTOS: ____________

BINUO NI: JOEL S. LAPASARAN, LPT

 YUNIT IV: NOLI ME
TANGERE

“Jeremia 33:6 Ngunit pagagalingin ko silang muli. Hahanguin ko sa kahirapan ang Juda at
Israel, at bibigyan sila ng kapayapaan at kasaganaan.”
Layunin:

1. Nakapagbibigay ng mga salitang kasingkahulugan at kasalungat ng mahihirap na salita;

2. Naibabahagi ang sariling damdamin tungkol sa sinapit ng ilang tauhan sa nobela at ng mga
kakilalang may katulad na kapalaran;
3. Naipapaliwanag ang mga kaisipang nakapaloob sa binasang mga kabanata kaugnay ng
iba’t ibang paksa, tulad ng pamamalakad ng pamahalaan, paniniwala sa Diyos, kalupitan sa
kapwa, at kapangyarihan;
4. Naihahambing ang katangian ni Sisa bilang isang ina noon sa mg akatangian ng mga inang
napapanood sa mg a pelikula at telenobela ngyaon.

PAG-ARALAN

“Hindi tulad ng pagpapalit ng damit ang pagpapalit ng

kasintahan” – Tiya Isabel-

Aralin 7: Kapangyarihan (kabanata 36 - 41)

2|P age
Kabanata 36: Ang Unang Panginorin

Isang malaking gulo ang nangyayari sa bahay ni Tiyago dahil sa hindi inaasahang
pagdating ng Kapitan-Heneral. Si Maria ay panay ang pagtangis at hindi pinakikinggan
ang payo ng kanyang ale at ni Andeng. Paano nga, pinagbawalan si Maria ng kanyang
ama na makipag-usap kay Ibarra habang hindi pa inaalis ang eskomonyon sa binata.
Saglit na umalis si Kapitan Tiyago sapagkat pinapupunta ito sa kumbento. Pinatuloy na
inaalo naman ni Tiya Isabel si Maria sa pagsasabing susulat sila sa Papa at magbibigay ng
malaking limos. Madali namang mapapatawad si Ibarra sapagkat nawalan lamang ng
ulirat si Padre Damaso. Si Andeng ay nagboluntaryong gagawa ng paraan para magkausap
ang magkasintahan.
Nasa gayon silang pag-uusap nang bumalik si Kapitan Tiyago. Sinabi nito na inutusan
siya ng pari na sirain ang kasunduan ng pag-iisang dibdib ng magkasintahan. Si Pari Sibyla
ay nagsabi naman na huwag tanggapin si Ibarra sa kanyang tahanan at ang utang ni
Kapitan Tiyago na P50,000 sa binata ay huwag ng pabayaran kundi mawawala ang
kanyang buhay at kaluluwa.
Inalo ni Kapitan Tiyago si Maria sa pagsasabing ang ina raw nito ay nakita lamang niyang
umiyak nang ito’y naglilihi. Isa pa, anito, may kamag-anak si Padre Damaso sa
nakatakdang dumating mula sa Europa at siyang inilalaan ng maging panibagong katipan
ni Maria. Sindak ang mga kausap ni Kapitan lalo na si Maria na napailing lamang, umiiyak
at tinakpan ang mga tainga. Pati si Isabel ay nagalit at sinabihan ang Kapitan na ang
pagpapalit ng katipan ay hindi parang nagpapalit lamang ng baro.

Dahil kaibigan ni Kapitan Tiyago ang Arsobispo, iminungkahi ni Tiya Isabel na sulatan
ito. Pero, sinabi ng Kapitan na mawawalang kabuluhan lamang sapagkat ang Arsobispo
ay isang prayle rin at walang ibang paunlakan kundi ang mga kapwa prayle. Pagkaraang
pagsabihan ng Kapitan si Maria na tumigil na ito sa kangangalngal at baka mamugto ang
mga mata. Hinarap na niya ang paghahanda sa bahay.

Pamaya-maya dumating na nga ang Kapitan-Heneral. Ang buong kabahayan ni Kapitan

Tiyago ay nagsimula ng mapuno ng mga tao. Si Maria naman ay tumakbo sa silid at
nagdasal sa Mahal na Birhen. Nasa ganito siyang kalagayan ng pumasok ang kanyang
Tiya Isabel at sinabing gusto siyang makausap ng Kapitan-Heneral. Mabigat man sa loob
ay unti-unti na siyang nag-ayos ng katawan.

