DM4 Unlocked

‫ساختمانهای گسسته‬
‫‪Discrete Mathematics‬‬
‫فصل چهــارم‬
‫مجموعه های مرتب‬
‫‪H.R Imanikia‬‬ ‫‪1‬‬

‫فصل چهــارم‬
‫مجموعه های مرتب‬
‫‪ .1‬مجموعه های با ترتیب جزئی‬

‫‪ .2‬مشبکه ها‬
‫‪ .3‬جبر بول‬

‫‪-1‬مجموعه های با ترتیب جزئی‬
‫• رابطه ‪ R‬در مجموعه ‪ A‬را ترتیب جزئی گوییم هر گاه‪:‬‬

‫– بازتابی‬
‫– ضد متقارن‬
‫– و متعدی باشد‬
‫• مجموعه ‪ A‬را به همراه ترتیب جزئی ‪:R‬‬

‫– مجموعه با ترتیب جزئی گفته و‬
‫– آنرا با )‪ (A, R‬نمایش می دهند‪.‬‬

‫‪‬مثال – فرض کنید ‪:‬‬

‫• ‪ S‬مجموعه ای دلخواه‬
‫• و )‪( A = P(S‬مجموعه زیر مجموعه های ‪)S‬‬
‫• در اینصورت )‪ ،(A, ‬یک مجموعه با ترتیب جزئی است‪.‬‬
‫;‪A ⊆ A for any set A‬‬

‫;‪ if A ⊆ B and B ⊆ A then A = B‬‬
‫‪and if A ⊆ B and B ⊆ C then A ⊆ C.‬‬


‫• ‪ Z+‬مجموعه اعداد صحیح و مثبت‬
‫• و ≤ ‪ ،‬رابطه کوچکتریا مساوی در ‪ Z+‬باشد‬
‫• در این صورت )≤ ‪ (Z+,‬یک مجموعه با ترتیب جزئی است‪.‬‬
‫• و همچنین )≥ ‪(Z+,‬‬
‫;‪A ≤ A for any A‬‬

‫;‪ if A ≤ B and B ≤ A then A = B‬‬
‫‪and if A ≤ B and B ≤ C then A ≤ C.‬‬


‫• و | ‪ ،‬رابطه بخش پذیری باشد‪.‬‬
‫• در این صورت )| ‪ (Z+,‬یک مجموعه با ترتیب جزئی است‪.‬‬
‫;‪A | A for any A‬‬

‫;‪ if A | B and B | A then A = B‬‬
‫‪and if A | B and B | C then A |C.‬‬


‫• و < رابطه کوچکتر از باشد‪.‬‬
‫• در این صورت )< ‪ (Z+,‬یک مجموعه با ترتیب جزئی نیست‪.‬‬
‫;‪A > A for any A‬‬

‫‪ ‬قضیه‪:‬‬
‫• اگر ‪ R‬یک ترتیب جزئی در ‪ A‬باشد‬
‫• و ‪ R-1‬رابطۀ وارون ‪ R‬باشد‬
‫• می توان نشان داد که ‪ R-1‬نیز یک ترتیب جزئی است‪.‬‬
‫‪ ‬مجموعه با ترتیب جزئی )‪ (A, R-1‬را دوگان )‪(A, R‬‬

‫‪ ‬و ‪ R-1‬را دوگان ‪ R‬می گویند‪.‬‬
‫‪ ‬معروف ترین ترتیب های جزئی‬
‫‪‬روابط ≤ و ≥ در مجموعه اعداد حقیقی هستند‪.‬‬

‫‪ ‬اگر ) ≤ ‪ (A,‬یک مجموعه با ترتیب جزئی باشد‬
‫• عناصر ‪a‬و‪ b‬را قابل مقایسه می گوییم‬
‫• هر گاه ‪ a ≤b‬یا ‪ b ≤a‬باشد‪.‬‬
‫‪ ‬لزومی ندارد که هر دو عضو از عناصر‪ ،‬قابل مقایسه باشند‪.‬‬

‫• بطور مثال در مجموعه با ترتیب جزئی )|‪، (Z+,‬‬
‫• عناصر مثالً ‪2‬و‪ 7‬قابل مقایسه نیستند‬
‫• زیرا نه ‪ 7|2‬و نه ‪2|7‬‬
‫‪ ‬اگر هر زوج از عناصر یک مجموعۀ با ترتیب جزئی‪ ،‬قابل مقایسه باشند‬

‫• آنرا مجموعه کامالً مرتب‬
‫• و ترتیب جزئی را ترتیب کامل گویند و مجموعه ‪ A‬را یک زنجیر می گویند‪.‬‬
‫• )≤ ‪ (Z+,‬یک زنجیر است‪.‬‬
‫‪ ‬اگر‬
‫) ≤ ‪ (A,‬و‬ ‫•‬
‫) ≤ ‪(B,‬‬ ‫•‬
‫دو مجموعه با ترتیب جزئی باشند‬ ‫•‬
‫در آنصورت ) ≤ ‪ (AxB,‬نیز‬ ‫•‬
‫یک مجموعه با ترتیب جزئی است‬ ‫•‬
‫که در آن ترتیب جزئی بصورت زیر تعریف شده است‬ ‫•‬
‫)’‪ (a,b) ≤(a’,b‬اگر ’‪ a ≤a‬در ‪ A‬و ’‪ b ≤b‬در ‪ B‬باشد‪.‬‬
‫• دقت کنید که نماد ≤ به عنوان سه ترتیب جزئی متفاوت به کار رفته است‪.‬‬
‫• اما در هر لحظه می توان مشخص نمود که کدام یک مورد نظر است‪.‬‬

‫• ترتیب جزئی ≤ برای حاصل ضرب دکارتی را ترتیب جزئی حاصل ضرب گویند‪.‬‬

‫ترتیب قاموسی‬
‫‪ ‬یک ترتیب جالب دیگر در ‪AxB‬‬

‫• که با ‪ ‬نمایش داده می شود‬
‫• و بصورت زیر تعریف می شود‪:‬‬
‫)‪ (a’,b’)  (a,b‬اگر ’‪ a <a‬یا (’‪ a=a‬و’‪) b ≤b‬‬
‫• این ترتیب را‪ ،‬ترتیب قاموسی می نامند‪.‬‬

‫ترتیب قاموسی‪...‬‬
‫‪ ‬فرض کنید‬
‫‪( A=R‬مجموعه اعداد حقیقی)‬ ‫•‬
‫ترتیب جزئی بکار رفته همان رابطه متعارف ≤ باشد‪.‬‬ ‫•‬
‫در اینصورت ‪ R2=RxR‬یک ترتیب قاموسی را بدست می دهد‪.‬‬ ‫•‬
‫که توسط آن صفحه بوسیله ترتیب قاموسی‪ ،‬کامالً مرتب شده است‪.‬‬ ‫•‬
‫‪p3‬‬
‫‪p1‬‬ ‫‪p2‬‬
‫‪x‬‬
‫‪x = x1‬‬ ‫‪x = x2‬‬
‫‪p2  p3, p1  p2 , p1  p3‬‬

‫ترتیب قاموسی‪...‬‬
‫• ترتیب قاموسی را به سهولت می توان برای حاصل ضرب دکارتی‬

‫• ‪ A1xA2x…xAn‬به صورت زیر گسترش داد‪.‬‬
‫)‪(a1,a2,…,an)  (a’1,a’2,…,a’n‬‬
‫اگر و تنها اگر‪:‬‬
‫‪a1 < a’1‬‬
‫‪a1 = a’1 , a2 < a’2‬‬
‫‪a1 = a’1 , a2 = a’2 , a3 < a’3‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪a1 = a’1 , a2 = a’2 , an-1 = a’n-1 , an < a’n‬‬

‫نمودار هاس‬
‫• قضیه ‪ -‬گراف سودار یک ترتیب جزئی‪ ،‬دارای هیچ دوری به طول بزرگ تر از یک نیست‪.‬‬
‫• فرض کنید‬
‫‪ A‬یک مجموعه متناهی باشد‪،‬‬ ‫•‬
‫می دانیم گراف سودار‪ ،‬برای تمام راس ها دارای حلقه می باشد‪.‬‬ ‫•‬
‫برای سادگی‪ ،‬همه حلقه ها را از گراف سودار حذف خواهیم کرد‪.‬‬ ‫•‬
‫و همه یالهای بوجود آمده توسط‪ ،‬رابطه متعدی را حذف می نماییم‪.‬‬ ‫•‬
‫و قرار داد می کنیم که جهت همه یالها به سمت باال باشد‪.‬‬ ‫•‬
‫‪c‬‬ ‫دوایر رئوس را نیز با نقطه نمایش می دهیم‪.‬‬ ‫•‬
‫‪c‬‬
‫‪c‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬

