Chuong 4 - Truc in

Khoa In vaø Truyeàn Thoâng Bieân soaïn: Cheá Quoác Long
Chöông 4:
TRUÏC IN OÁNG ÑOÀNG
Truïc in duøng cho maùy in oáng ñoàng (in loõm) laø loaïi truïc maø treân beà maët cuûa noù coù
hình aûnh ñöôïc khaéc hoaëc aên moøn, taïo thaønh caùc loã chöùa möïc trong ñoù hình aûnh in seõ ñöôïc
truyeàn leân vaät lieäu in thoâng qua moät maùy in. Ñeå giöõ ñöôïc hình aûnh in, beà maët truïc ñöôïc
baûo veä choáng laïi söï maøi moøn baèng caùch maï leân ñoù moät lôùp chrome. Truïc mang hình aûnh
hieän nay laø truïc ñöôïc maï moât lôùp ñoàng moûng bao phuû ôû ngoaøi. Raát nhieàu öu ñieåm vaø
nhöôïc ñieåm cuûa in oáng ñoàng ñöôïc theå hieän ôû truïc in.
Phaàn naøy trình baøy caùch cheá taïo moät truïc in môùi vaø caùch taùi söû duïng laïi truïc in cuõ,
cuõng nhö moâ taû caùch laøm truïc moät caùch cô baûn, nguyeân lyù maï, caùch xöû lyù nöôùc thaûi töø vieäc
laøm truïc. Tuy nhieân vaán ñeà chính laø naèm ôû vieäc giaûi thích quy trình kyõ thuaät, moâ taû böôùc
laøm truïc in, moâ taû vieäc boùc lôùp maï ñoàng, chrome cuõ vaø maï laïi lôùp ñoàng, chrome môùi, bao
goàm nhöõng böôùc chuaån bò, khaéc vaø ño löôøng keát quaû nhö theá naøo cho ñuùng.
4.1 Nhöõng yeáu toá cô baûn cuûa truïc in
Veà caáu truùc vaät lyù caùc phaàn töû in naèm thaáp hôn ñöôïc taïo baèng aên moøn hoùa hoïc
hoaëc khaéc. Coù hai loaïi truïc in oáng ñoàng cô baûn: truïc Sleeve (coøn goïi laø truïc lieàn) vaø truïc in
Shaft (loaïi truïc rôøi, keát noái vôùi maùy in baèng khôùp noái)
Truïc Sleeve
Truïc Sleeve bao goàm thaân truïc lieàn vôùi hai ñaàu truïc baèng theùp coù caáu truùc baäc
thang nhoû daàn, hai ñaàu truïc baèng theùp coù ba daïng: Double taper, Continuos taper, Straight
bore. Double taper laø loaïi phoå bieán nhaát, vôùi goùc nghieâng 100 ôû moãi ñaàu.
Khi gaén truïc Sleeve leân maùy, côõ ñaàu truïc phaûi aên khôùp vôùi truïc truyeàn ñoäng treân
maùy in ôû loõi. Nhöõng phaàn khaùc cuûa truïc ñöôïc söû duïng cho vieäc maï, hoaøn thieän beà maët, aên
moøn… Truïc Sleeve nhoû vaø nheï hôn truïc Shaft vaø giaù thaønh cuõng thaáp hôn, deã baûo quaûn vaø
vaän chuyeån cuõng nhö vieäc gaén leân maùy baèng tay cuõng deã daøng hôn.
Nhöôïc ñieåm chính cuûa truïc Sleeves gaëp phaûi trong luùc in, chuaån bò vaø khaéc. Ñaây laø
söï sai soá voán coù cuûa noù. Ngoaøi ra noù coøn coù nhöõng söï sai soùt khaùc trong vieäc daùn mieáng
sleeve leân truïc. Sleeve ñöôïc duøng nhieàu trong coâng nghieäp in bao bì vaø nhöõng coâng ngheä
in ñaëc bieät khaùc.
Truïc Shaft
Truïc naøy laø thieát bò keát noái vôùi truïc truyeàn ñoäng maùy in baèng khí neùn, khi chuaån bò
in, noù ñöôïc gaén tröïc tieáp treân maùy baèng lieân keát baùnh raêng vôùi baùnh raêng truyeàn ñoäng cuûa
maùy in.
Truïc loaïi naøy ñöôïc cheá taïo vôùi caùc coå truïc hay khôùp noái hình noùn (coù theå thay ñoåi
tieáp ñieåm keát noái giöõa truïc vaø loõi truïc) ñöôïc haøn ôû hai ñaàu. Truïc ñöôøng kính nhoû coù moät
mieáng khôùp noái cho caû hai ñaàu vôùi loõi truïc. Loaïi truïc ñöôøng kính lôùn coù hai khôùp noái hình
noùn rôøi ñöôïc gaén vaøo hai ñaàu truïc. Loõi cuûa truïc phaûi ñöôïc maøi beà maët moät caùch chính xaùc
ñuùng vôùi ñöôøng kính laøm vieäc cuûa baùnh raêng. Bôûi vì ñaây laø khôùp noái cuûa truïc vôùi baùnh
raêng treân maùy. Ñöôøng kính laøm vieäc hieäu duïng cuûa baùnh raêng seõ thay ñoåi neáu noù bò maøi
moøn hoaëc bò toån haïi do truïc vaän haønh sai.
99
Haàu heát caùc loaïi truïc shaft ñeàu keát noái vôùi baùnh raêng qua khôùp noái, chæ vaøi loaïi truïc
(truïc nhoû) trong in bao bì vaø caùc coâng ngheä ñaëc bieät keát noái tröïc tieáp vôùi maùy in. Thuaän lôïi
chính cuûa truïc shaft laø ñoàng nhaát, beà maët chính xaùc duøng cho in, maï khaéc vaø khi cheá taïo
truïc. Vaän haønh coù ñoä chính xaùc cao. Hieän nay taát caû caùc truïc in duøng cho bao bì vaø xuaát
baûn, caùc truïc in ñaëc bieät ñeàu duøng loaïi naøy.
Caùc loaïi vaät lieäu cô baûn
Vaät lieäu cô baûn ñeå laøm truïc haàu nhö laø baèng theùp. Vôùi vaät lieäu theùp nhaø saûn xuaát
coù theå löïa choïn theùp laïnh hoaëc theùp noùng. Daïng truïc lôùn söû duïng trong coâng nghieäp in
xuaát baûn haàu heát söû duïng theùp laïnh. Vaät lieäu baèng theùp ñaùp öùng ñöôïc taát caû nhöõng ñoøi hoûi
veà ñoä chính xaùc cô khí vaø truïc ít bò cong voõng.
Caùc loaïi truïc baèng nhoâm ñöôïc löïa choïn trong coâng nghieäp in bao bì. Truïc baèng
nhoâm nheï, giaù reû vaø deã daøng thao taùc baèng tay. Ñoái vôùi nhöõng truïc nhoû hôn vaø truïc sleeve
khoâng caàn duøng caàn truïc ñeå naâng leân. Tuy nhieân ñaàu truïc vaãn phaûi laøm baèng theùp vì theùp
beàn vöõng hôn. Vaán ñeàø chính cuûa nhoâm laø khi tieán haønh maï lôùp Cu leân truïc baèng phöông
phaùp ñieän phaân ta khoâng kieåm soaùt ñöôïc (ñoàng khoù baùm leân beà maët cuûa truïc), noù ñoøi hoûi
phaûi xöû lyù hoùa hoïc ñaëc bieät.
Gaàn ñaây treân thò tröôøng coù moät loaïi vaät lieäu hoãn hôïp môùi ñöôïc aùp duïng trong vieäc
taïo ra truïc in trong in bao bì. Vaät lieäu ñoù laø nhöïa ñaëc bieät, thay theá cho theùp. Beà maët cuûa
truïc laøm baèng vaät lieäu naøy phaûi ñöôïc xöû lyù baèng nhöõng qui trình ñaëc bieät ñeå ñoàng coù theå
baùm leân ñöôïc. Ñoái vôùi vaät lieäu môùi naøy noù coù nhöõng öu ñieåm: deã thao taùc baèng tay, deã
baûo quaûn, reû… Ñieàu naøy cho pheùp ta giaûm ñöôïc giaù thaønh saûn xuaát.
Hình 4.1: Löu giöõ truïc in oáng ñoàng Sleeve

Caùc loaïi vaät lieäu beà maët
Ñoàng laø loaïi vaät lieäu coù nhieàu öu ñieåm trong vieäc laøm truïc in oàng ñoàng, ôû lôùp ñoàng
aùo duøng trong vieäc khaéc, cuõng nhö lôùp ñoàng ñeá ñöôïc maï baèng phöông phaùp ñieän phaân vôùi
dung dòch axit sunphuric (H2SO4).
Lôùp ñoàng ñöôïc maï baèng phöông phaùp ñieän phaân vôùi dung dòch axit sunfuric, tuy
nhieân, lôùp ñoàng ñeá khoâng baùm vaøo theùp. Vì theá, tröôùc tieân ngöôøi ta maï moät lôùp ñoàng
moûng chöøng vaøi micrromeet baèng caùch ñieän phaân vôùi dung dòch cyanua. Vôùi moät thuøng
100
chöùa ñaëc bieät, thuøng chöùa phaûi chaéc chaén vaø deå thöïc hieän cho vieäc maï, nhöng caàn chuù yù
ñeán nöôùc thaûi vaø caån thaän khi thao taùc vì cyanua raát ñoäc. Ngoaøi caùch maï lôùp ñoàng moûng
ñoù ta coù theå thay lôùp ñoàng moûng ñoù baèng lôùp niken. Thuøng chöùa niken caàn phaûi chuù yù
nhieàu ñeå ñaït keát quaû toát. Nhöng luùc naøy khoâng gaëp phaûi nhöõng vaán ñeà nhö dung dòch
cyanua.
Moät beà maët baèng nhöïa epoxy ñöôïc öùng duïng nhöõng naêm gaàn ñaây ñeå thay theá cho
lôùp ñoàng, vaø maï chrome. Vaät lieäu naøy coù theå khaéc tröïc tieáp baèng tia laser vôùi soá lieäu ñöôïc
soá hoùa. Quy trình khaéc naøy dieãn ra raát nhanh. Nhöng moät soá böôùc chuaån bò nhö vieäc giaûm
nhieät ñoä vaø laøm laïnh toán raát nhieàu thôøi gian. Beà maët baèng nhöïa epoxy khoâng phuø hôïp laém
cho vieäc in cho neân noù khoâng ñöôïc öùng duïng roäng raõi.
Caùc ñaëc tính kyõ thuaät cô baûn
Hình oáng, daïng truïc vaø caùc raõnh goùp phaàn taïo neân caáu truùc hình hoïc cuûa truïc,
chuùng caàn phaûi löïa choïn vaø gia coâng cô khí moät caùch caån thaän ñeå ñaùp öùng ñöôïc nhöõng nhu
caàu cuûa in oáng ñoàng, chuùng cuõng phaûi beàn tröôùc nhöõng taùc ñoäng cuûa vieäc maï beà maët
Phaàn beân ngoaøi cuûa oáng phaûi ñöôïc maøi treân moät maùy tieän, truïc oáng ñoàng seõ quay
xung quanh truïc cuûa noù trong luùc moät con dao saéc ñaët vuoâng goùc vôùi truïc oáng ñoàng vì vaäy
noù seõ maøi ñi lôùp goà gheà treân beà maët truïc oáng ñoàng. Vieäc tieän cuõng seõ tieáp tuïc sau khi truïc
ñöôïc maï ñeå loaïi boû dô hay caën cuõng nhö hoaøn thieän beà maët truïc.
Thoâng soá quan troïng laø TIR (total indicated runout) ñoä ñoàng ñeàu phaûi nhoû hôn
0,005 inch, ôû hai caïnh cuûa truïc caàn coù khoaûng troáng (5-6mm) laøm giaûm ñoä maøi moøn dao
gaït möïc.
Ñoä voõng cuûa truïc
Ñoï voõng laø ñoä leäch xuoáng ôû giöõa cuûa truïc khi ñöôïc eùp in. Löïc eùp ñöôïc ño baèng ñôn
vò Pounds/inch (PLI). Do ñoù toång soá löïc eùp laø moät haèng soá Lpi vaø noù gia taêng theo chieàu
roäng cuûa maùy in. Vôùi truïc daøi coù ñoä lôùn hôn do ñoù caàn coù caáu truùc cöùng raén hôn truïc ngaén.
Ñeå taïo ra truïc coù ñoä voõng khoâng quaù 0.15mm (0.06”) laø moät muïc tieâu chung.
Neáu moät truïc bò voõng quaù nhieàu döôùi aùp löïc cuûa truïc eùp nhieàu vaán ñeà coù theå xaûy ra
bao goàm: do söï khoâng baèng phaúng cuûa maùy in, caáu truùc beà maët cuûa truïc in, söï dao ñoäng
tuoåi thoï cuûa truïc quaù ngaén ñieàu naøy seõ aûnh höôûng tôùi löôõi dao gaït möïc.
Vieäc giôùi haïn ñoä voõng quan troïng hôn cho caùc maùy in chaïy toác ñoä cao. Vôùi vieäc
maùy in coù ñoä roäng coá ñònh vaø moät aùp löïc khoâng ñoåi ñoä voõng cuûa truïc phuï thuoäc vaøo nhieàu
thöù khaùc. Hai muïc tieâu quan troïng nhaát laø: Ñöôøng kính cuûa truïc vaø ñoä daøy cuûa truïc. Ñeå
choáng laïi ñoä uoán cong coù theå gia taêng ñöôøng kính cuûa truïc lôùn hôn, hoaëc ñoä daøy cuûa oáng
co hôn cuõng choáng laïi ñoä uoáng cong cuûa truïc
Maët khaùc khoái löôïng cuûa truïc cuõng goùp phaàn laøm laøm cho truïc bò voõng xuoáng. Vôùi
truïc nhoû vaø daøi thì ñoä uoán cong khoâng theå caûi tieán hôn ñöôïc nöõa bôûi ñoä daøi cuûa noù. Bôûi vì
giaûm ñoä uoán cong theo ñoù tính chaát cöùng seõ cao do ñoù khoái löôïng seõ taêng cao hôn. Nhöõng
nhaân toá khaùc coù aûnh höôûng laø: Chieàu daøi truïc, thieát keá, ñöôøng kính truïc, vaø khoaûng caùch
coå truïc tôùi oáng truïc.
Caân baèng truïc
Söï maát caân baèng truïc xaûy ra khi phaàn giöõa cuûa truïc khoâng quay ñoàng thôøi vôùi truïc.
Trong quaù trình quay, phaàn giöõa cuûa truïc taïo ra löïc ly taâm ñieàu naøy daãn tôùi söï dao ñoäng.
Löïc ly taâm döïa treân giaù ñôõ truïc vaø tyû leä vôùi khoái löôïng cuûa truïc.
101
Ñieàu chænh söï caân baèng cuûa truïc trong quaù trình hoaït ñoäng loaïi tröø söï rung ñoäng do
löïc ly taâm gaây ra baèng caùch phaân boá laïi khoái löôïng cuûa truïc. Söï phaân boá laïi khoâng ñaït
ñöôïc baèng caùch khoan nhöõng loã treân beà maët truïc vaø nhöõng caùi loã ñoù seõ ñöôïc laáp laïi baèng
nhöõng caùi choát. Nhöõng caùi choát naøy khoâng naëng hôn hay nheï hôn vaät lieäu bò laáy ñi.
Söï maát caân baèng cuûa truïc laø do söï khoâng ñoàng nhaát cuûa vaät lieäu söû duïng ñeå laøm
neân truïc. Taát caû nhöõng truïc môùi laøm caân baèng truïc laø böôùc cuoái cuøng cuûa quaù trình laøm
truïc. Nhöõng truïc ñaõ ñöôïc söû dung trôû neân maát caân baèng do söï khoâng hoaøn haûo cuûa maùy vaø
noù seõ laøm cho hö oå truïc.
Ñoái vôùi nhöõng truïc in oáng ñoàng duøng ñeå in xuaát baûn ñoøi hoûi truïc phaûi caân baèng
ñoäng hoïc. Bôûi vì caùc truïc naøy raát daøi. Caân baèng tónh hoïc chæ noùi leân söï phaân boá khoái löôïng
cuûa truïc ngay caû xung quanh taát caû caùc phaàn caét cuûa truïc. Moät söï maát caân baèng ôû vò trí 2
inch cuûa 2835gr taïi maët phaûi cuûa truïc coù theå ñöôïc khaéc phuïc baèng caùch theâm vaøo 1174gr ôû
maët traùi cuûa truïc caùch taâm moät khoaûng 4 inch vaø leäch moät 1800. Traïng thaùi caân baèng tónh
naøy seõ laøm truïc caân baèng. Tuy nhieân neáu truïc ñöôïc quay thì noù seõ taïo ra söï dao ñoäng cho
neân nhöõng truïc oáng ñoàng caàn caân baèng ñoäng hoïc. Do ñoù caàn phaûi tính toaùn ñeå laøm sao giöõ
ñöôïc caû traïng thaùi caân baèng tónh laãn caân baèng ñoäng. Khi taêng toác ñoä in söï caân baèng raát
quan troïng. Nhöõng truïc khoâng caân baèng seõ laøm giôùi haïn vaän toác in. Vì noù seõ gaây ra söï dao
ñoäng quaù möùc. Gioáng nhö söï caân baèng treân moät chieác xe hôi cuõ. Söï dao ñoäng naøy seõ taùc
ñoäng vaøo oå truïc, truïc, thaäm chí laø dao gaït möïc …. Söï dao ñoäng naøy laø khoâng toát cho caùc boä
phaän cuûa maùy in.
4.2 Caùc chöùc naêng cuûa ñoàng vaø chrome
Haàu heát truïc oáng ñoàng söû duïng ngaøy nay ñeàu coù beà maët ñoàng ñöôïc bao phuû moät
lôùp chrome moûng. Ñoàng mang hình aûnh in, chrome baûo veä hình aûnh in. Nhöõng loaïi vaät
lieäu khaùc ñaõ ñöôïc phaùt trieån trong hôn moät thaäp kyû qua ñaõ khoâng chöùng minh ñöôïc tính
phuø hôïp cho vieäc baûo veä truïc in, chæ coù Chrome laø phuø hôïp vôùi nhöõng muïc tieâu yeâu caàu.
Lôùp maï ñoàng
Beà maët ñoàng coù ñuû ba chöùc naêng cô baûn, khaû naêng khaéc, tính oån ñònh vaø khaû naêng
taùi saûn xuaát. Ñoàng laø söï löïa choïn ñaàu tieân cho vieäc taïo hình aûnh in treân truïc in, trong moät
thôøi gian daøi tröôùc ñaây khi maø taát caû phöông phaùp taïo hình aûnh ñöôïc laøm vôùi giaáy cacbon
moûng hoaëc baèng phöông phaùp aên moøn tröïc tieáp. Caû 2 phöông phaùp naøy duøng axit HCl ñeå
taïo ra hình aûnh treân beà maët truïc.
Ñoàng laø beà maët thích hôïp bôûi vì noù khaéc nhanh vaø coù theå döï ñoaùn ñöôïc keát quaû.
Khi quaù trình khaéc cô ñieän ñöôïc aùp duïng vaøo coâng nghieäp in. Lôùp ñoàng naøy ñöôïc traùng
phuû leân moät truïc laøm khung (loõi theùp), vaø truïc ñoù seõ ñöôïc mang ñi khaéc.
Trong khi khaéc ñoøi hoûi tính chaát cuûa ñoàng ñöôïc ñaûm baûo ñeå beà maët cuûa oáng ñoàng
khoâng bò traøn möïc ra ngoaøi khi in.
Tính oån ñònh (ñoä daøy lôùp möïc) trong in phuï thuoäc vaøo lôùp ñoàng, bôûi vì döôùi aùp löïc
trong maùy in ñeå truyeàn hình aûnh in thì beà maët ñoàng cuõng phaûi ñuû vöõng chaéc ñeå ñaûm baûo
caùc vaùch ngaên khoâng bò thay ñoåi vaø bieán daïng.
Ñoàng coù ñaày ñuû nhöõng tính naêng cho vieäc taùi söû duïng. Noù coù theå döï ñoaùn tröôùc
ñöôïc keát qua maï, khaéc, laøm boùng.
Chrome
Chrome ñöôïc xem nhö laø moät lôùp baûo veä söï choáng maøi moøn (do ma saùt) cuûa dao
gaït möïc vôùi beà maët truïc in. Lôùp chrome naèm treân lôùp ñoàng vì neáu chæ coù lôùp ñoàng khoâng,
102
thì khoâng theå choáng laïi söï ma saùt cuûa dao gaït trong thôøi gian chaïy maùy daøi. Neáu khoâng
ñöôïc baûo veä coù theå lôùp ñoàng bò troùc töø töø, daãn ñeán keát quaû in thay ñoåi vì nhöõng vaùch ngaên
seõ bò maøi moøn daàn vaø dieän tích caùc loã cell bò thay ñoåi.
Chrome coù nhöõng ñaëc tính toát ñeå ñaùp öùng ñaày ñuû cho muïc ñích baûo veä lôùp ñoàng,
caùc loaïi chrome ñöôïc söû duïng ôû truïc oáng ñoàng coù ñoä cöùng cao vaøo khoaûng 1.100 Vickers.
So vôùi ñoä cöùng cuûa ñoàng laø 200 Vickers (ñoä cöùng cuûa ñoàng ñeå khaéc cô khí).
Chrome coù heä soá ma saùt thaáp ñeán noãi söï maøi moøn trong quaù trình in laø khoâng ñaùng
keå. Tuy nhieân coù hai yeáu toá rieâng seõ khoâng ñaûm baûo choáng laïi söï maøi moøn. Ñoù laø beà maët
chrome cuõng coù moät ñoä goà gheà nhaát ñònh vaø nhöõng veát raïn. Beà maët xuø xì nhoû vaø nhöõng
veát raïn nhoû seõ giöõ laïi moät ít möïc döôùi dao gaït möïc ôû vuøng khoâng in, lôùp möïc ñoù ñeå boâi
trôn dao vaø laøm cho truïc quay ñeán haøng trieäu voøng maø khoâng moøn. Ñieàu ñoù ñaûm baûo
khoâng laøm toån haïi vaø thay ñoåi hình daïng cuûa caùc cell chöùa möïc. Tuy nhieân löôïng möïc naøy
khoâng ñuû ñeå truyeàn ñöôïc treân beà maët vaät lieäu.
Hình 4.2 : Beà maët truïc sau khi maï chrome