3|P age
KABANATA 37: Ang Kapitan Heneral

Pagkadating ng Kapitan-Heneral, ipinahanap niya

kaagad si Ibarra. Samantala, kinausap muna niya ang
binatang taga-Maynila na nagkamaling lumabas
habang nagsesermon sa misa si Padre Damaso. Ang
paglabas ng binata sa simbahan ay ikinagalit ni
Damaso. Namumutla at nginig ang buong katawan ng
binata ng pumasok siyang kausapin ng
Heneral. Ngunit, ng lumabas na ito, nakangiti na
siya. Ito ay tanda ng mabuting ugali ng Kapitan-
Heneral. Mayroon siyang panahon basta sa
katarungan.
Pagkalabas ng binata, ipinapasok na ng kagawad ang
mga reverencia na
sina Pari Sibyla, Pari Martin, Pari Salvi at iba pang mga prayle. Yumuko ang mga ito at
nagbigay galang sa Heneral… Dahil hindi kasama si Padre Damaso, hinanap siya ng
Heneral. Sinabi nina Pari Sibyla at Pari Salvi na may sakit ang hinahanap. Ang sumunod
na nagbigay galang sa Heneral ay sina Kapitan Tiyago at Maria.
Pinapurihan ng Heneral si Maria dahil sa ginawa nito sa pananghalian. Kung hindi dahil
sa kanya , maaring nautas na si Ibarra si Padre Damaso. Sinabi ng Heneral na kailangang
tumanggap ng gantimpala si Maria na kagyat namang tumutol.

Smantala, ipinahayag ng kagawad na dumating na si Ibarra at nakahanda na siyang

humarap sa Heneral. Napansin ng Heneral na medyo nabalisa si Maria, kaya sinabi niyang
nais itong makaharap bago umaalis patungong Espanya. Sinabi naman niya sa Alkalde na
samahan siya nito sa paglilibot.

Hindi matiis ni Pari Salvi na ipaalala sa Heneral na si Ibarra ay

excomulgado. Pero,hindi siya pinapansin nito at sa halip sinabi ng Heneral na ipaabot kay
Padre Damaso ang pangangamusta na gumaling ito kaagad. Napamaang ang mga
reverencia at sabay sabay na nagpaalam. Nakasalubong nila ang pagpanaog ni
Ibarra. Ngunit hindi sila nagkakibuan. Mata lamang ang nag-usap.
Pagkakita ng Henaral kay Ibarra mabilis niya itong kinamayan at sinabing tama lang ang
kanyang ginawa lalo na ang ginawang pagtatanggol sa ala-ala ng ama. Tiniyak niya na
kakausapin ang Arsobispo tungkol sa pagkaka-excumulgado ni Ibarra.

4|P age
 Sa pagkukuwento, lumitaw na nagkapalad si Ibarra na makatagpo ang pamilya ng Kapitan
Heneral noong siya nagpunta sa Madrid. Tinanong ng Heneral kung wala man lang liham
na tagubiling dala si Ibarra para sa kanya. Hindi na kailangan ito, ani Ibarra sapagkat lahat
daw ng mga Pilipino ay tinagubilin sa Heneral. Sa pagpapahayag ni Ibarra ng kanyang
sariling pananaw sa buhay, nagpamuni ng Heneral na matalino ang binata. Inamuki niya
itong ipagbili ang lahat lahat na ari-arian at sumama na sa kanya sa Espanya
sapagkat hindi nababagay ang kanyang kaisipan sa Pilipinas. Pero,sinasabi ni Ibarra na
higit na matamis ang mamuhay sa bayang sinilangan at pinamuhayan din ng mga
magulang nito.