‫‪ ‬مثال ‪ -‬فرض کنید‬

‫} ‪A = { 1, 2, 3, 4, 12‬‬ ‫•‬
‫و ترتیب جزئی‪ ،‬رابطه بخش پذیری در ‪ A‬باشد‪.‬‬ ‫•‬
‫به عبارت دیگر ‪ ،‬اگر ‪ ، a, b  A‬آنگاه ‪ a≤b‬اگر و تنها اگر ‪a|b‬‬ ‫•‬
‫نمودار هاس را با ترتیب جزئی رسم کنید‪.‬‬ ‫•‬
‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬
‫‪4‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪ ‬مثال ‪ -‬فرض کنید‬

‫}‪S = { a, b, c‬‬ ‫•‬
‫)‪A = P(S‬‬ ‫•‬
‫نمودار هاس )‪ (A, ‬را رسم کنید‪.‬‬ ‫•‬
‫داریم‪A = { , {a}, {b}, {c}, {a, b}, {a,c}, {b, c}, {a, b, c} } :‬‬ ‫•‬
‫}‪{a,b,c‬‬
‫}‪{b,c‬‬ ‫}‪{a,b‬‬
‫}‪{a,c‬‬
‫}‪{b‬‬
‫}‪{c‬‬ ‫}‪{a‬‬
‫‪‬‬
‫‪ ‬نمودار هاس یک مجموعه متناهی با ترتیب کامل همواره بصورت زیر می باشد‪.‬‬
‫‪e‬‬
‫‪d‬‬
‫‪c‬‬
‫‪b‬‬
‫‪a‬‬

‫‪ ‬مثال – مجموعه با ترتیب جزئی زیر مفروض است‪:‬‬

‫• ) | ‪( {2, 3, 5, 30, 60, 120, 180, 360},‬‬
‫• نمودار هاس این مجموعۀ با ترتیب جزئی و دوگان آن را رسم کنید‪.‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪360‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪120‬‬ ‫‪180‬‬
‫‪60‬‬ ‫‪60‬‬
‫‪30‬‬
‫‪180‬‬ ‫‪120‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪360‬‬
‫ترتیب توپولوژیکی‬
‫‪ ‬اگر ‪ A‬یک مجموعه با ترتیب جزئی ≤ باشد‬
‫‪ ‬بعضی مواقع الزم است تا ترتیب کاملی مثل ‪ T‬برای مجموعه ‪ A‬پیدا کنیم‪.‬‬
‫‪ ‬بطوریکه صرفاً گسترشی از ترتیب جزئی داده شده باشد‪.‬‬
‫‪ ‬به عبارت دیگر اگر ‪ a≤b‬آنگاه ‪bT a‬‬
‫‪ ‬به این فرآیند‪ ،‬یافتن ترتیب توپولوژیکی گفته می شود‪.‬‬
‫‪ ‬بطور مثال زمانی که بخواهیم داده های یک مجموعه متناهی با ترتیب جزئی را وارد‬
‫کامپیوتر نماییم‪.‬‬

‫ترتیب توپولوژیکی‬
‫‪ ‬مثال – یک ترتیب توپولوژیکی برای مجموعه با ترتیب جزئی با نمودار هاس زیر ارائه دهید‪.‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪f‬‬ ‫‪f‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪g‬‬ ‫‪g‬‬ ‫‪f‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪c‬‬

‫‪e‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪d‬‬
‫‪g‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪c‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪d‬‬
‫‪a‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪ ‬مالحظه می شود که برای برای یک مجموعه با ترتیب جزئی‪،‬‬
‫‪ ‬ترتیب های توپولوژیکی متنوعی موجود است‪.‬‬

‫يكريختي )‪(Isomorphism‬‬
‫‪ ‬فرض کنید ‪:‬‬
‫)≤ ‪ (A,‬‬
‫)’≤ ‪ (A’,‬‬
‫‪ ‬دو مجموعه با ترتیب جزئی بوده و‬
‫’‪ f : A  A‬‬
‫‪ ،f ‬یک تناظر یک به یک بین ‪ A‬و ’‪ A‬باشد‪.‬‬
‫‪ ‬تابع ‪ f‬را یک تابع یکریخت از )≤ ‪ (A,‬به )’≤ ‪ (A’,‬خواهیم گفت هرگاه‪:‬‬
‫‪ ‬برای هر ‪ a, b  A‬داشته باشیم‪:‬‬
‫‪ a ≤b‬اگر و تنها اگر )‪f(a) ≤’ f(b‬‬
‫‪ ‬اگر یک تابع یکریختی میان دو مجموعه با ترتیب جزئی باشد‪،‬‬

‫‪ ‬در اینصورت خواهیم گفت که آن دو یکریخت (ایزومورف) هستند‪.‬‬

‫یکریختی‬
‫‪ ‬فرض کنید ‪:‬‬
‫‪ A = Z+ ‬و‬
‫‪ ≤ ‬ترتیب جزئی کوچکتر یا مساوی متعارف در ‪ A‬باشد‪.‬‬
‫‪ A’ ‬مجموعه اعداد صحیح زوج و مثبت و‬
‫‪ ≤’ ‬ترتیب جزئی کوچکتر یا مساوی متعارف در ’‪ A‬باشد‪.‬‬
‫‪ ‬نشان دهید که‬
‫‪ f: A A’ ‬تعریف شده بوسیله ‪f(a)=2a‬‬
‫‪ ‬یک تابع یکریختی از )≤ ‪ (A,‬به )’≤ ‪ (A’,‬است‪.‬‬

‫‪ ‬جواب‪:‬‬
‫‪ f ‬تابع یک به یک است‪.‬‬
‫‪ ‬زیرا اگر )‪ f(a) = f(b‬آنگاه ‪ 2a = 2b‬و لذا ‪ a = b‬است‪.‬‬
‫‪ f ‬پوشا هم هست‪.‬‬
‫‪ ‬زیرا اگر ‪ c  A‬در اینصورت برای عضوی مانند ‪ a  Z+‬داریم ‪ c=2a‬و بنابراین )‪c= f(a‬‬
‫‪ f ‬همه جا تعریف شده نیز هست‪.‬‬
‫‪ ‬بنابراین یک تناظر یک به یک است‪.‬‬
‫‪ ‬فرض کنید ‪ a,b‬دو عضو از ‪ A‬باشند آنگاه واضح است که‬
‫‪ a ≤b ‬اگر و تنها اگر ‪2a ≤’ 2b‬‬
‫‪ ‬لذا ‪ f‬یک تابع یکریختی است‪.‬‬

‫‪ ‬اصل تناظر‬
‫‪ ‬فرض کنید ’‪ f : AA‬یک تابع یکریختی از‬
‫‪ ‬مجموعه با ترتیب جزئی )≤ ‪ (A,‬به مجموعه با ترتیب جزئی )’≤ ‪ (A’,‬باشد‪.‬‬
‫‪ B  A ‬و )‪B’ = f(B‬در اینصورت ‪:‬‬
‫‪ ‬اگر عناصر ‪ B‬نسبت به یکدیگر و یا نسبت به دیگر عناصر‪ A‬دارای یک خاصیتی باشند و بتوان این‬
‫خاصیت را بطور کامل توسط ≤ تعریف نمود‪ ،‬در اینصورت عناصر ’‪ B‬نیز باید دارای همان خاصیت‪،‬‬
‫تعریف شده به وسیله ’≤ باشند‪.‬‬
‫‪ ‬از اصل تناظر نتیجه می شود که دو مجموعه با ترتیب جزئی متناهی و یکریخت‪ ،‬نمودارهای هاس‬
‫همسان دارند‪.‬‬

‫یکریختی – اصل تناظر‬
‫}‪{a,b‬‬ ‫‪ ‬مثال‬
‫‪6‬‬
‫‪ ‬فرض کنید ‪:‬‬
‫}‪{a‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪A = { 1, 2, 3, 6} ‬‬