Lôùp chrome chæ laøm thay ñoåi hình daïng cuûa nhöõng ñieåm cell treân truïc oáng ñoàng raát
ít. Ñieàu naøy giaûi thích taïi sao lôùp chrome raát moûng, ñoä daøy khoaûng 6 µm (0.0023”) chæ ñuû
moûng ñeå baûo veä lôùp ñoàng.
Gioáng nhö ñoàng, chrome coù theå taùi saûn xuaát vaø coù theå kieåm soaùt ñöôïc keát quaû cuûa
quaù trình maï chrome, ñaùnh boùng chrome vaø khöû noù. Ñoàng vaø chrome laø beà maët coù nhieàu
öu ñieåm cho truïc oáng ñoàng, noù cuõng ñoùng vai troø quan troïng cho nguyeân lyù maï ñieän. Qui
trình naøy ñöôïc tieán haønh treân truïc.
4.3 Caùc thoâng soá trong beå ñieän phaân
Vì truïc in oáng ñoàng, treân beà maët ñöôïc maï ba lôùp kim loaïi khaùc nhau: ñoàng (trong
axit vaø beå cyanua), chrome vaø Niken. Taåy môõ baèng ñieän phaân vaø loaïi boû chrome baèng
ñieän phaân laø ñöôïc xöû lyù cuøng luùc vôùi nhau, ñoù laø trong khi chuaån bò. Nhöng chuùng cuõng
laøm theo moät qui trình chung. Taát caû caùc quy trình xöû lyù ñoù ñoøi hoûi caùc thoâng soá xöû lyù vaø
caùc chaát hoùa hoïc khaùc. Thieát laäp ñöôïc nhöõng thoâng soá cô baûn söû duïng phoå bieán cho moïi
quy trình (chuaån hoùa) vôùi nhöõng möùc ñoä khaùc nhau coøn chöa thöïc hieän ñöôïc.
Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa chaát ñieän phaân
103
Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa chaát ñieän phaân khoâng chæ quan troïng trong vieäc maï, maø
coøn aûnh höôûng tôùi chaát löôïng vaø ñoä chaéc chaén cuûa truïc.VD: trong qui trình khöû chrome,
neáu löôïng axit sunfuric thaáp thì thôøi gian qui trình seõ keùo daøi, nhöng neáu taêng löôïng Cl
trong beå chöùa chrome coù theå laøm laéng ñoïng moät lôùp lôø môø döôùi ñaùy beå. Chaát ñieän phaân
caàn ñöôïc phaân tích vaø caân ñoái trong thaønh phaàn ñeå ñaûm baûo ñaït ñöôïc chaát löôïng toát.
Doøng löu thoâng cuûa chaát ñieän phaân
Ion kim loaïi khoâng di chuyeån thaúng töø anode ñeán cathode. ÔÛ xung quanh anode caùc
ion kim loaïi cuûa chaát ñieän phaân taäp trung nhieàu. Xung quanh cathode ion kim loaïi taäp
trung ít do ñoù coù ít ion döông ôû xung quanh anode, nhieàu ion aâm xung quanh cathode. Hieän
töôïng phaân boá khoâng ñoàng ñeàu cuûa caùc ion trong chaát ñieän phaân goïi laø söï phaân cöïc. Söï
phaân cöïc cao vaø nguoàn ñieän theá cao seõ taïo neân moät doøng maät ñoä cuûa caùc ion cao daãn ñeán
söï phaân cöïc seõ taêng leân. Söï phaân cöïc quaù cao cuõng seõ laøm cho beà maët chaát laéng ñoïng
khoâng hoaøn haûo. Ñeå ñaûm baûo cho quaù trình dieãn ra coù hieäu quaû, chaát ñieän phaân caàn ñöôïc
giöõ oån ñònh sao cho söï taäp trung cuûa caùc ion khoâng vöôït quaù möùc cho pheùp.
Hieäu suaát cuûa chaát ñieän phaân
Theo ñònh luaät Faraday seõ coù moät tyû leä giöõa doøng ñieän vaø chaát baùm vaøo Cathode.
Tyû leä naøy coù theå ñaït ñöôïc trong moät vaøi tröôøng hôïp nhaát ñònh. Trong thöïc tieãn, nhöõng tính
toaùn lyù thuyeát theo ñònh luaät Faraday seõ ñöa ra nhöõng thoâng soá ban ñaàu ñeå khoâng gaëp phaûi
nhöõng sai soùt trong quaù trình maï.
Hieäu suaát cuûa chaát ñieän phaân laø söï ño löôøng ñeå bieåu dieãn, qua ñoù cho ta bieát doøng
chuyeån ñoäng trong beå, töø ñoù seõ bieát ñöôïc löôïng kim loaïi baùm treân Cathode, phaàn coøn laïi
ñöôïc söû duïng trong nhöõng phaûn öùng khaùc nhö laø ñeå phaân ly nöôùc H20 - H+ + OH-; hoaëc
khöû caùc phaân töû trong chaát phuï gia.VD: trong beå chöùa ñoàng hieäu suaát coù theå ñaït ñöôïc gaàn
100%, trong khi nhöõng beå chöùa chrome hieäu suaát ñaït ñöôïc chæ khoaûng 23% hoaëc ít hôn.
Hieäu suaát cuûa cathode laø moät soá ño cuûa caùc ion döông coù lieân quan tôùi doøng löu
thoâng. Hieäu suaát ôû anode laø soá ño löôïng ion thoaùt ra. Hieäu suaát laø moät thoâng soá quan
troïng ñeå tính toaùn löôïng caàn thieát cho vieäc maï. Hieäu suaát ôû Cathode söû duïng ñeã tính toaùn
ñoä daøy moûng cuûa lôùp maï. Maët khaùc hieäu suaát ôû cathode cuõng caàn thieát ñeå giöõ cho ñieän
phaân caân baèng.
Heä soá nhaán chìm
Heä soá nhaán chìm moâ taû tæ leä % cuûa beà maët oáng ñoàng ñöôïc nhuùng vaøo trong chaát
ñieän phaân. Heä soá nhaán chìm cao toác ñoä maï seõ nhanh hôn bôûi vì coù nhieàn doøng electron.
Heä soá nhaán chìm cao thoâng thöôøng cuõng ñoøi hoûi moät cöïc anode lôùn hôn vaø noù aûnh höôûng
tôùi vieäc thieát keá beà maët maï.
Cöôøng ñoä doøng ñieän
Cöôøng ñoä doøng ñieän laø toång soá doøng chaïy qua ñöôïc phaân chia bôûi vuøng hoaït tính.
Thuaät ngöõ naøy thöôøng duøng ñeå chæ ra doøng ñieän töø cathode. Noù cuõng ñöôïc duøng ñeå
ño taïi anode hoaëc cathode. VD nhö khi 2500mm chieàu daøi vaø 1000mm chu vi cuûa truïc vôùi
50% beà maët truïc ñöôïc nhuùng vaøo trong dung dòch thì seõ coù 3,75A/dm2. Cöôøng ñoä doøng
ñieän caøng cao vaø heä soá nhaán chìm caøng cao thì toác ñoä maï caøng cao. Cöôøng ñoä doøng ñieän
ñöôïc ñònh roõ baèng maät ñoä cuûa tröôøng ñieän töø taïi cathode. Tröôøng ñieän töø naøy ñaët taïi taát caû
nhöõng vuøng khoâng baèng phaúng, chuû yeáu ôû döôùi truïc vaø nhöõng vuøng xung quanh. Neáu
104
cöôøng ñoä doøng ñieän chaïy tôùi quaù cao nhieät ñoä quaù trình maï seõ taêng quaù möùc vaø cuoái cuûa
truïc baét ñaàu ‘buring’ noùng leân.
Hieäu suaát vaø giôùi haïn ñieän theá
Gia taêng cöôøng ñoä doøng ñieän cuõng laøm gia taêng söï phaân cöïc do ñoù caàn phaûi coù ñieän
theá caàn thieát ñeå duy trì quaù trình maï. Giôùi haïn ñieän theá ñöôïc quyeát ñònh bôûi hoãn hôïp cuûa
chaát ñieän phaân vaø tình huoáng maï khi ñaït ñeán giôùi haïn ñieän theá. VD nhö trong beå chöùa
ñoàng, khoâng coù nhieàu ion ñoàng coù theå kieåm soaùt nhieàu doøng chaïy qua chaát ñieän phaân. Neáu
ñieän theá taêng quaù möùc vöôït quaù giôùi haïn cho pheùp, caùc ion H+ khoâng ñöôïc tích ñieän taïi
cathode, bôûi vì nöôùc laø taùch ra phaân töû H+ vaø O2- ñieàu naøy khoâng coù lôïi ñoái vôùi chaát laéng
ñoïng treân beà maët ñoàng. Giôùi haïn cuûa ñieän theá coù theå taêng leân cao hôn bôûi nhieät ñoä, söï löu
thoâng cuûa chaát ñieän phaân taêng leân hoaëc baèng caùch ñieàu chænh caùc chaát hoùa hoïc.
Khoaûng caùch anode/cathode
Khoaûng caùch giöõa anode vaø truïc coù söï taùc ñoäng maïnh meõ ñeán söï caùch ñieän trong
beå chöùa. Khoaûng caùch gaàn hôn seõ laøm giaûm söï caùch ñieän. Söï khaùng cöï thaáp coù nghóa laø
doøng ñieän cao hôn coù theå ñöôïc chaïy qua do ñoù vieäc maï dieãn ra nhanh hôn, caàn cung caáp
ñieän theá thaáp hôn cung caáp. Vì vaäy ñieän theá tieâu thuï thaáp (KWh). Haàu heát nhöõng beå chöùa
ñoàng vaø chrome hieän nay coù khoaûng caùch giöõa anode/cathode nhoû, khoaûng caùch töø 12
inch.
Tæ soá anode/cathode ñöôïc söû duïng ñeå so saùnh soá löôïng cuûa beà maët anode lieân quan
ñeán truïc nhuùng vaøo ñeå maï, VD 100 Kg ñoàng coù vuøng treân beà maët khaùc, phuï thuoäc vaøo
kích thöôùc nugget, nugget nhoû coù toång soá beà maët nhieàu. Tæ soá naøy quan troïng ñeå giöõ cho
caùc ion trong chaát ñieän phaân ñöôïc caân baèng. Tæ soá anode/cathode neân ñöôïc giöõ gaàn vôùi caùc
thieát laäp tieâu chuaån ñeå coù ñöôïc söï caân baèng trong quaù trình xöû lyù.
Nhieät ñoä
Nhieät ñoä coù aûnh höôûng quan troïng ñeán chaát ñieän phaân, ôû nhieät ñoä cao chaát ñieän
phaân trôû neân daãn ñieän nhieàu hôn vaø cöôøng ñoä doøng ñieän cao hôn quaù trình maï seõ ñaït ñöôïc
nhanh hôn. Taïi cuøng moät thôøi ñieåm nhieät ñoä raát quan troïng ñoái vôùi nhöõng chaát cho theâm
vaøo dung dòch maï, taát caû nhöõng beå hieän ñaïi ñeàu coù heä thoáng kieåm soaùt nhieät ñoä töï ñoäng
ñeå laøm oån ñònh nhieät ñoä trong quaù trình xöû lyù. Moät heä thoáng kieåm soaùt nhieät ñoä phuï thuoäc
vaøo muïc ñích nhieät ñoä vaø söï dao ñoäng chaáp nhaän ñöôïc cuûa boä phaän gia nhieät, cuoän taûn
nhieät, caûm bieán nhieät ñoä ñeå so saùnh vôùi nhieät ñoä hoaït ñoäng vaø coù theå ñieàu chænh khi caàn
thieát.
Hónh 4.3: Truïc trong beå maï

105
AÛnh höôûng cuûa nguoàn ñieän

Throwing power laø khaû naêng xöû lyù cuûa chaát ñieän phaân ñeå bao phuû Cathode moät lôùp
kim loaïi coù theå baèng phaúng nhö nhau. Noù ñöôïc quyeát ñònh bôûi söï saép ñaët hình hoïc trong beå
maï cuõng nhö nhöõng thoâng soá xöû lyù khaùc.
Daïng hình hoïc cuûa cathode vaø anode seõ xaùc ñònh hình daïng cuûa tröôøng ñieän töø
trong beå chöùa, ñoù laø cöôøng ñoä doøng ñieän cô baûn hoaëc söï phaân boá doøng cô baûn. Cathode
khoâng bao giôø roäng truøng vôùi chieàu roäng cuûa beå maï do ñoù nguyeân nhaân taïo tröôøng ñieän töø
laø do beà maët truïc ñöôïc nhuùng vaøo. Ñieàu naøy laøm cho caùc cöôøng ñoä doøng ñieän cao dòch tôùi
caùc caïnh cuûa truïc. Khi cöôøng ñoä doøng ñieän cao ñieàu ñoù cuõng coù nghóa laø coù nhieàu doøng
chaïy qua ôû vuøng ñoù, taát caû caùc quaù trình maï coù xu höôùng maï ôû caùc ñaàu truïc daøy hôn laø ôû
giöõa, toác ñoä maï taêng theo haøm soá muõ. Ñaàu truïc gaàn cöïc anode hôn thì maät ñoä doøng cao
hôn, tæ leä laéng ñoïng ôû nhöõng vuøng naøy cuõng cao hôn cuoái cuøng ñaàu gaàn anode khoâng chæ
taïo neân moät lôùp kim loaïi daøy, noù coøn laøm taêng söï noåi boït hoaëc doøn ôû ñaàu cuûa truïc.
Chieàu daøy coù theå giaûm xuoáng baèng caùch gaén taám che doøng ôû vuøng ñaàu truïc. Taám
che laø nhöõng maãu nhöïa coù hình raêng cöa theo nhöõng ñöôøng vieàn cuûa truïc. Chuùng ñöôïc ñaët
giöõa chaát ñieän phaân anode vaø truïc ñuùng taïi ñaàu truïc.
Caùc quan troïng khaùc laø nhaân toá hình hoïc, tính vaät lyù nôi anode vaø cathode höôùng
laïi vôùi nhau. Vò trí lyù töôûng laø khoaûng caùch chính xaùc vaø gioáng nhau giöõa anode vaø truïc taïi
taát caû nhöõng ñieåm cuûa truïc. Neáu khoaûng caùch khaùc seõ coù höôùng khaùc cuûa chaát ñieän phaân
giöõa anode vaø cathode vaø doøng ñieän khaùc choáng laïi keát quaû ôû nhöõng vuøng choáng laïi thaáp
seõ coù doøng ñieän cao vaø do ñoù coù moät lôùp laéng ñoïng daøy hôn. Tæ soá khaùng ñieän taïi nhöõng
ñieåm khaùc laø tyû leä vôùi tæ soá khoaûng caùch anode/cathode. Khoaûng caùch khoâng ñoàng ñeàu
daãn ñeán keát quaû nguoàn phoùng ra khoâng toát vaø coù nhieàu nguy haïi hôn cho nhöõng khoaûng
caùch anode/cathode nho. Bôûi vì khoaûng caùch anode/cathode nhoû laø ñöôïc döï tính cho maï
vôùi toác ñoä cao.
Söï phaân boá cöôøng ñoä doøng ñieän theo chieàu khaùc cuõng taùc duïng tôùi nguoàn phaùt. Söï
phaân boá theo chieàu khaùc nhau laø keát quaû cuûa söï phaân boá thöù nhaát vaø ñoä phaân cöïc cuûa chaát
ñieän phaân. Ñoä phaân cöïc ñoùng vai troø nhö moät ñieän trôû khaùng, söï phaân boá thöù hai qua truïc
vaø do ñoù thaáp hôn ñieàu naøy phuû nhaän hieäu öùng khoaûng caùch khoâng baèng ñoä phaân cöïc taêng
leân. Khi cöôøng ñoä doøng ñieän cao hôn nhöng giaûm khi söï löu thoâng cuûa chaát ñieän phaân cao
vaø nhieät ñoä cao.
AÛnh höôûng cuûa vieäc maï ñoàng ñeàu
Coù hai thuaät ngöõ moâ taû laøm caùch naøo ñeå taïo lôùp phuû daøy treân cathode baèng quaù
trình ñieän phaân Epitaxy, ñaây laø phöông phaùp taïo lôùp treân cathode döïa treân hình daïng vaø
caáu truùc cuûa cathode. VD phöông phaùp naøy taïo ra moät lôùp ñoàng nhaùm treân beà maët, ñeå
khaéc phuïc ñieàu naøy maï moät lôùp chrome leân treân noù. Maët khaùc, laéng ñoïng chaát ñieän phaân
taïo thaønh moät lôùp höôùng tôùi moät leveling effect laøm taêng chieàu daøy cuûa chaát keát tuûa. VD
moät lôùp chrome daøy, seõ laáp ñaày caùc cell ôû vuøng toái vaø laø nguyeân nhaân laøm thay ñoái löôïng
möïc.
Hieän töôïng ñoù coù theå aûnh höôûng bôûi chaát theâm vaøo trong dung dòch maï: VD chaát
theâm vaøo laøm cöùng lôùp ñoàng, laøm cöùng lôùp laéng ñoïng, vaø cuõng ñeå laøm cho beà maët phaúng.
Covering power
106
Covering power laø khaû naêng cuûa chaát ñieän phaân ñeå hoaøn taát phuû moät lôùp kim loaïi
leân cathode thuaät ngöõ naøy thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå moâ taû quaù trình phuû lôùp chrome leân beà
maët truïc oáng ñoàng.
Chaát phuï gia
Chaát phuï gia ñöôïc duøng ñeå kieåm soaùt nhöõng chaát gaây oâ nhieãm trong chaát ñieän
phaân. Haàu heát laø nhöõng hôïp chaát höuõ cô. Chuû yeáu ñöôïc duøng trong coâng vieäc maï ñoàng.
Caùc tinh theå ñoàng coù xu höôùng taêng leân nhieàu, doïc theo coät cuûa tröôøng ñieän töø. Nhieàu tinh
theå ñoàng meàm taïo ra söï goà gheà nhieàu treân beà maët. Chaát höõu cô theâm vaøo laøm vieäc nhö laø
moät chaát öùc cheá ñeå laøm taêng ñoä cöùng cuûa tinh theå. Chuùng laéng xuoáng ñænh cao nhaát cuûa beà
maët cao vaø taùc duïng leân tinh theå ñoàng keá beân laøm cho noù laéng xuoáng vuøng truõng ñieàu naøy
coù hai taùc duïng: thöù nhaát beà maët phaúng hôn vaø coù theå ñöôïc keát thuùc deã daøng, thöù hai thu
ñöôïc haït ñoàng coù caáu truùc laø nhöõng haït nhoû, vôùi ñoä cöùng phuø hôïp khaéc cô ñieän töû.
Chaát phuï gia caàn moät löôïng chính xaùc vaø kieåm soaùt moät caùch chaët cheõ trong quaù
trình xöû lyù, ñaëc bieät laø nhieät ñoä vaø söï löu thoâng ñeå ñaït ñöôïc keát quaû toát.
Hình 4.4 : Beà maët lôùp maï ñoàng

Caùc chaát gaây oâ nhieãm
Caùc haát gaây oâ nhieãm trong chaát ñieän phaân laøm vieäc gioáng nhö laø chaát phuï gia, loaïi
boû clorua chaát höõu cô vaø moät soá kim loaïi khaùc ta seõ taïo neân lôùp ñoàng hoaëc chrome nguyeân
chaát. Chuùng seõ laøm thay ñoåi caáu truùc vaø thuoäc tính beà maët cuûa truïc in, haàu heát gaây ra raéc
roái. Nhöõng chaát gaây oâ nhieãm khaùc, nhö laø chaát raén lô löûng trong dung dòch coù theå baùm treân
beà maët cathode thoâng qua quaù trình löu thoâng vaø hoaït ñoäng nhö caùc haït phaân töû. Chuùng
baùm vaøo beà maët cathode laøm thay ñoåi tröôøng ñieän töø taïi nhöõng vuøng ñoù taïo ra nhöõng
prinples hoaëc daïng aùnh sao ñieàu ñoù gaây ra nhieàu vaán ñeà cho taát caû nhöõng hoaït ñoäng sau
naøy. Chaát baån ñöa vaøo dung dòch ñieän phaân thoâng qua vieäc söû duïng nöôùc maùy, töø chaát hoùa
loïc khoâng saïch, töø khoâng khí, duïng cuï, hoaëc caùc vaät theå ngaãu nhieân rôi vaøo beân trong dung
dòch ñieän phaân.
Söï phöùc taïp cuûa quaù trình
Nhöõng thoâng soá moâ taû ôû treân aûnh höôûng cuûa chuùng trong quaù trình maï, vaø nhöõng
aûnh höôûng khaùc. Ñieàu ñoù noùi leân quaù trình maï raát phöùc taïp. Ñeå ñaït ñöôïc keát quaû oån ñònh
107
chaát löôïng cao. Noù caàn thieát phaûi ñöôïc quaûn lyù toát vaø tuaân thuû quy taéc nghieâm ngaët ñeå hôïp
thöùc kieåm tra chaát hoùa hoïc vaø nhöõng ñieàu chænh beå maï, söï boå sung caùc chaát ñieän phaân,
thieát bò ño ñaïc chaát löôïng cuûa nhöõng beà maët ñöôïc maï ñeå khi xuaát hieän nhöõng vaán ñeà coù
theå caàn ñöôïc khaéc phuïc ngay.
4.4 Caùc quy trình laøm truïc giöõa caùc laàn in
Thoâng thöôøng trong moät chu kyø saûn xuaát coù hai quy trình ñeå laøm truïc: ñoù laø laøm laïi
truïc ñaõ in cho ñeå taïo ra moät hình aûnh môùi cho baøi in keá tieáp hoaëc khi in vôùi soá löôïng lôùn
beà maët chrome bò maøi moøn, ñeå baûo veä hình aûnh in ta caàn loaïi boû lôùp chrome cuõ vaø maï laïi
lôùp chrome môùi. Quaù trình naøy ñöôïc theå hieän ôû hình sau:
Hình 4.5: Sô ñoà caùc böôùc taïo truïc in môùi