Pinahalagahan ng Heneral ang paninindigan ni Ibarra sapagkat inaakala niyang higit nga
niyang kilala ang Pilipinas kaysa sa kanya. Nang maalala niya si Maria, sinabi ng Heneral
kay Ibarra na puntahan na niya ang kanyang kasintahan at itagubilin ang paparoonin sa
kanya si Kapitan Tiyago. Ipinagugunita niya kay Ibarra na samahan siya sa
pamamasyal. Tumango si Ibarra at umalis na. Kapagdaka, tinawag ng Heneral ang mga
kagawad at sumunod ang Alkalde. Sinabihan ng Heneral ang Alkalde na hindi na
kailangang maulit pa ang naganap na pananghalian at ibigay ang lahat ng kaluwagan kay
Ibarra sa pagsasakatuparan ng kanyang mga mabubuting layunin. Huwag ding
pakialaman si Ibarra, mariing pautos pa ng Heneral.
Tumango ang Alkalde sa tinuran ng Heneral. Nangako siyang pangangalagaan din ang
kaligtasan ni Ibarra. Nang dumating si Tiyago kaagad na binati siya ng Heneral dahil sa
pagkakaroon ng kapuri-puring anak at marangal na manunungangin. Nagprisinta pa ang
Heneral na maging ninong sa kasal.

Samantala, kaagad na hinanap ni Ibarra sa Maria. Kumatok siya sa silid ni Maria sapagkat
naririnig niya ang boses nito. Pero, hindi binuksan ang pinto at sa halip ay si Sinang ang
sumilip. Sinabi ni Sinang na isulat na lamang ni Ibarra ang sasabihin sapagkat papunta sila
sa dulaan. Nagtaka si Ibarra.

KABANATA 38: Ang Prusisyon

Ang nakakatulig na paputok at sunod-sunod na pagdupikal ng mga batingaw ay

nagbabadya ng inilabas na ang prusisyon. Ang mga binata na halos lahat ay mayroong
dalang sinding parol. Kasamang naglalakad ni Kapitan Heneral ang mga kagawad, si
Kapitan Tiyago, ang Alkalde, ang Alperes at si Ibarra at patungo sa bahay ng

5|P age
 Kapitan. Nagpatayo ang Kapitan ng isang kubol sa harap ng kanyang bahay upang
pagdausan ng pagbigas ng tulang papuri o loa sa pintakasi ng bayan. Kung hindi lamang
sa imbitasyon ng Kapitan Heneral, mas gusto ni Ibarra na manatili na lamang sa tahanan
ni Kapitan Tiyago upang makasama niya si Maria.

Nangunguna sa prusisyon ang taltong sakristan na may hawak na mga seryales na

pilak. Kasunod nila ang mga guro, mag-aaral at mga batang may dala-dalang parol na
papel. Ang mga agwasil at tinitini naman ay may dalang mga pamalo upang gamitin sa
sinumang maniksik o humiwalay sa hanay. Mayroon din silang kasama na namimigay ng
libreng kandila para gamiting pang-ilaw sa prusisyon.

Ang mga santong pinuprusisyon ay pinangungunahan ni San Juan Bautista. Sumunod si

San Francisco, Santa Maria Magdalena, San Diego De Alcala at ang pinakahuli ay ang
Mahal na Birhen. Ang karo ni San Diego ay hinihila ng anim na Hermano Tercero.

Inihinto ang mga karo at andas ng mga santo sa tapat ng kubol sa pagdadarausan ng
loa. Mula sa tabing may isang batang lalaking may pakpak, nakabotang pangabayo,
nakabanda at may bigkis ang lumabas. Pagkatapos na bumigkas ng papuri ang bata sa
wikang Latin, Kastila at Tagalog ay pinagpatuloy ang prusisyon hanggang sa mapatapat
sa bahay ni Kapitan Tiyago. Ang lahat ay natigilan sa magandang pag-awit ni Maria Claria
ng Ave Maria ni Gounod sa saliw ng kanyang sariling piyano. Kung napatigil si Padre
Salvi ay sa ganda ng tinig ni Maria Clara. Higit na nakadama ng kalungkutan si
Ibarra. Nadarama niya ang mensahe ng tinig ng kasiphayuan ng kasintahan. Saglit na
naputol ang pagmuni-muni ni Ibarra nang palalahanan siya ng Kapitan Heneral tungkol sa
imbitasyon nitong makasalo sa pagkain upang pag-usapan ang pagkawala nina Basilio at
Crispin.