‫}‪{b‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪ ≤ ‬رابطه بخش پذیری باشد‬
‫‪ ‬و } }‪A’ = P( {a, b} ) = {ф, {a}, {b}, {a, b‬‬
‫‪ф‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ ‬و رابطه ’≤ رابطه ‪ ‬باشد‪.‬‬
‫‪ ‬اگر ’‪ f:AA‬را بصورت زیر تعریف نماییم ‪:‬‬
‫‪f(1) = ф‬‬ ‫}‪f(2) = {a‬‬ ‫}‪f(3) = {b‬‬ ‫}‪f(6) = {a, b‬‬
‫‪ f ‬یک تناظر یک به یک است‪.‬‬
‫‪ ‬اگر هر برچسب ‪ a A‬در نمودار هاس را با )‪ f(a‬جایگزین نماییم‪ ،‬شکل دیگر بدست می آید‪.‬‬
‫‪ ‬بنابراین ‪ f‬یک تابع یکریختی است‪.‬‬

‫عناصر خارجی مجموعه های با ترتیب جزئی‬
‫‪ ‬بعضی از عناصر در یک مجموعهْ با ترتیب جزئی از اهمیت ویژه ای برخوردارند‪.‬‬
‫‪ ‬فرض کنید که )≤ ‪ (A,‬یک مجموعه با ترتیب جزئی باشد‪.‬‬
‫‪ ‬عضو ماگزیمال ‪:‬‬

‫‪ ‬عنصری مانند ‪ ،a A‬را یک عضو ماگزیمال گوییم اگر برای هیچ عضو ‪с  A‬‬
‫رابطه ‪ a ≤ c‬برقرار نباشد‪.‬‬
‫‪ ‬عضو مینیمال ‪:‬‬

‫‪ ‬عضوی مانند ‪ ،a A‬را یک عضو مینیمال گوییم اگر برای هیچ عضو ‪с  A‬‬
‫رابطه ‪ c ≤ a‬برقرار نباشد‪.‬‬

‫‪ ‬اگر )≤ ‪ (A,‬یک مجموعه با ترتیب جزئی باشد‪.‬‬
‫‪ ‬و )≥ ‪ (A,‬دوگان آن باشد‪.‬‬
‫‪ ‬آنگاه ‪ ،a A‬یک عضو ماگزیمال )≤ ‪ (A,‬است‪ ،‬اگر و تنها اگر ‪ a‬یک عضو مینیمال‬
‫)≥ ‪ (A,‬باشد‪.‬‬
‫‪ ‬آنگاه ‪ ،a A‬یک عضو مینیمال )≤ ‪ (A,‬است‪ ،‬اگر و تنها اگر ‪ a‬یک عضو ماگزیمال‬
‫)≥ ‪ (A,‬باشد‪.‬‬

‫‪ ‬مثال‬
‫‪ ‬مجموعه با ترتیب جزئی با نمودار هاس زیرمفروض است‪،‬‬
‫‪ ‬عناصر ماگزیمال و مینیمال آن را بدست آورید‪.‬‬

‫‪a1‬‬ ‫‪a2‬‬
‫‪a3‬‬
‫‪b1‬‬ ‫‪b2‬‬
‫‪ ‬عناصر ماگزیمال ‪a1,a2,a3 :‬‬

‫‪ ‬عناصر مینیمال ‪b1,b2,b3 :‬‬
‫‪b3‬‬
‫‪ ‬هیچ خطی بین ‪ b2,b3‬وجود ندارد پس هیچکدام از‬
‫روابط ‪ b2 ≤b3‬و ‪ b3 ≤b2‬برقرار نیست‪.‬‬
‫‪ ‬فرض کنید ‪ A‬مجموعه اعداد حقیقی و مثبت با ترتیب جزئی متعارف ≤ آنگاه‬
‫‪ ‬صفر یک عضو مینیمال و‬
‫‪ ‬عضو ماگزیمال وجود ندارد‪.‬‬
‫‪ ‬فرض کنید ‪ A‬مجموعه اعداد صحیح با ترتیب جزئی متعارف ≤ ‪ ،‬آنگاه‬
‫‪ ‬نه عضو مینیمال و‬
‫‪ ‬نه عضو ماگزیمال وجود ندارد‪.‬‬

‫‪ ‬قضیه‬
‫‪ ‬فرض کنید )≤ ‪ (A,‬یک مجموعه با ترتیب جزئی متناهی باشد‪،‬‬
‫‪ ‬در اینصورت ‪ A‬دست کم یک عضو ماگزیمال و یک عضو مینیمال دارد‪.‬‬

‫‪ ‬تعریف ‪ -‬بزرگترین عضو‬

‫‪ ‬عنصر ‪ ،a A‬بزرگترین عضو ‪ A‬خوانده می شود‬
‫‪ ‬هرگاه برای هر ‪ x A‬داشته باشیم ‪:‬‬
‫‪x≤a‬‬
‫‪ ‬تعریف ‪ -‬کوچکترین عضو‬

‫‪ ‬عنصر ‪ ،a A‬کوچکترین عضو ‪ A‬خوانده می شود‬
‫‪ ‬هرگاه برای هر ‪ x A‬داشته باشیم ‪:‬‬
‫‪a≤x‬‬
‫‪ ‬فرض کنید}‪ S={a, b, c‬و )‪A=P(S‬‬
‫‪ (A, ) ‬مجموعه با ترتیب جزئی می باشد‪.‬‬
‫‪ ‬تهی کوچکترین عضو و‬
‫‪ S ‬بزرگترین عضو می باشد‪.‬‬
‫‪ ‬یک مجموعه با ترتیب جزئی‪ ،‬حداکثر دارای‬
‫‪ ‬یک بزرگترین عضو و‬
‫‪ ‬یک کوچکترین عضو می باشد‪.‬‬
‫‪ ‬بزرگترین عضو را در صورت وجود با ‪( I‬با نام عضو واحد) و‬
‫‪ ‬کوچکترین عضو را با ‪( O‬با نام عضو صفر) نمایش میدهند‪.‬‬

‫‪ ‬تعریف ‪ -‬کرانه باالیی )‪(Upper Bound‬‬
‫‪ ‬مجموعه با ترتیب جزئی ‪ A‬و زیر مجموعۀ ‪ B‬از آن مفروض است‬
‫‪ ‬یک عضو ‪ ،a A‬کرانه باالیی ‪ B‬خوانده می شود‬
‫‪ ‬هرگاه برای هر ‪ b B‬داشته باشیم ‪:‬‬
‫‪b≤a ‬‬
‫‪ ‬تعریف ‪ -‬کرانه پایینی )‪(Lower Bound‬‬
‫‪ ‬یک عضو ‪ ،a A‬کرانه پایینی ‪ B‬خوانده می شود‬
‫‪ ‬هرگاه برای هر ‪ b B‬داشته باشیم ‪:‬‬
‫‪a≤b ‬‬
‫‪ ‬مثال ‪ -‬مجموعه با ترتیب جزئی }‪ {a, b, c, d, e, f, g, h‬با نمودار هاس زیرمفروض است‪،‬‬
‫‪ ‬همه کرانهای باالیی و پایینی را برای زیر مجموعه های زیر پیدا کنید‪.‬‬
‫‪h‬‬
‫‪B1 = { a, b} ‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪g‬‬ ‫‪B2 = {c, d, e} ‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪ B1 ‬دارای هیچ کرانه پایینی نیست‪ .‬چون ‪a ≤ b‬‬

‫‪c‬‬ ‫برقرار نیست‬
‫‪ ‬کرانه های باالیی آن ‪c, d, e, f, g, h‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪ ‬کرانه های باالیی ‪f, g, h : B2‬‬

‫‪ ‬کرانه های پایینی آن ‪a, b, c :‬‬

‫‪ ‬یک زیر مجموعۀ ‪ B‬از یک مجموعه با ترتیب جزئی‪ ،‬ممکن است‬
‫‪ ‬کرانه باالیی یا پایینی (در ‪ )A‬داشته باشد و یا نباشد‪.‬‬
‫‪ ‬از طرف دیگر یک کرانه باالیی یا پایینی برای ‪ B‬ممکن است‬
‫‪ ‬عضو خود ‪ B‬باشد و یا نباشد‪.‬‬