4.5 Maï baûn vaø caùc böôùc hoaøn taát
108
Nhöõng böôùc tieáp theo moâ taû töøng coâng ñoaïn rieâng leû cuûa moät chuoãi quy trình. Phaàn
sau nöõa seõ chæ ra baèng caùch naøo nhöõng yeáu toá naøy coù theå keát noái vôùi nhau theo nhöõng caùch
khaùc nhau cho nhöõng quy trình kyõ thuaät khaùc nhau.
Coù moät soá coâng vieäc khaùc taùc ñoäng ñeán truïc trong suoát quaù trình laøm truïc bao goàm
vieäc söûa chöõa lôùp ñoàng ñeá sau khi xuaát hieän thieät haïi hoaëc thay ñoåi chu vi truïc. Nhöõng quy
trình saûn xuaát naøy seõ khoâng ñöôïc moâ taû chi tieát.
Laøm veä sinh truïc
Khi moät coâng vieäc in ñaõ hoaøn taát vaø truïc in ñöôïc gôõ ra, truïc phaûi ñöôïc laøm saïch
lôùp möïc thöøa ngay khi coù theå. Ñieàu naøy khoâng chæ quan troïng trong quaûn lyù vieäc giöõ veä
sinh khu vöïc baûo quaûn vaø nôi laøm truïc maø coøn giaûi quyeát nhöõng nguyeân nhaân kyõ thuaät veà
tieáng oàn.
Möïc dö ñaõ khoâ hoaëc khoâ moät phaàn ôû nhöõng choã maø dao gaït khoâng theå laøm saïch
nhö löôïng möïc ban ñaàu ôû trong caùc cell vaø caùc vaùch ngaên cuûa truïc. Toát nhaát chuùng ta neân
loaïi boû lôùp möïc dö khi chuùng coøn öôùt. Bôûi vì chuùng seõ deã hôn vaø ít toán thôøi gian nhaát.
Quan troïng hôn, truïc phaûi ñöôïc laøm saïch hoaøn toaøn tröôùc khi khöû chrome. Neáu nhöõng
phaàn töû möïc naøy naèm trong caùc cell hoaëc treân nhöõng vaùch ngaên cuûa truïc thì dung dòch khöû
chrome khoâng theå loaïi boû chrome ôû khu vöïc naøy. Ñieàu naøy ñaëc bieät coù haïi neáu nhö vieäc
khöû chrome ôû nhöõng loaïi maùy töï ñoäng. Bôûi vì moät truïc khoâng khöû chrome hoaøn toaøn seõ
xaûy ra nhieàu vaán ñeà cho caùc böôùc tieáp theo.
Baûo quaûn truïc trong thôøi gian daøi phaûi laøm saïch truïc tröôùc khi khöû chrome, vieäc
naøy phuï thuoäc vaøo ñieàu kieän nôi baûo quaûn.
Tuøy thuoäc vaøo caùc loaïi möïc maø ta coù theå loaïi boû lôùp möïc dô theo nhieàu caùch. Dung
moâi thöôøng ñöôïc söû duïng nhieàu nhaát, chuùng phaûi ñöôïc thao taùc moät caùch caån thaän vì
nguyeân nhaân an toaøn vaø moâi tröôøng. Dung dòch laøm saïch khoâng coù goác dung moâi hoaëc nhuõ
töông ñöôïc söû duïng.
Coâng vieäc röûa truïc vaãn ñöôïc tieán haønh baèng tay ôû nhieàu nôi, ôû xöôûng in hoaëc ôû nôi
laøm truïc. Maùy röûa truïc töï ñoäng söû duïng nhöõng dung dòch goác dung moâi baèng caùch phun
dung moâi vaøo beà maët truïc. Maùy röûa duøng soùng sieâu aâm ñaõ ñöôïc giôùi thieäu treân thò tröôøng.
Hình 4.6 : Maùy röûa truïc töï ñoäng
109
Khöû chrome
Khöû chrome ñöôïc tieán haønh vôùi dung dòch axit HCl, söû duïng nhö chaát boùc maøng
taùch boû lôùp chrome maø khoâng aûnh höôûng deán lôùp ñoàng beân döôùi. Khi tieán haønh coâng vieäc
naøy lôùp chrome seõ ñöôïc taùch ra khoûi truïc laøm thay ñoåi nhöõng ñieåm treân beà maët ñoàng, vaø
sau ñoù lôùp cherom môùi ñöôïc maï leân. Phaûn öùng hoùa hoïc ñeå loaïi boû chrome taïo ra nhöõng
loaïi khí nguy hieåm.
Khöû chrome baèng ñieän phaân
Khöû chrom baèng phöông phaùp ñieän phaân ñöôïc tieán haønh vôùi moät dung dòch axit.
Ñoøi hoûi phaûi coù moät doøng ñieän ñöôïc söû duïng ñeå baét ñaàu quy trình khöû. Moät doøng ñieän
khoaûng 15V ñöôïc söû duïng ñeå baét ñaàu quy trình. Truïc in ñoùng vai troø laø cathode.
Quy trình naøy coù theå ñöôïc söû duïng ñeå loaïi boû moät caùch töï ñoäng lôùp ñoàng noåi töø beà
maët chrome. Ñeå ñaït ñöôïc ñieàu naøy doøng ñieän phaûi ñöôïc ñaûo chieàu, nghóa laø truïc baây giôø
laø anode. Theo caùch naøy, dung dòch ñoùng vai troø laø chaát ñieän phaân. Thôøi gian quaù trình
phuï thuoäc vaøo cöôøng ñoä doøng ñieän (khoaûng 1 phuùt).
Quy trình naøy cuõng taïo ra khí ñoäc nguy hieåm caàn ñöôïc loïc boû. Quy trình ñoøi hoûi
phaûi coù thuøng chöùa vaø maùy tinh caát. Cöïc döông laø titanium thuøng chöùa naøy coù naép ñeå gaén
oáng daãn khí ra ngoaøi.
Quy trình naøy coù theå taêng toác baèng caùch gia taêng noàng ñoä cuûa chaát ñieän phaân
nhöng noù cuõng taïo ra nhieàu khí. Toaøn boä quy trình dieãn ra trong 6 phuùt cho vieäc loaïi boû
lôùp chrome coù ñoä daøy 6 µm taïi nhieät ñoä phoøng. Vieäc gia taêng toác ñoä laø khoâng caàn thieát bôûi
vì nhöõng quy trình sau coù thôøi gian nhieàu hôn.
Dung dòch ñöôïc duøng chöùa khoaûng treân 300g/l HCl vaø vì theá noù laø chaát aên moøn
maïnh. Dung dòch baõo hoøa chaäm vaø caàn boå xung theâm thôøi gian baèng caùch theâm HCl vaø
moät vaøi chaát phuï gia ñeå duy trì toác ñoä khöû chrome.
Taåy caùc chaát nhôøn
Loaïi boû caùc chaát nhôøn treân beà maët truïc laø moät böôùc quan troïng tröôùc baát kyø moät
quy maï naøo, kim loaïi duøng ñeå maï ôû ñaây khoâng ñöôïc chuù yù nhieàu. Truïc in caàn ñöôïc loaïi boû
chaát nhôøn, môõ hoaëc oxit ôû nhöõng choã dô vaø ôû nhöõng phaàn töû nhoû. Veát baån caûn trôû söï keát
dính giöõa lôùp beân treân vôùi lôùp beân döôùi. Ñieàu naøy daãn ñeán keát quaû lôùp nikel hoaëc ñoàng coù
theå taùch ra hoaëc noåi phoàng leân hoaëc lôùp chrome bò bong troùc. Nhieàu vaán ñeà xaûy ra vôùi lôùp
ñoàng vaø chrome neáu vaán ñeà taåy môû khoâng hoaøn haûo.
Caùc quy trình taåy chaát nhôøn naøy taïo neân söï khaùc bieät giöõa vieäc maï ñoàng vaø chrome
cuõng nhö lôùp ñoàng ñöôïc laøm laïi. Lôùp ñoàng ñeá cuûa truïc ñöôïc taåy môû röûa khöû axit vôùi dung
dòch khöû ion vaø laøm khoâ baèng choåi cao su.
Ñoái vôùi quy trình “Balllard shell” moät dung dòch phaân ly ñöôïc doäi leân beà maët truïc
sau laàn röûa cuoái cuøng. Daïng dung dòch phaân ly naøy laø moät lôùp noù seõ ngaám daàn khoâng coù
ngaên caûn lôùp ñoàng khaéc ñöôïc maï leân lôùp ñoàng ñeá. Caùc truïc khoâng maï ñöôïc giöõ aåm trong
suoát quaù trình cho ñeán khi dung dòch thaám daàn vaøo noù trong beå chöùa ñoàng.
Tröôùc khi maï chrom, 4/3 truïc ñöôïc nhuùng vaøo beå chöùa chrome keá ñoù laø dioxit nöôùc
noùng vaø cuoái cuøng laø nöôùc röûa ñi ion.
Quy trình taåy naøy caàn ñöôïc tieán haønh tröôùc khi maï vôùi cyanua vaø nikel vaø baát kyø
moät lôùp maøng naøo khaùc ñöôïc maï vì vaäy chuùng ta thaáy raèng quy trình taåy chaát nhôøn caàn
ñöôïc thöïc hieän hoaøn haûo ñeå quy trình maï tieáp theo dieãn ra suoâng seû. Ñeå ñaûm baûo cho chaát
löôïng oån ñònh nhöõng thuû tuïc naøy caàn thieát laäp nhö moät nguyeân taéc.
110
Khöû oxy hoùa

Ñeå loaïi boû nhöõng vuøng bò oxy hoùa cuûa truïc ta söû duïng caùc loaïi acid loaõng, moät
löôïng H2SO4 khoaûng 3% laø ñuû.
Taåy chaát nhôøn baèng thuû coâng
Vieäc röûa thuû coâng ñöôïc tieán haønh vôùi boät röûa ñöôïc chöùa trong maùng vôùi truïc quay
lieân tuïc. Nhieàu loaïi boät röûa coù theå döôïc söû duïng cho vieäc taåy nhôøn, thaäm chí chuùng coù theå
söû duïng xaø phoøng ñeå röûa, moät vaøi chaát boät röûa dioxit cuõng ñöôïc söû duïng ñeå taåy nhôøn.
Ngoaøi ra axid cuõng ñöôïc söû duïng ñeå khöû oxit cuûa truïc trong laàn röûa cuoái cuøng. Caàn thieát
tieán haønh röûa truïc vôùi nöôùc diion taïi laàn röûa cuoái cuøng ñeå maø khoâng coøn soùt laïi Cl trong beå
maï.
Boät röûa chöùa chaát laøm moøn ñeå laøm boùng beà maët truïc. Ñaây laø moät thuaän lôïi cuûa
vieäc röûa baèng thuû coâng, bôûi vì noù caûi thieän beà maët ñoàng tröôùc khi maï chrome. Ñaëc bieät
neáu coù baát kyø moät ñieåm goà gheà naøo hình thaønh treân beà maët truïc bôûi dao gaït trong quaù
trình in thöû. Thuaän lôïi lôùn nhaát cuûa quaù trình röûa thuû coâng laø noù naèm ngoaøi chuoãi quy trình
laøm truïc, vì theá thöôøng coù ít vaán ñeà xaûy ra.
Taåy caùc chaát nhôøn baèng ñieän phaân
Vieäc taåy caùc chaát nhôøn baèng ñieän phaân ñöôïc tieán haønh trong beå chöùa vôùi moät
thuøng laøm vieäc vaø thuøng baûo quaûn. Sau khi truïc nhuùng vaøo trong beå chöùa thì dung dòch seõ
baùm leân truïc. Truïc ñoùng vai troø laø cöïc aâm hoaëc döông hoaëc caû hai. Thöôøng thaáy nhaát laø
ñaàu tieân laø cöïc aâm, sau ñoù laø cöïc döông. Coâng vieäc taåy môû baèng ñieän phaân bao goàm 3
böôùc:
 Böôùc 1: ñöôïc laøm hoaøn toaøn baèng hoaù hoïc gioáng nhö taåy nhôøn thuû coâng,
dung dòch kieàm ñoùng vai troø nhö chaát taåy.
 Böôùc 2: doøng ñieän chaïy töø cathode ñeán truïc. Khi ñaõ coù doøng ñieän truïc in
mang ñieän tích aâm seõ huùt ion H+ töø dung dòch vaø nhöõng ion H+ naøy seõ keát
hôïp vôùi khí H2 baùm leân beà maët truïc. Chuùng taïo thaønh boït coù khaû naêng laøm
vieäc gioáng nhö caùc maùy laøm saïch baèng cô khí.
 Böôùc 3: doøng anode truyeàn ñeán truïc. Taåy chaát hôøn seõ laáy ñi taát caû caùc phaàn
töû kim koaïi thöøa töø beà maët truïc baèng caùch mang ñi nhöõng ñieän tích döông
cuûa chuùng vaøo dung dòch vaø chuyeån chuùng tôùi anode. Anode coù theå laø nikel
hoaëc theùp khoâng ræ.
Dung dòch taåy phaûi ñöôïc duy trì oån ñònh baèng caùch theâm vaøo moät löôïng thích hôïp
neáu thaáy noù bò hao huït. Söû duïng moät maùy ño tæ troïng cuûa nöôùc chuùng ta phaùt hieän ra dung
dòch coù maät ñoä khoâng ñuùng hoaëc noù caàn theâm chaát taåy. Löôïng dung dòch caàn phaûi ñöôïc
duy trì baèng caùch theâm vaøo löôïng diion, buø tröø cho söï hao huït do bay hôi vaø röûa.
Khoâng coù moät nguyeân taéc naøo cuï theå ñeå xaùc ñònh xem dung dòch coù bò baån hay
khoâng. Vì theá moïi thieát bò ñeàu söû duïng moät baûng so saùnh ñeå xaùc ñònh khi dung dich thay
ñoåi.
Ngaøy nay nhöõng beå chöùa dung dòch taåy tinh vi nhaát ñöôïc hoaøn toaøn töï ñoäng.
Chuùng chöùa chaát ñieän phaân, baét ñaàu chuyeån ñoåi vaø chaën doøng chænh löu, laøm caïn dung
dòch röûa truïc. Phun dung dòch, laøm aåm laïi, taùch lôùp vaø lau khoâ baèng choåi cao su. Nhöõng beå
chöùa naøy ñaûm baûo söï hoaø troän hoaøn haûo trong quaù trình taåy röûa. Vaán ñeà dung dòch vaø cô
hoïc phaûi ñöôïc duy trì toát.
4.6 Maï ñoàng
111
Vieäc maï ñoàng baèng cyanua hay axit coù yeáu toá hoaøn thaønh khaùc nhau vaø noù ñoøi hoûi
nhöõng chaát hoaù hoïc, thieát bò khaùc nhau. Vieäc maï ñoàng baèng cyanua ñöôïc söû duïng ñeå maï
moät lôùp ñoàng leân treân moät truïc môùi hoaëc moät truïc ñaõ qua söûa chöõa hoaëc maï laïi lôùp ñoàng
mang hình aûnh leân treân lôùp ñoàng ñeá cuûa truïc. Lôùp ñoàng ñöôïc maï phaûi baèng phaúng thaäm
chí ñoàng daïng vôùi lôùp ñoàng ñeá neáu coù theå. Noù phaûi keát dính toát vôùi lôùp ñoàng ñeá vaø ñaûm
baûo nhöõng quy trình tieáp theo: khaéc, maøi, caét dieãn ra deã daøng. Lôùp ñoàng maï ñöôïc söû duïng
cho vieäc khaéc cô ñieän sau naøy.
Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa chaát maï
Taát caû nhöõng thaønh phaàn hoaù hoïc ñoøi hoûi phaûi tinh khieát ñeå ñaûm baûo quaù trình maï
thaønh coâng. Noù ñoøi hoûi phaûi hoaøn toaøn tinh khieát ñeå ngaên caûn nhöõng kim loaïi vaø muoái
(ñaëc bieät laø chaát laøm baån). Taát caû nhöõng löôïng maát ñi do röûa vaø bay hôi caàn phaûi ñöôïc buø
ñaép laïi baèng nöôùc tinh khieát.
Bao goàm caùc thaønh phaàn sau:
TEÂN COÂNG THÖÙC TYÛ LEÄ/LYÙT

Ñoàng sunfat CuSO4 200-240g/l
Axit sunfuric H2SO4 55-65g/l
Nöôùc tinh khieát H2O laáy dö
Phuï gia Chaát höu cô Raát ít, phuï thuoäc vaøo löôïng
caàn duøng
Thaønh phaàn Cl cuûa dung dòch maï truïc ñoùng vai troø quan troïng laøm cho ñoàng trôû
neân gioøn vaø taêng ñoä cöùng söû duïng. Ñieàu naøy coù taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán vieäc coù hay khoâng
coù bò boùc maøng ôû quy trình “Ballard shell” vaø truïc in coù theå tieán haønh khaéc cô ñieän hay
khoâng. Moät vaøi thuoäc tính ñoä cöùng muoán taêng theâm ñoøi hoûi phaûi coù moät löôïng oån ñònh.
Neáu löôïng Cl ñöôïc theâm vaøo do theâm löôïng HCl hoaëc NCl, noù phaûi naèm trong moät söï ñieàu
khieån vaø kieåm soaùt chaët cheõ ñeå ñaït ñöôïc keát quaû toát nhaát. Löôïng Cl vöôït quaù lieàu löôïng
daãn ñeán vieäc gia taêng ñoä cöùng vaø gioøn cuûa ñoàng.
Ñieàu khieån ñoä cöùng baèng caùch kieåm soaùt lieàu löôïng chaát phuï gia. Löôïng chaát phuï
gia cho theâm vaøo phaûi töông öùng vôùi löôïng ñoàng ñöôïc maï vaø ñöôïc gaén keøm vôùi moät boä
ñeám. Ampore hour seõ ñieàu khieån lieàu löôïng ñuùng. Ñieàu naøy tuyø thuoäc vaøo vieäc ñoøi hoûi ñoä
cöùng (theâm ñoä cöùng thì theâm chaát phuï gia) tuyø nhieät ñoä phoøng (nhieät ñoä cao thì theâm chaát
phuï gia vaø nhieät ñoä 350C thaønh phaàn höõu cô seõ thaêng hoa) vaø theo löôïng Cl chöùa trong
boàn (nhieàu Cl caàn theâm nhieàu phuï gia).
“Chaát phuï gia laøm boùng” thænh thoaûng cuõng ñöôïc söû duïng ñeå laøm beà maët trôû neân
nhaün vaø ruùt ngaén thôøi gian ñaùnh boùng. Keå töø khi ngöôøi ta phaùt hieän ra raèng khi coù söû duïng
theâm chaát phuï gia naøy thì khoâng ñaït ñöôïc ñoä cöùng caàn thieát cho lôùp ñoàng maï trong quaù
trình khaéc cô ñieän neân cuõng ñaõ ít duøng. Tuy nhieân, chuùng chæ coù theå söû duïng ñöôïc cho
nhöõng truïc in ñöôïc khaéc hoaù hoïc.
Dung dòch maï baát cöù luùc naøo cuõng coù theå bò thay ñoåi, noù khoâng toàn taïi ôû moät traïng
thaùi coá ñònh. Tæ leä khoâng caân ñoái giöõa anode vaø cathode löôïng maát ñi do röûa, thoaùt vaø bay
hôi, cuõng nhö nhöõng ñieàu kieän maï khaùc nhau cho nhöõng kích thöôùc truïc khaùc nhau cuõng coù
theå laøm thay ñoåi löông chaát phuï gia.
Ví duï: Neáu anode quaù lôùn daãn ñeán vieäc maï beà maët ñoàng caøng ngaøy daøy vaø taïi
cuøng thôøi ñieåm ñoù löôïng H2SO4 giaûm bôûi vì SO4 nhieàu hôn nhöõng ion SO42- seõ keát hôïp vôùi
nhöõng ion Cu2+.
112
Ñeå tyû leä hoaø troän ñöôïc oån ñònh dung dòch caàn ñöôïc phaân tích ngay trong moãi
khoaûng thôøi gian ngaén. Tröôùc moãi soá lieäu phaân tích, chaát phuï gia caàn phaûi ñöôïc theâm vaøo
cuøng vôùi löôïng nöôùc tinh khieát ñeå ñaït ñöôïc tôùi möùc quy ñònh. Coâng vieäc phaân tích seõ ñöôïc
tieán haønh deã daøng hôn vôùi vieäc xaùc ñònh thaønh phaàn H2SO4 baèng caùch phaân tích keát hôïp
vôùi moät maùy baùo chæ soá. Chaát naøy taùc duïng vôùi axit vaø chæ ra söï thay ñoåi maøu. Möùc ñoä axit
töông öùng vôùi löôïng tieâu thuï cuûa dung dòch baùo hieäu.
Ñoä daøy cuûa lôùp ñoàng maï coù theå ñöôïc tính toaùn töø löôïng axit vaø ñaëc bieät laø töø tyû
troïng cuûa chaát ñieän phaân (ñöôïc ño baèng moät maùy ño tæ troïng hôi nöôùc).
Löôïng chaát phuï gia khoâng theå laø yeáu toá ñöôïc xaùc ñònh chính xaùc töø ñaàu. Lieàu
löôïng chaát phuï gia chæ coù theå ñöôïc xaùc ñònh laø chính xaùc hay chöa töø ñoä cöùng cuûa truïc ñaït
ñöôïc. Vieäc xaùc ñònh sao cho ñuùng lieàu löôïng naøy caàn ñöôïc kieåm tra thöôøng xuyeân vaø lieân
tuïc.
Thieát bò maï
Thieát bò maï ñöôïc thieát keá nhaèm maï ñöôïc lôùp ñoàng theo ñuùng yeâu caàu chaát löôïng
vôùi ñoä ñoàng ñeàu cao nhaát coù theå trong moät thôøi gian ngaén nhaát vaø giaù thaønh thaáp hôn möùc
quy ñònh. Vôùi nhöõng thieát bò maï ñöôïc thieát keá khaùc nhau seõ cho keát quaû ôû nhöõng möùc ñoä
khaùc nhau.
“Gang tanks” (hoaëc thuøng chöùa nhieàu ñôn vò) laø moät boàn daøi maø ôû ñoù moät vaøi truïc
in ñöôïc maï trong cuøng moät dung dòch chaát ñieän phaân taïi cuøng moät thôøi ñieåm. Gang tanks
raát coù lôïi theá veà giaù caû, chi phí, nhöng chuùng maï chaäm vaø cho keát quaû khoâng ñoàng nhaát.
Bôûi vì khoâng phaûi taát caû coâng vieäc maï khaùc nhau coù theå ñöôïc ñieàu khieån vaø kieåm soaùt cho
moät truïc in trong moãi ñôn vò cuûa beå chöùa.
Hình 4.7 : Beå maï truïc