KABANATA 39: Si Donya Consolacion

Kahit na napatapat ang prusisyon sa bahay ni Donya

Consolacion ay pinid na pinid. Nang umagang iyon, ang
asawa na Alperes at paraluman ng mga guwardiya sibil
ay hindi nakapagsimba. Paano hindi siya pinayagang
lumabas ng kanyang asawa. Ikinahihiya ng Alperes ang
katawa-tawang pagdadamit nito. Ang kanya namang amoy

6|P age
 katulad ng kalaguyo ng mga guwardiya sibil. Pero, para sa sarili ni Donya Consolacion
siya ay higit pa ngang maganda kaysa kay Maria Clara.
Ang ipinagpuputok pa ng damdamin ng Donya bukod sa siya ay hindi pinayagang
lumabas ng bahay ay ang pangyayaring sobra kung alipustain at murahin
siya ng Alperes. Suklam na suklam ang Donya at iniisip kung paano makapaghiganti. Ang
pagdili-dili niya ay nakapagbigay sa kanyang ng ibayong ngitngit.
Nang araw ngang iyon, bago dumaan ang prusisyon, ipinasara niya sa bantay ang
lahat ng mga bintana at nagpasindi pa ng ilaw. Inutusan din nitong huwag magpapasok
maski sinuman. Pinakandado niyang mabuti pati pintuan. Habang nag-iisip ang Donya,
narinig niyang umaawit si Sisa na dalawang araw ng nakukulong sa
kwartel. Pinapaakyat ng Donya si Sisa upang pakantahin. Palibhasa, sa wikang kastila
ang utos ng Donya, hindi ito maunawaan ni Sisa. Isa pa hindi matino ang isip, isa na
siyang baliw.

Kinuha ng Donya ang latigo ng Alperes at muling inutos na kumanta si

Sisa. Pero, hindi sumunod si Sisa. Dahil dito, inutusan ng Donya ang sundalo na sabihin
kay Sisa ang gusto nitong mangyari. Kumanta si Sisa ng Kundiman ng Gabi. Ang awit ay
tumalab sa damdamin ng Donya at nakakapagsalita ng Tagalog. Napamaang ang
sundalo, hindi niya sukat akalain na marunong ng Tagalog ang
Donya. Napansin ng Donya ang pagkamaang ng kawal, kaya galit na pinaalis
ito. Binalingan ng Donya si Sisa at sa pilipit na pangangastila ay inutusan itong magbaile
o sumayaw.
Nang hindi sumunod si Sisa, pinalo niya ito sa binti at paa. Nabuwal si Sisa at nagisi ang
manipis nitong damit kasabay ng paglabas ng dugo mula sa nabakbak na
sugat. Nasisiyahan ang Donya sa gayong tanawin. Ang kanyang galit ay naibunton niya
kay Sisa.

Hindi napansin ng Donya ang pagdating ng Alperes na pasikad na binuksan ang

nakasarang pintuan. Pagkakita ng Alperes kay Sisa, sinagilahan
ito ng pangangatal ng katawan sa galit at namutla. Bumalasik ang kanyang
mukha. Ngunit, parang walang anuman ito sa Donya. Tinanong pa niya ang Alperes kung
bakit hindi man lang daw bumati ito sa kanya. Hindi sumagot ang Alperes. Inutusan niya
ang bantay na bigyan ng damit at pagkain si Sisa. Kailangang gamutin din ang mga sugat
nito, bigyan ng magandang higaan at huwag lalapastanganin. Ang dahilan ay si Sisa ay
nakatakdang ihatid sa tahanan ni Ibarra kinabukasan din.

7|P age
 Sa kabilang dako, kung magkaroon man ng kagaspangan ng ugali si Donya Consolacion
yaon ay bunga ng kanyang kawalan ng sapat na edukasyon. Siya ay dating labandera
lamang ng mga sundalo na mapangasawa niya ang Alperes na nuon ay isa lamang
kabo. Ito ang dahilan kung may plastik na pag-uugali. Pilit siyang nag-aastang may pinag-
aralan, marunong ng Kastila at may ugaling Europeo.

KABANATA 40: Ang Karapatan at ang Lakas

Mag-iikasampu na ng gabi ng paisa-isang sindihan ang mga kuwitis. Ang huling

pailaw ay parang bulkan habang ang daan ay naliliwanagan ng ‘luces de Bengala’ na siyang
nagsisilbing ilaw sa mga taong naglalakad patungo sa liwasang bayan.