‫‪ ‬تعریف ‪ -‬کوچکترین کرانه باالیی )‪(LUB - Least Upper Bound‬‬

‫‪ ‬عضو ‪ ،a A‬کوچکترین کرانه باالیی ‪ B‬خوانده می شود‪،‬هرگاه‬
‫‪ ‬اوال ‪ a‬یک کران باالیی برای ‪ B‬باشد و‬
‫‪ ‬ثانیاً اگر ’‪ a‬نیز یک کرانه باالیی دیگر برای ‪ B‬باشد ‪ ،‬آنگاه‬
‫‪a ≤ a’ ‬‬
‫‪ ‬تعریف ‪-‬بزرگترین کرانه پایینی )‪(GLB - Greatest Lower Bound‬‬

‫‪ ‬عضو ‪ ،a A‬بزرگترین کرانه پایینی ‪ B‬خوانده می شود‪،‬هرگاه‬
‫‪ ‬اوال ‪ a‬یک کران پایینی برای ‪ B‬باشد و‬
‫‪ ‬ثانیاً اگر ’‪ a‬نیز یک کرانه پایینی دیگر برای ‪ B‬باشد ‪ ،‬آنگاه‬
‫‪a’ ≤ a ‬‬

‫‪ ‬مثال ‪ -‬مجموعه با ترتیب جزئی }‪ {a, b, c, d, e, f, g, h‬با نمودار هاس زیرمفروض است‪،‬‬
‫‪ ‬کوچکترین کرانهْ باالیی و بزرگترین کرانه پایینی را برای زیر مجموعه های زیر پیدا کنید‪.‬‬
‫‪h‬‬
‫‪B1 = { a, b} ‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪g‬‬ ‫‪B2 = {c, d, e} ‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪ ‬چون ‪ B1‬دارای هیچ کرانه پایینی نیست‪ .‬لذا دارای‬
‫بزرگترین کرانه پایین نیز نخواهد بود‪.‬‬
‫‪c‬‬
‫کرانه های باالیی آن ‪c, d, e, f, g, h‬‬ ‫‪‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬ ‫آنگاه ‪LUB = c‬‬ ‫‪‬‬
‫کرانه های باالیی ‪ ، f, g, h : B2‬چون ‪ f, g‬قابل مقایسه‬ ‫‪‬‬
‫نیستند‪ ،‬پس دارای ‪ LUB‬نیست‪.‬‬
‫کرانه های پایینی آن ‪ a, b, c :‬پس ‪GLB=c‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬يك زير مجموعه ‪ ،B‬حداكثر دارای يك ‪ GLB‬و يك ‪ LUB‬مي باشد‪.‬‬
‫‪ ‬تکنیکی جهت مشخص نمودن ‪ LUB‬و ‪ GLB‬از روی نمودار هاس‬

‫‪ LUB ‬نخستین راس قابل دسترس از طریق مسیرهای رو به باالست‪.‬‬
‫‪ GLB ‬نخستین راس قابل دسترس از طریق مسیرهای رو به پایین است‪.‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪ ‬برای نمودار هاس زیر‪:‬‬

‫‪10‬‬ ‫‪ LUB,GLB ‬را برای }‪ B={6, 7, 10‬بدست آورید‪.‬‬
‫‪9‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪ ‬با پیمایش راسهای ‪6‬و‪7‬و‪ 10‬رو به باال‪ ،‬نخستین راس قابل‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫دسترس ‪ 10‬می باشد‪ ،‬پس ‪LUB=10‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪ ‬با پیمایش راسهای ‪6‬و‪7‬و‪ 10‬رو به پایین‪ ،‬نخستین راس قابل‬
‫دسترس ‪ 4‬می باشد‪ ،‬پس ‪GLB=4‬‬

‫‪-2‬مشبکه ها‬
‫‪ ‬تعریف ‪ -‬مشبکه‬
‫‪ ‬یک مشبکه‪ ،‬مجموعه ای با ترتیب جزئی مانند )≤ ‪ (L,‬است که در آن‬
‫‪ ‬هر زیر مجموعۀ شامل دو عنصر مانند }‪ {a, b‬دارای‬
‫‪ ‬یک ‪ LUB‬و یک ‪ GLB‬باشد‪.‬‬
‫‪ LUB{a, b} ‬را با ‪ a v b‬نمایش داده و وست ‪ a, b‬خواهیم خواند‪.‬‬
‫‪ GLB{a, b} ‬را با ‪ a Λ b‬نمایش داده و رسند ‪ a, b‬خواهیم گفت‪.‬‬

‫‪ ‬فرض کنید که ‪ S‬یک مجموعه و )‪L=P(S‬‬
‫‪ ‬دیدیم که ‪ ‬یک ترتیب جزئی است‪.‬‬
‫‪ ‬اگر ‪ A, B‬دو عضو ‪ L‬باشند ( زیر مجموعه هایی از ‪ )S‬در اینصورت‬
‫‪ ‬وست ‪ A, B‬برابر اجتماع آنها یعنی ‪A  B‬‬
‫‪ ‬و رسند آنها برابر اشتراك آنها یعنی ‪ A  B‬است‪.‬‬

‫‪ ‬بنابراین ‪ L‬یک مشبکه است‪.‬‬

‫‪ ‬مجموعه باترتیب جزئی )|‪ (Z+,‬یک مشبکه است‪.‬‬
‫‪ ‬که در آن رسند ‪ a, b‬برابر با بزرگترین مقسوم علیه مشترك آنها است‪a Λ b = GCD(a, b) :‬‬
‫‪ ‬و وست ‪ a, b‬برابر با کوچکترین مضرب مشترك آنها است‪a V b = LCM(a, b) :‬‬
‫‪ GCD – Greatest Common Divisor‬‬

‫‪ LCM – Least Common Multiple‬‬

‫‪ ‬فرض کنید که ‪ n‬یک عدد صحیح و مثبت و‬
‫‪ Dn ‬برابر با مجموعه تمامی مقسوم علیه های ‪ n‬باشد‪.‬‬
‫‪ Dn ‬یک مشبکه تحت رابطه بخش پذیری می باشد‪.‬‬
‫‪ ‬نمودار هاس برای ‪ n=20 , n=30‬در زیر رسم شده است‪.‬‬

‫‪30‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪D20 = { 1, 2, 4, 5, 10, 20 } ‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪D30 = { 1, 2, 3, 5, 6, 10, 15, 30 } ‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪ ‬کدام یک از نمودارهای هاس زیر‪ ،‬معرف یک مشبکه هستند‪:‬‬

‫‪d‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪g‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪d‬‬
‫‪e‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪c‬‬
‫‪d‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪a‬‬
‫‪a‬‬ ‫(ب)‬
‫(د)‬ ‫‪b‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪c‬‬ ‫(الف)‬
‫‪e‬‬ ‫‪f‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪e‬‬
‫(ج)‬ ‫‪d‬‬ ‫‪e‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪d‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪ f v g‬وجود ندارد‬ ‫‪b‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪d‬‬
‫‪b‬‬
‫‪c‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪( a‬و) ‪ b v c‬وجود ندارد‬ ‫‪a‬‬
‫(ز)‬ ‫‪a‬‬ ‫(ه)‬
‫‪ ‬مشبکه و دوگان آن‬

‫‪ ‬فرض کنید )≤ ‪ (L,‬یک مجموعه ای با ترتیب جزئی و‬
‫‪ (L, ≥ ) ‬دوگان آن باشد‪.‬‬
‫‪ ‬در اینصورت اگر )≤ ‪ (L,‬مشبکه باشد‪ ،‬آنگاه‬
‫‪ ‬دوگان آن یعنی ) ≥ ‪ (L,‬نیز یک مشبکه خواهد بود‪.‬‬
‫‪ ‬اگر )≤ ‪ (L1,‬و )≤ ‪ (L2,‬دو مشبکه باشند‪ ،‬در اینصورت‬
‫‪ (L, ≤) ‬نیز یک مشبکه است‪.‬‬
‫‪ ‬که در آن ‪L= L1 x L2‬‬
‫‪ ‬و ترتیب جزئی ≤ در ‪ L‬همان ترتیب جزئی حاصل ضرب است‪.‬‬

‫‪ L1, L2 ‬دو مشبکه بصورت زیر هستند‪.‬‬
‫‪ L= L1 x L2 ‬یک مشبکه بصورت زیر خواهد شد‪:‬‬
‫‪I2‬‬
‫‪I1‬‬ ‫)‪(I1, I2‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬ ‫)‪(O1, I2‬‬