“Single station tanks” (thuøng chöùa moät ñôn vò) chæ coù theå tieán haønh maï chæ moät truïc
taïi cuøng moät thôøi ñieåm. Chuùng ñaét hôn nhöng buø laïi noù ñöôïc thieát keá ñeå coù theå ñieàu khieån
vaø kieåm soaùt taát caû caùc thoâng soá khaùc nhau trong vieäc maï. Chuùng coù theå tieán haønh maï vôùi
toác ñoä cao hôn (phuï thuoäc vaøo nhaân toá nhaán chìm vaø maät ñoä doøng). Haàu heát nhöõng “single
station tanks” ñöïôc saûn xuaát vôùi hai maùng. Moät maùng baûo quaûn lôùn ôû döôùi giöõ cho chaát
ñieän phaân ôû nhieàu traïng thaùi nhö noùng, laïnh, hoaø troän, döï tröõ vaø coù thieát bò bôm. Coâng
113
vieäc cuûa maùng ôû treân laø mang truïc in vaø giöõ anode. Chaát ñieän phaân ñöôïc bôm leân trong
suoát quaù trình maï.
Nhaán chìm hoaøn toaøn vaø moät phaàn
Nhaán chìm hoaøn toaøn 90% truïc trong beå nhuùng nhö thöïc teá thì lôùp ñoàng ñöôïc maï
nhanh nhaát, ngaøy nay cuøng vôùi cöôøng ñoä doøng ñieän 25A/dm2 ñöôïc maï trong 20 phuùt seõ taïo
neân lôùp ñoàng khoaûng 100µm.
Nhaán chìm moät phaàn laø truïc ñöôïc nhaán chìm trong beå maï töø 2050% vaø ñöôïc
trang bò vôùi basket anode vaø anottray daïng môû noù tieán daàn tôùi beà maët truïc töø beân döôùi.
Nhaán chìm moät phaàn coù theå hoaït ñoäng vôùi cöôøng ñoä doøng ñieän cao hôn khi söû duïng heä soá
nhaán chim thaáp hôn nhöng chuùng chaäm hôn beå nhuùng chìm hoaøn toaøn. Truïc ñöôïc nhuùng
vaøo trong beå 50% trong thôøi gian 30 phuùt ôû cöôøng ñoä 30A/dm3 coù theå maï lôùp ñoàng daøy 100
µm.
Kieåm soaùt nhieät ñoä
Giöõ nhieät ñoä oån ñònh trong quaù trình maï laø caàn thieát, cöôøng ñoä doøng ñieän vaø toác ñoä
maï phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä, chaát phuï gia cuõng laøm thay ñoåi nhieät ñoä. Thoâng thöôøng khi beå
maï hoaït ñoäng nhieät ñoä naèm trong khoaûng 28350C. Nhieät ñoä coù theå dao ñoäng trong
khoaûng ±10C
Ñeå kieåm soaùt nhieät ñoä, nhöõng beå hieän ñaïi coù cuoän laøm laïnh baèng titan toát nhö maùy
nhieät ñoä. Caû hai ñöôïc ñieàu khieån baèng maùy ñieàu hoøa nhieät ñoä, maùy ño nhieät ñoä ñöôïc duøng
trong nhöõng thôøi gian roãi, khi nhieät ñoä cuûa chaát ñieän phaân toûa ra moâi tröôøng xung quanh
cuoän laøm laïnh naøy caàn ñöôïc söû duïng vì trong khi maï nhieät ñoä seõ taêng theo doøng chaát ñieän
phaân. Chaát ñieän phaân phaûi ñöôïc troän baèng maùy troän, hoaëc nhöõng maùy bôm ñeå ñaït ñöôïc
nhieät ñoä caàn thieát.
Toác ñoä truïc (theo chu vi truïc)
Trong khi maï truïc quay vaø noù phaûi ñöôïc ñieàu khieån moät caùch töï ñoäng, ñaây laø moät
quaù trình phöùc taïp bôûi vì phaûi ñaït ñöôïc toác ñoä nhö nhau cho moãi truïc coù ñöôøng kính khaùc
nhau, toác ñoä aûnh höôûng tôùi söï baèng phaúng, caáu truùc phaân töû ñoàng vaø doøng ñieän lôùn nhaát coù
theå ñaït ñöôïc.
4.7 Hoaøn thieän lôùp maï ñoàng
Ñaùnh boùng ñoàng laø quaù trình söû duïng caùc chaát maøi moøn ñeå ñaùnh boùng beà maët ñoàng
ñaùnh boùng thöïc hieän cho nhöõng muïc ñích khaùc taïi nhöõng coâng ñoaïn khaùc. Ñaùnh boùng beà
maët sau khi khaéc baèng maùy khaéc cô ñieän ñeå ñaït ñöôïc ñoä ñoàng ñeàu theo yeâu caàu hoaëc sau
khi khaéc ñeå caûi thieän caáu truùc beà maët. Caùc quaù trình ñaùnh boùng:
 Ñaùnh boùng sau khi maï trong ballard shell, vôùi kyõ thuaät CRS
 Ñaùnh boùng sau khi in thöû vaø söï söûa chöõa lôùp ñoàng, ñieàu naøy seõ loaïi boû baát
kyø veát naøo treân beà maët ñoàng gaây ra bôûi löôõi dao gaït cuûa maùy in thöû hoaëc töø
vieäc chænh söûa ñeå coù moät hình daïng sau khi maï chrome.
 Ñaùnh boùng sau khi khaéc baèng maùy cô ñieän, ñieàu naøy seõ loaïi boû baát kyø caù gôø
loài ra töø caïnh cuûa caùc cell, baèng ñaàu kim cöông cuûa maùy, neáu khoâng loaïi boû
chuùng coù theå laøm cong löôõi dao, sau khi chuùng ñöôïc maï lôùp chrome.
Khoâng coù taát caû caùc böôùc ñaùnh boùng chung, chuùng phuï thuoäc vaøo kyõ thuaät xöû lyù,
ñoàng ñöôïc söû duïng coù ñieàu chænh ñoàng hoaëc crom hay khoâng, kyõ thuaät khaéc ñöôïc söû duïng,
vaät lieäu in ...
114
Caùc kyõ thuaät ñaùnh boùng vaø caùc loaïi vaät lieäu
Phöông tieän trung gian söû duïng cho vieäc ñaùnh boùng laø ñaù maøi, giaáy ñaùnh boùng nhö
giaáy nhaùm.
Taát caû nhöõng chaát ñoù laøm phaân töû chaát maøi moøn vaø vaät lieäu coù chaát maøi moøn vôùi
nhöõng haït khaùc vôùi kích thöôùc cuûa caùc phaân töû ñöôïc söû duïng. Keát quaû vaø toác ñoä ñaùnh boùng
ñaït ñöôïc phuï thuoäc vaøo hình daïng, kích thöôùc vaø vaät lieäu cuûa haït, ví duï nhö ñaù ñaùnh boùng
trong ballard cell, söï lieân tuïc vaø chaéc chaén cuûa ñaù laøm taêng tính toát cuûa haï t chuùng ñöôïc söû
duïng ñeå ñaït ñöôïc beà maët ñoàng nhaát ñaëc bieät.
Ñaùnh boùng lôùp ñoàng maï
Ñaùnh boùng ñoàng coù theå laøm baèng tay hoaëc baèng maùy, ñaùnh boùng baèng tay: söû
duïng giaáy nhaùm hoaëc paste ñeå ñaùnh boùng khi truïc ñang quay. Ñaùnh boùng baèng tay bò giôùi
haïn ñoä boùng baèng beà maët ñoàng, chæ caàn ñaït tôùi ñoä mòn nhö caùc haït boät, ñaây laø tröôøng hôïp
cho ñaùnh boùng sau khi ñaùnh boùng baèng maùy tieän, sau khi chænh söûa laïi lôùp ñoàng hoaëc sau
khi khaéc baèng cô ñieän. Ñieàu naøy giaûi thích taïi sao ñaùnh boùng baèng tay chuû yeáu ñöôïc duøng
trong in bao bì. Trong khi ñoù in xuaát baûn duøng caùc maùy ñaùnh boùng.
Hình 4.8: Ñaùnh boùng truïc

Ñaùnh boùng khoâng phaù huûy (Polishing vs Grinding)
Maùy ñaùnh boùng ñoàng ñöôïc moâ taû nhö polishing hoaëc grinding. Grinding laø thuaät
ngöõ ñöôïc söû duïng cho vieäc hoaøn thieän truïc. Baèng caùch söû duïng chaát maøi moøn polishing chæ
moâ taû caùch xöû lyù beà maët truïc maø khoâng laøm aûnh höôûng tôùi caáu truùc hình hoïc cô baûn cuûa noù
Grinding laø maùy sieâu coâng suaát vôùi beä ñôõ ñöôïc ñuùc baèng kim loaïi vaø moät ñaàu ñaùnh
boùng. Chæ coù theå di chuyeån trong moät vuøng khoâng gian xaùc ñònh. Ñieàu naøy laøm cho noù coù
theå maøi nhöõng ñieåm goà gheàø cao baèng moät aùp löïc lôùn vaø nhöõng ñieåm goà gheà thaáp baèng löïc
eùp nhoû vì vaäy noù coù theå laøm baèng phaúng beà maët.
Hoaït ñoäng naøy ñöôïc ñieàu khieån bôûi ngöôøi vaän haønh. Ngöôøi ñieàu khieån seõ ño kích
thöôùc cuûa truïc ôû nhöõng ñieåm baèng phaúng vaø nhöõng ñieåm loài ra. Phöông phaùp naøy khoâng
oån ñònh vaø hoaøn toaøn phuï thuoäc vaøo ngöôøi vaän haønh. Noù chæ thích hôïp cho moãi tröôøng hôïp
söû duïng maùy caét ñeå caét ñöôïc caáu truùc hình hoïc chính xaùc treân lôùp ñoàng ñeá. Vaø ngay sau ñoù
cuõng ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh boùng beà maët. Taát nhieân moät maùy maøi cuõng coù theå cho ñoä boùng
cao hôn. Maùy maøi thöôøng ñöôïc söû duïng ñaù maøi hình troøn.
115
Maùy ñaùnh boùng cho ñoä boùng cao hôn grinder, vaø cuõng coù möùc ñoä töï ñoäng hoaù cao
hôn. Trong nhöõng maùy ñaùnh boùng ñoàng hieän ñaïi truïc ñöôïc gaén leân maùy vaø baét ñaàu chu
trình. Maùy naøy töï ñoäng ñieàu chænh thoâng soá ñaùnh boùng cuõng nhö löïc eùp cuûa moãi baùnh xe
ñeå noù coù theå buø tröø laïi ñoä moøn cuûa baùnh xe taïi ñuùng ñieåm tieáp xuùc, nöôùc cuõng ñöôïc söû
duïng trong suoát quaù trình ñaùnh boùng vaø ôû cuoái chu trình söû duïng chæ laên baèng cao su ñeå
laøm khoâ truïc.
Neáu vieäc ñaùnh boùng tieán haønh ngay sau khi maï, maùy naøy coù theå töï ñoäng ñaùnh boùng
thieát keá cuûa maùy baûo ñaûm vieân ñaù maøi coù theå maøi ñuùng goùc caïnh vaø ñuùng nôi caàn maøi
treân beà maët truïc. Ví duï trong ballard shell maùy coù theå ñaùnh boùng laàn ñaàu tieân vôùi khoaûng
1000 vieân ñaù maøi nhoû sau ñoù coù theå leân tôùi 2000-3000. 1000 vieân ñaù coù theå ñaùnh boùng
ñöôïc khoaûng 4 passes, aùp löïc ñaùnh boùng: baét ñaàu 40 Kp keát thuùc 20 Kp, 2000 vieân ñaù nhoû
ñaùnh boùng ñöôïc 8 passes, baét ñaàu aùp löïc 15 Kp keát thuùc 5 Kp vôùi thieát laäp nhö treân coù theå
ñaït ñöôïc ñoä daøy lôùp maï thích hôïp ñaûm baûo chaát löôïng cuûa lôùp ñoàng ñaït ñöôïc keát quaû
mong muoán. Trong haàu heát caùc tröôøng hôïp maùy ñaùnh boùng ñöôïc tieán haønh chæ vôùi baùnh xe
ñaùnh boùng.
Kyõ thuaät caét goït
Kyõ thuaät naøy ñöôïc tieán haønh vôùi moät ñaàu caét baèng kim cöông vôùi nhieàu loaïi maùy
khaùc. Beà maët ñoàng phaûi ñöôïc caét boû trong caùc tröôøng hôïp sau:
 Sau khi maï
 Sau khi söûa chöõa lai lôùp ñoàng
 Naèm trong moät quy trình kyõ thuaät laøm truïc.
Trong khi maï coù nhöõng söï sai leäch laøm cho beà maët ñoàng trôû neân khoâng baèng
phaúng. Vôùi nhöõng ñieåm goà gheà quaù cao maø nhöõng kyõ thuaät ñaùnh boùng cuõng nhö hoaøn
thieän truïc khoâng theå loaïi boû ñöôïc khi ñoù chuùng ta caàn kyõ thuaät caét. Thöïc teá vôùi nhöõng lôùp
daøy hôn 150µm phaûi ñöôïc caét boû.
Maùy tieän
Moät loaïi maùy caét thöôøng gaëp nhaát laø maùy tieän thoâng thöôøng giöõ truïc quay trong khi
tieän. Ñeå ñaït ñöôïc keát quaû toát nhaát truïc phaûi quay oån ñònh vaø khoâng bò dao ñoäng trong khi
tieän. Moät maùy tieän luoân luoân gaït boû nhöõng phaàn quaù goà gheà. Vì lyù do naøy sau khi tieän
xong truïc phaûi ñöôïc söû lyù baèng kyõ thuaät ñaùnh boùng. Moät maùy tieän chæ ñöôïc khuyeán caùo söû
duïng khi söûa chöõa laïi lôùp ñoàng aùo vaø tröôùc khi maï laïi moät lôùp ñoàng aùo môùi.
116
Hình 4.9: Hoaøn thieän beà maët truïc

Caùc coâng cuï töï ñoäng
Caùc loaïi maùy hieän ñaïi thích hôïp cho vieäc saûn xuaát ñeå ñaït ñöôïc ñoä chính xaùc cao
trong thôøi gian ngaén. Nhöõng maùy naøy mang truïc trong quaù trình hoaït ñoäng cuûa noù. Vôùi moät
heä thoáng ñònh vò vaø ño löôøng töï ñoäng seõ cho ta caûm giaùc kích thöôùc thaät cuûa truïc cuõng nhö
vò trí cuûa dao caét ñeå coù theå caét truïc chính xaùc vôùi chi tieát ñöôøng kính truïc mong muoán.
Nhöõng maùy hieän ñaïi coù caáp ñoä töï ñoäng cao.
Trong quaù trình truïc ñöôïc gaén leân maùy ño chu vi vaø ñaït giaù trò mong muoán cho
ñöôøng kính cuûa truïc, sau ñoù maùy tieán haønh ñònh vò trí cuûa con dao vaø tieán haønh caét moät
caùch töï ñoäng.
ÖÙng duïng roäng raõi nhaát cuûa kyõ thuaät caét töï ñoäng laø maùy polishmaster, chöùng minh
truïc ñöôïc gaén leân giaù ñôõ cuûa maùy vaø ñöôïc giöõ trong moät khôùp. Vieäc ño löôøng vieäc caét chu
vi laø moät caùch töï ñoäng. Trong suoát quaù trình caét truïc quay raát chaäm trong khi ñaàu caét quay
raát nhanh khoaûng 3600 rpm. Thöôøng coù hai ñaàu caét, moät caùi duøng ñeå caét thoâ, ñaàu coøn laïi
ñeå tinh chænh. Khi caét hoaøn chænh seõ taïo ra ñoä goà gheà treân beà maët thaáp döôùi 0.4 µm Rz.
Caùc maãu khaéc seõ ñöôïc laáy ñi baèng chaát löu vaø moät maùy huùt.
Taát nhieân sau ñoù söû duïng maùy ñaùnh boùng polishing maùy surfacepilot laø maùy hoaït
ñoäng theo nguyeân lyù cuûa maùy tieän, truïc ñöôïc gaén vaøo giaù ñôõ cuûa maùy vaø ñöôïc giöõ baèng
nhöõng oáng keïp. Ño löôøng vaø quy trình caét laø töï ñoäng. Truïc quay nhanh coù theå ñaït tôùi
900Rpm. Trong khi nhöõng ñaàu caét di chuyeån theo chieàu ngang cuûa beà maët truïc maùy naøy
cuõng ñöôïc duøng ñeå caét nhöõng ñieåm goà gheà vaø caét hoaøn taát. Sau khi caét hoaøn thaønh thì noù
cuõng taïo ra ñoä goà gheà thaáp döôùi 0.4µm Rz. Ñeå ñaït ñöôïc ñoä boùng caàn duøng maùy ñaùnh
boùng.
Maùy Duomat vaø Supper duomat laø maùy keát hôïp caû vieät caét vaø vieäc ñaùnh boùng treân
1 thieát bò. Ñaàu tieän vaø ñaàu ñaùnh boùng polishing ñeàu baèng kim cöông laøm vieäc ñoàng thôøi
treân beà maët truïc.
4.8 Maï chrome
117
Hai dung dòch maï crom cô baûn söû duïng hieän nay: axit sunfuric nhö chaát xuùc taùc
chaát khaùc laø flo. Vieäc maï chrome söû duïng flo chæ ñöôïc söû duïng ôû vaøi nôi vì noù ít taùc duïng
tôùi moâi tröôøng vaø noù khoâng ñöôïc ñeà caäp ôû ñaây.
Thaønh phaàn axitsunfuric cô baûn trong chaát ñieän phaân maï chrome bao goàm :
TEÂN COÂNG THÖÙC TYÛ LEÄ/LYÙT

Chrome acid Cr2O3 250-280g/l
Axit sunfuric H2SO4 2.5-2.8 g/l
Nöôùc tinh H2O Tuøy choïn
khieát
Phuï gia Chaát höu cô Moät löôïng nhoû
Phaûi theo doõi ñoä tinh khieát trong thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa nöôùc tinh khieát ñeå ñaûm
baûo coù ñöôïc keát quaû toát khi maï. VD söï nhieãm saét coù theå laø nguyeân nhaân taïo neân söï goà
gheà. Löôïng clo cao do khoâng ñuû nöôùc tinh khieát coù theå laø nguyeân nhaân taïo neân ñoä xaùm vaø
lôùp laéng ñoïng môø. Maï chrome coù söï khaùc bieät lôùn so vôùi maï ñoàng bôûi vì chrome ñöôïc keát
tuûa chæ töø dung dòch maø khoâng phaûi töø anode, anode ñoùng vai troø nhö moät vaät mang ñieän
tích vaø ñöôïc laøm baèng vaät lieäu khoâng hoaø tan. Noù khoâng cung caáp nhöõng ion kim loaïi. Bôûi
söï khaùc bieät naøy maø chaát ñieän phaân chrome caàn phaûi ñöôïc buø ñaép laïi löôïng töông xöùng
vôùi löôïng chrome hoøa tan ra trong beå chöùa.
Tæ leä giöõa chrome vaø axit sunfuric caàn phaûi ñöôïc duy trì. Beå chöùa crom chæ laøm
vieäc hieäu quaû khi tyû leä giöõa chrome/H2SO4 laø 100/1. Quaù ít löôïng H2SO4 (120/1 hoaëc ít
hôn) thì noù seõ laøm keát tuûa oxit chrome maøu naâu. Quaù nhieàu H2SO4 (80/1 hoaëc nhieàu hôn)
seõ laøm giaûm ñoä phuû vaø hieäu suaát doøng.
Löôïng axit chrome (Cr2O3) seõ ñöôïc ñieàu chænh töï ñoäng baèng caùch töï ñoäng ñieàu
chænh löôïng axit H2SO4 thoâng qua phaûn öùng hoaù hoïc ñeå laøm thay ñoåi löôïng axit chrome,
khoâng gioáng vôùi maï ñoàng hieäu suaát thöïc tieãn ñaït 100%. Maï chrome hieän ñaïi hieäu suaát chæ
ñaït 23%, 77% coøn laïi ñöôïc söû duïng cho vieäc chuyeån ñoåi. Moät khía caïnh aûnh höôûng khaùc
laø taïo laïi Cr6  Cr3. Ñieàu naøy noù khoâng thích hôïp cho maï chrome.
Nhieàu Cr3seõ taïo ñoä goà gheà, môø vaø gioøn, vieäc taïo ra Cr3 coù theå ngaên caûn ñöôïc baèng
caùch söû duïng anode ñuû lôùn töông ñöông cathode hoaëc baèng vieäc maï truïc ‘dunny’ coù ñöôøng
kính nhoû ôû hieäu ñieän theá thoâng thöôøng. Chì seõ taùc ñoäng vaøo anode laøm hoaø tan trong Cr3
ñöôïc taïo laïi töø Cr6.
118
Hình 4.9: Beå maï chrome