Malaki ang entabladong pagdarausan ng dula. Ang nangasiwa sa palabas ay ang Tinyente
Mayor na si Don Filipo sapagkat ang Kapitan ay nasa sugalan. Kausap ng Tinyente si
Pilosopong Tasyo at nakasentro ang kanilang pag-uusap na nagbibitiw na ang Don sa
kanyang tungkulin. Danga’t nalamang hindi tinanggap ng Alkalde ang pagbibitiw
nito. Saglit naputol ang pag-uusap ng dalawa ng dumating si Maria Clara kasama ang mga
kaibigan. Kasunod nilang dumating ang kura at ilang Kastila. Isa-isa silang inihatid sa
upuan ng Tinyente.
Nagsimula na ang palabas sa pamamagitan ng tambalang tinig nina Chananay at Marianito
ng ‘Crispino dela Comare’. Ang pansin ng lahat ay nasa entablado maliban kay Pari Salvi
na walang kurap na nakatitig kay Maria Clara.
Tapos na na ang unang bahagi ng dula nang pumasok si Ibarra. Umugong ang bulungan,
pero hindi ito pinansin ni Ibarra. Malugod na binati niya ang kasintahan at ang mga
kasama nito. Tumindig si Pari Salvi o ang Kura at hiniling kay Don Filipo na paalisin si
Ibarra. Ngunit, hindi sumunod ang Don at sinabing hindi niya magagawa ang gayon
sapagkat nag-abuloy ng malaki si Ibarra. Isa pa, anang Don hindi siya natatakot sa gagawin
ng kura sapagkat maghapong kau-kausap ng Kapitan Heneral at ng Alkalde ng lalawigan
si Ibarra. Kaya, wala itong dapat ipangamba. Napilitan umalis ang Kura at ang mga
kasama nito. May ilang tao na lumapit kay Ibarra at sinabing huwag pansinin ang paglisan
ng Kura, sapagkat ang mga ito ang nagsasabing si Ibarra ay eskumulgaldo. Dahil dito,
naitanong ni Ibarra na sila ay nasa panahon pa ng edad Media.
Nilapitan ni Ibarra ang mga dalaga at nagpaalam na ilang sandali siyang mawawala
sapagkat mayroong nalimutang tipanan. Pinigilan siya ni Sinang subalit nangako si Ibarra
na babalik na lamang siya. Papalabas na si Yeyeng upang sumayaw, nang lumapit ang
dalawang sibil kay Don Filipo at ipinatitigil ang palabas dahil hindi raw makatulog sa ingay

8|P age
 ang Alperes at si Donya Consolacion. Pero, hindi pinagbigyan ang kahilingan ng mga Sibil
at natapos na ang dula. Pero, bigla na lang nagkagulo.

May dalawang Sibil na hinagad ang mga musikero upang pigilin ang palabas pero ang mga
ito ay nahuli ng mga kuwadrilyero na katulong ni Don Filipo. Tiyempo namang nakabalik
na si Ibarra. Kaagad na hinanap niya si Maria. Kumapit na sa bisig ni Ibarra ang mga
nasindakna dalaga. Walang tigil naman sa kauusal ng letania sa latin si Tiya Isabel. Ang
mga Sibil na inihatid ng mga kuwaddrilyero sa tribunal ay pinagbabato ng mga tao. May
mga pulutong ng mga kalalakihan na nagbabalak ng masama sa mga Sibil. Pero,
pinakiusapan sila ni Don Filipo na huwag ng palalain pa ang
pangyayari. Ngunit, hindi siya pinansin. Kaya kay Ibarra siya nakiusap. Sinabi ng binata
na wala siyang magagawa. Pinakiusap ni Ibarra si Elias na puntahan ang mga kalalakihang
nagbabalak ng masama. Napahinuhod naman ng piloto ang mga lalaki na huwag ng ituloy
ang kanilang mga binabalak. Isa-isa ng nagsi-alisan ang mga tao.
Mula naman sa kinaroroonan ni Pari Salvi, nakita niya ang buong pangyayari sa
liwasan. Dumating din ang kanyang utusan na nagbalita rin tungkol sa nangyaring
kaguluhan.
Bigla na lamang nakita ni Pari Salvi sa kanyang pangitain na si Maria Clara ay walang
malay-tao, pangko ni Ibarra at nawala sila sa kadiliman. Halos nagkandahulog siyang
bumaba sa kumbento at nagtuloy sa liwasan. Ngunit, wala ng tao. Binubulyawan
siya ng mga Kastila, pero hindi niya alumana. Mabilis na tinungo niya ang bahay ni
Kapitan Tiyago. Sa nakapinid na durungawan nabanaagan niya ang mga anino nina Maria
Clara at Tiya Isabel. Ang pagkabahala sa dibdib ng Pari ay unti-unting nawala. Ligtas sa
kapahamakan si Maria. Bumalik na sa kumbento si Pari Salvi.