‫)‪(I1, a‬‬ ‫)‪(I1, b‬‬
‫‪O2‬‬
‫‪O1‬‬
‫)‪(O1, a‬‬ ‫)‪(O1, b‬‬
‫‪L1‬‬ ‫‪L2‬‬ ‫)‪(I1, O2‬‬
‫)‪(O1, O2‬‬
‫‪L‬‬
‫‪ ‬زیر مشبکه‬
‫‪ ‬فرض کنید )≤ ‪ (L,‬یک مشبکه باشد‬
‫‪ ‬زیر مجموعه ناتهی ‪ S‬از ‪ L‬را زیر مشبکه برای ‪ L‬گوئیم‪ ،‬هرگاه‬
‫‪ ‬به ازای هر ‪ a, b S‬عناصر ‪ a V b‬و ‪( a Λ b‬که در ‪ L‬تعیین می شوند)‬
‫‪ ‬در مجموعه ‪ S‬نیز قرار داشته باشند‪.‬‬
‫‪ ‬مشبکه )| ‪ (Dn,‬زیر مشبکه )| ‪ (Z+,‬است‪.‬‬

‫‪I‬‬
‫‪ ‬مشبکه ‪ L‬در شکل زیر مفروض است‪،‬‬
‫‪e‬‬
‫‪c‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪ ‬کدام یک از شکل های زیر‪ ،‬یک زیر مشبکه از ‪ L‬هستند‪.‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪I‬‬
‫)‪(L‬‬ ‫‪O‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪f‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪f‬‬
‫‪c‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬

‫‪a‬‬ ‫)‪(Sb‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪O‬‬
‫)‪(Sc‬‬
‫)‪(Sd‬‬ ‫‪O‬‬
‫‪a v b Sc‬‬ ‫‪a Λ b Sb‬‬

‫‪ ‬مشبکه های یک ریخت‬

‫‪ ‬فرض کنید ‪ f : L1  L2‬یک تابع یکریختی‬
‫‪ ‬از )≤ ‪ (L1,‬به )≤ ‪ (L2,‬باشد‪.‬‬
‫‪ ‬در اینصورت ‪ L1‬مشبکه است‪ ،‬اگر و تنها اگر ‪ L2‬یک مشبکه باشد‪.‬‬
‫‪ ‬در حقیقت اگر ‪ a, b L1‬آنگاه‬
‫‪ f(a V b) = f(a) V f(b) ‬و‬
‫‪f(a Λ b) = f(a) Λ f(b) ‬‬

‫خواص مشبکه ها (‪)1‬‬
‫‪ a ≤ a v b ‬و ‪ a v b( b ≤ a v b‬کوچکترین کرانه باالیی برای ‪ a, b‬است)‬
‫‪ ‬اگر ‪ a ≤ c‬و ‪ b ≤ c‬آنگاه ‪a v b ≤ с‬‬
‫‪ a Λ b ≤ a ‬و ‪ a Λ b( a Λ b ≤ b‬بزرگترین کرانه پایینی برای ‪ a, b‬است)‬
‫‪ ‬اگر ‪ c ≤ a‬و ‪ c ≤ b‬آنگاه ‪c ≤ a Λ b‬‬

‫خواص مشبکه ها (‪ – )2‬اگر ‪ L‬یک مشبکه باشد‪ ،‬آنگاه برای هر ‪ a, b, c‬داریم‪:‬‬
‫‪ a v b = b ‬اگر و تنها اگر ‪a ≤ b‬‬
‫‪ a Λ b = a ‬اگر و تنها اگر ‪a ≤ b‬‬
‫‪ a Λ b = a ‬اگر و تنها اگر ‪a v b = b‬‬

‫خواص مشبکه ها (‪ - )3‬اگر ‪ L‬یک مشبکه باشد‪ ،‬آنگاه برای هر ‪ a, b, c‬داریم‪:‬‬
‫خاصیت شرکت پذیری‬ ‫خاصیت خود توانی‬

‫‪a v (b v c) = (a v b) v c ‬‬ ‫‪ava=a ‬‬
‫‪aΛa=a ‬‬
‫‪a Λ ( b Λ c ) = (a Λ b) Λ c ‬‬
‫خاصیت جابجایی‬
‫خاصیت جذبی‬ ‫‪avb=bva ‬‬
‫‪a v (a Λ b) = a ‬‬ ‫‪aΛb=bΛa ‬‬
‫‪aΛ(avb)=a ‬‬

‫مشبکه ها‬-2
)4( ‫خواص مشبکه ها‬

:‫ آنگاه‬a ≤ b ‫ اگر‬
avc≤bvc 
aΛc≤bΛc 
a v b ≤ c ‫ اگر و تنها اگر‬b ≤ c ‫ و‬a ≤ c 
c ≤ a Λ b ‫ اگر و تنها اگر‬c ≤ b ‫ و‬c ≤ a 
:‫ آنگاه‬c ≤ d ‫ و‬a ≤ b ‫ اگر‬
avc≤bvd 
aΛc≤bΛd 
H.R Imanikia 52
‫مشبکه های ویژه‬
‫‪ ‬تعریف – مشبکه محدود‬
‫‪ ‬مشبکه ‪ L‬را محدود گوییم‪ ،‬هر گاه‬
‫‪ ‬دارای بزرگترین عضو ‪ I‬و کوچکترین عضو ‪ O‬باشد‪.‬‬
‫‪ ‬مثال – مشبکۀ )| ‪ (Z+,‬یک مشبکه محدود نیست‪.‬‬
‫‪ ‬زیرا اگرچه کوچکترین عضو آن برابر یک است‪،‬‬
‫‪ ‬ولی دارای بزرگترین عضو نیست‪.‬‬

‫‪ ‬مثال – اگر ‪ S‬یک مجموعه متناهی باشد در اینصورت‬
‫‪ ‬مشبکۀ )⊆ ‪ (P(S),‬یک مشبکه محدود است‪.‬‬
‫‪ ‬وکوچکترین عضو آن تهی و‬

‫‪ ‬بزرگترین عضو آن خود ‪ S‬می باشد‪.‬‬
‫‪ ‬اگر ‪ L‬یک مشبکه محدود باشد‪ ،‬آنگاه برای هر ‪ a L‬داریم‪:‬‬
‫‪O≤a≤I ‬‬
‫‪aΛO=O ‬‬
‫‪avO=a ‬‬
‫‪aΛI=a ‬‬
‫‪avI=I ‬‬
‫‪ ‬تعریف – مشبکه را پخش پذیر گوییم‪ ،‬هر گاه به ازای هر ‪ a, b, c‬از ‪ L‬روابط زیر برقرار باشد‪:‬‬
‫‪a Λ (b v c) = (a Λ b) v (a Λ c) ‬‬
‫‪a v (b Λ c) = (a v b) Λ (a v c) ‬‬
‫‪ ‬اگر ‪ L‬پخش پذیر نباشد‪ ،‬آنرا پخش ناپذیر می نامیم‪.‬‬
‫‪ ‬تحقیق خاصیت پخش پذیری یک مشبکه‪ ،‬کار ساده ای نیست‪.‬‬

‫تعریف – مشبکه را پخش پذیر گوییم‪ ،‬هر گاه به ازای هر ‪ a, b, c‬از ‪ L‬روابط زیر برقرار باشد‪:‬‬
‫)‪ a Λ (b V c) = (a Λ b) V (a Λ c‬‬
‫)‪ a V (b Λ c) = (a V b) Λ (a V c‬‬
‫‪ ‬اگر ‪ L‬پخش پذیر نباشد‪ ،‬آنرا پخش ناپذیر می نامیم‪.‬‬
‫‪ ‬تحقیق خاصیت پخش پذیری یک مشبکه‪ ،‬کار ساده ای نیست‪.‬‬

‫مشبکه ‪ L‬پخش ناپذیر است‪،‬‬
‫‪ ‬اگر و تنها اگر شامل زیر مشبکه ای یکریخت با یکی از مشبکه های زیر باشد‪.‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪I‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬

‫‪b‬‬ ‫‪c‬‬
‫‪b‬‬
‫‪O‬‬ ‫‪O‬‬
‫(الف)‬ ‫(ب)‬

‫‪ ‬نشان دهید که مشبکه (الف) زیر پخش ناپذیر است‪.‬‬

‫‪ ‬این مشبکه‪ ،‬دارای یک زیر مشبکه بصورت شکل (ب) است‪ ،‬بنابراین پخش ناپذیر است‪.‬‬
‫‪I‬‬
‫‪I‬‬
‫‪c‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪e‬‬
‫‪e‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪b‬‬
‫‪O‬‬
‫(ب)‬ ‫‪O‬‬
‫(الف)‬