Nhieät ñoä beå chöùa chrome ñöôïc giöõ trong khoaûng 600C. Nhieât ñoä caàn thieát ñeå ñaït
ñöôïc maät ñoä doøng cao maø khoâng laøm chrome bò laéng xuoáng.
Nhöõng chaát laéng ñoïng ñaõ bò noùng seõ taïo lôùp söông môø vaø lôùp goà gheà coù theå thaáy
ñöôïc. Ñeå ngaên caûn söï giaûm nhieät ñoä taïi thôøi ñieåm baét ñaàu chu trình maï truïc caàn phaûi ñöôïc
tieán haønh laøm aám laïi baèng caùch phun nöôùc noùng leân beà maët cuûa truïc trong beå taåy chaát
nhôøn tröôùc khi maï hoaëc cuõng coù theå ñaït ñöôïc ñieàu naøy baèng caùch quay truïc trong thôøi gian
daøi, tröôùc khi doøng ñieän ñaûo chieàu thôøi gian laøm aám truïc trong chaát ñieän phaân chrome
khoâng neân quaù laâu, vì dung dòch seõ baét ñaàu aên moøn vaøo beà maët ñoàng cuûa truïc trong vaøi
phuùt. Söï phaù huyû beà maët cuûa truïc seõø mang ñoàng vaøo beå chöùa caøng nhieàu, ñoù laø nguyeân
nhaân taïo lôùp nhôøn cuõng nhö laéng ñoïng chaát baån.
Beå maï chrome luoân luoân tieán haønh maø khoâng caàn oáng daãn. Bôûi vì nhieät ñoä cao,
vieäc maát nöôùc do bay hôi nhieàu hôn löôïng maát ñi do röûa. Hôi bay ra coù chöùa chrome vaø
nöôùc, axit chrome ñoäc haïi vôùi con ngöôøi do ñoù ñoøi hoûi phaûi coù thieát bò loïc khoâng khí vaø khí
thaûi ñeå haïn cheá löôïng axit chrome thoaùt ra.
Chaát ñieän phaân chrome ñöôïc phaân tích caùch caân ñoái, haøm löôïng H2SO4 ñöôïc xaùc
ñònh baèng löôïng keát tuûa cuûa BaCl2 vaø ño löôøng töø löïc vaêng ra thu ñöôïc sau khi ñöôïc taùch
baèng maùy ly taâm. Löôïng axit chrome ñöôïc tính toaùn töø löôïng H2SO4 vaø ñaëc bieät ño löôøng
troïng löïc chaát ñieän phaân baèng maùy ño tyû troïng hôi nöôùc.
Taát caû nhöõng thoâng soá quy trình cuõng nhö chaát hoaù hoïc nhö nhieät ñoä, möùc ñoä doøng,
vaø toác ñoä truïc phaûi ñöôc ñieàu khieån ñeå ñaït ñöôïc beà maët chrome saùng vaø cöùng vôùi ít ñieåm
goà gheà vaø maûnh vôõ cuõng nhö khoâng coù nhöõng haït nhoû. Vieäc kieåm tra cuoái cuøng cho lôùp
chrome toát laø eùp in chaïy saûn löôïng maø khoâng gaây phaûn öùng chrome.
119
Hình 4.10 : Beà maët maï chrome