KABANATA 41: Dalawang Araw

Dahil sa nangyari hindi dalawin mg antok si Ibarra, kaya naisipan nitong gumawa sa
kanyang laboratoryo. Pamaya-maya pumasok ang kanyang utusan at sinabing mayroon
siyang panauhing taga-bukid. Pinapatuloy niya ito ng hindi man lamang lumilingon. Ang
kanyang panauhin ay si Elias.
Tatlo ang pakay ni Elias sa pagpunta niya kay Ibarra. Una, ay upang ipaalam na nilalagnat
o may sakit si Maria Clara. Ikalawa, magpapaalam na siya kay Ibarra sapagkat nakatakda
siyang magtungo sa Batangas at ikatlo, itatanong niya sa binata kung wala itong ipagbibilin
sa kanya. Hinangad ni Ibarra ang maluwalhating paglalakbay ni Elias.

9|P age
 Hindi nakatiis si Ibarra kung paano napatigil ni Elias ang kaguluhan nangyari sa
liwasan. Sinabi ni Elias na kilala niya ang magkapatid na namumuno sa panggugulo. Ang
mga ito ay mga Sibil. Ang ama ng magkakapatid na pinatay sa palo ang mga Sibil na
nanggulo sa liwasan. Pero dahil sa may utang na loob ang magkapatid kay Elias, sila ay
madaling napakiusapan nito. Hindi na kumibo si Ibarra, kaya nagpaalam na si Elias.

Nagbihis at nanaog na si Ibarra habang sinisisi ang sarili sa

pagkakasakit ng kasintahan. Tutungo siya sa bahay ni Kapitan Tiyago. Sa daan
nakasalubong niya ang isang maliit na lalaking nakaitim at may pilat sa kaliwang
pisngi. Ito ay si Lucas at kapatid ng taong madilaw na namatay sa paghuhugos ng unang
bato sa paaralan. Nabanas ng husto si Ibarra sa pangungulit ni Lucas na kung magkano
raw ang ibabayad sa pamilya ng kanyang kapatid. Sinabi ni Ibarra na magbalik na lamang
si Lucas dahil dadalaw ito sa isang maysakit. Saka na nila pinag-usapan ang tungkol sa
pagbabayad. Mauubos na ang pagtitimpi ni Ibarra, kaya tinalikuran niya kaagad si Lucas.
Sinundan ng masamang tingin ni Lucas si Ibarra sabay bulong sa sariling si Ibarra ay apo
nga talaga ng nagbilad sa init sa kanyang ama at iisa ang dugong nananalaytay sa kanilang
mga ugat. Subalit kapag ito (Ibarra) ay mahusay magbayad ng mataas, sila ay magiging
mabuting kaibigan.

TALASANGGUNIAN:
Sinag ng Wikang Filipino sa Ikasiyam na baitang ng Innovative Edducational Materials, Inc.
Ryan C. Rivera, 2019
Punla, Mga Akdang Pampanitikan mula sa Asya at Noli Me Tangere, Binagong Edisyon,
Gina P. Canlas, et.al.2020
https://www.kapitbisig.com/philippines/noli-me-tangere-ni-dr-jose-rizal-book-notes-
summary-in-tagalog-kabanata-14-22-pangarap-sa-gabing-madilim-ang-buod-ng-noli-me-
tangere_140.html

10 | P a g e
Pangalan: ______________________________ Taon/Baitang:_________________
Paaralan: ______________________________ Marka:_____________________

Gawain 1: PAGSASALIKSIK

PANUTO: Maghanap ng 20 mga matalinhagang salita sa mga kabanata na nabanggit sa

itaas at bigyan ito ng kasalungat na salita. (20 puntos)

Gawain 2: PAGSASABUHAY

Panuto: Basahin ang mga sumusunod na mga kabanata at magbigay ng mga aral bawat
kabanata na mai-uugnay natin sa buhay natin sa kasalukuyan.(5 puntos bawat kabanata)

Kabanata 36:
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

11 | P a g e
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Kabanata 37:
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Kabanata 38:
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Kabanata 39:
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Kabanata 40:
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Kabanata 41:
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

12 | P a g e
13 | P a g e