‫‪ ‬تعریف متمم ‪ -‬فرض کنید که ‪ L‬یک مشبکه محدود‪،‬‬
‫‪ ‬دارای بزرگترین عضو ‪ I‬و‬
‫‪ ‬کوچکترین عضو ‪ O‬باشد‪.‬‬
‫‪ ‬اگر ‪ aL‬باشد‪،‬‬
‫‪ a‘  L ‬را متمم ‪ a‬گوییم هر گاه ‪:‬‬
‫‪aa’ = O ‬‬
‫‪a v a’ = I ‬‬
‫‪ ‬از این تعریف معلوم است که ‪:‬‬
‫‪I’ = O, O’ = I ‬‬
‫‪ ‬مثال ‪ -‬هر عضو مشبکۀ )‪ (P(S), ‬دارای یک متمم است‪.‬‬
‫‪ ‬زیرا اگر )‪ ،AP(S‬آنگاه متمم آن‪ ،‬یعنی ‪ A‬دارای این خاصیت است‪.‬‬
‫‪AA=S‬‬
‫‪A A=‬‬
‫‪ ‬در مشبکه های زیر هر عضو دارای متمم است‪.‬‬

‫‪I‬‬ ‫‪I‬‬
‫‪ ‬عنصری مانند ‪ c‬دارای دو متمم(‪ )a, b‬است‪.‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪b c‬‬
‫‪b‬‬
‫‪(O‬ب)‬ ‫‪O‬‬
‫(الف)‬

‫‪ ‬در مشبکه های زیر داریم‪:‬‬

‫‪ ‬هر عضو در ‪ D30‬دارای متمم منحصر بفردی است‪.‬‬
‫‪ ‬اما در ‪ D20‬عناصری مانند ‪ 2, 10‬دارای متمم نیستند‪.‬‬

‫‪ ‬عضوی نیست که وست آن با ‪ 2‬برابر بزرگترین عضو(‪ )20‬بشود‪.‬‬
‫‪30‬‬
‫‪20‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪15‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪5‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫مشبکه ‪D30‬‬ ‫مشبکه ‪D20‬‬
‫مشبکه های ویژه ‪ -‬متمم‬
‫‪ ‬یک عضو مانند ‪ a‬در یک مشبکه ممکن است ‪:‬‬

‫‪ ‬دارای یک متمم (منحصر بفرد) باشد‪.‬‬
‫‪ ‬دارای متمم نباشد‬
‫‪ ‬دارای بیش از یک متمم باشد‬
‫‪ ‬اما در یک مشبکه محدود و پخش پذیر‬
‫‪ ‬اگر یک متمم برای عضوی باشد‪ ،‬آنگاه‬
‫‪ ‬این متمم منحصر بفرد است‪.‬‬
‫‪ ‬مشبکۀ )≤ ‪ (L,‬را متمم دار گوییم‪ ،‬هر گاه محدود بوده و هر عضو آن متمم داشته باشد‪.‬‬

‫‪-3‬جبــر بـــول‬
‫نوع خاصی از مشبکه ها‬
‫‪ ‬فرض کنید‬
‫‪ S ‬یک مجموعه دلخواه و )‪L=P(S‬‬
‫‪ ‬آنگاه )‪ (L, ‬یک مشبکه است‪.‬‬
‫‪ ‬این مشبکه دارای ویژگیهای متنوعی است که‬
‫‪ ‬مشبک های معمولی فاقد آن هستند‪.‬‬

‫‪ ‬اگر }‪ S = {a, b, c‬و }‪ T = {2, 3, 5‬باشد‬
‫‪ ‬آنگاه مشبکه های )‪ (S, ‬و )‪ (T, ‬یکریخت هستند‪.‬‬
‫‪ ‬در حقیقت‪ ،‬یک تابع یکریختی بصورت زیر از ‪ S‬به ‪ T‬وجود دارد‪.‬‬
‫}‪f({a}) = {2‬‬ ‫}‪f({b}) = {3‬‬ ‫}‪f({c}) = {5‬‬
‫}‪f({a, b}) = {2, 3‬‬ ‫}‪f({b, c}) = {3, 5‬‬ ‫}‪f({a, c}) = {2, 5‬‬
‫}‪f({a, b, c} = {2, 3, 5‬‬ ‫}‪f() = {‬‬

‫‪ ‬میتوان به این نتیجه رسید که برای هر … ‪ n=0, 1, 2,‬فقط یک نوع مشبکه بصورت )‪ (S, ‬است که‬
‫‪ ‬مستقل از عناصر ‪ S‬بوده و فقط به مقدار ‪ n‬بستگی دارد‪ .‬تعداد عناصر این مشبکه برابر ‪ 2n‬است‪.‬‬
‫‪ ‬تمامی این زیر مجموعه ها را با رشته هایی از ‪ 0‬و ‪ 1‬نمایش میدهیم‪.‬‬
‫‪111‬‬
‫}‪{2, 3, 5‬‬
‫}‪{a, b, c‬‬
‫‪110‬‬ ‫‪011‬‬
‫‪101‬‬ ‫}‪{2, 3‬‬
‫}‪{2, 5} {3, 5‬‬
‫}‪{a, b‬‬ ‫}‪{a, c} {b, c‬‬
‫‪100‬‬ ‫}‪{2‬‬
‫‪001‬‬ ‫}‪{a‬‬
‫‪010‬‬ ‫}‪{3‬‬ ‫}‪{5‬‬ ‫}‪{c‬‬
‫}‪{b‬‬
‫‪000‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪B3‬‬ ‫‪H.R Imanikia‬‬ ‫‪64‬‬
‫‪ ‬تعریف – جبر بول‬
‫‪ ‬یک شبکه متناهی را جبر بول گوییم‪،‬‬

‫‪ ‬هرگاه به ازای یک عدد صحیح و مثبت ‪n‬‬
‫‪ ‬یکریخت با ‪ Bn‬باشد‪.‬‬
‫‪ ‬بنابراین ‪ D6, D30‬نیز جبر بول هستند‪.‬‬

‫‪ ‬قضیه – قاعده جایگزینی برای جبر بول‬

‫‪ ‬فرض )≤ ‪ (T,‬یک جبر بول باشد‪.‬‬
‫‪ x, y, z ‬سه عضو دلخواه در آن‬
‫‪ I, O ‬بزرگترین و کوچکترین عضو آن‬
‫‪ A, B, C ‬سه زیر مجموعه دلخواه از مجموعۀ ‪S‬‬
‫‪ ‬در اینصورت هر ویژگی برای عناصر دلخواه از )‪(P(S), ‬‬
‫‪ ‬را می توان با جایگزین کردن ‪ v‬به جای ‪ ‬و ‪ ‬به جای ‪ ‬و ≤ به جای ‪‬‬
‫‪ ‬عینا به همان ویژگی برای عناصر دلخواه از )≤ ‪ (L,‬منتقل نمود‪.‬‬

‫خواص ‪ 14‬گانه مشبکه )‪ (P(S), ‬و جبر بول‬




‫‪ ‬برای اثبات اینکه مشبکه ای جبر بول نیست‬
‫‪ ‬کافی است‪ ،‬نشان دهیم که یکی از این خواص چهارده گانه را ندارد‪.‬‬
‫‪ ‬مثال – نشان دهید که مشبکه زیر‪ ،‬یک جبر بول نیست‪.‬‬
‫‪ ‬عناصر ‪ b, c‬هر دو متمم ‪ f‬هستند‪،‬‬
‫‪I‬‬
‫‪ ‬اما بنا به خاصیت ‪ ،11‬در جبر بول‪،‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪f‬‬ ‫‪ ‬هر عنصر باید دارای متمم منحصر بفردی باشد‬
‫‪b‬‬
‫‪ ‬پس مشبکه مزبور یک جبر بول نیست‪.‬‬
‫‪a‬‬
‫‪e‬‬
‫‪O‬‬

‫‪ ‬برای اثبات اینکه مشبکه ای جبر بول می باشد‬
‫‪ ‬می توان نمودار هاس آنرا بررسی نمود‪ ،‬و یا اینکه‬