Trang thieát bò maï chrome
Taát caû caùc beå maï hieän ñaïi coù thieát keá theo chieàu ngang vôùi moät heä thoáng tích hôïp
gioáng nhö beå maï ñoàng. Haàu heát caùc beå maï chrome cho heä soá nhaán chìm thaáp khoaûng 33%
hoaëc ít hôn. Noù khaùc vôùi beå maï ñoàng, heä soá nhaán chìm thaáp hôn nhöng maät ñoä doøng cao
hôn, chæ coù phaàn döôùi cuûa truïc ñöôïc nhuùng trong beå, vì vaäy loaïi boû ñi nhöõng yeáu toá coù theå
laøm giaûm toác ñoä maï.
Moät lôùp chrome daøy 5µm coù theå ñöôïc maï chæ trong khoaûng 10 phuùt vôùi maät ñoä
doøng 120A/dm2. ÔÛ phaàn nhuùng chìm trong beå maät ñoä caøng cao thì toác ñoä caøng nhanh vaø
lôùp maï seõ nhieàu hôn. Tuy nhieân moät maät ñoä doøng quaù lôùn seõ “burn” ñuoâi truïc. Maät ñoä
doøng cuõng lieân quan tröïc tieáp tôùi soá löôïng veát nöùt, vôõ treân beà maët chrome, coù aûnh höôûng
quan troïng tôùùi söï tröôït cuûa dao gaït. Maät ñoä doøng cao seõ taïo ra nhieàu veát nöùt hôn.
Beå maï ñöùng laø loaïi ñôn giaõn nhaát. Truïc ñöôïc nhuùng vaøo dung dòch chaát ñieän phaân
chrome theo daïng ñöùng. Tuy nhieân thieát keá maùy chæ ñöôïc öùng duïng trong coâng nghieäp in
bao bì. Haàu heát nhöõng truïc ñöôïc laøm rieâng bôûi nhaø cung caáp. Vôùi thieát keá beå chöùa nhö vaäy
seõ giôùi haïn chieàu daøi lôùn nhaát cuûa truïc bôûi söï giôùi haïn chieàu cao vaø ñoä saâu cuûa beå. Phöông
phaùp naøy toán nhieàu coâng söùc bôûi vì truïc phaûi ñöôïc phuû hoaøn toaøn tröôùc khi maï. Haàu heát
nhöõng beå chöùa daïng ñöùng ñeàu chòu taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng.
Kieåm soaùt nhieät ñoä trong beå maï chrome cuõng quan troïng nhö trong beå maï ñoàng.
Nhöng söï giaûm nhieät ñoä khoâng quan troïng bôûi vì söï maát nhieät ñoä ra moâi tröôøng xung
quanh coù theå ñöôïc xem nhö keát quaû cuûa nhieät ñoä hoaït ñoäng cao.
Ñaùnh boùng lôùp chrome
Ñaùnh boùng chrome laø böôùc cuoái cuøng cuûa vieäc laøm truïc. Ñaùnh boùng chrome, chæ coù
theå laø lôùp cuoái cuøng naèm treân beà maët truïc. Noù khoâng theå gaây loãi tröïc tieáp nhö ôû giai ñoaïn
tröôùc, lôùp chrome ñöôïc maï leân tuyø theo beà maët nghieâng cuûa lôùp ñoàng. Neáu lôùp ñoàng goà
gheà thì vieäc ñaùnh boùng cuõng khoâng theå taùi taïo hoaøn haûo treân truïc.
Chrome coù theå ñaùnh boùng baèng tay hoaëc baèng maùy. Trong moät soá ngaønh coâng
nghieäp bao bì, bao goàm in oáng ñoàng, ñaùnh boùng chrome ñöôïc laøm baèng thuû coâng. Trong
ngaønh in xuaát baûn, vôùi nhöõng truïc in lôùn haàu heát ñöïôc ñaùnh boùng baèng maùy. Quan troïng
120
trong caû hai quaù trình, taïo neân veát söôùt baèng vieäc laøm traày treân beà maët chrome theo caû hai
chieàu daøi vaø chieàu chu vi.
Ñaùnh boùng chrome baèng tay ñöôïc thöïc hieän baèng caùch aùp duøng giaáy nhaùm. Maãu
ñöôïc ñieàu khieån baèng aùp löïc vaø baèng caùch thöïc hieän di chuyeån nhanh maët truïc. Khi thöïc
hieän di chuyeån moät ñoái töôïng maãu treân truïc, noù ñöôïc goïi laø “cross hatching”. Ñaùnh boùng
thuû coâng thöïc hieän treân truïc nhoû vì noù raát ñaét tieàn.
Duøng maùy ñaùnh boùng chrome cho beà maët coù ñoä saùng cao hôn maùy ñaùnh boùng ñoàng
hoaëc maùy nghieàn. Nhöõng maùy ñaùnh boùng cho coâng vieäc ñaëc bieät laø maùy ñaùnh boùng
chrome baèng ñaù hoaëc daïng baùnh xe.
4.9 Quy trình hoaøn thieän truïc vaø gôõ lôùp maï ñoàng
Sau khi ñaõ ñöôïc söû duïng qua, truïc in oáng ñoàng coù theå ñöôïc taùi söû duïng cho baøi in
khaùc, lôùp maï chrome vaø lôùp ñoàng khaéc caàn ñöôïc gôõ boû. Tröôùc khi truïc in coù theå ñöôïc duøng
laïi, noù caàn maï moät beà maët ñoàng môùi, saün saøng cho vieäc khaéc. Nhieàu quy trình kyõ thuaät
khaùc nhau ñaõ ñöôïc söû duïng ñeå laøm nhöõng vieäc naøy. Nhöõng kyõ thuaät coù theå ñöôïc taäp hôïp
vaøo hai phaàn, ñoù laø kyõ thuaät xöû lyù lôùp ñoàng ñeá vaø taát caû nhöõng kyõ thuaät cuõng nhö coâng cuï
söû duïng cho vieäc khaéc lôùp ñoàng.
Xöû lyù lôùp ñoàng ñeá vôùi maùy tieän vaø maùy maøi
Ñaây laø daïng ñaàu tieân cuûa kyõ thuaät xöû lyù lôùp ñoàng naøy, ñoù laø taát caû nhöõng böôùc quy
trình ñöôïc tieán haønh tröïc tieáp treân beà maët cuûa lôùp ñoàng phuû treân truïc theùp (taïm goïi laø lôùp
ñeá ñoàng), khoâng taùch rôøi lôùp ñoàng khaéc. Vieäc gôõ boû lôùp ñoàng khaéc vaø kích thöôùc cuûa truïc
theá naøo sau khi maï ñöôïc ñònh daïng baèng moät maùy tieän. Moät maùy maøi ñöôïc söû duïng trong
vieäc hoaøn thaønh beà maët vaø nhöõng söï söûa chöõa nhoû trong caáu truùc hình hoïc cuûa truïc.
Kyõ thuaät naøy thöôøng xuyeân ñöôïc söû duïng ôû nhöõng nhaø saûn xuaát bao bì vaø bôûi
nhöõng coâng ty in bao bì vôùi vieäc laøm truïc soá löôïng thaáp. Nhöõng nhaø cung caáp dòch vuï
thöôøng thích söû duïng kyõ thuaät naøy cho vieäc laøm môùi truïc baèng vieäc khaéc môùi hôn laø laøm
laïi toaøn boä truïc. Bôûi vì so vôùi vieäc söûa chöõa (khaéc laïi) treân lôùp ñoàng khaéc (taùch rôøi so vôùi
ñoàng ñeá) thì vieäc laøm laïi luoân caû moät lôùp ñoàng ñeá laø quaù ñaét. Vì theá ñoøi hoûi phaûi hoaøn
thaønh hai beà maët. Ngaøy nay, kyõ thuaät naøy ít ñöôïc söû duïng ôû nhöõng tieán trình hoaït ñoäng
cao.
Caû maùy tieän vaø maùy maøi ñeàu ñoøi hoûi coù söï quan taâm giaùm saùt hoaït ñoäng ngang
nhau vaø vì theá caàn nhieàu coâng nhaân. Thôøi gian maï ñoàng laâu laø caàn thieát. Quy trình naøy
keùm hieäu quaû hôn trong vieäc saûn xuaát soá löôïng lôùn. Caùc böôùc quy trình:
 Boùc lôùp chrome.
 Goït caét boû lôùp ñoàng ñöôïc khaéc hình aûnh in baèng maùy tieän.
 Chuaån bò cho vieäc maï: taåy môû vaø laøm xæn beà maët baèng axit.
 Maï lôùp ñoàng vôùi ñoä daøy khoaûng 150-250 µm (0.006”-0.01”), phuï thuoäc vaøo
ñoä saâu do maùy ñaõ tieän tröôùc ñoù. Ñaûo chieàu doøng ñieän khi baét ñaàu maïseõ taïo
söï baùm dính toát hôn.
 Giaûm kích thöôùc ôû nhöõng nôi vöôït quaù kích thöôùc cho pheùp baèng maùy tieän.
 Hoaøn taát beà maët laø nhieäm vuï cuûa ñaù maøi. Maùy maøi töï ñoäng coù theå ñöôïc söû
duïng neáu nhö maùy tieän laøm vieäc chöa thaät chính xaùc.
Xöû lyù lôùp ñoàng ñeá vôùi caùc maùy coâng cuï töï ñoäng
Kyõ thuaät naøy noùi chung cuõng gioáng vôùi kyõ thuaät cuûa caùc böôùc quy trình moâ taû ôû
treân. Tuy nhieân, treân thieát bò coù ñaët caû nhöõng maùy tieän vaø maùy maøi ñeå caét vaø maøi truïc ñaït
121
ñöôïc kích thöôùc chính xaùc baèng vieäc ño löôøng vaø caét töï ñoäng. Cuøng luùc ñoù, maùy coâng cuï
söû duïng coâng cuï dao caét cuûa mình, hoaøn taát beà maët truïc vôùi ñoä goà gheà thaáp nhaát cho pheùp
(khoaûng 0.4 micron Rz).
Lôïi ñieåm cuûa kyõ thuaät naøy laø ôû thöïc tieãn, nghóa laø hai maùy cuøng ñöôïc ñaët treân cuøng
moät maùy vôùi moät möùc ñoä chính xaùc vaø töï ñoäng cao hôn. Vaø vì theá vieäc laøm ñuùng kích
thöôùc truïc vaø ñaït chaát löôïng cao nhöng cuõng ñoøi hoûi ít nhaân coâng hôn.
Nhöõng maùy coâng cuï loaïi naøy, nhaát laø theá heä sau naøy, toác ñoä caét cuûa noù nhanh hôn
vieäc caét roài maøi, vì theá taêng nhanh toác ñoä quy trình. Vôùi heä thoáng töï ñoäng ño löôøng vaø ñònh
vò dao caét, lôùp ñoàng coù theå ñaït ñeán ñoä moûng cho pheùp vaø ruùt ngaén thôøi gian maï. Löôïng
saûn xuaát ñaït ñöôïc cao hôn kyõ thuaät thuû coâng truyeàn thoáng. Quy trình naøy ñöôïc söû duïng
nhieàu trong in xuaát baûn vaø taïi caùc nhaø maùy in bao bì cuõng nhö hoaït ñoäng dòch vuï khaéc.
Caùc böôùc quy trình:
 Gôõ boû lôùp crome.
 Giôùi haïn hình aûnh khaéc vôùi vieäc caét nhöõng ñieåm ghoà gheà treân maùy coâng cuï.
 Chuaån bò cho vieäc maï: taåy môû vaø laøm xæn beà maët baèng dung dòch axit.
 Maï lôùp ñoàng vôùi ñoä daøy khoaûng 125-175 micron phuï thuoäc vaøo ñoä saâu dao
caét. Ñaûo chieàu doøng ñieän khi baét ñaàu maï cho söï baùm dính toát hôn.
 Caét nhöõng ñieåm ghoà gheà vaø caét (maøi+ hoaøn taát) treân maùy coâng cuï.
4.10 Nhöõng vaán ñeà veà maùy coâng cuï vaø thaét nuùt coå chai trong quy trình
Vaán ñeà thöù nhaát ñoù laø maëc duø moät beà maët vôùi möùc ñoä nhaùm 0.4 µm Rz laø coù theå
ñaït ñöôïc, nhöng vôùi caáu truùc beà maët nhö vaäy vaãn chöa thoûa maõn cho caùc yeâu caàu veà khaéc
vaø in. Nhöõng phaàn töû vuoâng vöùc ñöôïc taïo ra bôûi maùy ñaùnh boùng coù theå gaây trôû ngaïi ñeán
taàn soá cuûa dao khaéc hoaëc cuûa dao gaït möïc. Ñieàu naøy gaây neân moät hieän töôïng ñöôïc goïi laø
zipper hoaëc “venetian blinds” trong saûn phaåm in. Neáu vaán ñeà naøy xaûy ra haàu heát chuùng
ñöôïc nhìn thaáy roõ nhaát laø khi in nhöõng beà maët nhaïy caûm nhö vaät lieäu phuû hoaëc nhöõng vaät
lieäu trong suoát. Hieän töôïng naøy coù theå ñöôïc khaéc phuïc deã daøng baèng vieäc tích hôïp theâm
vaøo chuoãi quy trình moät böôùc ñaùnh boùng beà maët. Coâng vieäc ñaùnh boùng naøy ñöôïc thöïc hieän
baèng giaáy nhaùm hoaëc baèng ñaù, haàu heát laø laøm treân maùy ñaùnh boùng, thænh thoaûng ñöôïc laøm
baèng tay.
Vaán ñeà thöù hai laø nhöõng maùy coâng cuï laøm giaùn ñoaïn vaø ñình treä quy trình. Ñieàu
naøy gaây ra nhieàu baát lôïi, bôûi vì nhieàu coâng cuï laø nhöõng thieát bò ñaét nhaát vaø nhaïy caûm nhaát
trong moät chuoãi quy trình, vôùi nhöõng giaùn ñoaïn loaïi naøy, chuùng ta coù theå buoäc phaûi ñaàu tö
theâm nhieàu thieát bò ñeå boû ñi söï giaùn ñoaïn vaø giaûm ñi thôøi gian nghæ chôø.
Ñeå traùnh nhöõng vaán ñeà naøy, moät vaøi nhaø in xuaát baûn baét ñaàu saûn xuaát ra nhöõng
truïc coù hai ba boán kích thöôùc khaùc nhau, töùc laø hoï tieán haønh maï nhöõ ng truïc vôùi ñoä daøy
ñoàng ñeàu ñeå tieán haønh khaéc laïi beà maët sau khi ñaõ tieán haønh coâng vieäc gôõ boû lôùp ñoàng cuõ.
Truïc in chæ ñöôïc gôõ boû lôùp chrome, hình aûnh khaéc ñöôïc giôùi haïn ñoä thoâ raùp baèng dao khaéc,
vaø truïc in ngay laäp töùc ñöôïc khaéc laïi. Tröôùc tieân ta caét ñeå loaïi boû nhöõng choã goà gheà, tieáp
ñeán laø taåy nhôøn vaø tieán haønh maï. Khi truïc in ñöôïc caét ñeán kích thöôùc nhoû nhaát coù theå cuûa
noù, truïc in ñöôïc taåy vaø maøi laïi.
Kyõ thuaät maï minimum
Bôûi söï thieáu soùt cuûa lôùp ñoàng ñeá ñöôïc moâ taû ôû treân maø kyõ thuaät maï “minimum
plating technology” hoaëc “thin layer technology” maï moät lôùp moûng ñöôïc phaùt trieån. Qui
122
trình cuûa noù cuõng gioáng nhö lôùp ñoàng ñeá nhöng noù traùnh ñöôïc nhöõng söï coá “bottlenecks”
treân maùy coâng cuï vaø truïc ñöôïc ñaùnh boùng khi hoaøn thaønh. Caùc böôùc laøm vieät cuûa noù:
 Khöû chrome
 Loaïi boû nhöõng hình aûnh coù ñoä goà gheà vaø saéc treân maùy coâng cuï
 Chuaån bò cho vieäc maï taåy nhôøn vaø acid
 Maï ñoàng vôùi moät lôùp moûng töø 60 µ tôùi 100 µ (0.0025” tôùi 0.004”) phuï thuoäc
vaøo ñoä saâu khaéc. Ñoåi chieàu doøng ñieän taïi thôøi ñieåm baét ñaàu maï lôùp ñoàng
leân truïc thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå ñoä baùm chaët toát hôn.
 Ñaùnh boùng ñoàng treân moät maùy ñaùnh boùng baèng ñaù vôùi 2 hoaëc 3 vieân ñaù vôùi
ñoä haït khaùc nhau.
Loaïi boû nhöõng caïnh saéc beùn khi khaéc, bôùi vì truïc khoâng theå ñöa vaøo beå maï ñoàng
vôùi ñoä maáp moâ quaù cao vaø gôïn soùng. Khi maï ñoàng seõ laøm gia taêng söï khoâng hoaøn haûo cuûa
beà maët thaäm chí laø raát nhieàu vaø khoâng theå ñaùnh boùng baèng maùy ñaùnh boùng, Maët khaùc ñieàu
naøy khoâng caàn thieát cho truïc ñaõ saün saøng cho vieäc khaéc.
Khi ñaùnh boùng maø khoâng caét ñi lôùp ñoàng maï. Qui trình naøy ñoøi hoûi beå maï phaûi coù
chaát löôïng cao. Beå maï phaûi ñaûm baûo cho moät caáp ñoä ñoàng ñöôïc taïo ra vaø ñoä goà gheà taïo
neân nhoû. Ñoä daøy cuûa lôùp ñoàng moûng hôn raát nhieàu so vôùi qui trình maï lôùp ñoàng ñeá khaéc.
Taïo moät lôùp ñoàng moûng ñaït ñöôïc caáp ñoä ñoàng treân beà maët trong beå maï moät caùch
deã daøng. Bôûi vì doøng taïo neân taïi truïc raát ít. Theâm vaøo ñoù söû duïng lôùp moûng laøm gia taêng
khaû naêng hoaït ñoäng trong beå maï ñoàng. Cuoái cuøng truïc ñöôïc ñaùnh boùng treân maùy ñaùnh
boùng töï ñoäng söû duïng nhöõng ñaù ñaùnh boùng.
Minimun plating technology laø kyõ thuaât taïo lôùp ñoàng ñeá haàu heát phuø hôïp cho toác
ñoä cao cuûa saûn xuaát, bôûi vì thôøi gian giaùn ñoaïn ngaén caân baèng traïng thaùi giöõa caùc maùy
trong moät quy trình saûn xuaát, quy trình laøm vieäc ngaén hôn truïc laøm song luoân ñaùnh boùng
baèng maùy ñaùnh boùng söû duïng ñaù vaø coù tính töï ñoäng hoùa toát hôn laø nhöõng kyõ thuaät khaùc.
Baát lôïi cuûa noù laø ñoøi hoûi ñaàu tö cao vaø seõ khoâng hieäu quaû neáu nhö thôøi gian hoaït ñoäng ít.
Ballard shell
Ballard shell khoâng phaûi laø kyõ thuaät taïo lôùp ñoàng ñeá, ôû ñaây lôùp ñoàng ñeá vaø lôùp
ñoàng khaéc ñaõø ñöôïc taùch ra. Khi thöïc hieän truïc quay trong Blallard shell. Böôùc chuaån bò
ñaàu tieân laø caàn thieát. Lôùp ñoàng ñeá coù ñoä daøy töø 160µm tôùi 200µm (0.0063” tôùi 0.08”) thaáp
hôn ñöôøng kính in vaø noù phaûi laø lôùp cuoái cuøng neáu noù saün saøng cho vieäc khaéc. Lôùp ñoàng
ñeá coù theå ñöôïc chuaån bò cuøng vôùi moät maùy tieän, maùy maøi hoaëc maùy coâng cuï. Ñoàng ñeáù
ñöôïc chuaån bò laïi neáu nhö bò hö trong khi vaän chuyeån hoaëc söûa chöõa. Khi ñoàng aùo ñöôïc
chuaån bò khoâng caân ñoái trong xöû lyù Ballard shell. Toác ñoä khoâng lieân quan tôùi. Tuy nhieân
chaát löôïng lôùp ñoàng ñeá raát quan troïng, lôùp ñoàng ñeá nhö laø lôùp cô baûn cho taát caû caùc lôùp maï
theo sau.
Nguyeân lyù cô baûn cuûa kyõ thuaät Ballard shell laø maï moät lôùp ñoàng aùo moûng khoâng
baùm dính leân lôùp ñoàng ñeáù ñeå lôùp ñoàng khaéc cuøng vôùi lôùp chrome coù theå gôõ boû ra. Yeâu caàu
kyõ thuaät cuûa lôùp ñoàng aùo trong Ballard shell laø khoâng baùm dính leân lôùp ñoàng ñeá vaø ñuû
meàm, deã daùt moûng. Nhöng noù cuõng phaûi kieân coá ñeå hình aûnh khoâng bò hö trong maùy in.
Ñoàng cuõng phaûi ñuû cöùng ñeå cho vieäc khaéc baèng cô khí.
123
Hình 4.11: lôùp moûng ñöôïc loät ra töø truïc sau khi in
Sau ñaây laø caùc böôùc laøm vieäc cuûa noù:
 Loät boû baèng tay trong Ballard shell (lôùp ñoàng khaéc vaø lôùp chrome)
 Chuaån bò maï: khöû nhôøn vaø khöû axit
 Maï ñoàng vôùi moät lôùp coù ñoä daøy 80 - 100µm (0.0032 ñeán 0.004)
 Hoaøn thieän beà maët baèng ñaù maøi.
Trong quy trình laøm vieäc naøy ñoøi hoûi caàn coù söï giaûi thích theâm vieäc loät boû baèng tay
cuûa Ballard Shell, thoâng thöôøng xöû lyù ñôn giaûn vaø chính xaùc. Khi hoaït ñoäng Shell môû ra
vôùi moät con dao treân beà maët truïc. Sau ñoù chuùng giöõ laáy 2 baêng nhoû cuûa Shell taïi choã môû ra
ôû ñaàu vaø ñaåy chuùng baêng ra heát toaøn boä beà maët truïc. Vì vaäy Shell ñöôïc môû ra nhö 1 khoùa
keùo. Taïi ñieåm naøy Shell ñöôïc boùc ra khoûi truïc vaø ñöôïc gôõ boû heát treân truïc. Sau ñoù beà maët
truïc seõ ñöôïc xöû lyù vaø maøi baèng giaáy nhaùm. Coù 2 vaán ñeà seõ xaûy ra. Neáu truïc khoâng ñöôïc
taåy nhôøn saïch hoaëc neáu chuaån bò lôùp khoâng ñöôïc toát. Nhöõng nguyeân nhaân naøy cuûa Shell
khoâng taïo ra truïc hoaøn chænh chuaån bò cho quaù trình xöû lyù daáu môõ vôùi nhöõng böôùc theâm
vaøo cuûa vieäc aùp duïng 1 lôùp rieâng bieät. Lôùp rieâng bieät naøy laø doäi baèng tay leân khaép truïc
hoaëc töï ñoäng leân. Dung dòch ñoù cô baûn laø thuûy ngaân, baïc, protein. Thuûy ngaân khoâng neân
ñöôïc xöû duïng vì chuùng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, baïc an toaøn baèng caùch xöû lyù nöôùc thaûi
laøm ngöng tuï kim loaïi trong nöôùc thaûi, protein khoâng coù baát kyø moái lo aâu naøo ñoái vôùi moâi
tröôøng nhöng phaûi ñöôïc chuaån bò naêng löôïng thöôøng xuyeân bôûi vì noù chæ coù thôøi gian söû
duïng trong vaøi giôø. Chæ caàn moät lôùp moûng ñoàng ñeå ñaït ñöôïc hình daïng oån ñònh theo yeâu
caàu. Thoâng thöôøng ôû Myõ vaø chaâu aâu maï moät lôùp 100 µm trong khi ôû Nhaät chæ coù 80 µm.
Lôùp ñoàng khoâng ñöôïc maï gioáng nhö lôùp ñoàng ñeá bôûi vì taêng ñoä cöùng haàu heát taêng tính deã
vôõ. Moái quan taâm khaùc laø tính gioøn cuûa ballard Shell coù khuynh höôùng vôû trong khi khaéc
hoaëc trong khi chaïy maùy. Ñoä cöùng naèm trong khoaûng töø 190 ñeán 205 HV (hardness
Vikerc).
Trong kyõ thuaät maï lôùp moûng (minimum palating technology), ñoøi hoûi chaát löôïng
lôùp ñoàng raát cao. Bôûi vì chæ söû duïng moät lôùp ñaùnh boùng baèng ñaù khi keát thuùc. Beà maët phaûi
ñaûm baûo lôùp ñoàng maï baèng phaúng vaø söï goà gheà ít nhaát coù theå. Beå maï phaûi ñöôïc ñieàu
khieån töï ñoäng taát caû nhöõng thoâng soá maï ôû treân, ñoä thoâ, ñoä saéc neùt ñoä cöùng laø haèng soá.
Ñaùnh boùng söû duïng nhöõng maùy maøi naëng hoaëc töï ñoäng hoaøn toaøn coù theå ñöôïc söû
duïng. Thoâng thöôøng 2 hoaëc 3 hoøn ñaù vôùi ñoä haït khaùc ñöôïc aùp duïng.
124
Ballard Sheel coù kyõ thuaät xöû lyù raát ñôn giaûn khi nhöõng ñoøi hoûi chính xaùc chaát löôïng
cuûa noù raát nhaïy vôùi nhöõng söï thay ñoåi caùc thoâng soá trong quaù trình xöû lyù vaø töï thay ñoåi
trong chaát löôïng cuûa lôùp ñoàng ñeá.
Ballard Shell ñöôïc söû duïng trong caû in xuaát baûn vaø trong bao bì. Tuy nhieân nhöõng
vaán ñeà xöû lyù cuûa Ballard Shall khoâng theå giaûi quyeát. Beå maï ñoàng khoâng theå kieåm soaùt taát
caû nhöõng thoâng soá vaø maøi laø haèng soá. Ñeå ñieàu chænh nhöõng sai soùt ngöôøi ta coá gaéng ñieàu
chænh hình hoïc truïc treân nhöõng maùy coù coâng suaát lôùn.
Haäu quaû cuûa vieäc khoâng giaûi quyeát nhöõng vaán ñeá cuûa Ballar Shell laø ta ñaõ duøng
moät kyõ thuaät khaùc ñeå thay theá ñoù laø kyõ thuaät polishmatterton. Töø nhöõng naêm 1970 kyõ
thuaät polishmatterton giaûi quyeát taát caû nhöõng vaán ñeà raéc roái cuûa Ballard Shell baèng loaïi kyõ
thuaät loaïi tröø naèm döôùi ñaây:
Minimum plating technology moâ taû moät caùch deå daøng giaûi quyeát taát caû nhöõng vaán
ñeà raéc roái cuûa Balard Shell tröôùc khi noù maát ñi tính phoå bieán. Bôûi vì noù döïa treân chaát
löôïng cao, caáp ñoä maï vaø töï ñoäng ñaùnh boùng hoaøn toaøn.
Ngaøy nay coù söï dao ñoäng nhòp nhaøng qua laïi söï öa chuoäng cuûa Balard Shell hieän
taïi ñöùng ñaàu trong caû 2 ngaønh xuaát baûn vaø bao bì phaàn lôùn nhôø in saûn xuaát in bao bì khoâng
bao giôø ngöøng söû duïng Balard Shell bôûi vì soá löôïng saûn xuaát lôùn, kyõ thuaät taïo lôùp ñoàng ñeá
laø khoâng maéc. ÔÛ Myõ Balard Shell coù nhieàu nhaø cung caáp maø khoâng bao giôø ngöøng söû
duïng noù, noù ñang tìm kieám nhieàu khaùch haøng môùi.
Balard Shell coù vaøi caùch caûi tieán roõ raøng :
 Quaù trình xöû lyù cuûa noù yeâu caàu ñaàu tö trang thieát bò vaø ít khoaûng khoâng gian
(söï chuaån bò haï xuoáng 1 beà maï ñoàng vaø 1 maùy ñaùnh boùng laø ñuû baét ñaàu )
 Röûa truïc kyõ caøng luoân laø moái quan taâm cho quaù trình xöû lyù Balard Shell.
 Lôùp chrome vaø lôùp ñoàng ñöôïc loät cuøng vôùi nhau, möïc khoâng dính vaøo
khoâng aûnh höôûng ñeán chaát löôïng cuûa quaù trình xöû lyù.
Taùi söû duïng truïc in (CSR-Cylinder Surface Recycling)
Taùi söû duïng truïc in laø kyõ thuaät aùp duïng ñeå taùch lôùp maï mang hình aûnh treân cuøng ra
khoûi lôùp ñeá ñoàng. Noù ñöôïc phaùt trieån baèng caùch töï ñoäng hoùa hoaøn toaøn. Noù laø kyõ thuaät xöû
lyù duy nhaát hieän nay, ñöôïc töï ñoäng hoùa hoaøn toaøn. Ngöôøi ñieàu khieån khoâng caàn can thieäp
ôû baát cöù nôi naøo trong quaù trình saûn xuaát.
Caùc böôùc chuaån bò cô baûn cuõng töông töï nhö trong Ballard shell. Moät truïc coù lôùp ñeá
ñoàng daøy khoaûng 150 µm theo ñöôøng kính in vôùi moät beà maët hoaøn chænh neáu nhö truïc saün
saøng ñeå khaéc.
Moät lôùp niken vôùi ñoä daøy 25 µm ñöôïc maï leân lôùp ñeá ñoàng, lôùp niken naøy chæ ñöôïc
aùp duïng moät laàn vaø chæ ñöôïc phuïc hoài neáu truïc bò hö haïi veà maët cô hoïc, lôùp maï niken leân
lôùp ñeá ñoàng duøng cho CSR. Quy trình cuûa nhö sau:
 Khöû chrome
 AÊn moøn lôùp ñoàng khaéc  lôùp Ni
 Taåy nhôøn vaø dung dòch axit
 Maï lôùp ñoàng coù ñoä daøy 50 µm
 Ñaùnh boùng lôùp ñoàng treân maùy ñaùnh boùng vôùi 2 hoaëc 3 loaïi ñaù khaùc.
AÊn moøn lôùp ñoàng khaéc ñöôïc thöïc hieän trong CSR vôùi beå loät baèng moät löôõi dao vaø
dung dòch loät baùm vaøo lôùp ñoàng raát nhanh nhöng noù laïi khoâng gaây thieät haïi gì cho lôùp Ni.
Dung dòch ñoù thöôøng laø chaát ñieän phaân maø noù coù theå maï ñoàng. Beå CSR coù söï ñieän phaân
125
ñeå laáp ñaày caùc cell noù söû duïng moät dung dòch ñaëc tröng ñeå taùi cheá 100% ñoàng. Dung dòch
phaûi ñöôïc taùi söû duïng baèng dung dòch Amoniac.
Lôùp ñoàng moûng coù theå ñöôïc giöõ ôû möùc thaáp nhö khoaûng 50 µm ñieàu naøy traùi ngöôïc
vôùi Ballard Shell. Lôùp ñoàng khaéc trong CSR khoâng caàn hình daïng oån ñònh bôûi vì noù ñöôïc
maï vaø baùm dính chaéc vaøo lôùp Ni vaø cuõng khoâng coù söï maáp moâ gaây nguy hieåm trong maùy
in. Tính deã vôõ cuûa Shell khoâng quan troïng cho vieäc hoaït ñoäng taåy maï khaùc bôûi vì xöû lyù
baèng hoùa hoïc moät lôùp coù doä daøy 50 µm. Tuy nhieân vieäc naøy chæ thöïc hieän ôû nhöõng choå laøm
truïc maø sau ñoù caàn phaûi chænh söûa laïi lôùp chrome, neáu thöïc hieän baèng tay thì lôùp ñoàng
phaûi daøy töø 75100 µm nhö laø moät söï buø hao cho söï an toaøn ñeå traùnh ñöôïc löïc taùc ñoäng
vaøo lôùp Ni.
CSR coù nhieàu lôïi ñieåm vôùi CSR noù coù theå loaïi boû böôùc laøm baèng tay hoaëc caøi ñaët
hoaït ñoäng maùy baèng caùch keát hôïp heä thoáng töï ñoäng hoaøn toaøn thôøi gian trong chu kì ngaén.
Baát lôïi cuûa CSR laø Amoniac deå bay hôi trong beå taåy maï do ñoù chuùng phaûi ñöôïc xöû lyù trieät
ñeå vaø caân baèng vôùi söï tính toaùn töø söï ñieàu chænh toång theå. Töø ñoù CSR yeâu caàu trang thieát
bò cho maï Nikel vaø cho söï chænh söûa cô baûn trong saûn xuaát noù coù tính kinh teá hôn vôùi soá
löôïng lôùn.
4.11 Ño vaø kieåm tra truïc
Ñeå duy trì tieâu chuaån chaát löôïng cao trong quaù trình saûn xuaát truïc, ñieàu cuoái cuøng
laø phaûi ño vaø kieåm tra moät caùch kyõ löôõng, quaù trình ño ñöôïc moâ taû nhö sau:
Ñöôøng kính vaø ñoä uoán hai ñaàu truïc (taper)
Ñöôøng kính cuûa truïc phaûi ñuùng kích thöôùc cuûa hình aûnh ñöôïc khaéc treân noù. Söï thay
ñoåi kích côõ truïc laø raát quan troïng bôûi vì noù laø moät nhaân toá chuû yeáu quyeát ñònh ñeán söï oån
ñònh cuûa truïc.
Lyù thuyeát chung khoaûng dao ñoäng cuûa ñöôøng kính naèm trong khoaûng ±10 µm, moät
vaøi nhaø in söû duïng truïc coù ñöôøng kính lôùn daàn theo töøng böôùc do ñoù caân nhaéc laøm daøi ra
caùc ñöôøng truyeàn töø ñôn vò naøy sang ñôn vò khaùc trong maùy in (ñeå buø söï giaõn ra cuûa vaät
lieäu). Coù moät vaøi böôùc giöõa caùc ñôn vò. Coù moät vaøi böôùc chæ ñôn vò in thöù nhaát vaø ñôn vò in
thöù 2. Caùc caáp ñoä ñöôøng kính truïc laø khaùc bôûi vì nhöõng loãi thöôøng ôû truïc lôùn nhieàu hôn
truïc nhoû.
Daïng ‘buùp maêng’ (taper) cuûa moät truïc laø nhöõng khaùc bieät veà ñöôøng kính ôû hai ñaàu
cuûa truïc noù laø keát quaû cuûa quaù trình saûn xuaá, nguyeân nhaân naøy gaây toån haïi lôùn trong maùy
in bôûi vì noù laøm cho truïc quay vôùi toác ñoä ôû hai ñaàu truïc khaùc nhau. Hieän töôïng naøy seõ
khoâng ñöôïc vöôït quaù 10 µm ôû hai ñaàu truïc, ño chieàu daøi baèng tay ñöôïc söû duïng ñôn giaûn
chính xaùc vaø doïc ôû daïng Digital vaø analog keát quaû do vôùi maùy ño doä daøi laø hôi phuï thuoäc
vaøo ngöôøi ñieàu khieån vaø thay ñoåi nhieät ñoä cuûa truïc. Do ñoù caàn coù duïng cuï vaø chuaån hoùa
duïng cuï: khi truïc ñöôïc ño sau khi maï chuùng thöôøng noùng hôn tieâu chuaån töø 200C hoaëc 68oF
vì vaäy ngöôøi ño phaûi tính toaùn nhieät ñoä ñeå coù heä soá buø hao cho phuø hôïp.
Phöông thöùc môùi nhaát nhö laø Diameter coù theå loaïi boû nhöõng loãi treân. Duïng cuï naøy
töï ñoäng buø hao cho söï thay ñoåi nhieät ñoä vaø laáy nhieät ñoä chuaån hoùa saün ñeå tính toaùn khi
kieåm tra. Tuy nhieân khoâng nhaïy phaùt hieän nhöõng loãi veà ñoä thoâ.
TIP (Total Indicated Runout)
TIP laø söï keát hôïp ño ñoä troøn vaø tính ñoàng nhaát cuûa truïc. Ño ñoä troøn cuûa truïc laø
phöông phaùp caét ngang beà maët cuûa truïc ñeå taïo ra moät truïc coù ñöôøng kính nhö nhau. Tính
ñoàng nhaát cuûa truïc coù theå thaáy ñöôïc thoâng qua beà maët oå bi. Khi truïc quay trong coân cuûa
126
maùy in, beà maët beân trong cuûa coân cuõng neân ñöôïc xem xeùt. Khi duøng kyõ thuaät ño TIR söû
duïng baát kyø moät beà maët tham khaûo khaùc nhö laø: coân giöõ chính ôû hai ñaàu truïc ngaén khoâng
höõu duïng truïc seõ quay ñoàng nhaát neáu caû hai maët caét cuûa coân vaø beà maët truïc coù daïng hình
hoïc nhö nhau. TIR coù theå khaùc ôû doïc theo beà maët cuûa truïc, vì vaäy ño TIR phuï thuoäc vaøo
beà maët maãu ñöôïc ñònh nghóa laø innerraces, TIR cuûa beà maët truïc chaát löôïng khoâng bao giôø
cao baèng tia cuûa innerraces. Do ñoù noù quan troïng ñeå giöõ inner races trong ñieàu kieän toát vaø
thay chuùng neáu caàn thieát.
TIR aûnh höôûng tôùi ñoä phaúng truïc khi chaïy trong maùy in, TIR cuõng coù töông quan
vôùi söï caân baèng truïc, maùy in theá heä môùi toác ñoä chaïy nhanh coøn phuï thuoäc vaøo ñoä troøn truïc
toát, tính ñoàng nhaát vaø söï caân baèng truïc ñeå khoâng taïo ra nhöõng rung ñoäng. TIR cao cuõng coù
theå daãn ñeán lôùp chrome vaø ñoàng phaûi daøy thoâng thöôøng tieâu chuaån cho TIR laø 10µm.
Ñoä thoâ vaø ñoä soùng cuûa beà maët ñoàng
Maëc duø lôùp ñoàng khoâng phaûi beà maët in, ñoä thoâ vaø gôïn soùng cuûa noù coù taùc ñoäng lôùn
leân quaù trình in. Bôûi vì moät beà maët ñoàng xaáu seõ daãn ñeán beà maët chrome xaáu, do ñoù ñoä thoâ
vaø ñoä gôïn soùng thoâng thöôøng ñöôïc ño ôû lôùp ñoàng.
Ñoä thoâ cuûa moät beà maët truïc phuï thuoäc vaøo quy trình xöû lyù cuoái cuøng. Ñaùnh boùng
truïc coù moät beà maët thoâ theo moät ñöôøng ngaãu nhieân vôùi ñoä leäch tieâu chuaån lôùn khi chuùng
ñöôïc veõ ra. Maët khaùc truïc keát thuùc vôùi moät dao caét baèng kim cöông cho thaáy moät maãu ít
phaân taùn vôùi caùch thöùc naøy ñoà thò moâ taû ñoä thoâ cuûa maùy ñaùnh boùng truïc coù söï phaân boá
nhieàu vôùi nhöõng ñænh loài hình choùp vaø vuøng truõng.
Hình 4.11 : Ño ñoä thoâ raùp vôùi caùc thoâng soá Ra, Rz vaø Rt
Ñoä thoâ cuûa maùy ñaùnh boùng truïc naèm trong khoaûng 0,50,7Rz, ñeå caét truïc 0.4Rz
hoaëc ít hôn. Ñoái vôùi beà maët coù traùng phuû, trong suoát, hoaëc phaûn xaï thì nhaïy hôn khoâng
traùng phuû. Chuùng yeâu caàu ñoä thoâ thaáp toát nhö moät beà maët truïc ñöôïc ñaùnh boùng. Ñoä thoâ
vöôït quaù möùc giôùi haïn khi in seõ truyeàn möïc taïi vuøng khoâng in. Neáu beà maët quaù baèng
127
phaúng daãn tôùi quaù ít söï boâi trôn cho löôõi dao gaït, ñoù laø nguyeân nhaân chuùng ta phaûi maï moät
lôùp crom beân ngoaøi.
Ñoä thoâ moâ taû söï khoâng baèng phaúng nhoû, nhöõng gôïn soùng moâ taû ñoä khoâng baèng
phaúng lôùn hôn, ñoä soùng ñöôïc ño tröïc tieáp treân beà maët truïc. Neáu soùng quaù cao beà maët cuûa
truïc seõ coù nhöõng choã truõng, nhöõng choã naøy seõ laøm cho löôõi dao khoâng gaït heát möïc ñöôïc.
Do ñoù möïc seõ truyeàn xuoáng vaät lieäu ôû nhöõng vuøng khoâng in. Giaù trò cuûa ñoä soùng chaáp
nhaän ñöôïc khi ñænh cao nhaát khoâng lôùn hôn 1µm trong 15mm chieàu daøi.
Ñoä thoâ raùp vaø ñoä soùng ñeàu ñöôïc ño treân moät thieát bò. Thieát bò naøy duøng moät ñaàu doø
baèng kim cöông keùo doïc beà maët truïc vaø ghi nhaän tín hieäu phaûn hoài. Ñoä gôïn soùng (chu kyø
daøi) vaø ñoä thoâ raùp (chu kyø ngaén) keát hôïp laïi baèng baûng thoâng keâ ñöôïc in ra tr6n giaáy hay
maøn hình.
Ñoä thoâ raùp ñöôïc ño vôùi caùc teân goïi Rt, Rz vaø Ra ñöôïc ñònh nghóa nhö sau:
 Ra laø giaù trò trung bình coäng cuûa taát caû khoaûng caùch giöõa caùc ñænh (caùc haït)
trong phaïm vi chieàu daøi ño.
 Rz laø giaù trò trung bình toái ña töø ñænh ñeán ñaùy cuûa naêm ñieåm lieân tieáp nhau
trong phaïm vi chieàu daøi ño.
 Rt laø ñoä cao lôùn nhaát töø ñænh ñeán ñaùy cuûa caùc ñieåm trong phaïm vi ño.
Töø ñònh nghóa treân coù theå thaáy moái lieân heä Rt ≥ Rz ≥ Ra luoân luoân ñuùng. Vôùi truïc in oáng
ñoàng, Rz vaø Rt thöôøng duøng ñeå ño, Ra laø trung bình toång cuûa caùc pheùp ño.
Hình 4.12: Thieát bò ño ñoä ñoàng ñeàu keát hôïp vôùi camera kieåm tra cell
Ñoä cöùng cuûa beà maët ñoàng
Khaéc baûn ñieän töû treân beà maët truïc in coù moái lieân heä chaët cheõ vôùi tính meàm cuûa lôùp
ñoàng. Ñoä cöùng chæ ñöôïc duøng nhö moät soá ño phuï trôï vì noù coù lieân quan ñeán tính meàm deûo
128
vaø khaû naêng khaéc, baûn thaân noù cuõng khoâng theå ño chính xaùc ñöôïc. Moái lieân heä naøy coù theå
laø toát nhöng khoâng hoaøn haûo. Ñoä cöùng cuûa lôùp aùo ñoàng (ñeå khaéc hình aûnh leân) ñöôïc ño
baèng ñôn vò Vickers (HV), ñoä cöùng tieâu chuaån cho lôùp naøy naèm trong khoaûng 185 – 230
HV. Lôùp ñoàng meàm, khi noù vaøo khoaûng 100 HV, sai soá ño trong khoaûng ±5 HV trong saûn
xuaát thöïc teá.
Thieát bò ño ñoä cöùng Durimet, vôùi hình daïng kim töï thaùp ngöôïc baèng kim cöông,
ñaâm vaøo beà maët truïc vôùi moät löïc cho tröôùc. Ñöôøng cheùo cuûa muõi kim cöông treân lôùp aùo
ñoàng ñöôïc ño baèng kính hieån vi vaø chuyeån qua HV vôùi söï trôï giuùp cuûa moät bieåu ñoà. Thieát
bò naøy duøng baèng tay, bò aûnh höôûng bôûi ngöôøi ño.
Moät thieát bò coù tính chính xaùc cao laøRotodur duøng moät sôïi thuûy tinh dao ñoäng gaén
lieàn vôùi ñaàu doø kim cöông. Thieát bò naøy ño tín hieäu doøng ñieän ñöôïc taïo ra do taàn soá dao
ñoäng thay ñoåi khi ñaàu kim cöông aán vaøo beà maët lôùp ñoàng maï vaø chuyeån noù qua ñôn vò HV.
Noù deã söû duïng vaø hoaøn toaøn ñoäc laäp vôùi ngöôøi ño.
Ñaëc tính beà maët chrome
Ñoä thoâ vaø ñoä gôïn soùng ñöôïc ño gioáng nhö caùch ño lôùp ñoàng, vaø noù cuõng caàn ñaït
ñöôïc tieâu chuaån gioáng nhö vaäy. Ñoä cöùng cuõng coù theå ñöôïc ño vôùi durimet, nhöng quaù trình
naøy raát nhaïy trong khi lôùp chrome quaù moûng, ño ñoä cöùng baèng caùch duøng moät ñaàu kim
cöông ñaâm vaøo beà maët coù khuynh höôùng mang laïi keát quaû ño bò bieán daïng, bôûi vì ñaëc tính
cuûa lôùp ñoàng döôùi chrome seõ bò ‘shine through‘. Do ñoù noù caàn thieát söû duïng moät ñaàu kim
cöông coù ñoä phaúng hôn, hình phaúng xuyeân vaøo beà maët ít hôn laø loaïi muõi kim cuong nhoïn.
Ñoä cöùng lôùp chrome trong khoaûng 950 ñeán 1200 HV.
Chieàu daøy cuûa chrome
Ñoä daøy cuûa lôùp chrome khoâng chæ ñöôïc ño chaéc chaén gioáng nhö khi kieåm tra hieäu
suaát cuûa chaát ñieän phaân. Thoâng thöôøng phöông phaùp ño ñoä daøy lôùp chrome coù keát quaû toát.
Moät phöông phaùp ñôn giaûn nhöng sai soá nhieàu hôn moät chuùt laø khaéc moät maãu nhoû chrome
vaø ño ôû vuøng ñoù baèng moät maùy ño ñoä thoâ, maùy ño soùng neân ñöôïc thieát laäp ôû möùc cao hôn
thoâng thöôøng khoaûng 5µm.
Ñeå keát quaû ño toát hôn, moät duïng cuï khaùc nöõa ñeå ño lôùp maï chrome chæ roõ ñöôøng
kính 5mm vöøa tính toaùn doøng ñieän thöù 2 theo ñònh luaät Faraday ñöôïc laøm moät caùch töï
ñoäng.
Moät phöông phaùp khaùc laø ño maët caét cuûa lôùp maï chrome trong Ballard shell vaø ño
ñoä daøy cuûa lôùp chrome döôùi kính hieån vi. Beân caïnh phöông phaùp naøy, moät phöông phaùp
khaùc ño vôùi doøng xoaùy cuõng coù theå ñöôïc duøng nhöng noù hieám ñöôïc söû duïng.
Veát raïn chrome
Nhöõng veát raïn, nöùt trong lôùp chrome raát quan troïng ñeå dao gaït möïc ñöôïc boâi trôn,
chuùng laø soá ño veát raïn/cm hoaëc veát raïn/inch. Phöông phaùp ño laø söû duïng kính hieån vi moät
ñöôøng veõ vaø quan saùt vaø ñeám coù bao nhieâu veát treân toaøn boä ñöôøng (cm) hoaëc (inch) moät
taàn soá veát nöùt ít hôn 150 crack/cm coù theå ñaït ñöôïc. Nhöõng beà maët chrome coù theå laøm ñöôïc
töø nhöõng maãu coù hôn 250 crack/cm khi maï vôùi cöôøng ñoä doøng ñieân lôùn hôn 100 A/dm².
4.12 Kyõ thuaät töï ñoäng
Maï truïc in oáng ñoàng coù khaû naêng töï ñoäng hoùa, söï töï ñoäng hoùa ñaõ coù nhieàu thaäm chí
trong nhöõng maùy ñôn giaûn, ôû ñoù moät soá böôùc coøn phaûi laøm thuû coâng. Ngöôøi vaän haønh phaûi
thöïc hieän nhieàu böôùc coâng vieäc khaùc nhau treân nhieàu maùy thuû coâng khaùc. Trong nhöõng nôi
129
saûn xuaát vôùi soá löôïng lôùn ñieàu naøy coù theå xem xeùt laïi, maëc duø quaù trình thuû coâng vaãn coøn
gia taêng. Nhöõng nhaø cung caáp thaäm chí caûi thieän nhieàu veà quaù trình hoaït ñoäng.
Haàu heát quaù trình maï treân nhöõng maùy naøy raát ñaùng tin caäy vôùi caáp ñoä töï ñoäng cao.
Bao goàm aán nuùt ñieàu khieån, töï ñoäng hoùa quaù trình xöû lyù trong nhöõng maùy ñôn giaûn. Ví duï
töï ñoäng hoùa trong beå maï ñoàng chæ caàn ngöôøi vaän haønh choïn chieàu daøi truïc, ñöôøng kính
truïc, ñöa truïc vaøo beå, löïa choïn ñoä daøy lôùp ñoàng mong muoán vaø baám nuùt star. Beà maï sau
ñoù tieán haønh taát caû caùc böôùc caàn thieát nhö laø: ñieàu chænh anode, bôm chaát ñieän phaân, tính
toaùn doøng ñieän caàn thieát. Kieåm soaùt söûa chöõa vaø gôûi tín hieäu cho ngöôøi hoaøn thaønh coâng
vieäc.
Hoaït ñoäng töï ñoäng hoùa nhieàu hôn, maùy ñöôïc keát noái vôùi moät heä thoáng baùn töï ñoäng
truïc ñöôïc di chuyeån töø moät ñôn vò xöû lyù naøy tôùi moät ñôn vò söû lyù khaùc.
Möùc ñoä kyõ thuaät töï ñoäng hoùa cao laø töï ñoäng hoaøn toaøn trong khi maï. Töï ñoäng hoaøn
toaøn ôû nhöõng nôi saûn xuaát khi ñoù ngöôøi ñieàu haønh chæ caàn naïp truïc vaøo vaø döõ lieäu. Ngöôøi
ñieàu khieån khoâng caàn baát kyø moái quan taâm naøo tôùi chöùc naêng saûn xuaát cho ñeán khi truïc
saün saøng ñeå khaéc vaø thoâng thöôøng ñi qua nhieàu maùy khaùc nhau.
Hình 4.13: Heä thoáng töï ñoäng chuyeån truïc qua caùc coâng ñoaïn
4.13Chænh söûa truïc
Ña soá nhöõng khaùch haøng ñeàu yeâu caàu in thöû, coâng ñoaïn naøy ñöôïc thöïc hieän treân
moät maùy in thöû, trong in xuaát baûn maùy in thöû oáng ñoàng daïng cuoän laø maùy gioáng vôùi maùy
in saûn xuaát chaïy chaäm vôùi 4 ñôn vò in. Trong in bao bì maùy in thöû ñôn giaûn cho söû duïng
moät oáng nôi maø truïc in ñöôïc gaén leân vaø in daïng tôø rôøi. Nhöõng maùy in thöû ñoù cho thaáy keát
quaû in toát seõ cho ra gioáng voùi baøi maãu. Neáu in thöû khoâng ñuùng vôùi mong ñôïi cuûa khaùch
haøng caàn phaûi ñieàu chænh laïi truïc.
Taát caû nhöõng söï ñieàu chænh ñöôïc laøm baèng tay bôûi ngöôøi thôï thuû coâng coù tay ngheà
cao thoâng thöôøng in thöû vaø ñieàu chænh truïc in laø chieám nhieàu thôøi gian vaø caùc böôùc laøm
truïc maéc hôn. Chuùng keùo daøi thôøi gian caàn thieát ñeå chaïy maùy in vôùi coâng vieäc in oáng ñoàng
vaø laøm gia taêng ñieåm hoøa voán cuûa qui trình oáng ñoàng khi so saùnh vôùi caùc phöông phaùp in
khaùc.
Maùy in thöû ngaøy caøng môû roäng trong coâng nghieäp in oáng ñoàng ñeå haïn cheá chænh
söûa. Tuy nhieân ngaøy nay maùy in thöû vaø moät vaøi caáp ñoä chænh söûa truïc coù theå vaãn ñöôïc tìm
thaáy xuyeân suoát trong coâng nghieäp in. Chænh söûa truïc oáng ñoàng ñöôïc phaân thaønh nhieàu
loaïi nhö laø pheùp coäng vaø tröø ñi. Pluscorrections laø chænh söûa taát caû laøm gia taêng trò soá cuûa
130
caùc cell ñeå maø coù theå mang ñöôïc nhieàu möïc hôn. Minus corretion laø laøm giaûm trò soá cell
laøm cho caùc cell chöùa möïc ít hôn.
4.14 Ñieàu chænh laïi chrome
Ñieàu chænh laïi chrome coù theå ñöôïc tieán haønh treân truïc in oáng ñoàng tröôùc hoaëc sau
khi maï chrome. Chænh söûa lôùp chrome cuûa truïc nhaèm ñaït ñöôïc hai öu ñieåm chính :
 Ñaït ñöôïc truïc gioáng vôùi truïc chaïy trong maùy in do ñoù döï ñoaùn keát quaû in thöû
toát hôn.
 Duøng ñeå baûo veä beà maët truïc.
Chænh söûa baèng caùch taêng theâm
Plus correction laø caùch thöïc hieän gia taêng theâm lôùp chrome, treân beà maët cuûa truïc ôû
nhöõng vuøng khoâng in vaø vaùch ngaên giöõa caùc cell chöùa möïc noù caàn phaûi cao hôn ñeå baûo veä
möïc. Trong caùc cell nhöõng vuøng maø khoâng coù chænh söûa caàn ñöôïc phuû moät lôùp lacquer leân
quaù trình xöû lyù naøy ñöôïc tieán haønh vôùi choåi vaø ñöôïc goïi laø stoging. Ñieàu naøy chæ moät thoài
gian laø noù bò phaù huûy, bôûi vì nhöõng ñöôøng vieàn saéc neùt treân vuøng khaéc bò moøn daàn.
Plus correction baét ñaàu baèng caùch khaéc boû chrome vuøng khoâng ñöôïc baûo veä do ñoù
taêng ñoä daøy caùc cell baèng vôùi soá löôïng chrome ñöôïc gôõ boû noù töø 5-7µm hoaëc ít hôn phuï
thuoäc vaøo toång chieàu daøy lôùp chrome.
Ñoä saâu aên moøn taêng saâu hôn nöõa bôûi chaát aên moøn aên vaøo lôùp ñoàng beân döôùi vôùi
chaát aên moøn saét clo cho tôùi khi ñaït ñöôïc giaù trò cell. Thôøi gian aên moøn söû duïng Plus
correction tuøy thuoäc vaøo thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa chaát aên moøn. Khi quaù trình chænh söûa keát
thuùc caàn röûa saïch lôùp lacque baèng chaát hoøa tan thích hôïp.
Minus corrections
Ñeå Minus corrections xöû lyù elbo coøn ñöôïc goïi laø maï ñieåm ñöôïc söû duïng, caùch laøm
naøy laø maï vaøo nhöõng cell khaéc do ñoù laøm giaûm giaù trò cuûa chuùng. Tröôùc tieân nhöõng vuøng
xung quanh muïc tieâu ñöôïc baûo veä baèng lôùp lacque baèng caùch söû duïng choåi queùt. Sau ñoù
nhöõng vuøng muïc tieâu ñöôïc taåy nhôøn ñeå maï kim loaïi ñaëc laïi baùm leân beà maët chrome. Quaù
trình maï ñoøi hoûi truïc phaûi ñöôïc noái vôùi cöïc aâm cuûa moät maùy chænh löu nhoû. Anode goàm coù