‫‪ ‬یک تابع یکریختی بین آن و ‪ Bn‬و یا )‪ (P(S), ‬ایجاد کرد‪.‬‬
‫‪ ‬جبر بول ‪ B1‬را با ‪ B‬نمایش خواهیم داد‪.‬‬
‫‪ B ‬تنها شامل دو عضو ‪ 0, 1‬است‪.‬‬
‫‪ Bn ‬را می توان بصورت جمالتی از ‪ B‬نوشت‪.‬‬

‫‪ ‬برای هر عدد صحیح ‪ Bn ،n>=1‬مساوی ‪ n‬بار حاصل ضرب ‪ B‬در خودش خواهد بود‪.‬‬
‫‪ ‬که در آن ترتیب جزئی در ‪ ،BxBx…xB‬همان ترتیب جزئی حاصل ضرب است‪.‬‬

‫توابع بولی‬
‫‪ ‬تابع بولی‬
‫‪ ‬تابع ‪ f : BnB‬را که دامنۀ آن ‪ Bn‬و برد آن مجموعه }‪ B = {0, 1‬است‪.‬‬
‫‪ ‬یک تابع بولی را می توان بصورت یک تابع ‪ n‬متغیره )‪ f(x1,x2,…,xn‬از ‪ Bn‬به ‪ B‬در نظر‬
‫گرفت‪.‬‬
‫‪ ‬اگر برای تمام ‪n‬تایی های ‪ x=(x1, x2, …, xn)Bn‬مقادیر ‪ f‬را در جدولی فهرست‬
‫نماییم‪ ،‬جدول درستی را بدست خواهیم آورد‪.‬‬
‫‪x1‬‬ ‫‪X2‬‬ ‫‪x3‬‬ ‫)‪f(x1, x2, x3‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪x1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪x2‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫)‪f(x1,x2,…,xn‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪xn‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫چند جمله ای ها ( عبارات) بولی‬
‫‪ ‬اهمیت توابع‬
‫‪ ‬تعیین خروجیهای الزم برای یک مدار‬
‫‪ ‬به ازای مقادیر مختلف ورودی‬

‫‪ ‬هر ‪ xi‬می تواند نمایش یک ورودی باشد (با قابلیت حمل دو ولتاژ)‬
‫‪ ‬تعیین توابعی مانند ‪ ،f:BnB‬تنها ملزومات یک مدار را فهرست می کند‪.‬‬
‫‪ ‬و اطالعاتی در مورد نحوه طراحی نمی دهد‪.‬‬
‫‪ ‬یکی از روشهای با اهمیت برای تولید توابع بولی‪ ،‬استفاده از چند جمله ای های بولی‬
‫میباشد‪.‬‬

‫‪ ‬عبارت بولی‪ -‬فرض کنید }‪ {x1, x2,…, xn‬مجموعه ای از ‪ n‬متغیر بولی باشد‬
‫‪ ‬یک چند جمله ای بولی )‪ P(x1, x2,…, xn‬روی ‪ n‬متغیر بولی بصورت بازگشت ی زیر تعریف می شود‪:‬‬
‫‪x1, x2,…, xn .1‬چند جمله ای های بولی هستند‪.‬‬
‫‪ .2‬نمادهای ‪ 0, 1‬چند جمله ای های بولی هستند‬
‫‪ .3‬اگر )‪ P(x1, x2,…, xn‬و )‪ Q(x1, x2,…, xn‬دو چند جمله ای بولی باشند‪،‬‬
‫‪ .1‬در اینصورت عبارات)‪ P(x1, x2,…, xn) V Q(x1, x2,…, xn‬و‬
‫‪ P(x1, x2,…, xn)  Q(x1, x2,…, xn) .2‬نیز چند جمله ای های بولی هستند‪.‬‬
‫‪ .4‬اگر )‪ P(x1, x2,…, xn‬یک چند جمله ای بولی باشد‪ ،‬آنگاه ’)‪ P(x1, x2,…, xn‬نیز چند جمله ای بولی خواهد‬
‫بود‪.‬‬
‫‪ .5‬هیچ چند جمله ای بولی دیگری روی متغیرهای بولی ‪ ،x1, x2,…, xn‬غیر از چند جمله ای های حاصل از اعمال‬
‫قواعد چهارگانه فوق وجود ندارد‪.‬‬

‫‪ ‬مثال – عبارات زیر‪ ،‬عبارات بولی روی متغیرهای بولی ‪ x, y, z‬هستند‪.‬‬
‫‪ P1(x, y, z) = (x v y)  z‬‬
‫)‪ P2(x, y, z) = (x v y’)  (y  1‬‬
‫) )‪ P3(x, y, z) = (x v (y’  z)) v (x  (y  1‬‬
‫) )‪ P4(x, y, z) = (x v (y v z’))  ((x’  z)  (y’ v 0‬‬

‫‪ ‬مثال – جدول درستی تابع بولی ‪ f: B3B‬متناظر با عبارت بولی زیر را تشکیل دهید‪.‬‬
‫)))‪ P(x, y, z) = ((x  y) v (x v (y’  z‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬ ‫‪(x‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪y‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪(x‬‬ ‫‪v‬‬ ‫’‪)y‬‬ ‫‪‬‬ ‫))‪z‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ ‬مرحله‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪ ‬نمایش نمادین عبارات بولی‬

‫‪ ‬اگر ‪ x, y, z‬متغیرهای بولی دلخواهی باشند‪.‬‬
‫‪ ‬عبارات بولی پایه ‪ x v y‬و ‪ x  y‬و ’‪ x‬بصورت زیر خواهد شد‪.‬‬
‫‪Not‬‬ ‫نه‬ ‫گیت ( دریچه)‬
‫‪x‬‬
‫‪xy‬‬ ‫‪AND‬‬ ‫و‬ ‫گیت ( دریچه)‬
‫‪y‬‬
‫‪x‬‬ ‫یا‬ ‫گیت ( دریچه)‬

‫‪xvy‬‬ ‫‪OR‬‬
‫‪y‬‬

‫‪ ‬مثال – جدول درستی تابع بولی ‪ f: B3B‬متناظر با عبارت بولی زیر و نمودار منطقی آنرا تشکیل دهید‪.‬‬
‫)(’‪ P(x, y, z) = ((x  y) v (y  z‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬ ‫‪(x‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪y‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪(y‬‬ ‫‪‬‬ ‫))'‪z‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪ ‬مرحله‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ ‬نمودار منطقی‬
‫)(’‪ P(x, y, z) = ((x  y) v (y  z‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪xy‬‬
‫‪y‬‬
‫)‪P(x, y, z‬‬
‫’‪y  z‬‬
‫’‪z‬‬
‫‪z‬‬

‫طراحی مدارها‬
‫تعریف ‪:‬‬
‫‪ ‬اگر ‪ ،f:BnB‬آنگاه )‪ S(f‬را بصورت زیر تعریف می نماییم‪:‬‬

‫} ‪S(f) = { b  Bn | f(b)=1‬‬
‫‪ ‬قضیه ‪ :‬اگر ‪ f, f1, f2‬سه تابع بولی از ‪ Bn‬به ‪ B‬باشند در این صورت ‪:‬‬
‫‪ ‬اگر )‪ S(f) = S(f1)  S(f2‬آنگاه ‪:‬‬
‫‪ o‬برای همه ‪ b  Bn‬خواهیم داشت ‪f(b) = f1(b) V f2(b) :‬‬
‫‪ ‬اگر )‪ S(f) = S(f1)  S(f2‬آنگاه ‪:‬‬
‫‪ o‬برای همه ‪ b  Bn‬خواهیم داشت ‪f(b) = f1(b) Λ f2(b) :‬‬

‫مثال ‪:‬‬
‫‪ ‬فرض کنید دو تابع ‪ f1, f2‬از ‪B2‬به ‪ B‬بوسیله دو عبارت بولی زیر تعریف شده باشند‪:‬‬
‫’‪E1(x,y) = x‬‬
‫’‪E2(x,y) = y‬‬
‫‪ ‬جدول درستی این دو تابع بصورت زیر می باشد‪:‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫)‪f1(x, y‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫)‪f2(x, y‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬

‫مثال ‪ :‬ادامه‬
‫‪ ‬فرض کنید تابع ‪ f‬از ‪B2‬به ‪ B‬تابع بولی با جدول درستی زیر باشد‪:‬‬
‫} )‪S(f1) = { (0,0), (0,1‬‬
‫} )‪S(f2) = { (0,0), (1,0‬‬
‫)‪S(f) = { (0,0), (0,1), (1,0) } = S(f1)  S(f2‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫)‪f(x, y‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫بنابراین ‪:‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪f = f1 V f2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫’‪f = x’ V y‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪ ‬بیان توابع بولی بصورت عبارات بولی ( طراحی مدارها)‬

‫‪ ‬می توان هر تابع بولی ‪ Bn‬به ‪ B‬را بصورت یک عبارت بولی بیان کرد‪.‬‬
‫‪ ‬مثال – برای تابع بولی ‪ f: B3  B‬با جدول درستی زیر‪ ،‬عبارت بولی را بدست آورید‪.‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬ ‫)‪f(x, y, z‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫} )‪S(f) = { (0, 1, 1), (1, 1, 1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫)‪E(x, y, z) = E(0, 1, 1) v E(1, 1, 1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫)‪E(x, y, z) = (x’  y  z) v (x  y  z‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫= )‪(x’  y  z) v (x  y  z) = (x’ v x)  (y  z‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1  (y  z) = y  z‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ ‬لیترال – به یک متغیر بولی و یا متمم آن گفته میشود‪.‬‬
‫‪ ‬کمینه ( مینترم) – یک جملۀ کمینه روی ‪ n‬متغیر بولی ‪،x1, x2, …, xn‬‬
‫‪ ‬عبارت بولی ‪ x1  x2  …  xn‬است‪ ،‬که در آن‬
‫‪ ‬هر لیترال ‪ xi‬یا برابر متغیر بولی ‪ xi‬است و یا‬
‫‪ ‬برابر متمم آن ’‪ xi‬است‪.‬‬

‫‪ ‬شکل نرمال فصلی )‪(dnf – disjunctive normal form‬‬
‫‪ ‬یک عبارت بولی روی ‪ n‬متغیر بولی ‪،x1, x2, …, xn‬‬
‫‪ ‬را بصورت ‪ dnf‬گوییم‪ ،‬هرگاه بصورت وست هایی از جمالت کمینه روی ‪n‬‬
‫متغیر بولی مزبور باشد‪.‬‬
‫‪ ‬بنابراین میتوان‬
‫‪ ‬هر تابع بولی ‪ f: Bn  B‬و در نتیجه‪،‬‬
‫‪ ‬هر عبارت بولی را با استفاده از جدول درستی آن بصورت یک ‪ dnf‬نوشت‪.‬‬

‫جبــر بـــول‬-3
.‫ بنویسید‬dnf ‫ را بصورت یک‬x  (y v z’) ‫ عبارت بولی‬

x  (y v z’) = (x  y) v (x  z’)
x y z f(x, y, z)
= [(x  y)  (z v z’)] v [(x  z’)  (y v y’)] 0 0 0 0 0
0 0 1 0 1
= [(x  y  z) v (x  y  z’)] v [(x  z’  y) v (x  z’  y’)]
0 1 0 0 2
= (x  y  z) v (x  y  z’) v (x  z’  y) v (x  z’  y’) 0 1 1 0 3
= (x  y  z) v (x  y  z’) v (x  y’  z’) 1 0 0 1 4
1 0 1 0 5
= (4, 6, 7)
1 1 0 1 6
1 1 1 1 7
‫ها برای تجزیه و تحلیل مدارهای منطقی و نیز برای مقایسۀ هم ارز بودن آنها بسیار‬dnf 
.‫سودمند است‬
H.R Imanikia 87

DM4 Unlocked

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

DM4 Unlocked

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫ساختمانهای گسسته‬

‫‪H.R Imanikia‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪ .1‬مجموعه های با ترتیب جزئی‬

‫‪H.R Imanikia‬‬ ‫‪2‬‬

‫• رابطه ‪ R‬در مجموعه ‪ A‬را ترتیب جزئی گوییم هر گاه‪:‬‬

‫• مجموعه ‪ A‬را به همراه ترتیب جزئی ‪:R‬‬

‫– آنرا با )‪ (A, R‬نمایش می دهند‪.‬‬

‫‪H.R Imanikia‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪‬مثال – فرض کنید ‪:‬‬

‫;‪A ⊆ A for any set A‬‬

‫‪H.R Imanikia‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪‬مثال – فرض کنید ‪:‬‬

‫;‪A ≤ A for any A‬‬

‫‪H.R Imanikia‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪‬مثال – فرض کنید ‪:‬‬

‫;‪A | A for any A‬‬

‫‪H.R Imanikia‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪‬مثال – فرض کنید ‪:‬‬

‫;‪A > A for any A‬‬

‫‪H.R Imanikia‬‬ ‫‪7‬‬

‫‪ ‬مجموعه با ترتیب جزئی )‪ (A, R-1‬را دوگان )‪(A, R‬‬

‫‪H.R Imanikia‬‬ ‫‪8‬‬

‫‪ ‬لزومی ندارد که هر دو عضو از عناصر‪ ،‬قابل مقایسه باشند‪.‬‬

‫‪ ‬اگر هر زوج از عناصر یک مجموعۀ با ترتیب جزئی‪ ،‬قابل مقایسه باشند‬

‫• اما در هر لحظه می توان مشخص نمود که کدام یک مورد نظر است‪.‬‬

‫‪H.R Imanikia‬‬ ‫‪10‬‬

‫‪ ‬یک ترتیب جالب دیگر در ‪AxB‬‬

‫‪H.R Imanikia‬‬ ‫‪11‬‬

‫‪x = x1‬‬ ‫‪x = x2‬‬

‫‪p2  p3, p1  p2 , p1  p3‬‬

‫‪H.R Imanikia‬‬ ‫‪12‬‬

‫• ترتیب قاموسی را به سهولت می توان برای حاصل ضرب دکارتی‬

‫‪a1 = a’1 , a2 = a’2 , an-1 = a’n-1 , an < a’n‬‬

‫‪H.R Imanikia‬‬ ‫‪13‬‬

‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬

‫‪ ‬مثال ‪ -‬فرض کنید‬

‫‪H.R Imanikia‬‬ ‫‪15‬‬

‫‪ ‬مثال ‪ -‬فرض کنید‬

‫‪H.R Imanikia‬‬ ‫‪17‬‬

‫‪ ‬مثال – مجموعه با ترتیب جزئی زیر مفروض است‪:‬‬

‫‪30‬‬ ‫‪120‬‬ ‫‪180‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪ ‬اگر ‪ A‬یک مجموعه با ترتیب جزئی ≤ باشد‬

‫‪ ‬بطوریکه صرفاً گسترشی از ترتیب جزئی داده شده باشد‪.‬‬

‫‪ ‬به عبارت دیگر اگر ‪ a≤b‬آنگاه ‪bT a‬‬

‫‪ ‬به این فرآیند‪ ،‬یافتن ترتیب توپولوژیکی گفته می شود‪.‬‬

‫‪H.R Imanikia‬‬ ‫‪19‬‬

‫‪f‬‬ ‫‪f‬‬ ‫‪f‬‬

‫‪e‬‬ ‫‪g‬‬ ‫‪g‬‬ ‫‪f‬‬

‫‪d‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪c‬‬

‫‪H.R Imanikia‬‬ ‫‪20‬‬

‫‪ ‬اگر یک تابع یکریختی میان دو مجموعه با ترتیب جزئی باشد‪،‬‬

‫‪H.R Imanikia‬‬ ‫‪21‬‬

‫‪H.R Imanikia‬‬ ‫‪22‬‬

‫‪H.R Imanikia‬‬ ‫‪23‬‬

‫‪H.R Imanikia‬‬ ‫‪24‬‬

‫}‪{a‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪A = { 1, 2, 3, 6} ‬‬

‫‪H.R Imanikia‬‬ ‫‪25‬‬

‫‪ ‬بعضی از عناصر در یک مجموعهْ با ترتیب جزئی از اهمیت ویژه ای برخوردارند‪.‬‬

‫‪ ‬فرض کنید که )≤ ‪ (A,‬یک مجموعه با ترتیب جزئی باشد‪.‬‬

‫‪ ‬عضو ماگزیمال ‪:‬‬

‫‪ ‬عضو مینیمال ‪:‬‬

‫‪H.R Imanikia‬‬ ‫‪26‬‬