moät truïc maï ñoàng nhoû ñöôïc giöõ baèng tay, boïc næ beân trong vaø ñöôïc laøm öôùt baèng chaát ñieän
phaân thích hôïp. Soá löôïng maï ñöôïc kieåm soaùt baèng moät doøng ñieän thöù hai treân maùy chænh
löu. Khi ñoù lôùp ñoàng maï seõ khoâng baùm dính leân lôùp chrome, sau ñoù ñoàng ñöôïc maï tieáp
cho tôùi khi ñaït ñöôïc giaù trò thu nhoû ñaët ra. Cuoái cuøng truïc ñöôïc röûa saïch laïi vôùi dung moâi.
Löïa choïn phöông phaùp Minus corrections öùng duïng nhanh maø khoâng caàn ñoøi hoûi
baát kyø thieát bò ñaëc bieät naøo vaø coù theå ñöôïc thöïc hieän ôû baát cöù nôi naøo thaäm chí treân maùy
in.
Chænh söûa lôùp ñoàng
Söûa chöõa lôùp ñoàng coù nhieàu lôïi ñieåm, khi maùy in chaïy soá löôïng nhieàu, thì vieäc ñieàu
chænh chaéc chaén seõ xaûy ra. Neáu xaûy ra söï coá vôùi lôùp chrome khi in vôùi soá löôïng lôùn hoaëc
neáu truïc ñöôïc söû duïng in bao bì, luùc ñoù vieäc khöû chrome trôû neân caàn thieát. Neáu vieäc ñieàu
chænh thöïc hieän ôû lôùp ñoàng, chuùng vaãn coøn laïi treân truïc khi chrome ñöôïc loaïi boû, chænh söûa
ñoàng ngay sau ñoù laø phöông phaùp phoå bieán ôû Myõ.
Plus correction trong lôùp ñoàng gioáng nhau laø cuøng coù chrome 6, coù söï khaùc bieät
cuûa phöông phaùp naøy so vôùi chrome laø trong chrome khoâng coù böôùc aên moøn ñaàu tieân.
Thoâng thöôøng noù thay ñoåi vieäc khaéc hoaëc aên moøn khoâng hoaøn haûo nhö laø loã celldo söû
131
duïng ñaàu khaéc quaù beùn nhoïn hay vaø moät duïng cuï baèng tay ñoøi hoûi kyõ naêng cao, kinh
nghieäm vaø phaûi ñöôïc tieán haønh moät caùch caån thaän trong taát caû caùc tröôøng hôïp, choã lôùp
ñoàng moûng ñöôïc söû duïng. Neáu duïng cuï naøy ñaâm xuyeân lôùp ñoàng khaéc, Noù coù theå taùch lôùp
cô baûn ra, do ñoù phaù huûy lôùp khaéc vaø söûa chöõa lôùp ñoàng ñeá trôû neân caàn thieát.
Minus corrections coù theå ñöôïc laøm vôùi qui trình elbo gioáng nhö trong crom vôùi söï
khaùc bieät laø noù khoâng caàn lôùp niken cho söï baùn dính, gaàn nhö söï ñoái laäp ñöôïc söû duïng thay
vì giaûm ñoä saâu cuûa cell baèng caùch theâm lôùp ñoàng vaøo vaùch ngaên quaù thaáp taùc ñoäng naøy coù
theå xaûy ra bôûi maùy ñaùnh boùng thaáp, söû duïng chaát maøi moøn saéc, chæ moät löôïng raát nhoû vaùch
ngaên caàn taïo ra ñoä giaûm lôùn trong giaù trò cell treân maùy khaéc cô ñieän, bôûi vì ñieàu naøy hình
daïng cuûa cell troâng gioáng nhö hình choùp ngöôïc.
4.15 Nhöõng vaán ñeà veà moâi tröôøng
Nhöõng moái quan taâm veà moâi tröôøng trong saûn xuaát truïc in oáng ñoàng ñöôïc chia laøm
hai phaïm vi aûnh höôûng:
 Söùc khoeû vaø söï an toaøn cuûa ngöôøi coâng nhaân (quy ñònh bôûi OSHA)
 AÛnh höôûng ñeán moâi tröôøng xung quanh (quy ñònh bôûi EPA)
Theâm vaøo ñoù coøn coù nhöõng quy ñònh cuûa ñòa phöông vaø moãi quoác gia cuõng ñöôïc aùp
duïng cho hai pham vi aûnh höôûng naøy. Nhieàu moái quan taâm veà söï an toaøn thöïc chaát cuõng laø
nhöõng moái quan taâm veà moâi tröôøng. Chaúng haïn, trong beå chöùa dung dòch maï chrome caàn
coù oáng daãn khi thaûi ra ngoaøi ñeå ñaûm baûo an toaøn cho ngöôøi coâng nhaân.
Ñoàng thôøi vôùi vieäc xöû lyù khí thaûi töø chrome, ngöôøi ta cuõng phaûi ñaûm baûo raèng khi
noù ñöôïc thaûi ra ngoaøi cuõng khoâng gaây baát kyø thieät haïi naøo cho moâi tröôøng xung quanh.
Nhöõng tieâu chuaån ñöôïc ñöa ra laø khaùc nhau ôû moãi quoác gia vaø thöôøng xuyeân thay ñoåi nhö
moät söï keá thöøa nhöõng tieâu chuaån nghieâm ngaët töø tröôùc. ÔÛ ñaây chuùng toâi ñöa ra nhöõng kyõ
thuaät vaø nhöõng thaønh quaû hieän taïi ñöôïc aùp duïng nhö nhöõng quy ñònh ôû nhieàu quoác gia.
Haàu heát nhöõng kyõ thuaät ñöôïc aùp duïng ñeàu nhaèm muïc ñích laø môû roäng phaïm vi cuûa nhöõng
tieâu chuaån vaø cuõng coù theå seõ trôû thaønh nhöõng tieâu chuaån kheùp kín trong töông lai.
Khí thaûi
Caùc loaïi maùy röûa truïc, beå chöùa dung dòch loaïi boû chrome, beå chöùa chaát taåy nhôøn,
beå ñieän phaân, beå chöùa chrome vaø boàn röûa luoân ñoøi hoûi phaûi coù söï keát noái vôùi oáng daãn khí
thaûi ñeå baûo veä ngöôøi laøm vieäc treân caùc thieát bò naøy.
Nhöõng boàn röûa cuõng nhö nhöõng maùy röûa luoân taïo ra khí thaûi bôûi löôïng dung moâi
toluen ñöôïc söû duïng ñeå loaïi boû möïc hoaëc lôùp lacquer. Hôi dung moâi naëng hôn khoâng khí
vaø chìm xuoáng döôùi ñaùy cuûa maùy, vì theá nhöõng oáng daãn khí thaûi ñöôïc ñöa vaøo boàn röûa ñeå
daãn khí thaûi ra ngoaøi laø voâ cuøng caàn thieát ôû nhöõng nôi ngöôøi coâng nhaân phaûi laøm vieäc tröïc
tieáp vôùi maùy.
Trong tröôøng hôïp vôùi nhöõng loaïi maùy röûa truïc töï ñoäng nghóa laø dung moâi ñöôïc
phun vaøo moät hoäp coù naép ñaäy kín ñöôïc duøng vaø nhöõng oáng daãn khí thaûi ñöôïc caøi vaøo beân
ngoaøi naép doïc theo caïnh cuûa noù. Hôi dung moâi töø maùy röûa ñöôïc daãn thaûi vaøo heä thoáng
phuïc hoài taùi cheá) dung moâi. Khi dung moâi thaám daàn vaøo vôùi nhöõng phaân töû möïc trong
maùy, noù ñöôïc bôm leân moät ñôn vò chöng caát dung moâi. Ñôn vò chöng caát naøy cuõng coù
ñöôøng daãn khi keát noái vôùi heä thoáng phuïc hoài dung moâi.
Do tính deã boác chaùy cuûa hôi dung moâi maø ôû nhöõng maùy naøy luoân ñöôïc trang bò
theâm moät thaønh phaàn ñieän choáng noå. Vôùi nhöõng beå chöùa dung dòch loaïi boû chrome, caû
nhöõng oáng daãn khí thaûi vaø nhöõng naép ñaäy ñeàu ñöôïc khuyeán caùo söû duïng ñeå giöõ cho nôi
132
laøm vieäc ñöôïc caùch ly hoaøn toaøn khí thaûi ñoäc haïi. Ñöông nhieân laø löôïng khí thaûi naøy cuõng
phaûi ñöôïc xöû lyù khi rôøi khoûi beå chöùa.
Vôùi nhöõng quy trình taåy nhôøn baèng tay thì khoâng phaùt sinh khí thaûi neân vieäc laøm
naøy laø khoâng caàn thieát. Tuy nhieân, vôùi vieäc taåy nhôøn baèng chaát ñieän phaân coù phaùt sinh khí
thaûi, bôûi vì nhöõng chaát ñieän phaân ngay khi ñieän theá thaáp cuõng ñaõ baét ñaàu phaùt sinh ra khí
thaûi Hydro. Nhöõng khí thaûi phaùt sinh töø khoâng khí thì khoâng caàn ñöôïc xöû lyù. Moät naép ñaäy
kín laø khoâng caàn thieát ñaët treân beå chöùa.
Vôùi nhöõng beå chöùa chrome thì caàn thieát phaûi coù heä thoáng daãn khí thaûi bôûi vì hôi
phaùt sinh töø axit chrome laø voâ cuøng ñoäc haïi. Söï caàn thieát cho nhöõng heä thoáng khí thaûi caàn
phaûi ñöôïc gia taêng bôûi thöïc teá nhöõng beå chöùa chrome hoaït ñoäng ôû nhieät ñoä cao khoaûng
600C (1400F) vaø taïo ra nhieàu hôi khí. Hôi chrome caàn phaûi ñöôïc xöû lyù tröôùc khi chuùng rôøi
khoûi thieát bò. Theo nhöõng tieâu chuaån hoaït ñoäng hieän nay thì laø cho nhöõng khí thaûi qua moät
baffle separator (vaùch ngaên phaân caùch-hoaëc vaùch ngaên chaát loûng). Moät baffle separator
hoaït ñoäng nhö moät tieán trình caûn trôû söï tieáp caän cuûa khí: nhöõng gioït nhoû chaát ñieän phaân coù
nhieàu voâ soá, nhieàu hôn caû löôïng khoâng khí maø chuùng mang ñöôïc, chuùng raát naëng, keùm
linh ñoäng hôn khoâng khí vaø vì vaäy vieäc ñaït keát quaû caûn trôû ôû vaùch ngaên laø coù theå hôn
trong luùc nhöõng doøng khoâng khí tieáp tuïc ñi qua noù. Töø vaùch ngaên ñoù, nhöõng gioït nhoû chaát
ñieän phaân naøy seõ chaûy nhoû gioït xuoáng moät beå chöùa thu hoài. Töø beå chöùa thu hoài naøy, chaát
ñieän phaân ñöôïc daãn laïi beå chöùa maï chrome.
Nhöõng tieâu chuaån cao hôn seõ ñoøi hoûi baffle separation tinh vi hôn vôù i nhieàu vaùch
ngaên hôn, cuõng nhö nhöõng maét löôùi nhoû hôn ñeå thu nhaët laïi ñöôïc nhöõng gioït chaát ñieän
phaân quaù nhoû thoaùt qua vaùch ngaên.
Vôùi nhöõng tieâu chuaån nghieâm ngaët hôn, air scrubber (maùy loïc khoâng khí) coù theå söû
duïng thay theá baffle separation (vaùch ngaên). Maùy loïc khí laøm vieäc vôùi moät quy trình laøm
aåm. Moät maøng che gioáng nhö söông muø, mòn, cuûa nöôùc ñöôïc phun vaøo thoâng qua ñöôøng
daãn kín ôû ñoù khoâng khí ñöôïc thoåi qua. Nöôùc seõ cuoán troâi ñi nhöõng phaân töû raén vaø loûng ra
khoûi löôïng khí thaûi. Moät vaøi maùy loïc laøm vieäc vôùi nhöõng chaát xuùc taùc laø nöôùc, ñieàu naøy seõ
laøm cho khoù nhìn thaáy ñöôïc nhieàu aûnh höôûng cuûa chrome bôûi luùc ñoù xaûy ra nhöõng xuùc taùc
hoaù hoïc laøm haïn cheá aûnh höôûng cuûa chrome. Thuoäc tính coá höõu cuûa quy trình laø vieäc taïo
ra nöôùc thaûi caùi maø phaûi ñöôïc söû lyù trong beå xöû lyù nöôùc. Caùc maùy loïc coù theå ñöôïc thieát laäp
ñeå thích hôïp vôùi haàu heát hay baát kyø moät tieâu chuaån döï ñoaùn coù theå ñöôïc ñöa ra. Nhöng chi
phí ñaàu tö vaø vaän haønh cuûa noù ñaét hôn nhieàu so vôùi baffle separation.
Vôùi nhöõng beå maï ñoàng chæ taïo ra khí Hydro, maø khí naøy seõ bò maát ñi khi tieán haønh
taïi ñieän theá cao. Trong nhöõng beå maï hieän ñaïi, caùc maùy thöôøng hoaït ñoäng ôû nhòeât ñoä
khoaûng 300C (860F), moät heä thoáng thaûi khí laø ñöôïc khuyeán caùo söû duïng. Khí thaûi daïng naøy
khoâng ñoøi hoûi phaûi xöû lyù ñaëc bieät.
Nhöõng maùy coâng cuï toác ñoä cao söû duïng cho vieäc maï lôùp ñoàng aùo hoaøn taát taïo ra
lôùp maøng daøn mòn, noù coù theå bò huùt vaøo. Lôùp maøng môø naøy cuõng löu truù xung quanh maùy.
Nhöõng maùy daïng truyeàn thoáng khoâng ñöôïc caøi ñaët theâm heä thoáng daãn khí thaûi, nhöng cuõng
luoân theå hieän theo xu höôùng caøi ñaët moät boä phaän laøm saïch khoâng khí. Khoâng khí sau khi
töø maùy ñi ra ñöôïc loïc saïch, sau ñoù thaûi trôû laïi phoøng. Vieäc caûi thieän khoâng khí trong tieán
trình hoaït ñoäng, vieäc laøm naøy cuõng coù taùc duïng giöõ khu vöïc maï khoâng bò baùm baån, ñieàu
naøy raát toát cho vieäc taåy nhôøn cuõng nhö hoaït ñoäng maï.
Chaát loûng
133
Nhöõng löôïng chaát loûng thaûi ra töø khu vöïc maï cuõng gaây thieät haïi cho moâi tröôøng
theo nhieàu caùch khaùc nhau, nhöng phaàn lôùn laø baát lôïi bôûi vì chuùng coù chöùa nhieàu kim loaïi
naëng. Nöôùc thaûi taïi moät doanh nghieäp naøo ñoù cuõng coù theå coù chöùa nhöõng dung moâi hay
nhöõng chaát hoaù hoïc, nhöõng chaát seõ phaûn öùng vôùi nhöõng kim loaïi naëng hoaëc coù theå coù ñoä
pH cao, khoâng thích hôïp cho quaù trình maï hoaëc taåy gôõ chrome…Vì taát caû nhöõng nguyeân
nhaân naøy, maø taát caû löôïng chaát loûng thaûi ra töø nhöõng maùy taïi nhöõng phaân xöôûng maï caàn
phaûi ñöôïc xöû lyù trong moät beå chöùa xöû lyù nöôùc thaûi tröôùc khi noù ñeán ñöôïc caùc coáng raõnh.
Maëc duø thöïc teá raèng moãi nôi moãi xöôûng caàn coù moät heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi, ñieàu
naøy raát quan troïng cho vieäc haïn cheá löôïng chaát loûng dô thaûi hoài ít nhaát ñeán möùc coù theå.
Tuy nhieân, ñieàu naøy chöa ñöôïc aùp duïng roäng raõi taïi caùc phaân xöôûng saûn xuaát. Tröôùc tieân,
ñoù laø vaán ñeà veà vieäc ñaàu tö giaù cao ñeå xöû lyù nöôùc thaûi, bôûi vì noù bao goàm caû vieäc taêng
theâm hoaù chaát xöû lyù cuõng nhö lao ñoäng. Thöù hai, toán tieàn ñeå mua nöôùc saïch, moät nguoàn
khan hieám ôû nhieàu khu vöïc.
Do ñoù coù hai vaán ñeà veà nöôùc thaûi caàn phaûi ñöôïc ñöa ra thaûo luaän:
 Baèng caùch naøo coù theå taùi cheá chuùng.
 Baèng caùch naøo chuùng coù theå ñöôïc xöû lyù.
Trong vieäc röûa truïc baèng tay (söû duïng nhöõng boàn röûa) vaø söï chính xaùc beân caïnh
quaù trình hoaït ñoäng, nöôùc luoân ñöôïc söû duïng. Vì vaäy ngoaøi kyõ naêng hoaït ñoäng, caàn thieát
trang bò theâm caùc heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi.
Vôùi nhöõng boàn chöùa taåy chrome baèng ñieän phaân hoaëc taåy nhôø ñieän phaân luoân coù söï
thoaùt chaûy ra cuûa nöôùc röûa vì noù naèm beân döôùi chaát ñieän phaân vaø taêng theo möùc ñoä chaát
ñieän phaân. Beå chöùa taåy môû ñieän phaân cuõng coù söï thoaùt chaûy ra cuûa dung dòch khöû oxit vaø
dung dòch phaân ly.
Nöôùc coù theå duy trì baèng vieäc ñieàu chænh thôøi gian cho vieäc röûa, boùc maøng vaø ñieàu
khieån ôû nhöõng giaù trò khaùc nhau.
Beå chöùa maï chrone coù theå ñöôïc tieán haønh theo kieåu voøng laëp. Nhieät ñoä trong moät
beå chöùa chrome laø ñuû cao ñeå haïn cheá löôïng maát maùt do bay hôi. Nhöõng löôïng maát maùt do
bay hôi chæ laø moät phaàn coù theå maát do röûa nöôùc taïi cuoái quy trình maï maø khoâng coù baát kyø
moät söï chaûy thoaùt ra naøo.
Nhöõng beå chöùa ñoàng luoân coù choã thoaùt nöôùc baån bôûi vì hai nguyeân nhaân: Thöù nhaát,
ñoù laø anode Cu vaø maùng laøm vieäc caàn phaûi ñöôïc röûa ñeå giöõ cho beå chöùa luoân saïch.
Nguyeân nhaân thöù hai chæ phaùt sinh khi nhöõng truïc vôùi nhöõng khaùc bieät lôùn veà kích thöôùc
ñöôïc maï cuøng moät luùc trong moät beå chöùa. Trong tröôøng hôïp ñoù, anode phaûi ñöôïc thieát keá
coù kích thöôùc phuø hôïp cho truïc lôùn nhaát. Khi maï tôùi nhöõng truïc nhoû hôn, thì luùc naøy kích
thöôùc cuûa anode laïi lôùn hôn cathode (truïc). Söï khaùc nhau veà kích thöôùc töông quan naøy
khieán cho löôïng ñoàng ñeå maï coøn giöõ ôû dung dòch coøn nhieàu hôn laø maï leân truïc, ñoù laø keát
quaû phaùt sinh ñoàng sunfat (CuSO4 keát tuûa). Cuoái cuøng noù seõ bò thaûi ra vaø ñöôïc buø hao laïi
baèng moät löôïng nöôùc tinh khieát ñeå ñöa CuSO4 trôû lai möùc thích hôïp. Thieát keá cuûa beå chöùa
keát hôïp vôùi truïc in quyeát ñònh löôïng nöôùc thaûi.
Daïng thoaùt nöôùc daïng naøy coù theå loaïi boû hoaøn toaøn baèng vieäc söû duïng moät cell
chöùa giaûm bôùt CuSO4. Nhöõng cell daïng naøy cô baûn laø moät beå chöùa mini, noù seõ laáy löôïng
ñoàng dö ra khoûi dung dòch vaø vì vaäy noù seõ traû laïi söï caân baèng. Nöôùc röûa trong beå chöùa
ñoàng, moät khi ñöôïc ñieàu chænh thích hôïp seõ khoâng maát ñi do bay hôi.
Caùc maùy ñaùnh boùng ñoàng vaø chrome laø moät trong nhöõng thieát bò taïo ra löôïng khí
thaûi lôùn nhaát trong vuøng maï. Vieäc ñaùnh boùng vôùi nhöõng baùnh xe ñaùnh boùng ñoøi hoûi phaûi
coù moät nguoàn cung caáp nöôùc lieân tuïc ñeå maøi beà maët. Coù theå giaûm löôïng nöôùc tieâu thuï
134
baèng caùch haïn cheá doøng cung caáp nöôùc. Trong thaønh phaàn cuûa nöôùc thaûi thoaùt ra coù chöùa
nhieàu caën maøi (nhöõng phaàn töû chaát maøi moøn, chaát lieân keát, ñoàng, chrome) vaø neân giöõ
trong thuøng chöùa. Thuøng chöùa naøy coù vaùch ngaên seõ taùch loïc caën ñi. Beå chöùa chaát laéng seõ
taùch ra nhöõng caën baèng aùp löïc nöôùc taïi vaùch ngaên. Dung dòch nöôùc thaûi cuoái cuøng ñöôïc taùi
cheá baèng heä thoáng maùy loïc vaø ñöôïc bôm trôû laïi maùy.
Beân caïnh nguoàn nöôùc thaûi thöù caáp naøy moät vaøi hoaït ñoäng khaùc cuõng taïo ra chaát
baån thoaùt ra: phaân tích chaát ñieän phaân, söûa lai caùc choã hoûng treân truïc vaø chaát loûng thoaùt
qua töø maùy coâng cuï khaéc ñoàng. Coù nhieàu chaát hoaù hoïc maø trong thaønh phaàn cuûa chuùng coù
chöùa kim loaïi naëng hoaëc phaûn öùng vôùi kim loaïi trong dung dòch taïo caën baån. Chuùng coù theå
trôû thaønh nhöõng kim loaïi phöùc taïp veà thaønh phaàn khoâng theå xöû lyù ñöôïc taïi heä thoáng xöû lyù.
Heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi hoaït ñoäng theo hai nguyeân lyù:
 flow principle (nguyeân lyù doøng).
 batch principle (nguyeân lyù khoái)
Theo nguyeân lyù doøng, nhöõng doøng nöôùc thaûi seõ ñi qua laàn löôït moät heä thoáng nhieàu
beå chöùa maø taïi ñoù töøng böôùc coâng vieäc xöû lyù khaùc nhau ñöôïc tieán haønh.
Theo nguyeân lyù xöû lyù khoái, nöôùc thaûi ñöôïc xöû lyù taäp trung laïi trong moät beå chöùa
lôùn, taïi ñoù taát caû caùc böôùc coâng vieäc xöû lyù seõ ñöôïc tieán haønh ñoàng boä hay laàn löôït.
Tröôùc tieân nöôùc thaûi ñöôïc cho qua moät vaùch ngaên, taïi ñoù nhöõng dung moâi nheï hôn
nöôùc ñöôïc hôùt ra. Sau ñoù, töø beå chöùa doøng nöôùc ñöôïc bôm trôû laïi böôùc ñaàu tieân khöû
chrommat. Vieäc khöû chrommat laø caàn thieát, bôûi vì moät vaøi chrome trong nöôùc thaûi coù hoaù
trò 6 khoâng theå xöû lyù baèng moät quy trình keát tuûa, caàn thieát phaûi khöû Cr+6 xuoáng Cr+3. Ñeå
ñaït ñöôïc hieäu quaû khöû, giaù trò pH caàn ñaït ñeán möùc 2,5 baèng caùch cho theâm H2SO4. Sau ñoù,
NaHSO3 ñöôïc cho vaøo ñeå xaûy ra phaûn öùng xöû lyù.
Tieáp ñeán, dung dòch ñöôïc bôm leân ñeå trung hoaø, taïi ñoù pH ñöôïc taêng leân baèng caùch
theâm vaøo moät löôïng NaOH vöøa ñuû caân baèng ñeå ñaït ñöôïc möùc trung hoaø thích hôïp. Ñoä pH
cao seõ laøm cho nhöõng kim loaïi trong dung dòch chuyeån sang traïng thaùi hydroxit, keát tuûa
gioáng nhö chaát raén. Ñeå coù theå tieán haønh quy trình naøy, moät chaát keát boâng coù theå ñöôïc
theâm vaøo. ÔÛ trong beå chöùa, chính söï taïo thaønh hydroxy kim loaïi raén keát tuûa laéng xuoáng
ñaùy beå cho pheùp ta coù theå laáy ñi vaø nöôùc saïch thì ôû treân.
Ngay luùc naøy, nöôùc saïch coù theå ñöôïc bôm leân baèng ñöôøng oáng daãn. Ñoâi luùc ngöôøi
ta cuõng duøng moät maùy loïc ñeå loïc noù tröôùc. Caën baån thu ñöôïc taïi ñaùy cuûa beå chöùa, ñöôïc
bôm qua moät maùy loïc aùp löïc töø ñoù noù coù theå ñöôïc loaïi boû ñi.
Chaát raén
Veà chaát raén thì coù hai nguoàn, ñoù laø töø hydroxit kim loaïi loïc ñöôïc töø quaù trình xöû lyù
nöôùc thaûi laø thöù hai laø nhöõng caën maøi töø vieäc ñaùnh boùng ñoàng vaø chrome. Caû hai loaïi caën
raén baån naøy ñöôïc xem laø nhöõng caën baån nguy hieåm caàn phaûi ñöôïc xöû lyù.
Moät vaán ñeà caàn ñöôïc quan taâm khaùc cuûa chaát baån raén laø vieäc toáng ñi nhöõng chaát
hoaù hoïc ñoäc haïi, ñaëc bieät laø toluene (töø vieäc röûa truïc vaø hoaït ñoäng söûa chöõa truïc).
Ñoàng ñöôïc caét hoaëc ñöôïc boùc ra töø truïc ñeå gôõ boû lôùp maï thì khoâng ñöôïc xem laø
chaát thaûi. Bôûi vì noù coù theå baùn trôû laïi cho nhaø cung caáp ñoàng ôû giaù trò pheá lieäu. Ñeå ñaït
ñöôïc giaù trò cao nhaát coù theå, ñoàng khoâng neân troän laãn vôùi nhöõng kim loaïi pheá lieäu khaùc.
135

Chuong 4 - Truc in

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Chuong 4 - Truc in

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chuong 4 - Truc in

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Khoa In vaø Truyeàn Thoâng Bieân soaïn: Cheá Quoác Long

TRUÏC IN OÁNG ÑOÀNG

Hình 4.1: Löu giöõ truïc in oáng ñoàng Sleeve

Hình 4.2 : Beà maët truïc sau khi maï chrome

Hónh 4.3: Truïc trong beå maï

AÛnh höôûng cuûa nguoàn ñieän

Hình 4.4 : Beà maët lôùp maï ñoàng

Hình 4.5: Sô ñoà caùc böôùc taïo truïc in môùi

Hình 4.6 : Maùy röûa truïc töï ñoäng

Khöû oxy hoùa

TEÂN COÂNG THÖÙC TYÛ LEÄ/LYÙT

Hình 4.7 : Beå maï truïc

Hình 4.8: Ñaùnh boùng truïc

Hình 4.9: Hoaøn thieän beà maët truïc

TEÂN COÂNG THÖÙC TYÛ LEÄ/LYÙT

Hình 4.9: Beå maï chrome

Hình 4.10 : Beà maët maï chrome

You might also like